Закрыть
Логин:
Пароль:
Забыли свой пароль?
Войти    

Медээлер

Владислав Ховалыг "муниципалдыг шакта" тус чер бот-башкарылга органнарының мурнады боттандырар сорулгаларын айыткан 25.11.2024 Владислав Ховалыг "муниципалдыг шакта" тус чер бот-башкарылга органнарының мурнады боттандырар сорулгаларын айыткан

Ноябрьның 22-де республиканың Баштыңы чазак кежигүннериниң база кожуун удуртукчуларының киржилгези-биле «муниципалдыг шакты» эрттирген. 

Бүрүн эргелиг төлээ Анатолий Серышев: Туризм – Сибирьниң экономиказында перспективтиг адыр 23.11.2024 Бүрүн эргелиг төлээ Анатолий Серышев: Туризм – Сибирьниң экономиказында перспективтиг адыр

Ноябрь 23-те Кемерово областың «Шерегеш» спортчу-туризм комплекизинге кышкы хаак сезонун ажыткан фестиваль болуп эрткен. Россияның дүрген хөгжүп орар курордунче хөй туристерни хаара тудар дээш бо хемчегни чылдың-на эрттирери чаңчыл апарган.


Тывада бакланны чежени-даа адарын чөпшээрээн 23.11.2024 Тывада бакланны чежени-даа адарын чөпшээрээн

Тываның эрге-чагыргазы аңныыр курлавырының даңзызында кииртинмээн улуг бакланны (балыкчы кушту) адып-тывар кылдыр киирген.

ТШО зоназынче Тывадан кышкы гуманитарлыг чүък-биле мототехниканы чорудар 22.11.2024 ТШО зоназынче Тывадан кышкы гуманитарлыг чүък-биле мототехниканы чорудар

Тускай шериг опреациязының зоназынче кышкы гуманитарлыг дуза чыылдазында 10 мотоциклди чорудар. Тывада Улусчу фронтунуң регионалдыг салбырының күүскомунуң удуртукчузу Саима Далчин ооң дугайында дыңнаткан.

Владислав Ховалыг-биле дугуржулгазы езугаар ВТБ банк Кызылда бодунуң бирги офизин ажыдып турар 22.11.2024 Владислав Ховалыг-биле дугуржулгазы езугаар ВТБ банк Кызылда бодунуң бирги офизин ажыдып турар

Россияның улуг банкыларының бирээзи чыл төнчүзүнге чедир Тывада боттарының бир дугаар төлээ черин ажыдар. 

Владислав Ховалыг Тываның журналистер эвилелиниң 65 чылы-биле байыр чедирген 22.11.2024 Владислав Ховалыг Тываның журналистер эвилелиниң 65 чылы-биле байыр чедирген

Республиканың Баштыңы Владислав Ховалыг Тываның журналистер эвилелиниң 65 чылы биле Бүгү-делегейниң телевидение хүнүнге тураскааткан хемчегге киришкен.

Тывадан школачы ада-ие комитеттериниң ийи төлевилели ада-ие ниитилелдериниң инициативалар мөөрейинге тиилээн 21.11.2024 Тывадан школачы ада-ие комитеттериниң ийи төлевилели ада-ие ниитилелдериниң инициативалар мөөрейинге тиилээн

Ноябрь 20-де Э.М. Примаков аттыг гимназияга Бүгү-россияның ада-иелер комитединиң ийиги хуралы болуп эрткен. 

Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг транспорт адырының ажылдакчыларынга профессионал байырлалы-биле байыр чедирген 21.11.2024 Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг транспорт адырының ажылдакчыларынга профессионал байырлалы-биле байыр чедирген

Тываның орук-транспорт комплекизиниң яамызы, улуг күрүне организациялары - «Тыва Республиканың автомобиль оруктарының эргелели» ККА, «Орук шимчээшкинин организастаар төп» ТР КУБ, «Тываның авиашугумнары» АК» РКБ, орук-транспорт ажыл-агыйының муниципалдыг болгаш хуу албан черлериниң коллективтери боттарының профессионал байырлалын демдеглеп эрттиргеннер.

Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг калчаа аарыы-биле демиселди күштелдеририн негээн 21.11.2024 Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг калчаа аарыы-биле демиселди күштелдеририн негээн

Октябрьның төнчүзүнде Тываның найысылалынга ийи черлик ыттан калчаа аарыының халдывырын тыпкан соонда, айыылдыг аарыг тывылган черден үш километр радиустуг карантин зоназында ветеринарлыг профилактика ажылдары чоруп турар. 

Бүрүн эргелиг төлээ: «Хамаатыларның хоойлу езугаар сонуургалдарын камгалаары – эрге-чагырга органнарының кол сорулгазы» 20.11.2024 Бүрүн эргелиг төлээ: «Хамаатыларның хоойлу езугаар сонуургалдарын камгалаары – эрге-чагырга органнарының кол сорулгазы»

РФ-тиң Президентизиниң Сибирь федералдыг округта бүрүн эргелиг төлээзи Анатолий Серышев Бешки апелляция судунуң даргазы Марина Алексина-биле ужуражып, суд хуралдарының хуралдаар залдарының дериглери-биле танышкан. 

Тываның школаларында болгаш техникумнарда элээдилерге эрге-хоойлу культуразын бедидер кичээлдер чоруп турар 20.11.2024 Тываның школаларында болгаш техникумнарда элээдилерге эрге-хоойлу культуразын бедидер кичээлдер чоруп турар

Ноябрьның 18-22 хүннеринде, Тываның өөредилге организацияларынга эрге-хоойлу билиглериниң неделязы болуп турар.

Тываның чурттакчыларынга nalog.ru-а хууда кабинединде үндүрүглер төлевириниң дугайында медээни хынап алырын сүмелеп тур 20.11.2024 Тываның чурттакчыларынга nalog.ru-а хууда кабинединде үндүрүглер төлевириниң дугайында медээни хынап алырын сүмелеп тур

Регионалдыг үндүрүг албанының специалистери эң шынчы үндүрүг төлекчилер үндүрүглеринге өрелерлиг апаары чадавас деп, Тываның чурттакчыларынга сагындырган. 

«Чедер» кадыкшылга комплекизи бирги дыштаныкчыларын хүлээп эгелээр 20.11.2024 «Чедер» кадыкшылга комплекизи бирги дыштаныкчыларын хүлээп эгелээр

Ноябрьның 21-де «Чедер» санаторлуг-курорт болгаш кадыкшылга комплекизи баштайгы дыштаныкчыларын хүлээп алыр.

Агротуризмни идепкейлиг шиңгээдир кылдыр тыва араттарны чалап турар 20.11.2024 Агротуризмни идепкейлиг шиңгээдир кылдыр тыва араттарны чалап турар

Тывага көдээ туризм-биле ажылдаар эргени хоойлуда быжыглаан.

Енисей Сибириниң регионнары Тывага болуп эртер Инвестиция конференциязынга боттарының санал-оналдарын таныштырар 19.11.2024 Енисей Сибириниң регионнары Тывага болуп эртер Инвестиция конференциязынга боттарының санал-оналдарын таныштырар

Келир четвергде, ноябрьның 28-те, Тываның найысылалынга Енисей Сибирин хөгжүдер корпорация-биле республика Чазааның организастааны ажыл-агыйжы хемчег Енисей Сибириниң регионнарының инвестиция санал-оналдарын таныштырар шөл апаар.

Тывада өлүм-чидириглиг орук-транспорт болуушкуннарының саны кызырылганы демдеглеттинген 19.11.2024 Тывада өлүм-чидириглиг орук-транспорт болуушкуннарының саны кызырылганы демдеглеттинген

Ноябрьның 18-те республика чазааның аппарат хуралында орук шимчээшкининиң айыыл чок чорук айтырыын чугаалашкан.

Тывада гриппке удур тарыышкын планы ажыр күүсеттинген 18.11.2024 Тывада гриппке удур тарыышкын планы ажыр күүсеттинген

Ноябрьның 18-тиң хүнү-биле алырга, Тывада 205,4 муң кижи, азы планнаанындан 3 муң кижи хөйге гриппке удур тарыткан.

Тывада шупту мал-маганның 30 хиру хуузун имнеп-демдектээн 18.11.2024 Тывада шупту мал-маганның 30 хиру хуузун имнеп-демдектээн

ВетИС федералдыг системаның кезээ – «Хорриот» системада малдың тодаргай чүзүнүн, им-демээн айтып, учетта тургузар ажылдар Тывада чоруп турар. 

Тыва чаа төрүттүнген чаштарга эмчи шинчилелин эрттиреринге немей 4,8 млн рубльди алыр 18.11.2024 Тыва чаа төрүттүнген чаштарга эмчи шинчилелин эрттиреринге немей 4,8 млн рубльди алыр

Россияның регионнары, Тыва база, чаа төрүттүнген чаштарның төрүмелинден база ук-салгалындан келген аарыгларын калбаа-биле шинчилээр хемчеглерни хандырарынга федералдыг бюджеттен немелде субсидияларны алыр.

Владислав Ховалыг республиканың кол орук төлевилелдерин акшаландырар айтырыглар-биле ажылдап турар 17.11.2024 Владислав Ховалыг республиканың кол орук төлевилелдерин акшаландырар айтырыглар-биле ажылдап турар

Бо хүннерде Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг Москвага ажыл-агыйжы сургакчылаашкын үезинде республиканың стратегтиг орук төлевилелдерин боттандырары-биле ажылдап турар. 

Владислав Ховалыг РФ-тиң Энергетика яамызының удуртукчузу-биле Тывага энергия хандырылгазының айтырыгларын сайгарган 16.11.2024 Владислав Ховалыг РФ-тиң Энергетика яамызының удуртукчузу-биле Тывага энергия хандырылгазының айтырыгларын сайгарган

Тывага энергетика хандырылгазының комплекстиг планын боттандырарының чорудуун Владислав Ховалыг Россияның энергетика сайыды Сергей Цивилев-биле чугаалашкан. 

Тывада хөй ажы-төлдүг 2,8 муң ажыг өг-бүле халас хөмүрнү алыр 15.11.2024 Тывада хөй ажы-төлдүг 2,8 муң ажыг өг-бүле халас хөмүрнү алыр
Тывада «Социал хөмүр» губернатор төлевилелиниң киржикчилеринге халас хөмүр-дашты чедирери сентябрь ортан үезинде эгелээн. 

Тывада «ХХI векте Төп Азияның чоннарының төөгүлүг болгаш культурлуг өнчүзү» деп бүгү-российжи эртем-практиктиг конференция болуп турар 15.11.2024 Тывада «ХХI векте Төп Азияның чоннарының төөгүлүг болгаш культурлуг өнчүзү» деп бүгү-российжи эртем-практиктиг конференция болуп турар

Тыва Арат Республиканың ССРЭ-ниң составынче эки тура-биле киргенинден бээр 80 чылынга болгаш шылгараңгай эртемден база культуролог Вячеслав Даржааның төрүттүнгенинден бээр 65 чыл оюнга тураскааткан эртем-практиктиг конференция эртип турар.

Владислав Ховалыг Тывага тудуг болгаш ЧКА адырын хөгжүдериниң айтырыгларын Ирек Файзуллин-биле ажылчын байдалда чугаалашкан 15.11.2024 Владислав Ховалыг Тывага тудуг болгаш ЧКА адырын хөгжүдериниң айтырыгларын Ирек Файзуллин-биле ажылчын байдалда чугаалашкан

Тыва тудуг талазы-биле эки статистиктиг көргүзүглерлиг 2024 чылды доозуп турарын Россияның Тудуг яамызы демдеглээн: чуртталга тудуун киирериниң федералдыг планы ажыр күүсеттинген.

Анатолий Серышев Новосибирск облазының кол үлетпүр бүдүрүлгелеринге чораан 15.11.2024 Анатолий Серышев Новосибирск облазының кол үлетпүр бүдүрүлгелеринге чораан

2024 чылдың ноябрь 13-те РФ-тиң Президентизиниң Сибирь федералдыг округда бүрүн эргелиг төлээзи Анатолий Серышев Новосибирск облазының кол үлетпүр бүдүрүлгелеринге барып четкен.

Тывада кышкы ачы-дуза чыылдазы: дайынчыларже 20 тонна чүъктү чорудар 14.11.2024 Тывада кышкы ачы-дуза чыылдазы: дайынчыларже 20 тонна чүъктү чорудар

Тывадан декабрь ортан үезинде Луганск болгаш Донецк Улус Республикаларже аъттаныр 20 тоннаның чүък машиназынга гуманитарлыг ачы-дуза чыылдазы бо хүннерде эгелээн.

Тывада национал политика талазы-биле специалистерге өөредилге шуулганы болуп эртер 14.11.2024 Тывада национал политика талазы-биле специалистерге өөредилге шуулганы болуп эртер

Ноябрь 15-те, пятницада, «Национал политика. Тыва» деп регионалдыг өөредилге шуулганы республикага бир дугаар болуп эртер.

Кызылда калчаа аарыынга удур профилактика хемчеглери уламчылап турар 14.11.2024 Кызылда калчаа аарыынга удур профилактика хемчеглери уламчылап турар

Тываның найысылалында хоорайның төвүнде илереттинген калчаа аарыының тывылган черин арыглап, ооң нептерээрин болдурбас талазы-биле хемчеглер уламчылап турар.

«Мээң чуртум – мээң Россиям» бүгү-российжи мөөрейниң түңнел кезээнче Тыва Республиканың төлевилели кирген 14.11.2024 «Мээң чуртум – мээң Россиям» бүгү-российжи мөөрейниң түңнел кезээнче Тыва Республиканың төлевилели кирген

2024 чылда «Мээң чуртум – мээң Россиям» бүгү-российжи аныяк авторларның төлевилелдер мөөрейиниң түңнел кезээнче Сибирь федералдыг округдан 40 аныяктар кирген.

Владислав Ховалыг РФ-тиң Чазааның даргазының бирги оралакчызының деткээни Тываны хөгжүдериниң кол төлевилелдерин боттандырар айтырыглар талазы-биле ажылдап турар 13.11.2024 Владислав Ховалыг РФ-тиң Чазааның даргазының бирги оралакчызының деткээни Тываны хөгжүдериниң кол төлевилелдерин боттандырар айтырыглар талазы-биле ажылдап турар

Тыва Республиканың Баштыңы Владислав Ховалыг бо удаада Москвага сургакчылаашкынының үезинде, Россияның Чазааның Даргазының бирги оралакчызы Денис Мантуровтуң республиканың инфраструктура хөгжүлдезиниң айтырыгларынга хамаарыштыр чогуур федералдыг ведомстволарга даалгалары-биле ажылдап турар.

2024 чылдың кыштаглаашкынынга мал чемин белеткээр кампания доозулган 13.11.2024 2024 чылдың кыштаглаашкынынга мал чемин белеткээр кампания доозулган

Тывада 2024 чылдың мал чеми белеткээр кампаниязы пландан 8,8 хуу хөйге ажыр күүсеттинип, доозулган. 

Мөңгүн-Тайга кожууннуң Мугур-Аксы суурда чырык хандырылгазы катап тургустунган 13.11.2024 Мөңгүн-Тайга кожууннуң Мугур-Аксы суурда чырык хандырылгазы катап тургустунган

Регионнуң одалга болгаш энергетика сайыды Эдуард Кууларның дыңнадып турары болза, Мөңгүн-Тайга кожууннуң Мугур-Аксы суурда дериг-херекселдерни ажылдадыр мурнунда хынап дооскан. 

Тывада кем-херектер саны кызырлып турар 12.11.2024 Тывада кем-херектер саны кызырлып турар

2024 чылдың тос айларында Тывада бүрүткеттинген кем-херектерниң саны доктаамал кызырлып турары демдеглеттинген.

Владислав Ховалыг РФ-тиң юстиция сайыды-биле ужуражылгазында кеземче албан чериниң чаа оран-савазын тудар айтырыгны катап көдүрген 12.11.2024 Владислав Ховалыг РФ-тиң юстиция сайыды-биле ужуражылгазында кеземче албан чериниң чаа оран-савазын тудар айтырыгны катап көдүрген

Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг Москвага ажыл-агый аайы-биле сургакчылаашкын үезинде, Россияның юстиция сайыды Константин Чуйченко-биле ужуражып, Кызыл чоок-кавы девискээринге түр үениң хоругдал чери биле колония тудуун тударының дугайында ооң мурнунда дугурушкан айтырыын база катап көдүрген. 

Тывага «Россияның байлаа» деп улусчу ужур-чаңчылдар фестивалы болуп эрткен 12.11.2024 Тывага «Россияның байлаа» деп улусчу ужур-чаңчылдар фестивалы болуп эрткен

Улусчу чогаадылга бажыңынга республиканың өөредилге черлериниң улусчу ужур-чаңчылдар талазы-биле IX фестивалы болуп эрткен.

РФ-тиң Президентизиниң Сибирь федералдыг округда бүрүн эргелиг төлээзи Новосибирскиниң «Динамо» организациязынга 100 чылдаан ою-биле байырны чедирген 12.11.2024 РФ-тиң Президентизиниң Сибирь федералдыг округда бүрүн эргелиг төлээзи Новосибирскиниң «Динамо» организациязынга 100 чылдаан ою-биле байырны чедирген

Россия Федерациязының Президентизиниң Сибирь федералдыг округта бүрүн эргелиг төлээзи Анатолий Серышев «Динамо» деп Новосибирск область организациязынга 100 чыл болган ою-биле байырны чедирген. 

Мугур-Аксы суурда чырык хандырылгазының ажылында үрелиишкиннерниң уржуун чайладыр бригада ажылдап турар 11.11.2024 Мугур-Аксы суурда чырык хандырылгазының ажылында үрелиишкиннерниң уржуун чайладыр бригада ажылдап турар

Чырык талазы-биле специалистер болгаш «Дизель» КХН наладчиги Мөңгүн-Тайга кожууннуң Мугур-Аксы суурда электростанцияның чырык четкилеринде токтуң өжүп-кыпкан болуушкунун шинчилеп база чайладыр дээш ажылдап турар.

Тываның Баштыңы барааннарга «Шынчы демдек» демдек системазының ажыглалын контрольдаар штабты тургускан 11.11.2024 Тываның Баштыңы барааннарга «Шынчы демдек» демдек системазының ажыглалын контрольдаар штабты тургускан

«Шынчы демдек» системазын ажылдадыры Тываның Чазааның ажыл-чорудулгазының аңгы адыры апаар. Республиканың Баштыңы Владислав Ховалыгның дужаалы-биле ол ажылды углап-баштаар ведомстволар аразының штабын тургускан, ону чазак даргазының оралакчыларының бирээзи удуртур.

Тыва дугайында чаа кинону VK Места төлевилел тырттыргаш үндүрген 11.11.2024 Тыва дугайында чаа кинону VK Места төлевилел тырттыргаш үндүрген

Бурган изи, Россияда Будданың эң улуг тураскаалы, малчыннар Нааыдымы, тыва араттарның ужурлары – бо бүгүнүң база өске-даа чүүлдерниң дугайында VK Видео-да кыска кинога көргүзер.

Тывага Иштики херектер ажылдакчыларның хүнүн демдеглеп эрттирген 08.11.2024 Тывага Иштики херектер ажылдакчыларның хүнүн демдеглеп эрттирген

Ноябрь 10-да Россияда иштики херектер ажылдакчылары профиессионал байырлалын демдеглеп эрттирип турар. 

Тывада хөй ажы-төлдүг өг-бүлелерге музейлер, делгелгелер болгаш парктарже халас кирер эргени быжыглаан 07.11.2024 Тывада хөй ажы-төлдүг өг-бүлелерге музейлер, делгелгелер болгаш парктарже халас кирер эргени быжыглаан
Тываның эрге-чагыргазы хөй ажы-төлдүг өг-бүлелерге музейлерже халас кирер арганы берген.

Тывада мал кыштаглаашкынында онза байдалдарны хайгаараар регионалдыг штабты тургускан 07.11.2024 Тывада мал кыштаглаашкынында онза байдалдарны хайгаараар регионалдыг штабты тургускан

Келир кышта мал ажыл-агыйларынга болгу онза байдалдарны ажып эртеринге эрге-чагырга органнарының болгаш сонуургалдыг организацияларның демниг ажылын хандырар сорулгалыг Тываның Чазааның чанында оперативтиг штаб тургустунган.

Президентиниң СФО-да бүрүн эргелиг төлээзи Анатолий Серышев округда арага болгаш таакпы продукциязының рыногун чурумчудар айтырыгны чугаалашкан 07.11.2024 Президентиниң СФО-да бүрүн эргелиг төлээзи Анатолий Серышев округда арага болгаш таакпы продукциязының рыногун чурумчудар айтырыгны чугаалашкан

Россия Федерациязының Президентизиниң Сибирь федералдыг округда бүрүн эргелиг төлээзи Анатолий Серышев Сибирь федералдыг округда арага болгаш таакпы рыногун контрольдаар регионнар аразының эргелелиниң удуртукчузу Светлана Романова-биле ажыл-агыйжы ужуражылганы эрттирген.

Тываның Баштыңы чединмес өг-бүлелерниң бажыңнарында өрт медээчилерин хынаар даалганы берген 06.11.2024 Тываның Баштыңы чединмес өг-бүлелерниң бажыңнарында өрт медээчилерин хынаар даалганы берген

Тывада социал айыылдыг байдалда өг-бүлелерниң бажыңнарында өрт медээчилерин хынаары-биле рейдилерни чорудар. Республиканың Баштыңы Владислав Ховалыг бо даалганы чогуур ведомстволар болгаш албан черлериниң мурнунга салган.

Национал төлевилел боттандырылгазы-биле Кызылда соок суг хандырылгазының станциязын ажыдып база алды километр узун хоорза шугумун ажыглалче киирген 06.11.2024 Национал төлевилел боттандырылгазы-биле Кызылда соок суг хандырылгазының станциязын ажыдып база алды километр узун хоорза шугумун ажыглалче киирген

Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг Кызылдың мурнуу-чөөн талазында инженерлиг инфраструктура объектизи – соок суг хандырылгазының сордурулга станциязының болгаш алды километр узун хоорза шугумунуң ажыдыышкынынга киржип, «Чурттаар оран-сава болгаш хоорай хүрээлеңи» президентиниң национал төлевилелиниң күүселдези-биле ажыттынган чаа коммуналдыг объектиниң ажылынга үнелелди берген:

Тываның найысылалында калчаа аарыынга удур карантин эгелээнден бээр 700 ажыг дириг амытаннарны тараан 05.11.2024 Тываның найысылалында калчаа аарыынга удур карантин эгелээнден бээр 700 ажыг дириг амытаннарны тараан

Тываның найысылалы Кызыл хоорайда хамчык аарыгларынга удур албан специалистериниң рейдилери ээзи чок дириг амытаннарда аарыгны илередири-биле уламчылап турар.

Тыва 2024 чылда чуртталга тудуун киирериниң хемчээлин ийи катап көвүдеткен 05.11.2024 Тыва 2024 чылда чуртталга тудуун киирериниң хемчээлин ийи катап көвүдеткен

Тывада чуртталга тудуунуң хемчээли 2023 чылга деңнээрге 2024 чылда 2,1 катап улгадып, чыл төнчүзүнге чедир эң хөй – 365,1 дөрбелчин метр чедер.

Тывага Чоннарның чаңгыс деминиң хүнүн улуг концерт-биле демдеглээн 05.11.2024 Тывага Чоннарның чаңгыс деминиң хүнүн улуг концерт-биле демдеглээн

Арат шөлүнге республиканың национал культураларының хөй янзызын көргүскен артистерниң болгаш бөлүктерниң киржилгези-биле Чоннуң чаңгыс деминиң хүнүн улуг байырлыг концерт-биле демдеглээн. 

Анатолий Серышев сибирьжилерге Чоннуң чаңгыс деминиң хүнү-биле байыр чедирген 04.11.2024 Анатолий Серышев сибирьжилерге Чоннуң чаңгыс деминиң хүнү-биле байыр чедирген
Россия Федерациязының Президентизиниң Сибирь федералдыг округта бүрүн эргелиг төлээзи Анатолий Серышев байыр чедириишкининде  Чоннуң чаңгыс деминиң хүнүнүң төөгүлүг болгаш сүлде-сүзүктүг ужур-утказы онза бедик дээрзин демдеглээн.

Владимир Путин Чоннуң чаңгыс деминиң хүнү-биле Владислав Ховалыгга база Тываның чуртттакчыларынга байырын чедирген 04.11.2024 Владимир Путин Чоннуң чаңгыс деминиң хүнү-биле Владислав Ховалыгга база Тываның чуртттакчыларынга байырын чедирген

Россия Федерациязының Президентизи Тываның Баштыңы Владислав Ховалыгга болгаш тыва чонга Чоннуң чаңгыс деминиң хүнүн таварыштыр байырын чедирген.

Бүрүн эргелиг төлээниң оралакчызы Вадим Головконуң удуртулгазы-биле “Кадык камгалалы” национал төлевилелдиң Сибирьде боттаныышкынын сайгарып чугаалашкан 02.11.2024 Бүрүн эргелиг төлээниң оралакчызы Вадим Головконуң удуртулгазы-биле “Кадык камгалалы” национал төлевилелдиң Сибирьде боттаныышкынын сайгарып чугаалашкан

Сибирь федералдыг округтуң бүрүн эргелиг төлээзиниң оралакчызы Вадим Головконуң удуртулгазы-биле эрткен хуралда «Кадык камгалалы» национал төлевилелдиң регионнарда боттаныышкынын чугаалашкан. 

Чоннуң чаңгыс деминиң хүнүнүң бүдүүзүнде күрүне шаңналдарын тывыскан 02.11.2024 Чоннуң чаңгыс деминиң хүнүнүң бүдүүзүнде күрүне шаңналдарын тывыскан

Бөгүн Тываның Чазак бажыңынга, Чоннуң чаңгыс деминиң хүнүнүң бүдүүзүнде, күш-ажылчы шылгараңгай чедиишкиннерлиг чаңгыс чер чурттугларывысты, аңгы-аңгы адырларның, корум-чурум камгалаар органнарның башкарыкчы специалистерин болгаш хоочуннарын, аңгы-аңгы язы-сөөк чоннарның болгаш салгалдарның төлээлеринге күрүне шаңналдарын тыпсыр езулал болуп эрткен.

Тывада Национал чечен чогаал шаңналының тиилекчилерин шаңнаан 01.11.2024 Тывада Национал чечен чогаал шаңналының тиилекчилерин шаңнаан

Бөгүн В. Көк-оол аттыг национал театрга, «Тыва дыл – чоннуң өнчүзү» деп шуулган үезинде, Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг Национал чогаал шаңналының тиилекчилерин байырлыы-биле чарлап, оларга акша сертификаттарын тывыскан.

Тывада «Тыва дыл – чоннуң өнчүзү» шуулган тос дугаар эрткен 01.11.2024 Тывада «Тыва дыл – чоннуң өнчүзү» шуулган тос дугаар эрткен

Бөгүн республикада Тыва дыл хүнүн демдеглеп эрттирип турар. В. Көк-оол аттыг Национал хөгжүм-шии театрынга ол болуушкунга тураскаадып эрткен «Тыва дыл – чоннуң өнчүзү» шуулганга күрүне дылы кылдыр тыва дылды ажыглаарының, ону өөредириниң болгаш амыдыралга боттандырарының шиитпирлерин хүлээп алган. 

Тываның Чазааның ээлчеглиг хуралынга элээн каш нормативтиг-эрге-хоойлу актыларын бадылаан 01.11.2024 Тываның Чазааның ээлчеглиг хуралынга элээн каш нормативтиг-эрге-хоойлу актыларын бадылаан

Тываның Чазаанга, республика Баштыңы Владислав Ховалыгның удуртканы ээлчеглиг хуралга элээн каш нормативтиг эрге-хоойлу актыларын сайгарып көрген. 

Тывада мал чемин белеткээр кампания доозулган 01.11.2024 Тывада мал чемин белеткээр кампания доозулган

Республиканың Көдээ ажыл-агый яамызының медеглээни болза, 220 ажыг муң гектар черни кезип, 219 муң тонна сиген-ширбиилди бөлген.

Республика Чазааның хуралынга Тываның бюджединиң 2025-2027 чылдарда төлевилелин чугаалашкан 01.11.2024 Республика Чазааның хуралынга Тываның бюджединиң 2025-2027 чылдарда төлевилелин чугаалашкан

Тываның Дээди Хуралының депутаттарының сайгарылгазынче 2025 база 2026-2027 чылдарда республика бюджединиң дугайында хоойлу төлевилелин киирген.

Тывада хөй ажы-төлдүг өг-бүлелер Күрүне ачы-дузалары таварыштыр шынзыдылганы долдуруп болур 31.10.2024 Тывада хөй ажы-төлдүг өг-бүлелер Күрүне ачы-дузалары таварыштыр шынзыдылганы долдуруп болур

Ам хөй ажы-төлдүг деп шынзыдылганы алырда, Күрүне ачы-дузазының порталында доктааткан майыкка электроннуг билдириишкинни долдурар. 

Кызылда калчаа аарыг ыттың илереттингенинден карантинни чарлаан 31.10.2024 Кызылда калчаа аарыг ыттың илереттингенинден карантинни чарлаан

Кызыл хоорайда черлик ыттан калчаа аарыы илереттинген. Халдавырның тарап нептерээрин болдуразы-биле, хоорай девискээринде карантинни чарлаан.

Тывада кижилерден өнчү-хөреңги үндүрүглерин чыыр кампанияны 30 хонукка узаткан 31.10.2024 Тывада кижилерден өнчү-хөреңги үндүрүглерин чыыр кампанияны 30 хонукка узаткан

Тывада кижилерден өнчү-хөреңги үндүрүглеринге амгы төлевирлер болгаш өрелер чыырының шалыпчы айы ноябрь 25-ке чедир уламчылаар.

Тывага дыл политиказының талазы-биле күрүне чөвүлелиниң ээлчеглиг хуралы болуп эрткен 31.10.2024 Тывага дыл политиказының талазы-биле күрүне чөвүлелиниң ээлчеглиг хуралы болуп эрткен

Октябрьның 30-де, Чазак бажыңынга Тываның Баштыңы Владислав Ховалыгның даргалааны Дыл политиказының талазы-биле күрүне чөвүлелиниң хуралы болуп эрткен.



Тываның өөредилге сайыдының албан-хүлээлгезин күүседир кылдыр Ренат Чадамбаевич Ооржакты томуйлаан 30.10.2024 Тываның өөредилге сайыдының албан-хүлээлгезин күүседир кылдыр Ренат Чадамбаевич Ооржакты томуйлаан
Ренат Ооржак Москвада Россияның Улустарның найыралы университеттиң 2003 чылда, Тываның күрүне университединиң 2018 чылда доозукчузу.

Анатолий Серышев: Улуг эртем төлевилелдерин боттандырары – Сибирь регионнарының бурунгаарлаашкынныг хөгжүлдезинге үндезин 30.10.2024 Анатолий Серышев: Улуг эртем төлевилелдерин боттандырары – Сибирь регионнарының бурунгаарлаашкынныг хөгжүлдезинге үндезин

Сибирь регионнарының бурунгаарлаашкынныг хөгжүлдезинге үндезин болур улуг эртем төлевилелдериниң боттаныышкыны, ылаңгыя Новосибирск облазынга «Сибирьниң фотоннарының долгандырыг төвү» коллективтиг ажыглал төвүнүң тудуу - Сибирь федералдыг округда Россия Федерациязының Президентизиниң бүрүн эргелиг төлээзи Анатолий Серышевтиң хууда контролюнда.

Тывада элээн каш культура объектилерин капиталдыг септээн соонда байырлыы-биле эрткен неделяда ажыткан 30.10.2024 Тывада элээн каш культура объектилерин капиталдыг септээн соонда байырлыы-биле эрткен неделяда ажыткан

Барыын-Хемчиктиң Аксы-Барлык база Тожунуң Салдам суурларда Культура бажыңнарын база Бии-Хемниң төвү Туран хоорайда Сафьяновтар аттыг музейни капитал чаартылга соонда ажыткан. 

Тывада күрүне өнчү-хөреңгизин хуужударының дугайында дыңнадыглар ажык болгаш чедингир апаар 30.10.2024 Тывада күрүне өнчү-хөреңгизин хуужударының дугайында дыңнадыглар ажык болгаш чедингир апаар

Тывада күрүне өнчү-хөреңгизин хуужударының албан езунуң шупту медээлерин www.minzem.rtyva.ru сайтыга салыры албан. 

Тывада амгы «Тывасвязьинформ» 80 чыл бурунгаар областың харылзаа эргелели кылдыр тургустунган 29.10.2024 Тывада амгы «Тывасвязьинформ» 80 чыл бурунгаар областың харылзаа эргелели кылдыр тургустунган

Бо хүнде, 1944 чылдың октябрь 29-та, ССРЭ-ниң Улусчу комиссарлар Соведи Тыва областың харылзаа эргелелин тургузар дугайында доктаалга атты салган.

Тывада капитал септелге күрүне программазы-биле социал объектилерниң чаартылгазы уламчылавышаан 29.10.2024 Тывада капитал септелге күрүне программазы-биле социал объектилерниң чаартылгазы уламчылавышаан

Республикада социал объектилер капитал септелгези адакталып турар. Ындыг болзажок кидин-түлүк ажылдап турар черлер база бар. 

Чоннуң чаңгыс деминиң хүнүнге тураскааткан хемчеглер планы 29.10.2024 Чоннуң чаңгыс деминиң хүнүнге тураскааткан хемчеглер планы
Ноябрьның 1-8-те

«Улуг этнографтыг диктант» деп делегейниң чырыдыышкын акциязы – И.Г. Сафьянов аттыг Орус культура төвүнге, муниципалдыг тургузугларга, miretno.ru сайтыга.

Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг Таңдының тудуг шөлдеринге чораан 28.10.2024 Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг Таңдының тудуг шөлдеринге чораан

Бо хонуктарда Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг Бай-Хаак суурда улуг социал объектилер – 825 олуттуг школа база Культура бажыңының тудуу дээш, өске-даа тудуг шөлдеринге четкен.

Тываның Баштыңы Кызыл девискээринде тудуг объектилерин база катап эргий хынаан 28.10.2024 Тываның Баштыңы Кызыл девискээринде тудуг объектилерин база катап эргий хынаан

Тываның Баштыңы Владислав Ховалыгның хыналдазынче Кызыл хоорайда база Каа-Хем суурда туттунуп турар улуг объектилер кирген. Ол дээрге школалар, чаа тудуглар, спорт-культура төвү болгаш өске-даа объектилер-дир. 

2024 чылда Тыва Республикага Тыва дыл хүнүн демдеглеп эрттирериниң кол хемчеглер планы 28.10.2024 2024 чылда Тыва Республикага Тыва дыл хүнүн демдеглеп эрттирериниң кол хемчеглер планы

Эртем талазы-биле хемчеглер

Октябрь 30-де – Тываның Баштыңының чанында дылдар политиказын боттандырар талазы-биле күрүне чөвүлелиниң хуралы – Чазак Бажыңынга.



Тываның Чазаанга эрес-дидим, эрес-дидим, маадырлыг чоруун көргүскен школачыларга шаңналдарны тывыскан 28.10.2024 Тываның Чазаанга эрес-дидим, эрес-дидим, маадырлыг чоруун көргүскен школачыларга шаңналдарны тывыскан

Тываның сенатору Дина Оюн, Россияның Маадыры Чалым Чулдум-оол база Тываның Чазааның даргазының оралакчызының албан-хүлээлгезин күүседип турар Айдыс Сынаа чалыы маадырларга шаңналдар тыпсыр езулалга киришкен.

Россияның Тудуг яамызы чиигелделиг тыва ипотеканы узадырының арга-хевирлерин сайгарган 28.10.2024 Россияның Тудуг яамызы чиигелделиг тыва ипотеканы узадырының арга-хевирлерин сайгарган
Регионнуң удуртукчузу Владислав Ховалыг Москвага ажылчын сургакчылаашкынга чораан. РФ-тиң Чазаанга ужуражылгаларда кол айтырыгларның бирээзи – тыва ипотека программазын узадырының дугайында болган.

Тыва спортчу объектилер тударынче 530 млн рубльди камгалап алган 28.10.2024 Тыва спортчу объектилер тударынче 530 млн рубльди камгалап алган

«Күш-культура болгаш массалыг спорттуң хөгжүлдези» федералдыг программа-биле бо чоокку үш чылдарда спортчу объектилер тудар российжи регионнар санынче Тыва база кирген. 

Тываның чурттакчыларын «Билиг» ниитилелдиң бүгү-российжи онлайн-оюнунга киржиринче чалап тур 28.09.2024 Тываның чурттакчыларын «Билиг» ниитилелдиң бүгү-российжи онлайн-оюнунга киржиринче чалап тур

«Билиг» российжи ниитилелдиң организастааны «Өскелерниң гректерже оруу: бодалдарның, кижилерниң болгаш технологияларның сайзыралының муң чыл төөгүзү» деп бүгү-российжи онлайн-викторинага садыг-саарылга оруктарының хөгжүлдезиниң төөгүзүнге хамаарыштыр билиглерин хынаар кылдыр Тываның чурттакчыларын чалап турар.

Тываның кожууннарында чаа баштыңнар – төлээлекчилер хуралдарының даргаларын соңгаан 27.09.2024 Тываның кожууннарында чаа баштыңнар – төлээлекчилер хуралдарының даргаларын соңгаан

Сентябрь 8-те төлээлекчи органнар составы чаартынган Тываның муниципалиттеринде кожууннарның чаа баштыңнары – Төлээлекчилер хуралдарының даргаларын бо хүннерде  бадылап турар.

Владислав Ховалыг республиканың школа назыны четпээн өөредилге албан черлериниң ажылдакчыларынга профессионал байырлалы-биле байырны чедирген 27.09.2024 Владислав Ховалыг республиканың школа назыны четпээн өөредилге албан черлериниң ажылдакчыларынга профессионал байырлалы-биле байырны чедирген

Бөгүн школа назыны четпээн өөредилге черлериниң кижизидикчи башкылары болгаш ажылдакчылары профессионал байырлалын демдеглеп турар. 

Тываның школачылары Россияның энергетиктиг система тургузуунуң дугайында сонуургаан 27.09.2024 Тываның школачылары Россияның энергетиктиг система тургузуунуң дугайында сонуургаан

Россияның энергетика неделязы-2024-ке тураскааткан лекциялар Тывада болгаш чурттуң өске регионнарында эртип турар. 

Тывага октябрьның 1-ден шериг албанынче күскү кыйгыртылга эгелээр 27.09.2024 Тывага октябрьның 1-ден шериг албанынче күскү кыйгыртылга эгелээр

Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг шериг албанынче күскү кыйгыртылга үезинде регионалдыг кыйгыртылга комиссиязының кол составының ажылын бодун баштаар.

Кызылдың президентиниң кадет училищези – 10 чылдаан 26.09.2024 Кызылдың президентиниң кадет училищези – 10 чылдаан

Кадеттер училищезиниң бирги юбилейинге тураскаадып «Российжи кадеттерниң одуруунда он чыл» деп байырлал концертин бөгүн Тываның Национал хөгжүм-шии театрынга көргүскен.

Владислав Ховалыг: «Чон боттуг ажыл-херектерни, боттуг үре-түңнелдерни манап турар» 26.09.2024 Владислав Ховалыг: «Чон боттуг ажыл-херектерни, боттуг үре-түңнелдерни манап турар»

Бөгүн, сентябрьның 26-да, Тыва Республиканың Баштыңы Владислав Ховалыгның киржилгези-биле Тыва Республиканың Дээди Хуралының (парламентизиниң) дөрткү чыыжының бирги организастыг хуралы болуп эрткен.

Тыва бюджетте боттуң орулгазын 22 хуу көвүдеткен 26.09.2024 Тыва бюджетте боттуң орулгазын 22 хуу көвүдеткен

2024 чылдың бирги чартыында Тываның каттышкан бюджеди 27 млрд 470 млн рубль орулганы алган, 2023 чылдың ол үезинге деңнээрге, 22 хуу азы 1 млрд 225 млн рубль хөй. 

Тывада элээдилерни түр када ажылга тургузар төлевилелге даянгаш, профугланыышкын системазын сайзырадыр 25.09.2024 Тывада элээдилерни түр када ажылга тургузар төлевилелге даянгаш, профугланыышкын системазын сайзырадыр

Тываның эрге-чагыргазы чайгы дышнатылга үезинде назы четпээннерни күш-ажылга хаара тудар хемчеглерни  оон-даа сайзыраңгайжыдар сорулгалыг.

Тыва - Сибирь федералдыг округда эң хөй хөмүр кулавырын белеткээн регионнарның санында 25.09.2024 Тыва - Сибирь федералдыг округда эң хөй хөмүр кулавырын белеткээн регионнарның санында

Президентиниң Сибирь федералдыг округда бүрүн эргелиг төлээзи Анатолий Серышевтиң эрттиргени хуралда келир кышка Сибирь Федералдыг округ регионнарының белеткелин сайгарып чугаалашкан. 

Тывада национал төлевилелдерниң 8 айда саң-хөө күүселдезиниң түңнелдерин үндүрген 25.09.2024 Тывада национал төлевилелдерниң 8 айда саң-хөө күүселдезиниң түңнелдерин үндүрген

Сентябрь 1-нии-биле алырга, Тывада национал төлевилелдер көргүзүглерин чедип алганының ниити деңнели 96,9 хуу болган.

ТШО киржикчилеринге дуза чедирери-биле Тывага ачы-буян шуулган-марафону эрткен 24.09.2024 ТШО киржикчилеринге дуза чедирери-биле Тывага ачы-буян шуулган-марафону эрткен

Кызылдың Аныяктар ордузунга, Тываның Улусчу фронтузунуң тускай шериг операциязының киржикчилерин деткиири-биле организастааны «Тыл – фронтуга! Бүгү чүвени тиилелге дээш!» деп бир дугаар шуулган-марафон болуп эрткен.

Тываның хоорай, суурларында национал төлевилел боттандырылгазы-биле таарымчалыг хөй-ниити девискээрлери туттунган 24.09.2024 Тываның хоорай, суурларында национал төлевилел боттандырылгазы-биле таарымчалыг хөй-ниити девискээрлери туттунган

Республиканың кожууннарында «Чурттаар оран-сава болгаш хоорай хүрээлеңи» национал төлевилелдиң «Таарымчалыг хоорай хүрээлелин тургузары» программазы-биле хөй-ниити девискээрлеринде чаагайжыдылга ажылдары доозулгалак.

Тывада хөй ажы-төлдүг өг-бүлелерге “социал” хөмүр-даш сөөртүлгези эгелээн 24.09.2024 Тывада хөй ажы-төлдүг өг-бүлелерге “социал” хөмүр-даш сөөртүлгези эгелээн

Тывада хөй ажы-төлдүг 2856 өг-бүле 2024 чылда одаар ыяшты болгаш  хөмүр-дашты халас алыр. 

Тываның чурттакчылары дөрт чыл иштинде 15,5 муң социал керээлерни чарган 23.09.2024 Тываның чурттакчылары дөрт чыл иштинде 15,5 муң социал керээлерни чарган
2020-2023 чылдарда «Социал керээ» программазынга Тываның 15 544 чурттакчызы киришкен.

Тывада ОРВИ болгаш грипптен аарыыр чорук неделяда 1,5 катап өскен 23.09.2024 Тывада ОРВИ болгаш грипптен аарыыр чорук неделяда 1,5 катап өскен

Тывада ОРВИ болгаш грипптен аарыыр чорук көвүдээн. Бөгүн Роспотребнадзорнуң регионалдыг эргелелиниң удуртукчузу Людмила Салчак ооң дугайында республика Баштыңы Владислав Ховалыгга илеткээн.

Россияның Өлүм чок полугу "По праву памяти" чогаадыкчы мөөрей чоруп турарын дыңнаткан 23.09.2024 Россияның Өлүм чок полугу "По праву памяти" чогаадыкчы мөөрей чоруп турарын дыңнаткан

"По праву памяти" бүгү-российжи чогаадыкчы мөөрей амгы үениң маадырларының дугайында өг-бүле сактыышкынын кадагалап база дайынчыларның чогаадыкчы ажылы таварыштыр хамааты амыдыралга чаңчыгарын деткииринче угланган. 

Россияның Чазаа Тывада улуг инвестиция төлевилелдерин боттандырарынга бедик вольтулуг чырык шугумун тударын акшаландырар 20.09.2024 Россияның Чазаа Тывада улуг инвестиция төлевилелдерин боттандырарынга бедик вольтулуг чырык шугумун тударын акшаландырар
РФ-тиң Чазаа Тывада өңнүг металл тывыжы болгаш болбаазырадылгазының инвестиция төлевилелдерин боттандырарынче 4 млрд рубльди тускайлаан.

Сибирь федералдыг округтуң регионнарынга «Сибирь мында» демир-орук турун таныштырган 20.09.2024 Сибирь федералдыг округтуң регионнарынга «Сибирь мында» демир-орук турун таныштырган
«Сибирь мында» демир-орук маршрудунуң киржикчилери Тыва Республиканың бот-тускайлаң культуразын сонуургааннар. 

Тывага "Тыл - фронтуга! Шупту чүвени Тиилелгеге!" форум-марафон болуп эртер 20.09.2024 Тывага "Тыл - фронтуга! Шупту чүвени Тиилелгеге!" форум-марафон болуп эртер
Кызылга «Тыл – фронтуга! Шупту чүвени Тиилелгеге!» I регионалдыг форум-марафон болуп эртер. 

Тываның Баштыңы Россия Федерациязының хүндүлүг адынга төлептиг болганы дээш Айнааш Ондарга байырын чедирген 20.09.2024 Тываның Баштыңы Россия Федерациязының хүндүлүг адынга төлептиг болганы дээш Айнааш Ондарга байырын чедирген

Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг хөй ажы-төлдүг ие Айнааш Ондарга «Маадыр ие» хүндүлүг атты тывысканы-биле байыр чедирген. 

Cентябрьның 20-ден Тывада үндүрүглерде өрелерлиг кижилер-биле ажылдаар ай эгелээн 20.09.2024 Cентябрьның 20-ден Тывада үндүрүглерде өрелерлиг кижилер-биле ажылдаар ай эгелээн

Тываның Саң-хөө яамызы биле үндүрүг албаны кижилерден эт-хөреңги үндүрүглерин чыырының шалыпчы айын эрттирер. 

Тывада «кыраан» сөөлгү тудугну дужаарынга белеткенип турар 20.09.2024 Тывада «кыраан» сөөлгү тудугну дужаарынга белеткенип турар
Тывада 12 ажыг чыл иштинде шөйүп келген тудуг – Каа-Хем суурда  спорт-культура төвү адакталып келген. 

Тываның Баштыңы республиканың чонар-дашчыларынга профессионал байырлалы-биле байыр чедирген 19.09.2024 Тываның Баштыңы республиканың чонар-дашчыларынга профессионал байырлалы-биле байыр чедирген

Тывада бөгүн республиканың даш-чонукчулары профессионал байырлалын демдеглеп эрттирип турар. Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг бодунуң байыр чедириишкининде ону бир дугаар демдеглеп турарын айыткан.


Тывага Россияның Президентизиниң ажыл албанының түңнели-биле федералдыг ведомстволарга даалгалар даңзызын Кремльде белеткеп турар 19.09.2024 Тывага Россияның Президентизиниң ажыл албанының түңнели-биле федералдыг ведомстволарга даалгалар даңзызын Кремльде белеткеп турар

Сентябрь 2-де Тывага Россия Федерациязының Президентизиниң келгениниң түңнелдери-биле даалгалар даңзызын Кремльде белеткеп турар.

Президентиниң грантылар фондузу-биле Тывада пенсионерлер аразында ниити ыры коллективтериниң фестивалы чоруп турар 19.09.2024 Президентиниң грантылар фондузу-биле Тывада пенсионерлер аразында ниити ыры коллективтериниң фестивалы чоруп турар

Делегейниң Узун назылыглар хүнүнүң бүдүүзүнде, Тывада улуг назылыг улустар аразында ниити ырының республика фестивалы эртип турар.

Тываның Баштыңы Дээди Хуралдың чаа составында «Чаңгыс демниг Россия» төлээлери-биле ужурашкан 19.09.2024 Тываның Баштыңы Дээди Хуралдың чаа составында «Чаңгыс демниг Россия» төлээлери-биле ужурашкан
Тываның парламентизинде «Чаңгыс демниг Россия» партияның төлээлери сентябрь 26-да болуп эртер бирги организастыг хуралдың мурнунда боттарының туружун быжыглаан. 

«Тувинская правда» солун «Сибирь. ПРО» журналисчи мергежил конкурузунга тиилээн 18.09.2024 «Тувинская правда» солун «Сибирь. ПРО» журналисчи мергежил конкурузунга тиилээн

Новосибирскиге «Большая Сибирь: ПРОстранство для развития» деп кол теманы 2024 чылда чырыткан «Сибирь.ПРО» журналисчи мергежилге XIX регионнар аразының конкурузунуң түңнелдерин үндүрген.

Тыва Свердловск округунуң өрттен когараан чурттакчыларынга дузаны көргүзер 18.09.2024 Тыва Свердловск округунуң өрттен когараан чурттакчыларынга дузаны көргүзер
Тыва өрттер ужун онза байдал чарлаан Луганск Улус Республикага деткимчени көргүзер. Республиканың Баштыңы Владислав Ховалыг социал четкилерде бодунуң арынынга ооң дугайында дыңнаткан.

Тываның ажыл-агыйлары сентябрь ортанга чедир 162 муң ажыг тонна сиген-ширбиилди белеткээн 18.09.2024 Тываның ажыл-агыйлары сентябрь ортанга чедир 162 муң ажыг тонна сиген-ширбиилди белеткээн

Регионнуң малчыннары малдың хүр кыштаглаашкынынга херек мал чеминиң 72 хире хуузун кезип белеткээнин республиканың Көдээ ажыл-агый яамызы дыңнаткан.

Тыва Республиканың Күрүне тугунуң хүнүн демдеглээн 17.09.2024 Тыва Республиканың Күрүне тугунуң хүнүн демдеглээн
Бөгүн Тыва Республиканың Күрүне тугунуң хүнүн демдеглеп эрттирип турар.

Тывада ийи школачы кванториум ажыттынган 17.09.2024 Тывада ийи школачы кванториум ажыттынган

«Өөредилге» национал төлевилел күүселдези-биле Тывада ам база ийи кванториум ажыттынган. Кызыл хоорайның 2 биле 8 дугаарлыг школаларында амгы үениң өөредилге технопарктары ажылын эгелээни ол. 

Сентябрьның 26-да Тываның Дээди Хуралының IV чыыжының бирги хуралы болуп эртер 16.09.2024 Сентябрьның 26-да Тываның Дээди Хуралының IV чыыжының бирги хуралы болуп эртер

Республика парламентизиниң чаа составының чаа соңгуткан депутаттары дараазында четвергде бирги хуралын эрттирер.

Тываның Баштыңы арга-арыг өрттерин чок кылырынга дузалашканы дээш Авиаарга-арыг камгалалының ажылдакчыларынга четтиргенин илереткен 16.09.2024 Тываның Баштыңы арга-арыг өрттерин чок кылырынга дузалашканы дээш Авиаарга-арыг камгалалының ажылдакчыларынга четтиргенин илереткен

Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг социал четкилерде бодунуң блогунда, сөөлгү каш айларда российжи регионнарның арга-арыг албанының база федералдыг Авиаарга-арыг камгалалының специалистери республикага чурттавышаан, тайга-даксыл берге черлерде өрттерни өжүреринге тыва коллегаларынга дыка улуг дузаны көргүскени дээш четтиргенин илереткен.

Тываның үш кожуунунда суггарылга системаларының катап тургузуушкуну эгелээн 14.09.2024 Тываның үш кожуунунда суггарылга системаларының катап тургузуушкуну эгелээн

Тывада суггарылга системаларын катап тургузарының кампаниязы уламчылавышаан.

Тывага одалга сезону сентябрь 15-те эгелээр 13.09.2024 Тывага одалга сезону сентябрь 15-те эгелээр

Төпчүткен одалга системаларлыг муниципалиттерден одалга сезонунче бир дугаарында Каа-Хем, Бии-Хем, Барыын-Хемчик база Таңды кожууннар кирер. 


Тывада Дээди Хурал депутаттарынче соңгулдаларның түңнелдери-биле хөй партиялыг парламент бир дугаар тургустунган 13.09.2024 Тывада Дээди Хурал депутаттарынче соңгулдаларның түңнелдери-биле хөй партиялыг парламент бир дугаар тургустунган

Тываның Соңгулда комиссиязы Тыва Республиканың Дээди Хуралының (парламентиниң) дөрткү чыыжының депутаттар соңгулдаларының төнчү түңнелдерин үндүрген.

Тыва эрге-чагырганың хөй ажы-төлдүг өг-бүлелерге чиигелделер дугайында саналы бизнести сонуургаткан 13.09.2024 Тыва эрге-чагырганың хөй ажы-төлдүг өг-бүлелерге чиигелделер дугайында саналы бизнести сонуургаткан

Тывада регионалдыг чазактың инициативазынга даянгаш, садыг бүдүрүлгелериниң хөй ажы-төлдүг өг-бүлелерни деткииринче угланган кады эштежилге программазы ажылдап эгелээн. 

Тывада таарымчалыг хоорай хүрээлеңин тургузар программа күүселдезиниң ниити түңнелдерин үндүрген 13.09.2024 Тывада таарымчалыг хоорай хүрээлеңин тургузар программа күүселдезиниң ниити түңнелдерин үндүрген

«Чурттаар оран-сава болгаш хоорай хүрээлеңи» национал төлевилелдиң «Таарымчалыг хоорай хүрээлеңин хевирлээри» федералдыг төлевилел чорудуу-биле Тывада бажыңнар чоогунуң база хөй-ниити шөлдериниң сайзыралынче сөөлгү 6 чылда 750 млн ажыг рубльди үндүрген

. 

Тывадан ТШО киржикчилери башкы мергежилдерге өөренип ап болур 13.09.2024 Тывадан ТШО киржикчилери башкы мергежилдерге өөренип ап болур

Тускай шериг операциязының киржикчилери башкы угланыышкынныг дээди өөредилге черлеринге профессионал билиг-мергежилге өөредилгени, эде белеткелди база билиглерин бедидип өөренир аргалыг. 

Тывада күскү ачы-буян чыылдазы уламчылавышаан 12.09.2024 Тывада күскү ачы-буян чыылдазы уламчылавышаан

«Улусчу фронт. Шупту чүвени Тиилелгеге!» ачы-буян акциязы сентябрь төнчүзүнде доостур. 

Тывада эвээш санныг үндезин чон – тожу тываларын грантылар-биле деткиир 12.09.2024 Тывада эвээш санныг үндезин чон – тожу тываларын грантылар-биле деткиир

Тываның эрге-чагыргазы Россия Федерациязының эвээш санныг үндезин чоннарының даңзызынче кирген тожу тываларын деткиир тускай грантыларны доктааткан.

Владислав Ховалыг биле Максим Решетников Тывага туризмни сайзырадырынга дээштиг аргаларны чугаалашкан 12.09.2024 Владислав Ховалыг биле Максим Решетников Тывага туризмни сайзырадырынга дээштиг аргаларны чугаалашкан

Россияның экономиктиг сайзырал сайыды Максим Решетников база Тыва Республиканың Баштыңы Владислав Ховалыг регионче аян-чорукчуларны хаара тударынга таарымчалыг черлерни база чаа төлевилелдерге турисчи инфраструктураны тударының аргаларын сайгарып чугаалашкан.

Владислав Ховалыг Россияның саң-хөө сайыды Антон Силуанов-биле бюджет айтырыгларын чугаалашкан 12.09.2024 Владислав Ховалыг Россияның саң-хөө сайыды Антон Силуанов-биле бюджет айтырыгларын чугаалашкан

Москвага ажыл-агыйжы сургакчылаашкын үезинде Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг Россияның саң-хөө сайыды Антон Силуанов-биле Тываның бюджедин өйлээриниң айтырыгларын чугаалашкан.

Москвадан эксперттер Тывада турберкулез-биле демисел экижээнин демдеглээн 11.09.2024 Москвадан эксперттер Тывада турберкулез-биле демисел экижээнин демдеглээн

Тывада туберкулезту эге чадазында илередип эгелээнинден оон чок болур чорук 16 хуу кызырлып, хоочураан аарыг кижилер саны эвээжээн. 

Марат Хуснуллин Тывада чуртталга тудуу тергиин эки чоруп турарын демдеглээн 11.09.2024 Марат Хуснуллин Тывада чуртталга тудуу тергиин эки чоруп турарын демдеглээн

Тываның Баштыңы биле чурттуң Чазак даргазының оралакчызы Марат Хуснулинниң ужуражылгазының кол темазы - 2024 чылда республиканың социал-экономиктиг хөгжүлде айтырыглары болган.

 

Владислав Ховалыг Тываның суггарылга системаларын федералдыг өнчүже шилчидер арганы Дмитрий Патрушев-биле чугаалашкан 11.09.2024 Владислав Ховалыг Тываның суггарылга системаларын федералдыг өнчүже шилчидер арганы Дмитрий Патрушев-биле чугаалашкан


Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг Россия Чазааның Даргазының оралакчызы Дмитрий Патрушев-биле Москвага ужурашкан. Регионнуң суггарылга системаларының чамдыызын федералдыг өнчүже база федералдыг объектилер составынче иштики ажыл-агый четкилерин шилчидери ужуражылганың кол айтырыы болганын чазактың парлалга төвү дыңнаткан. 

Тывада хереглелдиг өг-бүлелерге өрт медээчилерин салыр кампания эгелээн 11.09.2024 Тывада хереглелдиг өг-бүлелерге өрт медээчилерин салыр кампания эгелээн

Республикада одалга сезону эгелээри-биле хуу бажыңнарда чурттакчы чонга угарлыг ыштан хораннанып болурунуң айыыл улгадыр. 

Владислав Ховалыг РФ-тиң тудуг болгаш ЧКА сайыды Ирек Файзуллин-биле Тывада тудуг болгаш чуртталга-коммунал ажыл-агыйын сайзырадырын чугаалашкан 11.09.2024 Владислав Ховалыг РФ-тиң тудуг болгаш ЧКА сайыды Ирек Файзуллин-биле Тывада тудуг болгаш чуртталга-коммунал ажыл-агыйын сайзырадырын чугаалашкан

РФ-тиң тудуг болгаш чуртталга-коммунал ажыл-агый сайыды Ирек Файзуллин база Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг Тывада тудуг адырын хөгжүдеринче база ЧКА объектилерин эде чаартырынче угланган программаларны боттандырарының чорудуун сайгарып чугаалашкан. 

Тыва Чазааның даргазының бирги оралакчызының албан-хүлээлгезин күүседир кылдыр Мерген Хомушкуну томуйлаан 10.09.2024 Тыва Чазааның даргазының бирги оралакчызының албан-хүлээлгезин күүседир кылдыр Мерген Хомушкуну томуйлаан

Тыва Республиканың Чазааның даргазының экономика айтырыгларның талазы-биле бирги оралакчызының албан-хүлээлгезин күүседир кылдыр Мерген Борисович Хомушкуну томуйлаан.

Тываның Баштыңының вице-премьер Татьяна Голикова-биле ужуражылгазы 10.09.2024 Тываның Баштыңының вице-премьер Татьяна Голикова-биле ужуражылгазы

Республика Баштыңы Владислав Ховалыг Москвага ажыл-агыйжы сургакчылаашкын үезинде вице-премьер Татьяна Голикова-биле ужурашкаш, Тывада элээн каш социал ужур-дузалыг объектилер тудуунга хамаарыштыр чугааны чоруткан.

Тываның чер ажылдыгларында мал чеминиң белеткели адакталып турар 10.09.2024 Тываның чер ажылдыгларында мал чеминиң белеткели адакталып турар

Регионалдыг Көдээ ажыл-агый яамызының медеглээни болза, 227 744 тонна мал чеми белеткээр планны 60 хуу чедирип, 126746 тоннаны кезип алган.

Тывада өртке удур онза чурумну сентябрьның 10-дан 30-ге чедир узаткан 09.09.2024 Тывада өртке удур онза чурумну сентябрьның 10-дан 30-ге чедир узаткан

Тывада өртке удур онза чурумну сентябрьның 10-дан 30-ге чедир узаткан. Республика чазааның чогуур доктаалын бөгүн регионнуң албан езунуң порталында парлаан. 

Тыва биле Кузбасс — соңгулдада келиишкин талазы-биле Сибирь регионунда мурнуку черде 09.09.2024 Тыва биле Кузбасс — соңгулдада келиишкин талазы-биле Сибирь регионунда мурнуку черде

Эрткен соңгулдаларның баш бурунгаар сан-чурагайындан алгаш көөрге, Сибирь федералдыг округтуң регионнарындан Тыва биле Кузбасс соңгулда участоктарынче соңгукчуларның эң бедик келиишкинин көргүскен.

Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг: "Чаңгыс чер чурттугларывыс хөгжүлде дээш шилилдени кылган" 09.09.2024 Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг: "Чаңгыс чер чурттугларывыс хөгжүлде дээш шилилдени кылган"

Республиканың Дээди Хуралынче база муниципалдыг тургузугларның төлээлекчилер хуралдарының депутаттарынче соңгулдаларда бадылаашкынның баш бурунгаар түңнелдеринден алырга, «Чаңгыс демниг Россия» партия дээш соңгукчуларның 80 ажыг хуузу үннерин берген.

Владислав Ховалыг: ТШО киржикчилеринге дуза - чаа парламентиниң мурнады боттандырар угланыышкыны бооп артар 09.09.2024 Владислав Ховалыг: ТШО киржикчилеринге дуза - чаа парламентиниң мурнады боттандырар угланыышкыны бооп артар

Тываның Дээди Хуралының (парламентиниң) чаа составының кол айтырыы - тускай шериг операциязының киржикчилеринге дузалажыры болгаш деткиири болур. 

Тывада дамчыдылга четкилиг суг чыыр черниң тудуу 72 хуу туттунган 08.09.2024 Тывада дамчыдылга четкилиг суг чыыр черниң тудуу 72 хуу туттунган

«Арыг суг» федералдыг төлевилел-биле Каа-Хем суурда Преображенский микрорайонунда суг дамчыдар четкилиг тудугнуң техниктиг белени 72 хуу четкен. 

Тываның Баштыңы республиканың Дээди Хуралының депутаттарының соңгулдаларынга бадылаан 08.09.2024 Тываның Баштыңы республиканың Дээди Хуралының депутаттарының соңгулдаларынга бадылаан

Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг республиканың Дээди Хуралының  IV чыыжының депутаттарының соңгулдаларынга бодунуң үнүн берген. 

Тывага бо улуг-хүнде 106 соңгулда болуп эртер 07.09.2024 Тывага бо улуг-хүнде 106 соңгулда болуп эртер

Сентябрьның 8-те Чаңгыс аай бадылаашкын хүнүнде, республиканың чурттакчы чону Тыва Республиканың Дээди Хуралының (парламентизиниң) дөрткү чыыжының депутаттар соңгулдарынга база муниципалдыг деңнелдиң 105 соңгулдаларынга киржир.

Тываның Баштыңы Таңды кожууннуң чурттакчылары-биле ужурашкан 07.09.2024 Тываның Баштыңы Таңды кожууннуң чурттакчылары-биле ужурашкан

Кызыл - Эрзин оруунуң Бай-Хаакче талазынче автооруктуң 30 км участогун септээринче бир миллиард рубльди салган.

Тес-Хем кожууннуң О-Шынаа суурда чырык четкилерин эде чаарткан 07.09.2024 Тес-Хем кожууннуң О-Шынаа суурда чырык четкилерин эде чаарткан

Энергокомпания Тыва Республиканың кыдыг-кызыгаар Тес-Хем кожуунда О-Шынаа суурнуң четкилерин чаартыр ажылдарны дооскан. 

Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг КПКУ-нуң 10 чылдаан юбилейи-биле байырын чедирген 07.09.2024 Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг КПКУ-нуң 10 чылдаан юбилейи-биле байырын чедирген

«Бодунуң чедиишкиннери-биле бистиң училищевис бедик статузун бадыткап, өөредилгениң шынары-биле олар Россияның Камгалал яамызының өөредилге черлериниң аразында үшкү черни ээлеп турар

Мөңгүн-Тайгага кожууннуң энергетиказын хөгжүдериниң дугайында чугаалашкан 06.09.2024 Мөңгүн-Тайгага кожууннуң энергетиказын хөгжүдериниң дугайында чугаалашкан

Тываның Чазаа Мөңгүн-Тайга кожуунче чырык шугумун тударын чедип алыр дээш ажылдаар. Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг Мөңгүн-Тайгага ажылчын сургакчылаашкын үезинде ону чугаалаан.

Тывада частыр бүдүмелдер заводу 200 хире тонна продукцияны бүдүрген 06.09.2024 Тывада частыр бүдүмелдер заводу 200 хире тонна продукцияны бүдүрген

Регион чазааның техниктиг деткимчези-биле «Техмашсервис» компанияның эрткен чылдың ноярьда Тывада ажытканы эмульсиялыг частыр бүдүмелдер кезээ бүдүрер завод ажылын чогумчалыг эгелээн.

Владислав Ховалыг Мөңгүн-Тайганың чону-биле ужуражылгазының соонда регионнуң Орук-транспорт яамызынга даалганы берген 06.09.2024 Владислав Ховалыг Мөңгүн-Тайганың чону-биле ужуражылгазының соонда регионнуң Орук-транспорт яамызынга даалганы берген

Республиканың Баштыңы Владислав Ховалыгның Мөңгүн-Тайга кожууннуң чону-биле ужуражылгазының кол темалары – Тываның ыраккы кожууннуң инфраструктура айтырыглары болган.

Тываның аныяктары «Росмолодёжь.Гранты «Двигай сообщества» конкурска киришкеш, 1500000 рубль грант деткимчезин ойнап ап болур 06.09.2024 Тываның аныяктары «Росмолодёжь.Гранты «Двигай сообщества» конкурска киришкеш, 1500000 рубль грант деткимчезин ойнап ап болур

Аныяктар херектериниң талазы-биле федералдыг агентилел Тываның аныяктарын «Росмолодежь.Гранты «Двигай сообщества» аныяктар төлевилелдериниң бүгү-российжи конкурузунга киржиринче чалаан.

Тывада болбаазырадылга үлетпүрүнүң бүдүрүлгелеринге күрүне деткимчезиниң хемчеглерин көргүзүп турар 05.09.2024 Тывада болбаазырадылга үлетпүрүнүң бүдүрүлгелеринге күрүне деткимчезиниң хемчеглерин көргүзүп турар

Регионнуң экономиктиг сайзырал яамызы дараазында угланыышкыннарга субсидия алыр күзелдиг үлетпүр бүдүрүлгелеринден чагыгларны хүлээп турар:

Тыва Билиг.Маадырлар аттыг хемчеглер саны-биле Сибирь регионнарындан баштайгы үжүнүң аразынче кирген 05.09.2024 Тыва Билиг.Маадырлар аттыг хемчеглер саны-биле Сибирь регионнарындан баштайгы үжүнүң аразынче кирген

Россияда 30 муң хире кижи «Ада-чуртка бараан болуп тур мен» акцияның дыңнакчылары болган. 

Шагаан-Арыгның ЧЭТ кышка кайы хире беленинге хыналданы кылган 05.09.2024 Шагаан-Арыгның ЧЭТ кышка кайы хире беленинге хыналданы кылган

Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг Шагаан-Арыгның чылыдылга-энергетика төвү чаа одалга сезонунга кайы хире белеткенип турарын хынаан. 

Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг ыраккы Кызыл-Хая суурда школа тудуун хынаан 05.09.2024 Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг ыраккы Кызыл-Хая суурда школа тудуун хынаан

«Өөредилге» национал төлевилелдиң «Амгы үениң школазы» федералдыг төлевилели-биле спорт залдыг, 176 олуттуг школаны тудуп турар.

Тывада ОРВИ база грипптен аарыыры эпидемиологтуг деңнелге четпес 04.09.2024 Тывада ОРВИ база грипптен аарыыры эпидемиологтуг деңнелге четпес

Росхереглелхайгааралының Тывада эргелелиниң дыңнатканы болза, эрткен неделяда республикада ОРВИ база грипптен аарыыр чорук эпидемиологтуг деңнелден 80,6 хуу куду. 

Владислав Ховалыг Президентиниң ажыл-агыйжы албан чоруунуң түңнелдеринге даянгаш, сайыттар кабинединге даалгаларны берген 04.09.2024 Владислав Ховалыг Президентиниң ажыл-агыйжы албан чоруунуң түңнелдеринге даянгаш, сайыттар кабинединге даалгаларны берген

Тываның Баштыңы чазактың дүүштүрүлге хуралынга бистиң республикага  Владимир Владимирович Путинниң ажыл-агыйжы чоруунуң баш бурунгаар түңнелдерин үндүрген.

Владимир Путин: «Тываның арга-шинээ дыка улуг, регионну хөгжүдер болгаш чоннуң амыдырал-чуртталгазының шынарын бедидериниң сонуургалынга ону чедимчелиг боттандырары чугула» 04.09.2024 Владимир Путин: «Тываның арга-шинээ дыка улуг, регионну хөгжүдер болгаш чоннуң амыдырал-чуртталгазының шынарын бедидериниң сонуургалынга ону чедимчелиг боттандырары чугула»

Регионнуң социал-экономиктиг хөгжүлде айтырыгларының талазы-биле хурал - Россияның Президентизи Владимир Путин Тывага ажыл-агыйжы чоруунуң кол кезээниң бирээзи болган.

Владимир Путин Тываның турисчи арга-шыдалы улуг деп демдеглээн 03.09.2024 Владимир Путин Тываның турисчи арга-шыдалы улуг деп демдеглээн
Россияның Президентизи Тываны хөгжүдер перспективтиг бир адыр туризм деп айыткан.

Президент Владимир Путин-биле Тыва Республиканың Баштыңы Владислав Ховалыгның ажыл-агыйжы ужуражылгазы 03.09.2024 Президент Владимир Путин-биле Тыва Республиканың Баштыңы Владислав Ховалыгның ажыл-агыйжы ужуражылгазы

Регионнуң удуртукчузу Тывада чуртталга тудуунуң темпизин база көдээ ажыл-агый хөгжүлдезиниң хемчеглериниң дугайында Президентиге илеткээнин дыңнаткан.

Таңды кожууннуң Балгазын суурда "Өөредилге" нацтөлевил деткимчези-биле туткан чаа школа ажыттынган 03.09.2024 Таңды кожууннуң Балгазын суурда "Өөредилге" нацтөлевил деткимчези-биле туткан чаа школа ажыттынган

Балгазын суурда 616 олуттуг чаа школаны байырлыы-биле ажыткан.

Владимир Путин ажыл-агый аайы-биле Тывага чораан 02.09.2024 Владимир Путин ажыл-агый аайы-биле Тывага чораан

Кызылда Вавилин ээтпээнде Ада-чурттуң Маадырлары аттыг 20 дугаар чаа ажыттынган школага Президент “Чугула айтырыглар дугайында чугаа” деп ажык кичээлди эрттирген. 

Сентябрь 2-де Тывада ийи чаа школа ажыттынган 02.09.2024 Сентябрь 2-де Тывада ийи чаа школа ажыттынган

Тываның Өөредилге яамызы 72 муң уруглар, ооң санында 7,5 муң бирги класчылар , 4,5 муң биргикурчулар, 5 муң хире чаштар ча өөредилге чылынга турскааткан хемчеглерге киржип, бирги кичээлдерин эрттиргенин дыңнаткан.

Тыва Арат Республиканың эки турачыларынга төөгүлүг сактыышкын болгаш алдар-хүндү хүнүн демдеглээн 01.09.2024 Тыва Арат Республиканың эки турачыларынга төөгүлүг сактыышкын болгаш алдар-хүндү хүнүн демдеглээн

Сентябь 1-де Тывага Тыва Арат Республиканың эки турачыларынга төөгүлүг сактыышкын болгаш алдар-хүндү хүнүн бүгү-российжи Билиглер хүнүнде хары угда демдеглеп эрттирген.  

«Биче хоорайлар база төөгүлүг суурлар хөгжүлдези» мөөрейге Тывадан үш төлевилел тиилээн 31.08.2024 «Биче хоорайлар база төөгүлүг суурлар хөгжүлдези» мөөрейге Тывадан үш төлевилел тиилээн

Калуга хоорайга таарымчалыг хоорай хүрээлеңин тургузар шылгараңгай төлевилелдерни илереткен улуг шуулган болуп эрткен. Аңаа федералдыг ведомстволарның удуртукчулары, губернаторлар болгаш муниципалитеттер баштыңнары киришкен.


Тывада “Школаже белеткениринге дузалаш” ачы-буян акциязының түңнелдерин үндүрген 31.08.2024 Тывада “Школаже белеткениринге дузалаш” ачы-буян акциязының түңнелдерин үндүрген

Чылдың-на өөредилге чылының эгезинде ажылчын коллективтер, хууда сайгарлыкчылар болгаш республиканың буянныг хамаатылары «Школаже белеткениринге дузалажыр» акцияга каттыжып келир чаңчыл апарган. 

Владислав Ховалыг Александр Лукашенконуң юбилейи-биле байыр чедирген 31.08.2024 Владислав Ховалыг Александр Лукашенконуң юбилейи-биле байыр чедирген

Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг Беларусь Республиканың Президентизи, Күрүне эвилелиниң күрүне чөвүлелиниң даргазы Александр Лукашенконуң 70 харлаан юбилейи-биле байырын чедирген. 



Тывада хол-биле сиген кезикчилериниң мөөрейи чоруп турар 30.08.2024 Тывада хол-биле сиген кезикчилериниң мөөрейи чоруп турар

Тывада мал чеминиң белеткели кидин түлүк. Республиканың шупту кожууннарында көдээ ишчилер шөлдерже үнген. Регионнуң Көдээ ажыл-агый богаш аъш-чем яамызының чарлааны хол-биле сиген кезер бригадалар аразында мөөрейге киржир дээш ажыл идепкейжээн. 

Чуртталга-коммунал ачы-дузалары дээш өрелерни канчаар төлээрил: курлавыр хандырылга организациялары өрелиг кижилерге 30.08.2024 Чуртталга-коммунал ачы-дузалары дээш өрелерни канчаар төлээрил: курлавыр хандырылга организациялары өрелиг кижилерге

Тываның чурттакчы чону болгаш организациялары чырык болгаш чылыг хандырылгазы дээш 1,3 млрд өрелиг. Регионалдыг Одалга яамызы Чазак хуралынга ындыг сан-чурагайны медеглээн.

Тывага Төп Азия чоннарының төөгү-культурлуг өнчү салгалының талазы-биле бүгү-российжи эртем-практиктиг конференция болуп эртер 29.08.2024 Тывага Төп Азия чоннарының төөгү-культурлуг өнчү салгалының талазы-биле бүгү-российжи эртем-практиктиг конференция болуп эртер

Ноябрьның 14 база 15 хүннеринде Тыва үндезин культура төвүнге, «XXI чүс чылда Төп Азия чоннарының төөгү-культурлуг өнчү салгалы» деп темага бүгү-российжи эртем-практиктиг конференция болуп эртер. 

2856 өг-бүле “Социал хөмүр” губернатор төлевилелиниң күүселдези-биле дузаламчыны алыр 29.08.2024 2856 өг-бүле “Социал хөмүр” губернатор төлевилелиниң күүселдези-биле дузаламчыны алыр

Тывада каш чыл уламчылап турар «Социал хөмүр» губернатор төлевилелиниң күүселдези-биле өг-бүлелер тус-тузунда социал деткимче кылдыр одалга сезонунда 2145 кг хөмүр азы 4,8 куб одаар ыяшты алыр.

Тывада арга-арыг өрттерин өжүржүрүнче немелде күштерни чоруткан 29.08.2024 Тывада арга-арыг өрттерин өжүржүрүнче немелде күштерни чоруткан

Новосибирскиден 15 база Бурят Республикадан 25 арга-арыг өртчүлери орукта кел чыдарын Арга-арыг болгаш бойдус ажыглалының яамызы дыңнаткан. Олар келген дораан бистиң өртчүлерге каттыжа бээр. 

"Чедер" курорт эмнээшкин чорудар чөпшээрелин кылдыртып эгелээн 28.08.2024 "Чедер" курорт эмнээшкин чорудар чөпшээрелин кылдыртып эгелээн

«Чедер» санаторий-курортунда тудуг ажылдары дооступ, эмнээшкин чорудулгазынга чөпшээрел алырының  ажылдары эгелээн, деп, Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг дыңнаткан. 

Тываның Чазаанга келир кышка одалга белеткелин чугаалашкан 27.08.2024 Тываның Чазаанга келир кышка одалга белеткелин чугаалашкан

Республика Баштыңы Владислав Ховалыгның даргалаашкыны-биле эрткен хуралга Тыва Республика Чазааның даргазының оралакчылары, кожуун чагырга даргалары, күүсекчи эрге-чагырганың федералдыг болгаш республика органнарының удуртукчулары киришкен.

Тывада 21086,7 га ниити шөлдүг 32 арга-арыг өрттери хып турар 27.08.2024 Тывада 21086,7 га ниити шөлдүг 32 арга-арыг өрттери хып турар

Август 27-де эртенгиниң 9 шактыы-биле алырга, 21086,7 га ниити шөлдүг 32 өрт хып турганын регионалдыг диспетчер албаны дыңнаткан. 

Кызылдың Ада-чурттуң Маадырлары аттыг 20 дугаар чаа школазы ажыттынарынга белеткенип турар 26.08.2024 Кызылдың Ада-чурттуң Маадырлары аттыг 20 дугаар чаа школазы ажыттынарынга белеткенип турар

Кызыл хоорайның оң талакы кезээнде, Вавилин ээтпээ микрорайонда Ада-чурттуң Маадырлары аттыг 20 дугаарлыг чаа школа өөреникчилерин чаа өөредилге чылында хүлээп алырынга белен.

Улуг-Хем кожуун мал чемин белеткээри-биле мурнуку черде 26.08.2024 Улуг-Хем кожуун мал чемин белеткээри-биле мурнуку черде

Тываның Баштыңы Владислав Ховалыгның даргалааны бөгүнгү хуралга мал чеминиң белеткелин чугаалашкан. 

Августуң сөөлгү улуг-хүнүнде бүгү чурт эң хүндүткелдиг профессионал байырлал – Шахтер хүнүн демдеглеп эрттирген 25.08.2024 Августуң сөөлгү улуг-хүнүнде бүгү чурт эң хүндүткелдиг профессионал байырлал – Шахтер хүнүн демдеглеп эрттирген

Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг республиканың даг-тывыш адырының ажылдакчыларынга байыр чедирген.

Башкыларның август чөвүлел хуралында Тываның Баштыңы республиканың башкыларын шаңнаан 24.08.2024 Башкыларның август чөвүлел хуралында Тываның Баштыңы республиканың башкыларын шаңнаан
Тываның найысылалынга республиканың башкыларының чылдың-на эртип турар август чыыжы болуп эрткен. 

Аржаан суурда Тиилелге шөлүн национал төлевилелдер күрүне программазы-биле септеп турар 23.08.2024 Аржаан суурда Тиилелге шөлүн национал төлевилелдер күрүне программазы-биле септеп турар

Бо чылын «Чурттаар оран-сава болгаш хоорай хүрээлеңи» президентиниң национал төлевилелиниң «Таарымчалыг хоорай хүрээлеңин тургузары» күрүне программазы-биле Тывада 30 дыштанылга черлери – хөй-ниити садтары, парктар, стадионнар, хоорай болгаш көдээ шөлдер, Тиилелгениң тураскаалдары, уруглар болгаш спорт шөлдерин тудуп турар.

Тываның Баштыңы «Хандагайты» эрттирилге пунктузунда эде чаартылга ажылдары кайы хире чоруп турарын хынаан 23.08.2024 Тываның Баштыңы «Хандагайты» эрттирилге пунктузунда эде чаартылга ажылдары кайы хире чоруп турарын хынаан

Август 22-де Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг хөй талалыг хевирге ажылдаарынга херек инфраструктураны тудуп турар Моол-биле кызыгаарда “Хандагайты” эрттирилге пунктузунда эде чаартылга ажылдарын хынаан.


Владислав Ховалыг: «ТШО киржикчизи Айдыс Самдарак – аныяк-өскенге эки үлегерлиг чижек» 23.08.2024 Владислав Ховалыг: «ТШО киржикчизи Айдыс Самдарак – аныяк-өскенге эки үлегерлиг чижек»

Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг Чаа-Хөл кожуунче сургакчылап чорааш, тускай шериг опреациязының киржкичизи, тус черниң чурттакчызы Айдыс Самдарактың өг-бүлези-биле ужурашкан.

Тывада күрүне байырлалынга тураскааткан хемчеглер болуп турар 22.08.2024 Тывада күрүне байырлалынга тураскааткан хемчеглер болуп турар
Тывада Россия Федерациязының Күрүне тугунуң хүнү Чазак бажыңының баарында шөлде российжи триколор тук көдүрүүшкүнүнден эгелээн.

Тывада хуусаадан эрте бадылаашкын эгелээн 22.08.2024 Тывада хуусаадан эрте бадылаашкын эгелээн

Тываның транспорт харылзаазы берге азы чок, чедери берге болгаш ырак черлеринде хуусаадан эрте бадылаашкыннар бо хүн эгелээн. Тываның Соңгулда комиссиязы ооң дугайында дыңнаткан.

Владислав Ховалыг Тываның чурттакчыларынга Россияның күрүне тугунуң хүнү-биле байыр чедирген 22.08.2024 Владислав Ховалыг Тываның чурттакчыларынга Россияның күрүне тугунуң хүнү-биле байыр чедирген
 

Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг Россия Федерациязының Күрүне тугунуң хүнү-биле республиканың чурттакчыларынга болгаш аалчыларынга байырны чедирген.

Cентябрьда Тыва болгаш Алтай Республика регионалдыг хоойлужудулга органнарның депутаттарын соңгуур 22.08.2024 Cентябрьда Тыва болгаш Алтай Республика регионалдыг хоойлужудулга органнарның депутаттарын соңгуур

Сибирь федералдыг округда Россия Федерациязының Президентизиниң бүрүн эргелиг төлээзи Анатолий Серышев 2024 чылдың  сентябрь 8-те болур соңгулдаларны Сибирь регионнарынга белеткеп база эрттиреринге эрге-чагырга органнарының соңгулда комиссияларынга деткимче көргүзериниң айтырыгларының  талазы-биле дүүштүрүлге хуралын эрттирген.

Тывада "Айыыл чок болгаш шынарлыг оруктар" национал төлевилел-биле көвүрүглер септелгези уламчылавышаан 21.08.2024 Тывада "Айыыл чок болгаш шынарлыг оруктар" национал төлевилел-биле көвүрүглер септелгези уламчылавышаан
2024 чылда республикада «Сарыг-Сеп – Балгазын» автомобиль оруунда Бүрен хемни база «Хандагайты – Мугур-Аксы» оруунда Теректиг хемни кежир көвүрүглерни септеп турар.

Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг Чаа-Хөлде котельнаяның кышка белеткелин хынаан 21.08.2024 Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг Чаа-Хөлде котельнаяның кышка белеткелин хынаан

Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг келир одалга сезонунга Чаа-Хөлдүң белетклеин хынаан. Ажылчы сургакчылаашкын үезинде кожуун төвүнде ЧЭК-4 БК Чаа-хөл участогунга четкен. 

Тываның школаларының чаа өөредилге чылынга белеткели адакталган 21.08.2024 Тываның школаларының чаа өөредилге чылынга белеткели адакталган

Тываның Чазааның даргазының оралакчызы Айдыс Сынааның удуртканы комиссия хуралынга чаа өөредилге чылынга өөредилге черлериниң белеткелин сайгарып чугаалашкан.

Владислав Ховалыг Улуг-Хем кожууннуң чурттакчылары-биле ужурашкан 20.08.2024 Владислав Ховалыг Улуг-Хем кожууннуң чурттакчылары-биле ужурашкан

Улуг-Хем кожууннуң чурттакчылары республика Баштыңы Владислав Ховалыгга болгаш регионда аңгы-аңгы адырларның удуртукчуларынга сонуургаан айтырыгларын салыр аргалыг болган. 

Торгалыг суурнуң социал инфраструктуразын чаартыр 20.08.2024 Торгалыг суурнуң социал инфраструктуразын чаартыр

Торгалыг суурга келир чылын чаа Культура бажыңын, а бо чоокку үеде - амгы үениң школазын тудары көрдүнген. 

Бирги болбаазырадылга цегинге улаштыр аайлаары-биле 900 ажыг тонна дүктү садып алган 19.08.2024 Бирги болбаазырадылга цегинге улаштыр аайлаары-биле 900 ажыг тонна дүктү садып алган

Кызылдың үлетпүр парыгында дүктүң бирги болбаазырадылга цегиниң дүк чуур комплекстиг шугумун бюджеттен дашкаар 116 млн. рубль акша-биле садып салган. 

Тыва Республиканың Баштыңының Администрациязынга база Тыва Республиканың Чазааның Аппарадынга, республиканың күүсекчи эрге-чагырга органнарынга стажировка эрттирер аныяк специалистерни чалап тур 19.08.2024 Тыва Республиканың Баштыңының Администрациязынга база Тыва Республиканың Чазааның Аппарадынга, республиканың күүсекчи эрге-чагырга органнарынга стажировка эрттирер аныяк специалистерни чалап тур

Тыва Республиканың Баштыңының Администрациязы база Тыва Республиканың Чазааның Аппарады Тыва Республиканың Баштыңының Администрациязынга база Тыва Республиканың Чазааның Аппарадынга, Тыва Республиканың күүсекчи эрге-чагырга органнарынга стажировка эрттирер аныяк специалистер шилилдезиниң мөөрейинге киржир документилер хүлээп алыышкынын чарлаан.

Онза байдалдар яамызының амфибия-самоледу Тывада арга-арыг өрттерин өжүреринге дузалажыр дээш ужуп үнеринге белеткенип турар 19.08.2024 Онза байдалдар яамызының амфибия-самоледу Тывада арга-арыг өрттерин өжүреринге дузалажыр дээш ужуп үнеринге белеткенип турар
Дүүн Бай-Хаак суурга ОБ республика комиссиязының хуралы болуп эрткен.

Тываның Таңды кожуунда арга-арыг өрттерин өжүржүрүнде 250 кижи немешкен 18.08.2024 Тываның Таңды кожуунда арга-арыг өрттерин өжүржүрүнде 250 кижи немешкен

Тывада арга-арыгда бойдус өрттерин өжүрүп турар камгалакчылар бөлүктерин элээн быжыглаан. Тываның Арга-арыг яамызының медээзи-биле алырга, өрттерге удур 460 ажыг кижини хаара туттунган, эрткен хүнге деңнээрге, чүс катап хөй.

Тывада арга-арыгларында онза байдал чурумун катап киирген 18.08.2024 Тывада арга-арыгларында онза байдал чурумун катап киирген

Тыва Республиканың чазааның албан езузунуң порталынга 2024 чылдың август 17-де № 409 чогуур чарлык парлаттынган. 

Тыва Курск облазынче 20 тонна ачы-буян чүъгүн чоруткан 18.08.2024 Тыва Курск облазынче 20 тонна ачы-буян чүъгүн чоруткан

Курск облазының чурттакчыларынга гуманитарлыг дузаны чүдүрген чүък машиназы  Кызылдан үнүпкен.


«Хүн-Хүртү» бөлүүнүң хөөмейжилери күрүне шаңналдарын алганнар 17.08.2024 «Хүн-Хүртү» бөлүүнүң хөөмейжилери күрүне шаңналдарын алганнар

Тываның найысылалынга делегейде ады-сураа алгаан «Хүн-Хүртү» бөлүктүң 30 чыл оюнга тураскааткан «Азия төвүнде хөөмей» деп V делегей чергелиг фестиваль бодунуң ажылын эгелээн.

Төөгү эртемнериниң кандидады А. Канзайга күрүне шаңналын тывыскан 17.08.2024 Төөгү эртемнериниң кандидады А. Канзайга күрүне шаңналын тывыскан

Тыва Республика хүнүнде база бир шаңнал алган кижи - Тыва Республиканың алдарлыг ажылдакчызы, төөгү эртемнериниң кандидады Алдын-оол Канзай болган. Аңаа «Буян-Бадыргы» орденниң III чергезин тывыскан.

Тыва кышка 68 хуу белен 17.08.2024 Тыва кышка 68 хуу белен

Тываның муниципалдыг тургузугларының күскү-кышкы одалга үезинге белеткелин республика  Чазааның оперативтиг штавының ээлчеглиг хуралынга көрген. 

«Оргаадай» КБК удуртукчузу Эрес Мандан-оол Тываның көдээ ажыл-агыйының алдарлыг ажылдакчызы болган 16.08.2024 «Оргаадай» КБК удуртукчузу Эрес Мандан-оол Тываның көдээ ажыл-агыйының алдарлыг ажылдакчызы болган
Ат-сураглыг көдээ ажыл-агый ажылдакчызы Эрес Мандан-оол "Тыва Республиканың көдээ ажыл-агыйының алдарлыг ажылдакчызы" хүндүлүг атка төлептиг болган. 

Тываның Баштыңы республика хүнүнде күрүне шаңналдарын тывыскан 16.08.2024 Тываның Баштыңы республика хүнүнде күрүне шаңналдарын тывыскан

Тываның Национал театрынга Тыва Республика Хүнүнге тураскаткан байрылыг хемчег болуп эрткен.

Владислав Ховалыг «Тыва командазы – 2030» аныяктар шуулганының киржикчилери-биле чугаалашкан 16.08.2024 Владислав Ховалыг «Тыва командазы – 2030» аныяктар шуулганының киржикчилери-биле чугаалашкан

Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг «Тыва командазы - 2030» деп аныяктарның өөредилге шуулганының киржикчилери-биле ужурашкан. 

Россияның Экономиктиг хөгжүлде яамызынга Тываның 2030 чылга чедир хөгжүлде программазын камгалаан 14.08.2024 Россияның Экономиктиг хөгжүлде яамызынга Тываның 2030 чылга чедир хөгжүлде программазын камгалаан
Р

Ф-тиң Президентизи Владимир Путинниң бот-тускайлаң программаларны узадыр дугайында шиитпири Тыва Республика ышкаш субъектилерниң социал-экономиктиг хөгжүлдезиниң деңнелин бедидер аргаларны берип турар. 

Тываның Арга-арыг яамызы: Уургайлыг аржаанында байдал контрольда 14.08.2024 Тываның Арга-арыг яамызы: Уургайлыг аржаанында байдал контрольда

Таңды кожуунда Уургайлыг аржаанның дыштанылга баазазының чоогунче өрттүң чоокшулуп келгени-биле, аржаанчыларны өскээр чайладып көжүрген.

Тываның Баштыңы Россияның көдээ ажыл-агый сайыды Лут-биле ужурашкан 13.08.2024 Тываның Баштыңы Россияның көдээ ажыл-агый сайыды Лут-биле ужурашкан

Россияның Көдээ ажыл-агый яамызынга Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг биле федералдыг сайыт Оксана Лут ужурашкан. Республиканың агроүлетпүр комплекизин хөгжүдериниң чугула айтырыгларын ийи тала чугаалашкан.

«Хүн-Хүртү» бөлүүнүң 30 чылынга тураскааткан V хөөмей фестивалы 13.08.2024 «Хүн-Хүртү» бөлүүнүң 30 чылынга тураскааткан V хөөмей фестивалы

Август 15-16 хүннеринде, «Хүн-Хүртү» фолк-бөлүүнүң 30 чылынга тураскааткан «Азия төвүнде хөөмей» деп V делегейниң фестивалы эгелээр.

Тыва Республика Хүнүнүң байырлыг хемчеглер планын бадылаан 13.08.2024 Тыва Республика Хүнүнүң байырлыг хемчеглер планын бадылаан

«Тыва Республиканың байырлал хүннериниң дугайында» №143 республика хоойлузу Тыва Республиканың Хүнүн күрүне байырлалы кылдыр доктааткан. Республикада ол хүн дыштаныр.

Тывага “Маадырлар чарыжы” деп шаптараазыннарлыг чарышка республика чемпионады бир дугаар эртер 12.08.2024 Тывага “Маадырлар чарыжы” деп шаптараазыннарлыг чарышка республика чемпионады бир дугаар эртер

Август 16-да, Советтиг Тываның 5 чылы аттыг стадионга, “Маадырлар чарыжы” деп шаптараазыннарлыг чарышка республика чемпионады бир дугаар болуп эртер.

Тываның арга-арыг девискээрлеринде онза байдал чурумун соксаткан 12.08.2024 Тываның арга-арыг девискээрлеринде онза байдал чурумун соксаткан

Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг ооң дугайында бөгүн чарлаан.

Тыва «Ужудукчу чок ужар системалар» чаа национал төлевилел-биле ужудукчу чок хамааты ужар чүүлдер санын көвүдедир 12.08.2024 Тыва «Ужудукчу чок ужар системалар» чаа национал төлевилел-биле ужудукчу чок хамааты ужар чүүлдер санын көвүдедир

Сибирь федералдыг округда РФ-тиң Президентизиниң  бүрүн эргелиг төлээзи Анатолий Серышевтиң удуртулгазы-биле эрткен хуралда  «Ужудукчу чок ужар системалар» национал төлевилелдиң округтуң регионнарындан боттаныышкынын сайгарып чугаалашкан. 

Тываның чурттакчылары Тиилелгениң 80 чылынга дузалажыр волонтер корпузунга каттыжып болур 12.08.2024 Тываның чурттакчылары Тиилелгениң 80 чылынга дузалажыр волонтер корпузунга каттыжып болур

Тываның чурттакчылары 1941-1945 чылдарда Ада-чурттуң Улуг дайынынга Тиилелгениң 80 чыл оюн демдеглээр улуг байырлалга волонтерлап болур. 

Мөңгүн-Тайга кожуунга сарлыкчылар фестивалы болуп эрткен 10.08.2024 Мөңгүн-Тайга кожуунга сарлыкчылар фестивалы болуп эрткен

Мөңгүн-Тайга кожуунга сарлыкчылар фестивалы болуп эрткен. Тыва Республиканың Баштыңының грантызы-биле деткээн солун хемчег регионнар аразында кылдыр бир дугаар эрткен. 

Тывада сагыш-сеткил аарыг кижилерге дуза көргүзер ажылды экижидер 09.08.2024 Тывада сагыш-сеткил аарыг кижилерге дуза көргүзер ажылды экижидер
РФ-тиң Чазааның чанында Ажаалда-тежээлде айтырыгларының талазы-биле чөвүлелдиң кежигүнү Анна Битовага удурткан “Эмнээшкинниг педагогика төвү” регионалдыг ачы-дуза хөй-ниити организациязының эксперттер командазы Тывага ажыл-агый аайы-биле келген.  

Тываның ажыл-агыйларында кышкы мал чеминиң белеткели уламчылавышаан 09.08.2024 Тываның ажыл-агыйларында кышкы мал чеминиң белеткели уламчылавышаан

Оперативтиг штабтың хуралында хову ажылдарын база чеминиң белеткелин сайгарып чугаалашкан. Тываның Чазааның даргазының оралакчызы Алик Монгуштуң удуртканы хуралга регионалдыг көдээ ажыл-агый яамызы, ветеринария албаны база кожууннарның көдээ ажыл-агый эргелелдери олурушкан.

Ховар Кижи: Григорий Чоодуевич Ширшин 90 харлаан юбилейин демдеглээн 09.08.2024 Ховар Кижи: Григорий Чоодуевич Ширшин 90 харлаан юбилейин демдеглээн

Кызылда Улусчу чогаадылга бажыңынга Тываның көскү партийжи болгаш күрүне ажылдакчызы, 1973-1991 чылдарда КЭКП тыва обкомнунуң бирги секретары Григорий Ширшинниң 90 харлаанын демдеглээн. 

Тыва УЧК террорисчи халдаашкынындан когараан Курск облазының чурттакчыларын хүлээп алырынга белен 09.08.2024 Тыва УЧК террорисчи халдаашкынындан когараан Курск облазының чурттакчыларын хүлээп алырынга белен

Август 6-да Курск облаазы Украинаның чепсектиг күштериниң оор халдаашкынындан когараан. 

Тывада орус культура фестивалы аалчыларны болгаш киржикчилерни манап турар 08.08.2024 Тывада орус культура фестивалы аалчыларны болгаш киржикчилерни манап турар

Тываның «Раздолье», Каа-Хем кожууннуң «Сибирячка», Кызыл кожууннуң «Забава», «Верховье», «Берегиня» дээш, оон-даа өске улусчу бөлүктер фестивальга киржирин бадыткаан.

Тывада 1 дугаар эдип-чазаар колонияда кеземче эрттирип турар кижилерге ажылчын олуттарның бирги тускай ярмарказын эрттирген 08.08.2024 Тывада 1 дугаар эдип-чазаар колонияда кеземче эрттирип турар кижилерге ажылчын олуттарның бирги тускай ярмарказын эрттирген

Чонну ажылга хаара тудар төптерниң идегелдиг партнерлары: «БТК Групп» АН, «Автоколонна 17» КХН, «Транснедр» КХН база «Тамара и Ко» КХН хостуг олуттарны сүмелээн.

Тываның аныяк башкылары "Мен – башкы мен" регионалдыг программага киржип болур 07.08.2024 Тываның аныяк башкылары "Мен – башкы мен" регионалдыг программага киржип болур

"Мен - башкы мен" ведомство программазының күүселдези-биле чаңгыс удаа бээр компенсация төлевирин бээр дээш, 2024 чылда педагогика дээди өөредилге черлериниң доозукчуларының ортузунга шилилде мөөрей эгелээнин республиканың Өөредилге яамызы чарлаан.

Тывада таарымчалыг хоорай хүрээлеңин хевирлээриниң объектилери кидин түлүк туттунуп турар 07.08.2024 Тывада таарымчалыг хоорай хүрээлеңин хевирлээриниң объектилери кидин түлүк туттунуп турар

“Чурттаар оран-сава болгаш хоорай хүрээлеңи” президентиниң национал төлевилелиниң “Таарымчалыг хоорай хүрээлеңин хевирлээри” күрүне программазы-биле каш-ла чыл дургузунда Тывада 140 ажыг сесерликтерни, парктарны, уруглар болгаш спорт шөлдерин база стадионнарны эде чаарткан. 

Республиканың девискээринде арга-арыгже кирерин түр када хораан 06.08.2024 Республиканың девискээринде арга-арыгже кирерин түр када хораан

Регионалдыг диспетчер албанының дыңнатканы болза, 2024 чылдың август 6-да Тыва Республиканың арга-арыг фондузунуң черлеринде 3694 га черде 22 арга-арыг өрттери ам-даа хып турар. 

CЭКП тыва обкомунуң бирги секретары Григорий Ширшин 90 харлаанын демдеглеп турар 06.08.2024 CЭКП тыва обкомунуң бирги секретары Григорий Ширшин 90 харлаанын демдеглеп турар

Көскү күрүне ажылдакчызы, Тыва Республика Ордениниң ийи дакпыр эдилекчизи, СЭКП тыва обкомунуң бирги секретары Григорий Ширшин 90 харлаан юбилейин демдеглеп эрттирип турар.

Тываның Баштыңы ДУР-нуң удуртулгазы-биле ужурашкан 03.08.2024 Тываның Баштыңы ДУР-нуң удуртулгазы-биле ужурашкан

ТР-ниң Баштыңы Владислав Ховалыг Луганск болгаш Донецк Улус республикаларда ажылчын сургакчылаашкынын уламчылавышаан. Ол ДУР-нуң Чазак Даргазы Евгений Соловьев-биле ужурашкан. Ужуражылга үезинде ийи удуртукчу элээн каш айтырыгларны сайгарып чугаалашкан.

Владислав Ховалыг Донбасска сургакчылап чорааш Тывадан дайынчыларга ачы-буян чүъгүн дамчыдып берген 02.08.2024 Владислав Ховалыг Донбасска сургакчылап чорааш Тывадан дайынчыларга ачы-буян чүъгүн дамчыдып берген

Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг ажыл-агый аайы-биле Луганск Улус Республикага чорааш, тускай шериг операциязының үезинде дайынчы даалгалар күүседип турар Тыва Республикадан шериглер-биле ужурашкан.

Чаңгыс аай дүүштүрүлге төвү читкен шериг албанныгларны дилеп-тыварынга ачы-дузаны көргүзүп турар 01.08.2024 Чаңгыс аай дүүштүрүлге төвү читкен шериг албанныгларны дилеп-тыварынга ачы-дузаны көргүзүп турар

Тываның Баштыңы Владислав Ховалыгның даалгазы-биле тургустунган ис чок читкен ТШО киржикчилерин дилеп-тыварынга дуза көргүзер Чаңгыс аай дүүштүрүлге төвү ам республика Чазааның составында албан кылдыр ажылын эгелээн.

 

Тывада улуг спортчу-культура объектизиниң тудуун доозарынга национал төлевилелдер дузалаар 31.07.2024 Тывада улуг спортчу-культура объектизиниң тудуун доозарынга национал төлевилелдер дузалаар

Дүүн Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг Кызылда база Кызыл кожууннуң девискээринде элээн каш тудуг шөлдерин эргий хынаан. Бир дугаарында Каа-Хем суурда спортчу-культура төвүнүң тудуунга четкен.

«Айыыл чок чорук лабораториязы» Тываның кожууннарында уругларны айыыл чок чоруктуң эге билиглеринге өөредир 31.07.2024 «Айыыл чок чорук лабораториязы» Тываның кожууннарында уругларны айыыл чок чоруктуң эге билиглеринге өөредир

«Айыыл чок чорук лабораториязы» деп ягаан өңнүг автомобиль чайгы дыштанылга хонуктарында Тываның кожууннарында өөредилге организацияларын база уруглар лагерьлерин кезип турар.

Тываның Баштыңы Бии-Хем кожуундан ТШО киржикчилериниң өг-бүлелери-биле ужурашкан 31.07.2024 Тываның Баштыңы Бии-Хем кожуундан ТШО киржикчилериниң өг-бүлелери-биле ужурашкан

Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг ажылчын сургакчылаашкын-биле эрткен дыштаныр хонуктарда Бии-Хем кожуунга чораан. 

Тывада туберкулез-биле демиселдиң эмнелге дериг-херекселдерин чаартып турар 30.07.2024 Тывада туберкулез-биле демиселдиң эмнелге дериг-херекселдерин чаартып турар

«2022-2025 чылдарда Тыва Республикада туберкулез-биле демисежир немелде хемчеглер дугайында» программа-биле республиканың туберкулезка удур диспансеринге "УАЗ" - 374195-05 чаа автомашинаны саткан. 

Тывада бичии суурларга чурттаар оран-сава тудар чер участоктарын күзелдиг кижилерге халас берип эгелээр 30.07.2024 Тывада бичии суурларга чурттаар оран-сава тудар чер участоктарын күзелдиг кижилерге халас берип эгелээр

Тываның Баштыңы Владислав Ховалыгның инициативазы-биле, «Чер дугайында» Тыва Республиканың Конституция хоойлузунче киирген эдилгелер езугаар төлевилел боттанып эгелээр.

Тываның Баштыңының чарлыы-биле Урянхай крайның бирги Камбы-Ламазы Ондар Лопсан-Чамзының чаагай адын катап эгиткен 30.07.2024 Тываның Баштыңының чарлыы-биле Урянхай крайның бирги Камбы-Ламазы Ондар Лопсан-Чамзының чаагай адын катап эгиткен

Бо чылдың июньда Тыва Республиканың Камбы-Лама эргелелиниң тургустунганындан бээр 105 чылын демдеглеп эрттирген. 

«Тувинская правда» чүс чылдаан юбилейин демдеглээн 28.07.2024 «Тувинская правда» чүс чылдаан юбилейин демдеглээн

Тыва үндезин культура төвүнге болуп эрткен байырлалга Тываның эң баштайгы  парлалга үндүрүлгезиниң хоочуннары, ооң авторлары, өске-даа массалыг информация четкилеринден коллегалары, ол ышкаш республиканың аңгы-аңгы адырларының төлээлери “Тувинканың” коллективинге байыр чедирер дээш чыглып келгеннер.


Тывадан ээлчеглиг дузаламчы фронтуже чорупкан 26.07.2024 Тывадан ээлчеглиг дузаламчы фронтуже чорупкан

Республикадан ээлчеглиг дузаламчыны ниити-россияның Улусчу фронтузу «Шупту чүүлдү Тиилелгеже!» деп акцияның иштинге организастаан.


Тывада чаа өөредилге сайыдын томуйлаан 25.07.2024 Тывада чаа өөредилге сайыдын томуйлаан

Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг өөредилге сайыдынга Елена Самбаланы томуйлаар дугайында чарлыкка атты салган. 

Россия Федерациязының Президентизиниң чанында Уругнуң эрге-ажыктарының талазы-биле бүрүн эргелиг төлээ Мария Львова-Белова Тывага ажыл-агыйжы сургакчылаашкын-биле чораан 20.07.2024 Россия Федерациязының Президентизиниң чанында Уругнуң эрге-ажыктарының талазы-биле бүрүн эргелиг төлээ Мария Львова-Белова Тывага ажыл-агыйжы сургакчылаашкын-биле чораан

Россия Федерациязының Президентизиниң чанында Уругнуң эрге-ажыктарының талазы-биле бүрүн эргелиг төлээ Мария Львова-Белова Тывага ажыл-агыйжы сургакчылаашкын-биле июль 18-те чораан. Бедик албан-дужаалдыг аалчыны Кызылдың аэропортунга Тываның Баштыңы Вячеслав Ховалыг, Уругнуң эрге-ажыктарының талазы-биле Тывада бүрүн эргелиг төлээ Саида Сеңгии болгаш өске-даа удуртукчулар уткаан.

Кызылга Наадым байырлалынга тураскааткан «Ус-Куш» делгелге эрткен 19.07.2024 Кызылга Наадым байырлалынга тураскааткан «Ус-Куш» делгелге эрткен

Малчыннарның Наадым байырлалының үезинде Тыва үндезин культура төвү биле республиканың сайгарлыкчылар эвилели Тываның ус-шеверлериниң “Ус-Куш – 24” фестиваль-мөөрейин организастаан. Ус куш дээрге уязын боп-борбак, кирер аксын куду кылдыр чараштыр кылып алыр кончуг ус-шевер куш-тур.

“Ус-Куш” делгелгени Кызыл хоорайның Ленин кудумчузунуң эгезинде, Тыва үндезин культура төвүнүң баарында, мөөрейни сонуургап келген чонга кончуг эптиг черде ажыткан.

Эң күштүү шүүлген 19.07.2024 Эң күштүү шүүлген

Малчыннарның Наадым байырлалының эң чараш, хөй кижилер сонуургап көөр болуушкуннарының бирээзи – тыва улустуң национал хүрежи. Бөгүн, июль 19-та, Кызылда “Хүреш” стадионга “Наадым – 24 -ке" тураскааткан хүреш маргылдаазы болуп эрткен. Ооң байырлыг ажыдыышкынынга Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг киришкен.

Тывада одалга сезонунга белеткелдер эгелээн 18.07.2024 Тывада одалга сезонунга белеткелдер эгелээн

Тыва Республиканың Чазааның Аппарат хуралынга 2024 чылдың одалга сезонунга белеткел ажылдарының дугайында чугаалашкан.

ТР-ниң Одалга болгаш энергетика яамызының илеткээни-биле алырга, 2024 чылдың одалга сезонунга белеткел ажылдары график езугаар чогуур үе-шаанда боттанып турар. Ажылдың 45 хуузу белен. Одалга-энергетика комплекизиниң объектилериниң кышка белеткели – 38 хуу болза, ЧКА-ның 28 хуу, а социал адырда албан черлериниң – 18 хуу боттанган болуп турар. Специалис­терниң демдеглээни-биле алырга, социал адырның кышка белеткел ажылдары өскелерден аскап турар.

Тыва Арат Республиканың ССРЭ-ге эки тура-биле каттышканының 80 чылдаан оюнга тураскааткан «Наадым-2024» малчыннар байырлалының хемчеглер ПЛАНЫ 17.07.2024 Тыва Арат Республиканың ССРЭ-ге эки тура-биле каттышканының 80 чылдаан оюнга тураскааткан «Наадым-2024» малчыннар байырлалының хемчеглер ПЛАНЫ

Июль 18

10.00 шакта — «Наадым–2024» малчыннар байырлалының киржикчилериниң чыглыры - Тос-Булакта «Өглер хоорайжыгажынга»;

Тывада Тастыг чыдының инвестору «Профессионалитет» төлевилел-биле тус черниң кадрларын өөредип, ажылга тургузар планныг 16.07.2024 Тывада Тастыг чыдының инвестору «Профессионалитет» төлевилел-биле тус черниң кадрларын өөредип, ажылга тургузар планныг

Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг «Эльбрусметалл» АН-ның чиңгине директору Евгений Балуков-биле ужурашкан.

Тываның Баштыңы Тыва Республиканың Прокуратуразының чаа бажыңының ажыдыышкынынга киришкен 12.07.2024 Тываның Баштыңы Тыва Республиканың Прокуратуразының чаа бажыңының ажыдыышкынынга киришкен

Июль 12-де найысылал Кызылдың төвүнде Тыва Республиканың Прокуратура албанының туттунган чаа оран-савазын байырлыг байдалга ажыткан. 

Тываның Баштыңы Чөөн-Сибирь округтуң Арбитраж судунуң даргазы-биле ужурашкан 12.07.2024 Тываның Баштыңы Чөөн-Сибирь округтуң Арбитраж судунуң даргазы-биле ужурашкан

Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг Чөөн-Сибирь округтуң Арбитраж судунуң даргазы Светлана Антонова болгаш Тыва Республиканың арбитраж судунуң даргазы Владимир Ажы олар-биле ужурашкан.


Тываның чуртталга-коммунал ажыл-агыйының чаа сайыдын томуйлаан 11.07.2024 Тываның чуртталга-коммунал ажыл-агыйының чаа сайыдын томуйлаан

Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг мооң мурнунда хөй аалдыг бажыңнарның капитал септелгиниң коммерцияга хамаарышпас регионалдыг фондузун директорлап турган Мерген Дагбаны чуртталга-коммунал ажыл-агыйның чаа сайыдынга томуйлаан чарлыкка атты салган.

Тывада арга-арыг өрттериниң талазы-биле “онза байдал” чурумун соксаткан 11.07.2024 Тывада арга-арыг өрттериниң талазы-биле “онза байдал” чурумун соксаткан

РФ-тиң Президентизиниң Сибирь федералдыг округта бүрүн эргелиг төлээзи Анатолий Серышевтиң чанында оперативтиг штабтың хуралынга 2024 чылда Сибирьниң регионнарында өрт сезонунуң эртип турарын чугаалашкан.

Тываның Баштыңы республикада школалар тудуун болгаш септелгезин хынаан 11.07.2024 Тываның Баштыңы республикада школалар тудуун болгаш септелгезин хынаан

Владислав Ховалыг Тываның барыын кожууннарынга ажылчын сургакчылаашкын  үезинде школалар тудуу болгаш септелгези кайы хире чоруп турарын хынап,  элээн каш социал объектилерге четкен. 

Тываның Баштыңы тергиин өөредилгелиг доозукчулар-биле ужурашкан 10.07.2024 Тываның Баштыңы тергиин өөредилгелиг доозукчулар-биле ужурашкан

Бөгүн Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг республика школаларының медальдарлыг доозукчулары-биле ужурашкан.

Тываның Баштыңы «Үстүү-Хүрээ» фестивалының бирги хүнүнде аалдап четкен 10.07.2024 Тываның Баштыңы «Үстүү-Хүрээ» фестивалының бирги хүнүнде аалдап четкен

Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг фестивальдың бирги хүнүнде чедип, үрде манааны хөгжүм байырлалының катап эгелээни-биле киржикчилерге болгаш аалчыларга байырын чедирген. 

Шагаан-Арыг хоорайның котельнаязында чылыг сезонунга белеткел ажылдары чоруп турар 10.07.2024 Шагаан-Арыг хоорайның котельнаязында чылыг сезонунга белеткел ажылдары чоруп турар

Дүүн Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг республиканың барыын талазында Улуг-Хем, Чөөн-Хемчик, Барыын-Хемчик база Бай-Тайга кожууннарда социал болгаш амыдырал-хандырылга объектилерниң тудуу болгаш капитал септелгези кайы хире чоруп турарын хынаан.

Тываның үндүрүг төлекчилери эрткен чылдарның өнчү-хөреңги үндүрүглеринге өрелерин июльда төлеп ап болур 09.07.2024 Тываның үндүрүг төлекчилери эрткен чылдарның өнчү-хөреңги үндүрүглеринге өрелерин июльда төлеп ап болур

ТР-ниң Чазаа июльда хуу кижилерден өнчү-хөреңги үндүрүглериниң өрезин чыыр айны чарлап, агар санныг карталарын хаар, аай-дедир чоруурунга кызыгаарлаашкыннар дээш хоругдалдарны болдурбазы-биле үндүрүг албанында өрелерин төлээр арганы берген.

Кызылда ча адарынга Россия чемпионады эгелээн 09.07.2024 Кызылда ча адарынга Россия чемпионады эгелээн

Советтиг Тываның 5 чылы аттыг стадионга ча адарынга Россия чемпионадының байырлыг ажыдыышкыны болуп эрткен. Россияның 20 ажыг регионундан 300 хире спортчу ча адарынга Россия чемпионадының тиилекчизи ат дээш үш хонуктуң дургузунда мөөрейлежир.

Тывада үлегерлиг өг-бүлелерге «Ынакшыл болгаш шынчы чорук дээш» медальдарны тывыскан 09.07.2024 Тывада үлегерлиг өг-бүлелерге «Ынакшыл болгаш шынчы чорук дээш» медальдарны тывыскан

Тываның Чазаа Өг-бүле, ынакшыл болгаш шынчы чорук хүнүнде, «Ынакшыл болгаш бердинген чорук дээш» медальдарны тыпсыр байырлыг езулалды эрттирген.

Республика Чазааның аппарат хуралында неделяның оперативтиг байдалын чугаалашкан 08.07.2024 Республика Чазааның аппарат хуралында неделяның оперативтиг байдалын чугаалашкан
Тыва Республиканың Баштыңының удуртуп эрттиргени Чазактың аппарат хуралынга республика девискээринде арга-арыг өрттериниң талазы-биле оперативтиг байдалды сайгарган.

Тываның Чазааның оралакчы даргаларының киржилгези-биле Тес-Хем кожуунда кижизидилге ажылдарын организастаанын сайгарып чугаалашкан 08.07.2024 Тываның Чазааның оралакчы даргаларының киржилгези-биле Тес-Хем кожуунда кижизидилге ажылдарын организастаанын сайгарып чугаалашкан

Тываның Чазааның даргазының оралакчы Орлан Сарыгларның удуртулгазы-биле вице-премьерниң хүлээлгезин күүседип турар Айдыс Сынаа, Тываның өөредилге сайыды Елена Хардикова, Тывада уругнуң эргелерин камгалаар бүрүн эргелиг төлээ Саида Сенгии база Тес-Хем кожууннуң чагыргазы база башкылар ниитилежилгези-биле Самагалтай суурга үнүүшкүннүг хуралды эрттирген. 

Тыва Республика «Россия» делегей делгелге-форумунга чедиишкиниг киришкени дээш өөрүп четтирииишкинни алган 07.07.2024 Тыва Республика «Россия» делегей делгелге-форумунга чедиишкиниг киришкени дээш өөрүп четтирииишкинни алган

Дүүн Москвага Россия Федерациязының субъектилериниң төлээлериниң киржилгези-биле «Россия» деп делегей чергелиг делгелге болгаш форумнуң киржикчилерин шаңнаар байырлыг езулал болуп эрткен. 

Айдыс Сынааны Тыва Республиканың Чазак Даргазының оралакчызы албан-дужаалды күүседир кылдыр томуйлаан 05.07.2024 Айдыс Сынааны Тыва Республиканың Чазак Даргазының оралакчызы албан-дужаалды күүседир кылдыр томуйлаан

Бөгүн Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг Айдыс Сынааны Тыва Республиканың Чазак даргазының оралакчызы албан-дужаалды күүседир кылдыр томуйлаар дугайында чарлыкка атты салган. 

Хакасияның арга-арыг өрт албанының ажылдакчылары Тывада арга-арыг өрттерин өжүржүр дээш чедип келген 05.07.2024 Хакасияның арга-арыг өрт албанының ажылдакчылары Тывада арга-арыг өрттерин өжүржүр дээш чедип келген

Республиканың Баштыңы Владислав Ховалыг кожавыс регионнуң удуртукчузу Валентин Коноваловка дилегни киирген соонда, Хакас Республиканың парашют-десант өрт албанының он ажылдакчызы дүүн Тывада чедип келген.

"Профессионалитет" төлевилелдиң баштайгы доозукчулары Тываның көдээ ажыл-агый специалистериниң одуруунда каттышкан 05.07.2024 "Профессионалитет" төлевилелдиң баштайгы доозукчулары Тываның көдээ ажыл-агый специалистериниң одуруунда каттышкан

Тываның Таңды кожууннуң Балгазын суурда Тываның агроүлетпүр технимунунга "Профессионалитет" федералдыг төлевилел программазы-биле өөредилгезин дооскан сургуулдар дипломнарын алган. 

Моолдуң Президентизи Тываны таварты российжи-моол-кыдат транспорт оруунга сонуургалдыын бадыткаан 04.07.2024 Моолдуң Президентизи Тываны таварты российжи-моол-кыдат транспорт оруунга сонуургалдыын бадыткаан

Тываны таварты чурттар аразының делегей чергелиг логистика төлевилелдериниң айтырыы бедик деңнелдиг чугаалажыышкыннарга база катап көдүрген.

Июль 6-дан 11-ге чедир Тывага Россияның ча адарынга чемпионады болуп эртер 04.07.2024 Июль 6-дан 11-ге чедир Тывага Россияның ча адарынга чемпионады болуп эртер
Июьнуң 6-11 хүннеринде, Советтиг Тываның 5 чылы аттыг  стадионга,  ча адарынга бүгү-российжи маргылдаа болуп эртер. 

Кызыл хоорайга Өг-бүле, ынакшыл болгаш шынчы чорук хүнүнге тураскааткан кол хемчеглерниң планы 04.07.2024 Кызыл хоорайга Өг-бүле, ынакшыл болгаш шынчы чорук хүнүнге тураскааткан кол хемчеглерниң планы
Июль 4-те
«Орус прозаның көрүнчүүнде ынакшыл болгаш өг-бүле» деп номнар делгелгези - А.С. Пушкин аттыг Национал библиотекага.

«Россия» делегейниң делгелге-шуулганынга Сибирьниң хөгжүлде стратегиязын 2035 чылга чедир боттандырарын сайгарып чугаалашкан 04.07.2024 «Россия» делегейниң делгелге-шуулганынга Сибирьниң хөгжүлде стратегиязын 2035 чылга чедир боттандырарын сайгарып чугаалашкан

Сибирь федералдыг округда Россия Федерациязының Президентизиниң бүрүн эргелиг төлээзиниң чанында Чөвүлел база «Сибирь дугуржулгазы» РФ-тиң субъектилериниң экономиктиг кады ажылдажылгазының регионнар аразының ассоциациязының Чөвүлели «Россия» делегейниң делгелге-шуулганының шөлүнге каттышкан хуралды эрттирген.

Владислав Ховалыг Сибирь регионнарының күчү-шыдалын ажыдарынга Тываның транспорт инфраструктуразы салдарлыг болурун демдеглээн 03.07.2024 Владислав Ховалыг Сибирь регионнарының күчү-шыдалын ажыдарынга Тываның транспорт инфраструктуразы салдарлыг болурун демдеглээн

Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг ВДНХ-га «Россия» делегейниң делгелге шуулганынга эрткен Сибирь Федералдыг округ регионнарының Туризм хүнүнге киришкен.


2023 чылда Тывада социал реабилитация соонда боттарының өг-бүлелеринче 1,6 муң хире уруглар чанып келген 03.07.2024 2023 чылда Тывада социал реабилитация соонда боттарының өг-бүлелеринче 1,6 муң хире уруглар чанып келген

2023 чылда таарымча чок байдалдарга турган 2,1 муң хире уруг Тываның уруглар бажыңнарынга база приюттарга реабилитацияны эрткен.

Республиканың хүлээп алыышкын комиссиязы ажылын эгелээн 02.07.2024 Республиканың хүлээп алыышкын комиссиязы ажылын эгелээн

Кызылдың транспорт техникумунуң баазазында дээди болгаш ортумак өөредилге черлеринче республиканың хүлээп алыышкын комиссиязы бодунуң ажылын эгелээн.

Дайынчы хөделиишкиннер маадырлары бирги спортчу оюннарга күжүн шенешкеннер 02.07.2024 Дайынчы хөделиишкиннер маадырлары бирги спортчу оюннарга күжүн шенешкеннер

Бөгүн спортчу хевирлерге тулган дээн спортчуну илереткен Ада-чурт камгалакчызының оюннары болуп эрткен. Дайынчы хөделиишкиннер хоочуннары “Ада-чурт камгалакчызының кубогу” күш-культуржу бөлүк хемчеглерге күжүн шенешкен.


Хамаатыларның арга-арыгже кирерин кызыгаарлаан 02.07.2024 Хамаатыларның арга-арыгже кирерин кызыгаарлаан

ТР-ниң хамааты камгалал база онза байдал албанының оперативтиг медээзинден алырга, Кызыл, Бии-Хем, Тожу, Каа-Хем, Таңды база Улуг-Хем кожуун девискээрлеринде республиканың арга-арыг фондузунуң черлеринде 1825,5 га ниити шөлдүг 21 арга-арыг өрттери хып турар. 

Халыын изиг хүннерде арга-арыгны өрт айыылындан камгалаар 01.07.2024 Халыын изиг хүннерде арга-арыгны өрт айыылындан камгалаар

Тывада арга-арыг өрттеринден онза байдал чурумун киирген. Республиканың баштыңы Владислав Ховалыг тускай угланыышкыннарлыг яамылар удуртукчулары база кожуун чагырга даргалары-биле кады оперативтиг байдалды сайгарып көргениниң соонда, бөгүн ындыг шиитпирни хүлээп алган.

Тывада чок болган СВО киржикчилериниң өг-бүлелери чурттаар оран-сава садып алырда чиигелде ачы-дузаларын ап турар 28.06.2024 Тывада чок болган СВО киржикчилериниң өг-бүлелери чурттаар оран-сава садып алырда чиигелде ачы-дузаларын ап турар

Дайынчы даалгаларны күүседип тургаш, амы-тынындан чарылган тускай шериг операциязының киржикчилериниң өг-бүлелеринге Тывада чаа деткимче хемчээн киирген. 

Тывада уругларның аарыыр чоруу ортумак российжи көргүзүгден ийи катап эвээш 28.06.2024 Тывада уругларның аарыыр чоруу ортумак российжи көргүзүгден ийи катап эвээш

2023 чылда Тывада 0-14 харлыг уругларның аараанының 129104 таварылгазы бүрүткеттинген.

2023 чылда Тывада 3845 кижи социал керээ деткимчезин алган 27.06.2024 2023 чылда Тывада 3845 кижи социал керээ деткимчезин алган
Тываның 3845 чурттакчызы 2023 чылда социал керээ деткимчезин алган. 

Тыва республикада арга-арыг өрттерин өжүреринге авиацияны хаара тудар 27.06.2024 Тыва республикада арга-арыг өрттерин өжүреринге авиацияны хаара тудар
Тывада агаарның изии 37 градус ажып турар. Ынчангаш республикада арга-арыг өрттери-биле байдал нарыыдаан. 

Бо неделяда республиканың муниципалитеттеринде тускайлаттынган эштир черлер ажыттынар 26.06.2024 Бо неделяда республиканың муниципалитеттеринде тускайлаттынган эштир черлер ажыттынар

«Туризм болгаш хүндүлээчел чорук индустриязы» нацтөлевилел база ИПСЭР ачызында, республиканың эштир черлерин чаагайжыдып, кемпингилерни тудуп база турисчи хүрээлеңни экижидер аргалыг болган.

Тывада эвээш орулгаларлыг чурттакчы чоннуң үлүү ооң мурнунда чылга көөрде 2,4 хуу эвээжээн 26.06.2024 Тывада эвээш орулгаларлыг чурттакчы чоннуң үлүү ооң мурнунда чылга көөрде 2,4 хуу эвээжээн

2023 чылдың түңнелдери-биле Тывада амыдырап-чурттаар деңнелдиң үстүкү хемчээлинден эвээш орулгалыг чурттакчы чоннуң үлүү ооң мурнунда чылдан 2,4 хуу эвээш, азы чурттакчы чоннуң ниити санының 23,5 хуузу болган. 

Тывада уругларның болгаш ажы-төлдүг өг-бүлелерниң байдалының дугайында күрүне илеткелин белеткээн 26.06.2024 Тывада уругларның болгаш ажы-төлдүг өг-бүлелерниң байдалының дугайында күрүне илеткелин белеткээн

Тываның Чазаа 2023 чылда уруглар болгаш ажы-төлдүг өг-бүлелер дугайында күрүне илеткелин сайгаргаш, ону хүлээп алган.

Аныяк салгалды мөөңнээн байырлал – Аныяктар хүнү 25.06.2024 Аныяк салгалды мөөңнээн байырлал – Аныяктар хүнү

Июнь 29-туң хүнүнде республиканың аняыктары Бүгү-российжи Аныяктар хүнүн демдеглеп эрттирер. Аныяктарның кол байырлалы “Россияны каттыштырып!” деп кыйгы-биле эртер.

Тыва чаштар төрүттүнериниң талазы-биле Сибирьде мурнуку черде 25.06.2024 Тыва чаштар төрүттүнериниң талазы-биле Сибирьде мурнуку черде

2003 чылда Тывага 5 738 чаш төрүттүнген, 2022 чылга деңнээрге 325 кижи эвээш. ТР-ниң Күш-ажыл болгаш социал политика яамызының республика чазаанга илеткээн уруглар болгаш ажы-төлдүг өг-бүлелерниң байдалының дугайында күрүне илеткелинде чаштарның төрүттүнериниң дугайында ындыг сан-чурагайны берген.

Владислав Ховалыг Дагестан болгаш Севастопольдуң чурттакчыларын деткээн сөстерни дамчыткан 24.06.2024 Владислав Ховалыг Дагестан болгаш Севастопольдуң чурттакчыларын деткээн сөстерни дамчыткан

Июнь 23-түң хүнүнде Севастопольга терроржу акт болган. Украинаның Чепсектиг күштери ийи курорт районнар – Учкуевка биле Любимовкаже ракеталыг адыышкынны кылган. 

Тыва «тыва» чиигелделиг ипотека планын ажыр күүсеткен 24.06.2024 Тыва «тыва» чиигелделиг ипотека планын ажыр күүсеткен

Россияның Президентизи Владимир Путинниң деткимчези болгаш Тыва Республиканың Чазааның 2023 чылдың июль 29-та № 568 доктаалы-биле бадылааны чылда 2 хуулуг чиигелделиг ипотека программазы бистиң республикага ажылдап эгелээн. 

Ада-чурттуң Улуг дайынының чылдарында мөчээн бүгү-ле кижилерге Сактыышкынның болгаш кажыыдалдың хүнү 22.06.2024 Ада-чурттуң Улуг дайынының чылдарында мөчээн бүгү-ле кижилерге Сактыышкынның болгаш кажыыдалдың хүнү

2024 чылдың июнь 22-ниң хүнүнде Ада-чурттуң Улуг дайынының эгелээнинден бээр 83 чыл болганын Кызылга демдеглээн. 

S7 Airlines Кызыл биле Иркутск аразында доктаамал рейсти ажыткан 21.06.2024 S7 Airlines Кызыл биле Иркутск аразында доктаамал рейсти ажыткан

Бөгүн, июль 21-де,  S7 Airlines Кызыл биле Иркутск хоорайларның аразында доктаамал рейстиң бирги ужудуушкунун ажыткан.

Тываның Баштыңы РФ-тиң тудуг яамызынга Шагаан-Арыгга озал-ондактың уржуктарын чайладыр акшаландырыышкын айтырыын чугаалашкан 21.06.2024 Тываның Баштыңы РФ-тиң тудуг яамызынга Шагаан-Арыгга озал-ондактың уржуктарын чайладыр акшаландырыышкын айтырыын чугаалашкан

Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг Москвага ажыл-албан аайы-биле чорааш, Россияның тудуг болгаш ЧКА сайыды Ирек Файзуллин-биле ужурашкан. 

Тываның ийи техникуму "Профессионалитет" төлевилелче кирген болгаш, бүрүнү-биле эде дериттинер 20.06.2024 Тываның ийи техникуму "Профессионалитет" төлевилелче кирген болгаш, бүрүнү-биле эде дериттинер

Тываның хары угда ийи ортумак профессонал өөредилге черлери «Профессионалитет» федералдыг төлевилелге киржир. 

МАСС Азияның делегей маршруттарының четкизинче «Россия – Моол – Кыдат» чурттар аразының оруун киирерин деткээн 20.06.2024 МАСС Азияның делегей маршруттарының четкизинче «Россия – Моол – Кыдат» чурттар аразының оруун киирерин деткээн

Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг Новосибирск хоорайда XI делегейниң Сибирь транспорт шуулганында киржип турар.

Эрткен неделяда Тывада чаа коронавирус халдавырындан аарыыр чорук көвүдээни демдеглеттинген 19.06.2024 Эрткен неделяда Тывада чаа коронавирус халдавырындан аарыыр чорук көвүдээни демдеглеттинген

Тываның Чазааның аппарат хуралында Росхереглелхайгааралының Тывада эргелелиниң удуртукчузу Людмила Салчак ооң дугайында дыңнаткан. 

Республика девискээринде өртке удур онза байдал чурумун июль 8-ке чедир узаткан 18.06.2024 Республика девискээринде өртке удур онза байдал чурумун июль 8-ке чедир узаткан

Июньнуң 17-ге чедир күштүг турган өртке удур онза сезонну ам-даа үш неделя, азы июль 8-ке чедир узаткан. 

"Тургенев чайында" эрзинчилерниң кайгамчыктыг чедиишкиннери 18.06.2024 "Тургенев чайында" эрзинчилерниң кайгамчыктыг чедиишкиннери

Москвага «Тургенев чайы» V чоннар аразының фестиваль-конкурузунга Эрзин кожууннуң ансамбли чедиишкинниг киришкен. Хары угда үш коллектив: «Надежда» ыры ансамбли, «Чинчилиг» мода болгаш костюм театры база «Эрзин» ансамблиниң солистери бирги черлерни ээлээн.

Июньнуң 20-ден 22-ге чедир Тывага «VI Төп Азия төөгү номчулгалары» бүгү-российжи эртем-практиктиг конференция болуп эртер 18.06.2024 Июньнуң 20-ден 22-ге чедир Тывага «VI Төп Азия төөгү номчулгалары» бүгү-российжи эртем-практиктиг конференция болуп эртер

Тываның найысылалы «Төп Азия төөгү номчулгалары» деп алды дугаар бүгү-российжи эртем-практиктиг конференцияның киржикчилерин хүлээп алырынга белен. Тываның күрүне университеди республика Чазааның, «Ада-чурт төөгүзү» фондунуң, Россияның Эртемнер академиязының Сибирь салбырының философия база эрге-хоойлу институдунуң деткимчези-биле конференцияны эрттирер.

«Үстүү-Хүрээ» XXI фестивалын ССРЭ-ниң составынче ТАР-ның эки тура-биле каттыжып киргениниң 80 чылынга тураскаадыр 18.06.2024 «Үстүү-Хүрээ» XXI фестивалын ССРЭ-ниң составынче ТАР-ның эки тура-биле каттыжып киргениниң 80 чылынга тураскаадыр

Фестивальдың оргкомитет кежигүннери парлалга-конференциязының үезинде, дөрт чыл дыштанган соонда катап эгелээр «Үстүү-Хүрээ» программазын массалыг информация чепсектеринге таныштырган.

Тывада күрүне деткимчези-биле сес школаны тудуп, алды школаны бүрүнү-биле септеп селиир 17.06.2024 Тывада күрүне деткимчези-биле сес школаны тудуп, алды школаны бүрүнү-биле септеп селиир

Тывада тудуг-септелге сезону кидин-түлүк. Кызыл чоок-кавыда база республика девискээрде хары угда сес школаны тудуп турар.

Тывада кады камгалал ажылдакчыларның хүнүн демдеглээн 16.06.2024 Тывада кады камгалал ажылдакчыларның хүнүн демдеглээн

Тываның эмчилери боттарының профессионал байырлалын байырлыг байдалга демдеглээн. ССРЭ-ниң составынче Тыва Арат Республиканың эки тура-биле каттыжып киргениниң 80 чылында Тываның Баштыңы Тывада Кадыкшыл чылын чарлааны эмчи ажылдакчыларынга онзагай чыл болган.

Россияның база Тываның улустуң артизи Надежда Красная мөчээн 16.06.2024 Россияның база Тываның улустуң артизи Надежда Красная мөчээн

Тываның Баштыңы Тываның улустуң артизи Надежда Краснаяның элекке мөчээни-биле ханы кажыыдалын илереткен.

Тывада дыңнадыышкын системазын бүрүнү-биле эде чаартыр ажылдар эгелээн 14.06.2024 Тывада дыңнадыышкын системазын бүрүнү-биле эде чаартыр ажылдар эгелээн

Владимир Путинниң чурттакчы чонга онза байдал дугайында дыңнадыр системаны сайзыраңгайжыдар дээн даалгазын күүседип, Тываның Чазаа «Ростелеком»-нуң Красноярск филиалы-биле кады ажылдажылга дугайында керээни чарган. 

Тывага Камбы-лама эргелелиниң үндезилеп тургустунганының 105 чылын демдеглээн 14.06.2024 Тывага Камбы-лама эргелелиниң үндезилеп тургустунганының 105 чылын демдеглээн

Тывада Пандито Камбы-лама институдун үндезилеп тургускандан бээр 105 чылын калбаа-биле демдеглеп эрттирип турар. 

Тывада чаңгыс аай күрүне шылгалдаларын дужаарының немелде хүннери эгелээн 14.06.2024 Тывада чаңгыс аай күрүне шылгалдаларын дужаарының немелде хүннери эгелээн

Тывада чаңгыс аай күрүне шылгалдалары дужаарының кол үези төнген. 2000 ажыг доозукчулар 2024 чылдың май 23-тен июнь 11-ге чедир чаңгыс аай күрүне шылгалдаларын дужааган. 

«БТК групп» акционерлиг ниитилел шеверлерни ажылче чалап турар 13.06.2024 «БТК групп» акционерлиг ниитилел шеверлерни ажылче чалап турар

Россияныӊ Камгалал яамызыныӊ шериг кезектеринге идик-хеп, орун-дөжек херексели даарап турар «БТК групп» акционерлиг ниитилелдиң салбырын Кызылга 2022 чылда ажыткан.

«Тыва – өңнүктерге» регионнар аразының этнотурисчи өөредиглиг шуулганы 13.06.2024 «Тыва – өңнүктерге» регионнар аразының этнотурисчи өөредиглиг шуулганы

«Тыва – өңнүктерге» регионнар аразының этнотурисчи өөредиглиг шуулганы июнь 12-ден 15-ке чедир үргүлчүлээр. Ол Россияда Өг-бүле чылынга тураскааттынган болгаш, Бурят, Тыва, Саха республикаларның «Чаш назынның навигаторлары» федералдыг төлевилелдиң киржикчилериниң аразында эртип турар.

Тывада хөй ажыл-чорудулгалыг үшкү өг-бүле төвү ажыттынган 13.06.2024 Тывада хөй ажыл-чорудулгалыг үшкү өг-бүле төвү ажыттынган
Кызыл кожуунда хөй ажыл-чорудулгалыг өг-бүле төвүн байырлыг байдалга ажыткан. 

Россия хүнүнүң бүдүүзүнде Россия Федерациязы биле Тыва Республиканың күрүне шаңналдарын тывыскан 11.06.2024 Россия хүнүнүң бүдүүзүнде Россия Федерациязы биле Тыва Республиканың күрүне шаңналдарын тывыскан

Бөгүн, Россия хүнүнүң бүдүүзүнде, Тыва Республиканың Баштыңы Владислав Ховалыг биле Тыва Республиканың Дээди Хуралының (парламент) даргазы Каң-оол Даваа республиканың ажыл-ижинге шылгараан кижилерге Россия Федерациязы биле Тыва Республиканың күрүне шаңналдарын тывыскан.

Тывада марттан июньга чедир саргы энцефалиди-биле аараан 5 таварылга бүрүткеттинген 11.06.2024 Тывада марттан июньга чедир саргы энцефалиди-биле аараан 5 таварылга бүрүткеттинген

Тывага эпидемиологтуг сезон эгелээнден саргыга ызырткан 645 кижи дуза дилеп келген. Аарыг нептередикчинге ызыртканындан аараан 32 кижи барын Роспотребнадзонуң регионалдыг эргелели республика чазааның аппарат хуралында дыңнаткан.

ПМЭФ-2024 үезинде Тываның, Бурятияның база Калмыкияның Баштыңнары кады ажылдажылга планнарын чугаалашкан 10.06.2024 ПМЭФ-2024 үезинде Тываның, Бурятияның база Калмыкияның Баштыңнары кады ажылдажылга планнарын чугаалашкан

Тывага Россия хүнүн демдеглээриниң байырлыг хемчеглер планы 10.06.2024 Тывага Россия хүнүн демдеглээриниң байырлыг хемчеглер планы
Июнь 10-12

Школа чанының лагерьлеринге Россия хүнүнге тураскааткан чаңгыс хүн – школа чанының лагерьлеринге;

Сибирьниң хөмүр-даш энергетика компаниязы Тываның найысылалының чылыг четкилерин чаартырынга ам-даа киржирин бадыткаан 07.06.2024 Сибирьниң хөмүр-даш энергетика компаниязы Тываның найысылалының чылыг четкилерин чаартырынга ам-даа киржирин бадыткаан

ПМЭФ-2024 ажылының үезинде, Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг республиканың улуг чылыг хандырыкчызы – Сибирьниң генерация компаниязының составында Кызылдың чылыдылга энергетика төвүнүң кирип турары «Сибирьниң хөмүр-даш энергетика компаниязы» акционерлиг ниитилелдиң удуртукчулары-биле ужурашкан.

Комплекстиг хөгжүлдениң бот-тускай мастер-планын ажылдап кылыр хоорайлар даңзызынче Тываның найысылалын киирер 07.06.2024 Комплекстиг хөгжүлдениң бот-тускай мастер-планын ажылдап кылыр хоорайлар даңзызынче Тываның найысылалын киирер

ПМЭФ-2024-түң шөлүнге Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг-биле Россияның вице-премьери Марат Хуснуллинниң ужурашкан кол чугаазының бирээзи - Тываның найысылалының калбак хөгжүлдезиниң стратегиязын тургузары болган.

Тываның Баштыңы литийниң мөөң чыдынын болбаазырадыр инвестиция дугуржулгазынга атты салган 07.06.2024 Тываның Баштыңы литийниң мөөң чыдынын болбаазырадыр инвестиция дугуржулгазынга атты салган

ПМЭФ-2024 үезинде Тываның Чазаа база «Эльбрусметалл-Литий» компания инвестиция дугуржулгазын чарган. Июнь 6-да республиканың Баштыңы Владислав Ховалыг база «Эльбрусметалл-Литий» компанияның удуртулгазында «Эльбрусметалл» даг-руда холдингиниң чиңгине директору Евгений Балуков документиге атты салганнар.

ВТБ банк регионалдыг төлевилелдер боттандырыышкынын деткиир 06.06.2024 ВТБ банк регионалдыг төлевилелдер боттандырыышкынын деткиир

Июньнуң 6-да Петербургтуң экономиктиг шуулганының үезинде, Тыва Республиканың Баштыңы Владислав Ховалыг биле ВТБ банкының президентизи - баштаар чериниң даргазы Денис Бортников кады ажылдажылга керээзин чарган.

Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг «Космос Отель Групп»-туң президентизи Александр Биба-биле дугуржулга керээзинге атты салганнар 06.06.2024 Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг «Космос Отель Групп»-туң президентизи Александр Биба-биле дугуржулга керээзинге атты салганнар
Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг бөгүн Петербургтуң делегейниң экономиктиг шуулганының үезинде «Космос Отель Групп» президентизи Александр Биба-биле керээни чарган. 

Тыва экономиканың кластерлиг хөгжүлдезинге АКиТ-ниң арга-дуржулгазын ажыглаар 06.06.2024 Тыва экономиканың кластерлиг хөгжүлдезинге АКиТ-ниң арга-дуржулгазын ажыглаар

Тываның Чазаа база Кластерлер, технопарктар база онза экономиктиг зоналар ассоциациязы кады ажылдажылга дугайында керээни чарган.  Санкт-Петербургда делегейниң экономиктиг шуулганының шөлүнге республиканың баштыңы Владислав Ховалыг биле АКиТ директору Михаил Лабудин документиге атты салганнар.

Ада-иелер хоорайдан дашкаар чайгы лагерьлерже путевка өртээниң чартыын эгидип ап болур 05.06.2024 Ада-иелер хоорайдан дашкаар чайгы лагерьлерже путевка өртээниң чартыын эгидип ап болур

Хоорайдан дашкаар уруглар лагерьлеринче путевкалар садып алган ада-иелер ооң чартыын эгидип ап болур. Республиканың Өөредилге яамызы ооң дугайында бо чылдың сөөлгү регионалдыг ада-ие өөредилгезинде сагындырган.

Тываның Баштыңы Санкт-Петербургтуң делегейниң экономиктиг шуулганында киржип турар 05.06.2024 Тываның Баштыңы Санкт-Петербургтуң делегейниң экономиктиг шуулганында киржип турар

Владислав Ховалыг республиканың делегациязын удуртуп баштап алгаш, июньнуң 5-8 хүннеринде болуп эртер Петербургтуң экономиктиг форумунга ажылдаар. 

Республикада 12 орук объектилеринде тудуг-септелге ажылдары уламчылавышаан 04.06.2024 Республикада 12 орук объектилеринде тудуг-септелге ажылдары уламчылавышаан

Кызыл хоорайның чаа микрорайону Вавилин ээтпээн таварты Кызыл кожууннуң Кара-Хаак суурже орук - хүн бүрүде хөй санныг машина-балгат чоруп турар хайымныг оруктарның бирээзи апарган.

Күрүне Думазының депутады Д. Хубезов бирги эмчи дузазын чедиреринге мастер-класстарны эрттирген 04.06.2024 Күрүне Думазының депутады Д. Хубезов бирги эмчи дузазын чедиреринге мастер-класстарны эрттирген

Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг чаңгыс партийжилери – Күрүне Думазының депутаттары Дмитрий Хубезов база Айдың Сарыглар-биле ужурашкан. 


Тываның сыын ажыл-агыйында мыйыс кезилдези эгелээн 04.06.2024 Тываның сыын ажыл-агыйында мыйыс кезилдези эгелээн

Чылдың-на майның төнчүзүнден июнь ортанга чедир “Туран” сыын ажыл-агыйынга мыйыс кезилдези чоруп турар. Б чылын сыыннар кышты эки ажып, элээн күш киргенин демдеглезе чогуур.

Ада-чурттуң Улуг дайынының хоочуну Борис Подгорный мөчээн 04.06.2024 Ада-чурттуң Улуг дайынының хоочуну Борис Подгорный мөчээн

Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг база Тыва Республиканың Чазаа Ада-чурттуң Улуг дайынының, Ленинград хоорай бүзээлээшкининиң хоочуну Борис Борисович Подгорныйның мөчээни-биле ооң төрээн болгаш чоок улузунга ханы кажыыдалын илергейлээн.

Тывада 2024 чылдың чайгы үезинде эштир черлерни албан езузу-биле тодарадып айыткан 03.06.2024 Тывада 2024 чылдың чайгы үезинде эштир черлерни албан езузу-биле тодарадып айыткан

Тывада бо чайын ажылдаар 5 эштир чер албан езузунуң чөпшээрелин алган. Бөгүн, июньнуң 3-те болуп эрткен республика чазааның аппарат хуралында ону дыңнаткан

.

Тываның Баштыңы «Барьер» ведомстволар аразының операциязын эрттирерин сүмелээн 03.06.2024 Тываның Баштыңы «Барьер» ведомстволар аразының операциязын эрттирерин сүмелээн

Тывага «Барьер» оперативтиг-профилактика операциязы бүдүн июнь база июльда болуп эртер. Республиканың Баштыңы Владислав Ховалыг регион чазааның ээлчеглиг аппарат хуралында ону идип үндүрген. 

Тывада 780 ажыг сайтылар «Госвеб» платформаже шилчиир 03.06.2024 Тывада 780 ажыг сайтылар «Госвеб» платформаже шилчиир
Чаа технологиялыг платформаже күрүне органнарының болгаш бюджет албан

черлериниң 400 ажыг албан сайтызын шилчидер ужурлуг «Госвеб» төлевилелдиң “орук картазын” тодарадырын Тываның Чазаа айыткан. 

Тыва Чазактың мурнундан 500 муң рубльдиң сертификадын юбилейлээн театрга тывыскан 01.06.2024 Тыва Чазактың мурнундан 500 муң рубльдиң сертификадын юбилейлээн театрга тывыскан

Бүгү-делегейниң уруглар камгалалының хүнүнде, Кызылдың Бичии көрүкчү театрының 60 харлаан юбилейинге тураскааткан байырлыг хемчег Тываның В.Көк-оол аттыг Национал хөгжүм-шии театрынга болуп эрткен.


Тускай сорулгалыг өөредилгеже чагыгны июнь 10-га чедир киирер 31.05.2024 Тускай сорулгалыг өөредилгеже чагыгны июнь 10-га чедир киирер

Келир үениң студентилеринге өөредилге үезинден улаштыр ажылче хүлээринге чедир оларны үдээринге белен ажыл берикчилериниң боттуг санал-оналдары-биле таныжып алырынга таарымчалыг “Россияда ажылда” порталда тускай шилилделиг өөредилге черлериниң баазазын тургускан.

Чалым Чульдум-оолга Россия Федерациязының Маадырының Алдын Сылдызын тывыскан 31.05.2024 Чалым Чульдум-оолга Россия Федерациязының Маадырының Алдын Сылдызын тывыскан

Майның 30-де, Россияның Президентизи Владимир Путин улуг лейтенант Чалым Чульдум-оолге Россия Федерациязының Маадырының Сылдызын тывыскан. Россияның шылгараңгай хамаатыларынга эң дээди күрүне шаңналдарын тыпсыр байырлыг езулал Кремльдиң Екатерина залынга болуп эрткен.

Тывада мал оолдаашкынының үезинде 2611 кижини сакман ажылынче хаара туткан 30.05.2024 Тывада мал оолдаашкынының үезинде 2611 кижини сакман ажылынче хаара туткан

Тываның ажыл-агыйларында мал оолдаашкыны доозулган. Республиканың Көдээ ажыл-агый болгаш аъш-чем яамызы мал оолдаашкынының түңнелдерин үндүрүп тура, эрткен кыш чеже-даа берге болза, малчыннар кыштаглаашкынны эки эрткен деп демдеглээн.

Тываның чурттакчы чонунуң 8 хире хуузу эки турачы ажылдарда хаара туттунган 30.05.2024 Тываның чурттакчы чонунуң 8 хире хуузу эки турачы ажылдарда хаара туттунган

7 хардан өрү назылыг Тываның чурттакчы чонунуң 8,1 хуузу, азы 26 муң кижи 2023 чылда эки турачы акцияларга боттары киришкен. 

Тываның Чазаа Тастыг чыдынын болбаазырадыр дугуржулганы чарарынга белеткенип турар 30.05.2024 Тываның Чазаа Тастыг чыдынын болбаазырадыр дугуржулганы чарарынга белеткенип турар

Республиканың Баштыңы Владислав Ховалыг Россия Чазааның вице-премьери Денис Мантуров-биле кады Тываның энергетика хандырылгазының инвестиция төлевилелдериниң комплекстиг планын база регионнуң үлетпүр курлавырларының өске-даа айтырыгларын чугаалашкан.

Тываның чырык хандырылгазының айтырыгларын Россияның Энергетика яамызынга сайгарып чугаалашкан 30.05.2024 Тываның чырык хандырылгазының айтырыгларын Россияның Энергетика яамызынга сайгарып чугаалашкан

Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг Москвага ажыл-албан аайы-биле чорааш, Россияның энергетика сайыды Сергей Цивилев-биле ужурашкаш, регионнуң энергетика хандырылгазын база ооң чылыг-энергетика балансызын тургузарын чугаалашкан.

Россияның “бичии эзирлери” Ийи-Талга ужуп кээр 29.05.2024 Россияның “бичии эзирлери” Ийи-Талга ужуп кээр

Июньнуң 5-тен 25-ке база июньнуң 28-тен июль 18-ке чедир Улуг-Хем кожууннуң Ийи-Тал суурда Аграрлыг школа-интернатка «Россияның бичии эзирлериниң кады ажылдажылгазы» өөредилге программалыг сменалар бир дугаар болуп эртер.

Тывадан көдээ ажыл-агый продукциязының ээлчеглиг партиязын Луганск Улус Республиканың Свердловск хоорайже чоруткан 29.05.2024 Тывадан көдээ ажыл-агый продукциязының ээлчеглиг партиязын Луганск Улус Республиканың Свердловск хоорайже чоруткан

Тыва бараан бүдүрүкчүлериниң тус чер продукциязын: «Вавиол» компанияның ижер суг болгаш ханды суксуннарын база «Белдир» көдээ бүдүрүлге кооперавтивиниң тушенказын Луганск Улус Республиканың Свердловск хоорайже чоруткан

. 

Тывада өртке удур онза чурумну июнь 17-ге чедир узаткан 29.05.2024 Тывада өртке удур онза чурумну июнь 17-ге чедир узаткан

Тываның Чазааның доктаалы-биле июнь 17-ге чедир өртке удур онза чурумну узатпышаан, арга-арыгже эрттирилге бижиктиг кирерин чөпшээрээн.

"Өөредилгениң школа системазын эде чаартыры" программа-биле Тываның алды школазында капитал септелге чоруп турар 29.05.2024 "Өөредилгениң школа системазын эде чаартыры" программа-биле Тываның алды школазында капитал септелге чоруп турар

«Өөредилгениң школа системазын эде чаартыры» федералдыг программа-биле Тывада алды школаның капитал септелгези график езугаар чоруп турар.

"Наадым-2024" чоннуң байырлалы июльдуң 18-20-де болуп эртер 29.05.2024 "Наадым-2024" чоннуң байырлалы июльдуң 18-20-де болуп эртер

Тываның Чазаа бо чылын республиканың малчыннар байырлалының хонуктарын бурунгаар чылдырар деп шиитпирлээн. «Наадым-2024» мооң мурнунда ышкаш, августта Республика хүнү-биле кады эвес, а оон эрте — июль 18-тен 20-ге чедир болур.

Тывада “Көдээ суурнуң башкызы” программа киржикчизи 13 башкыны шилээн 28.05.2024 Тывада “Көдээ суурнуң башкызы” программа киржикчизи 13 башкыны шилээн

Эрткен неделяда Тываның Өөредилге болгаш эртем яамызынга “Көдээ суурнуң башкызы” программага киржир эргени алыр башкыны шилээн конкурс комиссиязының хуралы болуп эрткен.

Тываның Баштыңы часкы тарылга ажылдарын дүргедедирин негээн 28.05.2024 Тываның Баштыңы часкы тарылга ажылдарын дүргедедирин негээн

Тывада часкы тарылга ажылдары эгелээнден бээр планнаттынган 40,2 шөлдүң 8,8 муң гектарында тарыыр культура үрезиннерин чашкан.

Красноярск край эмнелгезиниң өртең салбырынга чыткан ийи кижини үндүр бижээш, Тываже санитарлыг авиация-биле үдээн 28.05.2024 Красноярск край эмнелгезиниң өртең салбырынга чыткан ийи кижини үндүр бижээш, Тываже санитарлыг авиация-биле үдээн

Марттың 7-ден тура Красноярск крайның эмнелгезинге чыткан ийи аарыг кижини үндүр бижээн. Олар ам Тывада чедип келгенин республиканың Кадык камгалал яамызының парлалга албаны дыңнаткан.

Тыва Шагаан-Арыгга чаа котельная тудар төлевилел-санаашкын саавырларын кылып эгелээн 28.05.2024 Тыва Шагаан-Арыгга чаа котельная тудар төлевилел-санаашкын саавырларын кылып эгелээн

Бо чылдың мартта Шагаан-Арыгның тус чер чылыдылга төвүнге частыышкындан үрелген котельнаяның орнунга чаа тудугну тудар. Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг эрге-чагырганың ол талазы-биле шиитпирин дыңнаткан.

ССРЭ-ниң составынче Тыва Арат Республиканың эки тура-биле каттыжып киргениниң 80 чыл оюн байырлаар хемчеглер планы бадылаттынган 27.05.2024 ССРЭ-ниң составынче Тыва Арат Республиканың эки тура-биле каттыжып киргениниң 80 чыл оюн байырлаар хемчеглер планы бадылаттынган

Тыва Республиканың Баштыңы Владислав Ховалыгның даалгазы-биле тургустунган юбилейлиг болуушкуну белеткээр база эрттирер оргкомитеттиң кежигүннери планны ажылдап тургускан

Тывада чиигелделиг ипотека чедиишкинниг чоруп турар 27.05.2024 Тывада чиигелделиг ипотека чедиишкинниг чоруп турар

Республикада чээли бээриниң бир онзагай программазы – чиигелделиг 2 хуулуг ипотека күүселдези адакталып келген.

Тывада Ростех заводу чазылдырар чүүлдер бүдүрүлгезин эгелээн 27.05.2024 Тывада Ростех заводу чазылдырар чүүлдер бүдүрүлгезин эгелээн

2023 чылдың ноябрьда Кызыл кожууннуң девискээринде ажыттынган «Техмашсервис» АН-ның эмульсиялыг частыр бүдүмелдер заводунга үндүргени чүүлдерни «Тардан Голд» компания ажылында ажыглап эгелээн.

Тываның Баштыңының бүрүн эргелиг төлээзи Донда-Ростов хоорайда ажылдап турар 25.05.2024 Тываның Баштыңының бүрүн эргелиг төлээзи Донда-Ростов хоорайда ажылдап турар

Тускай шериг операциязының айтырыгларының талазы-биле Тываның Баштыңының бүрүн эргелиг төлээзи Тимур Куулар ажыл-албан аайы-биле сургакчылап чоруткаш, тыва дайынчылар-биле ужуражыр.

Тываның тос муң ажыг доозукчуларынга сөөлгү коңга эткен 24.05.2024 Тываның тос муң ажыг доозукчуларынга сөөлгү коңга эткен

Бөгүн республиканың бүгү школаларында сөөлгү коңга байырлалы болуп эрткен. Байырлалдың чыскаалынга тоску болгаш онбирги класстарның доозукчулары тос муң ажыг оолдар, уругларга сөөлгү коңга эткен.

Тываның ИПСЭР программазының ийиги чадазын ажылдап доозар 24.05.2024 Тываның ИПСЭР программазының ийиги чадазын ажылдап доозар

Президент Владимир Путин 10 российжи регионнарның, ооң иштинде Тываның база, социал-экономиктиг хөгжүлдезиниң бот-тускай программазын октябрьның 1-ге чедир бадылаар даалганы берген.

Тывада хемнер, сугларның көдүрлүп эгелээни-биле бүгү күштерни кезээде белен чурумче шилчиткен 24.05.2024 Тывада хемнер, сугларның көдүрлүп эгелээни-биле бүгү күштерни кезээде белен чурумче шилчиткен

Республика девискээринде часкы үерлээшкин үези эгелээнден, хемнер, сугларда байдалдарны хүннүң-не хыналдага алган. Май 21-ниң медээзинден алырга, регионнуң хемнеринде сугнуң хемчээли көдүрүлген. Ылаңгыя Улуг-Хемниң суу улгаткан.

Тывадан студентилерниң ийи тудуг отряды «Газпром» ААН-ның шилилдезин эрткен 24.05.2024 Тывадан студентилерниң ийи тудуг отряды «Газпром» ААН-ның шилилдезин эрткен

Тываның күрүне унивесритединиң база Кызылдың тудуг техникумунуң тудуг отрядтары эң улуг энергетика компаниязының Бүгү-российжи студент тудуунуң шилилдезин эрткен.

Республиканың арга-арыг девискээрлеринде арга-арыг аарыгларынга мониторингини эгелээн 23.05.2024 Республиканың арга-арыг девискээрлеринде арга-арыг аарыгларынга мониторингини эгелээн

«Росарга-арыг камгалалының» филиалы - «Тыва Республиканың арга-арыг камгалалының төвү» арга-арыг аарыгларның талазы-биле специалистери бо чылын күрүнениң арга-арыглар аарыгларынга мониторингиниң бөлүк хемчеглерин эрттирер.

Тываның чурттакчылары саргы энцефалидинге удур идепкейжи тарыдып эгелээн 23.05.2024 Тываның чурттакчылары саргы энцефалидинге удур идепкейжи тарыдып эгелээн

Тывада саргы сезону эгелээн соонда, улуг кижилерден 3887 кижи, азы графиктеп планнаанындан 11 хуу кижи хөйге саргы энцефалидинге удур бирги тарылганы салдырган.

Тывада кадык камгалалының 15 объектилерин "Кадык камгалалы" национал төлевилел-биле 2024 чылда тудуп, септээр 23.05.2024 Тывада кадык камгалалының 15 объектилерин "Кадык камгалалы" национал төлевилел-биле 2024 чылда тудуп, септээр

"Кадык камгалалы" национал төлевилел-биле бо чылын Тывага ийи амбулаторияны база алды фельдшер-акушер пунктуларын тудар. Кадык камгалалының бирги звенозун эде чаартыр программа-биле чеди объектиге капитал септелгени чорудар. 

Тываның Мөңгүн-Тайга кожуунунда көдээ драма театрын үндезини-биле септеп эгелээн 23.05.2024 Тываның Мөңгүн-Тайга кожуунунда көдээ драма театрын үндезини-биле септеп эгелээн

Президент Владимир Путинниң эгелээшкини боттандырган «Культура» национал төлевилел күүселдези-биле ыраккы, шириин агаар-бойдустуг Мөңгүн-Тайга кожуунда Чудур Артай-оол аттыг драма театрында улуг септелге ажылдары чоруп турар.

Республика бюджединиң 2023 чылда күүселдезиниң дугайында илеткелди дыңнаан 22.05.2024 Республика бюджединиң 2023 чылда күүселдезиниң дугайында илеткелди дыңнаан

Бөгүн, майның 22-де, республиканың Дээди Хуралы 2023 чылда Тыва Республиканың регионалдыг бюджет күүселдезиниң дугайында чылдың илеткелинге ажык дыңнаашкынны чоруткан.

ТШО зоназынче Тывадан ачы-буян дузазының ээлчеглиг чүъгүн чоруткан 22.05.2024 ТШО зоназынче Тывадан ачы-буян дузазының ээлчеглиг чүъгүн чоруткан

Дүүн Кызылдан ээлчеглиг гуманитарлыг дузаны тускай шериг операциязының зоназынче чоруткан. ТШО киржикчилерин деткиир чаңгыс аай штаб ону Тываның Баштыңы Владислав Ховалыгның даалгазы езугаар организастаан.

Тываның 9 муң ажыг доозукчуларында күрүне шылгалдалары эгелээн 21.05.2024 Тываның 9 муң ажыг доозукчуларында күрүне шылгалдалары эгелээн

Бөгүн Тываның 9-ку база 11-ги класстарның доозукчуларында шылгалдалар эгелээн. Майның 21-де база 22-де тоску классчылар даштыкы дылга шылгалданы тудар.

Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг Россияның Маадыры Сергей Шойгунуң төрүттүнген хүнү-биле байырын чедирген 21.05.2024 Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг Россияның Маадыры Сергей Шойгунуң төрүттүнген хүнү-биле байырын чедирген

Бөгүн, майның 21-де, Россияның Маадыры, Россия Федерациязының Айыыл чок чорук чөвүлелиниң секретары Сергей Шойгу 69 харлап турар.

Тывадан 22 муң өг-бүле 2024 чылда "улусчу картофельди"алыр 21.05.2024 Тывадан 22 муң өг-бүле 2024 чылда "улусчу картофельди"алыр

2024 чылда «Улусчу картофель» губернатор төлевилелиниң күүселдезинче 22454 өг-бүлени хаара тудуп, республика бюджединде 7,6 млн рубльди тускайлаары планнаттынган.

“Медээлер экономиказы” национал төлевилел-биле ыраккы Кунгуртуг, Кара-Хөл база Кызыл-Хая суурларже ВОХШ шөйер 20.05.2024 “Медээлер экономиказы” национал төлевилел-биле ыраккы Кунгуртуг, Кара-Хөл база Кызыл-Хая суурларже ВОХШ шөйер

«Медээлер экономиказы» чаа национал төлевилел-биле волокно-оптиктиг харылзаа шугумун тудар чурттуң ыраккы чедери берге чурттакчылыг пунктулар субъектилериниң даңзызынче республика киргенин Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг дыңнаткан.

Тываның сайгарлыкчылары база чурттакчылары импортту солуптар бүдүрүлгени организастаарынга черни садыглажылга чокка ап болур 20.05.2024 Тываның сайгарлыкчылары база чурттакчылары импортту солуптар бүдүрүлгени организастаарынга черни садыглажылга чокка ап болур

Тываның эрге-чагыргазы даштыкы барааннарны солуптар бүдүрүлге кылыр деп шиитпирлээн кижилерге чер участоктарын садыглажылга чокка бээр. Майның 15-те, республиканың Баштыңы Владислав Ховалыг ындыг бүдүрүлгелерге черни аңгылап бээриниң бөдүүнчүткен чурумунуң дугайында доктаалга атты салган.

2024 чылда Тываның көдээ девискээрлерин хөгжүдеринче 1 млрд хире рубльди угландырары планнаттынган 20.05.2024 2024 чылда Тываның көдээ девискээрлерин хөгжүдеринче 1 млрд хире рубльди угландырары планнаттынган

2024 – 2030 чылдарда Тываның көдээ девискээрлериниң комплекстиг хөгжүлдезиниң эдилгелерлиг программазын бадылаан.

Тыва «Забег.РФ» бүгү-российжи чартык марафонга каттышкан 19.05.2024 Тыва «Забег.РФ» бүгү-российжи чартык марафонга каттышкан

Майның 19-та бүгү чуртка «Забег.РФ» чадыг чарыш болуп эрткен. Тывага беш дугаар эрткени ол.

Тывада тергиин өөредилгелиг студентилериниң төлевирлиг өөренген чарыгдалынга компенсацияның хемчээлин улгаттырган 18.05.2024 Тывада тергиин өөредилгелиг студентилериниң төлевирлиг өөренген чарыгдалынга компенсацияның хемчээлин улгаттырган

Тываның эрге-чагыргазы төлевирлиг өөренип турар студентилерни республика бюджединден деткиириниң хемчээлинде элээн өскерлиишкиннерни кылган. Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг чогуур шиитпирге атты салган.

Тывада оруктар эде чаартылгазынче 2 млрд ажыг рубльди тускайлаан 17.05.2024 Тывада оруктар эде чаартылгазынче 2 млрд ажыг рубльди тускайлаан

Бо чылын орук адырын акшаландырарынче ниитизи-биле 2,2 млрд рубльди угландырганын Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг дыңнаткан. Ол бүгү акшаландырыышкынны федералдыг бюджеттен база Тыва Республиканың Орук фондузундан үндүрер.

Тывада Шагаан-Арыгга ЧЭТ-ке айыыл-халаптан киирген онза байдал чурумун соксаткан 17.05.2024 Тывада Шагаан-Арыгга ЧЭТ-ке айыыл-халаптан киирген онза байдал чурумун соксаткан

Бо чылдың март 6-да Шагаан-Арыг хоорайның ЧЭТ-ке авариядан киирген регионалдыг онза байдал чурумун май 15-те соксаткан. Республиканың Баштыңы Владислав Ховалыг чогуур айтыышкынга атты салган.

Тываның Кадык камгалал яамызы республиканың чурттакчы чонунуң кадыының дугайында күрүне илеткелин таныштырган 17.05.2024 Тываның Кадык камгалал яамызы республиканың чурттакчы чонунуң кадыының дугайында күрүне илеткелин таныштырган

Тываның кадык камгалал сайыды Анатолий Югай 2023 чылда регионнуң чурттакчы чонунуң кадыкшыл байдалының дугайында күрүне илеткелин Тыва Республиканың Чазааның хуралынга таныштырган. 

Кызылдың кыдыында чаа чуртталга микрорайону туттунуп эгелээн 17.05.2024 Кызылдың кыдыында чаа чуртталга микрорайону туттунуп эгелээн

Кызыл хоорайның чоогунда республиканың Кызыл кожуунунуң Каа-Хем суурда «Преображенский» депаттыг чаа чуртталга микрорайонунда тудуг ажылдары кидин түлүк. 

Тываның банк ачы-дуза рыногунга Газпромбанкының сервизи немежир 16.05.2024 Тываның банк ачы-дуза рыногунга Газпромбанкының сервизи немежир

Тыва Республиканың сайыттар кабинединиң кежүгүннери «Газпромбанк» АН-ның төлээлери ажыл-агыйжы ужуражылганы эрттиргеш, удур-дедир харылзаалыг кады ажылдажылганың кедизин сайгарып көрген.

Тывада биче судноларга аай-дедир эжиндириишкин сезону ажыттынган 16.05.2024 Тывада биче судноларга аай-дедир эжиндириишкин сезону ажыттынган

Майның 15-тен эгелеп Улуг-Хемнеп база ооң адырларынга биче хемчээлдиг суднолар-биле эжиндирерин чөпшээрээн. Республика Баштыңы Владислав Ховалыг ооң дугайында айтыышкынга атты салган. 

“Чылдың өг-бүлези” регионалдыг мөөрейниң тиилекчилери илереттинген 15.05.2024 “Чылдың өг-бүлези” регионалдыг мөөрейниң тиилекчилери илереттинген

Бөгүн, бүгү-делегейниң Өг-бүле хүнүнде, Кызылга “Чылдың өг-бүлези” бүгү-российжи мөөрейниң регионалдыг чадазының тиилекчилерин шаңнап-мактаан

.

Республикада Сайгарлыкчы чорук неделязынга тураскааткан хемчеглер эгелээн 14.05.2024 Республикада Сайгарлыкчы чорук неделязынга тураскааткан хемчеглер эгелээн

Бөгүн, май 14-те, Тыва Республиканың Экономиктиг сайзырал болгаш үлетпүр яамызының, ТР-де Сайгарлыкчы чорукту деткиир фондунуң удуртулгазы-биле, республикада Сайгарлыкчы чорук неделязынга тураскааткан хемчеглер эгелээн.

Республикада 2023-2024 чылдың одалга сезону доозулган 14.05.2024 Республикада 2023-2024 чылдың одалга сезону доозулган

Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг бодунуң социал четкизи таварыштыр, республиканың одалга-энергетика комплекизиниң объектилеринде 2023-2024 чылдарның одалга сезону доозулганының дугайында дыңнаткан.

Тываның чер ажыл-агыйлары часкы хову ажылдарынче кирген 14.05.2024 Тываның чер ажыл-агыйлары часкы хову ажылдарынче кирген

Республиканың Көдээ ажыл-агый яамызы бо чылын тарылга шөлүнүң хемчээли 50,3 муң гектар дээрзин дыңнаткан. Бо чылын мал чиир культуралар үрезинин ниити шөлдүң 77 хуузунга чажып, тарыыр. 

Тыва тележурналистиканың хоочуну Наталья Ивановна Принцева мөчээн 13.05.2024 Тыва тележурналистиканың хоочуну Наталья Ивановна Принцева мөчээн

Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг база республиканың Чазаа республикада билдингир тележурналист, "Тыва" КТРК-ның хоочуну Наталья Ивановна Принцеваның мөчээни-биле төрээн болгаш чоок улузунга ханы кажыыдалын илередип тур.

Шагаан-Арыгның ЧЭТ-ке озал-ондакка когараан аарыг кижилерниң Красноярскыда эмнээшкини май төнчүзүнде доостур 13.05.2024 Шагаан-Арыгның ЧЭТ-ке озал-ондакка когараан аарыг кижилерниң Красноярскыда эмнээшкини май төнчүзүнде доостур

Шагаан-Арыгның ЧЭТ-ке озал-ондак үезинде когараан кижи Красноярск крайның клиниктиг эмнелгезиниң реанимацияга ийи ай чытканының соонда, регионалдыг өртең төвүнүң реаниамация салбырындан өртең хирургиязының салбырынче шилчээн.

Бүгү-российжи Куда-дой фестивалында Тывадан аныяктар салым-чолун доңнаштырган 13.05.2024 Бүгү-российжи Куда-дой фестивалында Тывадан аныяктар салым-чолун доңнаштырган
Дүүн, майның 12-е, ВДНХ-да “Россия” делегей чергелиг делгелге шөлүнге тыва аныяктар Денис Сотпа биле Олча Ооржак шайлалгазын ойнааннар. Ол хүн, бүгү чурттан куда доюн эрттирер дээн 150 эжеш ынакшааннарның аразындан Денис биле Олча Москага эрткен бүгү-российжи бирги шайлалга фестивалын ажытканнар.

Тываның көскү күрүне ажылдакчызы Иван Максимович Сувандии чок болган 13.05.2024 Тываның көскү күрүне ажылдакчызы Иван Максимович Сувандии чок болган

Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг база Тыва Республиканың Чазааның кежигүннери күрүне ажылдакчызы, республикага каайлы албанын тургузушкан ооң хоочуну Иван Максимович Сувандииниң мөчээни-биле чоок кижилеринге болгаш төрээннеринге ханы кажыыдалын илередип тур.

Тываның Баштыңы Белгородче атканының соонда, когараан улустуң төрээн болгаш чоок кижилеринге кажыыдалын илереткен 12.05.2024 Тываның Баштыңы Белгородче атканының соонда, когараан улустуң төрээн болгаш чоок кижилеринге кажыыдалын илереткен
Майның 12-де, кежээ Украинаның чепсектиг күштери Белгородче кара өжегерээн агаардан халдап, аткан. Чуртталга бажыңынче снаряд-биле дорт атканындан, ол буступ дүшкен. 

Россияның Маадыры Чалым Чулдум-оол чаңгыс чер чурттугларынга Улуг Тиилелгениң байырын чедирген 10.05.2024 Россияның Маадыры Чалым Чулдум-оол чаңгыс чер чурттугларынга Улуг Тиилелгениң байырын чедирген

1941-1945 чылдарда Ада-чурттуң Улуг дайынынга тиилээниниң 79 чылын демдеглээн байырлал хүнүнде, Тыва Республиканың Чазааның даргазының оралакчызы – Москва хоорайда Тываның бүрүн эргелиг төлээзи Чечен Чоксум, Россияның Маадыры Чалым Чулдум-оол чурттуң найысылалында студент чаңгыс чер чурттугларывыс-биле Мөгейиг даанда Ада-чурттуң улуг дайынында мөчээннерниң тураскаалынга чечектерни салып, сактыышкынның мөгейиин кылган.

РФ-тиң Президентизиниң Сибирь федералдыг округта бүрүн эргелиг төлээзи А. Серышевтиң Тиилелге хүнү-биле байыр чедириишкини 09.05.2024 РФ-тиң Президентизиниң Сибирь федералдыг округта бүрүн эргелиг төлээзи А. Серышевтиң Тиилелге хүнү-биле байыр чедириишкини

Ада-чурттуң Улуг дайынының эргим хоочуннары, тылдың ишчилери! Хүндүлүг сибирьжилер!

Россия Федерациязының Айыыл чок чорук чөвүлелиниң даргазының оралакчызы Дмитрий Медведев Тываның Баштыңынга Тиилелге хүнү-биле байырын чедирген 09.05.2024 Россия Федерациязының Айыыл чок чорук чөвүлелиниң даргазының оралакчызы Дмитрий Медведев Тываның Баштыңынга Тиилелге хүнү-биле байырын чедирген

Россияның Айыыл чок чорук чөвүлелиниң даргазының оралакчызы Дмитрий Медведевтиң Тыва Республиканың Баштыңы Владислав Ховалыгның адынче чоруткан байыр чедириишкининде мынча деп бижээн:

РФ-тиң камгалал сайыды Сергей Шойгу Тиилелге хүнү-биле Тываның Баштыңынга байыр чедирген 09.05.2024 РФ-тиң камгалал сайыды Сергей Шойгу Тиилелге хүнү-биле Тываның Баштыңынга байыр чедирген

Россия Федерациязының камгалал сайыды, Армияның генералы Сергей Шойгунуң Тываның Баштыңы Владислав Ховалыгның адынче чоруткан чазак телеграммазында мынча дээн:

Владимир Путин Тываның Баштыңынга Тиилелге хүнү-биле байырын чедирген 09.05.2024 Владимир Путин Тываның Баштыңынга Тиилелге хүнү-биле байырын чедирген

Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг чурттуң Президентизинден келген Тиилелге хүнү-биле байыр чедириишкинниг сөстерни республиканың чурттакчыларынга дамчыткан. 

Тываның Баштыңының Улуг Тиилелгениң 79 чылы-биле байыр чедириишкини 09.05.2024 Тываның Баштыңының Улуг Тиилелгениң 79 чылы-биле байыр чедириишкини
Эргим чаңгыс чер чурттугларым!
Улуг Тиилелгениң хүнү-биле силерге сеткилимниң ханызындан байыр чедирип тур мен!

Кызылда Ада-чурттуң Улуг дайынының маадырларынга сактыышкын езулалын эрттирген 08.05.2024 Кызылда Ада-чурттуң Улуг дайынының маадырларынга сактыышкын езулалын эрттирген

Бөгүн Тываның найысылалынга Улуг Тиилелгениң 79 чылынга тураскааткан митинг болуп эрткен. Ук хемчегге Ада-чурттуң Улуг дайынының хоочуннары, тылдың ажыл-ишчилери, дайынчы хөделиишкиннер болгаш тускай шериг операциязының киржикчилери, республика эрге-чагыргазының, хөй-ниити организацияларының төлээлери, өөреникчилер болгаш аныяктар киришкен.

Россияның Маадыры Буян Куулар чаңгыс чер чурттугларынга ТШО киржикчилеринге дузалажып чорууру дээш четтиргенин илереткен 08.05.2024 Россияның Маадыры Буян Куулар чаңгыс чер чурттугларынга ТШО киржикчилеринге дузалажып чорууру дээш четтиргенин илереткен

Россияның Маадыры атка төлептиг болган гвардияның биче сержантызы Буян Куулар чаңгыс чер чурттугларынга видеобижимелди чоруткан. 

Тиилелге хүнүнүң бүдүүзүнде, Тывада Ада-чурттуң улуг дайынының хоочунунга байырны чедирген 08.05.2024 Тиилелге хүнүнүң бүдүүзүнде, Тывада Ада-чурттуң улуг дайынының хоочунунга байырны чедирген

Бөгүн, Тыва Республиканың Чазак даргазының оралакчызы Орлан Сарыглар Ада-чурттуң улуг дайынының хоочуну Георгий Васильевич Абросимовка четкеш, Тыва Республиканың Баштыңы Владислав Ховалыгның Тиилелге хүнү таварыштыр байыр чедириишкинин фронтучуга дамчыткан. 

Владимир Путинниң инаугурация езулалында Тываның делегациязын Владислав Ховалыг баштап чораан 08.05.2024 Владимир Путинниң инаугурация езулалында Тываның делегациязын Владислав Ховалыг баштап чораан

Владимир Путин күрүне баштыңынга база катап соңгуткаш, майның 7-де Россияның Президентизи албан-дужаалче албан езузу-биле кирген.

Тывада арга-арыг кирерин хораан 08.05.2024 Тывада арга-арыг кирерин хораан
Тывада апрельдиң 16-дан май 6-га чедир өртке удур онза чурумну ам-даа узаткан.

Национал төлевилел боттандырылгазы-биле Ак-Довуракта суг чыыр черни эде кылыр 07.05.2024 Национал төлевилел боттандырылгазы-биле Ак-Довуракта суг чыыр черни эде кылыр

Президентиниң «Чурттаар оран-сава болгаш хоорай хүрээлеңи» национал төлевилелдиң «Арыг суг» федералдыг программазы-биле Ак-Довурак хоорайда суг чыыр черниң эде тудуушкуну база суг дамчыдар черни тудар ажылдар эгелээн. 

2024 чылда Тываның үш девискээри дөрткү салгалдың мобильдиг харылзаазын алыр 07.05.2024 2024 чылда Тываның үш девискээри дөрткү салгалдың мобильдиг харылзаазын алыр

«Ростелеком»-нуң Тываның Чазаа-биле дугуржулгазы езугаар, республиканың кожууннарында 4-кү салгалдың мобильдиг харылзаазын болгаш дүрген дамчыыр интернетти хандырар бааза станцияларының четкизин немей салып турар.

Тываның күрүне структуралары ада-чурттуң Astra Linux операция системазынче шилчип эгелээн 07.05.2024 Тываның күрүне структуралары ада-чурттуң Astra Linux операция системазынче шилчип эгелээн

Тываның күүсекчи эрге-чагырга органнарында чартык чүс хире ажыглакчылар российжи Astra Linux опреация системазын бир-ле дугаар ажыглап эгелээрлер. 

Тываның Баштыңы Тыва Республиканың Үндезин Хоойлузунуң хүнү-биле республиканың чурттакчыларынга байырын чедирген 06.05.2024 Тываның Баштыңы Тыва Республиканың Үндезин Хоойлузунуң хүнү-биле республиканың чурттакчыларынга байырын чедирген

Тыва Республиканың амгы Конституциязы Тываның төөгүзүнде тоску Үндезин хоойлу. Ону референдумга бүгү чурттакчы чоннуң хөй-ниити деткиишкини-биле 2001 чылдың май 6-да хүлээп алган.

Тывада ТШО дайынчызы, биче сержант Буян Куулар Россияның Маадыры бедик атка төлептиг болган 04.05.2024 Тывада ТШО дайынчызы, биче сержант Буян Куулар Россияның Маадыры бедик атка төлептиг болган

Чурттуң камгалал сайыды, Россияның Маадыры Сергей Күжүгетович Шойгу «Алдын сылдыс» медальды биче сержант Буян Кууларга тывыскан.

Кызылга Ада-чурттуң Улуг дайынынга Тиилелгениң 79 чылын байырлаарының программазы 03.05.2024 Кызылга Ада-чурттуң Улуг дайынынга Тиилелгениң 79 чылын байырлаарының программазы

Тывага Ада-чурттуң Улуг дайынынга Тиилелгениң 79 чылын байырлаарының программазында маадырларга сактыышкынның патриотчу акциялары, темалыг концерттер, театржыткан көргүзүглер, Ада-чурт дайынының хоочуннары-биле ужуражылгалар, спортчу, культура-массалыг болгаш онлайн-хемчеглер кирген.

Тываның Тудуг яамызы: тудуг черлери чиигелделиг ипотека-биле садар 1300 хире квартираны сүмелеп турар 03.05.2024 Тываның Тудуг яамызы: тудуг черлери чиигелделиг ипотека-биле садар 1300 хире квартираны сүмелеп турар

Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг 2023 чылда Чазактың ажыл-чорудулгазының түңнелиниң дугайында Тыва Республиканың Дээди Хуралының (парламент) депутаттарынга илеткеп тура, Тыва Республикада чиигелделиг 2 хуулуг ипотека программазының чыл планы ажыр күүсеттингенин дыңнаткан.

Тываның чурттакчылары чаагайжыдар объектилер дээш бүгү-российжи бадылаашкынга идепкейлиг киришкен 03.05.2024 Тываның чурттакчылары чаагайжыдар объектилер дээш бүгү-российжи бадылаашкынга идепкейлиг киришкен

Россияның Тудуг яамызы чаагайжыдар девискээрлер болгаш дизайн төлевилелдер шилиир IV бүгү-российжи онлайн-бадылаашкынның түңнелдерин үндүрген. 

Тывада өртке удур онза чурум майның 6-га чедир үргүлчүлээр 03.05.2024 Тывада өртке удур онза чурум майның 6-га чедир үргүлчүлээр

Тываның Арга-арыг яамызының дыңнатканы болза, республикага өрт айыылының сезону эгелээнинден, ниитизи-биле 122,8 га шөлге арга-арыг өрттери бүрүткеттинген. Май 2-ниң хүнүнде республиканың арга-арыг фондузунда хып турар өрттер чок. 

Тываның Баштыңы Чаңгыс аай дүүштүрүлге төвүн тургузуп, дилеп-тывар ажылдарны күштелдирген 02.05.2024 Тываның Баштыңы Чаңгыс аай дүүштүрүлге төвүн тургузуп, дилеп-тывар ажылдарны күштелдирген

Бөгүн, Тыва төпке, Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг тускай шериг операциязының үезинде ис чок читкен шериг албанныгларның чоок улузу-биле ужуражып, моон соңгаар кандыг хөделиишкиннерни кады кылырын сайгарып чугаалашкан.

Тываның доозукчулары техниктиг мергежилдерже дужаап кирер чаңгыс аай күрүне шылгалдаларын шилип алыры көвүдээн 02.05.2024 Тываның доозукчулары техниктиг мергежилдерже дужаап кирер чаңгыс аай күрүне шылгалдаларын шилип алыры көвүдээн

2024 чылда күрүнениң түңнел аттестациязының кол үезиниң чаартынган расписаниези бадылаттынганын Тываның Өөредилге яамызы дыңнаткан. 

Владимир Фалалеев: "Тывада чурттап чоруурумга чоргаарланыр мен" 01.05.2024 Владимир Фалалеев: "Тывада чурттап чоруурумга чоргаарланыр мен"

Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг «Водоканал-сервис» КХН-ниң чиңгине директору Владимир Фалалеевке «Тыва Республиканың мурнунга ачы-хавыязы дээш» Тыва Республиканың медалын тывыскан.


Сергей Уюсов: «Бөгүн ажылчыннарывыс төлептиг акша шалыңны ап турарлар» 01.05.2024 Сергей Уюсов: «Бөгүн ажылчыннарывыс төлептиг акша шалыңны ап турарлар»

«Восток» КХН-ниң чиңгине директору Сергей Уюсов “Тыва Республиканың күш-ажылдың Маадыры” бедик атты алган. 

Владислав Ховалыг Тываның шылгараңгай ажыл-ишчилеринге күрүне шаңналдарын тывыскан 01.05.2024 Владислав Ховалыг Тываның шылгараңгай ажыл-ишчилеринге күрүне шаңналдарын тывыскан

Частың, найыралдың болгаш күш-ажылдың байырлалының хүнүнде Россияның болгаш Тываның социал-экономиктиг болгаш культурлуг хөгжүлдезинге улуг үлүүн киирген төлептиг кижилерге шаңналдарны тыпсырының байырлыг ёзулалы бөгүн, май 1-де, Тыва Республиканың Чазааның бажыңынга болуп эрткен.

Байырлал хүннеринде айыыл чок байдалды тургузар дээш 27.04.2024 Байырлал хүннеринде айыыл чок байдалды тургузар дээш

ТР-ниң Чазаанга терроризмге удур комиссияның болгаш оперативтиг штабтың каттышкан хуралы Тываның Баштыңы Владислав Ховалыгның удуртулгазы-биле болуп эрткен. 

Тывада диспансеризация үезинде хоралыг ыжыктарлыг кижилерни илереткен 27.04.2024 Тывада диспансеризация үезинде хоралыг ыжыктарлыг кижилерни илереткен

2024 чылдың эгезинден Тываның 11 муң чурттакчызы диспансеризацияны база профилактиктиг шинчилгелерни эрткенин регионнуң Кадык камгалал яамызы дыңнаткан.

Тывада хөй ажы-төлдүг болгаш социал камгалалы кошкак өг-бүлелерге өрт ыжының медээчилерин салып турар 27.04.2024 Тывада хөй ажы-төлдүг болгаш социал камгалалы кошкак өг-бүлелерге өрт ыжының медээчилерин салып турар

Тывада хөй ажы-төлдүг болгаш социал камгалалы кошкак өг-бүлелерге өрт ыжының медээчилерин чылдың-на салып турар. 

Тываның бичии спортчулары «Азияның уруглары» VIII оюннарга киржир 26.04.2024 Тываның бичии спортчулары «Азияның уруглары» VIII оюннарга киржир

Сибирь федеральдыг округтуң командазынче кирген Тыва Республикадан 122 спортчу «Азияның уруглары» VIII оюннарга киржир. 

Тываның Баштыңы Кызылда чуртталга микрорайонунуң тудуун хынаан 26.04.2024 Тываның Баштыңы Кызылда чуртталга микрорайонунуң тудуун хынаан

Владислав Ховалыг «Мөңгүн» биле «Столичный» микрорайоннарда хөй аалдыг бажыңнар биле школа тудуун хынап четкен. Ында бажыңнарны чиигелделиг ипотека программазының күүселдези база үлүг киириштирилгези-биле тудуп турар. 

Тывада юридиктиг черлерге чырык энергиязы дээш тарифтер эвээжээр 26.04.2024 Тывада юридиктиг черлерге чырык энергиязы дээш тарифтер эвээжээр

Тыва Республиканың юридиктиг черлеринге чырык энергиязы дээш тарифтер 2024 чылдың июльдан эвээжээр.  

Тываның Баштыңы 2023 чылда Чазактың ажыл-чорудулгазын илеткээн 24.04.2024 Тываның Баштыңы 2023 чылда Чазактың ажыл-чорудулгазын илеткээн

Апрель 23-те Тываның Чазак бажыңынга ТР-ниң Хуралы (парламентизи) часкы сессияның ээлчег чок хуралын эрттирген. Аңаа Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг ТР-ниң Чазааның 2023 чылда ажыл-чорудулгазының түңнелдериниң дугайында база 2024 чылда мурнады боттандырар угланыышкыннарының дугайында илеткээн.

Тываның Баштыңы тус чер бот-башкарылга органнарының ажылдакчыларынга күрүне шаңналдарын тывыскан 23.04.2024 Тываның Баштыңы тус чер бот-башкарылга органнарының ажылдакчыларынга күрүне шаңналдарын тывыскан
Тус черниң бот-башкарылга хүнүнге турас­кааткан байырлалды РФ-тиң Президентизи Владимир Путинниң Чарлыы ёзугаар 2012 чылдан тура демдеглеп эгелээн.

Тываның кожууннарында мал тарылгазы болгаш демдектээр ажыл эгелээн 10.04.2024 Тываның кожууннарында мал тарылгазы болгаш демдектээр ажыл эгелээн

Тыва Республиканың Чазак Даргазының оралакчызы Алик Монгуштуң удуртулгазы-биле ажылчын бөлүк Кызыл кожуунче мал тарылгазы база малдың демдектээр ажылын чорудары-биле четкен. Көдээ ажыл-агый болгаш аъш-чем яамызының ажылдакчылары, мал эмчилери болгаш кожууннуң көдээ ажыл-агый килдизиниң ажылдакчылары-биле Кызыл кожууннуң Ээрбек сумузунуң малчыннары Дүрген-оол, Саяна Канданнарның аалынга чедип, малдың тарылгазы, ханын алыры база дем­дектээр ажылды чоруткан.

Тывада өрт айыылының сезонун чарлаан 09.04.2024 Тывада өрт айыылының сезонун чарлаан

Апрель 10-дан тура республиканың девискээринге өрт айыылының сезону тургустунганының дугайында доктаалга Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг ат салган. Ук документ республиканың Арга-арыг ажыл-агыйының база бойдус ажыглалының яамызынга өрттү баш бурунгаар илередирин база өжүрерин дагзып турар. Хову өрттерин өжүреринге онза байдалдар яамызының албаннарының, тус черниң чагырга черлериниң чепсек-дериин болгаш кижи күжүн киириштирер.

Тывада 11 муң ажыг шимчевес өнчүнү бүрүткээн 08.04.2024 Тывада 11 муң ажыг шимчевес өнчүнү бүрүткээн

Шимчевес өнчүнүң чаңгыс аай күрүне реестрин долу болгаш чиге медээлер-биле долдурарының дугайында Россияның Президентизиниң даалгазының күүселдезин Тыва Республиканың Чазаан­га сайгарып чугаалашкан. Ооң сорулгазы – күрүне реестринде бүрүткетпээн шимчевес өнчүнүң ээлерин илередип тыпкаш, бүрүткедири.

РФ-тиң экономиктиг хөгжүлде сайыды Максим Решетников: Амыдыралдың деңнели бедээн регионнар аразында – Тыва 05.04.2024 РФ-тиң экономиктиг хөгжүлде сайыды Максим Решетников: Амыдыралдың деңнели бедээн регионнар аразында – Тыва

Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг Президент Владимир Путинниң деңнелинге болуп эрткен хуралга киришкен. Ооң кол темазы – социал-экономиктиг хөгжүлдениң тускай программазының бирги чадазының боттанылгазы.

Тываның Чазаа 2023 чылда бодунуң ажыл-чорудулгазын түңнеп, 2024 чылда мурнады көөр сорулгаларны тодараткан 03.04.2024 Тываның Чазаа 2023 чылда бодунуң ажыл-чорудулгазын түңнеп, 2024 чылда мурнады көөр сорулгаларны тодараткан

Отчёттуң төлевилелин чазак хуралынга чугаалажып көрген. Ооң кол-кол темаларының дугайында илеткелди чазактың бирги оралакчы даргазы Владимир Донских кылып, чыл дургузунда республиканың кол-кол көргүзүглеринге, чедиишкиннеринге доктааган. Тывага 2023 чылды Чоннуң сырый каттыжылгазының чылы кылдыр чарлаан. Хоойлуга дүүштүр ук документини Тыва Республиканың Дээди Хуралынга (парламентизинге) сайгарып көөр, кожууннарже үнүүшкүннерниң үезинде чонга таныштырар.

Тывага терроризмге удур немелде хемчеглерни алыр 02.04.2024 Тывага терроризмге удур немелде хемчеглерни алыр

Апрель 1-де Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг­ның дарга­лаашкыны-биле терроризмге удур комиссия­ның хуралы болуп эрткен. Комиссияның кежигүннери терроризмни айыылын чок болдурарының талазы-биле немелде хемчеглерни хүлээп алырының арга-шинээн өөренип көөрүн чугаалашканнар. Бүдүн чуртта ышкаш республикада база, теракт кылып болурунуң айыы­лы улгаткан. Ындыг байдал терроризмге удур хемчеглерни күштелдирерин негеп турар.

Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг Россияның тудуг сайыды Ирек Файзуллин-биле ужурашкан 29.03.2024 Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг Россияның тудуг сайыды Ирек Файзуллин-биле ужурашкан

Удуртукчуларның ужуражылгазынга Россияның тудуг болгаш чуртталга-коммунал ажыл-агый сайыдының оралакчызы, Шагаан-Арыг хоорайның чылыг-энергетика төвүнге болган айыыл-халаптың уржуктарын чайладырынга боду киришкен. Амгы үеде ол ЧЭТ-тиң септелгезин харыылап турар Алексей Ересько олурушкан. Олар Шагаан-Арыг хоорайның чылыг хандырылгазының амгы үеде байдалын болгаш чаа одалга төвүн тудуп болурунуң айтырыгларын сайгарып чугаалашканнар.

Өскүс уругларга бажың-балгат тудуу уламчылаар 28.03.2024 Өскүс уругларга бажың-балгат тудуу уламчылаар

Россияның Тудуг болгаш чуртталга-коммунал ажыл-агый яамызы-биле дугуржулганың иштинге бо чылын Тывага өскүс болгаш ада-иезиниң азыралы чок арткан уругларга 84 оран-саваны тудуп азы садып бээр. Регионнуң Тудуг яамызының ылавылап турары-биле алырга, 33 оран-саваның тудуу планнаттынган, 51 квартираны чуртталга оран-савазының ийиги рыногундан садып алыры көрдүнген.

Тывада уруг-чаштың эргелериниң талазы-биле төлээге Саида Сеңгии томуйлаткан 27.03.2024 Тывада уруг-чаштың эргелериниң талазы-биле төлээге Саида Сеңгии томуйлаткан

Тыва Республиканың Дээди Хуралының (парламентизиниң) тоску сессиязының ээлчег чок дөрткү хуралынга Тываның Баштыңының саналы-биле Тыва Республикада уруг-чаштың эргелериниң талазы-биле төлээниң албан-дужаалынга Саида Хертековна Сеңгии бадылаттырган.

Тываның тудуг сайыдынга Артыш Кыргыс томуйлаткан 26.03.2024 Тываның тудуг сайыдынга Артыш Кыргыс томуйлаткан

Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг республиканың чаа тудуг сайыдын томуйлаан. Ук албан-дужаалга мооң мурнунда Кызыл хоорайның мэриниң тудуг талазы-биле оралакчы болуп ажылдап турган 40 харлыг Артыш Кыргыс ажылдаар болган. Республиканың удуртукчузунуң чугаазы-биле алырга, ындыг шиитпирни тудуг адырын күштелдирери-биле хүлээп алган болуп турар. Тудуг адырынга социал объектилерни болгаш чуртталга комплекизин тудар чугула сорулга салдынган.

Президентиниң бүрүн эргелиг төлээзи Тывада келген 25.03.2024 Президентиниң бүрүн эргелиг төлээзи Тывада келген
Россия Федерациязының Президентизиниң Сибирь федералдыг округда бүрүн эргелиг төлээзи Анатолий Серышев Тыва Республикада ажыл-агыйжы чорук-херектиг келген.

Тывада Элээр чоруктуң суртаал хүнүн бир дугаар эрттирген 22.03.2024 Тывада Элээр чоруктуң суртаал хүнүн бир дугаар эрттирген

Бөгүн, марттың 22-де, Элээр чоруктуң суртаал хүнүн Тывада бир дугаар демдеглеп эрттирип турар. Регионнуң кол болуушкуннар календарында чаа хүннү республиканың баштыңы Владислав Ховалыгның инициативазы-биле бадылаан.

«Профессионалитет» чемпионаттың Тывада регионалдыг чадазында 200 ажыг аныяктар киржип турар 22.03.2024 «Профессионалитет» чемпионаттың Тывада регионалдыг чадазында 200 ажыг аныяктар киржип турар

«Өөредилге» национал төлевилелдиң «Профессионалитет» федералдыг төлевилел чорудуунда, аныяк кижилерни өөредир болгаш мергежилге белеткээр адырда кол болуушкуннарның бирээзинге профессионал уран арганы шылгаар чемпионат хамааржыр. 

Тываның Баштыңы Владимир Путинге Президент соңгулдаларынга тиилээни дээш байырын чедирген 22.03.2024 Тываның Баштыңы Владимир Путинге Президент соңгулдаларынга тиилээни дээш байырын чедирген

Россияның Төп соңгулда комиссиязы Президент соңгулдаларның түңнелдерин албан езузу-биле чарлаан. Соңгулдаларга 87576075 соңгукчу киришкен, келиишкин 77,49 хуу болган. 

Тывада Кадыкшыл чылында улуг комплекстиг хемчеглер эртер 21.03.2024 Тывада Кадыкшыл чылында улуг комплекстиг хемчеглер эртер

Владислав Ховалыг 2024 чылды Тывада Кадык камгалал чылы кылдыр чарлаан. Республика Баштыңы кижиниң эң улуг байлаа болур кадыынче шупту күштерни база кичээнгейни углаарын кыйгырган.

Тываның шериг комиссариады «Маадырларның үези» программага киржир чагыгларны хүлээп турар 21.03.2024 Тываның шериг комиссариады «Маадырларның үези» программага киржир чагыгларны хүлээп турар

Бо хонуктарда Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг тускай шериг операциязының киржикчилери-биле ужуражып тура, Президент Владимир Путинниң инициативазы-биле чуртта эгелээн «Маадырларның үези» программага киржириниң дугайында чугаалашкан. 

Тываның үндүрүг албаны орулга үндүрүүн база бухгалтер отчедунга үндүрүг декларациязын үе шаанда дужаарын сагындырып тур 21.03.2024 Тываның үндүрүг албаны орулга үндүрүүн база бухгалтер отчедунга үндүрүг декларациязын үе шаанда дужаарын сагындырып тур

Федералдыг үндүрүг албанының Тыва Республикада эргелели эрте берген чылда үндүрүг төлевириниң түңнели-биле орулга үндүрүүнге үндүрүг декларациязын бо чылдың марттың 25-ке чедир дужаарын сагындырып тур. 2023 чылдың 12 айында организацияның үндүрүүнге үндүрүг декларациязын 2024 чылдың марттың 25-ке чедир дужаар.

Социал шинчилелдер: Тывада чоннар аразының харылзаазы быжыг 21.03.2024 Социал шинчилелдер: Тывада чоннар аразының харылзаазы быжыг

Тыва Республиканың Баштыңының чанында националдар аразында болгаш шажын-чүдүлгелер аразында харылзаалар чөвүлелиниң бо чылдың бирги хуралы Тываның Чазаанга болуп эрткен.

Чаагайжыдар объектилер дээш бүгү-российжи бадылаашкында Тывадан 86 төлевилел киржип турар 20.03.2024 Чаагайжыдар объектилер дээш бүгү-российжи бадылаашкында Тывадан 86 төлевилел киржип турар

Бүгү чуртта болгаш Тывада база, марттың 18-тен эгелеп, «Чуртталга оран-савазы болгаш хоорай хүрээлели» национал төлевилелдиң “Таарымчалыг хоорай хүрээлелин хевирлээри” федералдыг төлевилел-биле девискээрлер чаагайжыдылгазынга онлайн-бадылаашкын чоруп турар.

Тываның ажыл-агыйлары часкы хову ажылдарынга белеткелди эгелээн 19.03.2024 Тываның ажыл-агыйлары часкы хову ажылдарынга белеткелди эгелээн

Тываның Чазааның аппарат хуралында часкы тарылга ажылдарынга белеткел дугайында чугаалашкан. Көдээ ажыл-агый сайыдының хүлээлгезин күүседип турар Юрий Оруспай белеткел ажылдарын база планнарын илеткээн. 

Тываның Соңгулда комиссиязы Президент соңгулдаларының баш бурунгаар түңнелдерин дыңнаткан 19.03.2024 Тываның Соңгулда комиссиязы Президент соңгулдаларының баш бурунгаар түңнелдерин дыңнаткан
Тываның Соңгулда комиссиязы Тыва Республиканың девискээринге 2024 чылдың март 15, 16, 17-де эрткен Россия Федерациязының Президентизиниң соңгулдаларының баш бурунгаар түңнелдерин үндүрген.

Тыва Крымның Россияга каттышканының 10 чылдаанын демдеглээн 18.03.2024 Тыва Крымның Россияга каттышканының 10 чылдаанын демдеглээн

Таптыг-ла 10 чыл бурунгаар, 2014 чылдың март 18-те, президент Владимир Путин Россия Федерациязының составынче  Крым Республика биле Севастополь хоорайны хүлээп алыр дугайында керээге атты салган. 

Тываның муниципалитеттеринде коммунал болгаш оперативтиг албаннар дүрген эрээн харның уржуктары-биле демисежип турар 18.03.2024 Тываның муниципалитеттеринде коммунал болгаш оперативтиг албаннар дүрген эрээн харның уржуктары-биле демисежип турар

Тываның алды муниципалдыг тургузуунда: Кызылда база Кызыл, Бии-Хем, Чөөн-Хемчик, Чеди-Хөл база Каа-Хем кожууннарда чурттакчылыг черлерде эрээн харның база бедик черлерден аккан сугнуң чуртталга бажыңнарынга айыылы-биле демиселди чорудуп турар.

Россияның Чазаа «Тудуг» күрүне программазының объектилер даңзызынче Тывада онкодиспансер тудуун киирген 18.03.2024 Россияның Чазаа «Тудуг» күрүне программазының объектилер даңзызынче Тывада онкодиспансер тудуун киирген

РФ-тиң Чазааның айтыышкыны езугаар, Россия Федерациязының «Кадык камгалалының хөгжүлдези» күрүне программазы-биле 2030 чылга чедир ажыглалче киирер объектилер даңзызынче Кызыл хоорайга республиканың онкология диспансери кирген. 

Тывада соңгукчуларның 95,37 хуузу Владимир Путин дээш үнүн берген 18.03.2024 Тывада соңгукчуларның 95,37 хуузу Владимир Путин дээш үнүн берген

Тыва Республиканың Төп соңгулда комиссиязы протоколдарны 100 хуу хынап, санаан соонда, Россияның Президент соңгулдаларынга соңгукчуларның 95,59 хуузу киришкени тодараттынган. 

Россияның Тудуг яамызы Шагаан-Арыгның ЧЭТ-тен алган материалдарга лабораторлуг шинчилелдерни эгелээн 18.03.2024 Россияның Тудуг яамызы Шагаан-Арыгның ЧЭТ-тен алган материалдарга лабораторлуг шинчилелдерни эгелээн

Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг-биле Россияның тудуг болгаш ЧКА сайыды Ирек Файзуллинниң дугурушканы езугаар, марттың 13-14 хүннеринде республикага ажылдаан В.А. Кучеренко аттыг «Тудуг» эртем-шинчилел төвү» тудуг конструкцияларын шинчилээр Төп эртем-шинчилел институдунуң эксперттери Шагаан-Арыгның ЧЭТ-ке онза болуушкундан когараан демир конструкциялардан материалдарны алган.

Сибирь федералдыг округда бадылаашкынның ийи дугаар хүнү-биле Тыва эң улуг көргүзүглүг 17.03.2024 Сибирь федералдыг округда бадылаашкынның ийи дугаар хүнү-биле Тыва эң улуг көргүзүглүг

Россия Федерациязының Президент соңгулдаларында бадылаашкынның  баштайгы ийи хонуунда Тыва Республиканың чурттакчы чону ниитизи-биле 87,15 хуу соңгааны тодараттынган. 

Тывада Россия Президентизиниң соңгулдаларында шупту соңгукчуларның көвей кезии үнүн берген 16.03.2024 Тывада Россия Президентизиниң соңгулдаларында шупту соңгукчуларның көвей кезии үнүн берген

Россия Федерациязының Президент соңгулдаларының бирги бадылаашкын хүнүнде Тыва Республиканың  123 муң чурттакчызы боттарының шилилгезин кылган.   Республика Баштыңы Владислав Ховалыгның дыңнатканы-биле алырга, ол дээрге регионда соңгукчуларның  62,25 хуузу-дур.

Тывада Масленицаны калбаа-биле демдеглеп турар 15.03.2024 Тывада Масленицаны калбаа-биле демдеглеп турар

Бурунгу байырлал – Масленицага тураскааткан байырлал хемчеглери Тываның культура бажыңнарында болгаш төптеринде, школаларда, уруглар садтарында, немелде өөредилге төптеринде, библиотекаларда база музейлерде эртип турар.

Тываның Баштыңы Россия Федерациязының Президентизиниң соңгулдаларынга бадылаан 15.03.2024 Тываның Баштыңы Россия Федерациязының Президентизиниң соңгулдаларынга бадылаан

Кызылдың 5 дугаар гимназиязында соңгулда комиссиязынга Владислав Ховалыг өөнүң ишти-биле кады бадылааннар.

Тывада «Өөредилге» национал төлевилел-биле туткан ийи улуг школа ажыттынган 15.03.2024 Тывада «Өөредилге» национал төлевилел-биле туткан ийи улуг школа ажыттынган

Республика чонунуң чартык кезии чурттаан регионнуң Кызыл хоорайда ийи чаа школа ажыттынган. Ооң бирээзи Тываның найысылалы Кызыл хоорайның Бай-Хаакская кудумчуда болза, өскези - Кызыл кожууннуң Сукпак суурда. 

Тываның Баштыңы Шагаан-Арыгның ЧЭТ-ке ОБ үезинде алган кемдээшкининден Мерген Сарыг-оолдуң мөчээни-биле, ооң өг-бүлезинге кажыыдалын илереткен 14.03.2024 Тываның Баштыңы Шагаан-Арыгның ЧЭТ-ке ОБ үезинде алган кемдээшкининден Мерген Сарыг-оолдуң мөчээни-биле, ооң өг-бүлезинге кажыыдалын илереткен

Марттың 6-да Шагаан-Арыгның чылыдылга-энергетика төвүнге техногенниг озал-ондактан Мерген Сарыг-оол өрттенип кемдээн турган. 

Тывада чылыг-хандырылга организацияларын хынаар 14.03.2024 Тывада чылыг-хандырылга организацияларын хынаар

Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг дүүн «ТЭК-4 башкарыкчы компания» күрүнениң унитарлыг бүдүрүлгезинде бактааттынган Ак-Довурактың чылыг-энергетика төвүнге чораан.

Владислав Ховалыг Улуг-Хем база Чөөн-Хемчик кожууннарда школа тудугларын хынаан 14.03.2024 Владислав Ховалыг Улуг-Хем база Чөөн-Хемчик кожууннарда школа тудугларын хынаан

Тываның Баштыңы регионнуң барыын талада муниципалдыг тургузугларынче сургакчылап чорааш, Улуг-Хем кожууннуң Чодураа суурда база Чөөн-Хемчик кожууннуң Чадаанада школа тудуглары кайы хире чоруп турарын хынаан.

2023 чылда арга-арыг өрттерин эвээжеткен СФО регионнарының санында Тыва база кирген 13.03.2024 2023 чылда арга-арыг өрттерин эвээжеткен СФО регионнарының санында Тыва база кирген

Россияның бойдус курлавырлары база экология сайыды Александр Козлов Александр Козлов республикага кээп чорааш, өрт айыылының сезонунга белеткелдиң федералдыг штаб хуралын удуртуп эрттирген.

Россияның бойдус курлавырлары болгаш экология сайыды Александр Козлов «Экология» национал төлевилелдиң «Арыг агаар» федералдыг программазын Тывага боттандырылгазын деткээн 13.03.2024 Россияның бойдус курлавырлары болгаш экология сайыды Александр Козлов «Экология» национал төлевилелдиң «Арыг агаар» федералдыг программазын Тывага боттандырылгазын деткээн

РФ-тиң бойдус курлавырлары база экология сайыды Александр Козлов Тыва Республикага ажыл-агый аайы-биле ажылдаан. «Экология» национал төлевилелдиң «Арыг агаар» федералдыг төлевилелиниң хемчеглериниң күүселдезин хынаары – ооң сорулгазы.

Шагаан-Арыгда шупту социал албан черлерин база хөй аалдыг бажыңнарны чылыгда кошкан 12.03.2024 Шагаан-Арыгда шупту социал албан черлерин база хөй аалдыг бажыңнарны чылыгда кошкан

Москвадан база Сибирь регионнарындан Тывада эккелген модульдуг котельнаяларның ачызында, хоорайның социал ужур-дузалыг 20 албан черинде база хөй аалдыг 62 бажыңнарның шуптузунда чылыг хандырылгазын катап тургускан. 

Тываның Баштыңы президент соңгулдаларының үезинде доктаамал болгаш айыыл чок харылзааны хандырар ажылчын бөлүктү тургускан 12.03.2024 Тываның Баштыңы президент соңгулдаларының үезинде доктаамал болгаш айыыл чок харылзааны хандырар ажылчын бөлүктү тургускан

РФ-тиң Президент соңгулдаларның үезинде Тывада харылзаа каналдарының ажылы дээш харыылаар тускай ажылчын бөлүк тургустунган.

Россияның бойдус курлавырлары болгаш экология сайыды Александр Козлов ажыл аайы-биле Тывада келген 12.03.2024 Россияның бойдус курлавырлары болгаш экология сайыды Александр Козлов ажыл аайы-биле Тывада келген

Тывада келген Россияның бойдус курлавыры болгаш экология сайыды Александр Козлов-биле кады элээн каш айтырыгларны сайгарып көөрүн Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг дыңнаткан.

Тывадан ээлчеглиг ачы-буян чүъгү тускай шериг операциязының дайынчыларынче аъттаныптар 12.03.2024 Тывадан ээлчеглиг ачы-буян чүъгү тускай шериг операциязының дайынчыларынче аъттаныптар

Тывада тускай шериг операциязының киржкичлеринге гуманитарлыг ачы-буян чыылдазы уламчылап турар. Бо удаада доңурган эът, чылыг хептер, генераторлар, хирээлер дээш, өске-даа чүъктү март 20-де чорудары планнаттынган. 

Тываның Чазаа Шагаан-Арыгның чылыдылга-энергетика төвүнге когараан ажылдакчыларга төлевирлерни доктааткан 11.03.2024 Тываның Чазаа Шагаан-Арыгның чылыдылга-энергетика төвүнге когараан ажылдакчыларга төлевирлерни доктааткан

Бөгүн Тываның Чазаа Шагаан-Арыгның чылыдылга-энергетика төвүнге когараан ажылдакчыларга төлевирлер хемчээлин доктааткан. 

«Чуртталга оран-савазы болгаш хоорай хүрээлеңи» национал төлевилел боттандырылгазы-биле Тывага 30 хөй-ниити девискээрлерин чаагайжыдар 11.03.2024 «Чуртталга оран-савазы болгаш хоорай хүрээлеңи» национал төлевилел боттандырылгазы-биле Тывага 30 хөй-ниити девискээрлерин чаагайжыдар

Тудуг сезону эгелээрге, республиканың шупту 19 муниципалдыг тургузугларынга хөй-ниитиниң 30 чаа дыштанылга девискээрлерин тудар.

Тывада Шагаан-Арыгның ЧЭТ-инге озал-ондактың уржуктарын чайладырынга Сибирь регионнары биле Москва дузалашкан 11.03.2024 Тывада Шагаан-Арыгның ЧЭТ-инге озал-ондактың уржуктарын чайладырынга Сибирь регионнары биле Москва дузалашкан

Тывага дүрген болгаш бүгү талалыг дузаны көргүскенинден, Шагаан-Арыгда ЧЭТ-ке авариядан чидириглер элээн эвээш болган. Республиканың Баштыңы Владислав Ховалыг ТР-ниң чазааның неделяның хуралынга ооң дугайында дыңнаткаш, дуза катканнарга четтиргенин илереткен.

«Межегейхөмүр» Тываның бюджединче саң-хөө киирилдезин көвүдеткен 11.03.2024 «Межегейхөмүр» Тываның бюджединче саң-хөө киирилдезин көвүдеткен

Тываның Чазаа «Межегейхөмүр» компания-биле инвестиция дугуржулгазын 2023 чылда күүсеткен түңнелдериниң дугайында отчетту дыңнаан

Шагаан-Арыгның ЧЭТ одаар чүүл бээр шууштурулга шугумун катап ажыглалче киирип, ийиги котелду ажылдаткан 11.03.2024 Шагаан-Арыгның ЧЭТ одаар чүүл бээр шууштурулга шугумун катап ажыглалче киирип, ийиги котелду ажылдаткан

Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг Шагаан-Арыгның чылыдылга-энергетика төвүнде одаар чүүл бээр шууштурулга шугумун катап ажыглалче киириптерге, ийиги котел ажылдап эгелээнин дыңнаткан.

 

Оперативтиг штабтың шиитпири-биле Шагаан-Арыгның школачыларында хуусаа бертиниң дыштанылгазын чарлаан 10.03.2024 Оперативтиг штабтың шиитпири-биле Шагаан-Арыгның школачыларында хуусаа бертиниң дыштанылгазын чарлаан

“Шагаан-Арыгның өөредилге черлерин чылыгга кошкан, чылыгның температуразы 20-22 градус – деп, Тываның Баштыңы дыңнаткан. - 18 социал объектилерниң 13-үнде чылыг кииртинген. 

Шагаан-Арыгда катап тургузуушкун ажылдарында 300 ажыг специалистер хаара туттунган 10.03.2024 Шагаан-Арыгда катап тургузуушкун ажылдарында 300 ажыг специалистер хаара туттунган

Шагаан-Арыг хоорайда онза байдалдың уржуктарын чайладыры-биле 300 ажыг кижи база 78 санныг тудуг техникалары хоорайның ЧЭТ база чылыг трассазында катап тургузуушкун ажылдарында хаара туттунган ажылдап турар. 

Шагаан-Арыг чурттакчыларның чылыг-чырык хандырылгазының төлевирлерин эде санаар 09.03.2024 Шагаан-Арыг чурттакчыларның чылыг-чырык хандырылгазының төлевирлерин эде санаар

Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг Шагаан-Арыгда катап тургузуушкун ажыдарның үезинде чурттакчылар-биле доктаамал харылзаада чоруп турар.

Чазак Даргазы Владислав Ховалыг Шагаан-Арыгның ЧЭТ-ке онза байдал үезинде когараан улустуң төрелдери-биле ужурашкан 09.03.2024 Чазак Даргазы Владислав Ховалыг Шагаан-Арыгның ЧЭТ-ке онза байдал үезинде когараан улустуң төрелдери-биле ужурашкан

Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг, Тываның прокурору Сергей Дябкин, Тывада кол федералдыг инспектор Александр Вавилихин олар Шагаан-Арыгның ЧЭТ-ке онза байдал үезинде когараан улустуң төрелдери-биле ужурашкан.

Шагаан-Арыгның хөй аалдыг алды бажыңынче база элээн каш соцобъектилерже чылыгны берген 09.03.2024 Шагаан-Арыгның хөй аалдыг алды бажыңынче база элээн каш соцобъектилерже чылыгны берген

Шагаан-Арыгда Дружба биле Саян-Шушенское кудумчуларында хөй аалдыг 6 бажыңче база элээн каш социал объектилерже чылыгны берген. Тываның Баштыңы Владилав Ховалыг Улуг-Хем кожуунга чорааш, ооң дугайында дыңнаткан.

Тываның чурттакчызы Чалым Чулдум-оол Россияның Маадыры хүндүлүг атты алган 08.03.2024 Тываның чурттакчызы Чалым Чулдум-оол Россияның Маадыры хүндүлүг атты алган

55-ки гвардейжи бригаданың улуг лейтенантызы Чалым Сюндюпович Чулдум-оол Россияның Маадыры атты алган дугайында медээни Тываның Баштыңы социал четкилерде бодунуң арынында дыңнаткан. 

Тываның Баштыңы Бүгү-делегейниң херээженнер хүнү – Марттың 8-зи-биле республиканың херээжен чонунга байырын чедирген 08.03.2024 Тываның Баштыңы Бүгү-делегейниң херээженнер хүнү – Марттың 8-зи-биле республиканың херээжен чонунга байырын чедирген

Эргим хүндүлүг херээжен чонувус!

Хүндүлүг аваларывыс, өг-бүлелерниң херээжен ээлери, уругларывыс база угба-дуңмаларывыс!

Бүгү делегейниң херээженнер хүнү – Март 8-биле!

Тываның төлээлери “Херээженнер: ёзу-чаңчылдарны кадагалап – Россияны сайзырадыыл” деп шуулганда 08.03.2024 Тываның төлээлери “Херээженнер: ёзу-чаңчылдарны кадагалап – Россияны сайзырадыыл” деп шуулганда

Чоннарның ажыл-агыйының чедиишкиннериниң делгелгези “Россия” делгелге-шуулганга “Херээженнер: ёзу-чаңчылдарны кадагалап – Россияны сайзырадыыл” деп шуулган болуп эрткен. 

Тывада Шагаан-Арыгның социал объектилеринде чылыгны өйлээр чурумну тудуп турар 07.03.2024 Тывада Шагаан-Арыгның социал объектилеринде чылыгны өйлээр чурумну тудуп турар

Тываның Баштыңы Владислав Ховалыгның удуртканы оперативтиг штаб Шагаан-Арыгның социал объектилеринде байдалды контрольда тудуп турар.

Тываның Шагаан-Арыгда аварийлиг-катап тургузуушкун ажылдарынче федералдыг төп биле кожа-хелбээ регионнар эвилелдешкен 07.03.2024 Тываның Шагаан-Арыгда аварийлиг-катап тургузуушкун ажылдарынче федералдыг төп биле кожа-хелбээ регионнар эвилелдешкен

Хакасиядан 3,5 МВт күчүлүг мобильдиг котельнаяны бо дүне Кызылга эккелген, а Москва, Кемерово, Новосибирск, Красноярсктан котельнаялар орукта кел чыдар

.

Шагаан-Арыгның ЧЭТ-ке өрттен когараан сес кижини Красноярск крайның клиниктиг эмнелгезинче чоруткан 07.03.2024 Шагаан-Арыгның ЧЭТ-ке өрттен когараан сес кижини Красноярск крайның клиниктиг эмнелгезинче чоруткан

Тываның Баштыңы Владислав Ховалыгның дыңнатканы болза, Шагаан-Арыгның ЧЭТ-ке өртке когараан байдалы берге сес кижини Красноярск хоорайда крайның күрүнениң клиниктиг эмнелгезиниң өртең төвүнче Россияның ОБЯ самоледу-биле чоруткан.

Шагаан-Арыгның ЧЭТ-инде бир котелду ажылдаткан, а ийизи белен 07.03.2024 Шагаан-Арыгның ЧЭТ-инде бир котелду ажылдаткан, а ийизи белен

Бо дүне ажылдаткан бир котел бүдүн хоорайның хоорзаларынга 40 градус чедир чылыгны тудар ужурлуг. Чылыг хандырылгазының шугумун түр үениң схемазы-биле катап ажылдадып эгелээн.

Тываже Москвадан база Сибирьниң регионнарындан мобильдиг котельнаялар кел чыдар 07.03.2024 Тываже Москвадан база Сибирьниң регионнарындан мобильдиг котельнаялар кел чыдар

Шагаан-Арыгның ЧЭТ-инге өрттен когарааннарга бедик мергежилдиг эмчи дузазын көргүзери-биле айыыл-халаптар медициназының федералдыг төвүнден 13 специалистиг каттышкан бригада Тывада чедип келген ажылдап турар. 

Айыыл-халаптар медициназының федералдыг төвүнден эмчилер Шагаан-Арыгның ЧЭТ-ке өрттен когарааннарны шинчип көрген 07.03.2024 Айыыл-халаптар медициназының федералдыг төвүнден эмчилер Шагаан-Арыгның ЧЭТ-ке өрттен когарааннарны шинчип көрген

Россияның Кадык камгалал яамызының Айыыл-халаптар медициназының федералдыг төвүнүң база өске-даа угланыышкыннарлыг федералдыг төптерниң специалистеринден тургустунган 22 кижи составтыг хөй талалыг эмчи дузазының бригадазы Улуг-Хем кожууннуң Шагаан-Арыг хоорайның чылыдылга-энергетика төвүнге болган онза болуушкунда когараан кижилерни шинчип көрген.

Шагаан-Арыгда база Улуг-Хемниң суурларында түр үениң пунктуларын ажыткан 07.03.2024 Шагаан-Арыгда база Улуг-Хемниң суурларында түр үениң пунктуларын ажыткан

Улуг-Хем кожууннуң Шагаан-Арыгның 2 дугаар школазында, Хайыракан, Ийи-Тал база Арыг-Үзүү суурларында 90 оруннуг түр үеде чурттаар пунктулар ажылдап эгелээнин вице-премьер Орлан Сарыглар дыңнаткан. 

Шагаан-Арыгда чылыг хандырылгазын бо кежээ катап бээр 06.03.2024 Шагаан-Арыгда чылыг хандырылгазын бо кежээ катап бээр

Тывада регионалдыг хемчээлдиг онза байдал чарлаттынган. Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг Шагаан-Арыг ЧЭТ-инге болган болуушкун-биле ажылдаар оперативтиг штаб хуралының соонда, ооң дугайында дыңнаткан. 

Тывада тускай шериг операциязының айтырыгларының талазы-биле чөвүлел тургустунган 06.03.2024 Тывада тускай шериг операциязының айтырыгларының талазы-биле чөвүлел тургустунган

Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг республиканың шериг албанныглары-биле бөгүн ужурашкаш, Президент Владимир Путинниң инициативазынга даянгаш, тускай шериг операциязының киржикчилеринге «Маадырларның үези» чаа өөредилге программазын эгелээрин сайгарып чугаалашкан.

Марттың 8-зинге тураскааткан хемчеглерни хөйү-биле организастаан 06.03.2024 Марттың 8-зинге тураскааткан хемчеглерни хөйү-биле организастаан

Бо неделяда частың башкы байырлалы - Марттың 8-зинге тураскааткан байырлалдың хемчеглери хөйү-биле эртер.

Тывада Шагаан-Арыг хоорайда ЧЭТ-те онза байдалдың чылдагаанын тодарадып турар 06.03.2024 Тывада Шагаан-Арыг хоорайда ЧЭТ-те онза байдалдың чылдагаанын тодарадып турар

Шагаан-Арыгның одалга-чылыдылга төвүнге болган онза болуушкундан когараан 16 кижини эмнелгеде чыттырган. Олар шупту - бүдүрүлгениң ажылдакчылары.

Тывада национал төлевилел-биле культура ажылдакчыларының билиг-мергежилин бедидип турар 05.03.2024 Тывада национал төлевилел-биле культура ажылдакчыларының билиг-мергежилин бедидип турар

Президент Владимир Путинниң инициативазы-биле 2019 чылда бүгү чуртта эгелээн «Культура» национал төлевилелиниң «Чогаадыкчы кижилер» федералдыг төлевилели культура ажылдакчыларының профессионал билиг-мергежилин бедидип, сайзыраар арганы берип турар. 

Россияның юстиция сайыды Константин Чуйченко ажыл-агый аайы-биле Тывада келген 04.03.2024 Россияның юстиция сайыды Константин Чуйченко ажыл-агый аайы-биле Тывада келген

Россияның юстиция сайыды Константин Чуйченко ажыл-агый аайы-биле Тывада келген. Республиканың Баштыңы Владислав Ховалыг база регион чазааның сайыттар кабинеди-биле регионнуң эдип-чазаар төптерниң дугайында айтырыгларны чугаалашкан.

Тывада ОРВИ болгаш грипптен аарыыры эвээжеп эгелээн 04.03.2024 Тывада ОРВИ болгаш грипптен аарыыры эвээжеп эгелээн

Тыва бо эпидемиологтуг сезонда соокка алзыр аарыгларны чүгээр эрткен. Росхереглел хайгааралының регионалдыг эргелелиниң ТР-ниң Чазаанче киирген оперативтиг сан-чурагайының түңнелдеринден көөрге, эрткен неделяда республикада аарып турарларның саны эвээжеп эгелээн.

Хөй ажы-төлдүг ие Долаана Дамдын: "Өг-бүле" национал төлевилелдиң боттанылгазы өг-бүлелерге детикмчелиг хемчег апаар 03.03.2024 Хөй ажы-төлдүг ие Долаана Дамдын: "Өг-бүле" национал төлевилелдиң боттанылгазы өг-бүлелерге детикмчелиг хемчег апаар

Президентиниң Федералдыг Хуралга Айыткалында социал адырны деткиир хемчеглер дугайында хөйнү дыңнаткан. Владимир Путин «Өг-бүле» деп аттыг чаа национал төлевилелди идип үндүрген.

Тываның студентилери аныяктарның бүгү-делегей фестивалында киржип турар 02.03.2024 Тываның студентилери аныяктарның бүгү-делегей фестивалында киржип турар

Сочиде «Сириус» федералдыг шөлчүгеште эгелээн бүгү-делегейниң аныяктар фестивалы делегейниң 180 чуртундан аалчыларны хаара туткан. 

РФ-тиң Президентизиниң хуусаадан эрте соңгулдаларынының хүннеринде, Тываның үнүүшкүннүг соңгулда комиссиялары чедери берге 700 ажыг черлерге чедер 01.03.2024 РФ-тиң Президентизиниң хуусаадан эрте соңгулдаларынының хүннеринде, Тываның үнүүшкүннүг соңгулда комиссиялары чедери берге 700 ажыг черлерге чедер

Тываның эң ыраккы болгаш чедери берге черлеринде чурттакчылар – малчыннар, ивижилер, аңчылар болгаш балыкчылар, алдын тывыкчылары Россияның Президент соңгулдаларында кымны мурнай боттарының үнүн бээр.

Тываның экономика сайыды Айдыс Сат: ИПСЭР-ни узатканы - ооң дээштиин бадыткаан 01.03.2024 Тываның экономика сайыды Айдыс Сат: ИПСЭР-ни узатканы - ооң дээштиин бадыткаан

Россияның Президентизи Владимир Путин Федералдыг Хуралга айыткалында, амгы үеде социал-экономиктиг хөгжүлдениң тускайлаң программазы-биле амгы үеде ажылдап регионнарга ону ам-даа 6 чылда узадырын саналдаан.

Тываның саң-хөө сайыды Орлан Достай: бюджет чээлилеринден үндүр бижээн акша-хөреңгини чаа төлевилелдерже угландырар 01.03.2024 Тываның саң-хөө сайыды Орлан Достай: бюджет чээлилеринден үндүр бижээн акша-хөреңгини чаа төлевилелдерже угландырар

Президент Владимир Путин Федералдыг Хуралга Айыткалында регионнарның хөгжүлде айтырыгларынга аңгы доктааган. Күрүнениң баштыңы Россия Федерациязының субъектилериниң өре чүъгүн эвээжеткеш, 2025-2028 чылдарда 200 млрд ажыг рубльди чыл санында-ла камнап ап болурун саналдаан.

Владислав Ховалыг: Президентиниң Айыткалы стратегтиг өскерлиишкиннерже сорукту угландырган 01.03.2024 Владислав Ховалыг: Президентиниң Айыткалы стратегтиг өскерлиишкиннерже сорукту угландырган

Россия Федерациязының Президентизиниң Федералдыг Хуралга чылдың бээр Айыткалынга Тываның Баштыңы киришкен. Владимир Путинниң илеткелинде улуг кичээнгей регионнарның хөгжүлдезинче угланып, стратегтиг өскерлиишкиннерже сорукту кииргенин Владислав Ховалыг демдеглээн.

Тываның Баштыңы Россияның культура сайыды-биле ужурашкан 01.03.2024 Тываның Баштыңы Россияның культура сайыды-биле ужурашкан

Владислав Ховалыгның Ольга Любимова-биле ужуражылгазы Москвага болуп эрткен. Республикада «Культура» национал төлевилелдиң күүселдезин ийи тала чугаалашкан.

Россияның улустуң артизи Игорь Бутман Тывада келген 29.02.2024 Россияның улустуң артизи Игорь Бутман Тывада келген

Ат-сураглыг хөгжүмчү Кызылга бирээ концертин көргүзүп четтигипкен, а бөгүн бодунуң тыва коллегалары - "Тува Джаз Бэнд" коллективи база Тываның улустуң артизи Софья Кара-оол-биле «Дош кырында хөгжүм» деп сурагжаан программазын бараалгадыр. 

Тыва Николай Иванович Рыжковтуң мөчээни-биле качыгдалын илереткен 29.02.2024 Тыва Николай Иванович Рыжковтуң мөчээни-биле качыгдалын илереткен

Тываның Баштыңы база Тыва Республиканың Чазааның кежигүннери Россия Федерациязының Күш-ажылдың Маадыры, Ленин база Күш-ажылчы Кызыл Тук орденнерниң эдилекчизи, ССРЭ-ниң Күрүне шаңналының ийи дакпыр лауреады, республиканың хөгжүлде сайзыралынга канчаар-даа аажок улуг үлүг-хуузун киириштирген билдингир күрүне болгаш политиктиг ажылдакчы Николай Иванович Рыжковтуң мөчээни-биле төрээн болгаш чоок кижилеринге ханы кажыыдалын илереткен.

Тываның делегациязы бүгү делегейниң аныяктар фестивалынче аъттаныпкан 29.02.2024 Тываның делегациязы бүгү делегейниң аныяктар фестивалынче аъттаныпкан

Тываның ажылчын болгаш студент аныяктары Россияның Президентизи Владимир Путинниң Чарлыы-биле болуп эртер делегейде аныяктарның эң улуг болуушкунунга бистиң республиканы төлээлээр.

Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг федералдыг тудуг болгаш ЧКА сайыды Ирек Файзуллин-биле ужурашкан 29.02.2024 Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг федералдыг тудуг болгаш ЧКА сайыды Ирек Файзуллин-биле ужурашкан

Москвага Владислав Ховалыг биле Ирек Файзуллинниң ужуражылгазының үезинде, тудуг адырын хөгжүдер угланыышкыннарны, регионалдыг чиигелделиг ипотека программазын боттандырарын база федералдыг тускай сорулгалыг программаларга регионнуң киржир аргазын сайгарып чугаалашкан.

Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг Россияның энергетика сайыды Николай Шульгинов-биле ужурашкан 28.02.2024 Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг Россияның энергетика сайыды Николай Шульгинов-биле ужурашкан

Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг Москва хоорайга ажыл-агыйжы сургакчылаашкын үезинде, Россия Федерациязының энергетика сайыды-биле ужурашкан.

Россияның төөгү ниитилелиниң Тывада регионалдыг салбырын тургускан 28.02.2024 Россияның төөгү ниитилелиниң Тывада регионалдыг салбырын тургускан

Республика Чазааның бажыңынга  ниитилелдиң баштаар чериниң даргазы, «Ада-чурттуң төөгүзү» фондунуң күүсекчи директору Руслан Гагкуевтиң киржилгези-биле салбырның тургузукчу хуралы болуп эрткен. 

Тываның 1100 ажыг км автооруун соңгу чүк сөөртүлгезиниң кол транспорт четкизинче киирген 27.02.2024 Тываның 1100 ажыг км автооруун соңгу чүк сөөртүлгезиниң кол транспорт четкизинче киирген

Тывада соңгу чүк сөөртүлгезиниң кол системазында регионалдыг, муниципалдар аразының база тус черниң 1100,1 км ниити хемчээлдиг 16 автооруу кирип турар.

 

2024 чылда Тывага чигир аарыы-биле демиселдиң регионалдыг программазын ажылдадыр 27.02.2024 2024 чылда Тывага чигир аарыы-биле демиселдиң регионалдыг программазын ажылдадыр

Тывада республиканың 1 дугаар эмнелгезиниң составынга эндокринология төвү чыл ийи чыл иштинде тудуп, ажылдадыры планда кирген. 

Тывага саргы энцефалидинге удур хемчеглерни ап чорудар 27.02.2024 Тывага саргы энцефалидинге удур хемчеглерни ап чорудар

Росхереглел хайгааралының Тыва Республикада эргелелиниң удуртукчузу Людмила Салчак марттың 4-тен октябрьга дээр халдавырлыг саргы энцефалидиниң эпидемиологтуг сезону республикага эртерин аппарат хуралында дыңнаткан. 

РФ-тиң президент соңгулдаларның хуусаадан эрте бадылаашкыны Тываның чедери берге булуңнарында эгелээн 26.02.2024 РФ-тиң президент соңгулдаларның хуусаадан эрте бадылаашкыны Тываның чедери берге булуңнарында эгелээн

Республиканың  чедери берге болгаш ыраккы черлеринде РФ-тиң президентизиниң хуусаадан эрте бадылаашкын эгелээнин Тываның Соңгулда комиссиязы дыңнаткан.

«Культура» нацтөлевилел-биле Тывада келген автоклубтар ыраккы малчын аалдарже үнүп турар 26.02.2024 «Культура» нацтөлевилел-биле Тывада келген автоклубтар ыраккы малчын аалдарже үнүп турар

Чурттуң Президентизи Владимир Путинниң инициативазы-биле эгелээн «Культура» национал төлевилелди боттандырып, Тываның алды кожуунунда культура албан черлеринде тускайжыттынган автотранспорт бодунуң девискээринде эң ырак черлерже үнүүшкүннерни организастаан.

Тываның көдээ ажыл-агыйының хоочуну Өшкү-Саар Аракчааевна Ооржакка «Тыва чоннуң чоргааралы» күрүне шаңналын тывыскан 26.02.2024 Тываның көдээ ажыл-агыйының хоочуну Өшкү-Саар Аракчааевна Ооржакка «Тыва чоннуң чоргааралы» күрүне шаңналын тывыскан

Тыва Республика ордениниң кавалери, Тыва Республиканың Күш-ажылының Маадыры, Россия Федерациязының көдээ ажыл-агыйының алдарлыг ажылдакчы Өшкү-Саар Аракчааевна Ооржактың 80 харлаан юбилейинге тураскаадып В. Көк-оол аттыг Национал театрга эрткен «Хоочунга мөгейиг» деп байырлыг кежээде «Тыва чоннуң чоргааралы» деп күрүне шаңналын аңаа  тывыскан. 

Тываның Баштыңы шериг албанныгларга база корум-чурум камгалаар органнар ажылдакчыларынга күрүне шаңналдарын тывыскан 24.02.2024 Тываның Баштыңы шериг албанныгларга база корум-чурум камгалаар органнар ажылдакчыларынга күрүне шаңналдарын тывыскан

Тываның национал хөгжүм-шии театрынга Ада-чурт камгалакчызының хүнүнге тураскааткан  байырлыг хемчегде ажыл албанынга шылгараан шериглерни база корум-чурум камгалакчыларын шаңнап-мактаан.  

Тываның Баштыңы В. Ховалыгның Ада-чурт камгалакчызының хүнү-биле байыр чедириишкини 23.02.2024 Тываның Баштыңы В. Ховалыгның Ада-чурт камгалакчызының хүнү-биле байыр чедириишкини
Хүндүлүг чаӊгыс чер чурттугларым!

Февраль 23-түӊ хүнү – Ада-чурт камгалакчыларыныӊ, шериг хүлээлгелиглерниӊ, дайынчыларныӊ бедик тура-соруун алгап-мактаан, оларныӊ ыдыктыг Ада-чуртунга шынчы чоруун илереткен чараш байырлал болур.

Тываның кадык камгалал адырының ажылдакчыларынга «Буянныг чүрек» күрүне шаңналдарын тывыскан 22.02.2024 Тываның кадык камгалал адырының ажылдакчыларынга «Буянныг чүрек» күрүне шаңналдарын тывыскан

Тыва Республиканың Кадык камгалал яамызының түңнел коллегия хуралында, кадык камгалал системазында болгаш медицина эртеминде чаартыкчы, онзагай болгаш ынаныштыг ажылы-биле шылгараан медицина база фармацевтика, эртем ажылдакчыларынга күрүне шаңналдарын тывыскан. 

Тывага «Экология» национал төлевилелди боттандырганындан арга-арыг өрттери ийи катап кызырылган 22.02.2024 Тывага «Экология» национал төлевилелди боттандырганындан арга-арыг өрттери ийи катап кызырылган

2023 чылда Тываның арга-арыынга өрттер саны ийи катап кызырлып, ооң болган шөлү алды катап эвээжээн.  

Дыл политиказының талазы-биле күрүне чөвүлелиниң хуралында тыва дылды чурагайжыдарын чугаалашкан 21.02.2024 Дыл политиказының талазы-биле күрүне чөвүлелиниң хуралында тыва дылды чурагайжыдарын чугаалашкан

Төрээн дылдың делегей хүнүнде, Тываның Чазааның бажыңынга, Тыва Республиканың Баштыңының чанында дыл политиказының талазы-биле күрүне чөвүлелиниң ээлчеглиг хуралы болуп эрткен. 

Кыштаглаашкынны хүр менди ажарынга мал чеминиң курлавыры чедер 21.02.2024 Кыштаглаашкынны хүр менди ажарынга мал чеминиң курлавыры чедер

Бо кыш - Тываның малчыннарынга болгаш кожуун-сумулар удуртукчуларынга езулуг-ла шылгалдалыг чыл болган. Кыш эгезинде улуг харның дүшкени, үргүлчүлелдиг сооктар база күштүг хаттар мал ажылдыгларга  бергедээшкиннерни тургускан. 

Тыва 2023 чылда диспансеризация планын 2,6 хууга ажыр күүсеткен 20.02.2024 Тыва 2023 чылда диспансеризация планын 2,6 хууга ажыр күүсеткен

2023 чылда Тывада 193323 кижи профилактиктиг эмчи шинчилгезин эрткен. Чурттакчы чонну диспансеризацияже хаара тудар ниити план 102,6 хуу күүсеттинген.

 

Тывада «Культура» национал төлевилел боттаныышкыны-биле уругларның уран чүүл школаларының материал-техниктиг баазазын чаарткан 20.02.2024 Тывада «Культура» национал төлевилел боттаныышкыны-биле уругларның уран чүүл школаларының материал-техниктиг баазазын чаарткан

 «Культура» национал төлевилелдиң ачызында Тываның салым-чаяанныг уругларының чогаадыкчы уран-талантызын  долузу-биле сайзырадыр арга тургустунган.

Тывада ядыы-түреңги чоруктуң деңнели 8,6 хуу кызырылган 20.02.2024 Тывада ядыы-түреңги чоруктуң деңнели 8,6 хуу кызырылган

2017 чылда Тывада ядыы-түреңги чоруктуң деңнели 35,8 хуу турганындан 2022 чылда 27,2 хуу кызырылган. 

Национал төлевилел боттанылгазы-биле эмнелге албан черлери чаартынып турар 19.02.2024 Национал төлевилел боттанылгазы-биле эмнелге албан черлери чаартынып турар

Беш чыл дургузунда Тывага «Кадык камгалалы» национал төлевилел күүселдези-биле регионнуң кадык камгалал инфраструктуразы элээн чаартынган: көдээ суурларда эмнелге объектилериниң хөй кезиин кылган.

ан.

Тываның Чазаа биле Моолдуң Завхан аймаа кады ажылдажылга дугуржулгазынга атты салганнар 19.02.2024 Тываның Чазаа биле Моолдуң Завхан аймаа кады ажылдажылга дугуржулгазынга атты салганнар

Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг база Моолдуң Завхан аймааның губернатору Гомбосурэн Унурбаяр олар садыг-экономиктиг, көдээ ажыл-агый, экологтуг, турисчи, эртем-техниктиг, өөредилге, культура, гуманитарлыг болгаш социал, күш-культура болгаш спорт адырларынга Тыва Республиканың Чазаа-биле Моолдуң Завхан аймааның чагыргазының кады ажылдажылгазын калбартып, быжыглаарын көрген документиге атты салганнар. 

«Өөредилге» национал төлевилел күүселдези-биле дөрт чыл иштинде Тывада беш школаны туткан 19.02.2024 «Өөредилге» национал төлевилел күүселдези-биле дөрт чыл иштинде Тывада беш школаны туткан

Россияның президентизи Владимир Путинниң идип үндүргени «Өөредилге» национал төлевилел-биле Тывада чылдың-на чаа школалар туттунуп турар.

Тываның кожууннар аразының чамдык оруктарында хөртүктей хадаан черлерни аштаан 18.02.2024 Тываның кожууннар аразының чамдык оруктарында хөртүктей хадаан черлерни аштаан

Күштүг хаттар кожууннар аразында оруктарны хөртүктээн. Кызыл, Өвүр база Мөңгүн-Тайга кожууннарның оруктарында аар техника ажылдап үнген.

Кызылда өрттен когараан өг-бүлелерге дуза чедирилгезин организастаан 16.02.2024 Кызылда өрттен когараан өг-бүлелерге дуза чедирилгезин организастаан

Дүүн Тываның найысылалында, Спутник микрорайонунда Эрзинская кудумчузунда, хөй аалдыг ийи каът бажыңга өрт болган. Кызылда Өртчү харылзааның төп пунктузунче 16.38 шакта дыңнадыг кирген.

Тывада Өг-бүле чылынга тураскааткан хемчеглер планы бадылаттынган 16.02.2024 Тывада Өг-бүле чылынга тураскааткан хемчеглер планы бадылаттынган

Тываның Баштыңы Владислав Ховалыгның айтыышкыны-биле, Президент Владимир Путинниң чарлааны Өг-бүле чылынга тураскааткан хемчеглерни эрттирер республиканың организастыг комитедин тургускан. 

Россияның тудуг болгаш ЧКА сайыдының оралакчызы Никита Стасишин: Тывада чуртталга тудуу туттунуп турар, аңаа хереглел бар 16.02.2024 Россияның тудуг болгаш ЧКА сайыдының оралакчызы Никита Стасишин: Тывада чуртталга тудуу туттунуп турар, аңаа хереглел бар

Россияның тудуг болгаш ЧКА сайыдының оралакчызы Никита Стасишин ажыл-агыйжы сургакчылаашкын үезинде, регионнуң найысылалында Кызыл алгомерациязында туттунуп турар хөй квартираларлыг чуртталга комплекстери –«Мөңгүн», «Иркутский», «Полигонный» микрорайоннарның тудугжулары-биле чугаалажып, «Восток» тускайжыттынган тудуг» КХН-ниң баазазында тудуг материалдарының бүдүрүлгезинге чораан.

Тывадан тускай шериг опреациязының зоназынче ужудукчу чок ужар аппараттарны чорудар 15.02.2024 Тывадан тускай шериг опреациязының зоназынче ужудукчу чок ужар аппараттарны чорудар

ТР-ниң Чазааның деткиишкини-биле кылган чүс хире улуг күштүг квадрокоптерларны ТШО зоназынче чорудар. Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг шинчилел-хайгыылга база ажыглаар дроннарны шериг ужудукчу чок аппараттар операторлары белеткээр төпте чыып белеткээнин көрген.

Тываның эпидемиолог эмчилери грипп болгаш ОРВИ аарыының ийиги чадазы көдүрлүп болурун сагындырган 14.02.2024 Тываның эпидемиолог эмчилери грипп болгаш ОРВИ аарыының ийиги чадазы көдүрлүп болурун сагындырган

Чыл эгезинден республикада 10 муң чурттакчыга онааштыр грипп болгаш ОРВИ-ден аараан 834 таварылга бүрүткеттинген, эпидемиологтуг деңнелге 72,5 хуу четпес. 

Тывада «Айыыл чок, шынарлыг оруктар» национал төлевилелдиң боттаныышкыны мурнап чоруп турар 14.02.2024 Тывада «Айыыл чок, шынарлыг оруктар» национал төлевилелдиң боттаныышкыны мурнап чоруп турар

2023 чылда Тывада кылдынган орук ажылдарының хемчээли ооң мурнунда чылдың көргүзүүнге деңнээрге ийи катап хөй. 

Афганистандан совет шериглерни үндүрген хүнден 35 чылынга тураскааткан хемчеглер Тывада эртип турар 14.02.2024 Афганистандан совет шериглерни үндүрген хүнден 35 чылынга тураскааткан хемчеглер Тывада эртип турар

1989 чылдың февраль 15-те Афганистандан эң сөөлгү совет шериглерни үндүрген. Афган дайынындан ээп келбейн барган 14 муң ажыг совет солдаттар болгаш офицерлерге тураскаадып ол хүннү доктааткан.

Тыва, Калмыкия база Бурятия чөөн чүк чоннарыңыы-биле Чаа чылды «Россия» делгелге-шуулганынга уткаан 13.02.2024 Тыва, Калмыкия база Бурятия чөөн чүк чоннарыңыы-биле Чаа чылды «Россия» делгелге-шуулганынга уткаан

«Россия» делегейниң делгелге-шуулганының шөлүнге тыва Шагаа, бурят Сагаалган база калмык Цаган Сарны бир-ле дугаар каттыжып алгаш эрттирген.  

Тыва суг үерлээшкининге удур белеткел ажылдарын эгелээр 13.02.2024 Тыва суг үерлээшкининге удур белеткел ажылдарын эгелээр

Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг аппарат хуралында часкы үерлээшкинке удур белеткел ажылдарын эгелээр сорулганы салган.

Кызылга, Шагаа хүнүнде, тускай шериг операциязының киржикчилери биле оларның өг-бүлелериниң аразынга телекөвүрүгнү организастап эрттирген 13.02.2024 Кызылга, Шагаа хүнүнде, тускай шериг операциязының киржикчилери биле оларның өг-бүлелериниң аразынга телекөвүрүгнү организастап эрттирген

Кызылда 55-ки гвардейжи тускай мото-адыгжы (даг) бригадага тускай шериг операциязында киржип турар дайынчыларның хей-аъдын көдүрер дээш чаңгыс чер чурттуглары, төрээн кижилери-биле ээлчеглиг “телекөвүрүгнү” ай санаашкыны-биле Чаа чыл - Шагаада эрттирген. 

Тываның Чазааның бажыңынга Шагаа байырлалынга уткуштур күрүне шаңналдарын тывыскан 11.02.2024 Тываның Чазааның бажыңынга Шагаа байырлалынга уткуштур күрүне шаңналдарын тывыскан

Бөгүн, февраль 10-да, Тываның Чазааның бажыңынга Шагаа байырлалынга уткуштур күрүне шаңналдарын ТР-ниң Баштыңы Владислав Ховалыг тывыскан.

Санкт-Петербургтуң истелге органнары Тываның чурттакчызының чок болганы-биле кеземче херээн оттурган 10.02.2024 Санкт-Петербургтуң истелге органнары Тываның чурттакчызының чок болганы-биле кеземче херээн оттурган

Тываның Баштыңы Владислав Ховалыгның даалгазын алган дораан, регионда кижиниң эрге-ажыының талазы-биле бүрүн эргелиг төлээ Александр Адыгбай республиканың чурттакчызы Айдыс Чындыгырның мөчээни муңгаранчыг болуушкун болган Санкт-Петербург хоорайже ажыл-агыйжы сургакчылаашкынче үнүпкен.

Президент Владимир Путин ай санаашкыны-биле Чаа чыл биле Ак айның байырлалы-биле Россияның буддистеринге байырын чедирген 10.02.2024 Президент Владимир Путин ай санаашкыны-биле Чаа чыл биле Ак айның байырлалы-биле Россияның буддистеринге байырын чедирген

Буддизмниң эдерикчилеринге ай санаашкыны-биле Чаа чылды байырлаары өгбелерден дамчып келген ужурларны кадагалап арттырып, чырыдыышкын ажылын чорудуп, ниитилелде ханы билчилгени магадылап, тускай шериг операциязының киржикчилерин деткип турарын көргүзүп турарын Владимир Путин байыр чедириишкининде демдеглээн.

РФ-тиң камгалал сайыды Сергей Шойгу Тываның чурттакчыларынга чырыткылыг Шагаа байырлалы-биле байырын чедирген 10.02.2024 РФ-тиң камгалал сайыды Сергей Шойгу Тываның чурттакчыларынга чырыткылыг Шагаа байырлалы-биле байырын чедирген

Россияның камгалал сайыды, Армияның генералы Сергей Шойгу Тыва Республиканың Баштыңы Владислав Ховалыг адынче чырыткылыг Шагаа-биле регионнуң удуртукчузунга база республика чонунга байыр чедирген

Тываның Баштыңының Шагаа байырлалы-биле байры чедириишкини 09.02.2024 Тываның Баштыңының Шагаа байырлалы-биле байры чедириишкини

Эргим чаңгыс чер чурттугларым!

Шаг-тѳѳгүден бээр салгалдан салгалче дамчып келген тыва чоннуң ыдыктыг байырлалы – Шагаа-биле!

«Россети» Тываның энергокомплекс хөгжүлдезинче инвестицияларны көвүдедир 08.02.2024 «Россети» Тываның энергокомплекс хөгжүлдезинче инвестицияларны көвүдедир

Тыва Республиканың Баштыңы Владислав Ховалыг база «Россети» ПАН-ның чиңгине директору Андрей Рюмин республика найысылалын чырык энергиязы-биле хандырып турар, амгы үеде эде септелгеде «Кызылская» 220 кВ подстанцияга чораан. 



РФ-тиң Президентизиниң бүрүн эргелиг төлээзи Анатолий Серышев Российжи эртем хүнү-биле эртем ниитилежилгезиниң төлээлеринге байырын чедирген 08.02.2024 РФ-тиң Президентизиниң бүрүн эргелиг төлээзи Анатолий Серышев Российжи эртем хүнү-биле эртем ниитилежилгезиниң төлээлеринге байырын чедирген

Российжи эртем хүнү база Россияның эртемнер академиязының үш чүс чылдааны-биле эртемденнерге, шинчилекчилерге база эртем ниитилежилгезиниң шупту төлээлеринге байыр чедирип тур мен!

Тываның Баштыңы Российжи эртем хүнү-биле республиканың эртем ниитилелинге байырын чедирген 08.02.2024 Тываның Баштыңы Российжи эртем хүнү-биле республиканың эртем ниитилелинге байырын чедирген

Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг бодунуң социал четкилеринде Российжи эртем хүнү-биле байырын чедирген. 

Тываның Баштыңы Вавилин ээтпээнде чаа школаны хынаан 07.02.2024 Тываның Баштыңы Вавилин ээтпээнде чаа школаны хынаан

Бо чылын өөредилге чорудуун эгелээр объектилерниң бирээзинге Кызыл хоорайда Вавилин ээтпээнде школа хамааржыр.

Республика чурттакчызының мөчээн чылдагаанын истээр дилегни Тываның омбудсмени Россияның Истелге комитединиң даргазынче киирген 07.02.2024 Республика чурттакчызының мөчээн чылдагаанын истээр дилегни Тываның омбудсмени Россияның Истелге комитединиң даргазынче киирген

Тываның Баштыңы Владислав Ховалыгның даалгазы-биле, 2024 чылдың январь 31-де Санкт-Петербург хоорайның Мария эмнелгезиниң дузалал ажыл-агый өрээлинге республиканың чурттакчызы Айдыс Чындыгырның мөчүзү тывылган фактыга истелгени чорудар дугайында бижикти Россия Федерациязының Истелге комитединиң даргазы Александр Бастрыкинниң адынче чоруткан. 

Тывада эде чаарткан инвестиция порталын ажылдаткан 07.02.2024 Тывада эде чаарткан инвестиция порталын ажылдаткан

Тываның Экономиктиг сайзырал яамызы «Тыва Республиканың инвестиция порталы» чаартынган информация системазын таныштырган.

Тываның эртемденнери «Яндекс очулдурукчу» ачы-дузазынче тыва дылды киирер дээш ажылдап турар 06.02.2024 Тываның эртемденнери «Яндекс очулдурукчу» ачы-дузазынче тыва дылды киирер дээш ажылдап турар

2023 чылда бадылаан Тыва дылды хөгжүдериниң база деткиириниң  күрүне стратегиязының бир угланыышкыны - тыва дылды чурагайжыдары.

Тывада ай санаашкыны-биле Чаа Чыл – Шагааның байырлал хүннеринде 800 ажыг культура-массалыг хемчеглер эртер 06.02.2024 Тывада ай санаашкыны-биле Чаа Чыл – Шагааның байырлал хүннеринде 800 ажыг культура-массалыг хемчеглер эртер

Тыва бо чоокку хүннерде ай санаашкыны-биле чоннуң Чаа чыл – Шагаа байырлалын демдеглеп эрттирер. Частың башкы айы дүжерин санап, ооң хүнүн чылдың-на тодарадыр. 2024 чылда бүгү чон февраль 10-да Шагаа хүнүн байырлаар.

Тывада коклюш аарыының көвүдээни демдеглеттинген 06.02.2024 Тывада коклюш аарыының көвүдээни демдеглеттинген

2023 чылга деңнээрге, Тывада коклюштан аарыыры январьда 2 катап көвүдээн. 2024 чылдың эгезинде 100 муң чурттакчы чонга онааштыр 5,3 кижи (РФ-те – 11,5), азы 18 кижи коклюштан аарааны бүрүткеттинген.

ТШО зоназынче чорудар Тывада ужудукчу чок ужар чүүлдерниң улуг партиязын чыып эгелээн 05.02.2024 ТШО зоназынче чорудар Тывада ужудукчу чок ужар чүүлдерниң улуг партиязын чыып эгелээн

Регион чазааның деткиишкини-биле Кызылда ужудукчу чок ужар шериг дериг-херекселдер бүдүрүлгезиниң хемчээлин улгаттырган. Амгы үеде тускай шериг операциязынче чорудар дроннарны ында чыып турар.

Тывада «Культурлуг десант» төлевилел көдээниң чурттакчыларын культура болгаш уран чүүлче хаара тудар 05.02.2024 Тывада «Культурлуг десант» төлевилел көдээниң чурттакчыларын культура болгаш уран чүүлче хаара тудар

Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг 2024 чылда Дээди Хуралга бодунуң Айыткалын берип тура, көдээ чурттакчылар ортузунга культура-чырыдыышкын ажылдарын чорударының чугулазын демдеглээн. 

Тывада «Самбону – школаларже» төлевилелдиң киржикчилери үш чыл дургузунда үш катап көвүдээн 05.02.2024 Тывада «Самбону – школаларже» төлевилелдиң киржикчилери үш чыл дургузунда үш катап көвүдээн

Тывада «Самбону – школаларже» төлевилели-биле ажыттынган спортчу клубтарда белеткенип турар бичии мөгелерниң саны 342 кижи четкен. 

Тывага «Төрээннерим, эргимнерим» регионалдыг шуулган болуп эрткен 03.02.2024 Тывага «Төрээннерим, эргимнерим» регионалдыг шуулган болуп эрткен

Россияда Өг-бүле чылының байырлыг ажыдыышкынынга тураскаадып, «Төрээннерим, эргимнерим» регионалдыг өг-бүле шуулганы Кызылда Аныяктар ордузунга болуп эрткен. 

Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг Россияның вице-премьери - үлетпүр болгаш садыг сайыды Денис Мантуров-биле ужурашкан 02.02.2024 Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг Россияның вице-премьери - үлетпүр болгаш садыг сайыды Денис Мантуров-биле ужурашкан

Россия Федерациязының Чазааның даргазының оралакчызы – үлетпүр болгаш садыг сайыды Денис Мантуров-биле Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг ажыл-агыйжы байдалда ужурашкаш, республиканың үлетпүр болгаш социал адырларында инвестиция төлевилелдериниң энергетика хандырылгазының комплекстиг планының күүселдезин чугаалажып көрген. 

Тывада Кызыл хоорайның турисчи кодун чогаадып турар 02.02.2024 Тывада Кызыл хоорайның турисчи кодун чогаадып турар
«Сибирь дыштанылгалары» дээн ышкаш турисчи маршрут кирген национал турисчи угланыышкыннарны бөгүн бүгү чурт сайзырадып турар. Чурттуң Президентизи Владимир Путинниң Красноярск крайның, Хакасияның база Тываның девискээрлеринге чораан дыштанылга кокпалары-биле ол харылзаалыг.

ТШО зоназында тыва шериглерже ээлчеглиг гуманитарлыг чүъктү чоруткан 02.02.2024 ТШО зоназында тыва шериглерже ээлчеглиг гуманитарлыг чүъктү чоруткан

Шериг албанныгларга дуза чедирер чаңгыс аай штаб тускай шериг зоназынче доң инек, хой база аът эъттери-биле долдурган 20 биле 5 тоннаның ийи чүък машиназын чоруткан.

Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг Россияның тудуг болгаш ЧКА сайыды Ирек Файзуллин-биле ужурашкан 02.02.2024 Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг Россияның тудуг болгаш ЧКА сайыды Ирек Файзуллин-биле ужурашкан

Ужуражылга үезинде, «Чуртталга оран-савазы болгаш хоорай хүрээлеңи» национал төлевилелди регионда 2023 чылда күүсеткениниң түңнелдерин сайгарып, ам кылыр ажылдарны чугаалашкан.

Тывада Башкы болгаш дагдыныкчының чылы Өг-бүле чылынга эстафетаны дамчыткан 02.02.2024 Тывада Башкы болгаш дагдыныкчының чылы Өг-бүле чылынга эстафетаны дамчыткан

Тывага Башкы болгаш дадыныкчының чылын байырлыы-биле хаап, Өг-бүле чылын ажыткан. Байырлыг езулалга республиканың башкылар ниитилежилгези, республиканың аңгы-аңгы булуңнарындан башкы династияның төлээлери, билдингир өг-бүлелер киришкен.

Тожуда доктаамал чырык хандырылгазынче кожулда ажылдары дооступ турар 01.02.2024 Тожуда доктаамал чырык хандырылгазынче кожулда ажылдары дооступ турар

Январь 31-ниң кежээзинде, Тожу кожууннуң Тоора-Хем суурунда 500 кВт күчүлүг дөрт чаа дизель генераторларын эптеп, өйлеп база белеткээр ажылдар доозулган.

Тываның экономика адырының хоочуну, Россия Федерациязының алдарлыг экономизи Светлана Николаевна Сапова мөчээн 01.02.2024 Тываның экономика адырының хоочуну, Россия Федерациязының алдарлыг экономизи Светлана Николаевна Сапова мөчээн

Тываның Баштыңы болгаш республика Чазааның кежигүннери күрүне албанының хоочуну, Россия Федерациязының алдарлыг экономизи Светлана Николаевна Сапованың мөчээни-биле ооң төрээн болгаш чоок улузунга ханы кажыыдалын илереткен.

Тываның лицензия бээр албаны корум-чурум камгалаар органнар-биле кады чажыт арага садыг-саарылгазындан 32 муң литр продукцияны хавырган 01.02.2024 Тываның лицензия бээр албаны корум-чурум камгалаар органнар-биле кады чажыт арага садыг-саарылгазындан 32 муң литр продукцияны хавырган

Тыва Республиканың ажыл-чорудулганың чамдык хевирлеринге лизенция бээр база хайгаараар албаны республиканың корум-чурум камгалаар органнары-биле кады, 2023 чылда арага продукциязын үүрмектеп садар адырда 278 чурум үрээшкиннерин илереткен.

Тывада Башкы болгаш дагдыныкчының чылын түңнээн 01.02.2024 Тывада Башкы болгаш дагдыныкчының чылын түңнээн

Россияның президентизи Владимир Путин ниитилелде эң-не шылгараңгай мергежилдерниң бирээзиниң төлээлеринче онза кичээнгейни углаары-биле чарлаан Башкының болгаш дагдыныкчының чылында Тывада 77 улуг хемчеглер болуп эрткен.

Тываның бичии суурлары – Ленинка биле Тоолайлыгже дүрген дамчыыр Интернетти бо чылын киирер 31.01.2024 Тываның бичии суурлары – Ленинка биле Тоолайлыгже дүрген дамчыыр Интернетти бо чылын киирер

Эрткен чылгы бүгү-российжи бадылаашкынның түңнелдери-биле «Чурагайлыг дең эвес чорукту чайладыры 2.0» федералдыг төлевилелди күүседип, Бии-Хем кожуунда Ленинка база Мөңгүн-Тайга кожуунда Тоолайлыг суурларже соталыг харылзааны киирер.

2023 чылда Кызылдың аэропортундан пассажирлер аргыштырылгазы 17,8 хуу өскен 31.01.2024 2023 чылда Кызылдың аэропортундан пассажирлер аргыштырылгазы 17,8 хуу өскен

2023 чылда Тываның кол аэропорту 110,9 муң пассажирлерни аргыштырган. 2022 чылга деңнээрге 17,8 хуу хөй, азы ынчан 91277 кижи ушкан.

2023 чылдың түңнелдери-биле Тывада эң элээр суурларны тодараткан 31.01.2024 2023 чылдың түңнелдери-биле Тывада эң элээр суурларны тодараткан

Тывада чон ортузунга арагалаар чорукка удур дээштиг хемчеглерни алыры-биле, регионнуң баштыңы Владислав Ховалыгның эгелээшкини “Элээр суур” республика конкурузунуң түңнелдерин үндүрген.

Ай санаашкыны-биле Чаа чыл – Шагаа байырлалының хемчеглер программазы 30.01.2024 Ай санаашкыны-биле Чаа чыл – Шагаа байырлалының хемчеглер программазы

Ай санаашкыны-биле Чаа чыл – Шагаа байырлалының хемчеглери байырлал хүнүнге чедир бир ай бурунгаар эгелээш, Чаа чылды уткуур хүн – бо чылын февраль 10-га чедир уламчылаар. 

«Арыг агаар» төлевилелди боттандырар кады ажылдажылга дугуржулгазынга Россияның Бойдус яамызы биле Тываның Чазаа аттарны салган 30.01.2024 «Арыг агаар» төлевилелди боттандырар кады ажылдажылга дугуржулгазынга Россияның Бойдус яамызы биле Тываның Чазаа аттарны салган

Январьның 26-да, Экология хүнүнде, ВДНХ-га «Россия» делегей делгелгезиниң үезинде, Россияның Бойдус яамызы биле Тываның Чазааның Кызыл хоорай округунга «Арыг агаар» федералдыг төлевилел боттаныышкыны-биле кады ажылдаарының дугайында дугуржулгага атты салган. 

Тываның Баштыңы федералдыг юстиция яамызының удуртулгазы-биле Кызылдың төп кезээнде хоругдал албан черин өскээр көжүрер талазы-биле айтырыгны чугаалашкан 30.01.2024 Тываның Баштыңы федералдыг юстиция яамызының удуртулгазы-биле Кызылдың төп кезээнде хоругдал албан черин өскээр көжүрер талазы-биле айтырыгны чугаалашкан

Владислав Ховалыг Россияның юстиция сайыды Константин Чуйченко-биле ужуражылга үезинде, 1 дугаар эдип-чазаар колония биле истелге үезинде тудуп-хоругдаар черни өскээр көжүрери эргежок чугула апарганын демдеглээн. 

Тывада чурагайже шилчилгениң чаа стратегиязын ажылдап турар 30.01.2024 Тывада чурагайже шилчилгениң чаа стратегиязын ажылдап турар

Тывада экономика, социал адырның кол адырларында база күрүне эргелеп-башкарылгазында чурагайже шилчиириниң чаа стратегиязын ажылдап кылып турар.

Тывада грипп болгаш ОРВИ аарыы эвээжээн 29.01.2024 Тывада грипп болгаш ОРВИ аарыы эвээжээн

Эрткен неделяның беш хонуунда, январьның 22-тен 26-га чедир, ОРВИ база грипптен аарыыр чорук 15,5 хуу эвээжээнин ТР-ниң Росхереглелхайгааралының ТР-де эргелели дыңнаткан.

«Баштайгыларның шимчээшкини» уруглар болгаш аныяктарны мөөңү-биле хаара тудар 29.01.2024 «Баштайгыларның шимчээшкини» уруглар болгаш аныяктарны мөөңү-биле хаара тудар

Тываның Чазаанга, уруглар болгаш аныяктарның «Баштайгыларның шимчээшкини» бүгү-российжи ниитилел-күрүне шимчээшкининиң регионалдыг координация чөвүлелиниң хуралы болуп эрткен.

Тывага профессионал эде белеткел төвүн ажыдар 29.01.2024 Тывага профессионал эде белеткел төвүн ажыдар

Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг ТР-ниң Дээди Хуралынга Айыткалында, Тываның тудуг техникумунуң баазазынга Профессионал эде белеткел төвүн ажыдар даалганы регионнуң Өөредилге яамызынга берген. 

Тожу кожууннуң чурттакчылыг суурларынче чырыкты чоорту берип эгелээн 29.01.2024 Тожу кожууннуң чурттакчылыг суурларынче чырыкты чоорту берип эгелээн

Регион Баштыңының даалгазы-биле немей чедирген тос дизельдиг генераторнуң база өрттен чайлай берген бир дизельдиг генераторнуң күжү-биле Ий биле Адыр-Кежигче чырыкты берген, а Тоора-Хем суурнуң чырык хереглекчилерин чоорту кожуп эгелээн.


Чаа автомобильдерниң дүлгүүрлерин тывыскан 27.01.2024 Чаа автомобильдерниң дүлгүүрлерин тывыскан
Январь 25-те республиканың консультация-диагностиктиг төвүнге,ТР-ниң Чазааның Даргазының оралакчызы Орлан Сарыглар база ТР-ниң кадык камгалал сайыды Өвүр, Тес-Хем, Сүт-Хөл, Бай-Тайга, Таңды болгаш Эрзин кожууннарның төп эмнелгелериниң улуг эмчилеринге алды чиик автомашиналарның дүлгүүрүн  тывыскан.

Тывада онза экономиктиг зонаны тудар төлевилелдиң боттуг кезээнче кирген 26.01.2024 Тывада онза экономиктиг зонаны тудар төлевилелдиң боттуг кезээнче кирген

2023 чылдың ноябрьда, Тыва Республиканың Экономиктиг сайзырал яамызы республикага онза экономиктиг зонаны тударынга чагыгны федералдыг Экономиктиг сайзырал яамызынче киирген.

Республиканың Баштыңы башкы мергежилинде өөренип турар студентилерни стипендиялар-биле деткиир 26.01.2024 Республиканың Баштыңы башкы мергежилинде өөренип турар студентилерни стипендиялар-биле деткиир

Тываның Өөредилге яамызы республика Баштыңының даалгазы-биле эрткен чылын эгелээн «Мээн башкым» губернатор төлевилелиниң 2022-2023 өөредилге чылында түңнелдерин үндүрүп, дээди болгаш ортумак тускай өөредилге черлеринде башкы мергежилдериниң студентилеринге конкурстуң түңнелин үндүрүп, стипендияларны тывыскан.

Тываның Баштыңы республиканың студентилеринге байырын чедирген 25.01.2024 Тываның Баштыңы республиканың студентилеринге байырын чедирген

Чылдың-на Тываның национал хөгжүм-шии театрынга Татьяна хүнүнде, азы Россияның Студентилер хүнүнде эртер ректорнуң балында Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг хүндүлүг аалчы кылдыр киришкен.

Тывада назылап-кыраан болгаш инвалид кижилерни үр үеде ажаап-карактаарының системазын тургузар «орук картазын» бадылаан 25.01.2024 Тывада назылап-кыраан болгаш инвалид кижилерни үр үеде ажаап-карактаарының системазын тургузар «орук картазын» бадылаан

Тывада назылап-кыраан болгаш инвалид кижилерни үр үеде ажаап-карактаарының системазын тургузар хемчеглер планын ажылдааш, хүлээп алган.

Тывада кем-херек үүлгедиишкиннериниң эвээжээни ийи дугаар чыл улаштыр демдеглеттинген 25.01.2024 Тывада кем-херек үүлгедиишкиннериниң эвээжээни ийи дугаар чыл улаштыр демдеглеттинген

Россияның Истелге комитединиң Тыва Республикада истелге эргелелиниң төңнел коллегия хуралынга Тываның Баштыңы киришкен. Коллегия хуралында эрткен чылдың түңнелдери-биле регионда демдеглеттинген кем-херек үүлгедиишкини 15,8 хуу кызырылганын дыңнаткан.

Владислав Ховалыг муниципалитеттер удуртукчулары-биле ужуражылгада чугула ажылдың кол угланыышкыннарын айыткан 25.01.2024 Владислав Ховалыг муниципалитеттер удуртукчулары-биле ужуражылгада чугула ажылдың кол угланыышкыннарын айыткан

Тываның Чазаанга республика баштыңы Владислав Ховалыгның кожууннар болгаш хоорайлар баштыңнары, чагырга даргалары-биле ужуражылгазы болуп эрткен.

 

2024 чылда Тывада республика өнчү-хөреңгизиниң хуужудулга программазын ажылдадыр 24.01.2024 2024 чылда Тывада республика өнчү-хөреңгизиниң хуужудулга программазын ажылдадыр

Тываның Чазаа республика өнчү-хөреңгизин хуужудар программа төлевилелин бадыладыры-биле Дээди Хуралче киирген.

Тывада Чоннуң чаңгыс эп-сеткилиниң чылын түңнээн 24.01.2024 Тывада Чоннуң чаңгыс эп-сеткилиниң чылын түңнээн

В. Көк-оол аттыг Национал театрга 2023 чылда Чоннуң чаңгыс эп-сеткилиниң чылын түңнээн байырлыг хемчег болуп эрткен.

Тывада хөй ажы-төлдүг өг-бүлелерни деткиир хемчеглер-биле республика чурттакчызынга чурагайлыг социал картаны ажыдар 23.01.2024 Тывада хөй ажы-төлдүг өг-бүлелерни деткиир хемчеглер-биле республика чурттакчызынга чурагайлыг социал картаны ажыдар

Бөгүн Президент Владимир Путин хөй ажы-төлдүг өг-бүлелерниң эрге-байдалын болгаш оларны деткиириниң хемчеглерин быжыглаан «Хөй ажы-төлдүг өг-бүлелерни деткиир хемчеглер дугайында» Чарлыкка атты салган.

Тываның найысылалының агаарын хирлендирген алды одалга черин эрткен чылда хагган 23.01.2024 Тываның найысылалының агаарын хирлендирген алды одалга черин эрткен чылда хагган

Аңгы котельнаялар-биле одап турар Кызылдың организацияларын болгаш бүдүрүлгелерин төпчүткен чылыг хандырылгазынче шилчидер ажыл Тывада уламчылавышаан. 

2025 чылга чедир Тывада хөй аалдыг бажыңнарны долузу-биле септээриниң планы тодараттынган 23.01.2024 2025 чылга чедир Тывада хөй аалдыг бажыңнарны долузу-биле септээриниң планы тодараттынган

Тываның Чазаа хөй аалдыг бажыңнарда ниити өнчүнүң капитал септелгезиниң регионалдыг программазынче киирген өскертилгелерни бадылаан. 

Тывада Көдээ ажыл-агый яамызының ажылының хевирин эде тургузар 23.01.2024 Тывада Көдээ ажыл-агый яамызының ажылының хевирин эде тургузар

Январьның 19-та, республиканың Баштыңы Владислав Ховалыг ниитилел мурнунга Айыткалын таныштырып тура, Көдээ ажыл-агый яамызы амгы информастыг технологияларны ажыглап ажылдаар ужурлуун айыткан. 

Тываның Аныяктар херектериниң талазы-биле яамының удуртукчузунда Субудай Оюнну томуйлаан 22.01.2024 Тываның Аныяктар херектериниң талазы-биле яамының удуртукчузунда Субудай Оюнну томуйлаан

Аныяктар херектериниң талазы-биле агентилелди яамы кылдыр катап эде тургузуп тура, сайыттың албан-дужаалынга кордакчы Субудай Оюнну деткээнин Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг дыңнаткан.  

Тыва Арат Республиканың ССРЭ-ниң составынче каттыжып киргениниң 80 чылынга тураскаадып Москвага Тываның культура хүннери болуп эртер 22.01.2024 Тыва Арат Республиканың ССРЭ-ниң составынче каттыжып киргениниң 80 чылынга тураскаадып Москвага Тываның культура хүннери болуп эртер

2024 чылда Тыва ССРЭ-ниң составынче Тыва Арат Республиканың эки тура-биле каттыжып киргениниң 80 чылын демдеглээр.

Тывада коронавирустан аарыыры 60 хууга эвээжээн 22.01.2024 Тывада коронавирустан аарыыры 60 хууга эвээжээн

Регион чазааның аппарат хуралында, Росхереглелхайгааралының ТР-де эргелелиниң даргазы Людмила Салчак Тывада эпидемиологтуг байдалдың талазы-биле дыңнадыгны Владислав Ховалыгга илеткээн.

2024 чылда Тывада чаа микрорайоннарда чуртталга тудуу уламчылаар 20.01.2024 2024 чылда Тывада чаа микрорайоннарда чуртталга тудуу уламчылаар

Республиканың баштыңы Владислав Ховалыг Дээди Хуралдың депутаттарынга Айыткалында чаа чуртталга микрорайоннарының тудуунуң дугайында дыңнаткан. 

ТР-ниң Садыг-үлетпүр палатазының президентизи Андрей Ондар: Тывада сайгарлыкчы чорукка деткимче улгаткан 20.01.2024 ТР-ниң Садыг-үлетпүр палатазының президентизи Андрей Ондар: Тывада сайгарлыкчы чорукка деткимче улгаткан

Владислав Ховалыг ТР-ниң  Дээди Хуралынга Айыткалында Сайгарлыкчы чорук хөгжүлдезиниң чаңгыс аай төвүн тургузарын дыңнаткан. 

Тыва Республиканың Баштыңының Тыва Республиканың Дээди Хуралынга (парламентизинге) 2024 чылда республикада ажыл-херектерниң байдалының база иштики политика дугайында АЙЫТКАЛЫ 19.01.2024 Тыва Республиканың Баштыңының Тыва Республиканың Дээди Хуралынга (парламентизинге) 2024 чылда республикада ажыл-херектерниң байдалының база иштики политика дугайында АЙЫТКАЛЫ

Хүндүлүг эштер, бөгүн православ чүдүлгелиг чонга онзагай хүн. Ону ажыглап, чырыткылыг Крещение байырлалы-биле чаңгыс чер чурттугларымга байыр чедирип тур мен. 

«Делегей кооперациязы болгаш экспорт» национал төлевилели Тываның Көдээ ажыл-агый яамызының суггарылга системаларын катап тургузар төлевилелин деткээн 16.01.2024 «Делегей кооперациязы болгаш экспорт» национал төлевилели Тываның Көдээ ажыл-агый яамызының суггарылга системаларын катап тургузар төлевилелин деткээн

Сөөлгү ийи чылда Тывада суггарылга системаларын катап тургузар ажылдар идепкейжээн. Россияның Президентизи Владимир Путинниң «Делегей кооперациязы болгаш экспорт» национал төлевилелиниң деткээни «АҮК продукциязын экспорттаары» регионалдыг төлевилел суггарылга системаларының инженер-техниктиг дериглерин катап тургузар ажылды чорудуп турар.

Эрткен неделяда Тывага 3 баллдан күштүг дөрт чер шимчээшкини бүрүткеттинген 16.01.2024 Эрткен неделяда Тывага 3 баллдан күштүг дөрт чер шимчээшкини бүрүткеттинген

Эрткен неделяда Тывага 3 баллдан күштүг дөрт чер шимчээшкиннери болган. Ооң дугайында ОБЯ-ның регионалдыг эргелели республика чазааның аппарат хуралында дыңнаткан.

Владислав Ховалыг – Тываның күрүне эрге-чагырга органнары биле прокуратураның үре-түңнелдиг кады ажылдажылгазын үнелээр бис 15.01.2024 Владислав Ховалыг – Тываның күрүне эрге-чагырга органнары биле прокуратураның үре-түңнелдиг кады ажылдажылгазын үнелээр бис

Тыва Республиканың прокуратуразынга Россия Федерациязының прокуратуразының тургустунганындан бээр 302 чылынга тураскааткан байырлыг хурал болуп эрткен.

Тывада ОРВИ аарыы көвүдээн 15.01.2024 Тывада ОРВИ аарыы көвүдээн

Чазактың аппарат хуралында Росхереглелхайгааралының Тыва Республикада эргелелиниң удуртукчузу, регионнуң кол санитар эмчизи Людмила Салчак республикада эпидемиологтуг байдалдың дугайында илеткээн. 

Тывага национал төлевилелдерни боттандырганындан спортка ынактар саны көвүдээн 15.01.2024 Тывага национал төлевилелдерни боттандырганындан спортка ынактар саны көвүдээн

Республикада спортче хаара туттунган кижилерниң саны доктаамал өзүлдеде. «Демография» национал төлевилелдиң «Спорт – амыдыралдың нормазы» регионалдыг төлевилел чорудуу-биле спортчу тудуглар болгаш объектилер септелгези болгаш тудуу калбарган. 

Владислав Ховалыг: «Көдээ суурнуң башкызы» күрүне программазы-биле 2024 чылда 13 башкыны деткиир бис» 12.01.2024 Владислав Ховалыг: «Көдээ суурнуң башкызы» күрүне программазы-биле 2024 чылда 13 башкыны деткиир бис»

Россияның президентизи Владимир Путин Анадырьның хөй-ниитичилери-биле ужуражып тура, «Көдээ суурнуң башкызы» программа хереглелдиг болганда, ооң күүселдезин 2030 чылга чедир узадырын дыңнаткан.

2024 чылда Тывага 30 хөй-ниити дыштанылга черлери туттунар 11.01.2024 2024 чылда Тывага 30 хөй-ниити дыштанылга черлери туттунар

Президент Владимир Путиныниң эгелээни «Чуртталга оран-савазы болгаш хоорай хүрээлели» национал төлевилел боттандырылгазы-биле республиканың шупту 19 муниципалдыг тургузугларынга чаа стадионнарны, скверлер спорт шөлдерин болгаш өске-даа объектилерни тудар.

Тываның Чаңгыс аай штавы тускай шериг операциязының дайынчыларынга ээлчеглиг дузаламчыны чыып эгелээн 11.01.2024 Тываның Чаңгыс аай штавы тускай шериг операциязының дайынчыларынга ээлчеглиг дузаламчыны чыып эгелээн

Тускай шериг операциязында чаңгыс чер чурттугларывысче Шагаа хүнү уткуштур чорудар чүъктү 2024 чылдың январь 9-тан эгелеп чыый берген.

Орус географтыг ниитилел Тывага мультимедийлиг аян-чорукче чалап турар 11.01.2024 Орус географтыг ниитилел Тывага мультимедийлиг аян-чорукче чалап турар

«Мир» төлевир системазының, Кужугет Шойгу аттыг Культурлуг фондунуң база республика чазааның деткиишкини-биле Орус географтыг ниитилелдиң 360 хемчээлге тырттырган тускай аян-чоруундан Тываның шупту чараш черлерин көрүп болур.

Школаларның спортчу инфраструктуразын чаартыр ажылдарны Тыва бо чылын база уламчылаар 11.01.2024 Школаларның спортчу инфраструктуразын чаартыр ажылдарны Тыва бо чылын база уламчылаар

Тыва Республика бо чылын «Уруг бүрүзүнүң чедиишкини» төлевилел-биле 20 хире млн рубльди алырын регионнуң баштыңы Владислав Ховалыг дыңнаткан. 

Тывада мал кыштаглаашкынын чидириг чок эртер дээш 10.01.2024 Тывада мал кыштаглаашкынын чидириг чок эртер дээш

Тываның Көдээ ажыл-агый яамызының январь 10-да медээзинден алырга, республикада мал кыштаглаашкыны ажырбас эртип турар. Малдың күш-деңгели чүгээр.

Тывада ОРВИ база грипп аарыы эпидемиологтуг деңнелден 21,9 хуу эвээш 10.01.2024 Тывада ОРВИ база грипп аарыы эпидемиологтуг деңнелден 21,9 хуу эвээш

Чаа чылдың бирги неделязында Тывада ОРВИ-ден аараан 608, а грипптиң А хевиринден – 5, COVID-19-тан 9 кижи аараан деп, Росхереглекчилер хайгааралының регионалдыг эргелели эпидемиологтуг байдалга неделяның мониторинг түңнелин республиканың баштыңы Владислав Ховалыгга таныштырган.

Тывага Чаа чылдың байырлалдарында онза болуушкуннар болбаан 10.01.2024 Тывага Чаа чылдың байырлалдарында онза болуушкуннар болбаан

Республика Баштыңы Владислав Ховалыгның удуртуп эрттиргени аппарат хуралында, байырлал хүннеринде амыдырал-хандырылганың бүгү-ле кол адырлары үрелиишкиннер чокка, турум ажылдаанын демдеглээн.

ССРЭ-ниң составынче Тыва Арат Республиканың киргенинден бээр 80 чылын байырлаарын белеткеп эрттирер оргкомитетти Тывада тургускан 09.01.2024 ССРЭ-ниң составынче Тыва Арат Республиканың киргенинден бээр 80 чылын байырлаарын белеткеп эрттирер оргкомитетти Тывада тургускан

Республиканың баштыңы Владислав Ховалыг организастыг комитетти тургузар дугайында ТР-ниң Чазааның айтыышкынынга атты салган. ТР-ниң Чазааның даргазының оралакчызы Орлан Сарыглар ону удуртур. 

Тываның Чазаанга эрткен байырлалдарның оперативтиг байдалын сайгарып чугаалашкан 09.01.2024 Тываның Чазаанга эрткен байырлалдарның оперативтиг байдалын сайгарып чугаалашкан

Бөгүн Тываның Чазааның аппарат хуралында байырлалдың дыштаныр хонуктары канчаар эрткенин сайгарып чугаалашкан.

Национал төлевилелдер боттанылгазы-биле Тывада элээн каш ФАП ажыглалче кирген 09.01.2024 Национал төлевилелдер боттанылгазы-биле Тывада элээн каш ФАП ажыглалче кирген

Чаа чылдың дыштаныр хонуктарында, республиканың элээн каш суурларында чаа фельдшер-акушер пунктуларын байырлыы-биле ажыткан.

Тываның Баштыңы «Россия 24» телеканалга интервьюзунда 2023 чылдың түңнелдерин таныштырган 09.01.2024 Тываның Баштыңы «Россия 24» телеканалга интервьюзунда 2023 чылдың түңнелдерин таныштырган

Республика Баштыңы бүгү чуртта эң кол тема - тускай шериг операциязының киржикчилеринге көргүзүп турары деткимчезиниң база фронт чоогунда шериглерге ужуражылгаларының дугайында чугаадан эгелээн.    

Тывада хүнннүң-не үнүүшкүннүг дежурстволар оперативтиг байдалды оожургаткан 08.01.2024 Тывада хүнннүң-не үнүүшкүннүг дежурстволар оперативтиг байдалды оожургаткан

Чаа чылдың хөй дыштаныр хүннеринде Тыва Республиканың Чазааның кежигүнннери бадылаттынган чурум ёзугаар чер-черлерже үнүүшкүннерни январь 8-ке чедир кылганнар.

Тывада ужудукчу чок аппараттарны кылып эгелээн 08.01.2024 Тывада ужудукчу чок аппараттарны кылып эгелээн

Тывага бир ай бурунгаар ТШО-нуң хоочуну ужудукчу чок аппараттарны кылып эгелээн, ону деткиир бис деп, Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг демдеглээн. 

Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг республиканың чурттакчы чонунга Рождество байырлалын таварыштыр байырын чедирген 07.01.2024 Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг республиканың чурттакчы чонунга Рождество байырлалын таварыштыр байырын чедирген

Хүндүлүг, чаңгыс чер чурттугларым!

Силерге сеткилимниң ханызындан Рождество байырлалын таварыштыр байырым чедирдим.


Россияның алдарлыг артизи, Тываның Улустуң артизи Анна Оюновна Шириин-оол чок болган 06.01.2024 Россияның алдарлыг артизи, Тываның Улустуң артизи Анна Оюновна Шириин-оол чок болган

Тываның Баштыңы база республика чазааның кежигүннери Россия Федерациязының алдарлыг артизи, Тыва Республиканың Улустуң артизи В.Көк-оол аттыг Национал хөгжүм-шии театрының артизи Анна Оюновна Ширин-оол 78 харлап чорааш, чырык өртемчейден чарлып чорутканы-биле чок улузунга ханы кажыыдалын илереткен.

55-ки мотоадыгжы бригадага «гвардейжи» деп хүндүлүг атты тывыскан 05.01.2024 55-ки мотоадыгжы бригадага «гвардейжи» деп хүндүлүг атты тывыскан

Россия Федерациязының Президентизи 55-ки аңгы мотоадыгжы бригадага (дагжы) «гвардейжи» деп хүндүлүг атты тыпсыр дугайында чарлыкка атты салган. 

Владислав Ховалыг Чаа чыл-биле Тываның чурттакчыларынга байыр чедирген 31.12.2023 Владислав Ховалыг Чаа чыл-биле Тываның чурттакчыларынга байыр чедирген

Тываның Баштыңы «Азия төвү» архитектурлуг комплекстиң чанындан чаңгыс чер чурттуглары-биле кады республиканың чонунга байырын чедирген. 

Владимир Путин Чаа чыл-биле Тываның Баштыңынга байыр чедирген 31.12.2023 Владимир Путин Чаа чыл-биле Тываның Баштыңынга байыр чедирген

Владислав Ховалыг бодунуң блогунда Владимир Путинден келген байыр чедириишкинин чурукка тырттыргаш салган. Чурттуң Президентизи ында Тываның чурттакчыларынга байыр чедириишкининиң чылыг сөстерин дамчытканын регионнуң баштыңы бижээн.

РФ-тиң камгалал сайыды Сергей Шойгу Чаа чыл-биле Тываның чонунга байырын чедирген 31.12.2023 РФ-тиң камгалал сайыды Сергей Шойгу Чаа чыл-биле Тываның чонунга байырын чедирген

Россия Федерациязының камгалал сайыды чазак телеграммазы-биле Тыва Республиканың баштыңы  Владислав Ховалыгга Чаа чылдың байыр чедириишкинин чоруткан

Тываның Национал театрынга күрүне шаңналдарын тыпсыр байырлыг езулал болуп эрткен 29.12.2023 Тываның Национал театрынга күрүне шаңналдарын тыпсыр байырлыг езулал болуп эрткен

Бөгүн, Чаа Чылдың бүдүүзүнде, В. Көк-оол аттыг Национал театрга Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг республиканың хөгжүлдезинге үлүг-хуузун киирип, күш-ажылы-биле шылгараан кижилерге Россия Федерациязының база Тыва Республиканың күрүне шаңналдарын байырлыы-биле тывыскан.

 

Улуг-Хем кожуунда Өг-бүлеге хөй ажыл-чорудулгалыг төп ажылдап эгелээн 29.12.2023 Улуг-Хем кожуунда Өг-бүлеге хөй ажыл-чорудулгалыг төп ажылдап эгелээн
Шагаан-Арыг хоорайда хары угда чаңгыс черден ачы-дуза чедирилгезин көргүзер социал албан черин – Хөй ажыл-чорудулгалыг өг-бүле төвүн байырлыг байдалга ажыткан. 

Тывада Чаа чыл байырлалдарында айыыл чок чорук хемчеглерин күштелдирер 29.12.2023 Тывада Чаа чыл байырлалдарында айыыл чок чорук хемчеглерин күштелдирер

Республика Баштыңы Владислав Ховалыгның даалгазы-биле, Чаа чыл болгаш Рождество байырлалдарының дыштаныр хонуктарында регионнуң девискээринге айыыл чок чорук хемчеглерин хандырар оперативтиг штабты тургускан.

Тываның Соок-Ирейи Луганск Улус Республиканың Свердловск хоорайда уругларга байырны чедирген 29.12.2023 Тываның Соок-Ирейи Луганск Улус Республиканың Свердловск хоорайда уругларга байырны чедирген

Амгы үеде ажыл-агый аайы-биле Луганск Улус Республиканың Свердловск хоорайда сургакчылап чоруп турар Тыва Республиканың Баштыңының ТШО айтырыгларның талазы-биле тускай төлээзи Тимур Куулар Чаа чылдың кол илбичизиниң ролюн күүсеткен.

Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг Москвага Күрүне чөвүлелиниң хуралынга киришкен 28.12.2023 Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг Москвага Күрүне чөвүлелиниң хуралынга киришкен

Москвага эрткен Чаа чыл бүдүүзүнүң Күрүне чөвүлелиниң хуралынга регионнарның губернаторлары, Күрүне Думазының фракциялар лидерлери, федералдыг сайыттар киришкен.

Кызылдан Москваже субсидиялыг авиарейстер январьда катап ужуп эгелээр 28.12.2023 Кызылдан Москваже субсидиялыг авиарейстер январьда катап ужуп эгелээр

2024 чылдың бирги хонуктарындан эгелеп Тываның чурттакчылары Москваже чиигелделиг өртек-биле катап ужуп эгелээрлер.

Тывада чурттакчы чонга садар хөмүрге чаа өртекти доктааткан 28.12.2023 Тывада чурттакчы чонга садар хөмүрге чаа өртекти доктааткан

Хөмүрнүң кол тывыкчызы - Тываның даг-руда компаниязының 2024 чылда чурттакчы чонга садар хөмүрге саналдаан чаа өртекке Тываның Чазаа чөпшээрешпээн.

Чаа чыл байырлалдарында республиканың амыдырал-хандырылга объектилери шыңгыыраткан чурум-биле ажылдаар 28.12.2023 Чаа чыл байырлалдарында республиканың амыдырал-хандырылга объектилери шыңгыыраткан чурум-биле ажылдаар

Тываның Баштыңы Владислав Ховалыгның даалгазы езугаар, чазак даргазының оралакчызы Олег Лукинниң удуртканы республикада одалга үезиниң эртип турарының талазы-биле оперативтиг штаб Чаа чыл болгаш Рождество байырлалдарында күштелдирген чурум-биле ажылдаар.

Тыва Республика «Россияның демир-оруктары» ажык акционерлиг ниитилел-биле экспортче тыва хөмүрнү үндүр садар дугайында дугуржулгага атты салган 27.12.2023 Тыва Республика «Россияның демир-оруктары» ажык акционерлиг ниитилел-биле экспортче тыва хөмүрнү үндүр садар дугайында дугуржулгага атты салган

«Россияның демир-оруктары» ажык акционерлиг ниитилелдиң чиңгине директорунуң бирги оралакчызы Сергей Кобзев биле Тыва Республиканың Баштыңы Владислав Ховалыг Тываның девискээринде ажылдап турар бүдүрүлгелерден Ыраккы Чөөн чүк уунче хөмүр сөөртүлгезиниң кол параметрлерин бажыглаан документиде атты салганнар. 

Тываның Баштыңының Ёлказы республиканың шупту кожууннарындан муң хире уругларны чыгган 26.12.2023 Тываның Баштыңының Ёлказы республиканың шупту кожууннарындан муң хире уругларны чыгган

В.Көк-оол аттыг Национал театрга республиканың Чаа чылдың кол оюн-тоглаазынче эки өөредилгелиг, интеллектуалдыг, эртем, чогаадылга болгаш спортчу чедиишкиннери-биле шылгараан база тускай шериг операциязында шериг даалгазын күүседип турар ачаларлыг муң хире уругларны хаара туткан.

“Спортчу Тыва” шуулганда республиканың спортчу чедиишкиннерин түңнээн 26.12.2023 “Спортчу Тыва” шуулганда республиканың спортчу чедиишкиннерин түңнээн

Эрткен дыштаныр хонуктарда Кызыл хоорайга болуп эрткен “Спортчу Тыва” шуулган үезинде республиканың спортчуларының чедиишкиннерин чарлаан.

Тываның Баштыңы Росреестрниң юбилейлиг хүнү-биле ажылдакчыларынга байырны чедирген 25.12.2023 Тываның Баштыңы Росреестрниң юбилейлиг хүнү-биле ажылдакчыларынга байырны чедирген

Федералдыг күрүнениң бүрүткел, кадастр болгаш картография албаны тургустунганындан бээр 15 чылын база шимчевес өнчүге эргени бүрүткээр күрүне система тургустунганындан бээр 25 чылын демдеглеп эрттирген. 

Тывада грипптиң А биле В хевирлерин лабораторияга бадыткаан 25.12.2023 Тывада грипптиң А биле В хевирлерин лабораторияга бадыткаан

Тывада Росхереглел хайгааралының регионалдыг эргелелиниң специалистери санитар-эпидемиологтуг хемчеглерни күштелдирери чугула деп сагындырган.

Тываның Баштыңы «Спортчу элита-2023» спортчу байырлалында шылгараңгай спортчуларны шаңнаан 25.12.2023 Тываның Баштыңы «Спортчу элита-2023» спортчу байырлалында шылгараңгай спортчуларны шаңнаан

Декабрьның 23-те, «Субедей» спорт комплекизинге чылдың кол спортчу байырлалы - «Спортчу элита – 2023» хемчег болуп эрткен. Бо чылын чээрби алды дугаар эртип турары ол.

Тывада ногаа шыгжаар улуг черни күрүне деткиишкини-биле ажылдаткан 25.12.2023 Тывада ногаа шыгжаар улуг черни күрүне деткиишкини-биле ажылдаткан
Кызыл кожууннуң Сукпак суурда 1 муң тонна ногаа аймаа шыгжаарынга таарыштыр кылган, амгы үениң дериг-херекселдери-биле четчелеттинген тускай черни ажыткан.

Тываның Чазааның кежигүннери «Күзелдер Шивизи»-биле уругларның күзелдерин боттандырар 25.12.2023 Тываның Чазааның кежигүннери «Күзелдер Шивизи»-биле уругларның күзелдерин боттандырар

Тываның Чазааның кежигүннери «Күзелдер Шивизи» бүгү-российжи ачы-буян акциязынга каттышкан. 

Төрээн черин чылыдып, чырыдар мергежилдиг кижилерниң байырлалын демдеглээн 22.12.2023 Төрээн черин чылыдып, чырыдар мергежилдиг кижилерниң байырлалын демдеглээн

Төрээн черин чылыдып, чырыдар мергежилдиг муң-муң кижилер бөгүн профессионал байырлалын демдеглеп турарлар. Бөгүн Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг республиканың энергетика ажылдакчыларынга байырны чедирип, оларның күш-ажылын демдеглээн.

Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг «Күзелдер Шивизи» бүгү-российжи ачы-буян акциязынга каттышкан 21.12.2023 Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг «Күзелдер Шивизи» бүгү-российжи ачы-буян акциязынга каттышкан

Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг чаагай чаңчыл езугаар «Күзелдер Шивизи» акцияга каттышкан.

Тывада алдан-маадырларның маадырлыг чоруунга сактыышкын хүнүн доктааткан 21.12.2023 Тывада алдан-маадырларның маадырлыг чоруунга сактыышкын хүнүн доктааткан

Тыва Республиканың Баштыңы Владислав Ховалыгның чарлыы-биле, майның 11-ни 60 маадырларның маадырлыг чоруунга сактыышкын хүнү кылдыр тургускан.

Тывада «Росчетки» чаа транзит шугумунга «Туран» подстанцияны кожар дээш эде чаартылга ажылдарын кылыр 21.12.2023 Тывада «Росчетки» чаа транзит шугумунга «Туран» подстанцияны кожар дээш эде чаартылга ажылдарын кылыр

РФ-тиң Чазааның даргазының оралакчызы Александр Новактың бадылааны, Тыва Республиканың девискээринде үлетпүр болгаш социал адырларда энергетика хандырылгазының комплекстиг планы-биле республиканың төп болгаш чөөн кожууннарында чырык энергиязын хандырып турар 220 кВ-тыг «Туран» подстанцияны эде чаартыр.

Тываның Баштыңы айыыл чок чорук органнарының ажылдакчыларынга күрүне шаңналдарын тывыскан 21.12.2023 Тываның Баштыңы айыыл чок чорук органнарының ажылдакчыларынга күрүне шаңналдарын тывыскан

Владислав Ховалыг республиканың айыыл чок органнарының ажылдакчыларынга болгаш хоочуннарынга профессионал байырлалы-биле байырын чедирген.

Тывада ТШО киржикчилериниң сагыш-сеткил реабилитациязының айтырыгларын сайгарып чугаалашкан бүгү-российжи эртем-практиктиг конференция ажылын эгелээн 20.12.2023 Тывада ТШО киржикчилериниң сагыш-сеткил реабилитациязының айтырыгларын сайгарып чугаалашкан бүгү-российжи эртем-практиктиг конференция ажылын эгелээн

«Тускай шериг операциязының киржикчилериниң база оларның өг-бүлелериниң сагыш-сеткил-психологтуг реабилитациязы: Россия Федерациязының буддийжи общиналарның буддийжи практикаларын база арга-дуржулгазын ажыглаары» деп бүгү-российжи эртем-практиктиг конференция бодунуң ажылын Кызылга эрттирген.

Чаа чыл болгаш Рождество байырлалдарының кол хемчеглер планы 20.12.2023 Чаа чыл болгаш Рождество байырлалдарының кол хемчеглер планы
Чаа чыл болгаш Рождество акциялары

Декабрь 22-ге чедир – үр үеде эмнээшкинде, ол ышкаш интернат албан черлеринде уругларга Чаа чылдың чигирзиг болгаш чимистиг белектерин чыыр ачы-буян акциязы. Республиканың школаларынга, техникумнарга база колледжтерге.

Тывада Республиканың Хөй-ниити палатазының чаа составы ажылын эгелээн 20.12.2023 Тывада Республиканың Хөй-ниити палатазының чаа составы ажылын эгелээн

Кызыл хоорайның 1 дугаар уруглар садының директору, арга-дуржулгалыг башкы Алесия Бажина Хөй-ниити палатызының бешки чаа составының даргазында соңгуткан.

Тыва Республиканың Баштыңының грантызынга «Тывалар» деп ховар фотоальбомну парлап үндүрер 19.12.2023 Тыва Республиканың Баштыңының грантызынга «Тывалар» деп ховар фотоальбомну парлап үндүрер

Тыва Республиканың Баштыңының грантызын хуваап-үлээр комиссия конкурстуң культура болгаш уран чүүл адырында түңнелдерин үндүрген.

Тываның Баштыңы «Россия» делгелге-форумнуң шөлүнге эрткен «Чаңгыс демниг Россия» партияның XXI съездизинге киришкен 19.12.2023 Тываның Баштыңы «Россия» делгелге-форумнуң шөлүнге эрткен «Чаңгыс демниг Россия» партияның XXI съездизинге киришкен

Тываның Баштыңы «Чаңгыс демниг Россия» партияның XXI съездизиниң пленарлыг хуралында партияның тыва регионалдыг салбырын төлээлээн.

Тываның Баштыңы республиканың орук четкизиниң хөгжүлдезин Росавтооруктуң удуртукчузу-биле чугаалашкан 19.12.2023 Тываның Баштыңы республиканың орук четкизиниң хөгжүлдезин Росавтооруктуң удуртукчузу-биле чугаалашкан
В

ладислав Ховалыг Москвага ажыл албан аайы-биле сургакчылап чорааш, Росавтодорнуң удуртукчузу Роман Новиковка ужурашкан.

Кызылдың аэропортунда делегей чергелиг эрттирилге пунктузу ажылдаарынга белен 19.12.2023 Кызылдың аэропортунда делегей чергелиг эрттирилге пунктузу ажылдаарынга белен

Кызылдың аэропортунда дериттинген күрүне кызыгаарының агаар эрттирилге пунктузу ажылдаарынга белен деп, ажылды хүлээп алган ведомстволар аразының комиссия даргазы, Роскүртудуг ФККА удуртукчузунуң бирги оралакчызы Константин Лазарев дыңнаткан.

Тываның Баштыңы 2024 чылда республика бюджединиң дугайында хоойлуга атты салган 18.12.2023 Тываның Баштыңы 2024 чылда республика бюджединиң дугайында хоойлуга атты салган

ТР-ниң Дээди Хуралынга, 2024 чылда Тыва Республиканың Бюджет дугайында хоойлузун сөөлгү номчулгазында бадылаан соонда, Владислав Ховалыг документиге атты салган. 

Владислав Ховалыг: Президентиниң сөстери ажыл-чорудулгага тура-сорукту берген 15.12.2023 Владислав Ховалыг: Президентиниң сөстери ажыл-чорудулгага тура-сорукту берген

Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг ээлчеглиг ажыл-агыйжы үнүүшкүнге чорааш, «Владимир Путин-биле чылдың түңнелдери» программаны орук ара көрген. Республиканың сайыттар кабинеди дамчыдылганы Чазак бажыңынга коллективтии-биле көрген.

Тыва Республиканың алдарлыг ажылдакчызы, күрүне албанының хоочуну Степан Монгушович Достай чок болган 14.12.2023 Тыва Республиканың алдарлыг ажылдакчызы, күрүне албанының хоочуну Степан Монгушович Достай чок болган

Тыва Республиканың Баштыңы база Тыва Республиканың Чазааның кежигүннери Тыва Республиканың алдарлыг ажылдакчызы, күш-ажылдың хоочуну Достай Степан Монгушовичиниң мөчээни-биле ооң өг-бүлезинге, чоок кижилеринге ханы кажыыдалын илереткен.

Тывада чолаачыларга база оларның пассажирлеринге чылынар 10 пунктуну организастаан 14.12.2023 Тывада чолаачыларга база оларның пассажирлеринге чылынар 10 пунктуну организастаан

Чамдык кожууннарда агаарның соогу 49 чедип турар чыкылама сооктар дүшкенинден, Орук-транспорт комплекизи база орук организациялары республика девискээринде хондур-хүнзедир ажылдаар стационарлыг болгаш шимчеп чоруур чылынар черлерни организастаан.

Тывада шупту дош кежиглер декабрьның 15-тен ажылдап эгелээр 14.12.2023 Тывада шупту дош кежиглер декабрьның 15-тен ажылдап эгелээр

Тывада республиканың чедери берге черлери-биле автомобиль аргыжылгазын хандырып турар дөрт дош кежиг бо неделяда ажыттынар. 

Кызылда эът болбаазырадыр болгаш консервалаар комбинат ажыттынган 14.12.2023 Кызылда эът болбаазырадыр болгаш консервалаар комбинат ажыттынган

«Белдир» көдээ ажыл-агый бүдүрүлге кооперативи Тываның социал-экономиктиг хөгжүлдезиниң бот-тускай программа боттандырылгазы-биле күрүне деткимчезинге 11 млн рубльди алгаш, бодунуң баазазынга комбинатты ажыткан.

Тывада амыдырал-хандырылга объектилериниң ажылынга контрольду күштелдирген 13.12.2023 Тывада амыдырал-хандырылга объектилериниң ажылынга контрольду күштелдирген

Тывада сооктар дүшкени-биле республиканың чылыг-энергетика комлекизиниң "чүъгү" улгаткан.

Тываның Баштыңы Хову-Аксы суурда газ частыышкынындан когараан өг-бүлеге дузалажырын дааскан 13.12.2023 Тываның Баштыңы Хову-Аксы суурда газ частыышкынындан когараан өг-бүлеге дузалажырын дааскан

Бөгүн, 10.54-те, Чеди-Хөл кожууннуң ЧДДА дежурныйның телефонунче Хову-Аксы суурнуң Юбилейная кудумчузунда, 3 дугаар бажыңның бир квартиразында частыышкын болган дугайында дыңнадыг кирген. 

Тываның Чазаа биле «Эльбрусметалл-Литий» (Ростех) социал-экономиктиг кады ажылдажылга дугайында дугуржулгага атты салырлар 13.12.2023 Тываның Чазаа биле «Эльбрусметалл-Литий» (Ростех) социал-экономиктиг кады ажылдажылга дугайында дугуржулгага атты салырлар

«Ростех» инвестиция блок база ооң иштинде «Эльбрусметалл-Литий» структураның удуртулгазы-биле Владислав Ховалыгның ужуражылгазының кол айтырыы – чаа бүдүрүлгеже тус черниң кадрларын хаара тудары болган.

Тывада дыңзыг сооктардан база дүвүлүг хаттардан мал кыштаглаашкыны нарыыдаан 13.12.2023 Тывада дыңзыг сооктардан база дүвүлүг хаттардан мал кыштаглаашкыны нарыыдаан

Чазак даргазының оралакчызы Алик Монгуштуң удуртканы республиканың мал кыштаглаашкынын мониторингилээр оперативтиг штабтың дыңнадыы-биле алырга, агаарның сооганы, харның кылыннадыр чагганы база дүвүлээн хаттар малчын турлагларже оруктарны хөртүктей дуй хадып, мал-маганга берге байдалды тургускан.

Тывада чаартынган кадрлар төптери таварыштыр ажылга тургустунган кижилер саны чылда 17 хуу көвүдээн 12.12.2023 Тывада чаартынган кадрлар төптери таварыштыр ажылга тургустунган кижилер саны чылда 17 хуу көвүдээн

Тывада чонну ажылга хаара тудар төптерни кадрлар төптери кылдыр чаарткан соонда, 2023 чылда аңаа келген хамаатыларның 70 ажыг хуузун ажылга тургускан.

Национал төлевилелдер боттанылгазын чедип алыр дээш күжениишкинниг ажылдаар 12.12.2023 Национал төлевилелдер боттанылгазын чедип алыр дээш күжениишкинниг ажылдаар

Тыва Республиканың Чазааның аппарат хуралында республикада национал төлевилелдер күүселдезин сайгарып чугаалашкан.

Тывада Рождество номчулгаларынга киржир күзелдиг шупту кижилерни чалаан 11.12.2023 Тывада Рождество номчулгаларынга киржир күзелдиг шупту кижилерни чалаан

Чаңчыл болу берген Тываның Рождество номчулгалары Кызылда он дугаар болуп эртер.

Тывада коронавирустуң «ниндзя» штаммы көвүдеп турар 11.12.2023 Тывада коронавирустуң «ниндзя» штаммы көвүдеп турар

Декабрьның 4-тен 12-ге чедир, Тывада коронавирустан аарыыр чоруктуң деңнели бүдүн чартык катап, азы 71 турганындан 104 чедир өскен. 

Тывада Чаа чыл кежээлерин эрттирерин хораан 11.12.2023 Тывада Чаа чыл кежээлерин эрттирерин хораан

Тыва Республиканың Баштыңы Владислав Ховалыг декабрь 7-де Чаа 2024 чылды байырлаар корпоратив хемчеглерин хоруур дугайында айтыышкынга атты салган. 

Россияның башкарыкчы эртем төптериниң специалистери Тываның кадык камгалал системазын сайзырадырынга арга-сүмелерни берген 11.12.2023 Россияның башкарыкчы эртем төптериниң специалистери Тываның кадык камгалал системазын сайзырадырынга арга-сүмелерни берген

Россияның кадык камгалал сайыды Михаил Мурашконуң база чурттуң башкарыкчы эртем медицина албан черлерниң удуртукчуларның ийи хүн дургузунда ажылдаанының түңнелинде, регионнуң чазаанга республика баштыңы Владислав Ховалыгның, кадык камгалал яамызының удуртулга составының база республиканың эмнелге албан черлериниң кол эмчилериниң киржилгези-биле улуг хурал болуп эрткен.

Ада-чурт Маадырларының хүнүнде Тывада билдинмес солдаттың тураскаалынга чечектерни салган 09.12.2023 Ада-чурт Маадырларының хүнүнде Тывада билдинмес солдаттың тураскаалынга чечектерни салган

Бөгүн, Россияда Ада-чурт Маадырларының хүнүнде, Тываның баштыңы Владислав Ховалыг база Россияның кадык камгалал сайыды Михаил Мурашко, республиканың Дээди Хуралының (парламент) депутаттары, корум-чурум камгалаар болгаш шеригжиткен албан черлериниң ажылдакчылары Кызыл хоорайда Билдинмес солдаттың тураскаалынга чечектерни салган.

Михаил Мурашко Тываның эмчилеринге ведомство шаңналдарын тывыскан 09.12.2023 Михаил Мурашко Тываның эмчилеринге ведомство шаңналдарын тывыскан

Россия Федерациязының кадык камгалал сайыды Михаил Мурашко Тыва Республикага кээп чорааш, хөй чылдарда профессонал хүлээлгезин ак сеткилдиг күүсеткен кадык камгалал адырының ажылдакчыларынга ведомство шаңналдарын тывыскан. 

Михаил Мурашко Тываның онкодиспансериниң чаа дериг-херекселдериниң ажылынга үнелелди берген 09.12.2023 Михаил Мурашко Тываның онкодиспансериниң чаа дериг-херекселдериниң ажылынга үнелелди берген

Россия Федерациязының кадык камгалал сайыды Михаил Мурашко Тыва Республикага ажыл албаны-биле кээп чорааш четкен бир объектизи - республиканың онкология диспансери болган.

Тывада чигир аарыглыг уругларның байдалын хынаар дериг-херекселче акша-хөреңгини тускайлаан 09.12.2023 Тывада чигир аарыглыг уругларның байдалын хынаар дериг-херекселче акша-хөреңгини тускайлаан

Президентиниң даалгазы-биле Россия Федерациязының Чазаа чигир аарыглыг уругларның глюкозазын доктаамал хынап турар портативтиг системалар хандырылгазынга 5,1 млрд ажыг рубльди аңгылап үндүрген.

Михаил Мурашко Кызылда хөй угланыышкынныг ажыл-чорудулгалыг чаа эмнелге төвүн хынаан 08.12.2023 Михаил Мурашко Кызылда хөй угланыышкынныг ажыл-чорудулгалыг чаа эмнелге төвүн хынаан
Федералдыг сайыт регионнуң Баштыңы Владислав Ховалыг-биле кады республиканың эмнелге албан черлерин хынаан. 

Тывада «Соңгукчу-биле харылзааның изиг шугум» телефону ажылдап эгелээн 08.12.2023 Тывада «Соңгукчу-биле харылзааның изиг шугум» телефону ажылдап эгелээн

Россия Федерациязының Федералдыг Хуралының Федерациязы Чөвүлели 2024 чылдың март 17-де Россия Федерациязының президентизинге соңгулда хүнү болуп эртерин доктааткан.

Россияның кадык камгалал сайыды Михаил Мурашко ажыл албан аайы-биле Тывада чедип келген 08.12.2023 Россияның кадык камгалал сайыды Михаил Мурашко ажыл албан аайы-биле Тывада чедип келген

Регионнуң Баштыңы Владислав Ховалыг Михаил Мурашкону Кызылдың аэропортунга уткуп алган.

Москвада Тываның бүрүн эргелиг төлээ чери база «Изида» фонд республиканың чурттакчыларын деткиир 08.12.2023 Москвада Тываның бүрүн эргелиг төлээ чери база «Изида» фонд республиканың чурттакчыларын деткиир

Москва хоорайда Тыва Республиканың бүрүн эргелиг төлээ чери база «Изида» деп сагыш-сеткил үнелиг чүүлдерин, шажын-чүдүлгени, чүдүлгени болгаш шажынчы аян-чорукту камгалап база хөгжүдер ачы-дуза фондузу аразында дугуржулганы чарган. 

Тываның бюджединде социал чарыгдалдар үлүү планныг көргүзүгнү ашкан 07.12.2023 Тываның бюджединде социал чарыгдалдар үлүү планныг көргүзүгнү ашкан

Тывада 2023 чылда республика бюджединиң 9 айында күүселдезиниң түңнелдерин үндүрген. ТР-ниң Саң-хөө яамызының сан-чурагайы-биле алырга, январь – сентябрьда чарыгдалдарның түңү 42 млрд. 289,3 млн. рубль, а орулгалар – 39 млрд. 777,6 млн. рубль болган.

Инвесторлар корпорацияның төлевилелинче инвестицияны салып, киржикчи болурунга беленин дыңнаткан 07.12.2023 Инвесторлар корпорацияның төлевилелинче инвестицияны салып, киржикчи болурунга беленин дыңнаткан

Дүүн Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг «Енисей Сибирин хөгжүдер корпорацияның» чиңгине директору Сергей Ладыженко-биле ужурашкан.

Тыва школаларны бүрүнү-биле септеп чаартыр талазы-биле тергииннерниң санында 07.12.2023 Тыва школаларны бүрүнү-биле септеп чаартыр талазы-биле тергииннерниң санында

«Чаңгыс демниг Россияның» чиңгине чөвүлелиниң секретары Андрей Турчак школаларны бүрүн септеп чаартыр талазы-биле тергииннерниң санынче Тыва Республика база киргенин адаан.

Чаа чылдың байырлал хүннеринде Тывада айыыл чок чорукту хандырарының айтырыгларын чугаалашкан 07.12.2023 Чаа чылдың байырлал хүннеринде Тывада айыыл чок чорукту хандырарының айтырыгларын чугаалашкан

Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг корум-чурум камгалаар органнарның удуртукчуларның киржилгези-биле террорга удур комиссия база оперативтиг штабтың каттышкан хуралын эрттирген. 

Тывада мал кыштаглаашкынының айтырыгларының оперативтиг штавы ажылдап турар 06.12.2023 Тывада мал кыштаглаашкынының айтырыгларының оперативтиг штавы ажылдап турар

Тываның Көдээ ажыл-агый болгаш аъш-чем яамызы республикада малдың кыштаглаашкыны чогуур деңнелде эртип турарын дыңнаткан. 

Тываның Баштыңы «Волонтер-эмчилер» эки турачы шимчээшкинниң регионалдыг активи-биле ужурашкан 06.12.2023 Тываның Баштыңы «Волонтер-эмчилер» эки турачы шимчээшкинниң регионалдыг активи-биле ужурашкан

Владислав Ховалыг кадык камгалал адырында «Волонтер-эмчилер» бүгү-российжи хөй-ниити шимчээшкининиң регионалдыг салбырының активи-биле чазак бажыңынга ужурашкан. 

«Хөөмей» академиязы Тываның хөгжүмнүг аас чогаалының медиатеказын таныштырган 06.12.2023 «Хөөмей» академиязы Тываның хөгжүмнүг аас чогаалының медиатеказын таныштырган

Тывада «Хөөмей» делегей академиязының инновация төлевилели – Тываның хөгжүмнүг аас чогаалының медиатеказын байырлыы-биле ажыткан.

Тываның волонтёрлары «Россияның суглары» акцияга киржилгези-биле он шылгараңгайлар санынче кирген 05.12.2023 Тываның волонтёрлары «Россияның суглары» акцияга киржилгези-биле он шылгараңгайлар санынче кирген

Эки турачы хүнүнүң бүдүүзүнде, Москвада «Россия» делегейниң делгелге-шуулганында, суг объектилерниң эриктерин боктан аштаар талазы-биле «Россияның суглары» бүгү-российжи волонтер акциязының юбилейлиг сезонунуң түңнелдерин үндүрген.

Тывада 130 хире аныяк өг-бүлелер чурттаар байдалын экижиткен 05.12.2023 Тывада 130 хире аныяк өг-бүлелер чурттаар байдалын экижиткен

Чурттуң президентизиниң мурнунда боттандырар сорулгаларының бирээзинге хамаатыларның чуртталга байдалы экижидери хамааржырын Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг бодунуң блогунда демдеглээн.

Республиканың чамдык хоорай, суурларында коронавирус аарыы көвүдеп турар 05.12.2023 Республиканың чамдык хоорай, суурларында коронавирус аарыы көвүдеп турар

Росхереглелхайгааралының Тыва Республикада эргелели эрткен неделя дургузунда, ноябрьның 27-ден декабрь 3-ке чедир, чаа коронавирус халдавырындан аараан 79 таварылга бүрүткеттингенин дыңнаткан.

Тываның чаа школаларынга – чаа өөредилге номнары 04.12.2023 Тываның чаа школаларынга – чаа өөредилге номнары

“Өөредилге” национал төлевилелдиң федералдыг программалары-биле Тыва Республикада 11 чаа школаның тудуу чоруп турар. Оларның дөртү 2023-2024 өөредилге чылында ажыглалче кирип, баштайгы өөреникчилерин хүлээп алыр дээш белеткел ажылдарын чорудуп турар.

Тываның көдээ ажыл-агый болгаш аъш-чем сайыдының албан хүлээлгезин күүседир кылдыр Юрий Оруспайны томуйлаан 04.12.2023 Тываның көдээ ажыл-агый болгаш аъш-чем сайыдының албан хүлээлгезин күүседир кылдыр Юрий Оруспайны томуйлаан

Тыва Республиканың ветеринария албанын удуртуп турган Юрий Делгер-оолович Оруспай декабрьның 1-ден Көдээ ажыл-агый яамызын баштаар.

Тываның орук ажыл-агый албаннары улуг хар дүшкенинден оперативтиг дежурныйлаашкынче шилчээн 04.12.2023 Тываның орук ажыл-агый албаннары улуг хар дүшкенинден оперативтиг дежурныйлаашкынче шилчээн

Республиканың улуг хар дүшкен төп кожууннарының база федералдыг Р-257 «Енисей» дургаар оруктарны хайгааралда алган. 

Тываның Баштыңы “Чаңгыс демниг Россия” партиязының Тывада регионалдыг салбырының XXXIX дугаар конференциязынга киришкен 01.12.2023 Тываның Баштыңы “Чаңгыс демниг Россия” партиязының Тывада регионалдыг салбырының XXXIX дугаар конференциязынга киришкен

«Чаңгыс демниг Россия» партияның тургустунганындан бээр 22 чылдаанының бүдүүзүнде, Кызыл хоорайга партияның регионалдыг салбырының кежигүннериниң конференциязы болуп эрткен.

Декабрьның 14-те Владимир Путин-биле «дорт шугум» болуп эртер 01.12.2023 Декабрьның 14-те Владимир Путин-биле «дорт шугум» болуп эртер

Президентиниң парлалга-секретары Дмитрий Песков ооң дугайында дыңнаткан. Бо удаада күрүне баштыңы «дөрт шугум» биле түңнел парлалга-конференциязын каттыштырып, “Владимир Путин-биле чылды түңнеп” деп чаа хевирге ужуражылганы эрттирерин чугаалаан.

Тывада чазылдырар бүдүмелдер кезээн бүдүрер заводту ажылдаткан 01.12.2023 Тывада чазылдырар бүдүмелдер кезээн бүдүрер заводту ажылдаткан

Ростех күрүне корпорациязы Тывада эмульсиялыг частыр бүдүмелдерге кезектер бүдүрер заводту ажыткан.

РФ-тиң Президентизиниң Сибирь федералдыг округда бүрүн эргелиг төлээзиниң округ хуралында одалга сезонунга Тываның белеткелин демдеглээн 30.11.2023 РФ-тиң Президентизиниң Сибирь федералдыг округда бүрүн эргелиг төлээзиниң округ хуралында одалга сезонунга Тываның белеткелин демдеглээн

Ростеххайгааралдың эксперт түңнелинден алырга, Тыва Республиканың чуртталга-коммунал ажыл-агыйы кышкы үеде ажылдаарынга 100 хуу белен.

Тываның өөредилге албан черлери чаа школа автобустары-биле четчелеттинген 30.11.2023 Тываның өөредилге албан черлери чаа школа автобустары-биле четчелеттинген

Ноябрь 28-те, Кызылга хөй санныг өөреникчилерлиг база эргижирээн автобустарлыг өөредилге албан черлеринге 15, 20 база 24 олуттуг, айыыл чок чорук системазы база ГЛОНАСС-биле дериттинген ПАЗ, ГАЗ база УАЗ маркалыг 25 чаа автотранспорттуң дүлгүүрлерин дамчыдар байырлыг езулал болуп эрткен.

Тываның болгаш Моолдуң корум-чурум камгалакчылары кызыгаар чоогунда черлерде мал одарладырынга база мал оорунга профилактиканы күштелдирерин чугаалашкан 30.11.2023 Тываның болгаш Моолдуң корум-чурум камгалакчылары кызыгаар чоогунда черлерде мал одарладырынга база мал оорунга профилактиканы күштелдирерин чугаалашкан

Тыва Республиканың Баштыңы Владислав Ховалыг Кызылда Моолдуң чиңгине консулу Чимид Ганболд, Увс аймактың губернатору Чулуун Чимэдтиң база ийи таланың корум-чурум камгалаар органнар төлээлериниң киржилгези-биле видеоконференц-харылзаалыг хуралды эрттирген.

Тываның Баштыңы школалар тудуглары кайы хире чоруп турарын хынаан 29.11.2023 Тываның Баштыңы школалар тудуглары кайы хире чоруп турарын хынаан

Владислав Ховалыг Кызыл хоорайда Бай-Хаакскаяда база Вавилин ээтпээнде, Сукпак база Балгазын суурларда школалар тудуу кайы хире чоруп турарын хынаан.

Тываның Улустуң чогаалчызы, культураның алдарлыг ажылдакчызы Эдуард Баирович Мижиттиң чүрээ сокпайн барган 29.11.2023 Тываның Улустуң чогаалчызы, культураның алдарлыг ажылдакчызы Эдуард Баирович Мижиттиң чүрээ сокпайн барган

Тываның Баштыңы база Тыва Республиканың Чазааның кежигүннери Тываның Улустуң чогаалчызы, республиканың культуразының алдарлыг ажылдакчызы Эдуард Баирович Мижиттиң мөчээни-биле ооң чоок болгаш төрээн кижилеринге ханы кажыыдалын илереткен.

Тываның Дээди Хуралының депутаттары 2024 чылда база планныг 2025 болгаш 2026 чылдарда республика бюджединиң төлевилелин бирги номчулгазында хүлээп алган 29.11.2023 Тываның Дээди Хуралының депутаттары 2024 чылда база планныг 2025 болгаш 2026 чылдарда республика бюджединиң төлевилелин бирги номчулгазында хүлээп алган

Тыва Республиканың Дээди Хуралының үшкү чыыжының тоску сессиязының дөрткү ээлчеглиг хуралында, республиканың кол саң-хөө документизиниң төлевилелин сайгырып көрген.

Кызылда агаар ышталыышкынын эвээжедир ажылдар уламчылавышаан 28.11.2023 Кызылда агаар ышталыышкынын эвээжедир ажылдар уламчылавышаан

Регионнуң Баштыңы Владислав Ховалыг Тываның найысылалының агаарын чүдередирин эвээжедир ажылдарның кайы хире чоруп турарын дыңнаткан.

Тывада чиигелделиг ипотека чээлилерниң 99 хуузу чаа тудугларда квартиралар садып алырынче үнген 28.11.2023 Тывада чиигелделиг ипотека чээлилерниң 99 хуузу чаа тудугларда квартиралар садып алырынче үнген

2023 чылдың сентябрьда республикага чиигелделиг ипотека программазы ажылдап эгелээнинден, Тываның чурттакчылары 2,5 млрд рубльге чээлилерни алган. 

Тывада эпидсезон эгелээнден грипптен аараан чаңгыс-даа таварылга демдеглеттинмээн 28.11.2023 Тывада эпидсезон эгелээнден грипптен аараан чаңгыс-даа таварылга демдеглеттинмээн

Тывада эпидемиологтуг сезон грипптээн чаңгыс-даа таварылга чокка эртип турар. 

2024 болгаш планныг 2025 база 2026 чылдарда республика бюджединиң төлевилелин сайгарып чугаалашкан 27.11.2023 2024 болгаш планныг 2025 база 2026 чылдарда республика бюджединиң төлевилелин сайгарып чугаалашкан

Бөгүн, ноябрьның 27-де, Тыва Республиканың 2024 болгаш планныг 2025 база 2026 чылдарда Тываның моон соңгааргы хөгжүлдезин тодарадыр республика бюджединиң төлевилелинге ажык дыңнаашкыннар болуп эрткен.

Тывада эртем болгаш техника адырында 2023 чылда республика Баштыңының шаңналының лауреаттары илереттинген 27.11.2023 Тывада эртем болгаш техника адырында 2023 чылда республика Баштыңының шаңналының лауреаттары илереттинген

2023 чылда эртем ажылдакчыларының чедиишкиннери дээш республика Баштыңының шаңналдарын тыпсыр дугайында шиитпирни Тываның Чазаа бадылаан.

Тывадан ээлчеглиг гуманитарлыг дуза партиязын Луганск Улус Республиканың Свердловск хоорайынче чоруткан 27.11.2023 Тывадан ээлчеглиг гуманитарлыг дуза партиязын Луганск Улус Республиканың Свердловск хоорайынче чоруткан

Тыва Республиканың шеф дузазын көргүзүп турары Сведловск хоорайның тайбың чурттакчыларга дээш чыгган аъш-чем болгаш канцеляр барааннарының гуманитарлыг дузазының ээлчеглиг партиязы ноябрьның 22-де Кызылдан үнүпкен.

Тывада өскүс болгаш ада-иезиниң хайгааралы чок арткан уруглардан 20 кижи чаа бажыңнарынче көжүп кирер 27.11.2023 Тывада өскүс болгаш ада-иезиниң хайгааралы чок арткан уруглардан 20 кижи чаа бажыңнарынче көжүп кирер

Тываның Өөредилге яамызы өскүс болгаш ада-иезиниң хайгааралы чок арткан 20 хамаатыга чурттаар оран-саваның дүлгүүрлерин тывыскан

. 

Тываның 44 чурттакчылыг сууру соңгу чүк хандырылгалыг девискээрлер даңзызынче кирген 24.11.2023 Тываның 44 чурттакчылыг сууру соңгу чүк хандырылгалыг девискээрлер даңзызынче кирген

Кол транспорт оруктарындан ырак болгаш чедери берге болганындан амыдыралга чугула херек барааннар-биле хандырарынга онза чурум херек аңгы чурттакчылыг черлерлиг Россияның 21 регионунуң санынче Тыва база кирген.

Тывада Херээженнер сонуургалдарының национал стратегиязын боттандырарының планы бадылаттынган 24.11.2023 Тывада Херээженнер сонуургалдарының национал стратегиязын боттандырарының планы бадылаттынган

Тываның Чазаа херээженнер сонуургалының национал стратегиязын боттандырарының бирги чадазының ажылдар планын тургускан. Россияның Чазаа ийи аңгы үе-чадага – 2023 база 2026 чылдарда болгаш 2027 – 2030 чылдарда санаан Стратегияны 2022 чылдың төнчүзүнде хүлээп алганын сагындыраал.

Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг Москва хоорайда спорт болгаш өөредилгениң «Самбо-70» төвүнге чораан 24.11.2023 Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг Москва хоорайда спорт болгаш өөредилгениң «Самбо-70» төвүнге чораан

Дүүн Тываның Баштыңы Владимир Ховалыг база Москва хоорайда Тываның бүрүн эргелиг төлээзи Чечен Чоксум спорт болгаш өөредилгениң делегейде ады-сураа алгаан «Самбо-70» төвүнге чорааннар.

Владислав Ховалыг: чонувустуң амыдыралынга чугула рольду улуг болгаш найыралдыг өг-бүлелер кезээде ойнап чораан 24.11.2023 Владислав Ховалыг: чонувустуң амыдыралынга чугула рольду улуг болгаш найыралдыг өг-бүлелер кезээде ойнап чораан

Владимир Путинниң шиитпири-биле 2024 чылды Россияда Өг-бүле чылы кылдыр чарлаан.

Тывада инвестиция төлевилели-биле «Кызылская» подстанцияның күчүзүн 44 хуу улгаттырар 24.11.2023 Тывада инвестиция төлевилели-биле «Кызылская» подстанцияның күчүзүн 44 хуу улгаттырар

«Росчетки» инвестпрограмма боттандырылгазы-биле «Кызылская» подстанцияда 220 кВ-тыг чаа автотрансформаторну ажылдаткан.

 

«Россия» делгелге шуулган үезинде Тываның инвестиция күчүзүн таныштырып көргүскен 23.11.2023 «Россия» делгелге шуулган үезинде Тываның инвестиция күчүзүн таныштырып көргүскен

ВДНХ-да делегей чергелиг «Россия» делгелгениң шөлүнге, ноябрь 21-де Тыва Республика хүнүнүң ажыдыышкынында, республиканы боду тускай төөгүлүг, культуралыг, бойдус болгаш экономиктиг күчү-шыдалдыг, онзагай географтыг туруштуг Россия Федерациязының бир региону кылдыр таныштырып көргүскен.

Тываның болгаш Камгалал яамызының чогаадыкчы коллективтери чаңгыс сценага оюн-көргүзүүн бараалгаткан 23.11.2023 Тываның болгаш Камгалал яамызының чогаадыкчы коллективтери чаңгыс сценага оюн-көргүзүүн бараалгаткан

Дүүн, Москва хоорайда Российжи Армияның Төп академиктиг театрының төөгүлүг сценазынга, Тыва Республиканың культура болгаш уран чүүлүнүң мастерлери база Россияның Камгалал яамызының чогаадыкчы коллективтери каттышкан оюн көргүзүү-биле көрүкчүлерни өөртүп, магадынчыг кежээни хайырлаан.

Владислав Ховалыг Беларусь Республика-биле бурунгаар кады ажылдажылга дугайында чугаалаан 23.11.2023 Владислав Ховалыг Беларусь Республика-биле бурунгаар кады ажылдажылга дугайында чугаалаан

Тыва биле Беларусьтуң аразында амгы дугуржулга ажыл-чорудулгазының ажылчын бөлүүнүң хуралы дүүн Москвага болуп эрткенин Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг  дыңнаткан. 

Тываның культура болгаш уран чүүл мастерлериниң концерттери «Россия» делгелгениң көрүкчүлерин сонуургаткан 23.11.2023 Тываның культура болгаш уран чүүл мастерлериниң концерттери «Россия» делгелгениң көрүкчүлерин сонуургаткан

«Россия» делгелге-шуулганның шөлүнге эрткен Тыва Республиканың хүнүнде, республиканың  чогаадыкчы коллективтери ВДНХ-ның кол кудумчу сценазынга “Енисейниң ужуун алган чери” деп база регионнуң экспозициязын делгээн “Көшкүн чоннуң делегейи” деп 75-ки павильонга концерттерни көргүскен. 

Тывадан аныяктар «Россия» делгелгениң шөлүнге кудазын ойнаан 23.11.2023 Тывадан аныяктар «Россия» делгелгениң шөлүнге кудазын ойнаан

Ноябрьның 21-де, Москвада на ВДНХ-да эртип турар «Россия» делгелге үезинде Тыва Республиканың Хүнүнге тураскааткан байырлыг хемчегде,   Начын Кунзен-оол биле Белекмаа Ондар тыва езу-чаңчылдарны сагып, өг-бүле тудар куда доюн дүжүргеннер. 

Улуг назылыг кижилерни хаара тырттар төптер 22.11.2023 Улуг назылыг кижилерни хаара тырттар төптер

Идепкейжи узун назын байдалдарын тургузары – Социал фондунуң мурнады боттандырар ажылы. 

Чыл төнчүзүнге чедир Тываның шупту школаларынга Уруглар инициативаларының төптери ажыттынар 22.11.2023 Чыл төнчүзүнге чедир Тываның шупту школаларынга Уруглар инициативаларының төптери ажыттынар

Эрткен неделяда республиканың элээн каш школаларында кичээлден дашкаар болгаш немелде өөредилге хемчеглери эрттиреринге тускай дерип, шимээн өрээлдерни уругларның хөй-ниити каттыжыышкыннарының активчилеринге база дагдыныкчыларынга ажыткан. 

Тыва – дириг ужур-чаңчылдарның чурту: «Россия» шуулган делгелгеде республика хүнү 22.11.2023 Тыва – дириг ужур-чаңчылдарның чурту: «Россия» шуулган делгелгеде республика хүнү

Ноябрьның 21-де, Москвада «Россия»  улуг делгелге-шуулганының үезинде Тыва Республиканың хүнүн байырлыы-биле ажыдып, регионнуң стендизин таныштырган.

Тыва Республиканың Баштыңының Кубогу дээш мини-футболга 10 команда кордап киржир 22.11.2023 Тыва Республиканың Баштыңының Кубогу дээш мини-футболга 10 команда кордап киржир

Ноябрьның 22-25 хүннеринде «Субедей» спорт комплекизинге, Тываның Баштыңы Владислав Ховалыгның Кубогу дээш мини-футболга регионнар аразында ийиги турнир болуп эртер.

Бөгүн "Россия" бүгү-делегей делгелге-шуулганынга Тыва Республиканың хүнү болуп эртер 21.11.2023 Бөгүн "Россия" бүгү-делегей делгелге-шуулганынга Тыва Республиканың хүнү болуп эртер

Бөгүн, ноябрьның 21-де ВДНХ-да, "Россия" бүгү-делегей делгелге-шуулганынга Тыва Республиканың хүнү болуп эртер. 

Тыва биле Орус географтыг ниитилел кады ажылдажылга дугайында дугуржулганы чарган 21.11.2023 Тыва биле Орус географтыг ниитилел кады ажылдажылга дугайында дугуржулганы чарган

Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг база «Орус географтыг ниитилел» бүгү-российжи хөй-ниити организациязының бирги вице-президентизи кады ажылдажылга дугайында керээге атты салганнар.

Тыва улааноттан немелде тарыышкын планын 105,9 хуу күүсеткен 20.11.2023 Тыва улааноттан немелде тарыышкын планын 105,9 хуу күүсеткен

Тывада чурттакчы чонну улааноттан тарыырының планы графикти мурнаан – амдыгаа чедир эң айыылдыг халдавырдан кандыг-бир чылдагаан-биле тарытпаан кижилерни тарыыры доозулган.

Тываның күрүне албан-хаакчыларының эзирик машина мунганы дээш ажылындан хостаар дугайында инициативазын РФ-тиң Күрүне Думазынче киирер 20.11.2023 Тываның күрүне албан-хаакчыларының эзирик машина мунганы дээш ажылындан хостаар дугайында инициативазын РФ-тиң Күрүне Думазынче киирер

Регионнуң Баштыңы Владислав Ховалыг бүгү-делегейде орук озал-ондаандан когарааннарга сактышкыын хүнүнде автоаварияларга боттарының чоок болгаш төрээн кижилерин чидирген республиканың чурттакчыларынга кажыыдалын илереткен.  

Владислав Ховалыг: Чөөн чүкче угланган Сибирьниң чаа оруктары бүгү Россияның экономиказынга ийиги тынышты ажыдар 17.11.2023 Владислав Ховалыг: Чөөн чүкче угланган Сибирьниң чаа оруктары бүгү Россияның экономиказынга ийиги тынышты ажыдар

Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг Сибирь федералдыг округ губернаторларын Сибирьниң демир-оруунда Транссибке чергелешкен тудуг төлевилелдерин бурунгаарладыр дээш күжениглерин идепкейжидерин кыйгырган. 

Тыва ажыглаттынмас бажыңнардан чурттакчыларны өскээр көжүрер планны мурнады боттандырып турар 17.11.2023 Тыва ажыглаттынмас бажыңнардан чурттакчыларны өскээр көжүрер планны мурнады боттандырып турар

Тываның Тудуг яамызы чурттаар арга чок апарган чуртталга фондузун кызырар дээн регионалдыг төлевилелдиң акшаландырыышкын түңүн улгаттырарын чедип алган. 

Тываның Баштыңы СФО-да Бүрүн эргелиг төлээ чанында Чөвүлелдиң база МАСС Чөвүлелиниң каттышкан хуралынга киришкен 17.11.2023 Тываның Баштыңы СФО-да Бүрүн эргелиг төлээ чанында Чөвүлелдиң база МАСС Чөвүлелиниң каттышкан хуралынга киришкен

Ноябрьның 16-да Москвага «Россия» бүгү-делегей делгелге-шуулганының шөлүнге, Сибирь федералдыг округтуң хүннеринде, Россия Федерациязының Президентизиниң Сибирь федералдыг округда бүрүн эргелиг төлээзиниң чанында Чөвүлелдиң база РФ-тиң субъектилериниң экономиктиг кады ажылдажылгазының «Сибирь дугуржулгазы» регионнар аразының ассоциация Чөвүлелиниң каттышкан хуралы болуп эрткен.

ТШО-да Тываның шериг албанныгларынга техниктиг дериг-херекселдерни ам база чедирген 17.11.2023 ТШО-да Тываның шериг албанныгларынга техниктиг дериг-херекселдерни ам база чедирген

Тываның Баштыңының ТШО айтырыгларының талазы-биле тускай төлээзи Тимур Куулар дайынчыларның чагыын чедирери-биле, бистиң республикадан албан эрттирип турар оолдарның РФ-тиң чаа регионнарында шериг кезектеринде ноябрь эгезинде четкеш келген.

Тываның орук албаннары “изиг шугумнарны” ажылдаткан 17.11.2023 Тываның орук албаннары “изиг шугумнарны” ажылдаткан

Республиканың оруктарын ажаап-карактаар орук организацияларының диспетчер албаннарының баазазында «изиг шугумнар» ажылдап турар.

Ноябрьның 16-да «Россия» бүгү-делегейниң делгелге-шуулганынга Сибирь федералдыг округтуң хүнү эртер 16.11.2023 Ноябрьның 16-да «Россия» бүгү-делегейниң делгелге-шуулганынга Сибирь федералдыг округтуң хүнү эртер

Россия Федерациязының Президентизиниң Сибирь федералдыг округда бүрүн эргелиг төлээзи Анатолий Серышевтиң киржилгези-биле бүдүн хүн дургузунда хемчеглер болуп эртер. 

Ноябрьның 20-23 хүннеринде Москвага Тыва Республиканың Культура хүннери болуп эртер 16.11.2023 Ноябрьның 20-23 хүннеринде Москвага Тыва Республиканың Культура хүннери болуп эртер

Келир неделяда, Россияның найысылалынга, Тыва Республиканың Культура хүннери ажыттынар. Москваның чурттакчылары база аалчылары Тываның уран чүүл мастерлериниң хөгжүм, кинематография, чурулга, хореография, ус-уран чогаадылга ажылдарын сонуургап көөрлер.

Тывада республиканың уруглар эмнелгезинде 300 уруг Соок-Ирейже чагааларын чоруткан 16.11.2023 Тывада республиканың уруглар эмнелгезинде 300 уруг Соок-Ирейже чагааларын чоруткан

Тывада Чаа чылга белеткел ажылдары, ооң иштинде байырлал бүдүүзүнүң хемчеглери эгелээн. Республиканың уруглар эмнелгезинде чыдар уруглар “Мен – эр-хей мен!” деп акцияга киришкен.

Тываның Чазаа «Кызыл Крест»-биле керээни чарган 15.11.2023 Тываның Чазаа «Кызыл Крест»-биле керээни чарган

Россияның Кызыл Крестизи-биле Тываның кады ажылдажылгазы чаа деңнелче үнген – бо неделяда чурттуң улуг ачы-дуза организациязы, оң регионалдыг салбыры база республиканың чазаа хереглелдиг чонга социал дузаламчы көргүзериниң программаларын кады боттандырар дугайында керээни чарган.

Тывада «Чуга дош» профилактика акциязын чарлаан 15.11.2023 Тывада «Чуга дош» профилактика акциязын чарлаан

Чаңчыл болу берген «Чуга дош» профилактика акциязы Тывага ноябрьның 20-де эгелээр. Республиканың Чазаа ону бадылаан айтыышкынны үндүрген.

Меценаттың акша-хөреңгизи-биле Кызылдың школазында немей туткан тудугну ажыткан 15.11.2023 Меценаттың акша-хөреңгизи-биле Кызылдың школазында немей туткан тудугну ажыткан

Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг Кызыл хоорайның 8 дугаар эге школазында немей туткан тудугнуң байырлыг ажыдыышкынынга киришкен.

Тываның Баштыңы «Цзыцзинь» корпорацияның удуртулгазы-биле ужурашкан 15.11.2023 Тываның Баштыңы «Цзыцзинь» корпорацияның удуртулгазы-биле ужурашкан

2014 чылдан бээр Тываның девискээринде полиметалл болбаазырадылгазында ажылдап турар «Цзыцзинь» корпорацияның иштинде «Лунсин» КХН-ниң ажыл-чорудулгазынга хамаарыштыр ийи таланың моон соңгаар кады ажылдажылгазын Владислав Ховалыг баштаан республиканың сайыттар кабинеди ооң удуртулгазы-биле сайгарып чугаалашкан.

Тываның Көдээ ажыл-агый яамызында тускай штаб мал кыштаглаашкыны төнчүгеже ажылдаар 14.11.2023 Тываның Көдээ ажыл-агый яамызында тускай штаб мал кыштаглаашкыны төнчүгеже ажылдаар

Тыва Республиканың Баштыңының аппарат хуралында, Тываның мал ажыл-агыйлары кыштаглаашкынче канчаар киргенин сайгарып чугаалашкан.

Росхереглелхайгааралы ажылдакчыларын албан тарыдарын ажыл берикчилеринге сагындырган 14.11.2023 Росхереглелхайгааралы ажылдакчыларын албан тарыдарын ажыл берикчилеринге сагындырган
Бо неделяда республикада сезоннуг халдавырлыг гриппке удур 33950 санныг вакцина келгенин, ТР-ниң Кадык камгалал яамызы дыңнаткан.

Тываның Чазаанга «2023 чылдың тулган күрүне хамааты албан-хаакчызы» мөөрейниң түңнелдерин үндүрген 14.11.2023 Тываның Чазаанга «2023 чылдың тулган күрүне хамааты албан-хаакчызы» мөөрейниң түңнелдерин үндүрген

«2023-2028 чылдарда күрүне хамааты албанын хөгжүдери» күрүне программазының хемчээ-биле Тываның тергиин күрүне албан-хаакчызы ат дээш мөөрейни бир дугаар эрттирген. 

Тывада 186 өскүстер чыл төнчүзүнге чедир чаа бажыңнарны алыр 13.11.2023 Тывада 186 өскүстер чыл төнчүзүнге чедир чаа бажыңнарны алыр

Ол бөлүктүң хамаатыларынга дээш 93 квартира тудуу адакталган болза, эрткен чылдарның программазындан база 93 объектиниң тудуу доостур четкенин республиканың Өөредилге яамызы дыңнаткан.

Тывада боттуң бүдүрүлге ажыл-чорудулга хевирлериниң даңзызын калбарткан 13.11.2023 Тывада боттуң бүдүрүлге ажыл-чорудулга хевирлериниң даңзызын калбарткан

Тываның Чазаа аграржыларның импортту солуурун хандырарынга херек экономиктиг ажыл-чорудулга хевирлериниң регионда даңзызын немээр дээн саналын деткээн. 

Тываның спортчузу Саян Хертек Арменияга болуп эрткен самбога делегей чемпионадынга алдынны чаалап алган 13.11.2023 Тываның спортчузу Саян Хертек Арменияга болуп эрткен самбога делегей чемпионадынга алдынны чаалап алган

Ноябрьның 10-12 хүннеринде Ереван хоорайга самбога делегей чемпионады болуп эрткен. Саян Хертек түңнел салыгда Грузияның мөгези Вахтанг Чидрашвилини 2:0 сан-биле тиилээн. 

«Ада-чуртуң камгалакчылары» күрүне фондузунуң Тывада салбыры тус чер эрге-чагыргалары-биле сырый харылзаалыг ажылда 13.11.2023 «Ада-чуртуң камгалакчылары» күрүне фондузунуң Тывада салбыры тус чер эрге-чагыргалары-биле сырый харылзаалыг ажылда

Бо чылдың июнь 1-де Тывага албан ёзузу-биле ажылдап эгелээриниң бетинде “Ада-чурттуң камгалакчылары” күрүне фондузунуң салбыры 200 ажыг хамаатыны хүлээп алган. 

Тываның көдээ суурларында уругларның кадыкшылы быжыг 13.11.2023 Тываның көдээ суурларында уругларның кадыкшылы быжыг

2022 чылда профилактиктиг эмчи шинчилгезин эрткен уругларныӊ 28,9 хуузун шуут каӊ кадык деп санаан (РФ- те – 28 хуу). Ук медээни уругларныӊ болгаш уруг-дарыглыг өг-бүлелерниӊ дугайында күрүне илеткелинде бижээн. 

Тываның Баштыңы Улусчу фронтунуң регионалдыг салбырының конференциязынга киришкен 11.11.2023 Тываның Баштыңы Улусчу фронтунуң регионалдыг салбырының конференциязынга киришкен

Владислав Ховалыг Улусчу фронтунуң регионалдыг салбырының конференциязынга аалчы болуп  киржип,  республикада национал төлевилелдер күүселдезинге мониторинг түңнелдерин база “Улусчу фронт Россия дээш” деп бүгү-российжи хөй-ниити шимчээшкининиң регионалдыг штавының чаа составын соңгуур шиитпирлер хүлээп алыышкынын дыңнаан. 

Тывага Чоннуң чаңгыс эп-сеткил хүнүнүң бүдүүзүнде аңгы-аңгы адырларның хоочуннарын болгаш шылгараңгай ажылдакчыларын шаңнаан 03.11.2023 Тывага Чоннуң чаңгыс эп-сеткил хүнүнүң бүдүүзүнде аңгы-аңгы адырларның хоочуннарын болгаш шылгараңгай ажылдакчыларын шаңнаан

Бөгүн Тываның Чазаанга, Чоннуң чаңгыс эп-сеткил хүнүнге тураскаадып, шылгараңгай ажылдакчыларга болгаш күш-ажылдың хоочуннарынга  күрүне болгаш республика шаңналдарын тывыскан. 

Тываның кожуунарынче 10 чаа дүрген дуза машиналарын хувааган 03.11.2023 Тываның кожуунарынче 10 чаа дүрген дуза машиналарын хувааган

Бөгүн, ноябрь 3-те, Тываның Чазак бажыңының чанынга чаа дүрген дуза автомашиналарының дүлгүүрлерин байырлыг байдалда ээлеринге дамчыткан. Республиканың сес кожуунунуң эмнелге албан черлери 10 автомобильдерни бо хүн алган.

Тывада экология болгаш бойдус хүрээлеңин камгалаар адырда 2022 чылдың түңнелдерин үндүрген 03.11.2023 Тывада экология болгаш бойдус хүрээлеңин камгалаар адырда 2022 чылдың түңнелдерин үндүрген

Тываның Арга-арыг болгаш бойдус ажыглалының яамызы 2022 чылда долгандыр хүрээлелдиң байдалы болгаш ооң камгалалының дугайында күрүне илеткелин республика чазаанче киирген. 

Тыва 2030 чылга чедир даштыкы бараан саарылгазын ийи катап көвүдедирин планнаан 02.11.2023 Тыва 2030 чылга чедир даштыкы бараан саарылгазын ийи катап көвүдедирин планнаан

Тываның Чазаа даштыкы-биле экономиктиг ажыл-чорудулганы сайзырадырынче угланган чаарткан күрүне программазын бадылаан. 

Кызылга эрткен Тыва дыл хүнүнде тыва чогаал шаңналының тиилекчилерин чарлаан 02.11.2023 Кызылга эрткен Тыва дыл хүнүнде тыва чогаал шаңналының тиилекчилерин чарлаан

Тыва дылдың хүнүнде, республиканың национал чогаал шаңналының тиилекчилерин шаңнаар байырлыг хемчег болуп эрткен. Улусчу чогаадылга бажыңынга «Тыва дыл – чоннуң өнчүзү» шуулганда шаңналдарны тывыскан.

Чыл төнчүзүнге чедир Тываның 350 хире кижизидикчи башкылары профессионал мергежилин бедидер 01.11.2023 Чыл төнчүзүнге чедир Тываның 350 хире кижизидикчи башкылары профессионал мергежилин бедидер

Башкы болгаш дагдыныкчының чылында, Тывада уруглар садтарының кижизидикчи башкылары «Уруглар сады – сайзыралдың оруктары» төлевилелге киришпишаан, боттарының профессионал билиг-мергежилин бедиткен.

Тываның Баштыңы Тыва дыл хүнү-биле республиканың чурттакчыларынга байырын чедирген 01.11.2023 Тываның Баштыңы Тыва дыл хүнү-биле республиканың чурттакчыларынга байырын чедирген

Тыва Республиканың Улустуң чогаалчызы Александр Даржайның саналдааны езугаар, 2016 чылда Тыва дыл хүнү тургустунган. Байырлал бүдүүзүнде, республикада тыва дылды кадагалап, камгалап арттырарынга болгаш сайзырадырынга тураскааткан хөй санныг темалыг хемчеглерни эрттирери чаңчыл болу берген.

Тываның Баштыңы РФ-тиң Айыыл чок чорук Чөвүлел секретарының үнүүшкүннүг хуралынга киришкен 01.11.2023 Тываның Баштыңы РФ-тиң Айыыл чок чорук Чөвүлел секретарының үнүүшкүннүг хуралынга киришкен

Дүүн Томск хоорайга, Сибирь регионнарында национал айыыл чок чорукту хандырарының чугула айтырыгларының талазы-биле Россия Федерациязының Айыыл чок чорук чөвүлелиниң секретары Николай Патрушевтың үнүүшкүннүг хуралы болуп эрткен.

Тываның орук-транспорт яамызы бо-ла орук озал-ондаа болгулаар черлерни илередир база чок кылыр ажылды ам-даа уламчылаар 01.11.2023 Тываның орук-транспорт яамызы бо-ла орук озал-ондаа болгулаар черлерни илередир база чок кылыр ажылды ам-даа уламчылаар

Тываның Орук-транспорт яамызының специалистери бо чылдың тос айларында республика оруктарынга озал-ондактарны өөренип көргеш, эң хөй орук-транспорт болуушкуннары болган черлерни тодараткан.

Тывада ОРВИ-ден колдуунда элээдилер база ажылдаар назылыг кижилер аарып турар 01.11.2023 Тывада ОРВИ-ден колдуунда элээдилер база ажылдаар назылыг кижилер аарып турар

Регион баштыңынга неделя санында берип турар санитар-эпидемиологтуг байдалга мониторинг медээзинден алырга, халдавырлыг тыныш инфекциялары-биле аарыыр таварылгалар неделя санында немежип турар.

2035 чылга чедир Сибирь федералдыг округтуң стратегтиг хөгжүлде планынче киирген Тываның 31 саналын бадылаан 31.10.2023 2035 чылга чедир Сибирь федералдыг округтуң стратегтиг хөгжүлде планынче киирген Тываның 31 саналын бадылаан

Документиде Сибирь регионнарының экономиктиг өзүлдезинге база чурттакчы чонунуң амыдырал-чуртталга шынарын экижидеринге таарымчалыг байдалдарны тургузар элээн каш угланыышкыннарда бөлүктээн 150 ажыг хемчеглер кирген.

Тываның Баштыңы тускай шериг операциязында Төп болгаш Чөөн чүк шериг округунуң шериг албанныглары-биле ужурашкан 30.10.2023 Тываның Баштыңы тускай шериг операциязында Төп болгаш Чөөн чүк шериг округунуң шериг албанныглары-биле ужурашкан

Владислав Ховалыг Россияның чаа регионнарынга ажыл-агыйжы сургакчылаашкын үезинде, Төп болгаш Чөөн чүк шериг округдарының кезектеринде албан хүлээлгезин эрттирип турар Тываның төлээлеринге ужурашкан.

Тывага көдээ ажыл-агый болгаш болбаазырадылга үлетпүрүнүң ажылдакчыларының хүнүнде шылгараңгайларны шаңнап-мактаан 30.10.2023 Тывага көдээ ажыл-агый болгаш болбаазырадылга үлетпүрүнүң ажылдакчыларының хүнүнде шылгараңгайларны шаңнап-мактаан

Тываның чер ажылдыгларының профессионал байырлалында республикага Дүжүт хүнүн демдеглеп, көдээ ажыл-агыйының улуг ярмарказын эрттирген.

Тывадан шефтээшкин дузазы-биле Луганск Улус Республиканың школазында озал-ондактыг апарган спортзалды катап эде туткан 30.10.2023 Тывадан шефтээшкин дузазы-биле Луганск Улус Республиканың школазында озал-ондактыг апарган спортзалды катап эде туткан

Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг Луганс Улус Республикада ажыл-агыйжы сургакчылаашкын-биле чораан. Шефтээшкин дузазы-биле бистиң тудугжуларывыстың септеп чаартканы ЛУР-нуң Свердловск хоорайның 6 дугаар школазының спорт залын ажыткан байырлалга киржип, тыва чоннуң өмүнээзинден байырын чедирген.

Тыва келир кыштың белеткелинче 340 хире млн рубльди аңгылаан 30.10.2023 Тыва келир кыштың белеткелинче 340 хире млн рубльди аңгылаан

Регионнуң муниципалдыг тургузугларында сентябрьның 15-20 хүннеринде эгелээн одалга сезону эки чоруп турарын Тываның Одалга болгаш энергетика яамызы дыңнаткан.

Тывага Чоннуң чаңгыс эп-сеткилиниң хүнүн байырлаар хемчеглер планы 27.10.2023 Тывага Чоннуң чаңгыс эп-сеткилиниң хүнүн байырлаар хемчеглер планы
Октябрьның 15-тен ноябрь 15-ке чедир

Уран чечен болгаш төөгүлүг кинолар айы, И.Г. Сафьянов аттыг Орус культура төвүнге.

Тываның Баштыңы Орус географтыг ниитилелдиң регионалдыг салбырының хайгаарал чөвүлелиниң составын бадылаан 27.10.2023 Тываның Баштыңы Орус географтыг ниитилелдиң регионалдыг салбырының хайгаарал чөвүлелиниң составын бадылаан

Тывада «Орус географтыг ниитилел» бүгү-российжи хөй-ниити организациязының регионалдыг салбырының хайгаарал чөвүлелиниң кижи санын болгаш составын тодараткан.

2023 чылдың септелге кампаниязында Тываның социал адырында 51 объект киржип турар 27.10.2023 2023 чылдың септелге кампаниязында Тываның социал адырында 51 объект киржип турар

2023 чылда социал адыр объектилерин бүрүнү-биле чаартып-септээр улуг кампания Тывада чоруп турар. 

2023 чылдың түңнели-биле Тывада регионалдыг каттышкан продукт 5,5 хуу өзер 26.10.2023 2023 чылдың түңнели-биле Тывада регионалдыг каттышкан продукт 5,5 хуу өзер

2023 чылда Тываның регионалдыг каттышкан продуктузу эрткен чылдыындан 5,5 хуу көвүдеп (Россияның ВВП – 2,5 %), 101,07 млрд. рубль чедерин санаан. 

Тываның Баштыңы Начын Монгушка делегейниң хостуг хүрешке U-23 маргылдаазынга тиилээни дээш байырын чедирген 26.10.2023 Тываның Баштыңы Начын Монгушка делегейниң хостуг хүрешке U-23 маргылдаазынга тиилээни дээш байырын чедирген

Октябрьның 23-тен 29 хүннеринде Тиранага (Албания) 23 харга чедир мөгелер ортузунга спортчу хүрешке делегей чемпионады болуп эрткен. 

Тывада назы четпээннер херектериниң талазы-биле эки ажылдыг комиссияларны илередир сорулгалыг чыл санының мөөрейин доктааткан 26.10.2023 Тывада назы четпээннер херектериниң талазы-биле эки ажылдыг комиссияларны илередир сорулгалыг чыл санының мөөрейин доктааткан

Социал айыылдыг байдалда назы четпээннерге болгаш өг-бүлелерге профилактика ажылын чорудар муниципалдыг назы четпээннер комиссияларының аразында эки арга-дуржулганы илередип, нептередир сорулга-биле мөөрейни тургускан.

Тываның төрээн дылды кадагалаар болгаш ийи дылды сайзырадырының талазы-биле арга-дуржулгазынга Россияның болгаш даштыкының эртемденнери бедик үнелелди берген 26.10.2023 Тываның төрээн дылды кадагалаар болгаш ийи дылды сайзырадырының талазы-биле арга-дуржулгазынга Россияның болгаш даштыкының эртемденнери бедик үнелелди берген

Тывада Тыва дыл хүнүнүң бүдүүзүнде, ол хүнге тураскааткан темалыг хемчеглер хөйү-биле эртип турар. 

Тываның Баштыңы Улусчу чогаадылга болгаш дыштанылга төвүнүң коллективинге 75 чылдааны-биле байырын чедирген 25.10.2023 Тываның Баштыңы Улусчу чогаадылга болгаш дыштанылга төвүнүң коллективинге 75 чылдааны-биле байырын чедирген

Дүүн, Национал театрга республиканың бот-тывынгыр болгаш профессионал чогаадыкчы коллективтери, күүседикчилер база төптүң үндезинин тургускан хоочуннар чыылган юбилейлиг концерт үезинде, Владислав Ховалыг республиканың улусчу чогаадылга төвүнге байырын чедиргеш культура адырынга улуг үлүг-хуузун киирген ажылдакчыларга күрүне шаңналдарын тывыскан.

Тывада он школа бүрүнү-биле септеттинип, чаартынар 25.10.2023 Тывада он школа бүрүнү-биле септеттинип, чаартынар

Федералдыг Чырыдыышын яамызының деткимчези-биле камгалап алганы чартык миллиард ажыг рубль ашкага бо чоокку ийи чылда школаларга капитал септелгелерни кылырын, Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг бодунуң социал четкилеринде дыңнаткан.

2026 чылга чедир Тывага бок аңгылаар комплексти ажылдадыр 24.10.2023 2026 чылга чедир Тывага бок аңгылаар комплексти ажылдадыр

Тываның эрге-чагыргазы бок аайлап аңгылаар комплекс тудар инвесторну тыпкан. Кадыг боктар-биле ажылдаар регионалдыг оператор «ТСП» КУБ-туң иштинде «Вторэкопром» КХН ол ажылдарны кылыр.

РФ-тиң Чазаа Тывада ойнаарактар театрын эде чаартырын деткээн 24.10.2023 РФ-тиң Чазаа Тывада ойнаарактар театрын эде чаартырын деткээн

Октябрьның 20-де, РФ-тиң Чазааның даргазы Михаил Мишустин аныяк көрүкчүлер болгаш ойнаарактар театрларының эде чаартылгазын база бүрүн септелгезин доозарынга акша-хөреңгини тускайлаар дугайында айтыышкынга атты салган.

.

Тывада тудуг черлери 33 дөрбелчин метрден эвээш шөлдүг квартиралар тутпас 24.10.2023 Тывада тудуг черлери 33 дөрбелчин метрден эвээш шөлдүг квартиралар тутпас

Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг чаа тудар хөй аалдыг бажыңнарда квартиралар шөлүн эвээжетпес дээш хемчеглерни алырын республиканың Тудуг яамызынга дааскан.

Хову-Аксында 36 өг-бүле аварийлиг чуртталга фондузундан өскээр көжүрүлде программазы-биле чаа квартираларны алган 24.10.2023 Хову-Аксында 36 өг-бүле аварийлиг чуртталга фондузундан өскээр көжүрүлде программазы-биле чаа квартираларны алган

«Чуртталга оран-савазы болгаш хоорай хүрээлеңи» национал төлевилелдиң Тывада «Чурттаар аргажок чуртталга фондузун доктаамал кызырарын чедип алыры» регионалдыг төлевилел күүселдези-биле Чеди-Хөл кожууннуң Хову-Аксы суурда хөй аалдыг ийи бажыңның тудуу доозулган.

Тываның Баштыңы: бюджет хажыдыышкыннарын чүгле бүрүткеп эвес, а ону болдурбас дээш ажылдаар 23.10.2023 Тываның Баштыңы: бюджет хажыдыышкыннарын чүгле бүрүткеп эвес, а ону болдурбас дээш ажылдаар

Бөгүн, октябрьның 23-те, Россияның Саң-хөө яамызының контроль-хыналда органы тургустунганындан бээр чүс чыл оюн демдеглеп эрттирип турар. 

Тываның Баштыңы вице-премьер Виктория Абрамченко-биле ажыл-агый аайы-биле ужурашкан 23.10.2023 Тываның Баштыңы вице-премьер Виктория Абрамченко-биле ажыл-агый аайы-биле ужурашкан

Владислав Ховалыг РФ-тиң Чазааның даргазының оралакчызы  Виктория Абрамченко-биле ужурашкаш, регионнуң социал-экономиктиг хөгжүлде айтырыгларын сайгарып чугаалашканын бодунуң социал четкилеринде дыңнаткан. 

Россияның Чазаанга Тываның энергия хандырылгазының комплекстиг планының күүселдезин чугаалажып көрген 23.10.2023 Россияның Чазаанга Тываның энергия хандырылгазының комплекстиг планының күүселдезин чугаалажып көрген

Тыва Республиканың Баштыңы Владислав Ховалыг РФ-тиң Чазааның Даргазының оралакчызы Александр Новактың удуртуп эрттиргени Тыва Республикада Энергия хандырылгазының коплекстиг планы кайы хире күүсеттинип турарын сайгарган хуралга киришкен. 

Тыва Республиканың баштыңы РФ-тиң транспорт сайыдының оралакчызы Игорь Чалик-биле ужурашкан 20.10.2023 Тыва Республиканың баштыңы РФ-тиң транспорт сайыдының оралакчызы Игорь Чалик-биле ужурашкан

Тыва Республиканың Баштыңы Владислав Ховалыг Москвага ажылчын сургакчылаашкынның үезинде Россияның транспорт сайыдының ужар чүүл адырын харыылап турар оралакчызы Игорь Чалик-биле ужурашкан.

Тываның бичии суурларында «Сорунза» төлевилел-биле ам база үш культура бажыңы ажыттынар 20.10.2023 Тываның бичии суурларында «Сорунза» төлевилел-биле ам база үш культура бажыңы ажыттынар

Бо чылын Тывада «Сорунза» губернатор төлевилели-биле үш чаа культура бажыңын туткан. Өвүр кожууннуң Ак-Чыраа, Сүт-Хөлдүң Кара-Чыраа база Тес-Хемниң Ак-Эрик суурларда тудуг ажылдары чоруп турар.

Тываның орукчуларын чаа тускай техника-биле чепсеглээн 20.10.2023 Тываның орукчуларын чаа тускай техника-биле чепсеглээн

Тываның эрге-чагыргазы кышкы ажылдарга белеткенир кылдыр республиканың орук организацияларынга дузалажып эгелээн. Бо неделяда чаа тускайжыттынган техникаларны байырлыг байдалда орукчуларга дамчыткан.

Тываның кожууннарында ийи аныяктар төвүнде капитал септелге дооступ турар 20.10.2023 Тываның кожууннарында ийи аныяктар төвүнде капитал септелге дооступ турар

Бии-Хем биле Барыын-Хемчик кожууннарда Аныяктар эгелээшкиннериниң төптерин чаартып турар. Септелге ажылдары доостурунуң кырында келген, удавас тус черниң аныяктары ону ажыдып кирер.

Тывада Росбанк 2 хуу чиигелделиг ставка-биле ипотека чээлизин берип эгелээн 19.10.2023 Тывада Росбанк 2 хуу чиигелделиг ставка-биле ипотека чээлизин берип эгелээн

Тывада чиигелделиг ипотека программазынга Ажаалга банкызының соонда, бо айда Росбанк каттышкан. Банк сентябрьның 25-тен 2 хууга ипотека бээринге чагыгларны хүлээп эгелээн болза, октябрьда бодунуң клиентилери-биле ставказы бичии бирги керээлерни чарып эгелээн.

Тывада кадат чок мал дээш кеземчени шыңгыырадыр 19.10.2023 Тывада кадат чок мал дээш кеземчени шыңгыырадыр

Республиканың оруктарынга бо чылдың эгезинден бээр орук эртип бар чораан мал-маган-биле 13 орук озал-ондаа болган, ооң хайындан ийи кижи мөчээн, алды кижи кемдеп-берттинген. 

Владислав Ховалыг «Чедер» санаторлуг-курорт комплекизиниң тудуун хынаан 19.10.2023 Владислав Ховалыг «Чедер» санаторлуг-курорт комплекизиниң тудуун хынаан

2020 чылда федералдыг чазактың хүлээп алганы Тываның социал-экономиктиг хөгжүлдезиниң бот-тускайлаң программазында тудуглар даңзызынче «Чедер» санаторлуг-курорт кадыкшылга комплекизи кирип турар. 

Тывада кадык камгалал болгаш социал камгалал албан черлериниң ажылдакчылары камгалал маскаларны кедери албан 19.10.2023 Тывада кадык камгалал болгаш социал камгалал албан черлериниң ажылдакчылары камгалал маскаларны кедери албан

Росхереглелхайгааралының регионалдыг эргелелиниң сүмелээни езугаар, Тываның эрге-чагыргазы эмнелге болгаш социал албан черлериниң ажылдакчыларынга маска чурумун албан сагыыр негелдени киирген.

Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг РФ-тиң Үндезин Хоойлузун билиринге бүгү-российжи тестни эрткен 19.10.2023 Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг РФ-тиң Үндезин Хоойлузун билиринге бүгү-российжи тестни эрткен

«Чаңгыс партийжилеримниң төлевилелин деткип, бистиң чурттуң кол хоойлузун билиринге бүгү-российжи конкурска кириштим – деп, Тываның Баштыңы чугаалаан.

Владислав Ховалыг «Билиг» ниитилелиниң регионалдыг салбырының Хайгаарал чөвүлелин баштаар 18.10.2023 Владислав Ховалыг «Билиг» ниитилелиниң регионалдыг салбырының Хайгаарал чөвүлелин баштаар

Бөгүн «Билиг» российжи ниитилелдиң регионалдыг салбырының кежигүннери чалаткан аалчыларның киржилгези-биле кады эрттирген ниити хуралында Хайгаарал чөвүлелин тургузар айтырыгны көрген. 

Тываның дөрт кожуунунда көвүрүглерни «Айыыл чок болгаш шынарлыг оруктар» национал төлевилел-биле септеп турар 18.10.2023 Тываның дөрт кожуунунда көвүрүглерни «Айыыл чок болгаш шынарлыг оруктар» национал төлевилел-биле септеп турар

Бо чылын Тываның Каа-Хем, Бай-Тайга, Барыын-Хемчик база Мөңгүн-Тайга кожууннарда көвүрүглерни «Айыыл чок болгаш шынарлыг оруктар» национал төлевилел боттанылгазы-биле септеп, чаартыр. 

Тываның Баштыңы «Сибирь дугуржулгазы» регионнар аразының ассоциация хуралынга киришкен 18.10.2023 Тываның Баштыңы «Сибирь дугуржулгазы» регионнар аразының ассоциация хуралынга киришкен

РФ-тиң субъектилериниң экономиктиг кады ажылдажылгазының «Сибирь дугуржулгазы» регионнар аразының ассоциация кежигүннериниң 99-ку хуралы видеоконференцхарылзаазы-биле болуп эрткен. 

Тыва 9 айның түңнелдери-биле кем-херек үүлгедиишкиннериниң көргүзүүн эвээжеткен 17.10.2023 Тыва 9 айның түңнелдери-биле кем-херек үүлгедиишкиннериниң көргүзүүн эвээжеткен

Россияның Иштики херектер яамызы кем-херек үүлгедиишкинин эвээжеткен регионнар санында Тываны база адаан.

Росхереглел хайгааралының Тыва Республикада эргелели кожууннарында вакцинация кайы хире чоруп турарын дыңнаткан 17.10.2023 Росхереглел хайгааралының Тыва Республикада эргелели кожууннарында вакцинация кайы хире чоруп турарын дыңнаткан

Тываның чурттакчы чонунуң 36,6 хуузу, планнаанындан 61,8 хуузу, азы 123 муң ажыг кижи сезоннуг гриппке удур тарыткан. 

Тывага самбога СФО чемпионады болгаш бирги чери дээш шилилде маргылдаалар эртер 17.10.2023 Тывага самбога СФО чемпионады болгаш бирги чери дээш шилилде маргылдаалар эртер

Декабрьда Новосибирск хоорайга эртер Сибирь федералдыг округтуң самбога бирги чери болгаш чемпионадынче аъттаныр республиканың чыынды командазын хевирлеп тургузары Тывада эгелээн.

Тывада үш уруглар лагерин 2026 чылда төнчүзүнге чедир септеп-селиир 17.10.2023 Тывада үш уруглар лагерин 2026 чылда төнчүзүнге чедир септеп-селиир

Россияның Чырыдыышкын яамызының уруглар дыштанылгазының инфраструктарын эде чаартыр конкурстуң түңнелдери-биле Барыын-Хемчик кожуунда «Таежный», Тес-Хемде «Сайлык» база Улуг-Хемде «Чодураа» уруглар лагерьлеринге капитал септелгелерни чорудар. 

Тываның националдар херектериниң талазы-биле агентилел Чогаал адырында национал шаңнал тыпсырынче чагыглар хүлээп алырын доозуп турар 17.10.2023 Тываның националдар херектериниң талазы-биле агентилел Чогаал адырында национал шаңнал тыпсырынче чагыглар хүлээп алырын доозуп турар

Тываның националдар херектериниң талазы-биле агентилел Чогаал адырында национал шаңнал тыпсырынче чагыглар хүлээп алырын доозарынга чедир бир неделя артканын дыңнаткан.

Тываның Адалар чөвүлели 10 чылдаанын демдеглээн 16.10.2023 Тываның Адалар чөвүлели 10 чылдаанын демдеглээн

Регионалдыг хөй-ниити организациязы юбилейлиг хүнүн демдеглээн байырлыг хуралга республиканың булуңнарындан делегаттар чыглып келген. 

2024 чылда РФ-тиң бюджет төлевилелиниң ийиги номчулгазында Тывада тудуп турар школаларның акшаландырыышкынын көөр 16.10.2023 2024 чылда РФ-тиң бюджет төлевилелиниң ийиги номчулгазында Тывада тудуп турар школаларның акшаландырыышкынын көөр

Тыва Республиканың Баштыңы Владислав Ховалыг Москвага федералдыг кол яамылар удуртукчулары-биле ужурашкаш, регионнуң социал-экономиктиг хөгжүлдезиниң айтырыгларын сайгарып чугаалашкан.

Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг Россияның чырыдыышкын сайыды Андрей Николаев-биле ужурашкан 16.10.2023 Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг Россияның чырыдыышкын сайыды Андрей Николаев-биле ужурашкан

Владислав Ховалыг Москавага сургакчылап чорааш, Россияның чырыдыышкын сайыды Андрей Николаев-биле ужурашкан. 2024 чылда дужаарын планнаан республикада чаа тудуглар дугайында чугаалашкан.

Тывада чиигелделиг ипотеканы ажыглап эгелээнинден ийи неделя дургузунда 100 хире чээлини берген 14.10.2023 Тывада чиигелделиг ипотеканы ажыглап эгелээнинден ийи неделя дургузунда 100 хире чээлини берген

Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг республикада чиигелделиг ипотека чээлизин берип эгелээнинден ийи неделяның түңнелдерин ДОМ.РФ күрүне компаниязының удуртулгазы-биле чугаалашкан.

«Бумбатл» экологтуг акцяның чаа сезону Тывада эгелээн 13.10.2023 «Бумбатл» экологтуг акцяның чаа сезону Тывада эгелээн

«Бумбатл» бүгү-российжи экологтуг акцияның октябрь 10-да эгелээн дөрткү сезонунче Тываның чурттакчыларын болгаш ажылчын коллективтерин база катап чалаан. 

Тываның Баштыңы Россияның кадык камгалал сайыдының оралакчызы-биле республикага чаа объектилер тудуун сайгарып чугаалашкан 13.10.2023 Тываның Баштыңы Россияның кадык камгалал сайыдының оралакчызы-биле республикага чаа объектилер тудуун сайгарып чугаалашкан

Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг Россияның кадык камгалал сайыдының оралакчызы Наталья Хоровая-биле ужурашкан.

Кыдыг кызыгаар Кызыл-Хая суурда үрде манааны школа тудуу эгелээн 13.10.2023 Кыдыг кызыгаар Кызыл-Хая суурда үрде манааны школа тудуу эгелээн

Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг Мөнгүн-Тайга кожуунга сургакчылап чорааш, Кызыл-Хая суурда школа тудуун барып көрген. Бо чылын республикада тудуп эгелээн 11 школаның бирээзи ол.

Тывадан 105 культура албан черлери «Пушкин картазы» программада коштунган 12.10.2023 Тывадан 105 культура албан черлери «Пушкин картазы» программада коштунган

Тываның Культура яамызының медеглээни болза, бөгүн республиканың 24 143 чурттакчызы пушкин картазын идепкейлиг ажыглап турар. 

Келир чылын Тывага «Своё» фермер продуктуларның фестивалы болуп эртер 12.10.2023 Келир чылын Тывага «Своё» фермер продуктуларның фестивалы болуп эртер

ТР-ниң Чазааның даргазының оралакчызы Алик Монгуш республикада ажыл-агый аайы-биле келген «Россельхозбанк» АН-ның баштаар чериниң даргазының оралакчызы Светлана Вишняковага ужуражып, кады ажылдажылгаже угланган элээн каш ниити хемчеглерни эрттирерин дугуржуп чугаалашкан.

Тываның Чазаа Вавилин ээтпээнде чырык четкизиниң эде чаартылгазынга субсидияны бээр 12.10.2023 Тываның Чазаа Вавилин ээтпээнде чырык четкизиниң эде чаартылгазынга субсидияны бээр

«Россети Сибирь Тываэнерго»-нуң удуртулгазы-биле Тываның Одалга болгаш энергетика яамызының чарганы керээ езугаар, Кызылда Вавилин ээтпээнде 13 база 14 дугаар СНТ-ниң чырык четкизин эде кылыр акша-хөреңгини ол бодунга хүлээнген.

Тываның чурттакчылары "Россия" чоннар аразының делгелге-шуулганында бистиң республиканың ылгавыр демдээн чогаадырынга киржип болур 11.10.2023 Тываның чурттакчылары "Россия" чоннар аразының делгелге-шуулганында бистиң республиканың ылгавыр демдээн чогаадырынга киржип болур

"Россия" чоннар аразының делгелге-шуулганының russia.ru сайтызында регионалдыг бадылаашкын чоруп турар. «Кады чогаадыылыңар» деп оюнда логоготипке бодунуң вариантызын чыып болур.

Тывада назы четпээн уруглар баары хоруглуг черлерни тодараткан 11.10.2023 Тывада назы четпээн уруглар баары хоруглуг черлерни тодараткан

Тываның Чазаа Административтиг чурум үрээшкиннериниң дугайында регионалдыг кодексче бичии уруглар баарын хораан азы кызыгаарлаан черлерни айтып, ол черлерниң ээлеринге кызыгаарлаашкынны хажытканы дээш кеземче хемчеглерин тодараткан эдилгелерни бадылаан.

Тываның чедери берге кожууннарында дизельдиг электрогенерация эт-дериглерин чаартып турар 11.10.2023 Тываның чедери берге кожууннарында дизельдиг электрогенерация эт-дериглерин чаартып турар

Чедери берге ыраккы Тожу, Мөңгүн-Тайга база Тере-Хөл кожууннарда чырыкты дизельдиг генераторлар-биле хандырып турар. 

Мугур-Аксынга уругларның уран чүүл школазының тудуун 2025 чылдың планынче киирер 10.10.2023 Мугур-Аксынга уругларның уран чүүл школазының тудуун 2025 чылдың планынче киирер

Тываның Баштыңы Мөңгүн-Тайга кожуунга сургакчылаан соонда бодунуң арынында, уран чүүл школазының башкыларының боттарының күжү-биле тудуп эгелеп алганы тудугже федералдыг акшаландырыышкынны хаара тударының аргазын тывар дугайында дыңнаткан.

Тывада эң чаагайжыттынган муниципалитеттер илереттинген 10.10.2023 Тывада эң чаагайжыттынган муниципалитеттер илереттинген

Тываның Чуртталга-коммунал ажыл-агый яамызы «Тыва Республиканың муниципалдыг тургузуглар ортузунга чаагайжыдылга, ногаажыдылга болгаш арыглаашкын талазы-биле ажыл-чорудулганы эң эки организастааны» деп республика мөрейиниң түңнелдерин үндүрген.

Национал төлевилел шугуму-биле «Спутник» микрорайонунда амгы үениң культура төвү ажыттынган 10.10.2023 Национал төлевилел шугуму-биле «Спутник» микрорайонунда амгы үениң культура төвү ажыттынган

Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг Кызыл хоорайның «Спутник» микрорайонунда чаа Культура сайзыралының төвүн ажыткан байырлыг езулалга киришкен.

Тываның ыраккы суурларында модельдиг библиотекалар ажыттынган 10.10.2023 Тываның ыраккы суурларында модельдиг библиотекалар ажыттынган

Бо хүннерде Мөңгүн-Тайга кожууннуң Мугур-Аксы биле Бай-Тайга кожууннуң Кызыл-Даг суурларда амгы үении-биле септеп, чаартынып дериттинген библитекаларның ажыдыышкыны болуп эрткен.

РФ-тиң камгалал сайыдының Кубогу дээш маргылдаага Россияның командазы тиилээн 09.10.2023 РФ-тиң камгалал сайыдының Кубогу дээш маргылдаага Россияның командазы тиилээн

Эрткен дыштаныр хүннерде, Тыва Республиканың найысылалы Кызыл хоорайда «Субедей» спорт школазынга шериг албанныглар аразынга РФ-тиң камгалал яамызының кубогу дээш спортчу хүрешке делегей чергелиг бирги маргылдаа болуп эрткен.

Тываның Чазаа биле Ажаалга банкызы ипотека чээлизиниң программазы-биле кады ажылдажылга дугайында дугуржулгага атты салган 09.10.2023 Тываның Чазаа биле Ажаалга банкызы ипотека чээлизиниң программазы-биле кады ажылдажылга дугайында дугуржулгага атты салган

Кызылга эрткен III Тудуг шуулганының түңнел хуралында, Тываның эрге-чагыргазы-биле “Россияның Ажаалга банкызы” ПАН кады ажылдаарының кол чүүлдерин тодараткан документиге атты салганнар.

Федералдыг кадык камгалал яамызы Тывага республиканың уруглар эмнелгезин тудар төлевилелче эдилгелер киирерин деткээн 09.10.2023 Федералдыг кадык камгалал яамызы Тывага республиканың уруглар эмнелгезин тудар төлевилелче эдилгелер киирерин деткээн

Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг Россияның кадык камгалал сайыды Михаил Мурашко-биле видеоконференцхарылзаазы-биле республиканың уруглар эмнелгезиниң тудуунга хамааржыр айтырыгларны чугаалашкан.

Тываның туризм агентилелинде чаа удуртукчуну томуйлаан 06.10.2023 Тываның туризм агентилелинде чаа удуртукчуну томуйлаан

Республиканың Баштыңы Владислав Ховалыг туризм талазы-биле агентилелге чаа удуртукчуну томуйлаарының дугайында чарлыкка атты салган.

Национал төлевилелдер деткимчези-биле Тывада суггат системаларын катап тургузуп турар 06.10.2023 Национал төлевилелдер деткимчези-биле Тывада суггат системаларын катап тургузуп турар

Тывада Бии-Хем кожуунда «Малиновская» суугат системазын эде тудары дооступ турарын республиканың Көдээ ажыл-агый болгаш аъш-чем яамызы дыңнаткан.

Тываның арга-арыг болгаш бойдус ажыглал яамызының удуртукчузун томуйлаан 06.10.2023 Тываның арга-арыг болгаш бойдус ажыглал яамызының удуртукчузун томуйлаан

Тыва Республиканың Баштыңы Владислав Ховалыг республиканың арга-арыг болгаш бойус ажыглалының сайыды албан-хүлээлгени күүседир кылдыр Вадим Кызыл-оолду томуйлаар дугайында чарлыкка атты салган.

Тываның чедери берге болгаш биче суурларының чурттакчылары "Кадык камгалалы» национал төлевилел боттанылгазы-биле амгы үениң эмчи ачы-дузаларын алыр аргалыг апаар 05.10.2023 Тываның чедери берге болгаш биче суурларының чурттакчылары "Кадык камгалалы» национал төлевилел боттанылгазы-биле амгы үениң эмчи ачы-дузаларын алыр аргалыг апаар

“Кадык камгалалы” национал төлевилел деткимчези-биле, Каа-Хем кожууннуң Бүрен-Аксы суурунда фельдшер-акушер пунктузунуң тудуу шалыпкын чоруп турар.

Тываның Баштыңы республиканың башкыларынга күрүне шаңналдарын тывыскан 05.10.2023 Тываның Баштыңы республиканың башкыларынга күрүне шаңналдарын тывыскан

Бөгүн, октябрьның 5-те, республиканың өөредилге адырының ажылдакчыларынга Башкы хүнүнге тураскаадып күрүне шаңналдарын тыпсырының байырлыг езулалы болуп эрткен.

Тывада 2024 чылда чаагайжыдар хөй-ниити девискээрлериниң даңзызын бадылаан 05.10.2023 Тывада 2024 чылда чаагайжыдар хөй-ниити девискээрлериниң даңзызын бадылаан

Тываның 19 муниципалдыг тургузугларында 30 хөй-ниити шөлдерин 2024 чылда чаагайжыдар. Республиканың Чазаа «2018-2024 чылдарда амгы үениң хоорай хүрээлеңин хевирлээри» күрүне программазынче чогуур немелдени киирген.

Тываның уруглар садтарының кижизидикчи башкылары өстүрген шалың акшазын ап эгелээн 05.10.2023 Тываның уруглар садтарының кижизидикчи башкылары өстүрген шалың акшазын ап эгелээн

Тывада башкыларның күш-ажыл төлевириниң системазын сайзыраңгайжыдар ажылдар уламчылап турар. Уруглар садтарының башкылары эде санаан база чаа немелделиг төлевирни алганын республиканың Өөредилге яамызы дыңнаткан.

Тыва РФ-тиң камгалал сайыдының кубогунга чоннар аразының I маргылдаазын эрттиреринге белеткенип турар 05.10.2023 Тыва РФ-тиң камгалал сайыдының кубогунга чоннар аразының I маргылдаазын эрттиреринге белеткенип турар

Кызылда «Субедей» спорт школазынга октябрьның 7-8 хүннеринде шериг албанныглар аразынга спортчу хүреш маргылдаазы болуп эртер. Бо чылын маргылдааның кол шаңналы дээш Россияның чыынды командазындан аңгыда, Иран, Сирия, Армения, Таджикистан, Беларусь дээш, он хире даштыкы чурттарның шериглери хүрежир.

Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг республиканы деткээн шиитпирлери дээш Федерация Чөвүлелинге четтиргенин илереткен 04.10.2023 Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг республиканы деткээн шиитпирлери дээш Федерация Чөвүлелинге четтиргенин илереткен

Дүүн Федерация чөвүлелинге, РФ-тиң саң-хөө сайыды Антон Германович Силуановтуң киржилгези-биле, 2024 чылда бюджет төлевилелиниң дугайында төлевилелдиң парламент дыңнаашкыннары болуп эрткен.

ХК болгаш ОБ талазы-биле бүгү-российжи штабтыг белеткел план езугаар эрткен 04.10.2023 ХК болгаш ОБ талазы-биле бүгү-российжи штабтыг белеткел план езугаар эрткен

РФ-тиң бүгү федералдыг күүсекчи эрге-чагырга органнарынга база субъектилеринге Россияның ОБЯ удуртулгазы-биле штабтыг өөредилге болуп эрткен. 

Тывада хөй ажы-төлдүг өг-бүлелерге беш муң хире тонна хөмүрнү халас үлээн 04.10.2023 Тывада хөй ажы-төлдүг өг-бүлелерге беш муң хире тонна хөмүрнү халас үлээн

Республиканың чиигелделиг хамаатыларынга «Социал хөмүр» губернатор төлевилели-биле халас хөмүр дүжүртүлгези доостур четкенин Тываның чуртталга-коммунал ажыл-агыйы дыңнаткан. 

«Эльбрусметалл-Литий» компания Тывада литий чыдынын шиңгээдиринче кордап турар 04.10.2023 «Эльбрусметалл-Литий» компания Тывада литий чыдынын шиңгээдиринче кордап турар

Бо неделяда РФ-тиң Бойдус курлавырлары болгаш экология яамызы Тываның Эрзин кожуунда Тастыгның литий чыдынын шиңгээдир талазы-биле аукционче чагыгларны хүлээп эгелээн.

Президентиниң культурлуг инициативалар фондузунуң тускай конкурузунга Тывадан тускай шериг операциязының киржикчилерин деткээн төлевилелдер тиилээн 03.10.2023 Президентиниң культурлуг инициативалар фондузунуң тускай конкурузунга Тывадан тускай шериг операциязының киржикчилерин деткээн төлевилелдер тиилээн

Президентиниң культурлуг инициативалар фондузу 2023 чылда культура, уран чүүл, креативтиг (чогаадыкчы) инициативалар адырында бирги тускай конкурстуң түңнелдерин үндүрген.

Тывада ОРВИ аарыы көвүдеп турар 03.10.2023 Тывада ОРВИ аарыы көвүдеп турар

Сентябрьның 25-тен октябрьның 1-ге чедир Тывада 264 кижи ОРВИ-ден аараан. Эрткен неделяга көөрде, аарыыр чорук 2,5 катап көвүдээн.

Тывада мал чеминиң белеткели адакталып келген 03.10.2023 Тывада мал чеминиң белеткели адакталып келген

Бөгүнге чедир 206 729 га шөлден 256 977 тонна сиген-ширбиилди кезип, мал чеми белеткээр планны 104,6 хуу чедирипкенин, республиканың Көдээ ажыл-агый болгаш аъш-чем яамызы дыңнаткан. 

ТР-ниң күрүне органнарынга стажировкалаарынче аныяк специалистерни чалап тур 02.10.2023 ТР-ниң күрүне органнарынга стажировкалаарынче аныяк специалистерни чалап тур

Тыва Республиканың Баштыңының Администрациязы база Тыва Республиканың Чазааның Аппарады Тыва Республиканың Баштыңының Администрациязынга база Тыва Республиканың Чазааның Аппарадынга, Тыва Республиканың күүсекчи эрге-чагырга органнарынга стажировка эрттирер аныяк специалистер шилилдезиниң конкурузунга киржир документилер хүлээп алыышкынын чарлаан.

Балгазынның школачы арга-арыг ажыл-агыйы российжи чыышка чедиишкинниг киришкен 02.10.2023 Балгазынның школачы арга-арыг ажыл-агыйы российжи чыышка чедиишкинниг киришкен

Cентябрьның 25-29 хүннеринде, Москва облазында Левково кадыкшылга комплекизинге, школачы арга-арыг ажыл-агыйларының VII бүгү-российжи съездизи болуп эрткен.

Тывада социал бүдүрүлгелер саны ийи катап көвүдээн 02.10.2023 Тывада социал бүдүрүлгелер саны ийи катап көвүдээн

Ооң мурнунда чылга деңнээрге, 2023 чылда Тывада социал бүдүрүлге статузун алган биче болгаш ортумак бизнес субъектилериниң саны ийи катап көвүдеп, 17 бүдүрүлге ону алган. 

Тывада «Мен – башкы мен» төлевилелдиң киржикчилери компенсация төлевири кылдыр деткимчени алыр 02.10.2023 Тывада «Мен – башкы мен» төлевилелдиң киржикчилери компенсация төлевири кылдыр деткимчени алыр

Тывада Башкы болгаш дагдыныкчының чылынга тураскааткан Улуг башкылаашкын неделязында аныяк башкыларның «Чаа салгал» шуулганы бир дугаар болуп эрткен.

Тывада тудуг шуулганы үш дугаар болуп эртер 29.09.2023 Тывада тудуг шуулганы үш дугаар болуп эртер

Октябрьның 5-6-да, Кызылга, «Мээң бизнезим: Тыва Республиканың III тудуг шуулганы» шуулган  «Биче болгаш ортумак бизнес база хууда сайгарлыкчы инициативаны деткиири» национал программа боттанылгазы-биле болуп эртер.

Тывада "Даш-чонукчузунуң хүнү" республика байырлалы эрге-байдалды алыр 29.09.2023 Тывада "Даш-чонукчузунуң хүнү" республика байырлалы эрге-байдалды алыр

Тываның Чазаа Даш-чонукчузунуң хүнүн республика байырлалдарының даңзызынче киирер дээн культура ажылдакчыларының саналын деткээн. 

Тывада «Чылдың тудугжузу» конкурсту тургускан 29.09.2023 Тывада «Чылдың тудугжузу» конкурсту тургускан

2023 чылдан эгелеп Тывага «Чылдың тудугжузу» ат дээш чылдың конкурузун эрттирери чаңчыл апаар. Республиканың чазаа ооң дугайында доктаалды хүлээп алган.

Федералдыг чазак Тываның ыраккы суурларынче дүрген дамчыыр интернетти кожарын акшаландырар 28.09.2023 Федералдыг чазак Тываның ыраккы суурларынче дүрген дамчыыр интернетти кожарын акшаландырар

Тере-Хөл кожуннуң Кунгуртуг, Бай-Тайга кожууннуң Кара-Хөл, Мөңгүн-Тайга кожууннуң Мөген-Бүрен ыраккы чурттакчылыг черлерже волокно-оптиктиг харылзаа шугумун шөйер төлевилелдиң боттанылгазы 2024 чылда эгелээр.

Александр Новак биле Владислав Ховалыг Тываның энергетика хандырылгазының комплекстиг планының күүселдезин сайгарып чугаалашкан 28.09.2023 Александр Новак биле Владислав Ховалыг Тываның энергетика хандырылгазының комплекстиг планының күүселдезин сайгарып чугаалашкан

Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг эрткен неделяда Александр Новак-биле ужурашкаш, 2021 чылда ооң бадылааны Тываның энергохандырылгазының комплекстиг планында кирген энергетика объектилериниң тудуу болгаш модернизациязы кайы хире чоруп турарын илеткээн.

Тываның Кызыл хоорайның база Кызыл кожууннуң 154 чурттакчызы «Ажаап карактаарының дузалакчызы» программа-биле өөредилгени эртер 28.09.2023 Тываның Кызыл хоорайның база Кызыл кожууннуң 154 чурттакчызы «Ажаап карактаарының дузалакчызы» программа-биле өөредилгени эртер

Тывада ажаалда херек назылап кыраан болгаш инвалид кижилерни доктаамал ажаап карактаарының системазын ажылдадырының бирги чадазын боттандырып эгелээн. 

Тываның школачылары Президентиниң бүгү-российжи спортчу оюннарында шыырак он команда санынче кирген 27.09.2023 Тываның школачылары Президентиниң бүгү-российжи спортчу оюннарында шыырак он команда санынче кирген

«Президент маргылдаалары» бүгү-российжи спортчу школачылар маргылдааларының түңнел оюннарынга Тыва Республиканы Кызылдың 5 дугаар гимназиязы биле Сукпак ортумак школазының өөреникчилери төлээлээн. 

ЛУР уругларының «Мир»-ге дыштанылгазын Тыва бодунуң бюджединден төлээн 27.09.2023 ЛУР уругларының «Мир»-ге дыштанылгазын Тыва бодунуң бюджединден төлээн

Тываның Чазаа Луганск Улус Республикадан 100 уругнуң лагерьже путевкаларын хандырган. Республиканың Баштыңы Владислав Ховалыг эрткен неделяда ооң дугайында доктаалга атты салган.

Тываның Баштыңы Россияның тудуг яамызының удуртукчузу-биле регионнуң тудуг адырының хөгжүлдезин чугаалашкан 27.09.2023 Тываның Баштыңы Россияның тудуг яамызының удуртукчузу-биле регионнуң тудуг адырының хөгжүлдезин чугаалашкан

Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг Россияның тудуг болгаш ЧКА сайыды Ирек Файзуллин-биле ужурашкан.

Тыва суггарылгалыг черлерниң шөлүн улгаттырарынга немелде субсидияны алган 26.09.2023 Тыва суггарылгалыг черлерниң шөлүн улгаттырарынга немелде субсидияны алган

Россияның Чазаа Тывада черлерни мелиорациялаар адырда ажылдарны кылырынга бадылаттынган акшаландырыышкын хемчээлинге немей 8 млн. ажыг рубльди берген. 

Тываның Баштыңы Россияның чырыдыышкын сайыдының оралакчызы-биле республикада школалар тудуун чугаалашкан 26.09.2023 Тываның Баштыңы Россияның чырыдыышкын сайыдының оралакчызы-биле республикада школалар тудуун чугаалашкан

Владислав Ховалыг ужуражылга үезинде, Андрей Николаев-биле республикада 11 школалар тудуун сайгарып чугаалашкан. Улуг-Хем кожууннуң Чааты сумузунда школаны көдээ девискээрлерниң комплекстиг хөгжүдер федералдыг программа боттандырылгазы-биле тудуп турар.

Чыл төнчүзүнге чедир Тывага чазылдырар үлетпүр бүдүмелдери бүдүрер заводту ажылдадыр 26.09.2023 Чыл төнчүзүнге чедир Тывага чазылдырар үлетпүр бүдүмелдери бүдүрер заводту ажылдадыр

КМД-ЭНЕРГО компания Кызыл кожууннуң девискээринде тудуг ажылдарынче кирген. Элегес-Аксы суурдан ырак эвесте белеткээн участокта тудугнуң тавааның өргеннерин быжыглап эгелээн. 

Тывада ОРВИ аарыы неделяда 2,1 катап өскен 26.09.2023 Тывада ОРВИ аарыы неделяда 2,1 катап өскен

Чылдың 37-ги неделязында, Тывада ОРВИ аарыы ийи катап көдүрлүп, 51-ден 105 четкен. Чаа өөредилге чылы эгелээни-биле ОРВИ аарыы нептерээнин Роспотребнадзорнуң регионалдыг эргелели дыңнаткан. 

Чадаана хоорайга кожуун төвүнүң биле Алдыы-Хүрээниң 150 чылдаанынга тураскааткан байырлыг хурал болуп эрткен 25.09.2023 Чадаана хоорайга кожуун төвүнүң биле Алдыы-Хүрээниң 150 чылдаанынга тураскааткан байырлыг хурал болуп эрткен

Эрткен дыштаныр хонуктарда Чөөн-Хемчик кожууннуң Культура одаанга Чадаана хоорайның база “Алдыы-Хүрээ” шажын хүрээзиниң үндезилеттинип тургустунганындан бээр 150 чылынга тураскааткан чоннуң байырлалы болуп эрткен.

Тываның Баштыңы Чадаана хоорайда 616 олуттуг чаа школа тудуун хынаан 25.09.2023 Тываның Баштыңы Чадаана хоорайда 616 олуттуг чаа школа тудуун хынаан

Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг Чөөн-Хемчик кожууннуң 150 чылдаан база «Алдыы-Хүрээ» сарыг шажын хүрээзиниң 150 чылынга тураскааткан муниципалитетче ажылчын сургакчылаашкынының үезинде, «Амгы үениң школазы» федералдыг төлевилел-биле тутунуп турар 616 олуттуг школага барып четкен.

Тывада чурттакчы чоннуң эт-хөреңги үндүрүүнде өрелерин чыыр ай эгелээн 25.09.2023 Тывада чурттакчы чоннуң эт-хөреңги үндүрүүнде өрелерин чыыр ай эгелээн

Сентябрьның 20-ден Тывада чурттакчы чондан эт-хөреңги үндүрүүнүң чыылдазын көвүдедир ай эгелээн. 

Тыва спортчулар Кыдатка у-шуга алдын, мөңгүн, хүлер медальдарны чаалап алган 25.09.2023 Тыва спортчулар Кыдатка у-шуга алдын, мөңгүн, хүлер медальдарны чаалап алган

У-шунуң бир угланыышкыны – тайцзицюаньга XI делегей чергелиг маргылдаага тыва спортчулар чедиишкинниг киржип, алды медальды чаалап алганнар.
Чөөн-Хемчиктиң муниципалдар аразының эмнелге төвүнүң фтизиатр эмчизи, у-шучу Айлан Ондар танцзигунь база танцзицюань ийи хевирге киришкеш, ийи алдын медальды чаалап алган. 

2024 чылда Тывага көдээде почта салбырларын бүрүн эде чаартыр 25.09.2023 2024 чылда Тывага көдээде почта салбырларын бүрүн эде чаартыр

ТР-ниң Чазааның даргазының оралакчызы албан хүлээлгени күүседип турар Олег Лукин ажыл-агый аайы-биле Тывада келген «Россияның Почтазы» АН-ның Сибирь Макрорегионунуң директору Александр Завьялов база Федералдыг почта харылзаазының Тывада эргелелиниң директору Владимир Ревенко-биле ужурашкан.

Тываның Национал музейи ВДНХ-га “Россия” делгелге-шуулганының экспонаттарын белеткээр 22.09.2023 Тываның Национал музейи ВДНХ-га “Россия” делгелге-шуулганының экспонаттарын белеткээр

Ноябрьның 4-те,  Москвада ВДНХ-га делегей чергелиг “Россия” делгелге-шуулган бодунуң ажылын эгелээр. Россия Федерациязының шупту субъектилери бүдүн чурттуң байлаа апарган регионунуң кол чедиишкиннерин көргүскен экспозицияларны делгелгеге делгээр.

Тывага Армейжи культура хүннери чогаадыкчы коллективтерниң гала-концерти-биле доозулган 22.09.2023 Тывага Армейжи культура хүннери чогаадыкчы коллективтерниң гала-концерти-биле доозулган

Дүүн Кызылга,. В. Көк-оол аттыг Национал хөгжүм-шии театрынга Тыва Республикада Армейжи культура хүннериниң байырлыг хаашкынын кижи бүрүзү дорт дамчыдылгадан көөр аргалыг болган.

Тывага «Енисей хүнүн» экологтуг субботниктер-биле демдеглээр 22.09.2023 Тывага «Енисей хүнүн» экологтуг субботниктер-биле демдеглээр

Тывага «Енисей хүнү» экологтуг байырлал хүнүнде Улуг-Хемниң эриин дургаар арыглап аштаары чаңчыл апарган. 

Тывада уруглар аразында ОРВИ-ден аарыыр чорук көвүдээн 22.09.2023 Тывада уруглар аразында ОРВИ-ден аарыыр чорук көвүдээн

Росхереглел хайгааралының ТР-де эргелели сөөлгү үш неделяда республика девискээринде ОРВИ-ден аараан кижилер саны көвдеп турарын дыңнаткан. Специалистер эпидемиологтуг байдалга четпес-даа болза, аарыыр чорук көвүдээнин демдеглээн.

Бо чылын Тываның чурттакчыларының муң ажыг бажыңнарынга өрт медээчилерин эптеп салыр 21.09.2023 Бо чылын Тываның чурттакчыларының муң ажыг бажыңнарынга өрт медээчилерин эптеп салыр

Республиканың Күш-ажыл болгаш соцал политика яамызы одалга сезонунуң бертинде 758 өрт медээчилерин садып алган. 

Тывада национал төлевилел-биле чаагайжыттынар хөй-ниити шөлдеринде ажылдар доозулган 21.09.2023 Тывада национал төлевилел-биле чаагайжыттынар хөй-ниити шөлдеринде ажылдар доозулган

«Чурттаар чер болгаш хоорай хүрээлеңи» национал төлевилелдиң “Таарымчалыг хоорай хүрээлеңин хевирлээри” федералдыг төлевилел чорудуу-биле Тывада чаагайжыдар хөй-ниити девискээрлеринде шупту тудуг ажылдары доозулган.

Тывада автомашина эрги дугуйларын болбаазырадыр бирги бүдүрүлге ажылын эгелээн 20.09.2023 Тывада автомашина эрги дугуйларын болбаазырадыр бирги бүдүрүлге ажылын эгелээн

«Восток» компания автошиналардан резин чадыглар кылыр чаа бүдүрүлге цегин дүүн ажылдадып эгелээн. Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг ооң дугайында дыңнаткан.

Тывада ээлчеглиг одалга сезону эгелээн 20.09.2023 Тывада ээлчеглиг одалга сезону эгелээн

Сентябрьның 15-тен Кызылдың ЧЭТ республиканың социал объектилеринче болгаш хөй аалдыг каът бажыңнарже чылыгны берип эгелээн. Бүдүрүлгениң удуртукчузу Андрей Троцан сентябрьның 27-ге, келир средага чедир, хоорайже чылыгны төндүр бериптерин дыңнаткан.

Тывада бензин болгаш дизельдиг кывар-чаар чүүлге өртектерни бадырары-биле АЗС-терге субсидия бээриниң чурумун тодараткан 19.09.2023 Тывада бензин болгаш дизельдиг кывар-чаар чүүлге өртектерни бадырары-биле АЗС-терге субсидия бээриниң чурумун тодараткан

Республика Чазааның чанында “Энергия камналгазы болгаш перспективтиг хөгжүлде төвү” күрүнениң автономнуг албан чери таварыштыр АЗС ээлеринге автомобиль кывар-чаар чүүлүнүң өртээн бадырарынга Тываның бюджединден субсидияны шилчидип эгелээр. 

Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг 100 харлаан Улуг-Хем кожууннуң ажыл-ишчи чонун демдеглээн 19.09.2023 Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг 100 харлаан Улуг-Хем кожууннуң ажыл-ишчи чонун демдеглээн
Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг Улуг-Хем кожууннуң 100 чылы база Шагаан-Арыг хоорайның 135 чылын байырлаан хемчегге киржип, улуг-хемчилерге сеткилиниң ханызындан байырын чедирген. 

Бурун Тываның төвү - Самагалдай каш дакпыр байырлалдарын демдеглээн 18.09.2023 Бурун Тываның төвү - Самагалдай каш дакпыр байырлалдарын демдеглээн

Бо дыштаныр хүннерде Тес-Хем кожууну 100 чылын, Самагалдай хүрээзиниң 260, Самагалдай сумузунуң 250 чыл оюн демдеглээн каш дакпыр байырлалдарын калбаа-биле бедик деңнелге демдеглеп эрттирген.

Владислав Ховалыг: Армейжи культура хүннери Тывада Чоннуң чаңгыс эп-сеткилиниң чылында кол болуушкун болур 18.09.2023 Владислав Ховалыг: Армейжи культура хүннери Тывада Чоннуң чаңгыс эп-сеткилиниң чылында кол болуушкун болур

Тываның найысылалынга Кызылдың чурттакчылары болгаш аалчылары Армейжи культура хүннеринде эртер улуг культура-өөредиглиг хемчеглерден Ада-чурттуң төөгүзүнге болгаш культуразынга хүндүткелдиң болгаш төрээн чуртка ынакшылдың тура-соруу-биле долдунган хөй санныг солун болгаш ажыктыг чүүлдерни көөр аргалыг.

Тываның Баштыңы вице-премьер Марат Хуснуллин-биле инфраструктура төлевилелдериниң боттаныышкынын чугаалашкан 18.09.2023 Тываның Баштыңы вице-премьер Марат Хуснуллин-биле инфраструктура төлевилелдериниң боттаныышкынын чугаалашкан

Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг Россияның Чазааның даргазының оралакчызы Марат Хуснуллин-биле Москвага ужурашкан. Ужуражылга үезинде вице-премьерниң удуртулга-башкарылгазында республика сайзыралында элээн каш айтырыгларны сайгарып  көрген.

Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг Тываның тугунуң хүнү-биле чаңгыс чер чурттугларынга байырын чедирген 17.09.2023 Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг Тываның тугунуң хүнү-биле чаңгыс чер чурттугларынга байырын чедирген

Тыва Республиканың Күрүне тугунуң хүнүн сентябрь 17-де кылдыр тургусканы база анаа эвес. 1992 чылдың сентябрь 17-де Тываның Дээди Соведи тукту бадылаан-даа болза, мурнунда чылдарда ооң хүнүн онзагай демдеглевейн турган. 

Тыва демир-орук тудар төлевилелди катап идепкейжидер талалакчыларны мөөңнээн 15.09.2023 Тыва демир-орук тудар төлевилелди катап идепкейжидер талалакчыларны мөөңнээн

Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг республика девискээри таварты чурттар аразының Россия – Моол – Кыдат демир-орук коридорун тудар төлевилелди ажылдадыр аргазын Чөөн чүк экономиктиг форумунуң үезинде сайгарып чугаалашкан.

Эртемденнер Тываның найысылалында агаарның хирлениишкининге ниити шинчилелдерни эгелээн 15.09.2023 Эртемденнер Тываның найысылалында агаарның хирлениишкининге ниити шинчилелдерни эгелээн

«Экология» национал төлевилелдиң «Арыг агаар» федералдыг төлевилели-биле агаарже хоралыг бүдүмелдерни үндүрүп турарын өйлээн дуржулга-биле шинчилел ажылдары сентябрьның 1-ден Кызылда эгелээн.

Тывада арга-арыг кирерин кызыгаарлаан чурумну октябрь 4-ке чедир узаткан 14.09.2023 Тывада арга-арыг кирерин кызыгаарлаан чурумну октябрь 4-ке чедир узаткан

Регион девискээринде апрельдиң 20-де киирген өртке удур онза чурумну октябрь 4-ке чедир узадырын республика чазаа шиитпирлээн. Республика Чазааның албан езузунуң сайтызында чогуур доктаалды парлаан.

Тывада мал чеминиң белеткели эрткен чылга деңнээрге үш катап дүрген чоруп турар 14.09.2023 Тывада мал чеминиң белеткели эрткен чылга деңнээрге үш катап дүрген чоруп турар

Тывада мал чеми белеткээр кампания адакталып келген. Республиканың ажыл-агыйлары регионнуң малчыннарынга мал кыштаглаашкынын хүр-менди эртип алырынга херек ниити мал чеми белеткээр планын 86 хуу чедирип алган.

Тыва хөй аалдыг бажыңнарның капитал септелге графигин мурнап турар 13.09.2023 Тыва хөй аалдыг бажыңнарның капитал септелге графигин мурнап турар
2023 – 2025 чылдарда Тывада хөй аалдыг 129 бажыңны үндезини-биле септээн, регионалдыг капитал септелге программазында көрдүнгенинден 39 бажың хөй.

Тывада уругларның аъш-чемден калбаа-биле хораннанганындан, школаларже изиг чем хандырыкчыларның шуптузун хынап эгелээн 13.09.2023 Тывада уругларның аъш-чемден калбаа-биле хораннанганындан, школаларже изиг чем хандырыкчыларның шуптузун хынап эгелээн

Кызылдың 18 дугаар школазында массалыг хораннаныышкын болганы бүрүткеттинген, болуушкуннуң чылдагааны тодараттынгыже, чемненилге черин хагганын, Тываның Өөредилге яамызы дыңнаткан.

«Дневник.ру» IT-компания школаларга чаңгыс аай чурагай шөлүн кылырын Тывага сүмелээн 13.09.2023 «Дневник.ру» IT-компания школаларга чаңгыс аай чурагай шөлүн кылырын Тывага сүмелээн

«Дневник.ру» компанияның күрүне-хуу кады эштежилге негелдези-биле, республикага чурагайлыг өөредилге шөлүн ажылдадыр дугайында инициативазын Тываның Чазаа өөренип көрген. 

Владислав Ховалыг “Сибирь дугуржулгазы” регионнар аразының ассоциациязының транспорт талазы-биле харылзаштырылга чөвүлелин баштаар 12.09.2023 Владислав Ховалыг “Сибирь дугуржулгазы” регионнар аразының ассоциациязының транспорт талазы-биле харылзаштырылга чөвүлелин баштаар

Владивостокта Чөөн чүк экономиктиг форумнуң шөлүнге болуп эрткен “Сибирь дугуржулгазы” регионнар аразының ассоциация хуралының соонда, ол билдинген. 

Тывада муниципалдыг соңгулдаларже келиишкин 83 ажыг хуу болган 12.09.2023 Тывада муниципалдыг соңгулдаларже келиишкин 83 ажыг хуу болган

Сентябрь 10-да Тываның муниципалитеттеринче соңгулдаларны болган деп санаан. Тываның Соңгулда комиссиязы баш бурунгар түңнелдерни үндүрген.

Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг соңгулдаларга тиилээн губернатор коллегаларынга байырны чедирген 12.09.2023 Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг соңгулдаларга тиилээн губернатор коллегаларынга байырны чедирген

Алтай крайда Виктор Томенконуң, Кемерово облазында Сергей Цивилёвтуң, Красноярск крайда Михаил Котюковтуң, Москвада база Москва облазында Сергей Собянин биле Андрей Воробьёвтуң, Нижегород облазында Глеб Никитинниң, Новосибирск облазында Андрей Травниковтуң, Омск облазында Виталий Хоценконуң, Смоленск облазында Василий Анохинниң, Чукотка Автономнуг округта Владислав Кузнецовтуң база Якутияда Айсен Николаевтиң адынче байыр чедириишкинниг телеграммалар Тыва Республикадан чоруткан.

Тываның чурттакчылары “Идепкейлиг хамааты” чат-бот таварыштыр чажыт арага садар 54 “точканы” илередиринге дузалашкан 11.09.2023 Тываның чурттакчылары “Идепкейлиг хамааты” чат-бот таварыштыр чажыт арага садар 54 “точканы” илередиринге дузалашкан

Тываның Баштыңы Владислав Ховалыгның инициативазы ажылдаткан “Идепкейлиг хамааты” чат-бот корум-чурум камгалаар органнарга чажыт арага саарылгазы-биле демисел чорударынга дөгүм болган.

Республика девискээринде хөмүрнү кайыын QR-код-биле садып алырыл? 11.09.2023 Республика девискээринде хөмүрнү кайыын QR-код-биле садып алырыл?

Тываның Одалга болгаш энергетика яамызының ажылдап кылганы “Хөмүр продукциязы” күрүнениң информастыг системазы ажылдап эгелээн. Система республика девискээринде оттулар чүүл складтарындан хөмүрнү чиигелделиг өртек-биле садып алыр арганы бээр.

Сентябрьның 15-тен 21 хүннеринде Армейжи культура хүннери болуп эртер 08.09.2023 Сентябрьның 15-тен 21 хүннеринде Армейжи культура хүннери болуп эртер

Тыва Республиканың Культура яамызы-биле  Россия Федерациязының Камгалал яамызының культура департаментизи кады Армейжи культура хүннеринде элээн каш культура-өөредиглиг хемчеглерни эрттирер дээнин Тываның Чазааның деткээн. 

Тываның Чөөн-Хемчик кожуунда чаңгыс өг-бүледен беш кижиниң орук озал-ондаанга мөчээни-биле кажыыдал хүнүн чарлаан 08.09.2023 Тываның Чөөн-Хемчик кожуунда чаңгыс өг-бүледен беш кижиниң орук озал-ондаанга мөчээни-биле кажыыдал хүнүн чарлаан

Сентябрь 8-тиң дүнезинде, бир шак үезинде, Улуг-Хем кожууннуң девискээринге ийи автомашина үскүлешкен орук озал-ондаадан беш кижи ол-ла черинге чок болган, ийи кижи кемдеп-берттинген.

Тывада хуусаадан эрте бадылаашкынга ийи муң хире соңгукчу киришкен 07.09.2023 Тывада хуусаадан эрте бадылаашкынга ийи муң хире соңгукчу киришкен

Тывада, Чаңгыс аай бадылашкын хүнүнде, бодунуң соңгулда участогунга билдингир чылдагаан-биле кээп соңгуп шыдавас кижилерге тус чер хуралдарынче депутаттар соңгулдазының хуусаадан эрте бадылаашкыны сентябрь 5-те доозулган. 

Владислав Ховалыг дорт дамчыдылга үезинде республика чурттакчыларының айтырыгларынга харыыларны берген 07.09.2023 Владислав Ховалыг дорт дамчыдылга үезинде республика чурттакчыларының айтырыгларынга харыыларны берген

Сентябрь 6-да, Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг дорт дамчыдылга үезинде, республиканың чурттакчыларын дүвүредип чоруур чидиг айтырыгларга харыыларны берген. 

Бай-Тайга кожуунда малчын аалдан үнген ийи харлыг уруг тыпты берген 07.09.2023 Бай-Тайга кожуунда малчын аалдан үнген ийи харлыг уруг тыпты берген

Бай-Тайга кожууннуң Кара-Хөл суур чоогунда малчын аалга төрели-биле турган ийи харлыг чаш сентябрь 6-да чиде берген.

Владислав Ховалыг: «Хөмүр-даш продукциязы» күрүнениң информастыг системазы – үениң негелдези 07.09.2023 Владислав Ховалыг: «Хөмүр-даш продукциязы» күрүнениң информастыг системазы – үениң негелдези

Тываның Баштыңы Владислав Ховалыгның сентябрь 6-да дорт эфиринге көдүрүлген чидиг айтырыгларның бирээзи чурттакчы чонну болгаш эмнелгелер, школалар ышкаш социал албан черлерин хөмүр-даш-биле хандырылгазы, ооң өртээ болган.

Тыва эзирик машина мунганы дээш күрүне албанындан халаарының дугайында хоойлу төлевилелин саналдап киирген 06.09.2023 Тыва эзирик машина мунганы дээш күрүне албанындан халаарының дугайында хоойлу төлевилелин саналдап киирген

Республиканың Юстиция яамызы Тываның Баштыңы Владислав Ховалыгның даалгазын күүседип, эзирик машина мунуп чорааш туттурган күрүне албан хаакчызын ажылындан хостаар хоойлу төлевилелин ажылдап кылган.

Тывада "Школаже белеткениринге дузалаш" акция сентябрьның 25-ке чедир уламчылаар 06.09.2023 Тывада "Школаже белеткениринге дузалаш" акция сентябрьның 25-ке чедир уламчылаар

Тывада чылдың-на эртип турар "Школаже белеткениринге дузалаш" акция бо удаа 15 дугаар эртип, күш-ажылчы коллективтерни, хуу сайгарлыкчылары, энерел сеткилдиг хамаатыларны база катап хаара тудуп, хөй ажы-төлдүг болгаш эвээш хандырылгалыг, амыдыралдың берге байдалынга таварышкан өг-бүлелерниң уруг-дарыынга адрестиг дузаламчыны өөредилге чылының бүдүүзүнде чедирген.

«Профессионалитет» федералдыг төлевилелдиң Тывада бирги шилилдезин эрткен сургуулдар өөредилгеже кирген 05.09.2023 «Профессионалитет» федералдыг төлевилелдиң Тывада бирги шилилдезин эрткен сургуулдар өөредилгеже кирген

«Профессионалитет» федералдыг төлевилелдиң Тывада күүселдези сентябрь 1-де эгелээн. Төлевилел күүселдезинде сес өөредилге программазын - мал-маган продуктуларының технологу, мал-магандан аъш-чем продуктуларның технологу, көдээ ажыл-агый машиналарын ажыглаар база септээр мастер, агроном, үнүш ажаакчызы, көдээ ажыл-агый бүдүрүлгезиниң мастери, арга-арыг болгаш арга-арыг-парк ажыл-агыйының мастери мергежилдерни шилип алган 490 сургуул өөренип эгелээн.

Тываның эрге-чагыргазы дачалар ниитилежилгезиниң чырык четкизин чаартырынга дузалажыр 04.09.2023 Тываның эрге-чагыргазы дачалар ниитилежилгезиниң чырык четкизин чаартырынга дузалажыр

Тывада дачалар суурунуң идегелдиг болгаш айыыл чок чырык хандырылгазының айтырыы шиитпирлеттинген – ол ажылдарны регион  бюджединден акшаландырар. 

Тыва бодунуң ИТ-курлавырын «ГосWeb» шөлчүгешче шилчидеринге белеткелди эгелээн 04.09.2023 Тыва бодунуң ИТ-курлавырын «ГосWeb» шөлчүгешче шилчидеринге белеткелди эгелээн

Тывада күрүне болгаш муниципалдыг органнарның, ол ышкаш бюджет албан черлериниң сайтыларын «ГосWeb» чаңгыс платформаже шилчидер ажыл эгелээн.

Тываның Баштыңы Билиглер хүнүнде, Кызылдың Президентиниң кадет училищезинге чораан 02.09.2023 Тываның Баштыңы Билиглер хүнүнде, Кызылдың Президентиниң кадет училищезинге чораан

Кызылдың Президентиниң кадет училищези 10 чылдаан юбилейлиг бо өөредилге чылында 376 кадетти хүлээп алган.

Тываның Чазаа күрүне албан-хаакчызын ажылдан хостаарынга чаа чылдагаанның дугайында федералдыг хоойлу төлевилелин деткээн 01.09.2023 Тываның Чазаа күрүне албан-хаакчызын ажылдан хостаарынга чаа чылдагаанның дугайында федералдыг хоойлу төлевилелин деткээн

Күрүне хамааты албан-хаакчызы-биле албан керээзин үзе чарарынга чаа барымдааны тургузарының дугайында федералдыг хоойлу төлевилелиниң Тывага сайгарылгазы болуп эрткен.

Коммунал инфраструктура модернизастаар программа-биле Шагаан-Арыгда даштыкы четкилер участоктарын чаартыр 01.09.2023 Коммунал инфраструктура модернизастаар программа-биле Шагаан-Арыгда даштыкы четкилер участоктарын чаартыр

Коммунал инфраструктура модернизастаар программаның республикада боттанылгазы-биле Шагаан-Арыгда эде чаартыры планнаттынган даштыкы инженер четкилеринде тудуг-монтаж ажылдарының бирги кезээ бо чоокку хүннерде эгелээнин Тываның Чуртталга-коммунал ажыл-агыйы дыңнаткан.

Каа-Хем кожуунда үрелген көвүрүгнү ояр орукту тудуп эгелээн 31.08.2023 Каа-Хем кожуунда үрелген көвүрүгнү ояр орукту тудуп эгелээн

Каа-Хем кожуунда Бүрен хемни кежир көвүрүг үрелген соонда, автомобиль аргыжылгазын катап тургузары-биле ояр орукту кылып эгелээн. 

Ырбанга тудар подстанция тудуу күрүне экпертизазын эртип турар 31.08.2023 Ырбанга тудар подстанция тудуу күрүне экпертизазын эртип турар

Регионнуң баштыңы Владислав Ховалыг ооң дугайында социал четкилерге дыңнаткан.

 

Тывада назылап кыраан болгаш инвалид кижилерни үр үеде ажаап-карактаарының системазы ажылдап эгелээн 30.08.2023 Тывада назылап кыраан болгаш инвалид кижилерни үр үеде ажаап-карактаарының системазы ажылдап эгелээн

Тывада шимчеп албас кижилерни ажаап-карактаарынга өөредир школалар социал төптерге ажылдаар. 

Тывада үлетпүр парыгының төлээлеринге чер ажыглалының айтырыгларын ажылдап турар 30.08.2023 Тывада үлетпүр парыгының төлээлеринге чер ажыглалының айтырыгларын ажылдап турар

Регионалдыг экономиктиг сайзырал яамызы республикага ындыг ажылды эгелээри чугула апарганын дыңнаткан. 

Тываның Баштыңы дорт дамчыдылга үезинде республика чурттакчыларының айтырыгларынга харыылаар 30.08.2023 Тываның Баштыңы дорт дамчыдылга үезинде республика чурттакчыларының айтырыгларынга харыылаар

Тываның чурттакчылары боттарының сонуургаан айтырыгларын республика Баштыңының бодунга салып болур. Владислав Ховалыг социал четкилерге дамчыдылга үезинде чаңгыс чер чурттуглары-биле дорт харылзажыр.

Тываның Баштыңы агаар-бойдустуң аайы-биле “онза” чурумну киирген 30.08.2023 Тываның Баштыңы агаар-бойдустуң аайы-биле “онза” чурумну киирген

Август 27-ден удуртулга органнарынга база онза байдалдарже хөделир күштерге "кезээде белен болурунуң" чуруму чарлаттынган. Республиканың Баштыңы Владислав Ховалыг чогуур айтыышкынга атты салган.

Тываның Баштыңы орукка айыыл чок чорукту хандырарының чаа аргаларын тыварын сүмелээн 30.08.2023 Тываның Баштыңы орукка айыыл чок чорукту хандырарының чаа аргаларын тыварын сүмелээн

Оруктарга орук озал-ондаандан өлүм-чидимни чавырылдырар дээш республика  хемчеглерин сайгарган хурал Тываның Чазаанга болуп эрткен. 

Тывада соңгулда комиссияларның кежигүннерин гриппке удур тарыыр 29.08.2023 Тывада соңгулда комиссияларның кежигүннерин гриппке удур тарыыр
Бо эпидемиологтуг сезон бүдүүзүнде, гриппке удур тарылга кылыр 71800 кезек эмни эрткен неделяда республикада эккелген.

Тывада чедери берге чурттакчылыг черлерде хуусаадан эрте бадылаашкын эгелээн 29.08.2023 Тывада чедери берге чурттакчылыг черлерде хуусаадан эрте бадылаашкын эгелээн

Чаңгыс аай соңгулда хүнүнүң хуусаадан эрте бадылаашкыны сентябрь 9-ка чедир уламчылаар.

Тываның чурттакчыларын регионнуң чедиишкиннери дээш бадылаарынче кыйгырган 29.08.2023 Тываның чурттакчыларын регионнуң чедиишкиннери дээш бадылаарынче кыйгырган

Амгы Россияның аңгы-аңгы адырларында төлептиг көргүзүглер кирген «Достижения.рф» порталда республиканың көскү чедиишкиннери дээш үнүңерни берип болур силер

Тывада “Элээр суур” конкурстуң чаа дүрүмүн бадылаан 29.08.2023 Тывада “Элээр суур” конкурстуң чаа дүрүмүн бадылаан

2023 чылда Тывада “элээр зона” деп боттарының девискээрин чарлаан суурларның саны 25 четкен. 

Тываның чурттакчыларын болгаш аалчыларын сентябрь 1-де төөгүнү катап тургускан оюн-көргүзүгже чалап тур 28.08.2023 Тываның чурттакчыларын болгаш аалчыларын сентябрь 1-де төөгүнү катап тургускан оюн-көргүзүгже чалап тур

Тыва Арат Республикадан эки турачы аъттыг шеригни фронтуже үдээниниң 80 чылынга тураскааткан төөгүлүг болуушкунну катап тургускан улуг көргүзүг сентябрь 1-де болуп эртер.

Тыва ипотека чээлизин хөгжүдери-биле РФ-тиң 85 регионунуң мурнуку одуруунда 28.08.2023 Тыва ипотека чээлизин хөгжүдери-биле РФ-тиң 85 регионунуң мурнуку одуруунда

2023 чылда Тывада ипотека алыры 2,5 катап көвүдээн. “РИА Новости”-ниң ипотека рыногунда шинчилелиниң түңнелдеринден алырга, эрткен чылдың 12 айында республиканың экономиктиг активчи муң чурттакчызының 45-зи ипотеканы долдурган.

Тываның Өөредилге яамызы школачыларның чайгы кадыкшылга кампаниязының түңнелдерин үндүрген 28.08.2023 Тываның Өөредилге яамызы школачыларның чайгы кадыкшылга кампаниязының түңнелдерин үндүрген
Бо чайын, республика девискээринде 163 лагерьге 16838 оолдар, уруглар дыштанган. Оларның 12663-ү 143 хүндүскү лагерьлерге дыштанган болза, 4051 уругну хоорайдан дашкаар 19 лагерьже хаара туткан. 

Тываның эрге-чагыргазы иштики рынокта кывар-чаар материалдар өртээн өйлеп-таарыштырарының хемчеглерин ажылдап кылып турар 28.08.2023 Тываның эрге-чагыргазы иштики рынокта кывар-чаар материалдар өртээн өйлеп-таарыштырарының хемчеглерин ажылдап кылып турар

Тыва Республиканың Чазак даргазының орлакчызының албан-хүлээлгезин күүседип турар Олег Лукин кывар-чаар материалдарның регион рыногунда байдалын сайгарган ажылчын хуралды эрттирген. 

Тывада кадрлар албаны чайгы үеде “берге” элээдилерни ажылдадырын организастаан 25.08.2023 Тывада кадрлар албаны чайгы үеде “берге” элээдилерни ажылдадырын организастаан
Республиканың Чонну ажылга хаара тудар төптериниң деткимчези-биле чеди чүс хире элээдилер күш-ажылчы арга-дуржулганы алган.

РФ-тиң спорт сайыдының бирги оралакчызы Азат Кадыров Тывада күш-культура болгаш спорттуң хөгжүдезинге бедик үнелелди берген 25.08.2023 РФ-тиң спорт сайыдының бирги оралакчызы Азат Кадыров Тывада күш-культура болгаш спорттуң хөгжүдезинге бедик үнелелди берген

РФ-тиң спорт сайыдының бирги оралакчызы Азат Кадыров ажыл-агый аайы-биле Тывага кээп чораан.

Тывада Тастыг чыдынын шиңгээдир инвесторну чыл төнчүзүнге чедир тодарадыр 25.08.2023 Тывада Тастыг чыдынын шиңгээдир инвесторну чыл төнчүзүнге чедир тодарадыр

Эрзин кожуунда ол чер чүгле Россияда эвес, а делегейде литий чыдыны-биле эң байлак. Тастыгда чартык миллион тонна хире стратегтиг металл курлавыры барын эксперттер санаан. 

Чурттуң кол чырыдыышкын премиязынче Тывадан 30 ажыг кижи кордап турар 25.08.2023 Чурттуң кол чырыдыышкын премиязынче Тывадан 30 ажыг кижи кордап турар

«Билиг» российжи ниитилелдиң шаңналын алырынче Тыва Республиканың төлээлеринден үжен ажыг чагыг кирген. 

Тывада республиканың шахтёрларын шаңнаар байырлыг ёзулал болуп эрткен 24.08.2023 Тывада республиканың шахтёрларын шаңнаар байырлыг ёзулал болуп эрткен

Бөгүн Тываның Чазаанга, Шахтер хүнүнүң бүдүүзүнде, республиканың хөмүр үлетпүрүнүң ажылдакчыларын шаңнаар байырлыг езулал болуп эрткен.

Федералдыг комиссия Тывага профилактика системаларын хынаарынга деткимчени көргүзер 24.08.2023 Федералдыг комиссия Тывага профилактика системаларын хынаарынга деткимчени көргүзер

Регионда назы четпээннерниң хайгаарал чок чоруурунга база чурум үрээринге удур профилактика талазы-биле күрүне политиказының адырында херек кырында байдалды сайгырып көөрү – эксперттерниң ажылы. 

Тывада өртке удур онза чурумну сентябрь 13-ке чедир узаткан 24.08.2023 Тывада өртке удур онза чурумну сентябрь 13-ке чедир узаткан

Бөгүн, август 24-те, Тыва Республиканың девискээринде өртке удур онза чурумну сентябрь 13-ке чедир узадыр дугайында доктаал күш кирген.

Тываның башкылары чаа өөредилге чылында ажылдың кол угланыышкыннарын тодараткан 24.08.2023 Тываның башкылары чаа өөредилге чылында ажылдың кол угланыышкыннарын тодараткан

Республиканың Баштыңы Владислав Ховалыг башкыларның август чөвүлел хуралынга киржип тура, өөредилге адырында чедиишкиннерни, ылаңгыя школа доозукчулары күрүне шылгалдаларын эки дужааганын демдеглээн.

Тыва дылды деткиириниң болгаш сайзырадырының стратегиязын бадылаан 23.08.2023 Тыва дылды деткиириниң болгаш сайзырадырының стратегиязын бадылаан

Тыва Республиканың Баштыңы Владислав Ховалыг республикада күрүне дылдарының бирээзи – тыва дылды сайзырадырын бадылаан чарлыкка атты салган.

Тываның күрүнениң аӊныыр инспекторларынга социал камгаладылганы магадылаан 23.08.2023 Тываның күрүнениң аӊныыр инспекторларынга социал камгаладылганы магадылаан

Тываныӊ Чазаа «Аӊнаашкын болгаш аӊныыр курлавырын кадагалап арттырарыныӊ дугайында» Тыва Республиканыӊ хоойлузунга чогуур эдилгени киирген.

Тываныӊ сайгарлыкчылары моол компаниялар-биле дугуржуп алган 23.08.2023 Тываныӊ сайгарлыкчылары моол компаниялар-биле дугуржуп алган

Тываныӊ сайгарлыкчылары даштыкыже үндүр садар барааннарыныӊ чөпшээрелин күрүнениӊ деткимчези-биле кылдырып алган.
Республиканыӊ Экономика хөгжүдер яамызы-биле Экспорт деткиир төвү үш сайгарлыкчыга дузалаан. 

Россияның күрүне тугунуң хүнүнде, Тываның найысылалынга Россия Федерациязының бичии хамаатыларынга паспорттарны тывыскан 22.08.2023 Россияның күрүне тугунуң хүнүнде, Тываның найысылалынга Россия Федерациязының бичии хамаатыларынга паспорттарны тывыскан

Арат шөлүнге, Россия Федерациязының Күрүне тугунуң хүнүнге тураскааткан байырлалда, Россия биле Тываның күрүне туктарын көдүрер байырлыг езулалда, республиканың беш бичии чурттакчызынга Россия Федерациязының хамаатызының паспорттарын тывыскан.

Тывада коммуналдыг хандырылгалар өртээн дыка чурумнуг төлеп турар улус Кызылдыӊ чурттакчылары болган 22.08.2023 Тывада коммуналдыг хандырылгалар өртээн дыка чурумнуг төлеп турар улус Кызылдыӊ чурттакчылары болган

Республика одалга сезонунга белеткенип турар. Одаар чүүл болгаш энергетика комплекизиниӊ, Чуртталга-хандырылга ажыл-агыйыныӊ болгаш социал адырныӊ объектилери 70 хуу белен.

Кызылга башкыларның август чөвүлелиниң хемчеглери үш хонук дургузунда үргүлчүлээр 21.08.2023 Кызылга башкыларның август чөвүлелиниң хемчеглери үш хонук дургузунда үргүлчүлээр

Бөгүн Тываның найысылалында республиканың башкылар ниитилежилгезиниң эң улуг болуушкуннарының бир хемчээ – өөредилге ажылдакчыларының чылдың август хуралы эгелээн.

Владислав Ховалыг: «Бо чылын Тывада мал чеми белеткээр кампания таарымчалыг эгелээн 21.08.2023 Владислав Ховалыг: «Бо чылын Тывада мал чеми белеткээр кампания таарымчалыг эгелээн

Тываның Баштыңы Владислав Ховалыгның удуртулгазы-биле эрткен аппарат хуралында, республикада мал чеми белеткээр компанияның кайы хире чоруп турарын сайгарган. 

Тываның Баштыңы Таңды кожуунда өөредилге объектилерин хынаан 21.08.2023 Тываның Баштыңы Таңды кожуунда өөредилге объектилерин хынаан

Регионнуң вице-премьериниң албан-хүлээлгезин күүседиринге чоокта чаа томуйлаткан Олег Лукин-биле Владислав Ховалыг Балгазын суурнуң эрги школазынга барып чораан. Амгы үеде ында капитал септелге ажылдары кидин-түлүк. 

Тыва школаларның капитал септелге айтырыгларын шиитпирлээринге «Чаңгыс демниг Россия» партиядан деткиишкинни алган 18.08.2023 Тыва школаларның капитал септелге айтырыгларын шиитпирлээринге «Чаңгыс демниг Россия» партиядан деткиишкинни алган

«Чаңгыс демниг Россия» партияның чиңгине чөвүлелиниң секретары Андрей Турчак база РФ-тиң чырыдыышкын сайыды Сергей Кравцов оларның киржилгези-биле эрткен хуралга, капитал септелге чоруткан школаларның кайы хире беленин сайгарып чугаалашкан. 

Тывада чаа туттунган школаларны башкы кадрлар-биле четчелеп турар 18.08.2023 Тывада чаа туттунган школаларны башкы кадрлар-биле четчелеп турар

Август 22-де Тываның Өөредилге яамызы “Өөредилге болгаш педагогика эртемнери” деп угланыышкынга өөредилгезин дооскан дээди өөредилге черлерин доозукчуларынга ажылчын олуттар ярмарказын Кызылга организастаар. 

Тывада назы четпээннерни аът чарыштырарынга киржирин хоруур 17.08.2023 Тывада назы четпээннерни аът чарыштырарынга киржирин хоруур

Бөгүн Тываның Чазаанга республикада эртип турар аът чарыштарында назы четпээн аът мунукчуларының айыыл чок чоруунуң дугайында айтырыгны сайгарып хуралдаан.

Тывага хамнарның II бүгү-российжи фестивалы болуп эртер 17.08.2023 Тывага хамнарның II бүгү-российжи фестивалы болуп эртер

Август 18-20 хүннеринде, республикага М.Б. Кенин-Лопсан аттыг «Дүңгүр» хамнаашкынының II бүгү-российжи фестивалы болуп эртер.

Тывада чедери берге ыраккы кожууннарже хөмүр сөөртүлгези август 25-те доостур 17.08.2023 Тывада чедери берге ыраккы кожууннарже хөмүр сөөртүлгези август 25-те доостур

Республикада чедери берге суурларда социал албан черлеринче одаар чүүл сөөртүп чедирилгези 70 ажыг хууга күүсеттингенин, регионнуң Чуртталга-коммунал ажыл-агый яамызы дыңнаткан.

Тывадан Ада-чурттуң улуг дайынының киржикчизи Наталья Маслова 100 харлаан юбилейнин демдеглээн 17.08.2023 Тывадан Ада-чурттуң улуг дайынының киржикчизи Наталья Маслова 100 харлаан юбилейнин демдеглээн

Ада-чурттуң улуг дайынының киржикчизи Наталья Ивановна Маслова 100 харлаан юбилейнин демдеглеп эрттирген.

Федерация Чөвүлелиниң даргазы Валентина Матвиенко Тываның чурттакчыларга республиканың тургустунган хүнү-биле байырын чедирген 17.08.2023 Федерация Чөвүлелиниң даргазы Валентина Матвиенко Тываның чурттакчыларга республиканың тургустунган хүнү-биле байырын чедирген

РФ-тиң Федералдыг хуралының Федерация Чөвүлелиниң даргазындан Тыва Республиканың Баштыңы Владислав Ховалыгның болгаш Тываның Дээди Хуралының (парламент) даргазы Каң-оола Давааның адынче чоруткан телеграммада мынча деп бижээн:

Кызылдың барыын кезээнде камгалал чалдың тудуу хуусаадан эрте доозулган 16.08.2023 Кызылдың барыын кезээнде камгалал чалдың тудуу хуусаадан эрте доозулган
Төлевилел езугаар 2024 чылда тудуу доостур ужурлуг Кызылдың барыын талазында чал тудуу хуусаадан эрте ажыглалда кирген. 

Олег Лукин – Тываның Чазааның даргазының оралакчызы 16.08.2023 Олег Лукин – Тываның Чазааның даргазының оралакчызы

Тыва Республиканың баштыңы Владислав Ховалыгның бөгүнгү чарлыы-биле, Тываның Чазааның даргазының оралакчызының албан-хүлээлгезин күүседир кылдыр Сибирь регионнарының энергетика, тудуг болгаш коммунал ажыл-агый адырында арга-дуржулгалыг удуртукчу, 53 харлыг Олег Николаевич Лукинни томуйлаан.

2023 чылдың Наадым хүрежинге Мөңге-Эртине Куулар шүүлген 16.08.2023 2023 чылдың Наадым хүрежинге Мөңге-Эртине Куулар шүүлген

2023 чылдың Наадым байырлалынга база Республика хүнүнге алдар болдурган тыва хүреш маргылдаазы - найыр-тоглаа хемчеглериниң түңнел кезээ болган.

Тыва Республика хүнүнде ажыл-агыйның аңгы-аңгы адырларының мурнакчыларынга күрүне шаңналдарын тывыскан 16.08.2023 Тыва Республика хүнүнде ажыл-агыйның аңгы-аңгы адырларының мурнакчыларынга күрүне шаңналдарын тывыскан

Чазак бажыңынга, Тыва Республиканың хүнүнге тураскаадып, республиканың болгаш чурттуң хөгжүлдезинге улуг үлүг-хуузун киирген аңгы-аңгы мергежилдерниң төлээлеринге күрүне шаңналдарын тыпсыр езулал болуп эрткен.

Владислав Ховалыг Махачкалада АЗС-га частыышкындан мөчээн кижилерниң чоок улузунга кажыыдалын илереткен 16.08.2023 Владислав Ховалыг Махачкалада АЗС-га частыышкындан мөчээн кижилерниң чоок улузунга кажыыдалын илереткен

Тываның Баштыңы бодунуң өмүнээзинден база республиканың хөй националдыг чонунуң мурнундан Дагестан Республиканың Баштыңы Сергей Алимович Меликовка, Дагестанның акы-дуңма чонунга ханы кажыыдалын илереткен.

Россияның сес региону "Саян дээрбээнде" 21.07.2023 Россияның сес региону "Саян дээрбээнде"

Июль 19-та Кызыл хоорайда Туризм бажыңынга Сибирь федералдыг округтуң Садыг-үлетпүр палатазының удуртулгазының киржилгези-биле хурал болуп эрткен. Аңаа Сибирь Федералдыг округтуң Садыг-үлетпүр палатазының иштики туризмниң хөгжүлдезинге ролюн болгаш ТР-ниң Садыг-үлетпүр палатазының «Саян дээрбээ» деп чаа төлевилелиниң ажыл-чорудулгазының дугайында дээш туризмге хамаарышкан оон-даа өске организастыг айты­рыгларны чугаалашкан.

Кадык камгалалы» нацио­нал төлевилелдиң ачызында Эрзин кожууннуң төп эмнелгезинде чаа дериг-херексел келген 19.07.2023 Кадык камгалалы» нацио­нал төлевилелдиң ачызында Эрзин кожууннуң төп эмнелгезинде чаа дериг-херексел келген

«Кадык камгалалы» нацио­нал төлевилелдиң бирги звенозунуң чаартылгазының программазы ёзугаар Эрзин кожууннуң төп эмнелгезинде 1700000 рубль өртектиг Clima MC-15 маркалыг чаа биохимиктиг анализатор келген. Ол дугайын ТР-ниң Кадык камгалал яамызы дыңнаткан.

Тываныӊ Баштыӊы Кызылдыӊ чоок-кавызында орук четкизин чаартып, септеп турарын хынаан 19.07.2023 Тываныӊ Баштыӊы Кызылдыӊ чоок-кавызында орук четкизин чаартып, септеп турарын хынаан

«Айыыл чок шынарлыг оруктар» национал төлевилел-биле септеп турар оруктарны Тываныӊ Баштыӊы Владислав Ховалыг боду хынап турар. Объектилерге барып четкеш, подрядчиктер-биле ужуражып, кылдынган ажылдыӊ шынарын көрүп хынап турар. Регионнуӊ баштыӊы Кызыл хоорайныӊ чоок-кавызында оруктарныӊ тудуун бо эрткен хонуктарда хынаан.

Тывада Росгвардияның чаа удуртукчузун томуйлаан 19.07.2023 Тывада Росгвардияның чаа удуртукчузун томуйлаан

Национал гвардияның Сибирьде шериг округунуң командылакчызының оралакчызы генерал-майор Андрей­ Батрак Тываның Баштыңы Владислав Ховалыгга Росгвардияның Тывада эргелелиниң чаа удуртукчузу полицияның полковниги Алексей Корниенкону таныштырган. Ужуражылганың үезинде регионнуң удуртукчузу республиканың социал-экономиктиг байдалы болгаш эрге-хоойлу камгалаар органнар-биле кады ажылдажылганың байдалы-биле Корниенкону таныштырган.

Тыва республика ЛУР-нуң школачыларының чайгы дыштанылгазын организастаар 17.07.2023 Тыва республика ЛУР-нуң школачыларының чайгы дыштанылгазын организастаар

Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг биле Луганск Улус Республиканың Свердловск районунуң Свердловск хоорайының удуртукчузу Андрей Сухачёвтуң аразында чардынган кады ажылдажылганың дугайында дугуржулганың иштинге бистиң республика Россияның чаа регионунуң школачыларының чайгы дыштанылгазын организастаарынга дузалажыр.

Тывада шимчевес өнчү-хөреӊгиниӊ Чаӊгыс аай даӊзызын чурумчудуп турар 15.07.2023 Тывада шимчевес өнчү-хөреӊгиниӊ Чаӊгыс аай даӊзызын чурумчудуп турар

Тывада Күрүнениӊ чаӊгыс аай шимчевес өнчү-хөреӊги даӊзызынче (ЕГРН) кирбейн барган хуу бажыӊнарны, квартираларны болгаш чер участоктарын тывар ажылды уламчылап турар. Ук ажылды кожуунарныӊ эрге-чагырга органнарыныӊ ажылдакчылары, республиканыӊ Чер болгаш өнчү-хөреӊги хамаарылгаларыныӊ яамызыныӊ, Тыва Республикада Росреестр эргелелиниӊ специалистери кады кылып турар.

Тываныӊ Баштыӊы Владислав Ховалыг элээди мөгелер аразынга Европа чемпиону Чиӊгис Сарыглар болгаш ооӊ тренери Меӊги Моӊгуш-биле ужурашкан 15.07.2023 Тываныӊ Баштыӊы Владислав Ховалыг элээди мөгелер аразынга Европа чемпиону Чиӊгис Сарыглар болгаш ооӊ тренери Меӊги Моӊгуш-биле ужурашкан

Ужуражылгага Тываныӊ спорт яамызыныӊ оралакчы сайыды Саян Моӊгуш, чемпионнуӊ ачазы Артыш Сарыглар база келген. Аныяк мөге Чиӊгис Сарыг­лар Грузиядан удурланыкчызын октап алгаш, элээди мөгелер аразынга Европаныӊ бирги чери дээш хостуг хүреш маргылдаазынга алдын медальды чаалап алган. Ол маргылдаа Венгрияныӊ Капошвар хоорайынга болуп турган, аңаа аӊгы-аӊгы чурттардан келген 200 ажыг спортчулар киришкен. Чиӊгис Сарыглар түӊнел сегиржип алыышкын үезинде хүрешти эки билирин көргүскеш, бодунуӊ мергежээн уран аргалары-биле көрүкчүлерни болгаш чаӊгыс чер чурттугларын магадаткан.

Тываның найысылалынга изиг сугну ийи неделя дургузунда өжүрер 14.07.2023 Тываның найысылалынга изиг сугну ийи неделя дургузунда өжүрер

Июнь 24-тен тура август 4-ке чедир план ёзугаар Кызылдыӊ чылыг-электри төвүн (ТЭЦ) өжүрер дээрзин Тываныӊ одаар чүүл болгаш энергетика яамызы дыӊнадып турар. Чылыг дамчыдар хоорзаларга гидравликтиг шенелделер кылып, оларны септээр дээш, Кызылдыӊ кол чылыг хандырар бүдүрүлгезиниӊ ажылын чылдыӊ-на ара соксадып турар. Ол дээрге хоорайга кышкы одалга сезонун авария чок эрттирип алырын хандырар кол хемчег.

Россияныӊ биле Моолдуӊ эртемденнери Сеӊгилеӊ сыннарында ирбиштерниӊ турлаглаар черин шинчилээр 13.07.2023 Россияныӊ биле Моолдуӊ эртемденнери Сеӊгилеӊ сыннарында ирбиштерниӊ турлаглаар черин шинчилээр

Орус географтыг ниитилелдиӊ деткип турары «Сеӊгилеӊ сыннарыныӊ ландшафтызын болгаш янзы-бүрү биологтуг хевирлерин шинчилээри» деп төлевилелдиӊ I чадазын Тывага июнь төнчүзүнде боттандырып эгелээн. Ук төлевилелге Сеӊгилеӊ сыннарында бөлүк ирбиштерни камгалаарын болгаш кадагалап арттырарын организастаар, тайга-сынны федералдыг онза бойдус камгалалдыг девискээр (ООПТ) системазынче киирер үндезиннериниӊ талазы-биле комплекстиг хемчеглерни ажылдап кылыр деп турар.

Таӊды биле Каа-Хем кожуунда чаа автоклубтар ажылдап эгелээр 13.07.2023 Таӊды биле Каа-Хем кожуунда чаа автоклубтар ажылдап эгелээр

«Культура» национал төлевилели-биле Тываныӊ ийи кожууну көжүп чоруур хөй ажыл-хүлээлгелиг культура төвүн алган. Амгы үениӊ дугуй кырында клубтарын ада-чурттуӊ ПАЗ автобустарыныӊ баазазынга кылган. Чаа мобильдиг төп эгезинде анаа автобус ышкаш көстүр, ынчалза-даа ооӊ иштин ажык дээр адаанга бүдүн концерт үндүреринге чугула херектиг дерилге-биле шимээн. Кандыг-даа байырлыг хемчеглерни, фестивальдарны эрттирер, кинону безин көргүзүп болур.

Өртке удур онза чурумну август 2-ге чедир узаткан 12.07.2023 Өртке удур онза чурумну август 2-ге чедир узаткан

Бойдустуӊ арга-эзимнеринге, хову-шөлдеринге баш бурунгаар өрт болдурбазы, чурттакчылыг черлерни, янзы-бүрү хуу өнчү-хөреӊги объектилериниӊ өртке удур камгалалын быжыглаар дээш, Тываныӊ Чазаа өрт айыылынга удур онза чурумнуӊ хуусаазын узадыр деп шиитпирлээн.

Тывада улуг чаъс өрттү өжүрген-даа болза, хемнерниӊ суун улгаттырган 12.07.2023 Тывада улуг чаъс өрттү өжүрген-даа болза, хемнерниӊ суун улгаттырган

Республикада хып турар өрттер чок дээрзин регионнуӊ диспетчер албаны июль 12-де медеглээн. Ийи-үш хонук улаштыр чагган чаъстар Кызыл кожуунга хып турган өрттү өжүреринге дузалаан. Ындыг турбуже улуг чаъстаашкындан элээн каш хемнерниӊ суу улгаткан. Өвүрнүӊ Дус-Даг сууру биле кожуун төвүн харылзаштырар көвүрүүн Торгалыг хемниӊ шапкын агымы үрей шаапкан.

Кызыл кожууннуӊ Каа-Хем суурда оруктарны национал төлевилелдиң ачызында экижиткен 12.07.2023 Кызыл кожууннуӊ Каа-Хем суурда оруктарны национал төлевилелдиң ачызында экижиткен

«Айыыл чок шынарлыг оруктар» национал төлевилелди боттандырары-биле Кызыл кожууннуӊ Каа-Хем суурнуӊ Горная, Геофизическая, Безымянная, Аныяк деп кудумчуларында автооруктарны септээн.Ол кудумчуларда хөй-ниити транспорту халдып турар. Чазаглыг оруктарга маршруттуг такси азы автобус-биле аргыжары таарымчалыг эвес дээрзин чурттакчы чон үргүлчү хомудап чугаалап турган.

Тывада шалыңны чажырып төлээр чорукту сайгарган 12.07.2023 Тывада шалыңны чажырып төлээр чорукту сайгарган

Биче болгаш ортумак бизнес­ секторунда керээ чокка, «хөлегеде» ажылдап турар улусту тыпкаш, эрге-хоойлу ёзугаар оларга күш-ажыл керээзи чардырар талазы-биле планныӊ күүселдезин Тыва Республиканыӊ Ча­заанга сайгарып чугаалашкан.

Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг Моолдуң экономиктиг шуул­ганында киржип турар 11.07.2023 Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг Моолдуң экономиктиг шуул­ганында киржип турар

Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг бо хүннерде Улан-Батор хоорайда Моолдуң экономиктиг шуул­ганында киржип турар. Кожавыста күрүне ук шуул­ганны 2010 чылдан тура эрттирип келген. Шуулганның ажылының үезинде республиканың Баштыңы Россияның Моолда Онза болгаш бүрүн эргелиг элчини Алексей Евсиков болгаш Моолдуң Даштыкы херектер яамызының кожа-хелбээ чурттар-биле харылзаа тудар департаментизиниң директору Алтангэрэл Раднаабазарын-биле ужуражыр.


Кызыл хоорайның оттары немешкен 11.07.2023 Кызыл хоорайның оттары немешкен

Тываныӊ найысылалы «Хоорайныӊ оттары» деп чаа иштики программаныӊ ачызында чырык апаар. Ол программаны республиканыӊ Баштыӊы Владислав Ховалыг саналдаан. Найысылалдыӊ төп кудумчуларында хөй аал чурттаар элээн каш бажыӊнарныӊ даштын чараштыр септеп, хоорайныӊ каът бажыӊнарыныӊ кырынга чырыыр бижиктер тургузуп, бар турган чүүлдерни катап кылып турар.

Тываныӊ тудугжулары ЛУР-нуӊ школаларын катап тургузарынга дузалажып турар 10.07.2023 Тываныӊ тудугжулары ЛУР-нуӊ школаларын катап тургузарынга дузалажып турар

Тыва Республика биле Луганск Улус Республиказы аразында шефтеп дузалажыр дугайында дугуржулга езугаар Луганск Улус Республиказында өөредилге албан черлерин катап тургузарынга, септеп кылырынга Тываныӊ тудугжулары дузалажып турар. Тывадан тудугжулар бригадазы Свердловск хоорайныӊ 6 дугаарлыг ортумак школазын катап тургузарынга дузалажып турар. Ооӊ соонда план ёзугаар Червонопартизанск хоорайда база бир школаны болгаш уруглар садын септээрлер.

Тывада сайгарлыкчы чорук күрүнениӊ деткимчези-биле шуудап турар 10.07.2023 Тывада сайгарлыкчы чорук күрүнениӊ деткимчези-биле шуудап турар

Республикада биче болгаш ортумак бизнес субъектилериниӊ саны өзүп турар. Чыл эгезинде 8051 турган болза, июнь айда 8720 апарган. Тываныӊ Экономиктиг хөгжүлде болгаш үлептүр яамызы күш ажыл рыногунда байдалды республиканыӊ Баштыӊы Владислав Ховалыгга илеткээн. Биче болгаш ортумак бизнес ажылында 29 муӊ ажыг кижи ажылдап турар. Тываныӊ экономика адырында дөрт дугаар кижи бүрүзү сайгарлыкчыларныӊ бүдүрүлгезинде хаара туттунган.

Тывада эмчи дузазын чедирер эгеки чаданың эмчилери бажыӊын хуужудуп алыр эргелиг 10.07.2023 Тывада эмчи дузазын чедирер эгеки чаданың эмчилери бажыӊын хуужудуп алыр эргелиг

Тывада поликлиника, дүрген эмчи дузазыныӊ станциязы, фельшер-акушер пунктузунуӊ эмчилеринге ажыл-албан чериниӊ бажыӊын хуужудуп алырын чөпшээрээн. Республиканыӊ Чазаа эрткен неделяда чогуур доктаалга өскерилгелерни кииргеш, эмнелге албан чериниӊ бажыӊын бээриниӊ чурумун тайылбырлаан.

Өг-бүле, ынакшыл болгаш шынчы чоруктуң хүнү-биле! 08.07.2023 Өг-бүле, ынакшыл болгаш шынчы чоруктуң хүнү-биле!

ТР-ниң Чазак Даргазы Россияда Өг-бүле, ынакшыл болгаш шынчы чоруктуң хүнү-биле республиканың чурттакчыларынга байыр чедирген:

– Хүндүлүг чаңгыс чер чурттугларым!

Өг-бүле – кижиниң чуртталгазында эң-не кол чугула чүүлдерниң бирээзи, идегелдиг чөлеңгиижи болгаш күжү. Чоок кижилеривистиң деткимчези-биле кандыг-даа бергелерни эртиптер шыдалдыг бис.

Сигенниң өскени таары деп ТР-ниң Көдээ ажыл-агый яамызы дыңнадып турар 07.07.2023 Сигенниң өскени таары деп ТР-ниң Көдээ ажыл-агый яамызы дыңнадып турар

Республиканың Көдээ ажыл-агый яамызының специалистериниң дыңнатканы-биле алырга, Тываның девискээринде бо чайын сигенниң өзүлдези июль айның баштайгы хүннеринде ортумаа-биле 20–30 сантиметр. Сигенниң ол хире бедиин арай-ла чавыс деп санаар. 90–120 сантиметр чедир өзе бээрге, сигенни мал чеминге кезип алыры таарымчалыг.

Тывада сибирь язвазының байдалы 07.07.2023 Тывада сибирь язвазының байдалы

Тывада сибирь язвазы-биле аараанынга каразааш, эмнелгеге чыттырган 6 кижиниң бирээзиниң анализи бадыткаттынмаан дээрзин республиканың Кадык камгалал яамызы дыңнаткан. “Оон аңгыда, Барыын-Хемчиктиң кожууннар аразының медицина төвүнче ук аарыгдан аараанынга каразыткан база бир кижи келген. Анализтерин алган. Ол ам эмчи хайгааралында” – деп, яамының парлалга албаны дыңнаткан.

Хоочуннарга чаа оран-сава 06.07.2023 Хоочуннарга чаа оран-сава

Каа-Хем кожууннуң Дерзиг-Аксы суурга хоочуннарның болгаш инвалидтерниң бажың-интернадының ту­дуун “Демография” национал төлевилелдиң “Улуг назылыг салгалдар” деп федералдыг төлевилелиниң акшаландырыышкыны-биле 2023 чылдың апрель 3-те эгелээн.

Чонга ужур-дузалыг төлевилелдерни шилээн 06.07.2023 Чонга ужур-дузалыг төлевилелдерни шилээн

Июль 5-те Хамаатыларныӊ бот-идепкейин деткиир чөвүлел хуралы Тыва Республиканыӊ Баштыӊыныӊ удуртулгазы-биле Улусчу чогаадылга бажыӊынга болган.
Аӊаа Чөвүлелдиӊ кежигүннери-биле кады 400 ажыг удуртукчулар, Тываныӊ хөй-ниити организацияларыныӊ идепкейлиг төлээлери, федералдыг болгаш республика чергелиг организацияларныӊ, республиканыӊ кожууннарыныӊ удуртукчулары киришкен.

Туттурган тыва шеригни солчур даӊзыже киирген 06.07.2023 Туттурган тыва шеригни солчур даӊзыже киирген

Тывадан бир шеригни украиннер тудуп алган деп социал четкилерге, мессенджерлерге тарай берген медээге хамаарыштыр тускай хыналданы Республиканыӊ Баштыӊыныӊ тускай шериг операциязыныӊ айтырыгларыныӊ талазы-биле төлээзи Тимур Куулар дарый чоргускан.

S7 компанияныӊ дорт авиарейстери Новосибирскиден Кызылче ужуп эгелээр 05.07.2023 S7 компанияныӊ дорт авиарейстери Новосибирскиден Кызылче ужуп эгелээр

Республиканыӊ эрге-чагыргазы «Сибирь» - S7 Airlines» улуг авиакомпанияны кады ажылдаар партнёру кылдыр дугуржуп турарыныӊ дугайында Тываныӊ Баштыӊы Владислав Ховалыг эрткен чылын Дээди Хуралга (парламентиге) Айыткалынга чугаалаан турган. Ам бо үеде ук ажылдың түңнелинде авиарейстерни чорудуп эгелээн болуп турар.

Тываның орук объектилеринде национал төлевилел боттандырылгазы-биле септелге ажылдары график езугаар чоруп турар 30.06.2023 Тываның орук объектилеринде национал төлевилел боттандырылгазы-биле септелге ажылдары график езугаар чоруп турар

Тываның Барыын-Хемчик кожуунда улуг Аянгаты хемни кежир тудуг ажылдары адакталган. Бөгүнде объектиде ажылдар 95 хуу кылдынганын, регионнуң Тудуг яамызы дыңнаткан.

Тываның Барыын-Хемчик кожуун биле Ак-Довурак хоорайда сибирь язвазындан карантинни чарлаан 30.06.2023 Тываның Барыын-Хемчик кожуун биле Ак-Довурак хоорайда сибирь язвазындан карантинни чарлаан

Барыын-Хемчик кожууннуң чурттакчызының сибирь язвазындан аарааны билдинип, бадыткаттынганы-биле, ук кожууннуң база Ак-Довурак хоорайның девискээринге, июньнуң 30-ден эгелеп онза айтыышкын үнгүжеге карантинни киирер деп, Тыва Республиканың Чазааның онза байдалдар комиссиязының кежигүннери шиитпирлээр.

Кызылда Орус культура төвүнге Иннокентий Сафьяновтуң адын тывыскан 29.06.2023 Кызылда Орус культура төвүнге Иннокентий Сафьяновтуң адын тывыскан

Тыва Республиканың Чазаа Тыва Арат Республиканың тыва-орус харылзааларын тургузуп база быжыглаар херекке хөй-ниитичи болгаш политиктиг ажылдакчы Иннокентий Георгиевич Сафьяновтуң тыва чоннуң мурнунга бедик ачы-хавыяазын демдеглевишаан, республиканың Орус культура төвүнге ооң адын тыпсыр шиитпирни үндүрген.

Тывада часкы кыйгыртылга-биле 550 оол шериг албанынче аъттанган 29.06.2023 Тывада часкы кыйгыртылга-биле 550 оол шериг албанынче аъттанган

Тывада часкы кыйгыртылга кампаниязы уламчылавышаан. Барыын, Төп болгаш Чөөн чүк шериг округунуң шериг кезектеринге албан хүлээлгезин эрттирери-биле бөгүнге чедир 550 ажыг оолдар Республиканың чыылда пунктузундан аъттанганын, регионнуң шериг комиссариады дыңнаткан.

Тываның Кадык камгалал яамызы дамды-даа арага амзааш, машина шуут мунмазын сагындырып тур 29.06.2023 Тываның Кадык камгалал яамызы дамды-даа арага амзааш, машина шуут мунмазын сагындырып тур

Статистиктиг сан-чурагайдан көөрге, орук озал-ондактарының ниити санының 7,5 хуузу эзирик чолаачыларның хайы-биле бооп турар. 

Тывада чажыт арага садыглаашкынынга удур ведомстволар аразының кады ажылдажылгазы чедимчелиг чоруп турар 29.06.2023 Тывада чажыт арага садыглаашкынынга удур ведомстволар аразының кады ажылдажылгазы чедимчелиг чоруп турар

Росхереглел хайгааралының Тыва Республикада эргелелиниң негелдезинге даянган судтуң шиитпири-биле «Ковчег» кафе-барның ажылын түр үеде соксаткан.

Тывада керээ чарган шериг албанныгларга немелде акшаны төлээр 28.06.2023 Тывада керээ чарган шериг албанныгларга немелде акшаны төлээр

Республиканың Чазаа керээлиг шериг албанынче кирген кижилерге немелде төлевирлер дугайында доктаалды хүлээп алган.

Тывада Сферум база Дневник.ру сервистерни каттыштырары доозулган 28.06.2023 Тывада Сферум база Дневник.ру сервистерни каттыштырары доозулган

Тывада электроннуг дневниктер болгаш журналдар сервистерлиг “Сферум” информастыг-коммуникация өөредилге шөлүн каттыштырар ажыл доозулганын регионалдыг Өөредилге яамызы дыңнаткан.

Тыва биле Беларусь кады ажылдажылга дугайында дугуржулгага атты салганнар 28.06.2023 Тыва биле Беларусь кады ажылдажылга дугайында дугуржулгага атты салганнар

Россияда Беларусь Республиканың Онза болгаш Бүрүн эргелиг элчини Дмитрий Крутой биле Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг Белорусь биле Тываның садыг-экономиктиг, эртем-техниктиг биле социал-культурлуг кады ажылдажылгазының дугайында чазактар аразының дугуржулгазын чарган документиге аттарны салган.

Тыва биле «Буянныг хүрээлел» фонд ховар аарыгларлыг уругларга дузалажыры-биле күжениглерин каттыштырган 28.06.2023 Тыва биле «Буянныг хүрээлел» фонд ховар аарыгларлыг уругларга дузалажыры-биле күжениглерин каттыштырган

Тываның Чазааның амы-тынга айыылдыг болгаш хоочураан, ховар таваржыр (орфанныг) аарыгларлыг уругларны деткиир ажыл-чорудулгалыг «Буянныг хүрээлел» фонд-биле кады ажылдажылга дугуржулгазының төлевилелин чүүлдүг деп көрген.

Тываның Баштыңы ТШО киржикчилеринге эмчи комиссиязын республика девискээринге организастаар дугайында дилегни Камгалал яамызынче киирген 28.06.2023 Тываның Баштыңы ТШО киржикчилеринге эмчи комиссиязын республика девискээринге организастаар дугайында дилегни Камгалал яамызынче киирген

Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг кыска шөлээзинде төрээн черинде чанып келген шериг оолдар-биле ужуражып, чугаалашкан.

Тывада чиигелделиг хамаатыларга хөмүр дүжүрер чаңгыс хандырыкчыны шилип алган 27.06.2023 Тывада чиигелделиг хамаатыларга хөмүр дүжүрер чаңгыс хандырыкчыны шилип алган

Республиканың эрге-чагыргазы “Социал хөмүр” төлевилел боттандырылгазы-биле Тывада эвээш хандырылгалыг болгаш хөй ажы-төлдүг өг-бүлелерге халас хөмүр дүжүрүлгезин чаңгыс хүлээникчи – кадыг боктар-биле ажылдап турар регионалдыг оператор «Транспорт сервизи болгаш төлевилели» КУБ-ка бүзүрээн.

Тывада Республиканың хүлээп алыышкын комиссиязы июль 28-ке чедир ажылдаар 27.06.2023 Тывада Республиканың хүлээп алыышкын комиссиязы июль 28-ке чедир ажылдаар

Кечил-оол кудумчузу, 15 адрестиг, Кызылдың транспорт техникумунуң баазазында ажыттынган Республиканың хүлээп алыышкын комиссиязы ажылын эгелээн.

Тываның чурттакчыларын өртке удур айыыл чок чорук дүрүмнерин сагыырынче кыйгырган 27.06.2023 Тываның чурттакчыларын өртке удур айыыл чок чорук дүрүмнерин сагыырынче кыйгырган
Россияның ОБЯ Тыва Республикада кол эргелели 2023 чылдың эгезинден июнь 22-ге чедир республикага 637 өрт өөскээнин, 2022 чылга деңнээрге 257 таварылга эвээш  болганын дыңнаткан.

Тываның Өөредилге яамызы 2024 чылда 36 школаны бүрүнү-биле септеп-чаартыр төлевилелдерни белеткээр 27.06.2023 Тываның Өөредилге яамызы 2024 чылда 36 школаны бүрүнү-биле септеп-чаартыр төлевилелдерни белеткээр

Ыраккы Өвүр кожууннуң Ак-Чыраа суурда школаның капитал септелгези адакталган. “Өөредилге” национал төлевилел-биле бо чылын чаартынар 13 ниити өөредилге черлериниң бирээзи ол.

Тывада алдын медаль-биле школа доосканнарның саны ийи катап көвүдээн 26.06.2023 Тывада алдын медаль-биле школа доосканнарның саны ийи катап көвүдээн

Бо чылын республиканың ниити өөредилге школаларын 63 доозукчу, Кызылдың Президентиниң кадет училищезин 18 кадет алдын медальдар-биле дооскан.

Тываның Чазааның Үрер хөгжүм оркестри боттарының аъттары-биле региондан дашкаар гастрольда 26.06.2023 Тываның Чазааның Үрер хөгжүм оркестри боттарының аъттары-биле региондан дашкаар гастрольда

Сибирь федералдыг округтуң, эртем, культура, өөредилге, үлетпүр, ажыл-агыйның төвү болур Новосибирск хоорайның үндезилеттинип тургустунганындан бээр 130 чыл болган юбилейлиг хемчеглеринге киржир чалалганы алгаш, Тываның Үрер хөгжүм оркестриниң хөгжүмчүлери боттарының аъттары-биле байырлал хемчеглеринге чедиишкинниг киришкеннер.

“Амыдыралче 10000 базымнар” деп бүгү-российжи акцияны Аныяктар хүнүнге тураскаадып эрттирген 26.06.2023 “Амыдыралче 10000 базымнар” деп бүгү-российжи акцияны Аныяктар хүнүнге тураскаадып эрттирген

Республиканың хөй-ниити кадыкшылга болгаш эмчи профилактика төвүнүң ажылдакчылары “Амыдыралче 10000 базымнар” деп бүгү-российжи акцияны Аныяктар хүнүнге тураскаадып Дөгээ дааның баарынга эрттирген.

2023 чылдың июнь 26-да Тыва Республикада өрттер болгаш суг үери-биле оперативтиг байдал 26.06.2023 2023 чылдың июнь 26-да Тыва Республикада өрттер болгаш суг үери-биле оперативтиг байдал

Республиканың арга-арыг ажыл-агыйлар девискээринде 980 га ниити шөлдүг 6 арга-арыг өрттерин өжүрген:

Бүгү чуртта хөй ажы-төлдүг деп чаңгыс аайлаан тодарадылганы Тывада база быжыглаан 24.06.2023 Бүгү чуртта хөй ажы-төлдүг деп чаңгыс аайлаан тодарадылганы Тывада база быжыглаан

Бүгү чуртта хөй ажы-төлдүг деп статусту тыпсыр чаңгыс аай чурумга Тыва база каттышкан. ТР-ниң Күш-ажыл яамызының федералдыг хоойлу езугаар ажылдап кылганы, ол статусту тыпсырының азы узадырының талазы-биле күрүне эргелели биле хамаатыларның хөделиишкиннерин таарыштырган дүрүмнү республиканың чазаа эрткен неделяда деткээн.

Тываның Чазаа Хамааты инициативаларны деткиир чөвүлелдиң калбак хуралын эрттирер 23.06.2023 Тываның Чазаа Хамааты инициативаларны деткиир чөвүлелдиң калбак хуралын эрттирер
Кызылга болган болуушкун – хоорайның төвүнге танывазы кижиниң холундан аныяк уругнуң мөчээниниң соонда, Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг хөй-ниитиниң төлээлери-биле Үндезин культура төвүнге ужурашкан.

Тывада чуртталга тудуунуң улуг төлевилелдер киржикчилеринге немелде негелделерни киирген 23.06.2023 Тывада чуртталга тудуунуң улуг төлевилелдер киржикчилеринге немелде негелделерни киирген
Тываның Чазаа чуртталга комплекстерин тудары-биле холбашкан улуг инвестиция төлевилелдеринге киржиринче кордап турар тудуг компанияларынга негелделерниң даңзызын калбарткан.

Тывада хемнерниң суу батканы-биле паром кежиглер ажылын катап эгелээн 23.06.2023 Тывада хемнерниң суу батканы-биле паром кежиглер ажылын катап эгелээн

Тываның гидрометеорология төвү республиканың шупту хемнерде сугнуң деңнели сыыгаанын дыңнаткан.

Тывада “Наркотиктерге удур шупту” деп шалыпчы ай чоруп турар 23.06.2023 Тывада “Наркотиктерге удур шупту” деп шалыпчы ай чоруп турар

Республика Чазааның хүлээп алганы күрүне программазының боттандырылгазы-биле, республика база муниципалдыг деңнелдиг янзы-бүрү чырыдыышкын хемчеглерлиг “Наркотиктерге удур шупту” деп шалыпчы айны республиканың наркология диспансериниң эмчилери Наркоманияга удур бүгү делегей хүнүнге уткуштур чорудуп турар.

Тываның школаларынга доозукчулар кежээзин эрттирериниң чурумун бадылаан 23.06.2023 Тываның школаларынга доозукчулар кежээзин эрттирериниң чурумун бадылаан

Тываның Өөредилге яамызы республиканың ниити өөредилге организацияларынга байырлыг чыскаалдар болгаш доозукчулар кежээлерин эрттиринге методиктиг тускай сүмелерни белеткээн.

Тывада өртке удур онза чурумну июль 12-ге чедир узаткан 22.06.2023 Тывада өртке удур онза чурумну июль 12-ге чедир узаткан

Республиканың эрге-чагыргазы арга-арыгларда тургустунган өрт айыылының нарын байдалын көргеш, өртке удур онза чурумну июль 12-ге чедир узадыр шиитпирни үндүрген.

Тываның чурттакчылары июнь 22-ниң кежээзинде “Сактыышкынның чулазын” кыпсыр 22.06.2023 Тываның чурттакчылары июнь 22-ниң кежээзинде “Сактыышкынның чулазын” кыпсыр

Бо кежээ Кызыл хоорайга, Россияның төөгүзүнде эң муңгаранчыг хүннерниң бирээзи – Сактыышкын болгаш кажыыдалдың хүнүнге тураскааткан хемчег болуп эртер.

2023 чылдың июнь 23 эртенинде Тыва Республикада өрттер болгаш үерлээшкин талазы-биле оперативтиг байдал 22.06.2023 2023 чылдың июнь 23 эртенинде Тыва Республикада өрттер болгаш үерлээшкин талазы-биле оперативтиг байдал

Республика девискээринде 1389,8 га ниити шөлдү шыва алган 16 арга-арыг өрттери хып турар:

Тывага Аныяктар хүнүнүң байырлал хемчеглерин соңгаарлаткан 22.06.2023 Тывага Аныяктар хүнүнүң байырлал хемчеглерин соңгаарлаткан

Республиканың Аныяктар херектериниң талазы-биле агентилелдиң удуртукчузу Буян Сонамның Бүгү-российжи Аныяктар хүнүнге тураскааткан хемчеглерни эрттирер хүннү соңгаарладыр дугайында саналын Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг деткээн.

Тывада хөй-ниити черинге аныяк кыстың мөчээнинге хамаарыштыр оперативтиг болгаш социал албаннарның ажылын хынаар 22.06.2023 Тывада хөй-ниити черинге аныяк кыстың мөчээнинге хамаарыштыр оперативтиг болгаш социал албаннарның ажылын хынаар

Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг регионнуң корум-чурум камгалаар болгаш социал албаннар удуртукчуларының киржилгези-биле төпке болган кем-херекке хамаарыштыр ажылчын хуралды эрттирген. 

Тыва биле Хакасияның аразында үрелген авторукта түр үениң кежиин ажыткан 21.06.2023 Тыва биле Хакасияның аразында үрелген авторукта түр үениң кежиин ажыткан

Тывада күштүг суг үерлээшкининден үрелген Ак хемни кежир көвүрүг чоогунда, «Ак-Довурак – Абаза» автоорук участогу-биле шимчээшкин катап эгелээн.

Кызылдың төп рыногун өске девискээрже көжүрер 21.06.2023 Кызылдың төп рыногун өске девискээрже көжүрер

Мооң мурнунда чылдарда-ла төп рынокту көжүрер дугайында көдүрлүп турган айтырыг, ам-на шиитпирлеттинер.

Тывада мөчээн уругнуң өг-бүлезинге дузаны кадар 21.06.2023 Тывада мөчээн уругнуң өг-бүлезинге дузаны кадар

Тыва Республиканың Баштыңы Владислав Ховалыг Кызылдың төвүнге мөчээн уругнуң өг-бүлезинге бүгү талалыг дузаны көргүзерин бодунуң блогунда дыңнаткан. 

Чаагайжыдылга объектилериниң бадылаашкынынга дузалашкан волонтерларны Тываның Чазаанга шаңнап мактаан 21.06.2023 Чаагайжыдылга объектилериниң бадылаашкынынга дузалашкан волонтерларны Тываның Чазаанга шаңнап мактаан

Дүүн Чазак бажыңынга, “Чурттаар чер болгаш хоорай хүрээлеңи” национал төлевилелдиң “Таарымчалыг хоорай хүрээлеңин хевирлээри” федералдыг төлевилелин боттандырар бадылаашкынга дузалашкан волонтерларны база муниципалитеттер ажылдакчыларын шаңнап мактаан.

Көдээ девискээрлер хөгжүлдезинче көрдүнген федералдыг дузаламчыны Тыва мурнады алыр 20.06.2023 Көдээ девискээрлер хөгжүлдезинче көрдүнген федералдыг дузаламчыны Тыва мурнады алыр

Россияның Чазаа 2023 чылда көдээ девискээрлерниң комплекстиг хөгжүлде программазының Тывага акшаландырыышкынын көвүдеткен. Республика эдилгелер база амгы лимит-биле кады 1 млрд ажыг рубльди алыр, ооң чартыы Чодураа суурда школа тудуунче кирер.

"Профессионалитет" федералдыг төлевилел-биле Тывага 490 специалистерни өөредип белеткээр 20.06.2023 "Профессионалитет" федералдыг төлевилел-биле Тывага 490 специалистерни өөредип белеткээр

Тывада ортумак профессионал өөредилге албан черлеринде хүлээп алыышкын кампаниязы эгелеп, үш муң ажыг оолдар, кыстарны хүлээп алырынга белен. "Профессионалитет" федералдыг төлевилел программазы-биле 490 кижи мергежилдерге өөренип алыр аргалыг.

Тывада "Вагнер" ХШК мөчээн дайынчыларның төрээн улузунга регионалдыг төлевирлерни төлеп эгелээн 20.06.2023 Тывада "Вагнер" ХШК мөчээн дайынчыларның төрээн улузунга регионалдыг төлевирлерни төлеп эгелээн

Тываның Күш-ажыл болгаш социал политика яамызы, «Вагнер» хуу шериг компаниязының мөчээн дайынчыларының өг-бүлелериниң 38 кежигүнүнүң бижээн билдириишкини-биле, орнукшудулга акшазын шилчидип эгелээн

Тывага «Россияда ажылдар. Арга-шинектерниң үези» бүгү-российжи күш-ажыл ярмарказының ийиги чадазы болуп эртер 20.06.2023 Тывага «Россияда ажылдар. Арга-шинектерниң үези» бүгү-российжи күш-ажыл ярмарказының ийиги чадазы болуп эртер

Июнь 23-те Тываның найысылалынга база кожуун төптеринге болуп эртер «Россияда ажылдар. Арга-шинектерниң үези» бүгү-российжи күш-ажыл ярмарказының ийиги чадазында  Тывадан 30 ажыг ажыл берикчилери хостуг ажылчын олуттарны таныштырар. 

Тывага улуг спартакиадаларны доктаамал эрттирер 20.06.2023 Тывага улуг спартакиадаларны доктаамал эрттирер

Тывада бо чылдың кол спортчу болуушкуну – муниципалитеттер аразында республиканың I чайгы спартакиаданың түңнелдерин үндүрген. Республиканың кожууннарындан 18 эң шыырак чыынды командаларның составында дөрт муң ажыг спортчулар Кызылга ужуражып, тулганнарның тулганнары ат дээш демисешкен.

Тывада онза байдал үезинде иштики авиарейстерже тускай чиигелделиг тарифтерни бадылаан 19.06.2023 Тывада онза байдал үезинде иштики авиарейстерже тускай чиигелделиг тарифтерни бадылаан

Тываның Чазаа онза байдал чурумунуң үезинде республика иштиниң авиарейстеринче чиигелделиг тарифтерниң хемчээлин, ол ышкаш иштики авиасөөртүлге тарифтерин бадылаан.

Республиканың назы четпээннер херектериниң талазы-биле комиссия Тывада бичии уругларның киржилгези-биле видеога хамаарыштыр хыналдаларны эгелээн 19.06.2023 Республиканың назы четпээннер херектериниң талазы-биле комиссия Тывада бичии уругларның киржилгези-биле видеога хамаарыштыр хыналдаларны эгелээн

Дүүн орайтадыр үнген видеода, социал албан чериниң кижизидикчилери магат чок. Улуг уругларның бичиилерин дорамчылаан болуушкунну тырттырганын видеону интернет ажыглакчылары сойгалаан.

Тываның Баштыңы республиканың эмчи ажылдакчыларынга профессионал байырлалы-биле байырны чедирген 19.06.2023 Тываның Баштыңы республиканың эмчи ажылдакчыларынга профессионал байырлалы-биле байырны чедирген
Владислав Ховалыг бодунуң соцчеткиде блогунга кадык камгалал адырында ажылдап турар ажылдакчыларга байыр чедирген. Эмчи ажылдакчыларын база бир эң-не кол болгаш буянныг мергежилдиң төлээлери деп ол демдеглээн. 

Тывада суг үерден онза байдал чуруму уламчылап турар 17.06.2023 Тывада суг үерден онза байдал чуруму уламчылап турар

Хемнерниң суу хенертен көдүрлүп, оруктар база кежиг көвүрүглер хөйү-биле үрелгенинден оларны катап тургузарынга “онза байдал” чурумун киирген.

Тываның девискээринде көдээ ажыл-агыйынга үрелээшкинниң чедирген когаралын санап-түңнээн 17.06.2023 Тываның девискээринде көдээ ажыл-агыйынга үрелээшкинниң чедирген когаралын санап-түңнээн

Тываның муниципалдыг тургузугларының тус чер чурттакчыларынга үер айыыл-халавының чедирген когаралының баш бурунгаар хемчээлин тодараткан. 

«Росчетки Сибирь» чырык одалгазынче шилчиир төлевилелди Кызылга шенеп эгелээринге белен 17.06.2023 «Росчетки Сибирь» чырык одалгазынче шилчиир төлевилелди Кызылга шенеп эгелээринге белен
Петербургтуң экономиктиг делегей форумунда (ПМЭФ) Тыва Республиканың Баштыңы Владислав Ховалыг база «Росчетки Сибирьниң» чиңгине директору Павел Акилин «Арыг агаар» федералдыг төлевилелди боттандырып, печка одаар хуу бажыңнарны чыырык одалгазынче шилчидеринге кады ажылдаарының дугайында дугуржулгага атты салганнар. 

Тываның делегациязы Петербургтуң экономиктиг делегей форумунуң шөлүнде «Улуг Сибирь» коллективтиг делгелге ажыдыышкынынга киришкен 16.06.2023 Тываның делегациязы Петербургтуң экономиктиг делегей форумунуң шөлүнде «Улуг Сибирь» коллективтиг делгелге ажыдыышкынынга киришкен

Петербургтуң экономиктиг делегей форумунда Сибирь федералдыг округтуң субъектилери «Улуг Сибирь» коллективтиг делгелгени ажыткан. РФ-тиң Чазааның Даргазының оралакчызы Виктория Абрамченко, Тыва Республиканың Баштыңы Владислав Ховалыгның удуртканы делегация дээш, Сибирь регионнарының төлээлери ооң ажыдыышкынынга киришкен.

2035 чылга чедир Сибирьниң социал-экономиктиг хөгжүлде стратегиязын боттандырар планның төлевилелинче Тываның саналдарын киирген 16.06.2023 2035 чылга чедир Сибирьниң социал-экономиктиг хөгжүлде стратегиязын боттандырар планның төлевилелинче Тываның саналдарын киирген

Июньнуң 15-те, XXVI Петербургтуң делегейниң экономиктиг форумунуң шөлүнге эрткен Россия Федерациязының субъектилериниң экономиктиг кады ажылдажылгазының “Сибирь дугуржулгазы” регионнар аразының ассоциация кежигүннериниң ниити чыыжының хуралынга, Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг киришкен.

Тывада ЕГЭ-ни 100 санга кылган беш кижиниң дөртү – КПКУ сургуулдары 16.06.2023 Тывада ЕГЭ-ни 100 санга кылган беш кижиниң дөртү – КПКУ сургуулдары

Дүүн албан дужаар орус дыл шылгалдазынга Тывадан дөрт доозукчу эң хөй саннарны алганы билдинген.

Тываның Баштыңының грантыларын республиканың коммерцияга хамаарышпас 20 организациязы ойнап алган 16.06.2023 Тываның Баштыңының грантыларын республиканың коммерцияга хамаарышпас 20 организациязы ойнап алган

Тываның Националдар херектериниң талазы-биле агентилели Тываның Баштыңының хамааты ниитилелди хөгжүдеринге грант тыпсыр конкурстуң тиилекчилерин чарлаан.

Билайн биле Тыва Республиканың Чазаа регионнуң чурагайлыг экономиказын хөгжүдер 15.06.2023 Билайн биле Тыва Республиканың Чазаа регионнуң чурагайлыг экономиказын хөгжүдер

«ВымпелКом» ПАН (билайн бренд) база Тыва Республиканың Чазаа регионнуң чурагайлыг экономиказын хөгжүдеринче күжениишкиннерин катыштырган. Питерниң делегейниң экономиктиг форумунуң үезинде, ийи тала ооң мурнунда дугуржулгазын 5 чылда кады ажылдажылга керээзи-биле быжыглаан.

Тывага эрткен «Шупту чүвени Тиилелгеге дээш!» телемарафоннуң түңнелдерин үндүрген: дөрт шак дургузунда миллион ажыг рубль 15.06.2023 Тывага эрткен «Шупту чүвени Тиилелгеге дээш!» телемарафоннуң түңнелдерин үндүрген: дөрт шак дургузунда миллион ажыг рубль

Россия хүнүнде «Тува 24» телеканалга, «Шупту чүвени Тиилелгеге дээш» телемарафон үезинде, Тываның чурттакчылары миллион ажыг акшаны чыгган. Дорт дамчыдылгага эрткен акцияга республиканың 16 муң ажыг чурттакчылары каттышкан.

Тываның эрге-чагыргазы 2023 чылда тускай сорулгалыг өөренир 450 олутту чагаан 15.06.2023 Тываның эрге-чагыргазы 2023 чылда тускай сорулгалыг өөренир 450 олутту чагаан

Тываның Чазаа 2023 чылда дужаап кирериниң кампаниязында тускай сорулгалыг кадрлар чагыын киирген. Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг чогуур айтыышкынга атты салган.

Тываның Баштыңы үерлээшкинден когараан оруктар талазы-биле РФ-тиң Орук-транспорт яамызынга ажылчын бөлүктү тургузарын саналдаан 14.06.2023 Тываның Баштыңы үерлээшкинден когараан оруктар талазы-биле РФ-тиң Орук-транспорт яамызынга ажылчын бөлүктү тургузарын саналдаан

Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг ажыл-албан аайы-биле Москвага чорааш, Россияның орук-транспорт  сайыдының бирги оралакчызы Андрей Костюк-биле регионда хемнерниң дажаанындан когараан орук инфраструктуразын катап тургузар айтырыгны ажылчын байдалда чугаалашкан. 

2023 чылдың июнь 14-де Тыва Республикада өрттер болгаш суг үериниң талазы-биле оперативтиг байдал 14.06.2023 2023 чылдың июнь 14-де Тыва Республикада өрттер болгаш суг үериниң талазы-биле оперативтиг байдал

Республикада 31,5 га черни алган 2 өрт хып турар: Кызыл кожуунда Чербиниң арга-арыг ажыл-агыйының база Каа-Хем кожуунда Кунгуртугнуң арга-арыг ажыл-агыйның девискээрлеринде 1-1 өрт.

Тывага “Азия төвүнде фанфарлар-2023” деп үрер хөгжүм оркестрлериниң IV дугаар делегей чергелиг фестивалы эгелээр 14.06.2023 Тывага “Азия төвүнде фанфарлар-2023” деп үрер хөгжүм оркестрлериниң IV дугаар делегей чергелиг фестивалы эгелээр

Июньнуң 15-тен 18-ке чедир Кызыл хоорайга  “Азия төвүнде фанфарлар-2023” деп үрер хөгжүм оркестрлериниң IV дугаар делегей чергелиг фестивалы болуп эртер.

Аныяктар хүнүн Тываның найысылалынга ийи хүн дургузунда солун программалар-биле демдеглээр 14.06.2023 Аныяктар хүнүн Тываның найысылалынга ийи хүн дургузунда солун программалар-биле демдеглээр

Тываның Аныяктар херектериниң талазы-биле агентилел республиканың найысылалынга Аныяктар хүнү канчаар эртерин дыңнаткан. Чылдың-на июньнуң сөөлгү субботазында Россияда демдеглеп турар ол хүн бо удаада 24-те таварышкан.

Тывада суг үерлээнинден доозукчуларны шылгалда дужаар пунктуларже вертолеттап чедирер 14.06.2023 Тывада суг үерлээнинден доозукчуларны шылгалда дужаар пунктуларже вертолеттап чедирер

Бай-Тайга кожууннуң Кара-Хөл суурже баар орукту суг чире шаап каапканы-биле, 9 биле 11 класстың доозукчуларын Тээли суурда шылгалда эртер пунктуларже вертолет-биле чедирер.

Тываның арга-арыында болгаш ийи кожуунунда «онза байдал» чуруму ажылдап турар 13.06.2023 Тываның арга-арыында болгаш ийи кожуунунда «онза байдал» чуруму ажылдап турар
Тываның Чазаа республиканың арга-арыында өрттерниң саны болгаш шөлү хенертен өскенин барымдаалааш,  арга-арыг фондузунуң черлеринде «онза байдал» чурумун киирген. 

Тываның Саң-хөө яамызы кожууннар база хоорайларның саң-хөө эргелелдериниң удуртукчуларын томуйлаарынга киржир 13.06.2023 Тываның Саң-хөө яамызы кожууннар база хоорайларның саң-хөө эргелелдериниң удуртукчуларын томуйлаарынга киржир

Тываның Чазаа муниципалдыг саң-хөө органнарының удуртукчуларының квалификация негелделеринге дүгжүп турарын хынаар бүрүн эргени регионнуң Саң-хөө яамызынга хүлээндирген. 

Тывада тускай шериг операциязының киржикчилериниң ажы-төлүнге хоорайдан дашкаар дыштанылга лагерилеринче путевкаларны тускайлаан 13.06.2023 Тывада тускай шериг операциязының киржикчилериниң ажы-төлүнге хоорайдан дашкаар дыштанылга лагерилеринче путевкаларны тускайлаан

Тываның Күш-ажыл болгаш социал политика яамызы хөй ажы-төлдүг болгаш амыдыралдың берге байдалынга таварышкан өг-бүлелерниң ажы-төлүнге, учетта турар назы четпээннерге чайгы дыштанылга лагерьлеринче путевкаларны тускайлаан.

 

Суг үеринден когараан Тываның чурттакчыларынга чогуур дузаны көргүзер 13.06.2023 Суг үеринден когараан Тываның чурттакчыларынга чогуур дузаны көргүзер

Тываның Баштыңы Владислав Ховалыгның даргалаашкыны-биле чазакка онза байдалдар комиссиязының хуралы болуп эрткен. Республикада суг үери болгаш өрттер талазы-биле байдалды чугаалажып көрген.

Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг Россия хүнүнде республиканың чалыы хамаатыларынга паспорттарны тывыскан 12.06.2023 Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг Россия хүнүнде республиканың чалыы хамаатыларынга паспорттарны тывыскан

Тывага июнь 12-ниң эртени чуртуң бүгү-ле регионнарында ышкаш, чаагай чаңчыл-биле эгелээн. Арат шөлүнге,  Россия хүнүнге – РФ-тиң күрүне бот-дугуннаашкынының декларациязын хүлээп алган төөгүлүг хүнге алдар болдуруп Россия Федерациязы биле Тыва Республиканың күрүне туктарын көдүрер езулал болган. 

Тываның Баштыңы республиканың хөгжүлдезинге улуг үлүг-хуузун киириштирген хоочуннар-биле ужурашкан 11.06.2023 Тываның Баштыңы республиканың хөгжүлдезинге улуг үлүг-хуузун киириштирген хоочуннар-биле ужурашкан

Тываның хоочуннары хөй-ниитижи, дагдыныкчы ажылдарга кезээде идепкейин көргүзүп чоруур. Оларны чүгле хуу эвес, а ниити республика айтырыглары дүвүредип турар.

"Вагнер" хууда шериг компанияның дайынчыларының өг-бүлелеринге чаңгыс удааның төлевирин төлээр 10.06.2023 "Вагнер" хууда шериг компанияның дайынчыларының өг-бүлелеринге чаңгыс удааның төлевирин төлээр

Тывада тускай шериг операциязының үезинде амы-тынындан чарылган “Вагнер” хууда шериг компанияның (ХШК) дайынчыларының дөргүл-төрелдеринге чаңгыс удааның төлевирин күрүне төлеп бээр дугайында доктаалды Тываның Чазаа үндүрген.

Республиканың хөгжүлдезиниң үндезини – чер-чуртунга ынак кижилерниң ажыл-ижинде 09.06.2023 Республиканың хөгжүлдезиниң үндезини – чер-чуртунга ынак кижилерниң ажыл-ижинде

Бөгүн, Россия хүнүнүң байырлал бүдүүзүнде, Тываның Чазак бажыңынга, Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг республиканың ажыл-ишчилеринге болгаш хоочуннарга күрүне шаңналдарын тыпсып, байырын чедирген.

Тываның Баштыңы социал болгаш орук инфраструктуразының объектилер тудуун дүргедедир даалганы берген 09.06.2023 Тываның Баштыңы социал болгаш орук инфраструктуразының объектилер тудуун дүргедедир даалганы берген

Тывада чугула социал болгаш орук тудугларының акшандырыышкынын мурнады хандырар. Ынчалдыр республиканың чазаа бюджет чээлизи кылдыр немелде саң-хөөнү берип болур объектилерни федералдыг даңзыже киирерин чедип алган.

Тывада чурагай шилчилгезиниң төвү тургустунуп турар 09.06.2023 Тывада чурагай шилчилгезиниң төвү тургустунуп турар

Тывада экономика, социал адырның база күрүне эргелеп-башкарылгазының өзек адырларын чурагайжыдар сорулгалыг Чурагай шилчилгезиниң төвү ажылын эгелээн.

2023 чылда Тывада малчыннарның Наадым байырлалының хүнүн тодараткан 09.06.2023 2023 чылда Тывада малчыннарның Наадым байырлалының хүнүн тодараткан

Тываның Чазаа август 13-те малчыннарның Наадым байырлалын эрттирерин доктааткан. 

Тывада агаарның изээнинден суг үериниң айыылы тургустунуп болур 09.06.2023 Тывада агаарның изээнинден суг үериниң айыылы тургустунуп болур

Тывада агаар бойдустуң изээнинден хемнер суу хенертен көдүрүлген. Изиг агаар чүгле арга-арыг өрттериниң айыылын тургузар эвес, а суг үерлээшкинин база болдуруп болур.

Тываның чурттакчылары Россия хүнүн спортчу, билиишкинниг база культурлуг болуушкуннар-биле демдеглээр 09.06.2023 Тываның чурттакчылары Россия хүнүн спортчу, билиишкинниг база культурлуг болуушкуннар-биле демдеглээр

Кызылда Россия хүнүнге тураскааткан хемчеглер эгелээн. Республиканың муниципалитеттер аразынга республика спартакиадазының түңнел кезээ июнь 6-да эгелээн, Чазак бажыңынга регионнуң болгаш чурттуң хөгжүлдезинге улуг үлүг-хуузун киирген аңгы-аңгы адырның ажылдакчыларынга күрүне шаңналдарын тыпсыр езулал июнь 9-та болуп эртер. 

Чонунга бараан болган буянныг ажылдың мурнакчыларын шаңнап-мактаан 08.06.2023 Чонунга бараан болган буянныг ажылдың мурнакчыларын шаңнап-мактаан

Бөгүн, июнь 8-те, Улусчу чогаадылга бажыңынга, өскелерниң өөрүшкү-муңгаралын деңге үлежип, олар дээш кезээде сагыш човап чоруур эң-не буян сеткилдиг кижилерниң профессионал байырлалын демдеглээн байырлыг хемчег болуп эрткен.

Июнь 10-га чедир Тывага өрт үнүп болур онза айыылдыг хүннер болур 08.06.2023 Июнь 10-га чедир Тывага өрт үнүп болур онза айыылдыг хүннер болур

Июнь 8-тиң хүнүнде республика девискээринде ийи арга-арыг өрттери хып турарын Тываның ХК болгаш ОБ албаны дыңнаткан. 0,4 га ниити шөлдүг өрттү өжүреринге 33 кижини база 6 техниканы хаара туткан.

Сибирь федералдыг округунда хөй квартиралыг бажыңнарның капитал септелгезин кылыр программаны чедишкинниг чоруткан регионнар санында Тыва кирген 08.06.2023 Сибирь федералдыг округунда хөй квартиралыг бажыңнарның капитал септелгезин кылыр программаны чедишкинниг чоруткан регионнар санында Тыва кирген

Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг Сибирь федералдыг округда РФ-тиң Президентизиниң бүрүн эргелиг төлээзи Анатолий Серышевтиң удуртулгазы-биле эрткен Чөвүлел хуралынга киришкен.

Өвүр кожуунда көдүрүлген хем суунуң чууй шаап апарганы көвүрүг участогун катап кылып турар 07.06.2023 Өвүр кожуунда көдүрүлген хем суунуң чууй шаап апарганы көвүрүг участогун катап кылып турар

Тывада хенертен изип келирге, дагларда харлар эрип батканындан хемнер суу көдүрүлген. Регионнуң орук-транспорт албаннары Тывада Хандагайты - Мугур-Аксы база Хандагайты - Ак-Чыраа автооруктарын, ылаңгыя Дус-Хөлче баар Торгалыг хемни кежир көвүрүгнүң оруун суг чууй шаап апарганы демдеглеттинген.

Республиканың I дугаар чайгы спартакиадазының маргылдаалары эгелээн 07.06.2023 Республиканың I дугаар чайгы спартакиадазының маргылдаалары эгелээн

Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг республиканың Дээди Хуралынга 2023 чылда чорудар иштики политика дугайында айыткалын таныштырып тура, республиканың шупту чурттакчылыг суурларын, уруглардан эгелээш пенсионерлерге чедир бүгү чонун хаара туткан республика спартакиадазын эрттирер даалганы регионнуң Спорт яамызынга берген турган. 

«Ада-чурт камгалакчылары» күрүне фондузунуң Тывада салбырының баазазында соцал албаннар хүлээп алыышкынны организастаан 07.06.2023 «Ада-чурт камгалакчылары» күрүне фондузунуң Тывада салбырының баазазында соцал албаннар хүлээп алыышкынны организастаан

Тывада «Ада-чурт камгалакчылары» фондунуң регионалдыг салбыры бодунуң ажылын июнь 1-де эгелээн. Тускай шериг операциязының хоочуннарын, мөчээн болгаш балыгланган дайынчыларның өг-бүлелерин персоналдыг үдээри фондузунуң кол сорулгазы. 

Тывада уругларга ийи чүс хире түр үениң дыштанылга төптери чайын ажылдаар 07.06.2023 Тывада уругларга ийи чүс хире түр үениң дыштанылга төптери чайын ажылдаар

Чайгы дыштанылга үезинде Тывада 180 ажыг дыштанылга төптери түр үеде ажылдаар.

Тывада Ак-Сугнуң комбинадын чырык хандырылгазынга кожар шугум тудуу эгелээн 06.06.2023 Тывада Ак-Сугнуң комбинадын чырык хандырылгазынга кожар шугум тудуу эгелээн

Ак-Сугнуң даг-болбаазырадылга комбинадын чырык-биле хандырар шугум тудар төлевилел Тыва Республиканың девискээринде инвестиция болгаш социал объектилерниң чырык хандырылгазының комплекстиг планында кирген.

Чадаанада эрги АТП орнунга чаа школа тудар 06.06.2023 Чадаанада эрги АТП орнунга чаа школа тудар

Эрткен неделя тнчүзүнде Чөөн-Хемчик кожууннуң Чадаана хоорайда чаа школа тудуу эгелээн. “Өөредилге” национал төлевилел күүселдези-биле туттунар 616 олуттуг амгы үениң школазын арга-дуржулгазы улуг, идегелдиг тудуг организациязы “Восток” КХН хүлээнип алган. 

Тывада орус дыл башкыларның ассоциациязы «Пушкин диктантызынче» чалап тур 06.06.2023 Тывада орус дыл башкыларның ассоциациязы «Пушкин диктантызынче» чалап тур

Июнь 6-7 хүннеринде Тыва Республиканың Орус дыл болгаш чогаал башкыларының ассоциациязы ТР-ниң Өөредилге яамызының деткимчези-биле X дугаар делегей чергелиг “Пушкин диктантызы 2023” чырыдыышкын акциязын эрттирер.

Россиядан база даштыкы чурттардан 60 хире эртемденнер Тывага хөөмей симпозиумунуң эртем конференциязынга киржир 06.06.2023 Россиядан база даштыкы чурттардан 60 хире эртемденнер Тывага хөөмей симпозиумунуң эртем конференциязынга киржир

Хөөмей симпозиумунга белеткел ажылдары Кызылда кидин түлүк. Тываның найысылалынга июнь 7-де эгелээш үш хонук үргүлчүлээр «Хөөмей — Төп Азия чоннарының культуразының эртинези» делегейниң этнохөгжүм симпозиуму «Хөөмей» бүгү-делегей эртем төвүнүң 30 чылдаанынга тураскааттынар.

Тываның муниципалитеттеринде чаа удуртукчуларны соңгаан 06.06.2023 Тываның муниципалитеттеринде чаа удуртукчуларны соңгаан

Муниципалдыг тургузугларның Төлээлекчилер хуралдарының депутаттарының шиитпири-биле республиканың Ак-Довурак хоорай база Тес-Хем кожуун чагыргаларның чаа удуртукчуларын томуйлаан.

Тываның Чазаанга Федерация Чөвүлелиниң социал политика талазы-биле комитеттиң үнүүшкүннүг хуралы болуп эртер 05.06.2023 Тываның Чазаанга Федерация Чөвүлелиниң социал политика талазы-биле комитеттиң үнүүшкүннүг хуралы болуп эртер

РФ-тиң Федералдыг Хуралының Федерация Чөвүлелиниң даргазы Валентина Матвиенконуң даалгазы езугаар, июньнуң 8-10 хүннеринде комитеттиң үнүүшкүннүг хуралы болуп эртер.

Тывада хемнерниң суу көдүрлүп эгелээнинден Улуг-Хемде паром кежиглерниң ажылын түр үеде соксаткан 05.06.2023 Тывада хемнерниң суу көдүрлүп эгелээнинден Улуг-Хемде паром кежиглерниң ажылын түр үеде соксаткан

Россияның Онза байдалдар яамызының Тыва Республикада кол эргелели Улуг-Хем биле Каа-Хем хемнерниң суу көдүрүлгени-биле паром кежиглерниң ажылын түр үеде тургусканын дыңнаткан.  

Тываның чурттакчылары чат-боттар таварыштыр арага чажыт садып турар 44 черни илереткен 05.06.2023 Тываның чурттакчылары чат-боттар таварыштыр арага чажыт садып турар 44 черни илереткен

Тыва республиканың Баштыңы Владислав Ховалыгның инициативазы-биле арага чажыт садыглаашкынының дугайында дыңнадыгларны бижиир кылдыр билдингир «Вайбер» биле «Телеграм» мессенджерлерде «Тываның идепкейлиг хамаатызы» чат-ботту бо чылдың мартта ажыткан. 

Тывада «Енисей» Р-257 оруктуң беш участогун база үш көвүрүүн чаартыр 05.06.2023 Тывада «Енисей» Р-257 оруктуң беш участогун база үш көвүрүүн чаартыр

2023 чылдың төнчүзүнге чедир «Енисей» орук эргелели «Енисей» Р-257 оруктуң беш объектизинге септелге ажылдарын доозар, беш хире километр хемчээлдиг бир участокка капитал септелгени кылыр.  

Владислав Ховалыг «Тува 24» телеканалды 10 чылдааны-биле байыр чедирген 03.06.2023 Владислав Ховалыг «Тува 24» телеканалды 10 чылдааны-биле байыр чедирген

Кызылда Аныяктар ордузунга «Тува 24» телеканалдың 10 чылдаанынга тураскааткан байырлыг хемчег болуп эрткен. 

Тываның Чуртталга-коммунал ажыл-агый яамызы шөлээлээр мурнунда коммунал ачы-дузаларын төлеп алырын сагындырган 02.06.2023 Тываның Чуртталга-коммунал ажыл-агый яамызы шөлээлээр мурнунда коммунал ачы-дузаларын төлеп алырын сагындырган

Регионалдыг Чуртталга-коммунал ажыл-агый яамызы шөлээлээр мурнунда курлавыр хандырылга организацияларынга өрелерин төлеп алырын республиканың чурттакчыларынга сагындырган.

Тывага «Билиг. Депшилге» аныяктар форуму болуп эрткен 02.06.2023 Тывага «Билиг. Депшилге» аныяктар форуму болуп эрткен

“Билиг” российжи ниитилел Тываның күрүне университединге аныяктар форумун организастап эрттирген. Психологтар, маркетологтар, сайгарлыкчылар, төлевилелдер удуртукчулары, хөй-ниити ажылдакчылары амгы үеде албан-ажылга алызы барып депшиирин регионнуң студентилери-биле сайгарып чугаалашкан.

Тываның Чазаанга назы четпээннер херектериниң база оларның эрге-ажыын камгалаарының талазы-биле ведомстволар аразының комиссиязының калбак хуралы болуп эрткен 02.06.2023 Тываның Чазаанга назы четпээннер херектериниң база оларның эрге-ажыын камгалаарының талазы-биле ведомстволар аразының комиссиязының калбак хуралы болуп эрткен

Тыва Республиканың Баштыңы Владислав Товарищтайович Ховалыгның даргалаашкыны-биле эрткен хуралда, Россия Федерациязының чиңгине прокурорунуң оралакчызы Дмитрий Демешин база видеоконференцхарылзаазы-биле - Россия Федерациязының Президентизиниң чанында уруглар эргелерниң талазы-биле бүрүн эргелиг төлээ Мария Львова-Белова, Россия Федерациязының сенатору Дина Оюн олар киришкеннер.

Тывада өртке удур онза чурумну июнь 21-ге чедир узаткан 02.06.2023 Тывада өртке удур онза чурумну июнь 21-ге чедир узаткан

Бо чылдың апрель 20-де Тыва Республикада өртке удур онза чурумну киирген. Чурттакчылыг черлерниң база өнчүнүң аңгы-аңгы объектилериниң өртке удур камгалалын быжыглап, өрт айыылының деңнелин бадырып, бойдус болгаш техногенниг улуг өрттерниң өөскүп үнерин болдурбас чурумну июнь 21-ге чедир узаткан.

Владислав Ховалыг: Туранда парк - орус биле тыва чоннарның тургузукчу күш-ажылының быжыг доңу 01.06.2023 Владислав Ховалыг: Туранда парк - орус биле тыва чоннарның тургузукчу күш-ажылының быжыг доңу
Республиканың Баштыңы Владислав Ховалыг Тываның Бии-Хем кожуунунуң төвүнге көжүп келген баштайгы орус чоннуң парыгын ажыдар езулалга киришкен.

«Ада-чурттуң камгалакчылары» күрүне фондузунуң регионалдыг салбыры Тывада ажыттынган 01.06.2023 «Ада-чурттуң камгалакчылары» күрүне фондузунуң регионалдыг салбыры Тывада ажыттынган

Тыва Республиканың Баштыңы Владислав Ховалыг, Россия Федерациязының чиңгине прокурорунуң оралакчызы Дмитрий Демешин, тускай шериг операциязының киржикчилери база оларның өг-бүлелериниң киржилгези-биле «Ада-чурттуң камгалакчылары» күрүне фондузунуң салбырын ажыткан.

РФ-тиң Тудуг яамызы чаагайжыдылга талазы-биле федералдыг төлевилелдерге Тываның идепкейлиг киржилгезин демдеглээн 01.06.2023 РФ-тиң Тудуг яамызы чаагайжыдылга талазы-биле федералдыг төлевилелдерге Тываның идепкейлиг киржилгезин демдеглээн

РФ-тиң тудуг болгаш ЧКА сайыдының оралакчызы Алексей Ересько ведомствонуң албан езунуң сайтызында бижээни болза, республиканың Бии-Хем кожуунунуң Туран хоорайда “Көжүп келген орус чон парыгы” объектиде биче хоорайларга болгаш төөгүлүг суурларга таарымчалыг хоорай хүрээлеңин тургузар эки төлевилелдерниң бүгү-российжи конкурузунга алган грантызы-биле чаагайжыдылга ажылдары доозулган.

Сибирьниң генерация компаниязы Тываның Чазаа-биле дугуржулга езугаар Кызылдың президентиниң кадет училищезин чылыдылга-энергетика төвүнге кожар 31.05.2023 Сибирьниң генерация компаниязы Тываның Чазаа-биле дугуржулга езугаар Кызылдың президентиниң кадет училищезин чылыдылга-энергетика төвүнге кожар

Чыл эгезинде Красноярскиниң экономиктиг форумунуң үезинде, Тыва Республиканың Баштыңы Владислав Ховалыг биле Сибирьниң генерация компаниязының төлээлери ужуражып, ийи тала кады ажылдажылга дугайында дугуржулганы чарган.

Сугга айыыл чок чорукту хандырарының хемчеглери дээш чагырга даргалары боттары харыылаарын Тываның Баштыңы эштир сезон бүдүүзүнде сагындырган 31.05.2023 Сугга айыыл чок чорукту хандырарының хемчеглери дээш чагырга даргалары боттары харыылаарын Тываның Баштыңы эштир сезон бүдүүзүнде сагындырган

Эштир сезон бүдүүзүнде Тываның Чазаанга сугга кижилер-биле болуушкуннарны база чок болурун болдурбас немелде хемчеглерни сайгарып чугаалашкан. Ооң түңнелинде, сугга айыыл чок чорукту хандырган ажыл дээш харыысалга муниципалитеттер удуртукчуларында дээрзин сагындырган.

Июньнуң 6-да Тываның найысылалынга I чайгы республика Спартакиадазының түңнел чадазы эгелээр 31.05.2023 Июньнуң 6-да Тываның найысылалынга I чайгы республика Спартакиадазының түңнел чадазы эгелээр
Тывада I чайгы республика Спартакиадазының муниципалдыг ийиги чадазынга регионнуң шупту муниципалитеттери киришкен. Кожууннарның суурлар аразынга эрткен спортчу маргылдаларның түңнелдери-биле төнчү оюннарның киржикчилери шилиттинген.

Тывада тудуг черлери тудуг объектилериниң даштыкы хевирин тус чер бот-башкарылга органнары-биле дугуржурун хүлээндирген 31.05.2023 Тывада тудуг черлери тудуг объектилериниң даштыкы хевирин тус чер бот-башкарылга органнары-биле дугуржурун хүлээндирген

Тываның эрге-чагыргазы чурттакчылыг черлерниң архитектурлуг овур-хевирин таарыштырып, оран-саваларның даштыкы аян-шинчизинге тудуг негелделериниң чурумунче өскертилгелерни киирген.

«Ада-чурт камгалакчылары» фондунуң Тывада филиалы ажылын эгелээр 30.05.2023 «Ада-чурт камгалакчылары» фондунуң Тывада филиалы ажылын эгелээр

РФ-тиң Президентизи Владимир Путинниң даалгазы-биле тургустунган күрүне фондузунуң Тывада  филиалы май 31-де ажыттынар.

Тываның Туризм агентилели “Сибирь дыштанылгалары” национал маршрутту сайзырадыр тулган төлевилелдерни деткиир 30.05.2023 Тываның Туризм агентилели “Сибирь дыштанылгалары” национал маршрутту сайзырадыр тулган төлевилелдерни деткиир

Тываның Туризм агентилелиниң республикада туризм инфраструктуразын хөгжүдеринге грантылар бээр конкурска киржир чагыглар хүлээп алыр немелде конкурс шилилгези июнь 12-ге чедир болурун дыңнаткан.

 

Тывада чайгаар тывылган 39 улуг боктарны чок кылган 30.05.2023 Тывада чайгаар тывылган 39 улуг боктарны чок кылган

Бо хүннерде Чөөн-Хемчик кожууннуң Бажың-Алаак суурда чайгаар тывылган кадыг боктарны чок кылып турарын Тываның Чуртталга-коммунал ажыл-агый яамызы дыңнаткан.

Бүгү-делегейниӊ уруглар камгалалының хүнүнде Тывага болур хемчеглерниӊ планы 29.05.2023 Бүгү-делегейниӊ уруглар камгалалының хүнүнде Тывага болур хемчеглерниӊ планы
Май 30
12.00 шакта - Кызыл хоорайныӊ Чалыы көрүкчүлер театрынга «Муха-Цохотуха» деп театржыткан көргүзүг.

Тыва Бүгү-российжи күш-ажыл ярмарказының федералдыг чадазынга белеткенип турар 29.05.2023 Тыва Бүгү-российжи күш-ажыл ярмарказының федералдыг чадазынга белеткенип турар

Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг «Работа России. Время возможностей» бүгү-российжи күш-ажыл ярмарказының федералдыг чадазын республикага белеткеп эрттирер организастыг комитеттиң составын бадылаан. 

Тываның кожууннарында одаар чүүл складтарының тудуу база чаартылгазы уламчылавышаан 29.05.2023 Тываның кожууннарында одаар чүүл складтарының тудуу база чаартылгазы уламчылавышаан

Эрткен чылын Тывада эгелээн одаар чүүл складтарының четкизин хөгжүдер ажылдар уламчылавышаан. 

Тывада чурттакчылыг черлерни долгандыр өртке удур камгалал дилиндектер чардырылгазы доозулган 29.05.2023 Тывада чурттакчылыг черлерни долгандыр өртке удур камгалал дилиндектер чардырылгазы доозулган

Республиканың дыка хөй кожууннары өрттен чурттакчылыг черлерни камгалаар черниң кырыкы каъдын катап база чардырар ажылдарны дооскан деп, Россияның ОБЯ Тыва Республикада кол эргелели  дыңнаткан.

Тываның Өөредилге яамызында уругларның чайгы дыштанылгазының айтырыгларынга “изиг шугум” ажылдап эгелээн 29.05.2023 Тываның Өөредилге яамызында уругларның чайгы дыштанылгазының айтырыгларынга “изиг шугум” ажылдап эгелээн

Тывада школачыларның чайгы дыштанлыгазының бирги хүнү – июньнуң 1-ден республиканың муниципалдыг культура-дыштанылга албан черлеринде база уруглар болгаш элээдилерниң немелде өөредилге төптеринде түр үениң 183 дыштанылга төптери ажылдап эгелээр.

Тываның чурттакчылары хууда эвес, а ниитилел ужур-дузалыг айтырыгларлыг чагыгларны республика чазаанче киирип турар 29.05.2023 Тываның чурттакчылары хууда эвес, а ниитилел ужур-дузалыг айтырыгларлыг чагыгларны республика чазаанче киирип турар

2022 чылда республиканың күүсекчи эрге-чагырга органнарының ажыл-чорудулгазының түңнелдерин сайгарган чон хуралдарында кирген санал-оналдар боттандырылгазының хемчеглер планын Тываның Чазаа бадылаан. 

Тываның сүзүктүг эр чону ыдыктыг Бай-Тайганың дагылгазын бөгүн эрттирип турар 27.05.2023 Тываның сүзүктүг эр чону ыдыктыг Бай-Тайганың дагылгазын бөгүн эрттирип турар

Республиканың чүдүкчү чону бөгүн Бай-Тайга кожуунда Тываның ыдык дагларының бирээзи - Бай-Тайга даан дагыыр езулалды эрттирип турар. Ыдыктыг Бай-Тайганы дагыыры бүгү республиканы ыдыктааны-биле дөмей күштүг деп бүзүрел бар. 

Тывада муниципалитеттерни девискээрлер чаагайжыдылгазының мөөрейинче чалап тур 27.05.2023 Тывада муниципалитеттерни девискээрлер чаагайжыдылгазының мөөрейинче чалап тур

Тываның Чуртталга-коммунал ажыл-агый яамызы "Арыг-силиг хоорай. Арыг-силиг суур" губернатор төлевилел боттанылгазы-биле «Тыва Республиканың муниципалдыг тургузуглар ортузунга чаагайжыдылга, ногаажыдылга болгаш арыглаашкын талазы-биле ажыл-чорудулганы эң эки организастааны» конкурсче чагыгларны хүлээп эгелээнин дыңнаткан.

Майның 28-те Бирги каналга "Жизнь своих" дамчыдылгада Тыва дугайында Евгений Кривцовтуң үндүрүлгезин көөрүн утпаңар! 26.05.2023 Майның 28-те Бирги каналга "Жизнь своих" дамчыдылгада Тыва дугайында Евгений Кривцовтуң үндүрүлгезин көөрүн утпаңар!

Бистиң улуг чуртувустуң аңгы-аңгы регионнарының дугайында үндүрүлгени неделя санында "Жизнь своих" дамчыдылга көргүзүп турар.

Стартаптан быжыг бизнесче: Кызылга ажыл-биле бот-хандыртынган кижилерниң республика шуулганы болуп эрткен 26.05.2023 Стартаптан быжыг бизнесче: Кызылга ажыл-биле бот-хандыртынган кижилерниң республика шуулганы болуп эрткен

Кызылга Российжи сайгарлыкчы чорук хүнүнге тураскаадып, ажыл-биле бот-хандыртынган кижилерниң "Стартаптан быжыг бизнесче" деп лозуңнуг III республика шуулганы болуп эрткен.

Владислав Ховалыг регионнуң бизнес ниитилежилгезинге Российжи сайгарлыкчы чорук хүнү-биле байырын чедирген 26.05.2023 Владислав Ховалыг регионнуң бизнес ниитилежилгезинге Российжи сайгарлыкчы чорук хүнү-биле байырын чедирген

Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг социал четкилерде бодунуң блогунда, республиканың сайгарлыкчыларынга социал харыысалгазы база ачы-буянныг херектерге доктаамал киржилгези, ажыл-ишчизи база карак кызылы дээш четтиргенин илередип, сагарлыкчы ажылынга чедиишкиннерни болгаш чечектелиишкиннерни күзээн.

Владислав Ховалыг ОГН-ниң Тыва салбырының эксперт чөвүлелин башкарар 26.05.2023 Владислав Ховалыг ОГН-ниң Тыва салбырының эксперт чөвүлелин башкарар

Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг «Орус географтыг ниитилел» бүгү-российжи хөй-ниити организациязының регион салбырының активчилериниң эксперт чөвүлелин башкарар дээн саналын хүлээп алган.

Тывада сибирь язвазынга каразыглыг кожуунда карантинни соксаткан 26.05.2023 Тывада сибирь язвазынга каразыглыг кожуунда карантинни соксаткан

Сибирь язвазының өөскүдүкчүзү барынга лабораторлуг шинчилелдиң харыызы анаа болганы-биле, Кызыл кожууннуң Кур-Чер суурда Үш-Хады деп черде киирген кызыгаарлыг хемчеглерни Тываның Баштыңының айтыышкыны-биле күш чок болдурган.

Тывада күрүне программазының киржикчизи арат сүткүр мал ажыл-агыйын чедиишкинниг шуудадып эгелээн 25.05.2023 Тывада күрүне программазының киржикчизи арат сүткүр мал ажыл-агыйын чедиишкинниг шуудадып эгелээн

ИПСЭР-биле күрүне деткимчезин алган кижилерни бирээзи, арат Айдыс Ондар Тываның Кызыл кожуунунда сүткүр мал ажыл-агыйын чедиишкинниг хөгжүдүп турар.

Тываның Баштыңы чаагайжыдылга объектилери дээш идепкейлиг соңгуурунче чаңгыс чер чурттугларын кыйгырган 25.05.2023 Тываның Баштыңы чаагайжыдылга объектилери дээш идепкейлиг соңгуурунче чаңгыс чер чурттугларын кыйгырган

“Чурттаар чер болгаш хоорай хүрээлеңи” национал төлевилелдиң “Таарымчалыг хоорай хүрээлеңин хевирлээри” регион төлевилелиниң күүселдези-биле 2024 чылда чаагайжыдар хөй-ниити девискээрлери дээш бадылаашкынның төнеринге чедир алды хонук арткан. 

Тывада хуу уруглар садтары немелде олуттар ажыдарынга федералдыг субсидияны алыр 25.05.2023 Тывада хуу уруглар садтары немелде олуттар ажыдарынга федералдыг субсидияны алыр

РФ-тиң Чазааның айтыышкыны-биле, "Демография" национал төлевилелди күүседир дээн хуу уруглар садтарынга немелде олуттар ажыдар кылдыр Тывага 12,1 млн рубльди немей үндүрген.

Тываның Баштыңы Сүт-Хөл кожуунда социал объектилер тудуун база септелгезин хынаан 25.05.2023 Тываның Баштыңы Сүт-Хөл кожуунда социал объектилер тудуун база септелгезин хынаан

Владислав Ховалыг ажыл-агыйжы сургакчылаашкын-биле Сүт-Хөл кожуунга чораан. Ол чорааш Ак-Даш биле Алдан-Маадыр суурлар аразының оруунда, Алдан-Маадырның көдээ клувунда улуг септелгени хынап, 2021 чылда бүрүн чаарттынган төп кожуун эмнелгезиниң поликлиниказынга четкен.

Тыва суг үерлээшкининиң ийиги чадазынга белеткенип турар 25.05.2023 Тыва суг үерлээшкининиң ийиги чадазынга белеткенип турар

Республика девискээринде харның эрээни-биле суг үериниң бирги чадазы эрткен дээрзин регионнуң арга-арыг болгаш бойдус ажыглалының яамызы дыңнаткан. Ам тайгалар бажында харның база бичии хемнерниң эриири-биле суг үериниң ийиги чадазы эгелээр.

Алдынай Дулуш: чаа амыдыралды эгелээринге социал керээ ынанышты бээр 24.05.2023 Алдынай Дулуш: чаа амыдыралды эгелээринге социал керээ ынанышты бээр
Кызылда Аныяктар ордузунга майның 25-те 11 шакта эгелээр боттарын ажыл-биле хандыртынган кижилерниң III республика шуулганының база бир киржикчизи - Алдынай Дулуш.

Кызылда уругларның чаа республика эмнелгезин тудуп эгелээн 24.05.2023 Кызылда уругларның чаа республика эмнелгезин тудуп эгелээн

«Уруглар эмчи дузазы көргүзер амгы үениң инфраструктуразын тудуп, уругларның кадык камгалалын сайзырадыры» федералдыг төлевилел күүселдези-биле чыдар эмнелгелиг болгаш поликлиникалыг уруглар эмнелге комплекизиниң төлевилелин ажылдап кылгаш, камгалаан.

Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг Р-257 авторукка озал-ондактан мөчээн кижилерниң өг-бүлелеринге болгаш чоок кижилеринге кажыыдалын илереткен 24.05.2023 Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг Р-257 авторукка озал-ондактан мөчээн кижилерниң өг-бүлелеринге болгаш чоок кижилеринге кажыыдалын илереткен

Дүүн орайтадыр Тывага улуг орук озал-ондаа болган – Кызыл кожууннуң Баян-Кол суурдан ырак эвесте черге, үш автомашина үскүлешкенинден, алды кижи амы-тынындан чарылган.

Владислав Ховалыг Россия-Кыдат бизнес-форумда киржип турар 24.05.2023 Владислав Ховалыг Россия-Кыдат бизнес-форумда киржип турар

Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг РФ-тиң премьер-министри Михаил Мишустинниң баштааны российжи делегацияның составы-биле Россия-Кыдат бизнес-форумда киржип турар.

Бодун ажыл-биле хандыртынганнарның республика шуулганы Кызылга болуп эртер 23.05.2023 Бодун ажыл-биле хандыртынганнарның республика шуулганы Кызылга болуп эртер

Майның 25-те Кызылда Аныяктар ордузунга бодун ажыл-биле хандыртырганнарның III республика шуулганы болуп эртер.

Бо неделяда Тываның школаларынга шылгалдалар эгелээр 23.05.2023 Бо неделяда Тываның школаларынга шылгалдалар эгелээр
Тывада май 24-те – тоску классчыларга, а майның 26-да – школа доозукчуларга күрүне шылгалдалары эгелээр. 

Тывада Сайгарлыкчы чорук неделязының хемчеглери уламчылавышаан 23.05.2023 Тывада Сайгарлыкчы чорук неделязының хемчеглери уламчылавышаан

Майның 26-да демдеглээр Российжи сайгарлыкчы чорук хүнүнге тураскааткан чаңчылчаан бизнес-декаданың ажыл-агыйжы хемчеглери бо неделяда Тывага база уламчылаар. 

Тываның Баштыңы “Сөөлгү коңга” байырлалы-биле ТывКУ-нуң доозукчуларынга байыр чедирген 22.05.2023 Тываның Баштыңы “Сөөлгү коңга” байырлалы-биле ТывКУ-нуң доозукчуларынга байыр чедирген

Бо чылын бо дээди өөредилге чериниң 1080 доозукчузунга сөөлгү коңга эткен. Тываның күрүне университединиң кол корпузунуң спортчу шөлүнге доозукчуларның чыскаалы-биле байырлал программазы эгелээн. 

Тываның күүсекчи эрге-чагырга органнарынга стажировка эртер конкурс эгелээн 22.05.2023 Тываның күүсекчи эрге-чагырга органнарынга стажировка эртер конкурс эгелээн

Тыва Республиканың Баштыңының Администрациязы база Тыва Республиканың Чазаанга, регионнуң күүсекчи эрге-чагырга органнары – яамылар болгаш ведомстволарга стажировкалаары-биле аныяк специалистерни чалап турар.

Тываның Баштыңы шериг командылал чериниң адындан «Автопоезд» акцияның киржикчилеринге шаңналдарны тывыскан 22.05.2023 Тываның Баштыңы шериг командылал чериниң адындан «Автопоезд» акцияның киржикчилеринге шаңналдарны тывыскан

«Россия дээш» улусчу фронт» бүгү-российжи хөй-ниити шимчээшкининиң идип үндүргени «Автопоезд» акцияга идепкейлиг киришкен республиканың сайгарлыкчыларынга Төп болгаш Чөөн чүк шериг округдарының командылал черинден шаңналдарны Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг байырлыг байдалда дамчыткан.

Владислав Ховалыг РФ-тиң камгалал сайыды Сергей Шойгуга төрүттүнген хүнү-биле байырын чедирген 21.05.2023 Владислав Ховалыг РФ-тиң камгалал сайыды Сергей Шойгуга төрүттүнген хүнү-биле байырын чедирген

Республиканың Баштыңы Владислав Ховалыг социал четкилерде бодунуң блогунга Сергей Күжүгетович Шойгунуң 68 харлап турары-биле байырын чедирип, республиканың шупту чурттакчылары хүндүткелдиг чаңгыс чер чурттуунга чаагай күзээшкиннерни йөрээп турарын дамчыткан.



Тываның Чазааның аппарат хуралында чурттакчы чоннуң айыыл чоруунуң айтырыынче кичээнгейни салган 20.05.2023 Тываның Чазааның аппарат хуралында чурттакчы чоннуң айыыл чоруунуң айтырыынче кичээнгейни салган

Тываның Чазааның аппарат хуралында, ТР-ниң ИХЯ-ның эрткен неделяда “эзирик авариялар”-ның сан-чурагайының талазы-биле оперативтиг дыңнадыгны берген. Эрткен неделяда 31 орук озал-ондаа болган, 10 кижи кемдээн, 25 машина үрелген. Эзирик 22 чолаачы туттурган.

Тываның Чазаа «Чурттакчы чоннуң кадыының байдалының дугайында» илеткелди бадылаан 19.05.2023 Тываның Чазаа «Чурттакчы чоннуң кадыының байдалының дугайында» илеткелди бадылаан

2022 чылда Тывада өзүп төрүүрү кызырылган-даа болза, ол көргүзүг талазы-биле Россияда мурнуку черни ээлевишаан. Республика Чазаанче киирген ТР-ниң Кадык камгалал яамызының чурттакчы чоннуң кадыының байдалының дугайында чылдың илеткелинде ол болгаш өске-даа сан-чурагайларны айыткан.

Чоннуң чоон оруктарынга хыналда доскуул черлериниң ажылын катап тургузар 19.05.2023 Чоннуң чоон оруктарынга хыналда доскуул черлериниң ажылын катап тургузар

Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг ажыл-агыйжы сургакчылаашкын үезинде, Тыва Республикада кем-херек үүлгедиишкиннерин эвээжедир ведомстволар аразының комплекстиг планының хемчеглери-биле катап туттунуп турар Чөөн-Хемчик биле Чаа-Хөл кожууннарда Тываның орук шимчээшкининиң айыыл чок чоруунуң талазы-биле күрүне инспекциязының орук-хайгыыл албанының стационарлыг ийи постузун хынаан.

Тываның Баштыңы Шагаан-Арыгда гимназияның септелгезин хынаан 19.05.2023 Тываның Баштыңы Шагаан-Арыгда гимназияның септелгезин хынаан

Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг Тываның Улуг-Хем кожуунга ажыл-агый аайы-биле чорааш, Шагаан-Арыг хоорайда гимназияда септелге ажылдары кайы хире кылдынып турарын хынаан. 

Тываның Кызыл кожуунунда улуг бода малда сибирь язвазы тывылганы-биле карантинни киирген 18.05.2023 Тываның Кызыл кожуунунда улуг бода малда сибирь язвазы тывылганы-биле карантинни киирген

Тыва Республиканың Баштыңы Владислав Ховалыгның айтыышкыны-биле, Кызыл кожууннуң Кур-Чер суурнуң чоогунда Үш-Хады-Эмектиг деп черде кызыгаарлыг хемчеглерни киирген.

“ЕНИСЕЙ ЭКСПО-2023” регионнар аразының XXV делгелге-садыглаашкыны болуп эртер 18.05.2023 “ЕНИСЕЙ ЭКСПО-2023” регионнар аразының XXV делгелге-садыглаашкыны болуп эртер

Майның 19-21 хүннеринде, Кызыл хоорайда Субедей аттыг спорт комплекизинге, Тыва Республиканың Чазааның база “Енисей Сибирин хөгжүдер корпорация” АКН-ниң деткиишкини-биле «Сибэкспосервис делгелге компаниязы» КХН «ЕНИСЕЙ ЭКСПО-2023» XXV регионнар аразының универсалдыг делгелгезин организастап эрттирер.

Тывада социал объектилер тударының болгаш септеп-селиириниң улуг ажылдары эгелээн 18.05.2023 Тывада социал объектилер тударының болгаш септеп-селиириниң улуг ажылдары эгелээн

Тывада ТР-ниң Чонну ажылга хаара тудар төвүнүң 16 девискээр салбырларында, база социал угланыышкынныг дөрт объектиде септелге ажылдары майның эге хонуктарындан эгелээнин регионнуң Күш-ажыл болгаш социал политика яамызы дыңнаткан.

Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг кожууннарынга ажыл-агыйжы сургакчылаашкын үезинде ТШО киржикчизи Каң-Демир Лопсан-Комбуга ужурашкан 17.05.2023 Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг кожууннарынга ажыл-агыйжы сургакчылаашкын үезинде ТШО киржикчизи Каң-Демир Лопсан-Комбуга ужурашкан

Тускай шериг операциязының үезинде балыгланган эжин камгалап кааны "Малахов" теледамчыдылганың ачызында бүдүн чуртта билдингир апарган маадыр оол төрээн кожуунунда чурттап, ажылдап турар. 

Тываның экономиказының бир шимчедикчизи туризм адырында деп "РФ.Туризм корпорациязы" көрүп турар 17.05.2023 Тываның экономиказының бир шимчедикчизи туризм адырында деп "РФ.Туризм корпорациязы" көрүп турар

«РФ.Туризм корпорациязы» акционерлиг ниитилелдиң чиңгине директору Сергей Суханов болгаш Тыва Республиканың Чазааның Даргазының бирги оралакчызы Владимир Донских «РФ.Туризм корпорациязы» АН-ниң регион-биле турисчи курлавыр хөгжүлдезинде кады ажылдажылгазының дугайында чугаалашкан.

2023 чылда уругларның чайгы дыштанылгазының хевирлери: хүндүскү база хоорайдан дашкаар лагерьлер, экскурсиялар, походтар 17.05.2023 2023 чылда уругларның чайгы дыштанылгазының хевирлери: хүндүскү база хоорайдан дашкаар лагерьлер, экскурсиялар, походтар

2023 чылдың чайгы кадыкшылга кампаниязының үезинде Тываның девискээринде 16 ажыг муң уругну дыштандырар 164 уруглар лагери ажылдаарын, республиканың Өөредилге яамызы дыңнаткан.

Тывада муниципалдыг келдириишкин комиссияларының ажылынга демдекти салыр 17.05.2023 Тывада муниципалдыг келдириишкин комиссияларының ажылынга демдекти салыр

Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг ооң айтыышкыны-биле мунициалдыг келдириишкин комиссияларның даргалары кылдыр томуйлаткан кожуун чагырга даргаларының шүшпең ажылын айтып, келдириишкин комиссияларның ажылын хынап, ооң ажылының шынарынга анализти бээр даалганы берген.

“Кижилерге болгаш кижилер дээш” деп волонтерларның I республика шуулганынга киржиринче тыва аныяктарны чалап тур 17.05.2023 “Кижилерге болгаш кижилер дээш” деп волонтерларның I республика шуулганынга киржиринче тыва аныяктарны чалап тур
2023 чылдың майның 24 - 26 хүннеринде, Тываның Бии-Хем кожуунунда «Туран» сыын ажыл-агый чериниң девискээринге, “Кижилерге болгаш кижилер дээш” деп волонтерларның I республика шуулганы болуп эртерин, республиканың Аныяктар херектериниң талазы-биле агентилели дыңнаткан.

Тускай шериг операциязының киржикчилерин деткиир күрүне фондузунуң регионалдыг салбыры июньнуң 1-ден Тывага ажылын эгелээр 17.05.2023 Тускай шериг операциязының киржикчилерин деткиир күрүне фондузунуң регионалдыг салбыры июньнуң 1-ден Тывага ажылын эгелээр

«Ада-чурттуң камгалакчылары» тускай шериг операциязының киржикчилерин деткиир күрүне фондузунуң Тывада салбырын ажыдарынга белеткел дооступ турар.

Тываның Баштыңы ат-алдарлыг башкы Елизавета Боракаевна Салзынмааның мөчээни-биле кажыыдалын илереткен. 16.05.2023 Тываның Баштыңы ат-алдарлыг башкы Елизавета Боракаевна Салзынмааның мөчээни-биле кажыыдалын илереткен.

Тыва АССР-ниң алдарлыг башкызы, Улус чырыдыышкынының тергиини Елизавета Боракаевна Салзыңмаа 93 харлап бар чорааш мөчээн.

Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг Кызыл хоорай девискээринде болгаш Каа-Хем суурда туттунуп турар объектилерни хынаан 16.05.2023 Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг Кызыл хоорай девискээринде болгаш Каа-Хем суурда туттунуп турар объектилерни хынаан

Республика девискээринде тудуг ажылдары кидин түлүк. Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг 600 ажыг кижилерни хаара туткан Кызыл девискээринде элээн каш объектилерге чедип, ажылдың темпизи кайы хире чоруп турарын хынаан. 

Тывада «Улусчу картофель» губернатор төлевилелиниң киржикчилеринге ногаа культуразының үрезиннерин үлеп эгелээн 16.05.2023 Тывада «Улусчу картофель» губернатор төлевилелиниң киржикчилеринге ногаа культуразының үрезиннерин үлеп эгелээн

Төлевилел негелдези-биле, хөй ажы-төлдүг өг-бүле бүрүзү 50 кил картошка үрезини биле “борщ хайындырар” ногаалар үрезиннерин алыр.

Кызылга «Россияның регионалдыг брендилери – өзүлдениң чаа точкалары» өөредилге семинары эртер 16.05.2023 Кызылга «Россияның регионалдыг брендилери – өзүлдениң чаа точкалары» өөредилге семинары эртер

Тыва бүдүрүкчүлер боттарының брендизин камгалаары-биле бодунга продукциязын канчаар бүрүткедириниң талазы-биле өөредилгени алыр.

Тывада одалга сезону доозулган 15.05.2023 Тывада одалга сезону доозулган

Бөгүн, майның 15-тен, Тываның төп одалга системалыг суурларының хөй кезиинде одалга сезону доозулган. 

Тывада «Чылдың өг-бүлези» регион мөөрейиниң тиилекчилерин шаңнап мактаан 15.05.2023 Тывада «Чылдың өг-бүлези» регион мөөрейиниң тиилекчилерин шаңнап мактаан

Бөгүн, Делегейниң Өг-бүле хүнүнде, Кызылга “Чылдың өг-бүлези” бүгү-российжи мөөрейниң ренион чадазының тиилекчилерин шаңнаар байырлыг ёзулал болуп эрткен. 

Росхереглелхайгааралының Тывада эргелели Лайманың аарыын чыпшырган бирги таварылганы бүрүткээн 15.05.2023 Росхереглелхайгааралының Тывада эргелели Лайманың аарыын чыпшырган бирги таварылганы бүрүткээн

Таңды кожууннуң Кочетво суурнуң чурттакчызы май 11-де ханынга антитела анализи дужааган соонда, Лайма аарыы азы вирустуг саргы боррелиозундан аараанының бирги таварылгазы билдинген. 

Тываның чер ажылдыглары часкы хову ажылдарынче кирген 15.05.2023 Тываның чер ажылдыглары часкы хову ажылдарынче кирген

Тываның Каа-Хем, Чеди-Хөл база Таңды кожууннары часкы тарылгаже кирген. Майның 12-ниң хүнү-биле алырга, 660 гада тараа культураларын, азы планның 1,6 хуузун, 100 гада - арбайны, 240 гада – кызыл-тасты тараан.

Тывада мал оолдаашкыны адакталган 13.05.2023 Тывада мал оолдаашкыны адакталган

Республиканың үш кожуунунда шээр малдың массалыг оолдаашкыны адакталып турарын регионнуң Көдээ ажыл-агый болгаш аъш-чем яамызы дыңнаткан.

Узбекистанга эрткен делегей фестивалынга тыва тоолчунуң уран чүүлүн бедии-биле үнелээн 13.05.2023 Узбекистанга эрткен делегей фестивалынга тыва тоолчунуң уран чүүлүн бедии-биле үнелээн

Тыва хөөмейжи Эрес Сандан Узбекистанга эрткен III делегей чергелиг бахши фестивалынга тиилээн. 

Тываның Баштыңы республиканың хамааты камгалал болгаш онза байдалдар албанының удуртукчузун томуйлаан 13.05.2023 Тываның Баштыңы республиканың хамааты камгалал болгаш онза байдалдар албанының удуртукчузун томуйлаан

Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг майның 13-түң аппарат хуралында чаа томуйлаашкын дугайында дыңнаткан. 

Тывада мал кадарарының чурумун үрээннерге харыысалга онаарының хемчеглерин шыңгыыраткан 13.05.2023 Тывада мал кадарарының чурумун үрээннерге харыысалга онаарының хемчеглерин шыңгыыраткан

Сагындырып турзажок, малын хайгаарал чокка салыпкан мал-маган ээлери-биле ажыл Тывада чоруп турар. Корум-чурум камгалакчыларының дыңнадыы-биле алырга, малын хостуг салып чорда чиде бреген азы оорладып алган таварылгалар хөй таваржып турар.

Тывада кемниг херектер үүлгедиишкиннери чавызаан 13.05.2023 Тывада кемниг херектер үүлгедиишкиннери чавызаан

Тываның Чазаанга албан черлериниң чөвүлел хуралынга 2023 чылдың баштайгы үш айында республиканың девискээринге кемниг херектер үүлгедиишкининиң байдалын сайгарып чугаалашкан.

Ирек Файзуллин Тыва Республиканың баштыңы Владислав Ховалыг-биле ажыл-агыйжы ужуражылганы эрттирген 12.05.2023 Ирек Файзуллин Тыва Республиканың баштыңы Владислав Ховалыг-биле ажыл-агыйжы ужуражылганы эрттирген

Россия Федерациязының тудуг болгаш чуртталга-коммунал ажыл-агый сайыды Ирек Файзуллин Тыва Республиканың баштыңы Владислав Ховалыг-биле ажыл-агыйжы ужаражылганы эрттирген.

Тыва кыдат инвесторларга бодунуң төлевилелдерин таныштырган 12.05.2023 Тыва кыдат инвесторларга бодунуң төлевилелдерин таныштырган

Май 11-де, Москвада «Парк Хуамин» кыдат ажыл-херек төвүнге, Тыва инвестиция курлавырын таныштырган. Тываның Чазаа «Ажыл-агыйжы Россия» хөй-ниити организациязы-биле «Енисей Сибири» хөгжүлде корпорациязының деткимчезинде, Россия Федерациязында Кыдат Улус Республиканың элчин черинге ук хемчегни организастап эрттирген.

Тыва үүрмек садыглаашкын саарылгазын өстүргени-биле Россияда ийиги черже үнген 12.05.2023 Тыва үүрмек садыглаашкын саарылгазын өстүргени-биле Россияда ийиги черже үнген

Тыва бирги кварталда үүрмек садыг-саарылганы 4,6 хууга өстүрген. 2022 чылдың январь-мартка деңнээрге, үүрмек садыглаашкын 5 хуу өзүп, республика ол көргүзүг талазы-биле Алтайның соонда, чуртта ийиги черни ээлээн.

Тывада арга-арыгны катап тургузары-биле 240 муң ажыг дөс хадыны олуртур 12.05.2023 Тывада арга-арыгны катап тургузары-биле 240 муң ажыг дөс хадыны олуртур

Тываның арга-арыг таңныылдары арга-арыг катап тургузуушкун ажылдарынче бөгүн үнүп эгелээр. «Экология» национал төлевилелдиң «Арга-арыг камгалалы» федералдыг төлевилел күүселдези-биле садып алганы 2300 ажыг дөс хады өзүмнериниң бирги партиязы республикада чедип келген. 

Тывада өртке удур онза чурумну май 31-ге чедир узаткан 11.05.2023 Тывада өртке удур онза чурумну май 31-ге чедир узаткан

Чурттакчылыг черлерде база өнчүнүң аңгы-аңгы хевириниң объектилеринде өртке удур камгалалды быжыглаарынга, өрт айыылын чавызадырынга, бойдус болгаш техногенниг улуг өрттерни болдурбас дээш, апрельдиң 20-ден май 31-ге чедир өртке удур чурумну узадырын шиитпирлээн доктаалды регионнуң эрге-чагыргазы хүлээп алган.

Красноярскиниң филармониязы тыва композиторлар Ростислав Кенденбильдиң база Хүреш-оол Дамбаның чогаадыкчы ажылдарының төлевилелин эгелээн 11.05.2023 Красноярскиниң филармониязы тыва композиторлар Ростислав Кенденбильдиң база Хүреш-оол Дамбаның чогаадыкчы ажылдарының төлевилелин эгелээн

Красноярск филармониязы Президентиниң культурлуг инициативалар фондузунуң деткимчези-биле, Ростислав Кенденбильдиң 100 база Хүреш-оол Дамбаның 80 харлаанынга тураскааткан “Эне-Сайның симфониязы” хөгжүм өнчүзү” төлевилелди боттандырып эгелээн. 

«ЗаБег.РФ» бүгү-российжи чартык марафоннуң Тывада киржикчилерин бүрүткеп эгелээн 11.05.2023 «ЗаБег.РФ» бүгү-российжи чартык марафоннуң Тывада киржикчилерин бүрүткеп эгелээн

Бо чылын «ЗаБег.РФ» бүгү-российжи чартык марафонну июнь 4-те чеди дугаар эрттирер. Тываның Спорт яамызының спортчу хемчеглер эргелели 1, 5, 10 база 21,1 км хемчээлге маңнаар күзелдиг шупту кижилерни чалаан. 

Тускай шериг операциязының киржикчилеринче 10 кил чедир деңзилиг посылканы май эгезинден халас чедирер 11.05.2023 Тускай шериг операциязының киржикчилеринче 10 кил чедир деңзилиг посылканы май эгезинден халас чедирер

Россияның Чазааның даргазының оралакчызы Дмитрий Чернышенко Херсон биле Запорожье областарже ажыл-агыйжы сургакчылаашкын үезинде ооң дугайында дыңнатканын, Россия Федерациязының Чазааның сайтызы медеглээн. 

2023 чылда Тывада национал төлевилел-биле кадык камгалалының 10 объектизин шалыпкын тудуп доозар 11.05.2023 2023 чылда Тывада национал төлевилел-биле кадык камгалалының 10 объектизин шалыпкын тудуп доозар

Тываның суурларында чаа фельдшер-акушер пунктулары база эмнелге амбулаториязын тудар ажылдар бо хонуктарда кидин түлүк чоруп турар. 

Тывада «Сорунза» губернатор төлевилели-биле ийи көдээ клубту тудар 11.05.2023 Тывада «Сорунза» губернатор төлевилели-биле ийи көдээ клубту тудар

Республиканың бичии суурларынга культура дыштанылга төптери тудар «Сорунза» губернатор төлевилели бо чылын база ажылын уламчылаар. 

Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг "Автопоезд" акция-биле чыгдынган машиналарны бистиң дайынчыларывыска дамчыткан 10.05.2023 Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг "Автопоезд" акция-биле чыгдынган машиналарны бистиң дайынчыларывыска дамчыткан

Улуг Тиилелге хүнүнүң бүдүүзүнде Владислав Ховалыг Ростов-на-Дону хоорайга четкеш, Улусчу фронтунуң чарлааны “Автопоезд” бүгү-российжи акция-биле Тываның чурттакчы чонунуң болгаш организацияларының чыгганы автомобильдерни бистиң республикадан дайынчыларга дамчыткан.

Тываның шериглеринге күрүне шаңналдарын тывыскан 08.05.2023 Тываның шериглеринге күрүне шаңналдарын тывыскан

Май 8-те Виктор Көк-оол аттыг Национал хөгжүм-шии театрынга Ада-чурттуң Улуг дайынының Тиилелгезиниң 78 чылынга тураскааткан байырлыг концерт болуп эрткен. Аңаа Тываның шериглеринге күрүне шаңналдарын тывыскан.

Тываның найысылалында фронтучу Георгий Абросимовка тураскааткан чыскаалды кылган 06.05.2023 Тываның найысылалында фронтучу Георгий Абросимовка тураскааткан чыскаалды кылган

Май 9-туң бүдүүзүнде Ада-чурттуң улуг дайынының хоочуну Георгий Абросимов манавааны онза белекти алган: дең дески кылдыр чыскаалыпкан, өңгүр чараш кылдыр кеттинген школачылар ооң бажыңының мурну-биле марштап эрткеш, Георгий Васильевичиге байырны чедирген. 

Тываның Баштыңы Росавиацияның удуртукчузунуң оралакчызы Георгий Бахарев-биле ужурашкан 05.05.2023 Тываның Баштыңы Росавиацияның удуртукчузунуң оралакчызы Георгий Бахарев-биле ужурашкан

Дүүн, азы майның 4-те, РФ-тиң Транспорт яамызының Агаар транспортунуң федералдыг агентилели - Росавиацияның удуртукчузунуң оралакчызы Георгий Бахарев ажылчын сургакчылаашкын-биле Тывага келгеш, Кызылдың аэропортунда транспорттуң (авиацияның) айыыл чок чоруунуң хандырылгазын хынап көрген.

"Чурттаар чер болгаш хоорай хүрээлеңи” национал төлевилел-биле Ак-Довуракта суг хоорзаларының четкизин эде чаартыр 05.05.2023 "Чурттаар чер болгаш хоорай хүрээлеңи” национал төлевилел-биле Ак-Довуракта суг хоорзаларының четкизин эде чаартыр

“Чурттаар чер болгаш хоорай хүрээлеңи” национал төлевилелдиң «Арыг суг» иштинде программазы-биле Ак-Довурак хоорайда суг чыыр черни эде тудуп, суг дамчыдар черни тудар.

Ада-чурттуң улуг дайынынга Тиилелгениң 78 чылынга тураскааткан хемчеглер планы 05.05.2023 Ада-чурттуң улуг дайынынга Тиилелгениң 78 чылынга тураскааткан хемчеглер планы

Тывага Май 9-туң байырлал хүннеринде патриотчу акциялар, темалыг концерттер база маадырларга турскааткан театржыткан көргүзүглер, Ада-чурттуң улуг дайынының хоочуннары-биле ужуражылгалар, мемориалдар болгаш тураскаалдыг черлер чаагайжыдылгазы, спортчу, культура-массалыг база онлайн-хемчеглер болуп эртер.

«Айыыл чок шынарлыг оруктар» национал төлевилел күүселдези-биле Тываның найысылалында орук ажылдары кидин-түлүк 04.05.2023 «Айыыл чок шынарлыг оруктар» национал төлевилел күүселдези-биле Тываның найысылалында орук ажылдары кидин-түлүк

Эрткен неделяда Кызылдың Колхозная кудумчузунуң автооруунда эде септелге ажылдары эгелээн. «Восток» КХН «Айыыл чок шынарлыг оруктар» национал төлевилел күүселдези-биле орукту калбартыр ажылдарже кирген.

Майда Тывага сайгарлыкчы чоруктуң неделязы болуп эртер 04.05.2023 Майда Тывага сайгарлыкчы чоруктуң неделязы болуп эртер

Чыл санында майның 26-да демдеглеп турары Российжи сайгарлыкчының хүнүнге тураскааткан Сайгарлыкчы чорук неделязы майның 17-29 хүннеринде болуп эртер. 

Тываның Бай-Тайга кожуунга хар чагганындан школачылар болгаш студентилерниң труиадазын соксаткан 04.05.2023 Тываның Бай-Тайга кожуунга хар чагганындан школачылар болгаш студентилерниң труиадазын соксаткан
Май 3-түң дүнезинче Тываның Бай-Тайга кожуунга агаар чүдереп, улуг хар дүшкен. Оперативтиг албан черлери-биле дугурушкаш, майның 1-ден 7-ге чедир Цаган-Шибету биле Шапшал сыннарының эдээнге эрттирерин планннаан турган республиканың школачылар биле студентилериниң туриадазын соксадыр деп шиитпирлээн. 

Тываның найысылалы Кызылда тускай шериг операциязының киржикчилери-маадырлар парыгы чаагайжыдар объектилер бадылаашкынында мурнап турар 03.05.2023 Тываның найысылалы Кызылда тускай шериг операциязының киржикчилери-маадырлар парыгы чаагайжыдар объектилер бадылаашкынында мурнап турар

“Чурттаар чер болгаш хоорай хүрээлеңи” национал төлевилелдиң “Таарымчалыг хоорай хүрээлеңин хевирлээри” регион төлевилелиниң 2024 чылда күүселдези-биле чаагайжыдар ужурлуг объектилер дээш хөй-ниити бадылаашкыны майның 31-ге чедир уламчылаар.

Тываның Чазаа республиканың Күрүне тугунуң хүнүн бадылаар инициативаны деткээн 03.05.2023 Тываның Чазаа республиканың Күрүне тугунуң хүнүн бадылаар инициативаны деткээн

Регионнуң Баштыңы Владислав Ховалыгның адынга «Тываның буянныг чүректери» аныяктарның хөй-ниити шимчээшкининиң активинден Тыва Республиканың Күрүне тугунга тураскааткан албан езунуң байырлал хүнүн тургузар дугайында санал кирген.

Кызылдың президентиниң кадет училищезиниң бирги доозукчулары офицерлер болган 03.05.2023 Кызылдың президентиниң кадет училищезиниң бирги доозукчулары офицерлер болган

Кызылдың президентиниң кадет училищезиниң баштайгы алды доозукчузу офицерлер болган.

Тывада республиканың тергиин хөй-ниити дагдыныкчызын шилип, шаңнап-мактаар 03.05.2023 Тывада республиканың тергиин хөй-ниити дагдыныкчызын шилип, шаңнап-мактаар

Регионнуң Чазаа «Тыва Республиканың тергиин хөй-ниити дагдыныкчызы» республика конкурузун чыл санында эрттирериниң дугайында дүрүмнү бадылаан. «2022-2024 чылдарда назы четпээннерниң хайгаарал чок чоруурунга база корум-чурум үрээшкиннеринге удур профилактика» ТР-ниң күрүне программазының боттаныышкыны-биле конкурс шылгалдалары бо күзүн эгелээр.

Тывада республиканың удуртукчу кадрлар курлавырын хевирлээри-биле конкурсту эрттирип турар 02.05.2023 Тывада республиканың удуртукчу кадрлар курлавырын хевирлээри-биле конкурсту эрттирип турар

Тыва Республиканың Баштыңының Администрациязы база Тыва Республиканың Чазааның күрүне албаны база кадр курлавырының айтырыгларының талазы-биле департамент Тыва Республиканың удуртукчу кадрлар курлавырын хевирлээр конкурсту эрттирип турарын дыңнаткан.

Тываның мал ажыл-агыйлары мал кыштаглаашкынын ажырбас эрттирген деп эксперттер санаан 02.05.2023 Тываның мал ажыл-агыйлары мал кыштаглаашкынын ажырбас эрттирген деп эксперттер санаан

Тываның Көдээ ажыл-агый болгаш аъш-чем яамызы республиканың мал ажыл-агыйларында мал оолдаашкыны план езугаар чоруп турарын дыңнаткан. Бөгүнде шээр малдың 305 муң чаш төлүн камгалап алган, ам-даа 539 муң баш анай, хураган немежир ужурлуг.

Тывадан ээлчеглиг гуманитарлыг ачы-дузаны Луганск Улус Республикаже чоруткан 02.05.2023 Тывадан ээлчеглиг гуманитарлыг ачы-дузаны Луганск Улус Республикаже чоруткан

Тыва Республикада "Голевтиң даг-руда компаниязы" КХН-ниң "УАЗ Хантер"автомашиназын база 8 тонна гуманитарлыг ачы-дуза чүъгүн Свердловск районнуң чурттакчыларынга база администрациязынга дээш, бо хонуктарда Луганск Улус Республикаже чоруткан.

Тываның профэвилелдер федерациязы республиканың ажылчы чонунуң эргелерин камгалаар адырда эки өскерлиишкиннерни демдеглээн 02.05.2023 Тываның профэвилелдер федерациязы республиканың ажылчы чонунуң эргелерин камгалаар адырда эки өскерлиишкиннерни демдеглээн

Тыва Республиканың Чазааның даргазының оралакчызының албан-хүлээлгезин күүседип турар Орлан Сарыглар Тыва Республиканың Профэвилелдер федерациязының даргазы Галина Сюрюн баштаан кежигүннер-биле ужурашкан.

Тываның эпидемиологтары коронавирустуң "арктур" чаа хевири өөскүп болурун сагындырган 02.05.2023 Тываның эпидемиологтары коронавирустуң "арктур" чаа хевири өөскүп болурун сагындырган

Республика Чазааның аппарат хуралында, Росхереглекчилер хайгааралының удуртукчузу Людмила Салчак май-июньда коронавирустуң чаа чалгыы - "омикроннуң" бир хевири XBB 1.16 "арктур" халдавыр өөскүп болурун дыңнаткан.

Тывада "Улусчу картофель" губернатор төлевилелиниң киржикчилериниң реестрин тургузуп турар 02.05.2023 Тывада "Улусчу картофель" губернатор төлевилелиниң киржикчилериниң реестрин тургузуп турар

Тываның муниципалдыг тургузуглары "Улусчу картофель" губернатор төлевилелиниң киржикчилериниң даңзызын тургуспушаан. Чогуур үрезинни сөөртүп эккээринге белен фермерлер-биле керээлерни чарып турар.

«Тыва - бистиң өргээвис» республиканың улусчу чогаадылга мөөрейиниң түңнелдерин үндүрген 01.05.2023 «Тыва - бистиң өргээвис» республиканың улусчу чогаадылга мөөрейиниң түңнелдерин үндүрген

Тываның кожуун, сумуларындан бот-тывынгыр артистер киришкен «Тыва - бистиң өргээвис» республиканың улусчу чогаадылга фестивалы солун, хөй талалыг көргүзүглүг болгаш үениң агымы-биле деңге сайзырап турарын көргүскен.

Тыва биле Бурят Республикалар кады ажылдажылга дугуржулгазын чаарткан 29.04.2023 Тыва биле Бурят Республикалар кады ажылдажылга дугуржулгазын чаарткан

Владислав Ховалыг биле Алексей Цыденов садыг-экономиктиг, эртем-техниктиг база культура адырларында Тыва Республиканың Чазаа биле Бурят Республиканың Чазааның аразында кады ажылдажылга дугайында дугуржулгага атты салганнар. 

Тываның Чөөн-Хемчик кожуунга эрткен аът чарыжындан ТШО киржикчилеринге деткимче кылдыр миллион акша чыгдынган 29.04.2023 Тываның Чөөн-Хемчик кожуунга эрткен аът чарыжындан ТШО киржикчилеринге деткимче кылдыр миллион акша чыгдынган

Чөөн-Хемчик кожууннуң Чадаанага бо чылын эрткен юбилейлиг 30-ги аът чарыжы ачы-буян угланыышкынныг болганын демдеглээри чугула. Организаторлар хемчегни чалап тура, аът чарыжының киржикчилеринден чыгдынган шупту дадывыр акшаларны тускай шериг операциязында киржип турар тыва оолдарны деткииринче угландырарын дыңнаткан. 

Росаныяктар грант деткимчези-биле Тывага аныяк соңгукчулар академиязы ажылдаар 28.04.2023 Росаныяктар грант деткимчези-биле Тывага аныяк соңгукчулар академиязы ажылдаар
Тыва аныяктарның үш төлевилели дээди өөредилге черлериниң ортузунга "Росаныяктар. Грантылар" мөөрейге тиилээш, ниити 800 муң рубльдиң саң-хөө деткимчезин алган. Чурттуң 184 өөредилге черлеринден 687 студент инициативаларынга грантыларны хувааган.

Владимир Путин Тываның чурттакчыларынга Тубден Шедруб Линг хүрээниң ажыттынганы-биле байырын чедирген 28.04.2023 Владимир Путин Тываның чурттакчыларынга Тубден Шедруб Линг хүрээниң ажыттынганы-биле байырын чедирген

Россияның президентизи Владимир Путин бөгүн Кызыл хоорайда “Тубден Шедруб Линг” сарыг шажын хүрээзин ажыткан төөгүлүг болуушкун-биле байырлыг езулалдың киржикчилеринге болгаш республиканың чурттакчыларынга байырын чедирген.

Улуг федералдыг парлалга чери “Деткимче” төвүнүң дугайында 28.04.2023 Улуг федералдыг парлалга чери “Деткимче” төвүнүң дугайында

Республиканың “Деткимче” комплекстиг төвүнүң ажылының арга-дуржулгазының дугайында “Россияның социал камгалал” федералдыг информас-аналитиктиг үндүрүлге чери чугаалаан. 

Россияда эң улуг буддийжи хүрээниң байырлыг ажыдыышкынын дорт дамчыдылгадан көрүп болур 27.04.2023 Россияда эң улуг буддийжи хүрээниң байырлыг ажыдыышкынын дорт дамчыдылгадан көрүп болур

Ыдыктыг XIV Далай-ламаның шажынчы камгалал-хайгааралында алдынган Россияда сарыг шажынның эң улуг өргээзи болур Кызылда «Тубтен Шедруб Линг» хүрээниң ажыдыышкыны апрельдиң 28-те болуп эртер.

Владислав Ховалыг: Кызылда ийи улуг котельнаяның ажылын кышка чедир соксадыр 27.04.2023 Владислав Ховалыг: Кызылда ийи улуг котельнаяның ажылын кышка чедир соксадыр

Тываның найысылалынга келир кыш арыг агаарлыг болуру чадапчок. Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг соцчеткилерде бодунуң блогунга, Кызылдың Мурнуу микрорайонунда ийи улуг котельнаяның ажылын чаа одалга сезонунда соксадыр деп планнаанын чугаалаан.

Сибирь федералдыг округтуң маргылдаазынга тыва мөгелер хамыкты кайгаткан 27.04.2023 Сибирь федералдыг округтуң маргылдаазынга тыва мөгелер хамыкты кайгаткан

Красноярск хоорайга эрткен хостуг хүрештиң округ маргылдаазынга  Тыва республиканың чыынды командазы дөрт алдын база алды мөңгүн медальдарны чаалап алган. 

Майның 1-де Частың болгаш Күш-ажылдың байырлалын Тывага байырлаарының программазы 27.04.2023 Майның 1-де Частың болгаш Күш-ажылдың байырлалын Тывага байырлаарының программазы

Россия Федерациязының Хамаарышпас профэвилелдер федерациязының саналдааны-биле, Тыва өске регионнар ышкаш, Май-ның 1-де күш-ажылчы коллективтерниң калбак чыскаалындан ойталаан.

Тывада часкы хову ажылдарын организастыг эрттиреринге старт бердинген 27.04.2023 Тывада часкы хову ажылдарын организастыг эрттиреринге старт бердинген

Чазак даргазының оралакчызы Алик Монгуш республиканың төп кожууннары-биле зона хуралының үезинде ону чугаалаан.

Тываның эмчи ажылдакчылары региондан үнмейн билиг-мергежилин бедидип турар 26.04.2023 Тываның эмчи ажылдакчылары региондан үнмейн билиг-мергежилин бедидип турар

Бо хонуктарда, Кызыл хоорайда республиканың улуг эмнелге черлериниң баазазында Тываның эмчи ажылдакчыларының мергежилин бедидер ажылдар чоруп турар.

Тывада Барыын-Хемчик биле Бии-Хем кожууннарның чурттакчылары чаагайжыдылга девискээрлери дээш эң идепкейлиг бадылап турар 26.04.2023 Тывада Барыын-Хемчик биле Бии-Хем кожууннарның чурттакчылары чаагайжыдылга девискээрлери дээш эң идепкейлиг бадылап турар

2024 чылда чаагайжыдар хөй-ниити девискээрлерин Тываның чурттакчылары идепкейлиг шилип турарлар. Апрель 24-түң көргүзүү-биле алырга, https://17.gorodsreda.ru/ порталда чоруп турар бадылаашкынга 16,8 муң кижи үнүн берген.

"Демография" национал төлевилел күүселдези-биле Тывада хууда уруглар садтары 150 чаа олуттарны ажыдар 25.04.2023 "Демография" национал төлевилел күүселдези-биле Тывада хууда уруглар садтары 150 чаа олуттарны ажыдар

Тываның хууда уруглар садтары "Демография" национал төлевилел боттанылгазы-биле чаштарга 150 чаа олуттарны ажыдар. 

Майның 9-та "Өлүм чок полктуң" чаңчылчаан чыскаалын онлайн хевирге акция солуур 25.04.2023 Майның 9-та "Өлүм чок полктуң" чаңчылчаан чыскаалын онлайн хевирге акция солуур

Бо чылын Майның 9-зун хостакчы дайынчыларның салгалдарын: Ада-чурттуң Улуг дайынының чылдарында база амгы үеде Төрээн чурту дээш тулчуп турарларны демдеглеп байырлаар. Өгбелеривистиң маадырлыг чоруун сактып, оларның биске чаалап бергени тайбыңны бо хүннерде камгалап турар маадырларынга чоргааралды бүдүн Тыва илередир.

Тываның көдээ ажыл-агый бараан бүдүрүкчүлери көдээ туризм сайзыралынче грантыны ап болур 25.04.2023 Тываның көдээ ажыл-агый бараан бүдүрүкчүлери көдээ туризм сайзыралынче грантыны ап болур

«Агротуризм» грантызын бээринге конкурс шилилдезинге киржир билдирииишкиннер хүлээп алыышкыны Тывада эгелээнин, республиканың Көдээ ажыл-агый болгаш аъш-чем яамызы дыңнаткан. 

Хамаарышпас эксперттер Тывада ажылче хаара туткан кижилерниң саны көвүдээнин демдеглээн 24.04.2023 Хамаарышпас эксперттер Тывада ажылче хаара туткан кижилерниң саны көвүдээнин демдеглээн

Тыва чонну ажылда хаара тудар темп-биле Россияның мурнуку үш регионунуң санынче кирген. РИА Рейтинг агентилел эксперттериниң чагыы-биле чоруткан шинчилелдер түңнелдеринге даянган ындыг медээни, РИА Новости дыңнаткан.

РФ-тиң Президентизи Владимир Путин ЛУР-га ачы-дузазын көргүзүп чораан тыва эмчилерге Өөрүп четтириишкиннерни чарлаан 24.04.2023 РФ-тиң Президентизи Владимир Путин ЛУР-га ачы-дузазын көргүзүп чораан тыва эмчилерге Өөрүп четтириишкиннерни чарлаан

Россия Федерациязының Президентизи Владимир Путин 2022 чылдың чазынында Донбасска ажылдап чораан тыва эмчилерге Өөрүп четтириишкиннерни чарлаан. 

Тус чер бот-башкарылгазының хүнүнде Тывада боттарының хоорай, суурларының сайзыралы дээш эки ажылдааннарны шаңнап-мактаан 24.04.2023 Тус чер бот-башкарылгазының хүнүнде Тывада боттарының хоорай, суурларының сайзыралы дээш эки ажылдааннарны шаңнап-мактаан

Апрельдиң 21-де Улусчу чогаадылга бажыңынга, «Муниципалдыг тургузуглар чөвүлели» ассоциация кежигүннерниң байырлыг хуралы болуп эрткен. Ассоциацияның Тывада регионалдыг салбыры он чылдаан юбилейин демдеглеп эрттирген.

Тывага бүгү-российжи субботникче 12 муң ажыг кижи үнген 24.04.2023 Тывага бүгү-российжи субботникче 12 муң ажыг кижи үнген

Эрткен дыштаныр хүнде, Тывага Чер хүнүнге тураскааткан бүгү-российжи субботникче республиканың хоорай, суурларында хөй-ниити девискээрлериниң арыглаашкынынче 12300 ажыг кижи үнүп, 1600 кубометр бокту аштап-арыглаан.

Тывада 16 чер ажылдыглар картошка болгаш ногаа тарыырынга күрүне деткимчезин алырлар 21.04.2023 Тывада 16 чер ажылдыглар картошка болгаш ногаа тарыырынга күрүне деткимчезин алырлар

Республиканың Көдээ ажыл-агый болгаш аъш-чем яамызы картошка болгаш ногаа бүдүрүлгезин көвүдедирин деткииринче угланган субсидия алыр чагыгларның түңнелдерин үндүрген. 

Тыва бүгү-россижи субботникке каттыжар 21.04.2023 Тыва бүгү-россижи субботникке каттыжар

Апрельдиң 22-де республиканың кожуун, хоорайларынга бүгү-российжи субботник болуп эртер. Боттарының бажың-балгаттары болгаш организацияларын арыглап-аштаарындан аңгыда, ““Чурттаар чер болгаш хоорай хүрээлеңи” национал төлевилелдиң “Таарымчалыг хоорай хүрээлеңин хевирлээри” программа-биле чаагайжыттынган хөй-ниити шөлдеринге субботниктээринге күзелдиг кижилер үлүүн киириштирип болур.

Тывада ирбис халдаашкынындан когараан малчынга чидиригни мал-биле эгидерин Россияда бир дугаар чоруткан 21.04.2023 Тывада ирбис халдаашкынындан когараан малчынга чидиригни мал-биле эгидерин Россияда бир дугаар чоруткан

Эрткен неделяда, Тывага ирбис халдаашкынындан когараан ажыл-агыйның чидириинге дең компенсацияны эгиткен. "Тыва" бойдус парыгының директору Эдуард Донгак ындыг практиканы чүгле Тывада эвес, а бүдүн Россияда бир дугаар ажыглаанын демдеглээн.

Тываның Сарыг-Сеп суурда "Билиг.Маадырлар" чаа чырыдыышкын акциязы эгелээн 21.04.2023 Тываның Сарыг-Сеп суурда "Билиг.Маадырлар" чаа чырыдыышкын акциязы эгелээн

Бүгү чуртта апрельдиң 18-те стартты алган "Билиг.Маадырлар" деп чаа чырыдыышкын акциязы Тываның Каа-Хем кожууннуң Сарыг-Сеп суурга ужуун салган. 

Хөй ажы-төлдүг болгаш орулгазы эвээш өг-бүлелерниң бажың-балгадынга автономнуг өрт медээлекчилерин халаска тургузуп бээр 21.04.2023 Хөй ажы-төлдүг болгаш орулгазы эвээш өг-бүлелерниң бажың-балгадынга автономнуг өрт медээлекчилерин халаска тургузуп бээр

Тываның эрге-чагыргалары хөй ажы-төлдүг болгаш хандырылгазы кошкак өг-бүлелерге деткимчениң немелде хевирин киирген. Республика бюджединиң акша-хөреңгизи-биле өрт медээлекчизи автономнуг дериг-херекселди оларның бажың-балгадынга тургузуп бээриниң шүүделин төлеп бээринге олар белен.

Өскүс уругларга чурттаар оран-савазын септеп алырынга чаңгыс удааның төлевирин бээр 21.04.2023 Өскүс уругларга чурттаар оран-савазын септеп алырынга чаңгыс удааның төлевирин бээр

Республиканың Өөредилге яамызының дыңнадып турары-биле алырга, Тываның Чазааның шиитпиринге дүүштүр өскүс уруглар чурттаар оран-савазын септеп алырынга чаңгыс удааның төлевирин алыр эргелиглер. Төлевирниң хемчээли 50 000 рубль болуп турар. 

Тываның найысылалында Вавилин ээтпээнче чырык киирер ажылдар уламчылавышаан 20.04.2023 Тываның найысылалында Вавилин ээтпээнче чырык киирер ажылдар уламчылавышаан

Бо чылын Кызылда Вавилин ээтпээнче чырыкты кииреринге 70 хире млн рубльди тускайлаан. Чазак бажыңынга болган бөгүнгү ужуражылга үезинде, «Россети Сибирь Тываэнерго» компанияның удуртукчузу Антон Лукин найысылалдың ол микрорайонунче энергетиктерниң планнааны хемчеглер бо чылын боттанырын республиканың баштыңы Владислав Ховалыгга чугаалаан. 

Регионалдыг теххайгаарал Тывада ойнаар аттракционнарның техниктиг байдалын контрольда алган 20.04.2023 Регионалдыг теххайгаарал Тывада ойнаар аттракционнарның техниктиг байдалын контрольда алган

Регионнуң техниктиг хайгаарал албанынга 2023 чылдан эгелеп аттракционнарның ажылдаарынга беленин хынаарын онааган хоойлу төлевилелин Тываның Чазаа деткээн. 

Тывада өртке удур онза чурумну кииргени-биле арга-арыгже кирерин кызыгаарлаан 20.04.2023 Тывада өртке удур онза чурумну кииргени-биле арга-арыгже кирерин кызыгаарлаан

Регион Чазааның шиитпири-биле 2023 чылдың апель 20-ден май 20-ге чедир Тыва Республиканың девискээринде өртке удур онза чурумну киирген. Айыттынган ол үеде арга-арыгга болгаш хову шөлдерге өрт үнүп болуру-биле, өртке удур айыыл чок чоруктуңшыңгыыраткан өске негелделерин база киирген.

Тывада чаагайжыдар хөй-ниити шөлдерин шилиир бадылаашкын эгелээн 20.04.2023 Тывада чаагайжыдар хөй-ниити шөлдерин шилиир бадылаашкын эгелээн

Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг 2024 чылда чаагайжыдылга объектизин шилиир бадылаашкынга идепкейлиг киржиринче республиканың чурттакчыларын кыйгырган. 

Тываның Баштыңы тускай шериг операциязының дайынчыларынга тураскааткан Алдар аллеязын тудар черни тускайлап бээрин шиитпирлээн 20.04.2023 Тываның Баштыңы тускай шериг операциязының дайынчыларынга тураскааткан Алдар аллеязын тудар черни тускайлап бээрин шиитпирлээн

Чурттуң Президентизи Владимир Путин Федералдыг чыышка Айыткалын берип тура, тускай шериг операциязының киржикчилеринге база мөчээн дайынчыларның өг-бүлелеринге адрестиг дуза көргүзер тускай күрүне фондузун тургузарын чарлаан. 

Тываның Баштыңы көдээ ажыл-агый болгаш бойдус камгалал ведомстволарының коллективтеринге чаа вице-премьерни таныштырган 19.04.2023 Тываның Баштыңы көдээ ажыл-агый болгаш бойдус камгалал ведомстволарының коллективтеринге чаа вице-премьерни таныштырган

Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг регионда АҮК, арга-арыг болгаш аңныыр ажыл-агыйларын, адыр яамыларын болгаш ведомстволарын харыылаар бодунуң чаа оралакчызы Алик Монгушту таныштырган. Муниципалдыг деңнелге улуг школаны эрткен арга-дуржулаглыг специалист ажылче киргенин Тываның Баштыңы демдеглээн.

Тывада социал бүдүрүлгелер реестрин тургузуп турар 19.04.2023 Тывада социал бүдүрүлгелер реестрин тургузуп турар

Тыва Республиканың Экономиктиг хөгжүлде болгаш үлетпүр яамызы биче болгаш ортумак сайгарлыкчы чорук субъектилерин "социал бүдүрүлгелер" деп хүлээп көөрүнге херек документилер хүлээп алыышкынын эгелээн. 

Тывада агаар бойдустуң баксырааны-биле мал кыштаглаашкынында нарын байдалдар тургустунган 19.04.2023 Тывада агаар бойдустуң баксырааны-биле мал кыштаглаашкынында нарын байдалдар тургустунган

Тывага эрткен неделяның эгезинде хар чагганындан, мал кыштаглаашкыны элээн нарыыдаан. Чамдык кожууннарның одарларында харның кыры дошталдыр доңа бергенинден, малчыннар малды тургузу азырап кирипкен болгаш, мал чеминге хереглел улгаткан деп, республиканың Көдээ ажыл-агый болгаш аъш-чем яамызы дыңнаткан. 

Тывага школа автобузу-биле орук-транспорт болуушкунунуң соонда эмнелгеже кирген ийи уругну бөгүн үндүр бижээн 18.04.2023 Тывага школа автобузу-биле орук-транспорт болуушкунунуң соонда эмнелгеже кирген ийи уругну бөгүн үндүр бижээн

Эрткен пятницада орук-ондал ондаанга таварышкан школачылар сегип турар. Дүүн ийи уругну катап шинчээн соонда республиканың 1 дугаар эмнелгезинден үндүр бижээн. Бөгүн дөрт кижини үндүр бижиир болза, бир кижи ам-даа эмнедип артар.

Тываның Баштыңының шиитпири-биле регионнуң хүрээлерин республиканың Камбы-Лама эргелелиниң өнчүзүнче шилчиткен 18.04.2023 Тываның Баштыңының шиитпири-биле регионнуң хүрээлерин республиканың Камбы-Лама эргелелиниң өнчүзүнче шилчиткен

Тываның сарыг шажынында төөгүлүг болуушкун болган – регион баштыңының шиитпири-биле, элээн каш билдингир хүрээлерни - шупту оран-савазы болгаш чоок чыдар девискээрлери-биле Кызылда Цеченлинг хүрээзин, хем ол чарыында "Туптен Чойхорлинг" дуган-хүрээни, Чөөн-Хемчикте "Үстүү-Хүрээ" хүрээ комплекизин республиканың Камбы-Лама эргелелиниң өнчүзүнче халас дамчыткан. 

Тываның Баштыңы агроүлетпүр болгаш бойдус камгалал комплекизиниң талазы-биле вице-премьерни томуйлаан 18.04.2023 Тываның Баштыңы агроүлетпүр болгаш бойдус камгалал комплекизиниң талазы-биле вице-премьерни томуйлаан

Бөгүн Тыва Республиканың Баштыңы Владислав Ховалыг Тыва Республиканың Чазак даргазының агроүлетпүр комплекизиниң талазы-биле оралакчызын томуйлаан. 

Тываның найысылалында хуу бажыңнарны одалганың өске хевиринче шилчидеринге белеткел ажылдары чоруп турар 18.04.2023 Тываның найысылалында хуу бажыңнарны одалганың өске хевиринче шилчидеринге белеткел ажылдары чоруп турар

«Экология» национал төлевилелдиң «Арыг агаар» федералдыг төлевилелинге регион киришкеш, 2030 чылга чедир Тываның найысылалында хуу секторнуң көвей кезиин экологтуг арыг энергия дөстүг одалгаже шилчидерин чедип алган деп, ТР-ниң Одалга болгаш энергетика яамызы дыңнаткан. 

Тывада арга-арыг өрттерин ырактан дарый илередип тывар мониторинг системазы ажылдап турар 18.04.2023 Тывада арга-арыг өрттерин ырактан дарый илередип тывар мониторинг системазы ажылдап турар

Тываның арга-арыг фондузунуң девискээринде аңгы-аңгы точкаларда арга-арыг өрттерин ол дораан ырактан тып илередиптер үш тускай системаны ажылдаткан. Республиканың ийи кожуунунда: Таңдының Балгазын арга-арыг ажыл-агыйының девискээринде база Бии-Хемде «Тайга» станциязының бедик черлеринде тургускан ийи камера ол чоок кавы девискээрлерни хайгаарап турар. 

Эрзин кожууннуң «Эзир-Уя» ансамбли "Культура" национал төлевилели-биле 2 млн рубльди алган 18.04.2023 Эрзин кожууннуң «Эзир-Уя» ансамбли "Культура" национал төлевилели-биле 2 млн рубльди алган

2023 чылда бот-тывынгыр коллективтерниң бүгү-российжи фестиваль конкурузунга Тывадан ийи коллектив киришкен. Жюриниң шиитпири-биле мөөрейниң ийиги чадазынче Сибирь болгаш Ыраккы чөөн чүктен 14 киржикчиниң санынче Тывадан улустуң уран чогаадыкчы ийи коллективи: Эрзинден «Эзир-Уя» аас чогаал бөлүү база Кызыл кожуундан «Аян тудаал» ыры ансамбли эрткен.

Тываның Көдээ ажыл-агый яамызы бо чылын ИПСЭР-биле деткимче алыр база бир арганы регионнуң чер ажылдыгларынга бээр 17.04.2023 Тываның Көдээ ажыл-агый яамызы бо чылын ИПСЭР-биле деткимче алыр база бир арганы регионнуң чер ажылдыгларынга бээр

Тываның Көдээ ажыл-агый болгаш аъш-чем яамызы Тыва Республиканың социал-экономиктиг хөгжүлдезиниң бот-тускай программазы-биле “Агроүлетпүр комплекизиниң материал-техниктиг баазазын экижидери” угланыышкынга субсидия алыр чагыгларны сайгарып көргенин дыңнаткан. 

Тывада чажыт арага садып турар 28 черни "Идепкейлиг хамааты" чат-бот таварыштыр илереткен 17.04.2023 Тывада чажыт арага садып турар 28 черни "Идепкейлиг хамааты" чат-бот таварыштыр илереткен

Тываның Баштыңы Владислав Ховалыгның инициативазы-биле чажыт арага садып турар черлерни бижип дамчыдар “Идепкейлиг хамааты”/"Активный гражданин" чат-ботту чонда нептереңгей "Вайбер" биле "Телеграм" мессенджерлерде ажыдып, бо чылдың мартта ажылдаткан.

Бо чылын Тывада тыва авторларның аудиобиблиотеказынга 50 ном немежир 17.04.2023 Бо чылын Тывада тыва авторларның аудиобиблиотеказынга 50 ном немежир

Тывада тыва чогаалчыларның аудио-номнарын чыыр ажыл уламчылавышаан. «Культура» национал төлевилелдиң “Чогаадыкчы кижилер” федералдыг төлевилелиниң “Библиотека херээ” угланыышкынга Россияның культура фондузунуң коммерцияга хамаарышпас организациялар аразынга конкурузунга ойнап алган грантызы-биле Тываның библиотека ассоциациязы-биле К.И. Чуковский аттыг Тываның республиканың уруглар библиотеказы сөөлгү каш чылда ол төлевилелди эгелээш, боттандырып турар.

Тываның Баштыңы республиканың Үрер хөгжүм оркестриниң юбилейлиг бо чылында ооң хөгжүмчүлери-биле ужурашкан 17.04.2023 Тываның Баштыңы республиканың Үрер хөгжүм оркестриниң юбилейлиг бо чылында ооң хөгжүмчүлери-биле ужурашкан

Тыва Республиканың Чазааның Үрер хөгжүм оркестри тургустунганындан бээр бо чылын 15 чылдаанын демдеглээр. Республиканың Баштыңы Владислав Ховалыг хөгжүмчүлер-биле ужурашкаш, юбилейлиг чылда коллективтиң планнарының, херектиг деткимчени чазактың талазындан шиитпирлежириниң дугайында чугаалашкан.

2023 чылда уругларның чайгы кадыкшыл сезонунга белеткел Тывада эгелээн 17.04.2023 2023 чылда уругларның чайгы кадыкшыл сезонунга белеткел Тывада эгелээн

Чайгы кадыкшылга кампаниязының бүдүзүүнде Чагытай чоогунда уругларның стационар лагерьлери хөл чоогунга айыыл чок, эптиг, тускай дериттинген эштир зонаны алыр. 

Тываның чурттакчы чону май эгезинде сес хонук дыштаныр 15.04.2023 Тываның чурттакчы чону май эгезинде сес хонук дыштаныр
Россияның шупту хамаатылары ышкаш, Тываның чону база ийи кыска неделяда ажылдаар. Ындыг болзажок Тываның чону бир хонук хөйге дыштаныр. Азы беш хонук ажылдаар неделяда регион сес хонук дыштаныр.

Кызылдың аэропорту чурттар аразының рейстерин бо чылдың декабрьда хүлээринге белен апаар 15.04.2023 Кызылдың аэропорту чурттар аразының рейстерин бо чылдың декабрьда хүлээринге белен апаар

Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг Роскызыгаар тудуунуң Новосибирскиде филиалының удуртукчузу Александр Владимирович Сирчук, Красноярск таможнязының начальниги Василий Сергеевич Костомаров база Федерация Чөвүлелинде сенатор Дина Ивановна Оюннуң киржилгези-биле, Кызылдың аэропортунда агаар эрттирилге болгаш ийи талалыг «Хандагайты» автомобиль эрттирилге пунктуларын эде чаартыр ажылдарның чорудуун Тываның Чазаанга чугаалашкан.

Тывада Дерзиг-Аксы бажың-интернадының чурттакчыларынга амгы үениң аянныг оран-савазын тудар 14.04.2023 Тывада Дерзиг-Аксы бажың-интернадының чурттакчыларынга амгы үениң аянныг оран-савазын тудар

Республиканың Күш-ажыл болгаш социал политика яамызы Каа-Хем кожууннуң Дерзиг-Аксы суурга бажың-интернаттың5 чаа оран-савазын тударын дыңнаткан. «Демография» национал төлевилелдиң “Улуг салгал” федералдыг төлевилел шугуму-биле ол сорулгага 1,3 млрд рубльди тускайлаан. 

Федералдыг Чазак Тываның күрүне программаларын күүседиринге керээ чарар ажылынга бедик демдекти салган 14.04.2023 Федералдыг Чазак Тываның күрүне программаларын күүседиринге керээ чарар ажылынга бедик демдекти салган

Россия Федерациязының регионнарындан Тыва Республика күрүне программаларын боттандырар керээлер чарарынга эки үре-түңнелдерни көргүскен. 

Тываның чурттакчылары 2024 чылда национал төлевилел-биле чаагайжыттынар девискээрлерни шилиир 14.04.2023 Тываның чурттакчылары 2024 чылда национал төлевилел-биле чаагайжыттынар девискээрлерни шилиир

“Чурттаар чер болгаш хоорай хүрээлели” национал төлевилелдиң “Таарымчалыг хоорай хүрээлелин хевирлээри” регион төлевилелиниң күүселдези-биле 2024 чылда Тывада чаагайжыдар хөй-ниити девискээрлерин шилиир онлайн-бадылаашкын апрель 15-те эгелээр. 17.gorodsreda.ru федералдыг шөлчүгешке эртер рейтингилиг бадылаашкын май 31-ге чедир уламчылаар.

Тываның чумага удур станциязы чума талазы-биле байдал чогумчалыг дээрзин бадыткаан 14.04.2023 Тываның чумага удур станциязы чума талазы-биле байдал чогумчалыг дээрзин бадыткаан

Тываның чумага удур станциязы Моол кызыгаарындан чумалыг хээкчилер аарыгны нептередип болур дээн дүвүрээзин үндезин чок дээрзин республиканың чонунга дыңнаткан. 

Тывада регионалдыг ие (өг-бүле) капиталын 5,2 хуу өстүрген 13.04.2023 Тывада регионалдыг ие (өг-бүле) капиталын 5,2 хуу өстүрген

Тывада ие капиталының регионалдыг хемчээлин эде көрген. 2023 чылдың январь 1-ден ооң хемчээли 2022 чылга деңнээрге 3175 рубль көвүдеп, 60909 рубль апарган. 

Тывадан тускай шериг операциязының зоназынче сургакчылаан эмчилерге тускай төлевир чурумун доктааткан 13.04.2023 Тывадан тускай шериг операциязының зоназынче сургакчылаан эмчилерге тускай төлевир чурумун доктааткан

Донецск улус республика, Луганск улус республика, Запорожье база Херсон областарже ажылдап чоруткан Тывадан эмчилерниң болгаш эмчи сестраларының ажылынга төлевирни ийи дакпыр кылдыр төлээр. Бо неделяда республиканың Чазаа ындыг шиитпирни бадылаан.

Роман Тамоев, Кызыл хоорайның Төлээлекчилер хуралының депутады, «КПРФ» ПП ТРС бирги секретары: «Беш чыл эртерге Кызыл шуут өскерли бээринге бүзүрээр мен» 13.04.2023 Роман Тамоев, Кызыл хоорайның Төлээлекчилер хуралының депутады, «КПРФ» ПП ТРС бирги секретары: «Беш чыл эртерге Кызыл шуут өскерли бээринге бүзүрээр мен»

Тывада РФКП политиктиг партияның регион салбырының удуртукчузу Роман Тамоев Тываның Баштыңы Владислав Ховалыгның таныштырган отчедунуң өзек темазы болгаш айтырыы социал политика болганын демдеглеп, өг-бүлеже кичээнгей, чурттакчы чоннуң орулгалары өзүп, регионнуң хөгжүлдеже херии басканы - чугула чедиишкиннер болган деп, онзалап айыткан:

Сергей Уюсов, ТР-ниң Дээди Хуралының депутады: «Тывага кажан-даа школалар мындыг шапкын туттунмайн турган» 13.04.2023 Сергей Уюсов, ТР-ниң Дээди Хуралының депутады: «Тывага кажан-даа школалар мындыг шапкын туттунмайн турган»

Тыва Республиканың Дээди Хуралының (парламент) депутады, «Восток» КХН тудуг компаниязының удуртукчузу Сергей Уюсов 2022 чылда Тываның Чазааның ажыл-чорудулгазының дугайында отчетка хамаарыштыр үзел-бодалын илередип тура, сөөлгү ийи чылда республиканың тудуг адыры дыка дүрген шимчеп турарын демдеглээн:

Тываның Баштыңының 2022 чылда республика чазааның ажыл-чорудулгазының түңнелдериниң база 2023 чылдың сорулгаларының дугайында отчедунуң кыска допчулалы 13.04.2023 Тываның Баштыңының 2022 чылда республика чазааның ажыл-чорудулгазының түңнелдериниң база 2023 чылдың сорулгаларының дугайында отчедунуң кыска допчулалы

Дүүн, апрель 12-де, Чазак бажыңынга Тываның Баштыңының 2022 чылда республика чазааның ажыл-чорудулгазының түңнелдериниң база 2023 чылдың сорулгаларының дугайында отчедунуң кыска допчулалын таныштырган.

Тываның Баштыңы Дээди Хуралдың депутаттарынга республика чазааның ажыл-чорудулгазының түңнелдерин база чаа чылдың сорулгаларын таныштырган 12.04.2023 Тываның Баштыңы Дээди Хуралдың депутаттарынга республика чазааның ажыл-чорудулгазының түңнелдерин база чаа чылдың сорулгаларын таныштырган
Бөгүн, апрель 12-де, Чазак бажыңынга ТР-ниң Дээди Хуралының (парламентиниң) депутаттары чыылгаш, чаңгыс айтырыг – 2022 чылда республика чазааның ажыл-чорудулгазының үре-түңнелдери болгаш 2023 чылда кылыр ажылдары-биле танышкан.

Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг Чазактың ажыл-чорудулгазын Дээди Хуралдың депутаттарынга илеткээр 12.04.2023 Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг Чазактың ажыл-чорудулгазын Дээди Хуралдың депутаттарынга илеткээр

Бөгүн 11.00 шакта, Тываның Чазааның Бажыңынга, республиканың Дээди Хуралының депутаттары 2022 чылда регион чазааның кылган ажылдарының дугайында дыңнап, 2023 чылда күүсекчи эрге-чагырганың дээди органының мурнады боттандырар ажылдары-биле таныжар. 

Тываның найысылалында орук-тудуг сезону эгелээн 11.04.2023 Тываның найысылалында орук-тудуг сезону эгелээн

«Айыыл чок шынарлыг оруктар» национал төлевилел күүселдези-биле Кызылдың оруктарында септелге ажылдары эгелээн. «ДСТ» КХН-ниң ажылчыннары апрель 6-тан Каменистая кудумчузун чаартыр ажылдарже кирген.

Тывада «Поддержка» республика төвү бодунуң 20 чылдаанында ачы-буян концертин эрттирер 11.04.2023 Тывада «Поддержка» республика төвү бодунуң 20 чылдаанында ачы-буян концертин эрттирер

Эртен, апрель 12-де, Кызылга республикада «Поддержка» чурттакчы чоннуң социал хандырылгазының комплекстиг төвүнүң тургустунганындан бээр 20 чылынга тураскааткан ачы-буян концерти болуп эртер.

Тываның Чазааның хуралында 2022 чылда ажыл-чорудулганың түңнелдерин база 2023 чылда мурнады кылыр угланыышкыннар дугайында отчетту бадылаан 11.04.2023 Тываның Чазааның хуралында 2022 чылда ажыл-чорудулганың түңнелдерин база 2023 чылда мурнады кылыр угланыышкыннар дугайында отчетту бадылаан

Тываның Чазаа республиканың эрткен чылда кылган база 2023 чылда кылыр ажылдарының дугайында отчетту белеткээн. Тываның Чазааның бирги вице-премьери Владимир Донских отчеттуң кол темаларын илеткеп, эрткен чылда республиканың чедип алганы кол көргүзүглерин таныштырган.

Тываның Баштыңынының даалгазы-биле Сааяларның өг-бүлезинге чаа квартираның дүлгүүрлерин берген 11.04.2023 Тываның Баштыңынының даалгазы-биле Сааяларның өг-бүлезинге чаа квартираның дүлгүүрлерин берген

Нина Ендан-Сюрюновна Саая база ооң уйнуу Айзаның амыдыралында өөрүшкүлүг болуушкун болган - элээн каш чылдар иштинде түр чуртталга шөлдүг турган кырган-авашкыларның Кызылга чурттаар чериниң айтырыы шиитпирлеттинген. Тываның Баштыңы Владислав Ховалыгның даалгазының соонда, өскүс дээш оочурда турар Айзага бажың бээрин дүргедеткен.

Тывага бо сезонда республиканың 30 муң хире чурттакчызын саргы энцефалидинге удур тарыыр 10.04.2023 Тывага бо сезонда республиканың 30 муң хире чурттакчызын саргы энцефалидинге удур тарыыр

Неделя санының мониторинг сан-чурагайы-биле алырга, Тывада саргы сезонунуң эгезинден бээр 12 кижи саргыга ызырткан, оларның бежи - 17 харга чедир бичии уруглар дээрзи демдеглеттинген.

Тываның чурттакчылары 2015 чылга чедир тудуп алган бажыңнарлыг чер участоктарын халас хоойлужудуп ап болур 10.04.2023 Тываның чурттакчылары 2015 чылга чедир тудуп алган бажыңнарлыг чер участоктарын халас хоойлужудуп ап болур

Тываның чурттакчылары 2015 чылдың март 1-ге чедир чурттаар бажыңнар туткулап алган боттарының чер участоктарын бөдүүнчүткен чурум-биле хоойлу езугаар күштүг кылдыр кылдырып ап болур.

Тывада «Чылдың башкызы» мөөрейниң тиилекчизин миллион акша-биле бир дугаар шаңнаан 10.04.2023 Тывада «Чылдың башкызы» мөөрейниң тиилекчизин миллион акша-биле бир дугаар шаңнаан

Кызылда Улусчу чогаадылга бажыңынга болуп эрткен байырлыг хуралга башкылал ажылының регион тиилекчизиниң адын чарлаан. Чеди-Хөл кожууннуң Хову-Аксы школазының англи дыл башкызы Алдын-кыс Куулар «Чылдың башкызы - 2023» хүндүлүг аттың база бир миллион акша түңнүг кол шаңналдыг эдилекчизи болган.

Тываның мал ажыл-агыйларында төрүүр малдың 35 ажыг хуузу оолдапкан 10.04.2023 Тываның мал ажыл-агыйларында төрүүр малдың 35 ажыг хуузу оолдапкан
Тываның малчыннары мал оолдаашкыны эгелээниден бээр 200 ажыг муң анай, хураганны камгалап алган. ТР-ниң Көдээ ажыл-агый болгаш аъш-чем яамызы мал оолдаашкыны кайы хире чоруп турарын республика чазаанга илеткээн. 

Тергииннерни илередир 03.04.2023 Тергииннерни илередир

Апрель 1-де “Чылдың башкызы” мөөрейниң регионалдыг чадазының ажыдыышкыны болуп эрткен. Аңаа ниитизи-биле кожууннарга тиилекчи болган 233 башкы киржип чедип келген. Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг­ның даал­газы-биле бо чылын, ооң мурнунда чылда дег, ниити шаңнал фондузун 5 сая рубль кылып каан. Мөөрейге тиилекчи болуп, “Тыва Республиканың чылдың башкызы – 2024” деп атты чаалап алган башкы шаңнал кылдыр 1 сая рубльди алыр. Ол ышкаш федералдыг деңнелге Тываның адын камгалап киржир эргелиг болур.

Национал төлевилелдер ачызында Тываның эмнелгелери деткимчени ап турар 28.03.2023 Национал төлевилелдер ачызында Тываның эмнелгелери деткимчени ап турар

Республиканың эмнелгелеринде Кадык камгалалынга хамаарышкан национал төлевилелдер болгаш ре­гион удуртулгазының деткимчези кончуг улуг рольду ойнап, чурттакчы чонга эмчи дузазын алырынга эптиг байдалды тургузуп турар. Оларның аразында Тес-Хем кожууннуң төп эмнелгези күрүне деткимчезиниң ачызында сайзырап турары көскү. Ол дугайын улуг эмчиниң оралакчызы Буян Маадыр-оол чугаалап турар.

Тываның школалары тозан муң хире чаа номну алыр 27.03.2023 Тываның школалары тозан муң хире чаа номну алыр

2023-2024 өөредилге чылында Тываның өөредилге албан черлериниң ном саңының фондузу 55 сая ажыг рубльге саткан чаа өөредилге номнары-биле (89040 кезек) четчелеттинер.

Чуманы болдурбазы-биле Тес-Хем кожууннуң төп эмнелгези баш-удур хемчеглерни ап турар 27.03.2023 Чуманы болдурбазы-биле Тес-Хем кожууннуң төп эмнелгези баш-удур хемчеглерни ап турар

Кызыгаар чоогунда чыдар кожуун, сумуларның девискээринге өрге-күжүген, тарбаганнар аразынга чума аарыы бо-ла илереттинип келир. Бир эвес аарыг амытаннарга дээп, эъдин чиир болза, кижиже халдай бээриниң айыылы улуг. Аарыг өрге-күжүгенге, тарбаганга дээп, оларның эъди-кежин союп, бузуп турар үеде холун кезип алган таварылгада, балыгже чуманың вирузу дораан кире бээр. Ук аарыг дыка дүрген нептереп, долган­дыр кижилерже халдай бээр дээр­зин эпи­демиолог эмчилер тайылбырлап турар. Ол ышкаш чедир хайындыртынмаан тарбаган эъдин чиирге, база чума аарыы­ кижиже халдай бээр.

3600 ажыг өг-бүле "Социал хөмүр-даш" төлевилелинге киржир билдириишкинни киирген 26.03.2023 3600 ажыг өг-бүле "Социал хөмүр-даш" төлевилелинге киржир билдириишкинни киирген

"Социал хөмүр" губернатор төлевилелинге киржир күзелдиглер документилерин 2023 чылдың февраль 1-ден март 31-ге чедир дужаап турар. Бо хүнге чедир 3600 ажыг өг-бүле документилерин дужааган. Билдириишкинни тус черлерде Уругларга болгаш өг-бүлелерге дуза чедирер төптерге, Кызыл хоорайда - Бай-Хаакская кудумчузунуң 6 дугаар бажыңда кабинетке киирер.

Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг Культура ажылдакчыларының хүнүн таварыштыр байыр чедирген 26.03.2023 Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг Культура ажылдакчыларының хүнүн таварыштыр байыр чедирген

ТР-ниң Баштыңы Владислав Ховалыг Культура ажылдакчыларының хүнүн таварыштыр байыр чедирген:
"Культураның хүндүлүг ажылдакчылары! Профессионал байырлалыңар таварыштыр эң-не чылыг байыр чедириишкинин хүлээп көрүңер!

Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг «Тубтен Шедруб Линг» хүрээзиниң ажыдыышкынының оргкомитеди-биле ээлчеглиг хуралды эрттирген 25.03.2023 Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг «Тубтен Шедруб Линг» хүрээзиниң ажыдыышкынының оргкомитеди-биле ээлчеглиг хуралды эрттирген
«Москваже сургакчылап чоруур бетинде Ирина Күжүгетовна Шойгу-биле «Тубтен Шедруб Линг» хүрээзиниң ажыдыышкынының оргкомитединиң ээлчеглиг хуралын эрттирдивис. Белеткел ажылдары чаңгыс-даа хүн сокса­ваан. Амгы үеде хүрээниң тудуу долузу-биле доозулган, ооң иштики ажылдарын доозуп турар.

Елена Хардикованы Тываның Өөредилге сайыдынга томуйлаан 25.03.2023 Елена Хардикованы Тываның Өөредилге сайыдынга томуйлаан

Республиканың удуртукчузу Владислав Ховалыг Елена Хардикованы Өөредилге сайыды кылдыр томуйлаан.

«Өөредилге адырын эки билир, күрүнениң дылдарының хөгжүлдези болгаш Өөредилге яамызының ажыл-агыйы дээш сагыжы аарып чоруур арга-дуржулгалыг удуртукчу херек. Өөредилге яамызы – эрге-чагырганың чугула күүсекчи органнарының бирээзи. Ында садик барып турар уруглар, өөреникчилер, сургуулдар болгаш башкылар дээш 110 муң кижи хаара туттунган. Ооң кырындан ада-иелерни немээр болза, Тываның хөй кезии ук яамыга хамааржыр.

Тывада хоруглуг арага садып-саарып турарының дугайында дыңнадып болур чат-боттар ажылдап эгелээн 24.03.2023 Тывада хоруглуг арага садып-саарып турарының дугайында дыңнадып болур чат-боттар ажылдап эгелээн

Бо хүннерде Республиканың Баштыңының бот-идепкейи-биле сураглыг мессенджерлерде хоруглуг арага садып-саарып турарының дугайында дыңнадып болур чат-боттар (чат-бот – харылзаа тударынга автоматчыткан система) ажылдап эгелээн. Ол бот-идепкейниң техниктиг деткимчезин Тывада Регионну удуртур төп (ЦУР) хандырып турар, кирген бирги дыңнадыгларның ажыл-чорудулгазын база ол төп чорудар.

Тываның чурттакчылары Улусчу фронту биле “Россияның демир-оруктары” акционерлиг ниитилелдиң “Автопоезд” деп акциязынга киржир 24.03.2023 Тываның чурттакчылары Улусчу фронту биле “Россияның демир-оруктары” акционерлиг ниитилелдиң “Автопоезд” деп акциязынга киржир

Россияның Украинада чорудуп турары тускай дайынчы операцияның киржикчилери дайынчыларга дузаны организастаар талазы-биле Республика штавының хуралы ТР-ниң Чазааның бажыңынга март 21-де болуп эрткен. Хуралды Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг башкарып эрттирген.

Тыва Респуб­ликаның Дээ­ди Хуралының (парла­менти­зиниң) депутады Юрий Валерьевич Кара-оол электен мөчээн 24.03.2023 Тыва Респуб­ликаның Дээ­ди Хуралының (парла­менти­зиниң) депутады Юрий Валерьевич Кара-оол электен мөчээн
Бүгү назынында Юрий Валерьевич Кара-оол төрээн республиказынга, чуртка бараан болуп келген. Улус-чон ону хамааты туруштуг, бүгүдеге ажык-дүжүүн көргүзүп чораан харыы­салгалыг политик кылдыр билир.

Тывага коммунал объектилерин чаартыыр регион программазын ажылдап кылган 23.03.2023 Тывага коммунал объектилерин чаартыыр регион программазын ажылдап кылган

Тываның чуртталга-коммунал объектилериниң 77 хуузу эргилээн. Чылыг четкилериниң 50 хуузун, суг четкилериниң 45 хуузун, чуундулар төгер четкиниң 60 хуузун дүрген чаартыры негеттине берген.Бо ажылдарны кылып чорудары-биле, коммунал объектилерин модернизастаарының 2023–2027 чылдарда регион программазын ажылдап кылган. Ону боттандырар талазы-биле ажылдарны 2023 чылда эгелээрин чуртталга-коммунал ажыл-агый сайыды Мерген Мынын-оол дыңнаткан.

Тываның күрүнениң ойнаар-кыстар театры 10 чыл оюн демдеглээн 23.03.2023 Тываның күрүнениң ойнаар-кыстар театры 10 чыл оюн демдеглээн

Март 21-де Бүгү-делегейниң кукольниктер хүнүнге болгаш Тываның күрүнениң ойнаар-кыстар театрының 10 чылдаан юбилейинге тураскааткан байырлыг хемчеглер болуп эрткен.

Тывага үерниң ийи аңгы хевири эртип болур 22.03.2023 Тывага үерниң ийи аңгы хевири эртип болур

РФ-тиң ОБЯ-ның Тывада кол эргелелиниң баш бурунгаар тодаратканы-биле, республика девискээринде чамдык суурлар эрээн хар суундан когарап болур магадылалы бар.

Тывага хамаатыларны шериг албанынче керээ-биле шилип чорудар ажылды калбаа-биле чорудар 22.03.2023 Тывага хамаатыларны шериг албанынче керээ-биле шилип чорудар ажылды калбаа-биле чорудар

РФ-тиң Чепсектиг Күште­ринче хамаатыларны керээ ёзугаар шилип чорудар талазы-биле хем­чеглерни 2023 чылда Тыва Республиканың шериг комиссариаттары канчаар чорудуп турарының дугайында чөвүлел хуралды Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг март 21-де эрттирген.

Тывада субботниктер эгелээн 22.03.2023 Тывада субботниктер эгелээн

Сөөлгү болган Аппарат хуралынга ТР-ниң Баштыңы Владислав Ховалыг час дүжерге, хар адаанга көзүлбейн чыткан боктар көстүгүлеп келирин болгаш хоорай, суурлар девискээрлерин арыг-силиг тургузары-биле, субботниктерни организастап эгелээр дугайында даалганы шупту деңнелдиң удуртукчуларынга берген.

Тыва Республиканың оперативтиг штавы терроризмге удур өөредилгени эрттирген 20.03.2023 Тыва Республиканың оперативтиг штавы терроризмге удур өөредилгени эрттирген

Национал терроризмге удур комитеттиң даргазының бадылаан 2023 чылдың планы ёзугаар Барыын-Хемчик кожуунга ТР-ниң оперативтиг штавының удуртулгазы терроризмге удур өөредигни чоруткан.

Тожунуң ивижилери Якутияда 18.03.2023 Тожунуң ивижилери Якутияда

Тожунуң ивижилер командазы Саха Республикада Нерюнгрин районнуң Иенгра деп суурунда болуп эртип турар чаңчыл болган Делегей чергелиг чемпионата киржип турар. Чемпионатка «Делегейниң ивижилери» деп делегей чергелиг ассоциация деткимчезин көргүскен. Арктика чөвүлелиниң кежигүннери болур чурттардан, Моолдуң болгаш Кыдаттың соңгу чүктүң ивилерин азырап өстүрүп турар арга-дуржулгалыг областары чемпионаттың киржикчилери болган.

Тывага эң-не чаагайжыттынган муниципалдыг тургузуг мөөрейинге Таңды кожуун шылгараан 18.03.2023 Тывага эң-не чаагайжыттынган муниципалдыг тургузуг мөөрейинге Таңды кожуун шылгараан

Россияның амыдырал-хандырылга болгаш чуртталга-коммунал ажыл-агыйының ажылдакчыларының профессионал ба­йырлалын чылдың-на март айның үшкү улуг-хүнүнде демдег­леп эртери чаңчыл апарган. 2023 чылда бо про­фессионал байырлалдың хүнү – март 19.

Тываның көдээ ажыл-агыйларынга бо чылын 40 млн хире млн рубль-биле көдээ ажыл-агый техниказын садар 17.03.2023 Тываның көдээ ажыл-агыйларынга бо чылын 40 млн хире млн рубль-биле көдээ ажыл-агый техниказын садар

Чурттуӊ агроүлетпүр комплекизин хөгжүдер болгаш чаартып кылыр талазы-биле Россия Федерациязыныӊ Чазааныӊ сорулгалыг ажыл-херээн шиитпирлээри-биле «Росагролизинг» деп акционерлиг ниитилелди 2001 чылда тургускан. Республиканыӊ көдээ ажыл-агыйыныӊ машина-техниказын садып алыры-биле Тываныӊ Чазаа Росагролизинг-биле дугуржулга чарып алган.

Тывага "Чурагай кичээли» деп ниити билигниң төлевилелин киирер 17.03.2023 Тывага "Чурагай кичээли» деп ниити билигниң төлевилелин киирер

Россияның Чурагайлыг сайзырал, харылзаа болгаш массалыг харылзажылга яамызы 2023 чылдың март 13-тен апрель 2-ге чедир «Чурагай кичээли» деп ниити билигниң төлевилелиниң «Смартфоннарда чүү чаштып турарыл: интернеттиң айыылы» деп темага ки­чээлдерни эрттирер. Ооң кол сорулгазы школачыларның чурагайлыг экономикага чугула билиглерин сайзырадыры, смартфоннарга интернетти айыыл чок ажыглаарының чуруму-биле таныштырары, телефоннарга хууда информацияны камгалаары болгаш информацияның айыыл чок чоруу-биле ажылдаар специалистерниң ажылды чорудары болур.

Тываның уруглары удавас «Лео биле Тиг» мультфильм­ни тыва дылга көрүп эге­лээр. 16.03.2023 Тываның уруглары удавас «Лео биле Тиг» мультфильм­ни тыва дылга көрүп эге­лээр.

Тывада чаа тургус­тунган автономнуг коммерциялыг эвес «Номад» гуманитарлыг шинчилелдер төвү ук мульт­фильмни тыва дыл кырынга очулдургаш, ону үндүрер тускай чөпшээрелди Россияда «Ноль плюс медиа» студиядан алган. «Номад» төп бо хүннерде Тываның хөгжүм-шии театрының база «Тет-а-тет» ойнаар-кыстар театрының артис­тери-биле кады ажылдажылганы чорудуп, мультфильмниң баштайгы сериязының үн бижидилгезин чорудуп эгелей берген. «Лео биле Тиг» мультфильм ниитизи-биле 26 сериялыг. Бижидилгени Чогаа­дыкчы үлетпүр школазының студиязында профессио­нал артистерниң киржилгези-биле бижидип турар. Тыва дылда мультфильм­нерни көргүзери-биле “Ирбиштей” деп аңгы ютуб каналды ажыткан. 

Тывада часкы болгаш чайгы үер суундан камгалал ажылдарын баш бурунгаар эгелээн 16.03.2023 Тывада часкы болгаш чайгы үер суундан камгалал ажылдарын баш бурунгаар эгелээн

Часкы болгаш чайгы үер суундан камгалал ажылдарын үндезиннии-биле чорудар хемчеглерни база баш бурунгаар алган. Оларның бирээзи Тыва Республикада сугга алзыр девискээрлерниң кызыгаарының дугайында медээлерни шимчевес өнчүнүң чаңгыс аай күрүне реестринче киирип эгелээни. Бо реестрже киирген девискээрлерге чуртталга бажыңнарын, чурттакчылыг черлерни оларны сугдан камгалаар инженер тудуглар чокка тударын чөпшээревес. Ындыг зоналарның карта-схемаларын Тываның дөртен суурларынга хамаарыштыр ажылдап кылган. Чижээлээрге, Хемчик, Чыргакы, Сыстыг-Хем хемнерниң болгаш Кызылда Доңмас-Сугнуң суунга алзыр черлерниң девискээрин тодарадыр талазы-биле ажылдарны «Сибзем­проект» акционерлиг ниитилел, «Земстройпроект» кызыгаар­лаан харыысалгалыг ниитилел, Арга-ыяш ажыл-агыйының болгаш бойдус ажыглалының яамызының чагыы-биле кылып чорутканнар. 

Чазактыӊ ажылчын бөлүү – Тере-Хөл кожуунда 15.03.2023 Чазактыӊ ажылчын бөлүү – Тере-Хөл кожуунда

Республиканыӊ яамыларыныӊ болгаш ведомстволарыныӊ удуртукчулары-биле оларныӊ оралакчылары бо хүннерде Тываныӊ ырак булуӊу – Тере-Хөл кожуунда ажылдап турар.

Кожууннуӊ со­циал-экономиктиг хөгжүлдезиниӊ айтырыгларын аӊаа ажылдап кылгаш, болур-чогуур шиит­пирни хүлээп алыр дээш, ажыл-агыйжы үнүүшкүннү регионнуӊ чазааныӊ айтыышкыны-биле организастаан.

Чоннуӊ эп-сеткил каттыжылгазыныӊ чылы Тывага канчаар эртерил? 15.03.2023 Чоннуӊ эп-сеткил каттыжылгазыныӊ чылы Тывага канчаар эртерил?

Тываныӊ Баштыӊы Владислав Ховалыг Дээди Хуралга (парламентиге) Айыткалынга «Чоннуӊ чаагай чаӊчыл­дарыныӊ күш-ажыл, өг-бүле, демниг болуру деп үнелиг билиглерни кадагалаары болгаш быжыглаары» деп аӊгы эгени онзалап демдег­лээн.

Тываның Чазаа кожазы Моол-биле экономиктиг болгаш культурлуг харылзааларны алгыдар сорулгалыг 15.03.2023 Тываның Чазаа кожазы Моол-биле экономиктиг болгаш культурлуг харылзааларны алгыдар сорулгалыг

Чугула харыл­зааларның бирээзи чурттар аразы чер­гелиг “Кызыл – Улангом”, Кызыл – Улан-Батор”­ авиарейстерни ажыдары – чоокку чылдарда боттандырары. Бо хоорайларның аразынга агаар харылзаазын ажыдары-биле Кызыл хоорайның аэропортунда чурттар аразының секторун ажыглалга киирер ажылдарны дүргедеткен.

Ыраккы Куңгуртугда чаа уруглар садын ажыглалче киирген 14.03.2023 Ыраккы Куңгуртугда чаа уруглар садын ажыглалче киирген

Март 13-те ыраккы Тере-Хол кожууннуң төвү Куңгуртугда "Хүнчүгеш" аттыг 60 олуттуг чаа уруглар сады ажыттынган дугайында Чазак Даргазы Владислав Ховалыг ВКонтакте-де бодунуң блогунга бижээн.

Тывада олимпийжи чемпион Евгений Устюгов чедип келген 14.03.2023 Тывада олимпийжи чемпион Евгений Устюгов чедип келген

Бөгүн Таңдының Бай-Хаак суурга олимпий оюннарының биатлонга ийи дакпыр чемпиону, Россияның алдарлыг спорт мастери, делегей чемпионадының мөңгүн медалының ийи дакпыр эдилекчизи Евгений Устюгов кээп чораан. Ол Таңдының спорт школазынга четкеш, хаактыг чарышка сонуургалдыг өөреникчилер болгаш тренер башкылар-биле ужурашкан.

Тывага бөмбүрзек Черниң шагы деп бойдус-хүрээлел камгалаарынче угланган акция болуп эртер 13.03.2023 Тывага бөмбүрзек Черниң шагы деп бойдус-хүрээлел камгалаарынче угланган акция болуп эртер

Ие-Черивистиң амгы үеде экология талазы-биле нарын-берге байдалда таваржып турары дүвүрээзинниг айтырыгже хөй-ниитиниң кичээнгейин угландырары-биле, шак мындыг делегей чергелиг акцияны Бүгү-делегейниң бойдус фондузу 15 чыл бурунгаар Австралияның төвү Сидней хоорайга эгелээн. Акцияга чоорту хөй-хөй чурттар каттыжып, ук акция эң-не калбак, барык 2 мил­лиард кижи киржип турар делегей чергелиг хемчег апарган.

Тывада шылгараңгай башкыларны шилиир мөөрейниң республика чергелиг чадазы болуп эртер 13.03.2023 Тывада шылгараңгай башкыларны шилиир мөөрейниң республика чергелиг чадазы болуп эртер
Апрель 3-тен 8-ке чедир Россияның профессионал мергежил – 2023 мөөрейиниң республика чадазы болуп эртер. Хемчегге белеткел ажылы идекпейлии-биле чоруп турар. Бо чылын мөөрей 9 аңгы хевирге болур.

Бажың тудар чер участогун Росреестирниң сайтызындан тып ап болур 13.03.2023 Бажың тудар чер участогун Росреестирниң сайтызындан тып ап болур

Тывада чуртталга бажыңнарын тудуп болур, ажыглал чок чыдар чер учас­токтарын Росреестр-ниң сайтызындан тып болурун бо албан чери дыңнадып турар.

Тыва “Хар ирбижи – 2023” хаак марафонунга белеткел эгелээн 10.03.2023 Тыва “Хар ирбижи – 2023” хаак марафонунга белеткел эгелээн

Марттың он сесте «Тайга» станциязынга "Хар ирбижи - 2023" хаак чарыжының VI маргылдаазы эгелээр. Чыл санында эртип турар чаңчылчаан маргылдаа ачы-буян сорулгалыг: ирбистиң чурттап турар бойдузунга болгаш девискээринге камныг болурунче кичээнгейни хаара тудар.

Росреестрниң сайтызындан Тывага чуртталга тудуунга дээш чер участогун шилип ап болур 10.03.2023 Росреестрниң сайтызындан Тывага чуртталга тудуунга дээш чер участогун шилип ап болур

Тывада чуртталга тудуунуң чер участоктарын база девискээрлерни чөптүг ажыглавайн турарын илередир ажыл уламчылавышаан. Росреестрниң регион эргелели, ажыглал чок чыткан 114 га черни тодараткан, ооң 27,9 газын хөй каът чуртталга тудуун тударын чөпшээрээн ажыл-агый ажыглалынче хаара туткан.

Тыва каттышкан регион продуктузунуң өзүлдези-биле мурнунда 3 российжи регионнар санынче кирген 10.03.2023 Тыва каттышкан регион продуктузунуң өзүлдези-биле мурнунда 3 российжи регионнар санынче кирген

Федералдыг эксперттер 2022 чылда экономиктиг өзүлде талазы-биле лидер регионнарының санынче Тываны киирген. Республика каттышкан регион продуктузун 4,1 хууга өстүргеш, чуртта үшкү черни ээлээнин «Реальное время» интернет-солуннуң аналитиктери дыңнаткан.

Тывада школаларның капитал септелгезин кылыр тудуг организациялары тодараттынган 10.03.2023 Тывада школаларның капитал септелгезин кылыр тудуг организациялары тодараттынган

Өөредилгениң школа системазын эде чаартыр федералдыг программа шугуму-биле бо чылын Тывада 13 школага капитал септелгени чорудар. Эрткен неделяда Тываның Чазаа эде тудуушкун ажылдарын кылыр организацияларны томуйлаар дугайында доктаалды бадылаан.

Тываның күрүнениң аңныыр комитеди кокайлар-биле демиселди күштелдирер айны чарлаан 09.03.2023 Тываның күрүнениң аңныыр комитеди кокайлар-биле демиселди күштелдирер айны чарлаан

Апрельдиң 4-ке чедир азыг диштиг араатаннар-биле демисел хемчеглерин күштелдирер деп, ТР-ниң дириг амытаннар объектилерин камгалаар күрүне комитеди дыңнаткан.

Тывага Селекция-уксаажыдылга төвүн ажыдары көрдүнген 09.03.2023 Тывага Селекция-уксаажыдылга төвүн ажыдары көрдүнген

Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг регионнуң Көдээ ажыл-агый болгаш аъш-чем яамызынга ийи уксаажыдылга өшкү ажыл-агыйларын тургузар даалганы берген турган.

РФ-тиң Экономиктиг хөгжүлде яамызы 2035 чылга чедир Сибирьниң социал-экономиктиг хөгжүлдезиниң стратегиязын боттандырар планче Тываның КЭФ-2023 үезинде санал-оналдарын киирер 09.03.2023 РФ-тиң Экономиктиг хөгжүлде яамызы 2035 чылга чедир Сибирьниң социал-экономиктиг хөгжүлдезиниң стратегиязын боттандырар планче Тываның КЭФ-2023 үезинде санал-оналдарын киирер

Красноярскиниң экономиктиг шуулганының шөлүнге Россияның Экономиктиг хөгжүлде яамызы «Нефть база газ, хөмүр» кластер талазы-биле стратегтиг сессияның интеллектуалдыг партнеру база организатору кылдыр ажылдаан.

Тыва спортчулар кикбоксингиге Россия чемпонадынга база бирги чери дээш маргылдаага киржир эргени чаалап алганнар 09.03.2023 Тыва спортчулар кикбоксингиге Россия чемпонадынга база бирги чери дээш маргылдаага киржир эргени чаалап алганнар
Тыва Республиканың чыынды командазы кикбоксингиниң «Лоу-кик» хевиринге Сибирь федералдыг округунуң чемпионадынга база бирги чери дээш маргылдаага чедиишкинниг киришкеш, Россия чемпонадынга база бирги чери дээш маргылдаага киржир эргени чаалап алганнар. 

Владислав Ховалыг Марттың 8-зи-биле Тываның чурттакчыларынга байырын чедирген 08.03.2023 Владислав Ховалыг Марттың 8-зи-биле Тываның чурттакчыларынга байырын чедирген

Тыва Республиканың кадыннары! Бистиң эргим херээженнеривис!
Частың байырлалы – Бүгү делегейниң херээженнер хүнү-биле Силерге чүректиң ханызындан байыр чедирип тур мен! 

Бүгү делегейниң херээженнер хүнүнүң бүдүүзүнде Тывада күрүне шаңналдарын тывыскан 08.03.2023 Бүгү делегейниң херээженнер хүнүнүң бүдүүзүнде Тывада күрүне шаңналдарын тывыскан

В. Көк-оол атыг национал хөгжүм-шии театрынга, Бүгү делегейниң херээженнер хүнүнге тураскаадып, ТР-ниң Баштыңының Өөрүп четтириишкиннерин база Тыва Республиканың күрүне шаңналдарын тыпсыр езулал болуп эрткен. 

Тывада кадык камгалал талазы-биле айтырыгларлыг хамаатыларны хүлээп алыр неделя чоруп турар 07.03.2023 Тывада кадык камгалал талазы-биле айтырыгларлыг хамаатыларны хүлээп алыр неделя чоруп турар

«Чаңгыс демниг Россия» партияның регион салбырының баазазынга, марттың 6-дан 9 хүннеринде, кадык камгалалының талазы-биле айтырыгларлыг хамаатыларын хүлээп, оларга консультацияларны бээр.

Тываның Баштыңы Арзылаң мөге Маадыр Монгуштуң мөчээни-биле кажыыдалын илереткен 07.03.2023 Тываның Баштыңы Арзылаң мөге Маадыр Монгуштуң мөчээни-биле кажыыдалын илереткен

Ат-сураглыг спортчу, Тыва Республиканың Арзылаң мөгези Маадыр Монгуштуң чүрээ 55 харлыында чүрээ турупкан дугайында кажыыдалдың медээзи бөгүн келген.

Тываның школачылары Брянск облазында бичии маадыр Фёдорну деткээн ажык чагаажыгаштарын чоруткан 07.03.2023 Тываның школачылары Брянск облазында бичии маадыр Фёдорну деткээн ажык чагаажыгаштарын чоруткан

«Лидер» элээдилер төвүнде барып турар Тываның кадет корпузунуң сургуулдары аар балыгланза-даа, чүгле бодунуң эвес, а ийи уругнуң база амы-тынын камгалап кааш, ады-сураа бүгү чуртта алгый берген үе чергези Фёдорга өөрүп четтиргенин илереткен ажык чагааны чоруткан.

Тываның Баштыңы ТР-ниң Дээди Хуралында бодунуң төлээзин томуйлаан 07.03.2023 Тываның Баштыңы ТР-ниң Дээди Хуралында бодунуң төлээзин томуйлаан

Экер-оол Манчын ТР-ниң Дээди Хуралында (парламентиде) Тываның Баштыңының төлээзи кылдыр томуйлаткан. 

«БТК групп» компания Кызылда бүдүрүлге күчүзүн улгаттырар 07.03.2023 «БТК групп» компания Кызылда бүдүрүлге күчүзүн улгаттырар

Красноярскиниң экономиктиг шуулганының үезинде, Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг база «БТК групп» АН-ның чиңгине директору Андрей Подопригорин инвестиция төлевилелин кады боттандырар дугайында керээге атты салганнар.



Хөмүр складтарын ажыдары, чөпшээрел чок бок төккен черлерни чок кылыры, суг хандырылгазының системазын тудары - Тываның ЧКА мурнады боттандырар угланыышкыннары 07.03.2023 Хөмүр складтарын ажыдары, чөпшээрел чок бок төккен черлерни чок кылыры, суг хандырылгазының системазын тудары - Тываның ЧКА мурнады боттандырар угланыышкыннары

Печка одаар бажыңнарга хөмүр хандырылгазының төпчүткен системазын тургузуп, одаар чүүлге өртектерни кайы хамаанчок өстүрерин болдурбас дээш, республика эрге-чагыргазының дузазы-биле хөмүр шыгжаар черлер четкизин көвүдедир тудар ажылды Тыва 2023 чылда уламчылаар. 

2022 чылда «Межегейхөмүр» компания Тываның бюджединче планнаанындан 6 катап хөй үндүрүгнү шилчиткен 06.03.2023 2022 чылда «Межегейхөмүр» компания Тываның бюджединче планнаанындан 6 катап хөй үндүрүгнү шилчиткен

«Межегейхөмүр» хөмүр-даш компаниязы» кызыгаарлаттынган харыысалгалыг ниитилел республиканың каттышкан бюджединче 2022 чылда 83 млн ажыг рубль хемчээлдиг үндүрүг төлевирин кииргенин, Тываның Экономиктиг хөгжүлде яамызы дыңнаткан.

Тывада хөй кижилер чыылган черлерге база социал объектилерге террорга удур айыыл чок чорукту бедидер 06.03.2023 Тывада хөй кижилер чыылган черлерге база социал объектилерге террорга удур айыыл чок чорукту бедидер

Тываның Чазаанга террорга удур комиссияның ээлчеглиг хуралы болуп эрткен. ТР-ниң Чазааның даргазының албан-хүлээлгезин күүседип турар Виталий Бартына-Садының башкарганы хуралда, комиссия кежигүннери 2019-2023 чылдарда Россия Федерациязында террорнуң идеологиязынга удур хөделириниң комплекстиг планының хемчеглерин эрткен чылын республикага канчаар боттандырганын чугаалашкан.

Тывада эпидемиологтуг байдал экижизе-даа кызыгаарлаашкыннар ам-даа күштүг 06.03.2023 Тывада эпидемиологтуг байдал экижизе-даа кызыгаарлаашкыннар ам-даа күштүг

Ооң мурнунда неделяга деңнээрге, Тывада чаа коронавирус халдавырындан аараан кижилер саны 56 хуу кызырылган. Росхереглелхайгааралының республикада эргелелиниң удуртукчузу Людмила Салчак февральдың 27-ден марттың 4-ке чедир COVID-19-тан аараан 132 таварылганы лаборатория бадыткаанын дыңнаткан.

КЭФ-2023-те Тыва: шуулганның төөгүзүнде бүдүн регионнуң арга-шыдалын стратегтиг тускай сессияга бир дугаар таныштырган 06.03.2023 КЭФ-2023-те Тыва: шуулганның төөгүзүнде бүдүн регионнуң арга-шыдалын стратегтиг тускай сессияга бир дугаар таныштырган

XIX Красноярскиниң экономиктиг шуулганының бир шөлүн Тыва Республиканың хөгжүлдезинге тураскааткан. Тываның баштыңы Владислав Ховалыг байырын чедиргеш, Россия, Моол база Кыдаттың белдиринде онза геополитиктиг байдалдыг, бай-байлак арга-арыг, суг болгаш минерал-чиг эт курлавырларлыг республика - улуг болгаш каш янзы инвестиция төлевилелдерин эгелээринге онзагай баазалыг регион болуп турарын демдеглээн.

Сибирьниң генерация компаниязы Тываның одалга-энергетика комплекизиниң хөгжүлдезинче 1,5 млрд рубльди киириштирер 04.03.2023 Сибирьниң генерация компаниязы Тываның одалга-энергетика комплекизиниң хөгжүлдезинче 1,5 млрд рубльди киириштирер

Красноярскиниң экономиктиг шуулганының үезинде, Тыва Республиканың Баштыңы Владислав Ховалыг биле «Сибирьниң генерация компаниязы» КХН-ниң «Сибирьниң хөмүр энергетика компаниязы» АН-ның чиңгине директору Максим Басов, Тываның Чазаа биле Сибирьниң генерация компаниязының кады ажылдажылга керээзи езугаар Тыва Республиканың энергетика комплекизин кады хөгжүдерин дугурушканнар.

«Техмашсервис» АН Тывага даг ажылдарынга ажыглаар чазылдырар бүдүмелдер бүдүрүлгезин эгелээр 04.03.2023 «Техмашсервис» АН Тывага даг ажылдарынга ажыглаар чазылдырар бүдүмелдер бүдүрүлгезин эгелээр

Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг «Техмашсервис» АН-ның чиңгине директору Игорь Тарабанов-биле Красноярскиниң экономиктиг шуулганының ийиги хүнүнде ужурашкан.

Тываның бизнес ниитилежилгезиниң төлээлери биле Енисей Сибирин хөгжүдер корпорация удур-дедир кады ажылдаарын дугурушкан 04.03.2023 Тываның бизнес ниитилежилгезиниң төлээлери биле Енисей Сибирин хөгжүдер корпорация удур-дедир кады ажылдаарын дугурушкан

Красноярскиниң экономиктиг шуулганының үезинде, Тываның Садыг-үлетпүр палатазы-биле Енисей Сибирин хөгжүдер корпорация кады ажылдажылга дугайында керээге атты салганнар.

Тываның Чазаа биле Ажаалга банкызының Сибирь банкызы элээн каш дугуржулгаларны чарган 04.03.2023 Тываның Чазаа биле Ажаалга банкызының Сибирь банкызы элээн каш дугуржулгаларны чарган

Красноярскиниң экономиктиг шуулганының стратегтиг сессиялар үезинде, республиканың эрге-чагыргазы Ажаалга банкызының Сибирь банкызы-биле кады ажылдажылга документизинге атты салганнар.

«Абилимпикс»-2023 чемпионаттың регион чадазынга белеткел Тывада эгелээн 04.03.2023 «Абилимпикс»-2023 чемпионаттың регион чадазынга белеткел Тывада эгелээн

Кадыкшыл байдалы кызыгаарлыг кижилер аразынга профессионал мергежилге «Абилимпикс» национал чемпионаттың регион чадазынга Тывада 163 кижи киржир. 

Красноярскиниң экономиктиг шуулганында Тыва Республиканың инвестиция курлавырын таныштырган 03.03.2023 Красноярскиниң экономиктиг шуулганында Тыва Республиканың инвестиция курлавырын таныштырган

Красноярск крайның, Хакас Республиканың база Тыва Республиканың инвестиция курлавырын даштыкы делегацияларга Красноярскиниң экономиктиг шуулганының шөлчүгештеринге таныштырган.

Тыва биле Алтай край регионнар аразының кады ажылдажылгазын уламчылаар 03.03.2023 Тыва биле Алтай край регионнар аразының кады ажылдажылгазын уламчылаар

Красноярскиниң экономиктиг шуулганы-2023 үезинде, Владислав Ховалыг биле Виктор Томенко Тыва Республика биле Алтай крайның аразында кады ажылдажылганы хөгжүдер планга атты салганнар. 

Тываның Чазаа «Тыва Республиканың социал камгалалының алдарлыг ажылдакчызы» хүндүлүг атты тургузар саналды киирген 03.03.2023 Тываның Чазаа «Тыва Республиканың социал камгалалының алдарлыг ажылдакчызы» хүндүлүг атты тургузар саналды киирген

Республика Чазааның сөөлгү хуралында, «Тыва Республиканың күрүне шаңналдарының дугайында» хоойлуже өскертилгелерни киирип, «Тыва Республиканың социал камгалалының алдарлыг ажылдакчызы» чаа атты тургузар дугайында хоойлу төлевилелин хүлээп ап, ТР-ниң Дээди Хуралынга (парламент) ону көөр кылдыр дамчыткан.

КЭФ-2023 ийиги хүнү доозулган: Тываның чаа дугуржулгалары база инвестиция курлавырын таныштырганы 03.03.2023 КЭФ-2023 ийиги хүнү доозулган: Тываның чаа дугуржулгалары база инвестиция курлавырын таныштырганы

Красноярскиниң экономиктиг шуулганының стратегтиг шөлдериниң бирээзинге, шуулганның аалчыларының болгаш киржикчилериниң мурнунга тыва делегация «Келир үеже инвестициялар. Тываның хөгжүлдезиниң перспективтиг угланыышкыннары» деп таныштырылганы кылган.

РФ-тиң Экономиктиг хөгжүлде яамызы Тывага тускай экономиктиг зонаны тударын деткииринге белен 03.03.2023 РФ-тиң Экономиктиг хөгжүлде яамызы Тывага тускай экономиктиг зонаны тударын деткииринге белен

Россияның Экономиктиг хөгжүлде яамызының регион хөгжүлдезиниң департамент директору Виталий Алтабаев Красноярскиниң экономиктиг шуулганының (КЭФ) “РФ-тиң үлетпүр зоналарын хөгжүдери – дээре дээн практикалар” деп темалыг ажыл-агыйжы дискуссия үезинде, ведомство Сибирьниң регионнарындан тускай экономиктиг зоналар тударынга чагыгларны манап турарын дыңнаткан. 

НТВ телеканалдың хөгжүмнүг төлевилелинге Тывадан “Одучу” бөлүү киржир 02.03.2023 НТВ телеканалдың хөгжүмнүг төлевилелинге Тывадан “Одучу” бөлүү киржир

НТВ телеканалдың Россияның чоннарының уран чүүлүн, культурлуг езу-чаңчылдарын база онзагайын нептередиринче угланган “Талантылар чурту” деп улуг шоузун тырттырарынга киржир кылдыр этно-хөгжүм күүседикчилериниң “Одучу” чогаадыкчы коллективин кастингиже чалаан. 

Тываның яамыларында база ведомстволарында чаа томуйлаашкыннар 02.03.2023 Тываның яамыларында база ведомстволарында чаа томуйлаашкыннар

Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг чамдык яамылар болгаш ведомстволарның дээди күрүне албан-дужаалдарынче томуйлаашкын дугайында каш доктаалга адын салган.

КЭФ-2023 ажылының үезинде Тыва кады ажылдажылга дугайында бирги дугуржулгага атты салган 02.03.2023 КЭФ-2023 ажылының үезинде Тыва кады ажылдажылга дугайында бирги дугуржулгага атты салган

Амгы экономиктиг болгаш геополитиктиг байдалга дүүштүр Сибирьни хөгжүдеринче угланган айтырыгларлыг Красноярскиниң экономиктиг шуулганы – 2023 ажылын эгелээн.

Тываның Баштыңы биле Кызылда Моолдуң чиңгине консулу кады ажылдажылга айтырыгларын чугаалашкан 02.03.2023 Тываның Баштыңы биле Кызылда Моолдуң чиңгине консулу кады ажылдажылга айтырыгларын чугаалашкан

Кызылда Моолдуң чиңгине элчин черинге Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг барып чедип, Тыва Республика биле Моолдуң кады боттандырып ажылдаары чугула айтырыгларын чугаалашкан.

Тыва национал төлевилелдерде киржилгезин улгаттырган 01.03.2023 Тыва национал төлевилелдерде киржилгезин улгаттырган

2023 чылда Тывада национал төлевилелдерни боттандырарын 11,7 млрд рубльга акшаландырар, 2022 чылда ол сорулгага үндүрген акша-хөреңги хемчээлинден 114,7 хуу хөй.

Тывада чаңгыс аай пособие төлевиринче 210 ажыг млн рубльди угландырган 01.03.2023 Тывада чаңгыс аай пособие төлевиринче 210 ажыг млн рубльди угландырган

Чаңгыс аай пособие дугайында хоойлу күш киргенден бээр, Тыва Республикада 16 муң ажыг уругга база 1300 ажыг иштиг херээженнерге төлевирлер дээш 210 ажыг млн рубль акшаны шилчиткен.

2023 чылда Тываның школаларынга капитал септелгелер уламчылаар 01.03.2023 2023 чылда Тываның школаларынга капитал септелгелер уламчылаар

Өөредилгениң школа системазын эде чаартыр федералдыг программа шугуму-биле 2023 чылда Тывада 13 школаны бүрүнү-биле септээри планнаттынган.
Апрельдиң 1-ден ажылдар эгелээр ужурлуг. Септээр объектилер даңзызынче - Шагаан-Арыг хоорайның гимназиязы, Ак-Довурак биле Туранның, Чал-Кежиг, О-Шынаа, Сесерлиг, Дөң-Терезин, Тоора-Хем, Сарыг-Сеп, Ак-Чыраа, Бүрен-Аксы, Булуң-Терек база Сосновка школалары кирген.

Тываның школачылары марттың 1-ден эгелеп бүгү-российжи хыналда ажылдарны бижип эгелээр 01.03.2023 Тываның школачылары марттың 1-ден эгелеп бүгү-российжи хыналда ажылдарны бижип эгелээр

Бөгүн, марттың 1-де, бүгү чуртта ышкаш, республиканың шупту школаларынга бүгү-российжи хыналда ажылдар эгелээн. Тываның 81 школазынга ниити хыналда ажылдарны бирги хүнде бижиирин. ТР-ниң Өөредилге яамызы дыңнаткан.

Тываның Баштыңы Тыва Республиканың алдарлыг ажылдакчызы, Россияның Журналистер эвилелиниң кежигүнү Светлана Сюр-ооловна Монгуштуң чок болганы-биле ооң өг-бүлезинге кажыыдалын илереткен 28.02.2023 Тываның Баштыңы Тыва Республиканың алдарлыг ажылдакчызы, Россияның Журналистер эвилелиниң кежигүнү Светлана Сюр-ооловна Монгуштуң чок болганы-биле ооң өг-бүлезинге кажыыдалын илереткен

Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг, Тыва Чазактың кежигүннери республиканың хоочун солуннары - «Тываның аныяктары» биле «Шынны» удуртуп чораан ат-сураглыг болгаш салым-чаяанныг журналист, Россияның Журналистер эвилелиниң кежигүнү, Тыва Республиканың алдарлыг ажылдакчызы Светлана Сюр-ооловна Монгуштуң үр эвес аарааш чок болганы-биле ооң чоок болгаш төрээн кижилеринге ханы кажыыдалын илереткен.

Тываның чурттакчылары аңнаар чөпшээрелди электроннуг хевир-биле кылдырып ап болур 28.02.2023 Тываның чурттакчылары аңнаар чөпшээрелди электроннуг хевир-биле кылдырып ап болур

Эрткен чылдан эгелеп Тывада аңчы билеттерни база аңнаарынга чөпшээрел алырын электроннуг хевир-биле кылдырар практиканы ажыглап эгелээн.

Бо чылын Тываның алды кожуунунга “угаанныг” кудуктарны тургузар 28.02.2023 Бо чылын Тываның алды кожуунунга “угаанныг” кудуктарны тургузар

Тыва Республиканың чуртталга-коммунал ажыл-агый яамызы 2023 чылда республиканың чурттакчылыг черлерин суг-биле хандырарының шынарын бедидер программа боттаныышкынының планнарын дыңнаткан. 

Сүт-Хөл кожуунда республиканың ус дарганнар мөөрейи эгелээн 28.02.2023 Сүт-Хөл кожуунда республиканың ус дарганнар мөөрейи эгелээн

Бөгүн Сүт-Хөл кожууннуң Суг-Аксы суурда республикада Башкы болгаш дагдыныкчының чылынга болгаш Тываның эң-не арга-дуржулгалыг дарганнарның бирээзи, республикада ады-сураа билдингир мастер Виктор Сакыйбанович Ондарның юбилейинге база Тыва үндезин культура төвүнүң 15 чылы биле 60 маадырларның тура халыышкынының 140 чылынга тураскаадып,  “Уран дарган” деп ус-дарганнарның республика мөөрейи эгелээн.

Тывада тудугга үлүүн киириштирген киржикчилер саны көвүдээн 28.02.2023 Тывада тудугга үлүүн киириштирген киржикчилер саны көвүдээн

Тывада үлүг киирилделиг тудуг институду шапкын хөгжүлдени алган. Росреестрниң республикада эргелели чүгле эрткен чылын хамаатылар-биле тудуг организацияларының аразында чарган 366 керээлерни бүрүткээн. 

2023 чылда Тывада 12,5 муң азырал ыттарны учётка тургузар 28.02.2023 2023 чылда Тывада 12,5 муң азырал ыттарны учётка тургузар

Республиканың ветеринария албаны ыттар ээлери-биле ажылды уламчылавышаан. Ылаңгыя бажың ыттарын тарып, албан имнеп демдегледир хемчеглер чоруп турар. Бөгүнге чедир республика иштинде үш муң хире ыттар демдеглеттингенин, ведомствонуң парлалга албаны дыңнаткан. 

Алёна Стороженко, Тыва Республиканың Эртем талазы-биле агентилелиниң директору: келир үениң эртем-технологтуг депшилгези бөгүн эгелээр 27.02.2023 Алёна Стороженко, Тыва Республиканың Эртем талазы-биле агентилелиниң директору: келир үениң эртем-технологтуг депшилгези бөгүн эгелээр

Чуртта ниити амыр эвес үеде, Президентиниң российжи эртемни тускай деткиир дээни, эртемденнер ниитилелинге чаа аргаларны ажыдып турарын Тыва Республиканың Эртем талазы-биле агентилелиниң директору Алёна Стороженко демдеглээн.

Тыва чоннуң Шагаа байырлалын Хакасияга бир дугаар калбаа-биле демдеглээн 27.02.2023 Тыва чоннуң Шагаа байырлалын Хакасияга бир дугаар калбаа-биле демдеглээн

Красноярск край, Хакас Республика база Тыва Республиканың девискээринде регионнарның социал-экономиктиг хөгжүлдезинче угланган “Енисей Сибири” комплекстиг инвестиция төлевилел чорудуу-биле, Хакасияның төвү Абаканга тыва чоннуң Шагаа байырлалын бир дугаар демдеглеп эрттирген.

Тывада иви мал ажыл-агыйын деткиириниң хемчеглерин Тожу кожуунга эрткен ивижилер фестивалының үезинде чугаалажып көрген 27.02.2023 Тывада иви мал ажыл-агыйын деткиириниң хемчеглерин Тожу кожуунга эрткен ивижилер фестивалының үезинде чугаалажып көрген

Ивижилер фестивалының кол эртер чери - Тожунуң Тоора-Хем суур чанында Бирги оймакка чон хөйү-биле чыглып келген. Байырлалдың киржикчилери база аалчылары ивилер-биле тырттыржып, аңныыр тывыжының, бойдус байлааның делгелгезин сонуургап, тус чер ус-шеверлериниң кылганы уран чогаадылга чүүлдерин сонуургап, тос чадырларже база өглерже кирип, ивижилерниң амыдыралын сонуургаан.

Тываның найысылалынга Масленицаны калбаа-биле байырлаан 26.02.2023 Тываның найысылалынга Масленицаны калбаа-биле байырлаан

Тываның найысылалында Масленица неделяның сөөлгү хүнүн хөглүг, солун, уттундурбас кылдыр чон байырлаан. Арат шөлүнге 1,5 муң хире кызылчылар болгаш аалчылар чыглып, кышты үдээн.

ТР-ниң Чазааның чанында Тываның гуманитарлыг шинчилелдер институдунуң директору Вячеслав Март-оол: берге болгаш харыысалгалыг үеде бистиң чонувус Ада-чуртун камгалаарынга кезээде каттыжышкаш, тиилеп үнер 25.02.2023 ТР-ниң Чазааның чанында Тываның гуманитарлыг шинчилелдер институдунуң директору Вячеслав Март-оол: берге болгаш харыысалгалыг үеде бистиң чонувус Ада-чуртун камгалаарынга кезээде каттыжышкаш, тиилеп үнер
«Владимир Владимирович Федералдыг Хуралга Айыткалында бөгүн делегейде болуп турар болуушкунну бистиң хөй язы-сөөк аймак чоннуң келир үезин тодарадыр төөгүлүг чугула болуушкун деп тодаргайлап турар. 

Тыва үер соонда оруктар септелгезинче акшаландырыышкынны алыр регионнар санынче кирген 25.02.2023 Тыва үер соонда оруктар септелгезинче акшаландырыышкынны алыр регионнар санынче кирген

Тыва Республика үер соонда оруктар септелгезинче акша-хөреңгини алыр 8 регионнуң санынче кирген. Федералдыг Чазак ол сорулгага ийи миллиард рубль акшаны тускайлаан. 

Тываның Чазаа биле Соңгу чүк, Сибирь болгаш Ыраккы чөөн чүктүң биче буурай үндезин чоннарының ассоциациязы Кады ажылдажылга дугайында керээге аттарны салган 24.02.2023 Тываның Чазаа биле Соңгу чүк, Сибирь болгаш Ыраккы чөөн чүктүң биче буурай үндезин чоннарының ассоциациязы Кады ажылдажылга дугайында керээге аттарны салган

Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг база Россия Федерациязының Соңгу чүк, Сибирь болгаш Ыраккы чөөн чүктүң биче буурай үндезин чоннар ассоциациязының президентизи Григорий Ледков ажыл-агыйжы ужуражылга үезинде керээге атты салганнар.

Ада-чурт камгалакчызының хүнүнде Тиилелге шөлүнде тураскаалга боодал чечектерни салган 23.02.2023 Ада-чурт камгалакчызының хүнүнде Тиилелге шөлүнде тураскаалга боодал чечектерни салган

Ада-чурт камгалакчызының хүнүнде Кызыл хоорайда Тиилелге шөлүнге байырлыг митинг болуп эрткен. 

Тываның Баштыңы Владислав Ховалыгның Ада-чурттуң камгалакчыларынга байыр чедириишкини 23.02.2023 Тываның Баштыңы Владислав Ховалыгның Ада-чурттуң камгалакчыларынга байыр чедириишкини

Эргим чаӊгыс чер чурттугларым!

Ада-чурт Камгалакчыларыныӊ хүнү-биле силерге Тываныӊ Чазааныӊ болгаш бодумнуӊ өмүнээмден байыр чедирип тур мен!

Ада-чурт камгалакчызының хүнүнде Тывага патриотчу концерт болуп эрткен 22.02.2023 Ада-чурт камгалакчызының хүнүнде Тывага патриотчу концерт болуп эрткен

Бөгүн, февраль 22-де, Кызыл хоорайның Арат шөлүнге чылдың-на февраль 23-те Россияга демдеглээри Ада-чурт камгалакчызының хүнүнде, митинг-концерт болуп эрткен.

Тываның Баштыңы РФ-тиң Президентизиниң Айыткалының дугайында: Россияның күштүг эрге-ажыын хандырар бис 22.02.2023 Тываның Баштыңы РФ-тиң Президентизиниң Айыткалының дугайында: Россияның күштүг эрге-ажыын хандырар бис

Февраль 21-де, Россия Федерациязының Президентизи Владимир Путин Федералдыг Хуралга 18-ки Айыткалын кылган. Гостиный дворга, Президентиниң Айыткал ёзулалынга республиканың удуртукчузу Владислав Ховалыг баштаан делегация киришкен.

Тываның Баштыңының Владислав Ховалыгның Шагаа байырлалы-биле байыр чедириишкини 21.02.2023 Тываның Баштыңының Владислав Ховалыгның Шагаа байырлалы-биле байыр чедириишкини

Эргим чаңгыс чер чурттугларым!

Өгбелерниң ай санаашкыны-биле Чаа чыл – Шагаа байырлалын уткуштур Тыва Республиканың Чазааның база бодумнуң өмүнээмден байыр чедирип тур мен.

Тываның Баштыңы РФ-тиң Президентизиниң чылдың Айыткалын таныштырар езулалга киржир 20.02.2023 Тываның Баштыңы РФ-тиң Президентизиниң чылдың Айыткалын таныштырар езулалга киржир

Эртен, февраль 21-де, Гостиный дворга, Россия Федерациязының Президентизи Владимир Путинниң Федералдыг Хуралга чылдың Айыткалын таныштырган езулалынга Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг база киржир.

Тывада Шагаа байырлалында Арат шөлүнде чонга тыва чемнерни сонуургадыр 20.02.2023 Тывада Шагаа байырлалында Арат шөлүнде чонга тыва чемнерни сонуургадыр
Февраль 21-де, Арат Шөлүнге Шагаа байырлалында, республика найысылалының чурттакчыларынга база аалчыларынга сүттүг шайны база хырбачадан кара-мүннү сонуургадыр.

Тываның корум-чурум камгалакчылары чурттакчыларга хамааты серемчилелди кошпатпазын кыйгырган 20.02.2023 Тываның корум-чурум камгалакчылары чурттакчыларга хамааты серемчилелди кошпатпазын кыйгырган

Республикада террорчу кыжаныышкынныг меге дыңнадыглар бо-ла нептерей бээр апарганын корум-чурум камгалаар органнар демдеглээн. 

Тывага байырлал хүннеринде арага аймаан сатпас 20.02.2023 Тывага байырлал хүннеринде арага аймаан сатпас

Тываның найысылалынга февраль 21, 23 база 24 хүннеринде араганы садарын хораан. Шак-ла ындыг хоругларны республиканың арткан муниципалдыг тургузуглары база киирген. 

Бо неделяда Тываның чурттакчылары 5 хонук дыштаныр 20.02.2023 Бо неделяда Тываның чурттакчылары 5 хонук дыштаныр

Тываның чурттакчыларынга чаа ажылчын неделя ийи ажыл хонуктуг. Республика Шагааны байырлаары-биле, Россияның өске регионнардан бир хонук артыкка дыштаныр.

«Баштайгыларның шимчээшкини» бүгү-российжи уруглар болгаш аныяктар шимчээшкининиң эге салбырлар четкизи немешкен 20.02.2023 «Баштайгыларның шимчээшкини» бүгү-российжи уруглар болгаш аныяктар шимчээшкининиң эге салбырлар четкизи немешкен

Эрткен неделяда Тываның күрүне университединге «Баштайгыларның шимчээшкини» бүгү-российжи уруглар болгаш аныяктар шимчээшкининиң эге салбырын байырлыы-биле ажыткан. 

Дмитрий Семёнов, Россияның пекарьлар эвилелиниң вице-президентизи: Тывада ёзулуг хлебтиң амданы арткан-дыр 20.02.2023 Дмитрий Семёнов, Россияның пекарьлар эвилелиниң вице-президентизи: Тывада ёзулуг хлебтиң амданы арткан-дыр
Россияның пекарьлар эвилелиниң төлээзи - регионнар-биле кады ажылдажылга талазы-биле вице-президентизи Дмитрий Семёнов Тывага келгеш барган. Ол Кызылдың хлеб комбинадынга база хуу сайгарлыкчылар А. Сарыглар биле А. Монгуштуң база «Саян Торг» КХН-ниң бичежек бүдүрүлгелерин көрген.

Тывада туберкулёз-биле демиселде эки талаже өскерлиишкиннер демдеглеттинген 18.02.2023 Тывада туберкулёз-биле демиселде эки талаже өскерлиишкиннер демдеглеттинген

Эрткен чылдың түңнелдери-биле алырга, Тывада туберкулезтан аарыыр чорук эвежээни демдеглеттинген. Фтизиатрлар ниитилелиниң хуралында, республиканың фтизиатрия албанының дыңнаткан сан-чурагайлары-биле алырга, 2022 чылда 100 муң кижиге онааштыр 113,5 кижи аарып, 2021 чылдан 8 хуу эвээжээни айыттынган. 

«Салгалдарга тураскаал»: Тываның чурттакчыларынга алдарлыг «Саяннар» ансамблиниң чогаадыкчы өнчү-салгалының дугайында таныштырар 18.02.2023 «Салгалдарга тураскаал»: Тываның чурттакчыларынга алдарлыг «Саяннар» ансамблиниң чогаадыкчы өнчү-салгалының дугайында таныштырар

Тываның профессионал танцы уран чүүлүнүң алдын шыгжамырын тургускан алдарлыг “Саяннар” ансамблиниң кол хореографтыг көргүзүглеринге тураскааткан “Салгалдарга тураскаал” деп элээн каш дамчыдылгалыг төлевилелдиң көргүзүү «Оваа ТВ» телеканалга эгелээр.

Шагаа бүдүүзүнде Тываның Чазаанга күрүне шаңналдарын тыпсырының байырлыг ёзулалы болуп эрткен 18.02.2023 Шагаа бүдүүзүнде Тываның Чазаанга күрүне шаңналдарын тыпсырының байырлыг ёзулалы болуп эрткен

Февраль 17-де, ай санаашкыны-биле Чаа чылга – Шагаа байырлалынга тураскаадып, Тыва Республиканың күрүне шаңналдарын тывыскан. Байырлал бүдүүзүнде Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг төрээн чериниң байлак культурлуг өнчүзүн кадагалап, ону хөгжүдүп чоруур чаңчылчаан тыва иштиң маадырлары – малчыннарга, ус шеверлерге, уран чүүл күүседикчилеринге, башкыларга болгаш эртемденнерге өөрүп четтиргенин илереткен

Тывада байырлал хүннеринде айыыл чок чоруктуң хемчеглерин күштелдирер 17.02.2023 Тывада байырлал хүннеринде айыыл чок чоруктуң хемчеглерин күштелдирер

Тываның Баштыңы Владислав Ховалыгның берген даалгазы-биле, Шагаа, Ада-чурт камгалакчызының база Масленица байырлалдарының хүннеринде хөй-ниитиниң айыыл чок чоруунуң хемчеглерин күштелдирер. 

Тываның күрүне университеди Моолдуң университеди-биле кады ажылдажылганың чаа өөредилге программазын белеткеп турар 17.02.2023 Тываның күрүне университеди Моолдуң университеди-биле кады ажылдажылганың чаа өөредилге программазын белеткеп турар

Тываның күрүне университеди чаа өөредилге чылында боттандырар дээш, көдээ ажыл-агый продукциязын болбаазырадыр чурттар аразының өөредилге программазын белеткеп турар.

Тываныӊ Баштыӊы Тыва Республиканыӊ Ыдык ырызының автору Өөкей Шанагаштың мөчээни-биле ооң өг-бүлезинге база чоок кижилеринге ханы кажыыдалын илереткен 17.02.2023 Тываныӊ Баштыӊы Тыва Республиканыӊ Ыдык ырызының автору Өөкей Шанагаштың мөчээни-биле ооң өг-бүлезинге база чоок кижилеринге ханы кажыыдалын илереткен

Тыва уран чүүл эгиттинмес улуг каражага таварышкан. Тыва Республиканың Ыдык ырызының автору, ТР-ниң алдарлыг ажылдакчызы, хан төрел сенгел чоннуң төлептиг оглу Тос-Кириш сөөктүг Баянца­гаан оглу Өвекей аар-берге аарыгга таварышкаш, чырык өртемчейден кезээ мөңгеде чарлып чорупканының дугайында кажыыдалдың медээзи дыңналып келген.

Красноярскиниң экономиктиг форумунга Тываны хөгжүдериниң перспективтиг угланыышкыннарын таныштырар 16.02.2023 Красноярскиниң экономиктиг форумунга Тываны хөгжүдериниң перспективтиг угланыышкыннарын таныштырар

Бо чылын Красноярскиниң экономиктиг форумунуң темазы - Сибирьни хөгжүдериниң айтырыы болур.
Тыва Республиканың губернатору Владислав Ховалыг баштаан делегация Красноярскиниң экономиктиг форуму-2023 шөлүнге регионнуң инвестиция курлавырын, социал-экономиктиг хөгжүлдениң тускай программазы-биле (ИПСЭР) боттандырар төлевилелдерни таныштырар.

Тываның чурттакчыларын Масленицаның хайымныг неделязы манап турар 16.02.2023 Тываның чурттакчыларын Масленицаның хайымныг неделязы манап турар

Чаңчылчаан масленица неделязы бо удаада февраль 20-де эгелээш, Шагаа болгаш Ада-чурт камгалакчызының хүнү-биле капсырлажып эртер.

Тывада чаа туткан хүрээниң чанынга Саң салыр ёзулалды эрттирер 16.02.2023 Тывада чаа туткан хүрээниң чанынга Саң салыр ёзулалды эрттирер

Шагаа байырлалын белеткеп эрттирер оргкомитеди Тываның найысылалында Саң салыр езулал эртирирер черлерни тодарадып доктааткан. Чоннуң киржилгези-биле саң ужудуп чаңчыга берген черлерден аңгыда, чаа туттунган «Тубтен Шедруб Линг» хүрээниң чанынга база Дөгээ дааның эдээнге субурган чанынга езулалды эрттирерин дыңнаткан. 

Тыва турисчи инфраструктураның хөгжүлдезинче федералдыг субсидияны алыр 16.02.2023 Тыва турисчи инфраструктураның хөгжүлдезинче федералдыг субсидияны алыр

Россия Чазааның 2023 чылда 3 ажыг млрд рубль акшаны туризм хөгжүлдезинче үлештирген Россияның 44 регионунуң санында Тыва база кирген. Премьер-министр Михаил Мишустин февраль 9-та чогуур айтыышкынга атты салган.

Тывада Ада-чурттан дашкаар албан хүлээлгезин күүседип чораан чаңгыс чер-чурттугларывыска мөгейигни кылган 16.02.2023 Тывада Ада-чурттан дашкаар албан хүлээлгезин күүседип чораан чаңгыс чер-чурттугларывыска мөгейигни кылган

2011 чылдан бээр Россияда тураскаалдыг мөгейигниң хүнүн — чурттуӊ кызыгаарындан дашкаар черлерге албан-хүлээлгезин эрттирип турган российжилерге Сактыышкын хүнүн демдеглеп турар.

Тываның Баштыңы Росавиацияның удуртулгазы-биле ужурашкан 15.02.2023 Тываның Баштыңы Росавиацияның удуртулгазы-биле ужурашкан

Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг Москвага ажыл-агыйжы сургакчылаашкынының үезинде, Агаар транспортунуң федералдыг агентилелиниң удуртукчузу Александр Нерадько-биле ужурашкан.

Тыва Республиканың Соңгулда комиссиязының даргазында Лариса Андалаеваны соңгаан 15.02.2023 Тыва Республиканың Соңгулда комиссиязының даргазында Лариса Андалаеваны соңгаан

Бөгүн Тыва Республика Соңгулда комиссиязының кежигүннери 35-ки хуралында, чажыт бадылаашкынның шиитпири-биле Лариса Сереновна Андалаеваны кандидатуразын бадылаан. 

Тывада күрүне кызыгаарында эрттирилге пунктулары февральдың 21, 22, 23, 24 база 26-да ажылдавас 14.02.2023 Тывада күрүне кызыгаарында эрттирилге пунктулары февральдың 21, 22, 23, 24 база 26-да ажылдавас

Февральдың 21, 22, 23, 24 база 26-да санитарлыг хүннер чарлаттынгандан, Россияның Моол-биле күрүне кызыгаарында «Хандагайты», «Цагаан-Толгой» база «Шара-Суур» автомобиль эрттирилге пунктулары ол хүннерде ажылдавазын, Тыва Республиканың Даштыкы экономиктиг харылзаалар агентилели дыңнаткан.

ТР-ниң Сайгарлыкчы чорукту деткиир фонд «Ус ажыл школазынга» өөредилгени эгелээр 14.02.2023 ТР-ниң Сайгарлыкчы чорукту деткиир фонд «Ус ажыл школазынга» өөредилгени эгелээр

 Россияның улусчу уран-дарган болгаш ус-шеверлел палатазының баштаар чериниң президентизи, юрист Жанна Сусловичене республиканың Сайгарлыкчы чорукту деткиир фондунуң Улусчу уран ус-шеверлел төвүнүң “Ус ажыл школазынга” бөгүн эгелээр өөредилгеде кол кичээлдерни бээр.

Тываның 500 ажыг чурттакчылары национал төлевилел боттанылгазы-биле чаа мергежилдерни халас шиңгээдир 14.02.2023 Тываның 500 ажыг чурттакчылары национал төлевилел боттанылгазы-биле чаа мергежилдерни халас шиңгээдир

2023 чылда «Демография» национал төлевилелдиң «Ажылче хаара тударынга деткимче» федералдыг программа-биле Тываның 500 ажыг ажыл чок хамаатылары чаа мергежилдерни шиңгээдип ап болурун, республиканың Күш-ажыл болгаш социал политика яамызы дыңнаткан.

«Деткимче» республика төвү 20 чылдаанын ачы-буян концерти-биле демдеглээр 14.02.2023 «Деткимче» республика төвү 20 чылдаанын ачы-буян концерти-биле демдеглээр

«Деткимче» республика төвү ажыттынганындан бээр 20 чыл болганынга ачы-буян концертин белеткеп турар. Апрель 12-де Улусчу чогаадылга бажыңынга эртер болуушкун - коллективтиң 2023 чылда кол юбилейлиг хемчээниң бирээзи .

Россияның Көдээ ажыл-агый яамызы Тывада АҮК хөгжүлдезиниң мурнады боттандырар угланыышкыннарын деткээн 14.02.2023 Россияның Көдээ ажыл-агый яамызы Тывада АҮК хөгжүлдезиниң мурнады боттандырар угланыышкыннарын деткээн
Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг Россияның көдээ ажыл-агый сайыды Дмитрий Патрушев-биле ужурашкаш, республиканың агроүлетпүр комплекизиниң мурнады көөр айтырыгларын чугаалашкан.

Тываның чурттакчылары «Донбасс 2022» фотоделгелгеден ТШО үезиниң болуушкуннарын көрүп болур 14.02.2023 Тываның чурттакчылары «Донбасс 2022» фотоделгелгеден ТШО үезиниң болуушкуннарын көрүп болур

«Российская газета» солуннуң фотокорреспондентизи Владимир Аносовтуң «Донбасс 2022» автор делгелгези Кызылда Туризм бажыңынга февраль төнчүзүнге чедир ажылдаар. 

Тываның чаңгыс аай штавы Донбасста шериглерже ээлчеглиг чүъктү чоруткан 13.02.2023 Тываның чаңгыс аай штавы Донбасста шериглерже ээлчеглиг чүъктү чоруткан

Эрткен неделяның төнчүзүнде, тускай шериг операциязында киржип турар шериг албанныгларже Тыва Республикадан ачы-дуза чүъгүнүң ээлчеглиг партиязын чоруткан.

2030 чылга чедир Тывада Тудуг адырын хөгжүдериниң стратегиязы бадылаттанган 13.02.2023 2030 чылга чедир Тывада Тудуг адырын хөгжүдериниң стратегиязы бадылаттанган

Тыва беш чыл дургузунда чуртталга тудуун ажыглалче дужаарының чылда хемчээлин 1,5 катап көвүдедип – 2022 чылда 111 муң дөрбелчин метр турганындан, 2027 чылда 141 муң чедирер. 

Тывада ковидтен аараан кижилер саны неделя дургузунда ийи катап көвүдээн 13.02.2023 Тывада ковидтен аараан кижилер саны неделя дургузунда ийи катап көвүдээн

Росхереглелхайгааралының регион эргелелиниң удуртукчузу Людмила Салчак коронавирус халдавырындан аараан таварылгаларның сан-чурагайын дыңнаткан. Февральдың 4-тен 10-га чедир республикада covid-19-тан аарааны лабораторияга бадыткаттынган 301 кижи илереттинген. 

Февралдың 25-те Тывага ивижилерниң чаңчылчаан фестивалы болуп эртер 13.02.2023 Февралдың 25-те Тывага ивижилерниң чаңчылчаан фестивалы болуп эртер

Тожу февраль 25-те планнаан ивижилер фестивалының аалчыларын хүлээп алырынга белеткенип эгелээн. Байырлал кожуун төвү Тоора-Хемден ырак эвесте бирги оймакка болурун организаторлар дыңнаткан.

Россияның регионнар рейтингизинде Тыва үлетпүр бүдүрүлгезиниң хөгжүлдези-биле мурнуку черде 12.02.2023 Россияның регионнар рейтингизинде Тыва үлетпүр бүдүрүлгезиниң хөгжүлдези-биле мурнуку черде

Үлетпүр бүдүрүлгезиниң индекизи-биле Тыва Республика Россия Федерациязының мурнуку 10 регионнарының бажында. Росстаттың сан-көргүзүү-биле алырга, 2022 чылда Тыва үлетпүр бүдүрүлгезиниң эки динамиказы-биле чуртта эң улуг көргүзүглүг - 137,1 хуу, ооң соонда Брянск область (117,7 хуу) база Калмык Республика (115,3 хуу) чоруп олурар.

Тывада «Тыва Республиканың алдарлыг дагдыныкчызы» хүндүлүг атты тургузар 11.02.2023 Тывада «Тыва Республиканың алдарлыг дагдыныкчызы» хүндүлүг атты тургузар

Дүүн Башкылар съездизиниң соонда, хөй чыл стажтыг башкылар-биле ужурашкан соонда, Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг республиканың аңгы-аңгы өөредилге организацияларындан дагдыныкчы башкыларның «Тыва Республиканың алдарлыг дагдыныкчызы» хүндүлүг атты тыпсыр дугайында саналын деткээнин бодунуң блогунда дыңнаткан. 

Тываның Баштыңы Башкылар съездизинде өөредилгениң шынарын бедидер кол хемчеглерни айыткан 11.02.2023 Тываның Баштыңы Башкылар съездизинде өөредилгениң шынарын бедидер кол хемчеглерни айыткан

В. Көк-оол аттыг Национал театрга Тываның башкыларның республика съездизи болуп эрткен. 

Тывада автотранспортка техниктиг хыналда эрттирериниң тариви өскерилген 11.02.2023 Тывада автотранспортка техниктиг хыналда эрттирериниң тариви өскерилген

Январьның 1-ден автомобиль транспортунуң техниктиг байдалын хынаар ачы-дузага чаа өртектерни киирген. Республиканың Чазаа теххыналда өртээн өскертир дугайында Тарифтер албанының саналын деткээн.

Тываның уран-шеверлериниң "Шагаа белээ" садыг-делгелге ажылдап турар 10.02.2023 Тываның уран-шеверлериниң "Шагаа белээ" садыг-делгелге ажылдап турар

Реcпубликаның кожуун, суурларында чоннуң Шагаа байырлалынга уткуштур тыва чемнер, идик-хептер болгаш ус-шеверлел ажылдарын делгеп-саткан хемчеглер калбаа-биле эртип турар. 

Тываның Чазаанга республикада мал эмчилери чедишпес айтырыгны шиитпирлээриниң аргаларын чугаалашкан 10.02.2023 Тываның Чазаанга республикада мал эмчилери чедишпес айтырыгны шиитпирлээриниң аргаларын чугаалашкан

Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг республиканың ветеринария албан черлеринде специалистер чедишпес айтырыгны Россияның көдээ ажыл-агый хайгааралының Хакасия, Тыве база Кемерово облазы – Кузбасста территориалдыг эргелелиниң удуртулгазы-биле сайгарып чугаалашканнар.

Тыва Республика Кыдат Улус Республиканың Синьцзян-Уйгур автономнуг можузу-биле кады ажылдажылганы калбартыр 10.02.2023 Тыва Республика Кыдат Улус Республиканың Синьцзян-Уйгур автономнуг можузу-биле кады ажылдажылганы калбартыр

Дүүн видеоконференцхарылзаазының үезинде, ийи тала Тыва Республиканың Чазаа биле Кыдат Улус Республиканың Синьцзян-Уйгур автономнуг можузунуң Чазааның аразында дугуржулга хемчеглерин боттандырар планны бадылаан.

Тывада "Чаңгыс демниг Россия" партиязы тускай шериг операциязының киржикчилерин болгаш оларның өг-бүлелерин деткээн организацияларны шаңнап-мактаан 10.02.2023 Тывада "Чаңгыс демниг Россия" партиязы тускай шериг операциязының киржикчилерин болгаш оларның өг-бүлелерин деткээн организацияларны шаңнап-мактаан

Тыва Республиканың Чазаанга "Чаңгыс демниг Россия" бүгү-российжи политиктиг партияның дээди партийжи удуртулгазындан шаңналдарны тыпсыр езулал болуп эрткен.

Тывадан мобилизастаттынган шериг албанныглар 55-ки мотоадыгжы бригаданың одуруунче кирер дээш Луганскыда чеде берген 09.02.2023 Тывадан мобилизастаттынган шериг албанныглар 55-ки мотоадыгжы бригаданың одуруунче кирер дээш Луганскыда чеде берген

Тывадан мобилизастаттынганнарның видео-дыңнадыының соонда, республика Баштыңының даалгазы-биле Донецск Улус Республикада чеде берген Тыва Республиканың Чазааның даргазының орлакчызының албан-хүлээлгезин күүседип турар Виталий Бартына-Сады, шериг албанныглар ДУР-дан үнгеш, 55-ки мотоадыгжы бригаданың одуруунга кирер дээш, Луганск Улус Республикада чеде бергенин дыңнаткан.

2023 чылдың төнчүзүнде «Хандагайты—Боршоо» кызыгаар эрттирилге пунктузу хөй талалыг апаар 09.02.2023 2023 чылдың төнчүзүнде «Хандагайты—Боршоо» кызыгаар эрттирилге пунктузу хөй талалыг апаар

Тываның Баштыңының даргалаашкыны-биле эрткен Тыва Республиканың Кызыгаар комиссиязының хуралында, «Хандагайты - Боршоо» ийи талалыг эрттирилге пунктузун хөй талалыг кылдыр эде классификастаар ажылдың чорудуун чугаалажып көрген.

Чайын Тывага хөөмейге VII делегей симпозиуму болуп эртер 09.02.2023 Чайын Тывага хөөмейге VII делегей симпозиуму болуп эртер

Июньнуң 7-9 хүннеринде Кызылга, «Хөөмей» делегейниң эртем төвүнүң (амгы үеде – «Хөөмей» делегей академиязы) 30 чылдаанынга тураскааткан «Хөөмей – Төп Азия чоннарының культурлуг эртинези» деп этнохөгжүмнүң ээлчеглиг, чедиги делегей симпозиуму болуп эрттерин Тываның культура яамызы дыңнаткан.

Тывага Россияның Эртем хүнүнде республиканың эртемденнеринге байырны чедирген 09.02.2023 Тывага Россияның Эртем хүнүнде республиканың эртемденнеринге байырны чедирген

Кызылда Аныяктар ордузунга, Россияның эртем хүнүнде, республиканың эртеминиң алдар-аттыг хоочуннарынга база улуг идегелди берип турар аныяк эртемденнерни демдеглээн.

Тывада национал төлевилелдер айы чоруп турар 08.02.2023 Тывада национал төлевилелдер айы чоруп турар

«Национал төлевилелдер түңнелдери» федералдыг кампания чорудуунуң национал төлевилелдер айы февраль 26-га чедир үргүлчүлээр. Ол үе дургузунда, регионнуң шупту яамылары Интернет четкизинде боттарының албан курлавырлары база массалыг информация чепсектери таварыштыр кандыг хемчеглер эрттиргенин, кандыг үре-түңнелдерни чедип алганын тодаргай таныштырар.

Тывада сайыттарның, мэрлерниң база кожуун чагырга даргаларының ажылының шынарын чеже ажылчын олуттар ажытканындан үнелээр 08.02.2023 Тывада сайыттарның, мэрлерниң база кожуун чагырга даргаларының ажылының шынарын чеже ажылчын олуттар ажытканындан үнелээр

Тывада регионнуң күүсекчи эрге-чагырга органнары база тус чер бот-башкарылга удуртукчуларының ажылының шынарынга чаа негелдени киирген – оларның харыысалгазында адырларда база девискээрлеринде чурттакчы чонну ажылга хаара тутканының деңнели. 

Россияда эң улуг дээн сарыг шажын хүрээзиниң ажыдыышкынын соңгаарлаткан 08.02.2023 Россияда эң улуг дээн сарыг шажын хүрээзиниң ажыдыышкынын соңгаарлаткан
Россияда эң улуг буддийжи хүрээ – Чырыткылыг 14-кү Далай-Башкының бодунуң айызааны Кызыл хоорайда «Тубтен Шедруб Линг» хүрээниң февраль 21-де болур турган ажыдыышкыны элээн соңгаарлаттынган. Кужугет Шойгу аттыг культура фондузунуң парлалга-секретары Антон Тарханов ооң дугайында дыңнаткан.

Тывада чазын суг үеринге алзып болур девискээрлерни тодараткан 07.02.2023 Тывада чазын суг үеринге алзып болур девискээрлерни тодараткан

Республика Баштыңы Владислав Ховалыгның даалгазы-биле, чазын харлар эрип, суглар чайындылап эгелээрге, сугга алзып болур девискээрлерни тодарткан. 18 суурларда 1 муң хире өрегелер чазын сугга алзып болурунуң айыылы барын, ТР-ниң Бойбдус курлавырлары болгаш экология яамызы дыңнаткан. Ында 3 муң хире кижи, ооң санында 846 чаштар чурттап турар. 

Тывада тускай шериг операциязының киржикчилеринге база бир эмчи чиигелдезин берген 07.02.2023 Тывада тускай шериг операциязының киржикчилеринге база бир эмчи чиигелдезин берген

Республиканың Кадык камгалал яамызы Тыва Республиканың Баштыңы Владислав Ховалыгның даалгазн күүседип, керээ азы эки тура-биле тускай шериг операциязынга киржир дээш шериг албанынче чоруп турар кижилерниң эмчи шинчилгезин халас организастаар дугайында шиитпирни хүлээп алган.

Тываның Баштыңының даалгазы-биле республика курлавырындан мал чемин ажыл-агыйларга үлээн 07.02.2023 Тываның Баштыңының даалгазы-биле республика курлавырындан мал чемин ажыл-агыйларга үлээн

Кыштаглаашкын үезинде мал бажының чидириин болдурбазы-биле, республика фондузундан мал чемин хереглелдиг ажыл-агыйларга үлеп, деткимчени көргүзер даалганы Көдээ ажыл-агый яамызынга Владислав Ховалыг берген. 

Тывадан мобилизастаттынган оолдар-биле болуушкунга хыналда чоруп турар 07.02.2023 Тывадан мобилизастаттынган оолдар-биле болуушкунга хыналда чоруп турар

Тываның Баштыңы РФ-тиң Президентизиниң Чарлыы езугаар эге белеткелдиң баазалыг деңнелин хандырар оперативтиг штабтың хуралын эрттирген.

Владислав Ховалыг: Тываның энергия хандырылгазының план күүселдези аңгы-аңгы адырларны өрү тырттар 06.02.2023 Владислав Ховалыг: Тываның энергия хандырылгазының план күүселдези аңгы-аңгы адырларны өрү тырттар
Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг Москвага ажыл-агыйжы сургакчылаашкын үезинде, РФ-тиң Чазааның даргазының оралакчызы Александр Новак-биле ужурашкан. 

Бо чылын Тываның 3,8 муң ажыг чурттакчылары-биле социал керээлерни чарар 06.02.2023 Бо чылын Тываның 3,8 муң ажыг чурттакчылары-биле социал керээлерни чарар

2023 чылда Тываның 3880 чурттакчызы социал керээ-биле күрүне деткимчезин алыр. Программага киржир күзелдиг кижилерден документилер хүлээп алыышкыны февраль 1-ден эгелээнин регионнуң Күш-ажыл яамызы дыңнаткан.

Тыва Россияның Тудуг яамызының шугуму-биле федералдыг программаларның күүселдезин чедип алган 06.02.2023 Тыва Россияның Тудуг яамызының шугуму-биле федералдыг программаларның күүселдезин чедип алган

Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг Россияның тудуг сайыды Ирек Файзуллин-биле ужурашкаш, Тывада тудуг адырының 2022 чылда түңнелдерин таныштырган. Бистиң республика отчеттуг үе дургузунда, киржип турары федералдыг программаларының көргүзүглерин күүсеткен.

Тывада «омикрон» коронавирус халдавырының «кракен» хевири-биле аараан бирги таварылга демдеглеттинген 06.02.2023 Тывада «омикрон» коронавирус халдавырының «кракен» хевири-биле аараан бирги таварылга демдеглеттинген

Тыва Республиканың кол санитар эмчизи Людмила Салчак республикада коронавирус халдавыры-биле аараан кижиниң биологтуг материалын шинчээн соонда, ында «омикрон» коронавирус халдавырының «кракен» хевири бары бадыткаттынганын дыңнаткан.

Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг Донецк Улус Республикада долу эвес мобилизация-биле чоруткан шериг албанныгларның видеодыңнадыының соонда, бодунуң төлээлерин ынаар чоруткан 06.02.2023 Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг Донецк Улус Республикада долу эвес мобилизация-биле чоруткан шериг албанныгларның видеодыңнадыының соонда, бодунуң төлээлерин ынаар чоруткан

Тывадан долу эвес мобилизация-биле чоруткан чаңгыс чер чурттугларывыстан видеодыңнадыг социал четкилерге үнүп келирге-ле, Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг Донецк Улус Республиканың Чазааның даргазы Виталий Хоценкоже дораан долгаан.

2023 чылда Тываның Адалар чөвүлели 10 чылдаанын демдеглээр 04.02.2023 2023 чылда Тываның Адалар чөвүлели 10 чылдаанын демдеглээр

 «Тыва Республиканың Адалар чөвүлели» бо чылын тургустунганындан бээр 10 чыл оюн демдеглеп турар. Чазак бажыңынга аңаа тураскааткан Чазак Даргазының оралакчызының хүлээлгезин күүседип турар Айдың Чюдюктуң киржилгези-биле калбак хурал болуп эрткен.​ 

Тывада Шагаа байырлалынга тураскааткан хемчеглер эгелээн 03.02.2023 Тывада Шагаа байырлалынга тураскааткан хемчеглер эгелээн

Тыва чоннуң Чаа чыл байырлалы - Шагааның бүдүү айының хемчеглери эгелээн. Республиканың оргкомитеди чоннуң байырлалы - Шагааның бүдүү айында болуп эртер чырыдыышкын, өөредилге, спортчу болгаш культура-массалыг хемчеглер программазын бадылаан.

Тывада хөй ажы-төлдүг 70 аданың кыйгыртылгаже хуусаазын соңгаарлаткан 03.02.2023 Тывада хөй ажы-төлдүг 70 аданың кыйгыртылгаже хуусаазын соңгаарлаткан

Азыралында 16 хар чедир назылыг, үш болгаш оон хөй ажы-төлдүг хамаатыларга мобилизация-биле шериг албанынче кыйгыртылгазының хуусаазын соңгаарлаткан.

 

Владислав Ховалыг Тывада орук четкизин экижидеринге федералдыг бюджеттен акша-хөреңгини немей хаара тударын чугаалаан 03.02.2023 Владислав Ховалыг Тывада орук четкизин экижидеринге федералдыг бюджеттен акша-хөреңгини немей хаара тударын чугаалаан

Тываның Баштыңы РФ-тиң транспорт сайыдының бирги оралакчызы Андрей Костюк-биле ажыл аайы-биле ужурашкаш, республика оруктарының тудуунче база эде чаартылгазынче акшаландырыышкынны көвүдедирин чугаалашкан.

Тываның шериг комиссариаттары доозукчулардан шериг өөредилге черлеринче дужаап киреринге билдириишкиннерни хүлээп эгелээн 03.02.2023 Тываның шериг комиссариаттары доозукчулардан шериг өөредилге черлеринче дужаап киреринге билдириишкиннерни хүлээп эгелээн

Тываның абитуриентилеринге чурттуң шериг өөредилге черлеринге өөрениринге квотаны көвүдеткен. 

Сталинград тулчуушкунунга тиилелгениң 80 чылынга тураскааткан сактыышкын хемчеглери Тывага эрткен 02.02.2023 Сталинград тулчуушкунунга тиилелгениң 80 чылынга тураскааткан сактыышкын хемчеглери Тывага эрткен

Февраль 2-де, Сталинград тулчуушкунунга немец-фашисчи дайзыннарны совет шериглерниң чылча шапканының төөгүлүг хүнүн бүгү чурт демдеглээн. Оон бээр 80 чыл эрткен.

Тыва боттуң кургаг тудуг холуксааларын бүдүрүп эгелээр 02.02.2023 Тыва боттуң кургаг тудуг холуксааларын бүдүрүп эгелээр

Тываның Тудуг яамызы тудуг материалдарының бүдүрүлгезин организастаар юридиктиг черлерге субсидия бээринге конкурсту чарлаан.

Тываның эртемденнери Эртем хүнүнге тураскааткан чырыдыышкын лекциялары-биле кожууннарны эргиир 02.02.2023 Тываның эртемденнери Эртем хүнүнге тураскааткан чырыдыышкын лекциялары-биле кожууннарны эргиир

Эртем талазы-биле агентилел республиканың эртем ниитилежилгези-биле февраль 8-те демдеглээр Россияның эртем хүнүнге тураскааткан хемчеглерниң калбак планын ажылдап тургускан.

Тывага угарлыг газ-биле болган таварылгаларга даянгаш, чурттакчы чон ортузунга профилактика ажылын күштелдирген 02.02.2023 Тывага угарлыг газ-биле болган таварылгаларга даянгаш, чурттакчы чон ортузунга профилактика ажылын күштелдирген

Тывада чурттакчы чон-биле улуг профилактика ажылын: печканы ажыглаарының чурумнарын кижилерге тайылбырлап турар. Шупту муниципалдыг тургузугларда өрт кезээниң ажылдакчылары бажыңнарны эргий кезип, ээлери-биле чугаалажып, бөдүүн дүрүмнерни үлеп, хоолайын аштадырын сүмелеп турар.

Тываның энергетиктери Тожу кожуунче чырык дамчыдар шугум тудуунуң төлевилел-шинчилел ажылдарынче кирген 02.02.2023 Тываның энергетиктери Тожу кожуунче чырык дамчыдар шугум тудуунуң төлевилел-шинчилел ажылдарынче кирген

ТР-ниң Чазааның даргазының оралакчызы Уран-оол Ондар Сибирьниң магистральдыг электри четкизи энергетика компаниязының, Чаңгыс энергетика системазы федералдыг четки компаниязының (ПАО ФСК ЕЭС) филиалының төлээлери-биле, республиканың энергохандырылга инвестиция төлевилелдериниң комплекстиг планы езугаар чырык четкилеринге Ак-Суг даг-болбаазырадылга комбинадының технологтуг кожулдазының талазы-биле ажылдары кайы хире чоруп турарын хуралдаан.

Владислав Ховалыг: ДОМ.РФ Тывага чиигелделиг ипотека операторун кииреринге белен 01.02.2023 Владислав Ховалыг: ДОМ.РФ Тывага чиигелделиг ипотека операторун кииреринге белен

Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг ДОМ.РФ-тиң чиңгине директору Виталий Мутко-биле ажыл-агыйжы ужуражылгазының үезинде, ийи таланың кады боттандырар инфраструктура төлевилелдерин болгаш өске-даа угланыышкыннарга кедизинде кады ажылдажылгазын чугаалажып көрген.

Тываның найысылалында хөй-ниити транспортунга «СберТройка» картаны ажыглалче киирген 01.02.2023 Тываның найысылалында хөй-ниити транспортунга «СберТройка» картаны ажыглалче киирген

Хөй-ниити транспортунга эптиин көргүскен транспорт картазын ам Тывада ажыглап эгелээн. Эрткен күзүн республика Чазаа биле “Ажаалга банкызы” ПАН-ның аразында ат салган дугуржулгазының бир пунктузу езугаар «СберТройка» орук төлевир системазын киирген.

Владислав Ховалыг Россияның иштики херектер сайыды Владимир Колокольцев-биле ужурашкан 01.02.2023 Владислав Ховалыг Россияның иштики херектер сайыды Владимир Колокольцев-биле ужурашкан

Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг РФ-тиң иштики херектер сайыды, полицияның генералы Владимир Колокольцев-биле ужуражып тура, республикада амгы байдалды, чыл дургузунда кылдынган ажылдарның үре-түңнелдерин, эрткен чылдың ноябрьда республикада ажылдап келген регионнуң ИХЯ Сергей Кондрашов-биле кады ажылдажылгазының дугайында каксы чугаалаан.

Владислав Ховалыг Сибирь федералдыг округтуң куратору, вице-премьер Виктория Абрамченко-биле ужурашкан 31.01.2023 Владислав Ховалыг Сибирь федералдыг округтуң куратору, вице-премьер Виктория Абрамченко-биле ужурашкан

Россия Федерациязының Чазааның сайтызында ооң дугайында тодаргай дыңнаткан. 

Тывада Сибирь хөгжүлдезиниң чаа стратегиязының планнарын чаартыр 31.01.2023 Тывада Сибирь хөгжүлдезиниң чаа стратегиязының планнарын чаартыр

Эрткен неделяда Россия Федерациязының Чазааның бадылааны 2035 чылга чедир Сибирь федералдыг округтуң хөгжүлдезиниң чаа стратегиязын, регион Баштыңының берген даалгазы езугаар, чазак даргазының оралакчызы Владимир Донскихтиң удуртулгазы-биле Тываның сайыттар кабинеди шиңгээдип эгелээн.

2023 чылда Тываның агрокомплекс хөгжүлдезинче 1 млрд. ажыг рубль инвестицияны салыры планнаттынган 31.01.2023 2023 чылда Тываның агрокомплекс хөгжүлдезинче 1 млрд. ажыг рубль инвестицияны салыры планнаттынган
2023 чылда Тывага 13 көдээ ажыл-агый бүдүрүлгезин туткаш, ажыглалче киирер. Көдээ ажыл-агый болгаш аъш-чем сайыды республика Баштыңы Владислав Ховалыгга бо чыл төнчүзүнге чедир боттандырар төлевилелдер даңзызын таныштырган. Ол медээден алырга, агроүлетпүр бүдүрерин ажыдарынче 1 млрд. 143 млн. рубль хемчээлдиг бюджет инвестицияларын киирер.

Бо чылын Тываның чамдык чурттакчыларының бажыңнарынга 700 хире өрт медээчилерин салыр 31.01.2023 Бо чылын Тываның чамдык чурттакчыларының бажыңнарынга 700 хире өрт медээчилерин салыр

Россияның камгалакчылар эвилелиниң Дээди чөвүлелиниң даргазы Алексей Дударев-биле Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг ужуражып тура, бажыңнар өрттеринге база угарлыг газтан хоранналырынга удур профилактика ажылын чорударын чугаалашкан.

Россияның Социал Фондузунуң шенелде төлевилел чорудуу-биле Улуг салгалдың харылзажыр бирги төвү Тывада ажыттынган 30.01.2023 Россияның Социал Фондузунуң шенелде төлевилел чорудуу-биле Улуг салгалдың харылзажыр бирги төвү Тывада ажыттынган

Россияның Социал фондузунуң шенелде төлевилел чорудуу-биле РСФ Тыва Республикада салбырының Бии-Хем кожуунда клиент албанында Улуг салгалдың харылзажыр төвүн Тывада бир дугаар ажыткан.

Пианист-виртуоз Сергей Тарасов Тываның найысылалынга Валерий Халиловка сактыышкын концертти көргүзер 30.01.2023 Пианист-виртуоз Сергей Тарасов Тываның найысылалынга Валерий Халиловка сактыышкын концертти көргүзер

Бөгүн, январь 30-де, 2016 чылдың декабрь 25-те айыыл-халапка таварышкаш мөчээн ооң эжи Валерий Михайлович Халиловтуң адын эдилээн Тываның күрүне филармониязынга ат-сураглыг пианист Сергей Тарасов концертин көргүзер.

Тываның гуманитарлыг болгаш тускай шинчилелдер институдунуң эртемденнери Тыва дыл хөгжүлдезиниң стратегиязын ажылдап кылып турар 28.01.2023 Тываның гуманитарлыг болгаш тускай шинчилелдер институдунуң эртемденнери Тыва дыл хөгжүлдезиниң стратегиязын ажылдап кылып турар

Тываның гуманитарлыг болгаш тускай шинчилелдер институдунуң дыл эртемденнери Тыва Республикада күрүне дылдарының бирээзи болур Тыва дылды деткиир болгаш сайзыраңгайжыдар стратегияның төлевилелин ажылдап кылып турар.

«Убсунур ыйгылаажы» заповедник 30 чылдаанын эртем-практиктиг конференция-биле демдеглээр 28.01.2023 «Убсунур ыйгылаажы» заповедник 30 чылдаанын эртем-практиктиг конференция-биле демдеглээр

Эрткен чылын «Убсунур ыйгылаажы» заповедникке 1300 хире аян-чурукчулар чораан, ылаңгыя «Кантегир серпантини» маршрутка сонуургал улуг болган – деп, Эртем-техниктиг чөвүлелдиң бо чылда бирги хуралында, заповедник директорунуң экологтуг чырыдыышкын болгаш билиишкинниг туризм талазы-биле оралакчызы Оюнмаа Ондар дыңнаткан.

2022 чылда Тываның үлетпүр бүдүрүлгези 33,9 хуу көвүдээн 28.01.2023 2022 чылда Тываның үлетпүр бүдүрүлгези 33,9 хуу көвүдээн

2022 чылда Тываның үлетпүр бүдүрүлге хемчээлиниң өзүлдези темпизи ортумак российжи көргүзүгнү ашкан.

Тывада Шагааның “Саң салыр” езулалын эрттирер черлерни тодараткан 28.01.2023 Тывада Шагааның “Саң салыр” езулалын эрттирер черлерни тодараткан

Шагаа байырлалын эрттирериниң талазы-биле Тыва Республиканың организастыг комитеди Чаа чылда чаагай чүүлдерни дилеп, ие-бойдузунга өөрүп четтиргенин илередип, ак чемни саңга өргүүр езулалды эрттирер черлерни тодараткан.

Республикада «Тывага бүдүрген» деп ылгавыр демдек-биле барааннар садып-саарылгазының дыштаныр хүн ярмаркалары ажылдап эгелээр 27.01.2023 Республикада «Тывага бүдүрген» деп ылгавыр демдек-биле барааннар садып-саарылгазының дыштаныр хүн ярмаркалары ажылдап эгелээр

Тыва Республиканың Экономиктиг хөгжүлде яамызы-биле кады Сайгарлыкчы чорук фондузу, «Россияның чөленгиижи»/«Опора России» тыва регион салбыры, Аныяктар херектериниң талазы-биле агентилел тус черниң бараан бүдүрүкчүлерин шулуудадырының чаа хевири – «Тывага бүдүрген»/«Сделано в Туве» деп ылгавыр демдектиг продуктулар садып-саарар дыштаныр хүн ярмарказын организастаар. 

2022 чылда Тывада орук-транспорт ажылдарының түңнелдерин үндүрген 27.01.2023 2022 чылда Тывада орук-транспорт ажылдарының түңнелдерин үндүрген
Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг республиканың орук-транспорт комплекс яамызының болгаш адырның башкарыкчы бүдүрүлгелериниң удуртукчулары-биле ужуражып, 2022 чылда ажыл-чорудулганың баш бурунгаар түңнелдерин чугаалашкан. 

Тывада тускай операция киржикчилерин транспорт үндүрүүнден хостаан 27.01.2023 Тывада тускай операция киржикчилерин транспорт үндүрүүнден хостаан

Тывада транспорт үндүрүүнге чиигелде алыр хамаатылар категориязын тодараткан. 

Тываның Баштыңы полицияның бүрүн эргелиг участок төлээлериниң республика съездизин эрттирерин саналдаан 27.01.2023 Тываның Баштыңы полицияның бүрүн эргелиг участок төлээлериниң республика съездизин эрттирерин саналдаан

Республиканың Иштики херектер яамызының түңнел коллегия хуралында, Тываның Баштыңы сөстү алгаш, ындыг саналды киирген. 

Тываның тергиин студентилеринге республика Баштыңының стипендияларын тывыскан 27.01.2023 Тываның тергиин студентилеринге республика Баштыңының стипендияларын тывыскан

Тываның национал хөгжүм-шии теарынга, Российжи студентилер хүнүнге тураскааткан Ректор балында, Владислав Ховалыгныы-биле алырга, эң харыысалгалыг болгаш карак кызыл оолдар, кыстарның – Тыва Республиканың Баштыңының стипендиязын алыр студентилерниң аттарын чарлаан. 

Тывада модельдиг библитекаларда номчукчулар саны 40 хуу көвүдээн 26.01.2023 Тывада модельдиг библитекаларда номчукчулар саны 40 хуу көвүдээн

«Культура» национал төлевилелдиң “Культура хүрээлели” федералдыг төлевилел боттанылгазынче регион 2019 чылдан эгелеп идепкейлиг киржип эгелээш, 12 модельдиг библиотеканы туткан. 

Февраль 21-25 хүннеринде Моолче эрттирилге пунктулары дыштаныр 26.01.2023 Февраль 21-25 хүннеринде Моолче эрттирилге пунктулары дыштаныр

2023 чылдың февраль 21-25 хүннеринде, Моол-биле күрүне кызыгаарында эрттирилге пунктуларының ажылында кызыгаарлаашкыннарны кииргенин Тыва Республиканың Даштыкы экономиктиг харылзаалар агентилели дыңнаткан.

Тывада албан медицина камгаладылгазының девискээр фондузунда чаа удуртукчуну томуйлаан 26.01.2023 Тывада албан медицина камгаладылгазының девискээр фондузунда чаа удуртукчуну томуйлаан

Республиканың 2 дугаар эмнелгезиниң кол эмчизи турган Кужугет Шолбан Артемовичини албан медицина камгаладылгазының девискээр фондузунуң директорунда томуйлаан. 

Россияның Социал фондузунуң Тыва Республикада салбыры чеди муң ажыг уругга чаңгыс аай пособиени төлээрин доктааткан 26.01.2023 Россияның Социал фондузунуң Тыва Республикада салбыры чеди муң ажыг уругга чаңгыс аай пособиени төлээрин доктааткан

Россияның Социал фондузунуң Тыва Республикада салбыры 17 харга чедир 7870 уругга база 556 иштиг херээженге чаңгыс аай пособиени доктааткан. Январьның 24-ге чедир Тывада чүгле 14,8 муң ажыг билдириишкин кирген.

Тывада Каа-Хем суурда спортчу-культура төвүнүң тудуун катап эгелээр 26.01.2023 Тывада Каа-Хем суурда спортчу-культура төвүнүң тудуун катап эгелээр

Тывада Каа-Хем суурда спортчу-культура төвүнүң тудуун катап эгелээр: республиканың Спорт яамызының удуртулгазы федералдыг бюджеттен ону акшаландырар акша-хөреңгини камгалап алган.

Тывада орук кыдыынче кире берген автобустарга чораан уруглар когараваан 25.01.2023 Тывада орук кыдыынче кире берген автобустарга чораан уруглар когараваан

Бөгүн, январь 25-те, күрүнениң автоинспекция машиналарынга үдедип алгаш, республика найысылалындан “Шира” сантаторийже уруглар сөөртүп бар чыткан ийи автобус орук кыдыынче кире берген.

«Убсунур ыйгылаажы» заповедник 30 чылын демдеглеп турар 25.01.2023 «Убсунур ыйгылаажы» заповедник 30 чылын демдеглеп турар

Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг «Убсунур ыйгылаажы» күрүнениң бойдус биосфералыг заповедниктиң хоочуннарынга база ажылдакчыларынга 30 чыл болган юбилейи-биле байырын чедирген.

Шагааның бүдүү айында улуг арыглаашкынны чорудар 25.01.2023 Шагааның бүдүү айында улуг арыглаашкынны чорудар

Тыва Республикада чоннуң кол байырлалдарының бирээзи – Шагаа байырлалының бүдүү айы эгелээн. Чазак даргазының оралакчызы Уран-оол Ондар регион Баштыңының даалгазы езугаар, Тываның Чазаанда Чаа чылды уткуурунуң хемчеглерин эрттирер организастыг комитетти удуртур.

Тыва импортту солуур продукция бүдүрер ажыл-чорудулга хевирлериниң даңзызын тургускан 24.01.2023 Тыва импортту солуур продукция бүдүрер ажыл-чорудулга хевирлериниң даңзызын тургускан

Тываның эрге-чагыргазы регионнуң бизнезинде импортту солуптар аргалыг экономика ажыл-чорудулгалыг хевирлерни тодараткан. Бо неделяда республика чазааның бадылааны даңзыда, ажыл-чорудулганың 28 угланыышкыны кирген.

Тываның Баштыңы спортчуларның болгаш тренерлерниң сургакчылаашкын чарыгдалының хемчээлин эде көөр даалганы республиканың Саң-хөө яамызынга берген 24.01.2023 Тываның Баштыңы спортчуларның болгаш тренерлерниң сургакчылаашкын чарыгдалының хемчээлин эде көөр даалганы республиканың Саң-хөө яамызынга берген

Тываның эрге-чагыргазы спортчулар болгаш оларның тренерлериниң маргылдааларга киришкен чарыгдалдарын улгаттырар чадавас. Тыва Республиканың Баштыңы Владислав Ховалыг маргылдаа болур черже баар-кээриниң, чурттаарының болгаш чемненириниң чарыгдалдарын акшаландырарының чаа нормативтерин ажылдап кылыр даалганы ТР-ниң саң-хөө сайыдынга берген.

Тыва бөрү тывыжы дээш шаңнал акша төлевирин ам-даа уламчылаар 24.01.2023 Тыва бөрү тывыжы дээш шаңнал акша төлевирин ам-даа уламчылаар

2022 чылда бөрү бажын узуткааны дээш Тываның аңчыларынга 2 млн ажыг рубль акшаны төлээн. ТР-ниң дириг амытаннар делегейиниң объектилерин камгалаар күрүне комитеди республиканың мал ажыл-агыйларынга улуг каражаны чедирип турар кокай санын өйлээн кампанияның түңнелдерин дыңнаткан.

Регион Баштыңының чанында Хөй-ниити-эксперт чөвүлелиниң хуралында Тываның экологтуг чидиг айтырыгларын чугаалажып көрген 24.01.2023 Регион Баштыңының чанында Хөй-ниити-эксперт чөвүлелиниң хуралында Тываның экологтуг чидиг айтырыгларын чугаалажып көрген

Россияның экологтуг ниитилелиниң даргазы, ол адырда башкарыкчы эксперттерниң бирээзи Рашид Исмаиловтуң удуртулгазы-биле, Тываның Чазаанга Экология айтырыгларының талазы-биле Хөй-ниити-эксперт чөвүлелиниң бирги хуралы болуп эрткен.

Тыва ча адыкчылары Орёл хоорайга эрткен Россия Кубогунга мөңгүннү чаалап алган 24.01.2023 Тыва ча адыкчылары Орёл хоорайга эрткен Россия Кубогунга мөңгүннү чаалап алган

Шимчээри багай спортчулар аразынга чаа адарының Россия Кубогу дээш маргылдаазынга тыва ча адыкчылары чедиишкинниг киришкен

Тываның суурларынга ажылдаар күзелдиг дээди болгаш ортумак тускай өөредилге черлериниң доозукчуларынга республика Баштыңының грантызынче конкурсту чарлаан 23.01.2023 Тываның суурларынга ажылдаар күзелдиг дээди болгаш ортумак тускай өөредилге черлериниң доозукчуларынга республика Баштыңының грантызынче конкурсту чарлаан

Тываның суурларынга бодунуң карьеразын эгелээр күзелдиг аныяк специалистер республика Баштыңының гранты деткимчезинче кордап болур. Регионнуң Өөредилге яамызы 2022 чылда дээди болгаш ортумак тускай өөредилге черлериниң доозукчуларынга губернатор грантызын тыпсырынга конкурс эгелээнин чарлаан.

Тывада хууда уруглар садтары күрүне деткимчезинче кордап болур 23.01.2023 Тывада хууда уруглар садтары күрүне деткимчезинче кордап болур

Тывада школа назыны четпээн өөредилгениң хуу организациялары күрүнеден дузаламчы-биле 1,5 хардан 3 харга чедир уругларга немелде олуттарны ажыдып ап болур. 

Тывада чагган хар база дүвүлүг хаттар мал кыштаглаашкынын нарыыдаткан 23.01.2023 Тывада чагган хар база дүвүлүг хаттар мал кыштаглаашкынын нарыыдаткан

Республиканың шупту ажыл-агыйларында 447 муң баш мал кыштаглаашкынче кирген. Чөөн-Хемчик, Кызыл база Эрзин кожууннарда эң хөй кыштаглар бар.

Тывада чаа уруглар садтары чаштарны хүлээп эгелээн 21.01.2023 Тывада чаа уруглар садтары чаштарны хүлээп эгелээн

Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг Кызыл кожууннуң Каа-Хем суурунда чаа туткан школа назыны четпээн уруглар албан черинге четкен. Ак-Довурак, Чадаана, Кунгуртуг база Эржейде уруглар садтары-биле кады, 2022 чылдың төнчүзүнде ону дужааган. Уруглар сады “Челээш”/ «Радуга» деп атты алган.

Роскадык камгалал хайгааралы Тывада эм-таң аймаа четчирин дыңнаткан 21.01.2023 Роскадык камгалал хайгааралы Тывада эм-таң аймаа четчирин дыңнаткан

Россияның Кадык камгалал хайгааралының Тыва Республикада девискээр органы неделя санында эмнелге болгаш аптека организацияларында эм-таң аймааның чүзүн-бүрүнүн база өртектерин мониторингилеп турар.

Тываның Тарифтер талазы-биле албан хөмүр өртээ канчаар тургустунганын тайылбырлаан 20.01.2023 Тываның Тарифтер талазы-биле албан хөмүр өртээ канчаар тургустунганын тайылбырлаан

2023 чылдың январь 1-ден хөмүр өртээн өстүргенинге хамаарыштыр Тываның чурттакчыларындан социал четкилеринде бижиктерге республиканың Тарифтер талазы-биле албаны ону канчаар санаанынга тодаргай тайылбырны берген.

Тывада шериг албанныгларга эмчи болгаш психологтуг дузаны көргүзүп турар 20.01.2023 Тывада шериг албанныгларга эмчи болгаш психологтуг дузаны көргүзүп турар

Республика Баштыңы Владислав Ховалыгның даалгазын күүседип, Тывадан тускай шериг операциязының киржикчилеринге болгаш оларның өг-бүле кежигүннеринге эмчи дузазын көргүзериниң “ажык коридорун” ажылдаткан.

Тываның Баштыңы Кызыл епархиязының башкарыкчызы архиепископ Феофан-биле ужурашкан 20.01.2023 Тываның Баштыңы Кызыл епархиязының башкарыкчызы архиепископ Феофан-биле ужурашкан

Тываның Баштыңы  Владислав Ховалыг православ байырлалдарның эң ыдыктыының бирээзи – Крещение хүнүнде Кызыл епархиязының башкарыкчызы архиепископ Феофан-биле ужурашкан. 

Тываның коммунал четкилерни эде чаартыр талазы-биле программазын РФ-тиң Чазаа деткээн 20.01.2023 Тываның коммунал четкилерни эде чаартыр талазы-биле программазын РФ-тиң Чазаа деткээн

Россияның регион хөгжүлдезиниң федералдыг комиссиязы Тыва Республиканың коммунал инфраструктуразын эде чаартырының талазы-биле программаның хемчеглерин сайгарып көрген. Россия Чазааның даргазының оралакчызы Марат Хуснуллинниң даргалаашкыны-биле январь 18-те эрткен штаб президимунуң хуралында, төлевилелдиң түңнелин дыңнаткан.

Тывада ажылдавайн турар пенсионерлерниң пенсияларын 4,8 хууга индексастаан 19.01.2023 Тывада ажылдавайн турар пенсионерлерниң пенсияларын 4,8 хууга индексастаан

Тыва Республикада ажылдавайн турар пенсионерлерниң камгадылга пенсиялары 2023 чылдың январь 1-ден 4,8 хууга индексастаттынар.

Тывада «Россия почтазының» 5 көдээ салбырын 2023 чылда чаартыр 19.01.2023 Тывада «Россия почтазының» 5 көдээ салбырын 2023 чылда чаартыр

Эрткен чылын Тывада 8 почта салбырларын чогуур байдалга дүүштүр эде чаартырынга федералдыг бюджеттен 36 млн рубльди үндүрген. Россия почтазының Тывада удуртукчузу Владимир Ревенко, почта салбырларын эде чаартыр ажылдар 2023 чылда ам-даа уламчылаарын дыңнаткан. 

Тывада республиканың оперштавының шиитпирлерин күүсетпээни дээш торгаалдарны доктааткан 19.01.2023 Тывада республиканың оперштавының шиитпирлерин күүсетпээни дээш торгаалдарны доктааткан

Чурттуң регионнарында белен болурунуң чогуур деңнелин хандырган оперативтиг штабтың база республика Баштыңының шиитпирлерин күүсетпээни азы хажытканы дээш адинистративтиг харыысалганы онаар дээн Тываның Чазааның саналын деткээн.

Тываның эмчилеринге идиг бээр чаа төлевирлерни киирген 19.01.2023 Тываның эмчилеринге идиг бээр чаа төлевирлерни киирген

Бир талазында, республикадан арга-дуржулгалыг специалистерни чорутпас, а өске талазында – эмчи институттарының база училищелериниң бөгүнгү дозукчаларындан төлептиг салгалды белеткээр дээш, эмнелге ажылдакчыларынга немелде төлевирлерни Тывада доктааткан.

Тывада мобилизацияже кыйгырткан хамаатыларны деткимче хемчеглеринче хаара туткан 18.01.2023 Тывада мобилизацияже кыйгырткан хамаатыларны деткимче хемчеглеринче хаара туткан

Шериг албанныгларны болгаш оларның өг-бүлелерин деткиир талазы-биле республиканың каттышкан штавының ээлчеглиг хуралында, долу эвес мобилизацияже кыйгырткан хамаатыларның кол кезии республикада хүлээп алган хемчеглерни алганын Тываның Күш-ажыл болгаш социал политика яамызының төлээлери дыңнаткан.

Тывада Крещение байырлалынга сугже кирип, айыс алыр ёзулалга белеткел доозулган 18.01.2023 Тывада Крещение байырлалынга сугже кирип, айыс алыр ёзулалга белеткел доозулган

Православ шажын чүдүлгелиглерниң Крещение хүнүнде ыдыктаан сугга калбаа-биле сугга кирип, айыс алыры - чугула байырлалдарның бирээзи. Сөөлгү чылдарда коронавирус кызыгаарлаашкыннарындан республикага Крещениеде сугга массалыы-биле кирер ёзулал болбайн турганын сагындыраал. Ам бо чылын ук байырлалда хөй чүдүкчүлер келири чадапчок.

Тываның үндүрүг төлекчилери үндүрүглер төлээриниң чаа дүрүмнерин ажыглаар 17.01.2023 Тываның үндүрүг төлекчилери үндүрүглер төлээриниң чаа дүрүмнерин ажыглаар
2023 чылдың январь 1-ден эгелеп, Тывада 7 муң ажыг хуу сайгарлыкчылар база 3,5 муң юридиктиг черлер Үндүрүг Хоойлузунуң тургусканы үндүрүглер, дадывырлар база чыылдаларын чаңгыс үндүрүг счёдундан (ЕНС)  төлээр. 

Тывада чуртталга сертификаттарын бээри-биле өскүстерден документилер хүлээп алыышкынын эгелээн 17.01.2023 Тывада чуртталга сертификаттарын бээри-биле өскүстерден документилер хүлээп алыышкынын эгелээн

Тываның эрге-чагыргазы өскүс уругларга чуртталга сертификаттарын бээр практиканы моон-даа соңгаар уламчылаан. ТР-ниң Өөредилге яамызы сертификаттар алырынче документилер хүлээп алыыышкыны март 15-ке чедир уламчылаарын чарлаан.

Тывага «Блокада хлеви» деп сактыышкын акциязы эгелээр 17.01.2023 Тывага «Блокада хлеви» деп сактыышкын акциязы эгелээр

2023 чылдың январь 18-тен эгелеп, республикада «Блокада хлеви» деп бүгү-российжи сактыышкын акциязы эгелээр. 

Тывада сооктар үезинде чылыг-энергетика комплекизиниң, чуртталга-коммунал ажыл-агыйының бүдүрүлгелери кезээде белен чурумга ажылдап турар 17.01.2023 Тывада сооктар үезинде чылыг-энергетика комплекизиниң, чуртталга-коммунал ажыл-агыйының бүдүрүлгелери кезээде белен чурумга ажылдап турар

Сибирь федералдыг округ база Ыраккы чөөн чүк девискээринде соок агаар тургустунганы-биле, онза байдалдарны болдурбас база чайладырының девискээр системазының күштерин база удуртулга органнарын “кезээде белен” ажыл чурумунче киирер дугайында айтыышкынга республика баштыңы Владислав Ховалыг атты январьның 12-де салган.

Тываның Баштыңының МИЧ адырында грантыларын тывыскан 16.01.2023 Тываның Баштыңының МИЧ адырында грантыларын тывыскан

Чазак Даргазының информастыг блогун удуртуп турар оралакчызы Айдын Чюдюк тыва журналистиканың хоочуннары-биле ужуражып тура, массалыг информация чепсектериниң база массалыг коммуникация адырында Тыва Республиканың Баштыңының грант алыкчыларының аттарын чарлаан. 

Тывада ОРВИ болгаш грипптен аарыыры эвээжээн 16.01.2023 Тывада ОРВИ болгаш грипптен аарыыры эвээжээн

Бо чылдың январь 2-ден 8 хүннеринде, республикада ОРВИ болгаш грипптен аараан 609 таварылга бүрүткеттинген, ол-ла үениң чүгле үш хонуунда 1468 халдавыр чыпшынган барымдаа демдеглеттинген. 

Тыва коронавируска удур чурттакчы чонга тарылга салырының көргүзүү-биле РФ-те 8-ки черде 16.01.2023 Тыва коронавируска удур чурттакчы чонга тарылга салырының көргүзүү-биле РФ-те 8-ки черде

Өске российжилерге деңнээрге, Тываның чурттакчылары коронавируска удур ийи катап хөй тарыткан. Неделяның аппарат хуралында, Росхереглел хайгааралының регион эргелели республика Баштыңы Владислав Ховалыгга регион 2022 чылда вакцинация планын 100, 2 хууга күүсеткенин дыңнаткан.

Тываның Баштыңы Истелге комитединиң ажылдакчыларынга байырны чедирген 15.01.2023 Тываның Баштыңы Истелге комитединиң ажылдакчыларынга байырны чедирген

Россия Федерациязының Истелге комитеди тургустунганындан бээр 12 чыл болганын демдеглеп турар. Шак бо чылдар иштинде ооң ажылдакчылары кеземче херектерин истевишаан, боттарының мергежилин болгаш билииниң бедик деңнелин көргүзүп келгеннер.


Тывада 654 өг-бүле чаңгыс аай пособиени алган 14.01.2023 Тывада 654 өг-бүле чаңгыс аай пособиени алган

Январь 13-те, республикада ажы-төлдүг өг-бүлелер бирги чаңгыс аай пособиезин алган. Россияның Социал фондузунуң Тыва Республикада салбыры 964 ажы-төлдүг 654 өг-бүле деткимче хемчээн алганын дыңнаткан. 

2023 чылда Тывада төөгүнүң катап тургузуушкунун бир дугаар организастаар 14.01.2023 2023 чылда Тывада төөгүнүң катап тургузуушкунун бир дугаар организастаар

2023 чылда, Тываның үш төлевилели Президент грантыларының фондузунга бир дугаар киришкеш, тиилээн. Инициативаларны боттандырарынче ниитизи-биле 7,6 миллион ажыг рубльди угландырар.

Тываның Орук-транспорт яамызы муниципалдар аразында чаа автобус маршруттарын ажыткан 14.01.2023 Тываның Орук-транспорт яамызы муниципалдар аразында чаа автобус маршруттарын ажыткан

Тываның Орук-транспорт комплекизиниң яамызы чаа үнген чылда Кызыл чоогунче автобус рейстерин база Шагаан-Арыгга чедир муниципалдар аразының маршрудун немей ажыдарын планнаан.

Тываның Баштыңы республиканың журналистеринге профессионал байырлалы-биле байырны чедирген 14.01.2023 Тываның Баштыңы республиканың журналистеринге профессионал байырлалы-биле байырны чедирген

Январь 13-те, «Ведомости» солуннуң бирги дугаары чырыкче үнгенден бээр 320 чылын бо чылын демдеглеп эрттирип турар Россияның Парлалга хүнү тавырыштыр, Тываның Баштыңы республиканың массалыг инфрмация ажылдакчыларының шылгараңгайларын демдеглеп, а эң тергииннеринге күрүне шаңналдарын тывыскан. 

Тываның оруктарында, дыңзыг сооктар үезинде, чолаачылар чылыгар база дуза чедирер пунктулар ажылдап турар 13.01.2023 Тываның оруктарында, дыңзыг сооктар үезинде, чолаачылар чылыгар база дуза чедирер пунктулар ажылдап турар

Тывада 48 градус чедир дыңзыдыр сооп эгелээни-биле, республиканың Орук-транспорт яамызы база орук албаны федералдыг база регион чергелиг автооруктарда чолаачылар база пассажирлер чылыгар кылдыр хондур ажылдаар пунктуларны январь 12-ден эгелеп организастаан.

Тывада «Делегейде тываларның Шагаа-биле видео байыр чедириишкиннери» деп улусчу төлевилел эгелээн 13.01.2023 Тывада «Делегейде тываларның Шагаа-биле видео байыр чедириишкиннери» деп улусчу төлевилел эгелээн

Тываның Аныяктар херээниң талазы-биле агентилел “Делегейде тываларның Шагаа-биле видео байыр чедириишкиннери” деп улусчу төлевилелдиң эгелээнин чарлап, күзелдиг кижилерни аңаа киржиринче чалаан.

Тываның эрге-чагыргазы «ДОМ.РФ» күрүне компаниязы-биле кады хөлезилээр чуртталга тудуун хөгжүдер 13.01.2023 Тываның эрге-чагыргазы «ДОМ.РФ» күрүне компаниязы-биле кады хөлезилээр чуртталга тудуун хөгжүдер

Тывада бажың хөлезилээр база автомобиль тургузар ажылдыг организацияларны эт-хөреңги үндүрүүнден хостаан. ТР-ниң Тудуг яамызының белеткээни «Организацияларның өнчү-хөреңгизинге үндүрүг дугайында» регион хоойлузунче бажыңнар хөлезилээр операторларга ындыг чиигелдени киирер дугайында доктаалын республиканың Чазаа бадылаан.

«Енисей Сибириниң лидерлери» конкурстуң тиилекчилер санында Тываның 17 чурттакчызы бар 12.01.2023 «Енисей Сибириниң лидерлери» конкурстуң тиилекчилер санында Тываның 17 чурттакчызы бар

«Енисей Сибириниң лидерлери» регионнар аразында конкурстуң түңнелдерин үндүрген. Тиилекчи болган 97 конкурсантының аразында Тыва Республиканың 17 чурттакчызы бар.

Тывада Регионнуң экспорт стандартын киирген 12.01.2023 Тывада Регионнуң экспорт стандартын киирген

«Делегей кооперациязы болгаш экспорт» национал төлевилел-биле экспортче угланган бизнести деткиир регионнуң экспорт стандарты 2.0. системаның аргаларын Тывада идепкейлиг ажыглап эгелээн.

Тывадан шериг албанныгларга дуза көргүзер чаңгыс аай штаб Шагаа бүдүүзүнүң дузаламчы белектерин чыып эгелээн 12.01.2023 Тывадан шериг албанныгларга дуза көргүзер чаңгыс аай штаб Шагаа бүдүүзүнүң дузаламчы белектерин чыып эгелээн

Тускай шериг операциязында киржип турар шериг албанныгларга дуза көргүзер республиканың каттышкан штавының кежигүннери ээлчеглиг хуралын эрттирген. Тыва чоннуң Чаа чылы – Шагаа бүдүүзүнде, Тывадан чорудар ачы-буян дузаламчызынга дайынчыларның адынга белектерни, техниктиг дериг-херекселдерни, бирги хереглелдиң база тускай хепти чыыр шиитпирни штаб кежигүннери үндүрген.

Тываның Көдээ ажыл-агый яамызы күрүне деткимчезин бээри-биле малчыннардан документилер хүлээп алыышкынын эгелээн 12.01.2023 Тываның Көдээ ажыл-агый яамызы күрүне деткимчезин бээри-биле малчыннардан документилер хүлээп алыышкынын эгелээн

2023 чылда күрүне деткимчезин бээри-биле малчыннардан документилер хүлээп алыышкынын январьның 10-дан эгелээн. Муниципалдыг тургузугларда көдээ ажыл-агый эргелелдери араттарның документилерин февраль 28-ке хүлээр.

Тываның Баштыңы Хову-Аксы суурда өскээр көжүрер программа-биле туттунуп турар бажыңнарны хынаан 11.01.2023 Тываның Баштыңы Хову-Аксы суурда өскээр көжүрер программа-биле туттунуп турар бажыңнарны хынаан

Дүүн, Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг ажыл-агый аайы-биле Чеди-Хөл кожуунга чораан. Губернатор сургакчылаашкын үезинде, элээн каш инфраструктура объектилерин, ооң иштинде аварийлиг чуртталга бажыңнарындан хамаатыларны өскээр көжүрер программа-биле тудуп турар хөй аалдыг бажыңнарны хынап көрген. 

Приморье крайдан фермер тыва уксаалыг хойларны азырап, өстүрер 11.01.2023 Приморье крайдан фермер тыва уксаалыг хойларны азырап, өстүрер

Приморьениң агаар-бойдузунга баш бурунгаар чаңчыктырар дээш, тыва уксаалыг тогдуларны ында садып апаргандан бээр, беш ай чеде берген. Тываның Көдээ ажыл-агый яамызы регионнуң көдээ ажыл-агый адырын деткип, эрткен чылдың сентябрьда, крайның Терней районундан «Андреев К.Н.» фермер ажыл-агыйынга уксаалыг хойларны дамчыткан.

Тываның Баштыңы регионнуң чурагайлыг шилчилге стратегиязын бадылаан 11.01.2023 Тываның Баштыңы регионнуң чурагайлыг шилчилге стратегиязын бадылаан

Амыдыралдың болгаш ажыл-чорудулганың кол адырларын чурагайжыдар бүгү-российжи план чорудуу-биле, экономика, социал адырның кол кезектерин база күрүне эргелеп-башкарылгазын чурагайже шилчидериниң регион стратегиязы бадылаттынган.

 

Тывада байырлал хүннеринде 2 муң ажыг кижи хөй-ниити корум-чурумун камгалап үнген 11.01.2023 Тывада байырлал хүннеринде 2 муң ажыг кижи хөй-ниити корум-чурумун камгалап үнген

Чаа чылдың байырлал хүннеринде, Тывада ийи муң ажыг хамаатылар боттарының девискээринде хөй-ниити корум-чурумун база айыыл чок чорукту хандырарынга иштики херектер органнарының ажылдакчыларынга дузалашкан.

Тывада «Күзелдер Шивизи» 121 күзелди боттандырар 10.01.2023 Тывада «Күзелдер Шивизи» 121 күзелди боттандырар

Байырлал хүннеринде «Күзелдер Шивизи» бүгү-российжи акция-биле Тывада 121 күзелди шилип тырткан. 

Өөредилге черлери күрүнениң информастыг системаларын өөредилге чорудуунга ажыглаар 10.01.2023 Өөредилге черлери күрүнениң информастыг системаларын өөредилге чорудуунга ажыглаар

Школалар болгаш колледжтер январь 1-ден эгелеп, өөредилге чорудуунга күрүнениң информастыг системаларын ажыглап эгелээр ужурлуг. 

RAEX агентилел 2022 чылдың түңнелдери-биле Тывада шыырак школаларының даңзызын парлаан 10.01.2023 RAEX агентилел 2022 чылдың түңнелдери-биле Тывада шыырак школаларының даңзызын парлаан

RAEX рейтинг агентилели Россияның башкарыкчы дээди өөредилге черлеринче дужаап кирип алган доозукчуларының саны-биле 2022 чылда эки көргүзүглерлиг болган Тываның беш школазын адаан. Кызылдың 15 дугаар лицейи, 5 дугаар гимназиязы, Тыва Республиканың күрүне лицейи, Кызылдың 1 дугаар школазы база Тываның республиканың лицей-интернады ол бештиң санынче кирген. 

Тыва Соок-Ирей Москвага Соок-Ирейлер слёдунга киришкен 10.01.2023 Тыва Соок-Ирей Москвага Соок-Ирейлер слёдунга киришкен

Чаа чылдың дыштаныр хонуктарында, тыва Соок-Ирей Москвага «Рождествоже аян-чорук» фестивалынга киришкен. Россияның 14 регионнарындан Чаа чылдың тоолчургу маадырларының хөглүг компаниязы, январьның 5-7 хүннеринде Москваның кудумчуларынга, эрткен-дүшкен чонга байырны чедирген. 

Социал фонд Тывада клиент албанының адрестерин дыңнаткан 10.01.2023 Социал фонд Тывада клиент албанының адрестерин дыңнаткан

2023 чылдың январь 1-ден Россияның Пенсия фондузу (РПФ) биле Социал камгалал фондузу (СКФ) чаңгыс организация – Россияның Социал фондузу кылдыр каттышкан. Чаа структура ийи ведомствонуң бүрүн эргезинде шупту хүлээлгелерин болгаш ажыл-чорудулгазын күүседир.

2022 чылда ТывКУ-нуң физмат студентилериниң үш чогаадыкчы ажылы херечилелдерни алган 09.01.2023 2022 чылда ТывКУ-нуң физмат студентилериниң үш чогаадыкчы ажылы херечилелдерни алган

Эрткен чылын Тываның күрүне университединиң физика-математика факультединиң үш студентизи боттарының эртем ажылдарынга херечилелди алган.

Новосибирскиге хар скульптуралар мөөрейинге Тываның мастерлери тиилээн 09.01.2023 Новосибирскиге хар скульптуралар мөөрейинге Тываның мастерлери тиилээн

Январьның 5-7 хүннеринде, Новосибирскиниң Төп парыгынга, хар скульптуралар тударынга 23 дугаар фестиваль болуп эрткен. Бо чылын «Мээң хоорайымда бүгү Россия» деп темага ажылдарны кылып бараалгаткан. 

Кызылда школачылар ортузунда «Мини-футболду – школаларже» бүгү-российжи оюннарның тиилекчилери илереттинген 09.01.2023 Кызылда школачылар ортузунда «Мини-футболду – школаларже» бүгү-российжи оюннарның тиилекчилери илереттинген

«Мини-футболду - школаларже» бүгү-российжи төлевилел боттанылгазы-биле Тываның найысылалынга, школачылар аразынга мини-футбол маргылдаазы доозулган.

Россияның Социал фондузунуң Тывада салбырынче иштиг херээженнерден база ажы-төлдүг ада-иелерден чаңгыс аай пособиени тыпсырынга 2000 ажыг билдириишкин кирген 09.01.2023 Россияның Социал фондузунуң Тывада салбырынче иштиг херээженнерден база ажы-төлдүг ада-иелерден чаңгыс аай пособиени тыпсырынга 2000 ажыг билдириишкин кирген

Иштиг херээженнерни база 17 хар чедир назылыг ажы-төлдүг өг-бүлелерни деткиир чаа хемчег - чаңгыс аай пособиеже Тыва Республикада ийи муң ажыг кижи билдириишкинни кирген. Бүгү чуртта чүгле 532 муң билдириишкин кирген.

Тываның Чазак Даргазы Владислав Ховалыгның Рождество-биле байыр чедириишкини 07.01.2023 Тываның Чазак Даргазы Владислав Ховалыгның Рождество-биле байыр чедириишкини
Тываның Чазак Даргазы Владислав Ховалыг Рождество-биле республиканың хөй омак-сөөктүг чонунга болгаш Кызылдың православ шажынның епархиязының ламаларынга чүректиң ханызындан байырын чедирген. 

Баян-Колда чаа эмчи амбулаториязы ажыттынган 06.01.2023 Баян-Колда чаа эмчи амбулаториязы ажыттынган

«Кадык камгалалы» национал төлевилел-биле бөгүн, январь 6-да, Кызыл кожууннуң Баян-Кол сумузунда чаа эмчи абмулаториязын байырлыг ёзулал-биле ажыткан. Аңаа ТР-ниң Чазак Даргазының оралакчызы Елена Хардикова, Дээди Хуралдың Даргазы Каң-оол Даваа база кадык камгалал яамызының сайыды Анатолий Югай Баян-Кол сумузунуң чурттакчыларынга байырын чедирип келген.

Чаа чылдың хуулгаазыны — “Күзелдер шивизи” 02.01.2023 Чаа чылдың хуулгаазыны — “Күзелдер шивизи”

Россия Федерациязының бүгү девискээринде “Мээң-биле кады сагыштаалы” бүгү-российжи ачы-буян төлевилелиниң “Күзелдер шивизи” акциязы 2018 чылдан бээр эгелээн. Амы­дыралдың берге байдал­дарында кижилерге өөрүш­күнү сөңнеп, Чаа чылдың хуулгаазынын көргүзери – акцияның сорулгазы. 

Республикага чаа чылда бир дугаар төрүттүнген чаш төл – ыраккы Тере-Хөлде 01.01.2023 Республикага чаа чылда бир дугаар төрүттүнген чаш төл – ыраккы Тере-Хөлде

ТР-ниң Баштыңы Владислав Ховалыг бодунуң блогунга Тывага Чаа чылда бир дугаар чаш төрүттүнгенин демдеглээн:

Тываның Баштыңы В. Ховалыгның Чаа чыл-биле чаңгыс чер-чурттугларынга байыр чедириишкини 31.12.2022 Тываның Баштыңы В. Ховалыгның Чаа чыл-биле чаңгыс чер-чурттугларынга байыр чедириишкини

Эргим чаңгыс чер-чурттугларым!

Силер бүгүдеге чаа 2023 чыл-биле сеткилимниң ханызындан байыр чедирип тур мен.

Тываның Чазаанга кадык камгалал адырында күрүне премияларының лауреаттарын шаңнаан 30.12.2022 Тываның Чазаанга кадык камгалал адырында күрүне премияларының лауреаттарын шаңнаан

2022 чылда Тыва Республиканың күрүне шаңналының эдилекчилери эмчилерни, 55-ки мотоадыгжы бригаданың шериглерин, волонтерларны база ажыл-ишчилерни Чазак бажыңынга шаңнап-мактаан.

Келир чылын Тывага алды суггат системаларын катап ажылдадыр 30.12.2022 Келир чылын Тывага алды суггат системаларын катап ажылдадыр

Россияның Көдээ ажыл-агый яамызының мелиорация төлевилелдерин сайгарып база шилиир комиссия «АҮК продукциязының экспорту» национал төлевилел-биле акшаландыр Тыва Республикадан үш төлевилелди шилип алган. 2023 чылда республиканың Бии-Хем база Чаа-Хөл кожууннарында 714 гектар суггаттыг черлер көдээ ажыл-агый ажыглалынче кирер.

«Улусчу көвүрүг» губернатор төлевилели-биле Тывага 182 метр кежиг көвүрүглерни туткан 30.12.2022 «Улусчу көвүрүг» губернатор төлевилели-биле Тывага 182 метр кежиг көвүрүглерни туткан

Бо чылын Тывага «Улусчу көвүрүг» губернатор төлевилели-биле 14 кежиг көвүрүглерни туткан. Декабрь төнчүзүнге чедир шупту объектилерде ажылдар дооступ, 2022 чылда план бүрүнү-биле күүсеттинген.

Тываның суур чурттакчылары чуртталга байдалын экижидер күрүне деткимчезин алган 29.12.2022 Тываның суур чурттакчылары чуртталга байдалын экижидер күрүне деткимчезин алган

«Көдээ девискээрлерниң комплекстиг хөгжүлдези» күрүне программазының иштинде «Көдээ девискээрлерде чурттап турар хамаатыларның чуртталга байдалын экижидери» программа-биле Тывада 35 кижи күрүне субсидиязын алган. 

Тывадан 600 ажыг оол шериг албанынче аъттаныпкан 29.12.2022 Тывадан 600 ажыг оол шериг албанынче аъттаныпкан

Тывада күскү шериг кыйгыртылгазы доозулган. Россия Федерациязының Чепсектиг күштериниң Кол штавының база Төп шериг округунуң Тывага дээш тургусканы 2022 чылдың күскү кыйгыртылгазынче оолдарны чыггаш, чорудар план 100 хуу күүсеттингенин, республиканың шериг комиссары Демир-оол Артына илеткээн.

Чаа чыл бүдүүзүнде Тываның Баштыңы ажылынга шылгараан чаңгыс чер-чурттугларынга күрүне шаңналдарын тывыскан 29.12.2022 Чаа чыл бүдүүзүнде Тываның Баштыңы ажылынга шылгараан чаңгыс чер-чурттугларынга күрүне шаңналдарын тывыскан

Республиканың Национал театрынга Чаа чыл бүдүүзүнде күрүне шаңналдарын тыпсыр ёзулал болуп эрткен. Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг регионнуң хөгүжүлдезинге улуг үлүүн кииргеш шылгараан 33 чаңгыс чер-чурттугларынга Россия Федерациязы биле Тыва Республиканың күрүне шаңналдарын тыпсып, оларның кызымак күш-ажылы дээш сеткилинден өөрүп четтиргенин илереткен.

Тывадан ээлчеглиг гуманитарлыг чүъктү тускай шериг операциязының зоназынче чоруткан 28.12.2022 Тывадан ээлчеглиг гуманитарлыг чүъктү тускай шериг операциязының зоназынче чоруткан

Тускай шериг операциязының киржикчилеринге дузаламчы көргүзер республиканың каттышкан штавынга, республика чурттакчыларының Тывадан шериглерге дээш чыгганы ачы-дуза чүъктүг улуг самолет Кызылдың аэропортундан бо дүне ужуп үнүпкен.

Тывада ОРВИ болгаш грипптен аарыыры көвүдээн 28.12.2022 Тывада ОРВИ болгаш грипптен аарыыры көвүдээн

Тывада грипптен аараан кижилерниң саны дөрт неделя иштинде сыыгаваан. Росхереглелхайгааралының регион эргелели эрткен неделяның дөрт хонуунда республикада грипптен аараан 2124 кижи бүрүткеттингенин, ооң мурнунда неделяда ол көргүзүг 1005 кижи турганын дыңнаткан. 

Вице-премьер Елена Хардикова: Чаңгыс аай пособиени санап тура, мобилизастаттынган хамаатыларның хандырылгазын көрбес 28.12.2022 Вице-премьер Елена Хардикова: Чаңгыс аай пособиени санап тура, мобилизастаттынган хамаатыларның хандырылгазын көрбес

Тываның Чазааның даргазының оралакчызы Елена Хардикова база Россияның Пенсия фондузунуң Тывада салбарының башкарыкчызы Светлана Кенденниң киришкени брифингиде, хөй эвес орулгалыг өг-бүлелерни деткээн амгы беш хевирниң төлевирлер орнунга, келир чылдың январь 1-ден киирер чаңгыс аай пособие дугайында тайылбырлааннар.

Тываның Чазаа биле ТДРК дугуржулгазын чаарткан 28.12.2022 Тываның Чазаа биле ТДРК дугуржулгазын чаарткан

Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг биле «Тываның даг-руда компаниязы» КХН-ниң чиңгине директору Валерий Куликов социал-экономиктиг кады ажылдажылга дугайында дугуржулгага атты салганнар.

Тывада 2023 чылда садар хөмүр өртээн 2021 чылдыынга дең кылдыр доктааткан 27.12.2022 Тывада 2023 чылда садар хөмүр өртээн 2021 чылдыынга дең кылдыр доктааткан

Тываның эрге-чагыргазы 2023 чылда садар хөмүр өртээн тургускан. Республика Баштыңының бадылаан доктаалы езугаар, 2023 чылдың январь 1-ден эгелеп Тываның даг-руда компаниязының чурттакчы чонга садар хөмүрүнүң өртээ 1 тоннада 2619,33 рубль кылдыр доктааттынган.

Тываның радиотелевидение төвү 60 харлаан 27.12.2022 Тываның радиотелевидение төвү 60 харлаан

Тыва АССР-ниң чурттакчы чонун радио дамчыдылгазы база радио харылзаазы-биле хандырар сорулгалыг Тываның радио төвү 1962 чылдың декабрь 27-те тургустунган. 1964 чылда, хоорайның эң бедик черинге, областың телетөвүн тудуп эгелээн.

Тываның Баштыңының Ёлказынга муң-муң школачылар киришкен 27.12.2022 Тываның Баштыңының Ёлказынга муң-муң школачылар киришкен

В. Көк-оол аттыг Национал хөгжүм-шии театрынга Тываның Баштыңының чаңчыл болган Чаа чыл ёлказы болуп эрткен. Школачыларны ийи аңгы бөлүктээн байырлалга республиканың 19 муниципалдыг тургузугларындан ниитизи-биле муң хире өөреникчи киришкен. 

Тыва Республика биле Санкт-Петербург кады ажылдажылга дугуржулгазын чаарткан 27.12.2022 Тыва Республика биле Санкт-Петербург кады ажылдажылга дугуржулгазын чаарткан

Смольныйга Тываның Баштыңы-биле соңгу найысылалдың губернатору ийи регионнуң экономиктиг база гуманитарлыг адырларында кады ажылдажылгазының угланыышкыннарын тодараткан Тыва Республика биле Санкт-Петербургтуң аразында чаа дугуржулганы белеткээр деп шиитпирлээн.

Тывада чылыдылга-энергетика объектилериниң узун дыштаныр хүннерде ажылдаарынга беленин хынаан 26.12.2022 Тывада чылыдылга-энергетика объектилериниң узун дыштаныр хүннерде ажылдаарынга беленин хынаан

Чазактың аппарат хуралында, Тываның одалга болгаш энергетика сайыдының хүлээлгезин күүседип турар Эдуард Куулар республиканың чылыг-энергетика комплекизиниң бүдүрүлгелеринде амгы байдалды база чаа чылдың дыштанылга үезинде ажылдаарынга белениниң дугайында илеткээн.

Тывада «Сорунза» губернатор төлевилели-биле бичии суурларда культура төптерин туткан 26.12.2022 Тывада «Сорунза» губернатор төлевилели-биле бичии суурларда культура төптерин туткан

«Сорунза» губернатор төлевилелиниң боттанылгазы-биле Бии-Хем кожууннуң Сесерлиг суурда туткан көдээ культура бажыңының байырлыг ажыдыышкыны эрткен дыштаныр хонукта болуп эрткен. 

Тываның Кадык камгалал яамызы Чаа чылдың дыштаныр хонуктарында канчаар ажылдаарының чурумун дыңнаткан 26.12.2022 Тываның Кадык камгалал яамызы Чаа чылдың дыштаныр хонуктарында канчаар ажылдаарының чурумун дыңнаткан

Соңгаарладып болбас дуза:
2023 чылдың январь 2-8 хонуктарынд,а 8.00 шактан 15.00 шакка чедир уругларга соңгаарладып болбас дузаны көргүзерин организастаан. Аарыг кижилерже кыйгыртылганы 17.00 шакка чедир 6-14-24 дугаарлыг телефонче дыңнадып, бижидер.

Тывада 2023 чылда амыдырап-чурттаарының кудуку хемчээлин доктааткан 24.12.2022 Тывада 2023 чылда амыдырап-чурттаарының кудуку хемчээлин доктааткан

Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг 2023 чылда Тыва Республикада амыдырап-чурттаарының кудуку хемчээлин доктааткан документиде атты салган.

«Арыг суг» төлевилел-биле Шагаан-Арыгның арыг суг чыыр черин эде туткан 24.12.2022 «Арыг суг» төлевилел-биле Шагаан-Арыгның арыг суг чыыр черин эде туткан

«Чуртталга бажыңы база хоорай хүрээлели» национал төлевилел боттаныышкынында “Арыг суг” федералдыг төлевилели-биле Тываның Улуг-Хем кожууннуң Шагаан-Арыг хоорайда хүнде 7500 кубометр суг чыыр күчүлүг черни эде чаартыр ажылдар доозулган. 

“Культура” национал төлевилел күүселдези-биле Чыраа-Бажы суурда көдээ Культура бажыңын чаарткан 24.12.2022 “Культура” национал төлевилел күүселдези-биле Чыраа-Бажы суурда көдээ Культура бажыңын чаарткан

2022 чылда «Культура» национал төлевилел күүселдези-биле, Тыва Республиканың көдээ черлеринде - Өвүр кожууннуң Саглыда, Кызыл кожууннуң Каа-Хем, Чөөн-Хемчик кожууннуң Чыраа-Бажы суурларда Культура бажыңнарынга капитал улуг септелгени бо чылын кылып дооскан.

Тываның база Казахстанның Сайгарлыкчылар палаталары кады ажылдажылга дугуржулгазын чарган 24.12.2022 Тываның база Казахстанның Сайгарлыкчылар палаталары кады ажылдажылга дугуржулгазын чарган

Тыва Республиканың Садыг-үлетпүр палатазы-биле Казахстанның даштыкы садыглаашкын палатазы ийи таланың экономиктиг күчү-күжүн быжыглаарынче угланган кады ажыдажылга дугайында керээни чарганнар.

Тыва мода болгаш костюмнуң «Он-Кум» театры делегей чергелиг фестивальга тиилээн 24.12.2022 Тыва мода болгаш костюмнуң «Он-Кум» театры делегей чергелиг фестивальга тиилээн

«Россияның кубогу» делегей конкурс-фестивальга Шагаан-Арыг хоорайдан “Он-Кум” мода болгаш костюм театры тиилээн. Москвага эрткен конкурстуң финалында, республиканың уран чүүлүнүң алдарлыг ажылдакчызы, делегей болгаш российжи конкурстарның лауреады Андрей Неверицкийниң удуртканы үлегерлиг театрның бичии сылдыстары база катап бедик чедиишкинни эккелген.

Тываның Баштыңы регионда аныяктар политиказының кол угланыышкыннарын айыткан 23.12.2022 Тываның Баштыңы регионда аныяктар политиказының кол угланыышкыннарын айыткан

Тываның Баштыңы Россия Федерациязының Күрүне Чөвүлелиниң хуралынга киришкен. Чурттуң Президентизи Владимир Путинниң Күрүне Чөвүлелиниң стратегтиг чугула темазы - аныяктар политиказын боттандырарында деп демдеглээн. 

Тываның Баштыңы Владислав Ховалыгны Найырал ордени-биле шаңнаан 23.12.2022 Тываның Баштыңы Владислав Ховалыгны Найырал ордени-биле шаңнаан

Россия Федерациязының Президентизи Владимир Путинниң Чарлыы-биле, Тываның Баштыңы Владислав Ховалыгны Найырал ордени-биле шаңнаан. РФ-тиң Президент администрациязының удуртукчузунуң оралакчызы Сергей Кириенко регионнуң удуртукчузунга күрүне шаңналын тывыскан.

Тываның Баштыңы республиканың энергетика адырының ажылдакчыларынга профессионал байырлалы-биле байырны чедирген 23.12.2022 Тываның Баштыңы республиканың энергетика адырының ажылдакчыларынга профессионал байырлалы-биле байырны чедирген

Владислав Ховалыг республиканың энергетика адырының ажылдакчыларынга профессионал байырлалы-биле байырны чедирип, чедиишкиннерни, быжыг кадыкшылды, аас-кежикти күзээн бижикти бодунуң блогунда арттырган

«Башкы» сеткүүл электроннуг хевирин ажылдаткан 22.12.2022 «Башкы» сеткүүл электроннуг хевирин ажылдаткан

Республиканың национал школа хөгжүдер институду “Башкы” сеткүүлдүң электроннуг хевирде бирги үндүрүлгезин үндүргенин дыңнаткан. «Башкы» - Тываның башкылар ниитижелгезинде эртем-нептерелдиг болгаш методиктиг сеткүүл деп билдингир.

Максим Решетников: регионнар хөгжүлдезиниң бот-тускай программазы бодунуң дээштиин бадыткаан 22.12.2022 Максим Решетников: регионнар хөгжүлдезиниң бот-тускай программазы бодунуң дээштиин бадыткаан

Хөгжүлдениң бот-тускай программаларының ажылчын олуттар талазы-биле көргүзүглери ажыр күүсеттинген. Декабрьга чедир 6,5 муң ажылчын олут тургузар планны, 8 муң кылдыр күүсеткен. 

Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг сарыг шажын хүрээзиниң тудуун барып көрген 22.12.2022 Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг сарыг шажын хүрээзиниң тудуун барып көрген

Кызылда туттунуп турар буддийжи хүрээ «Будда Шакьямуниниң өөредиин тайылбырлаар болгаш боттандырар хүрээ» деп атты алган (тиб. Тубтен Шедруб Линг). К.С. Шойгу аттыг культура фондузунуң саң-хөө деткимчези-биле Тываның найысылалында ол улуг шажын тудуун тудуп турар.

Тывада шериг албанныглар база оларның өг-бүлелери халас юридиктиг дузаны алыр 22.12.2022 Тывада шериг албанныглар база оларның өг-бүлелери халас юридиктиг дузаны алыр

Республиканың Юстиция яамызы Тывадан шериг албанныгларга база оларның өг-бүлелериниң кежигүннеринге халас юридиктиг дузаны чедирип турарын дыңнаткан.

Тывадан онколог-хирургка Россияның Президентизи “Дагдыныкчы чоруу дээш” деп шаңналды тывыскан 21.12.2022 Тывадан онколог-хирургка Россияның Президентизи “Дагдыныкчы чоруу дээш” деп шаңналды тывыскан

Декабрь 20-де, Кремльдиң Екатерина залынга, Россия Федерациязының дээди күрүне шаңналдарын тыпсыр ёзулал болуп эрткен. Өөредилге, эртем, медицина болгаш кадык камгалал, үлетпүр, көдээ ажыл-агый, далай транспорту болгаш өске-даа адырларда шылгараңгай российжилерниң ажыл-чорудулгазын дээди күрүне шаңнадары-биле демдеглээн. 

Тыва эмчилер Донбасска сургакчылаашкындан чанып келгеннер 21.12.2022 Тыва эмчилер Донбасска сургакчылаашкындан чанып келгеннер

Донбасста эмчи коллегаларынга практиктиг дуза көргүзүп, тулчуушкун шөлдеринге балыгланган шериглерге эмчи дузазы чедирер дээш, ийи неделя бурунгаар аъттанган бөлүк эмчилер бо эртен Тывада ужуп чедип келген.

Тывада мобилизастаан хамаатыларның өг-бүлелерин деткиир база бир хемчегни бадылаан 21.12.2022 Тывада мобилизастаан хамаатыларның өг-бүлелерин деткиир база бир хемчегни бадылаан

Тываның Баштыңы мобилизастаан хамаатыларның өг-бүлелеринге коммунал ачы-дуза төлевиринге 10 муң рубль түңнүг чаңгыс катап бээр төлевирни төлээриниң чурумун бадылаар дугайында доктаалга атты салган.

«Россияның элээдилери» стратегтиг программаның шенелде төвүн Тывада ажыткан 21.12.2022 «Россияның элээдилери» стратегтиг программаның шенелде төвүн Тывада ажыткан

РФ-тиң Президентизиниң чанында уруглар эргелериниң талазы-биле бүрүн эргелиг төлээниң «Россияның элэдилери» стратегтиг программазының 2022 чылда боттанылгазы-биле республикада “Лидер” элээдилер төвүн ажыдар байырлыг хемчег дүүн Кызылда Аныяктар ордузунга болуп эрткен.

Тываның Баштыңы Оперативтиң штабтың хуралын дарый чыгган 21.12.2022 Тываның Баштыңы Оперативтиң штабтың хуралын дарый чыгган

Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг РФ-тиң Президентизиниң эге белеткел чурумунуң талазы-биле чарлыын хандырар Тывада Оперативтиг штабтың хуралын дарый чыгган.

Тывада полицияның участок төлээзиниң бажыңнарын туткан 20.12.2022 Тывада полицияның участок төлээзиниң бажыңнарын туткан

Бо хонуктарда, Кызылда Вавилин ээтпээнде база Бай-Тайганың Шуй суурда участок төлээзиниң ажылдаар чери биле чурттаар оран-савазын кады туткан бажыңнарны дамчыткан. «2021-2024 чылдарда Тыва Республикада хөй-ниити чурумун база кем-херек үүлгедиинге удур демиселди хандырары» күрүне программазының күүселдези-биле полиция ажылдакчыларынга бажыңнарны туткан.

Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг самбога делегей чемпиону Саян Хертек база ооң тренерлери-биле ужурашкан 20.12.2022 Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг самбога делегей чемпиону Саян Хертек база ооң тренерлери-биле ужурашкан

2022 чылдың ноябрь 11-де, Бишкек хоорайга тыва мөге Саян Хертек алдын медальды чаалап алган. Ол ооң делегей чергелиг ийиги алдыны болган. Тываның Баштыңы-биле ужуражылгага Тываның спорт сайыды Субудай Монгуш, спортчунуң ат-сураглыг тренерлери, «Самбо-70» деп спорт болгаш өөредилге төвүнүң төлээлери Павел Фунтиков биле Денис Павлов келген.

Регионнуң хоочуннары база хөй-ниити ажылдакчылары Тываның Баштыңының Айыткалынга үнелелди берген 20.12.2022 Регионнуң хоочуннары база хөй-ниити ажылдакчылары Тываның Баштыңының Айыткалынга үнелелди берген

Регионнуң удуртукчузу-биле ужуражылга үезинде, Тываның хоочуннары болгаш көскү ажылдакчылары декабрь 16-да дыңнаткан республика Баштыңының Айыткалының кол тезистерин сайгарып, санал-оналдарын үлешкен.

Донбасста Тывадан волонтер эмчилерни шаңнаан 20.12.2022 Донбасста Тывадан волонтер эмчилерни шаңнаан

Декабрь эгезинде Донбассче аътаныпкан бөлүк тыва эмчилер бо чоокку хүннерде чанып кээр. Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг ооң дугайында дыңнаткан. 

Тываның продуктулары 2022 чылдың «Россияның 100 тулган барааннар» санында 20.12.2022 Тываның продуктулары 2022 чылдың «Россияның 100 тулган барааннар» санында

Чурттуң тулган барааннарының санынче тыва бүдүрүкчүлерниң дөрт продуктузу кирген. 2022 чылдың «Россияның 100 тулган барааннары» бүгү-российжи конкурсче республиканың бүдүрүлгелери дөрт аъш-чем продукциязын киириштиргенин, ТР-ниң Көдээ ажыл-агый болгаш аъш-чем яамызы дыңнаткан.

Тыва үндезин культура төвүнүң директору Игорь Кошкендей: Айыткалда тыва дылды камнап арттырарының, сайзыраңгайжыдарының айтырыы көдүрүлген 19.12.2022 Тыва үндезин культура төвүнүң директору Игорь Кошкендей: Айыткалда тыва дылды камнап арттырарының, сайзыраңгайжыдарының айтырыы көдүрүлген

Тыва үндезин культура төвүнүң директору Игорь Көшкендей өөредилге черлеринге тыва дылдың башкылаашкын айтырыынга хамарыштыр бодалын илереткен. Тыва Республиканың Баштыңының Айыткалында тыва дылды өөредир системаны хөгжүдери чугула дээн даалганы культура ажылдакчызы бедик көдүрлүүшкүн-биле хүлээп алган:

Хөй-ниити ажылдакчызы Анна Терджанян: Айыткалда өг-бүлелер деткиир дугайында бодалдарга ие кижи болгаш таарзындым 19.12.2022 Хөй-ниити ажылдакчызы Анна Терджанян: Айыткалда өг-бүлелер деткиир дугайында бодалдарга ие кижи болгаш таарзындым

Тываның Дээди Хуралынга Тыва Республиканың Баштыңының Айыткалын таныштырар езулалга армян диаспораның төлээзи, хөй-ниитичи Анна Терджанян бир дугаар киришкен. Ооң мурнунда республиканың бирги удуртукчузунуң кол стратегтиг айтыышкыннарын МИЧ-тен билип ап турган.

Азербайджан диаспораның удуртукчузу Чингиз Алиев: Айыткалда шупту назы-харның кижилерин кадык амыдыралче кыйгырып турар 19.12.2022 Азербайджан диаспораның удуртукчузу Чингиз Алиев: Айыткалда шупту назы-харның кижилерин кадык амыдыралче кыйгырып турар

Тывада азербайджан диаспораның удуртукчузу Чингиз Алиев Айыткалда республика спартакиадазын эрттирер дугайында пунктуну өөрүшкү-биле хүлээп алган:

ТР-ниң уран гимнастика федерациязының президентизи Алена Удод: Айыткалда амгы үеде дыка херек инициативалар бар 19.12.2022 ТР-ниң уран гимнастика федерациязының президентизи Алена Удод: Айыткалда амгы үеде дыка херек инициативалар бар

ТР-ниң уран гимнастика федерациязының президентизи Алена Удод Тыва Республиканың Баштыңының Айыткалын кичээнгейлиг дыңнааш, шын болгаш чугула инициативалар ында кирген деп санаан:

Таңды кожуунның көдээ ажыл-агыйының мурнакчызы Михаил Санников: Айыткалда көдээ ажыл-агый продукциязын бүдүрерин онзалап демдеглээн 19.12.2022 Таңды кожуунның көдээ ажыл-агыйының мурнакчызы Михаил Санников: Айыткалда көдээ ажыл-агый продукциязын бүдүрерин онзалап демдеглээн

Таңды кожууннуң көдээ ажыл-агыйының мурнакчызы, тараачын-арат ажыл-агыйының баштыңы Михаил Санников республика Баштыңының Айыткалында көдээ ажыл-агый продукциязының болбаазырадылгазын онзалап демдеглээн. Көдээ ажыл-агый бүдүрүкчүлеринге дыка херек чүүл ол болур:

ТР-ниң Дээди Хуралының депутады, көдээ ажыл-агыйының мурнакчызы Александр Желтухин: Баштыңының Айыткалында көдээ ажыл-агыйының эде чаартылгазынче кичээнгей угланган 19.12.2022 ТР-ниң Дээди Хуралының депутады, көдээ ажыл-агыйының мурнакчызы Александр Желтухин: Баштыңының Айыткалында көдээ ажыл-агыйының эде чаартылгазынче кичээнгей угланган

Республиканың Баштыңы аграрлыг секторже улуг кичээнгейни салганын тараачын-арат ажыл-агыйның баштыңы, арга-дуржулгалыг тараажы онзалап демдеглээн. 2023 чылда көдээ ажыл-агыйының техниктиг чепсеглээшкинин уламчылаары дыка онза:

Медицина эртемнериниң кандиады, чүрек-дамыр хирургу Саая Шораан: республиканың эмчилеринге «Мээң эмчим» төлевилел дыка херек 19.12.2022 Медицина эртемнериниң кандиады, чүрек-дамыр хирургу Саая Шораан: республиканың эмчилеринге «Мээң эмчим» төлевилел дыка херек

Тыва Республиканың 1 дугаар республика эмнелгезиниң чүрек кезер салбырының эргелекчизи, медицина эртемнериниң кандидады, чүрек-дамыр хирургу Шораан Саая чаа специалистерни хаара тужуп, өске регионнарже ажылдап чоруй барган эмчи ажылдакчыларын эгидип алырынга «Мээң эмчим» төлевилел салдарлыг болурун демдеглээн:

Тываның ажыл-агыйларында 447 муң баш мал кыштаглаашкынче кирген 19.12.2022 Тываның ажыл-агыйларында 447 муң баш мал кыштаглаашкынче кирген

ТР-ниң Көдээ ажыл-агый болгаш аъш-чем яамызы бо чылдың кыштаглаашкынынче 447 муң баш мал – шээр, бода, иви, теве, сыын, чылгы болгаш хаван киргенин дыңнаткан. 

Тываның журналистер эвилелиниң даргазы Эльвира Лифанова: Айыткал республиканың турум хөгжүлдезинче угланган 19.12.2022 Тываның журналистер эвилелиниң даргазы Эльвира Лифанова: Айыткал республиканың турум хөгжүлдезинче угланган

Тываның журналистер эвилелиниң даргазы Эльвира Лифанова Тыва Республиканың Баштыңының Айыткалы республиканың чүгле экономиктиг күчүзүнче эвес, а кижи капиталын хөгжүдеринче угланганын айыткан:

Чыл төнчүзүнге чедир Тывага беш чаа уруглар сады ажыттынар 19.12.2022 Чыл төнчүзүнге чедир Тывага беш чаа уруглар сады ажыттынар

Тывада «Демография» национал төлевилел күүселдези-биле туткан назы четпээн уругларга чаа беш уруглар садын ажыдарынга белеткенип турар. Республикада үш болгаш оон хөй ажы-төлдүг өг-бүлелер хөй болганындан, российжи субъектилерниң аразындан уруглар садынга хереглел улуг.

Тускай шериг операциязының киржикчизи, эки турачы Кан-Демир Лопсан-Комбу: амгы үеде ажылдай бердим, келир чылын өөренир мен 17.12.2022 Тускай шериг операциязының киржикчизи, эки турачы Кан-Демир Лопсан-Комбу: амгы үеде ажылдай бердим, келир чылын өөренир мен

Кан-Демир Лопсан-Комбу – тускай шериг операциязының киржикчизи, эки турачы Тываның Баштыңының Айыткалында тускай шериг операциязының киржикчилеринче, оларның өг-бүлелерынче улуг кичээнгейни угландырганын онзалап чугаалаан:

Тывада “ОНФ аныяктары” команданың удуртукчузу Буян Сонам: Баштыңның Айыткалында аныяк салгалга өөрүнчүг медээлер бары онза 17.12.2022 Тывада “ОНФ аныяктары” команданың удуртукчузу Буян Сонам: Баштыңның Айыткалында аныяк салгалга өөрүнчүг медээлер бары онза

Россияның Улусчу фронтузунуң Тывада аныяктар командазының координатору Сонам Буян ниитилелге ажыктыг салгалды кижизидип өстүрер дээн Айыткалдың угланыышкыны аныяктар болгаш элээдилер ортузунда чаа ажыл-херектерни эгелээринге эки чагыг бооп турарын демдеглээн:

Республикада тудуг адырының шалыпчызы, “Өлчей” тудуг организациязының удуртукчузу Оскал-оол Кысыгбай: республика бодунуң тудуг материалдарын бүдүрүп эгелээнинден, ажылдаарывыска чиик, дүрген апарган 17.12.2022 Республикада тудуг адырының шалыпчызы, “Өлчей” тудуг организациязының удуртукчузу Оскал-оол Кысыгбай: республика бодунуң тудуг материалдарын бүдүрүп эгелээнинден, ажылдаарывыска чиик, дүрген апарган

"Өлчей" кызыгаарлаттынган харыысалгалыг ниитилелдиң  чиңгине директору Оскал-оол Кысыгбай Тываның Баштыңының Айыткалында республикада тудуг ажылдарынче улуг кичэнгей салдынганын демдеглээн:

ТБККШИ директору Ренат Кужугет: республиканың чаагай чоруу дээш эрге-чагырга-биле кады ажылдажылгага Тываның эртем ниитилежилгези белен 17.12.2022 ТБККШИ директору Ренат Кужугет: республиканың чаагай чоруу дээш эрге-чагырга-биле кады ажылдажылгага Тываның эртем ниитилежилгези белен

РЭА СС Тываның бойдус курлавырларының комплекстиг шиңгээдилге институдунуң директору Ренат Кужугет Тыва Республиканың Баштыңының Айыткалында республиканың эртем ниитилежилге-биле эрге-чагырганың сырый кады ажылдажылгазы база өске-даа чүүлдер чугула болганын демдеглээн:

Тыва Республиканың Садыг-үлетпүр палатазының президентизи Андрей Ондар: Баштыңның Айыткалында бизнесче кичээнгей сайгарлыкчылар ортузунда сонуургалды болдурган 17.12.2022 Тыва Республиканың Садыг-үлетпүр палатазының президентизи Андрей Ондар: Баштыңның Айыткалында бизнесче кичээнгей сайгарлыкчылар ортузунда сонуургалды болдурган

Республиканың бизнес каттыжыышкыннарының төлээзи, Тыва Республиканың Садыг-үлетпүр палатазының президентизи Андрей Ондар регионнуң Баштыңының айыткалында сайгарлыкчы чоруктуң хөгжүлдезинче углааныышкынны онзалап айытканын демдеглээн.

ТР-ниң Дээди Хуралының депутады Алдын-кыс Конгар: Тываның Баштыңының Айыткалында даалгалар чогумчалыг, чөптүг болгаш үндезинниг 17.12.2022 ТР-ниң Дээди Хуралының депутады Алдын-кыс Конгар: Тываның Баштыңының Айыткалында даалгалар чогумчалыг, чөптүг болгаш үндезинниг

Тыва  Республиканың Дээди Хуралының депутады Алдын-кыс Конгар Тываның Баштыңының салган даалгалары чогумчалыг, чөптүг болгаш үндезинниг деп санаан. Ам угланыышкыннар болгаш адырлар аайы-биле ажылды чурумчудар тодаргай планнарны кылыры арткан:  

РФ-тиң сенатору Дина Оюн: Айыткал кижиже база ооң бот-хандырылгазынче угланган ханы уткалыг 17.12.2022 РФ-тиң сенатору Дина Оюн: Айыткал кижиже база ооң бот-хандырылгазынче угланган ханы уткалыг

Россия Федерациязының сенатору Дина Оюн Айыткалдың ужур-утка, ооң күүселдези хөгжүлдениң кол шимчедикчизи болур кижиже угланганын демдеглээн:

Тыва Республиканың Баштыңының «Чаагай чаңчылдарны кадагалап арттырары болгаш быжыглаары: күш-ажыл, өг-бүле, чаңгыс эп-сеткил» деп республикада байдалдың база 2023 чылда иштики политика дугайында Тыва Республиканың Дээди Хуралынга (парламентиге) АЙЫТКАЛ 16.12.2022 Тыва Республиканың Баштыңының «Чаагай чаңчылдарны кадагалап арттырары болгаш быжыглаары: күш-ажыл, өг-бүле, чаңгыс эп-сеткил» деп республикада байдалдың база 2023 чылда иштики политика дугайында Тыва Республиканың Дээди Хуралынга (парламентиге) АЙЫТКАЛ

Хүндүлүг Каң-оол Тимурович!

Хүндүлүг депутаттар! Эргим чаңгыс чер-чурттуглар!

Тыва Республиканың Үндезин Хоойлузунуң негелделеринге дүүштүр республикада ниити байдал база 2023 чылда иштики политика кол чүүлдериниң дугайында Айыткалымны таныштырар-дыр мен.

Тыва композитор Владимир Токаның чогаалдары – чурттуң кол стриминг шөлдеринде 13.12.2022 Тыва композитор Владимир Токаның чогаалдары – чурттуң кол стриминг шөлдеринде

«Мелодия» үн бижидер компания тыва композитор Владимир Токаның чогаалдарын «Енисей акварели» деп аттыг албом кылдыр үндүрген. Тыва симфониктиг хөгжүм Россияның амгы төөгүзүнде чурттуң онлайн-дамчыдылгазының агымында бир-ле дугаар көстүп келгени ол.

Максим Монгужукович Мунзукка тураскаалды Тываның национал театрында тургускан 13.12.2022 Максим Монгужукович Мунзукка тураскаалды Тываның национал театрында тургускан
РФ-тиң Камгалал яамызының Культура департаментизиниң директору Артём Горный, РФ-тиң Камгалал яамызының Культура эргелелиниң культурлуг программалар килдизиниң начальниги Ольга Фаллер, скульптураның автору, Максим Монгужуковичиниң ажы-төлү, үре-салгалы Тываның национал театрында тургускан тураскаалдың презентациязынга киржип келген.

Келир чылын Тывада 17 өөредилге объектилерин үндезини-биле септээр 12.12.2022 Келир чылын Тывада 17 өөредилге объектилерин үндезини-биле септээр

Эртип турар чылда республикада 28 өөредилге объектилерин «Өөредилге хөгжүлдези» күрүне программазының федералдыг акша-хөреңгизи-биле септеп-селээн. Келир чылын программа күүселдезин уламчылап, 13 школаны бүрүнү-биле чаартырын регионнуң өөредилге яамызы планнаан.

Тывада улуг хүрээ ажыдыышкынының белеткел ажылдары эгелээн 12.12.2022 Тывада улуг хүрээ ажыдыышкынының белеткел ажылдары эгелээн

2023 чылдың февральда, чөөн чүктүң ай санаашкыны-биле Чаа чыл – Шагааны байырлап турда, Кызылда «Тубтен Шедруб Линг» чаа сарыг шажын хүрээзин ажыдар.

Тывада суурлар чурттакчылары боттарының ФАП-тарынга диспансеризацияның бирги чадазын эртип ап болур 10.12.2022 Тывада суурлар чурттакчылары боттарының ФАП-тарынга диспансеризацияның бирги чадазын эртип ап болур

Сөөлгү ийи чылда Тываның кадык камгалалы бурунгаар хөгжүлделиг базымнарын кылган деп, республиканың кадык камгалал сайыды Анатолий Югай дыңнаткан. «Кадык камгалалы» национал төлевилелче 2022 чылда каттышкан «Кадык камгалалының бирги звенозун модернизастаары» федералдыг улуг программаның ачызында ол чедип алдынган.

Тывада хоруглуг бүдүмелдер ажыглаарынга туралыг назы четпээннер саны кызырылган 10.12.2022 Тывада хоруглуг бүдүмелдер ажыглаарынга туралыг назы четпээннер саны кызырылган

Тывада өөредилге организацияларынга база назы четпээннерге профилактиктиг эмчи хыналдазының үезинде чоруткан социал-психологтуг шинчилелдер түңнелин үндүрген. 

Россияның Камгалал яамызы тыва эки турачы Оюн Сенгииниң дугайында номну үндүрген 09.12.2022 Россияның Камгалал яамызы тыва эки турачы Оюн Сенгииниң дугайында номну үндүрген

Россия Федерациязының Камгалал яамызының архив материалдарының чыындызы-биле тургускан «Дайынчы Сенгии Оюн Чымчак оглу» деп чүгле чаңгыс санныг үндүрүлгени Тывага таныштырган. 

Тывада гриппке удур тарыышкын планы 97 хуу күүсеттинген 09.12.2022 Тывада гриппке удур тарыышкын планы 97 хуу күүсеттинген

ТР-ниң Кадык камгалал яамызы Тывада сезоннуг гриппке удур тарыышкынның планы 97,6 хуу күүсеттингенин дыңнаткан. 194,5 муң кижини, ооң санында 87,2 муң уругну тараан. 

Суур эмчилери “Көдээ черниң эмчизи” программага киржип болур 09.12.2022 Суур эмчилери “Көдээ черниң эмчизи” программага киржип болур

Тываның эрге-чагыргазы өөредилге соонда төрээн черинде ажылдап чедип келген эмчилерге чаңгыс удаа төлээр компенсацияны бээр өскертилгени “Көдээ черниң эмчизи” база “Көдээ черниң фельдшери” программа боттанылгазынче киирген.

Тываның Баштыңы Донбасска сургакчылап чорааш, ТШО киржип турар чаңгыс чер-чурттугларынга ужурашкан 09.12.2022 Тываның Баштыңы Донбасска сургакчылап чорааш, ТШО киржип турар чаңгыс чер-чурттугларынга ужурашкан

Эрткен неделяда Тыва Республиканың Баштыңы Владислав Ховалыг ажыл-агыйжы сургакчылаашкын-биле Луганск биле Донецк Улус Республикаларга чедип, РФ-тиң чаа регионнарының удуртукчулары-биле чугааны чорудуп, бистиң республикадан оолдарның албан шериг кезектерин быжыглаан девискээрлерге четкен. 

Тываның Чазаа сооктар үезинде школаларның ажылын эде таарыштырар хемчеглерни ап турар 08.12.2022 Тываның Чазаа сооктар үезинде школаларның ажылын эде таарыштырар хемчеглерни ап турар

Ноябрь төнчүзүнде Тываны шыва алган дыңзыг сооктар бо неделяда чавырлып, ооң мурнундаазынга бодаарга, декабрь “чылыг” болуру чадапчок. ТР-ниң Чазааның даргазының оралакчызы Елена Хардиковага өөредилге, дүрген хөделир албаннар, Кызыл мэриязы база массалыг информация чепсектериниң төлээлери киришкен пландан дашкаар хурал үезинде, Тываның гидрометеорология база долгандыр хүрээлелге мониторинг төвүнүң директору Анатолий Ляпин ону дыңнаткан. 

Тывадан тускай шериг операциязының киржикчилери болур шериг албанныгларның ажы-төлүнге деткимчени көргүзер 08.12.2022 Тывадан тускай шериг операциязының киржикчилери болур шериг албанныгларның ажы-төлүнге деткимчени көргүзер

Регионнуң Баштыңы Владислав Ховалыгның даалгазы-биле тускай шериг операциязының киржикчилериниң өг-бүлелеринге элээн каш угланыышкыннарга дузаламчыны организастаан.

2022 чылда Тываның араттары садып-саарылганың “чаагай пятницаларын” ажыглап эгелээн 08.12.2022 2022 чылда Тываның араттары садып-саарылганың “чаагай пятницаларын” ажыглап эгелээн

Тываның көдээ ажыл-агый бүдүрүкчүлери садып алыкчылар-биле дорт харылзааның чаа шөлүн ажыглап эгелээн: Россияның регионнарында “Россельхозбанк” АН-ның организастааны “Чаагай пятница” төлевилел-биле неделя санында боттарының продукциязын садып турар.

Тывада ипотека чээлизинге субсидия алыр “кызыл дипломнуг” аныяк специалистерниң даңзызын көвүдеткен 08.12.2022 Тывада ипотека чээлизинге субсидия алыр “кызыл дипломнуг” аныяк специалистерниң даңзызын көвүдеткен

Тывада “кызыл дипломнуг” аныяк специалистерге күрүне деткимчезиниң программазынче аграрлыг, культура болгаш уран чүүл дээди өөредилге черлериниң доозукчуларын, аныяк эртемденнерни даңзыже немей киирген. 

Тыва бо чылын «Экология» национал төлевилел-биле 24 санныг тускай техниканы алыр 07.12.2022 Тыва бо чылын «Экология» национал төлевилел-биле 24 санныг тускай техниканы алыр
«Экология» национал төлевилелдиң “Арга-арыг камгалалы” федералдыг төлевилел күүселдези-биле "BELARUS МУЛ-82.2" маркалыг үш универсал арга-арыг машиназы келген.

Тывада дош кежиглерни ажыткан 07.12.2022 Тывада дош кежиглерни ажыткан

Республиканың кожууннарында үш дош кежигниң ийизин - Каа-Хемде «Бельбей» база Улуг-Хемде «Эйлиг-Хем» кежиглерни декабрь 6-да ажыткан.

Араттар көдээ туризм адырында ачы-дуза чедирер эргени алган 07.12.2022 Араттар көдээ туризм адырында ачы-дуза чедирер эргени алган

РФ-тиң Экономиктиг хөгжүлде яамызы көдээ черлерде туризмниң сайзыралынче чогуур негелдерни доктааткан. РФ-тиң Юстиция яамызы ол доктаалды бүрүткээш, Россияның Экономиктиг хөгжүлде яамызының сайтызында салган. 

Тываның национал диаспоралар төлээлери Донбасстың чурттакчыларынга белектерни чедирер 07.12.2022 Тываның национал диаспоралар төлээлери Донбасстың чурттакчыларынга белектерни чедирер

Донецк база Луганск улус республикаларның, Запорожье база Херсон областарның чуртакчыларынга гуманитарлыг дуза көргүскен “Чоннар чылдар өттүр кады” деп федералдыг төлевилелде Тыва киржип, республиканың националдар херектериниң талазы-биле агентилелдиң директору Владимир Хабаров баштаан регионнуң национал чоннарын төлээлээн Тыва Республикадан делегация ында чеде берген.

Тывада бажыңнар капитал септелгезинге үстүкү өртекти өстүрген 07.12.2022 Тывада бажыңнар капитал септелгезинге үстүкү өртекти өстүрген

ТР-ниң Тудуг яамызының белеткээни хөй аалдыг бажыңнарның ниити өнчүзүнүң капитал септелге ажылдарынга база ачы-дузаларга үстүкү өртекти өстүрер дугайында доктаалының төлевилелин Тываның Чазаа деткээн. 

Тыва Российжи ном эвилелинден Өөрүп четтириишкин бижиин алган 06.12.2022 Тыва Российжи ном эвилелинден Өөрүп четтириишкин бижиин алган

Россия Федерациязының субъектилер аразынга чарлаттынган “Эң номчуттунар регион” деп бүгү-российжи мөөрейге Тыва Республика киришкеш, Өөрүп четтиришкин бижиинге төлептиг болганын ТР-ниң Культура яамызы дыңнаткан.

Россияның Маадыры Мерген Донгакка алдар болдурган самбыраны Арыг-Үзүү школазында ажыткан 06.12.2022 Россияның Маадыры Мерген Донгакка алдар болдурган самбыраны Арыг-Үзүү школазында ажыткан

Эрткен дыштаныр хүннерде, Улуг-Хем кожууннуң Арыг-Үзүү школазында ниити өөредилге школазы 75 чылдаан юбилейин демдеглеп эрттирген. Байырлал үезинде школаның доозукчузу, Россия Федерациязының Маадыры, улуг сержант Мерген Донгакка алдар болдурган самбыраны ажыткан.

Тыва биле ДУР кады ажылдажылганың аргаларын чугаалажып көрген 06.12.2022 Тыва биле ДУР кады ажылдажылганың аргаларын чугаалажып көрген

Бо хонуктарда ажыл-агыйжы сургакчылаашкын-биле Донецк Улус Республикада чоруп турар Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг Тывадан шериг албанныглар болгаш Донбасста коллегаларынга дузалажыр дээш аъттаныпкан тыва эмчилер-биле ужуражыр.

Тывада ТШО киржикчилери болур чаңгыс чер-чурттугларынга Чаа чылдың белектерин белеткеп эгелээн 05.12.2022 Тывада ТШО киржикчилери болур чаңгыс чер-чурттугларынга Чаа чылдың белектерин белеткеп эгелээн

Шериг албанныгларның өг-бүлелеринге дуза көргүзер республиканың каттышкан штавы тускай шериг хөделиишкиннериниң киржикчилеринге база оларның өг-бүлелеринге Чаа чылдың белээн чыггаш, чорудар талазы-биле белеткел ажылдарын эгелээн. 

Тываның автооруктарында чылыгар черлерни ажылдаткан 05.12.2022 Тываның автооруктарында чылыгар черлерни ажылдаткан

Тыва Республиканың автомобиль оруктарының эргелели регион болгаш муниципалдар аразында оруктарда чылыгар черлер кылыр дөрт вахта турлаан ажытканын дыңнаткан.

«Чаңгыс демниг Россия» партияның Тывада Хөй-ниити хүлээп алыышкыны декаданы ажыткан 05.12.2022 «Чаңгыс демниг Россия» партияның Тывада Хөй-ниити хүлээп алыышкыны декаданы ажыткан

Декабрь 1-де, «Чаңгыс демниг Россия» партияның үндезилеттинген хүнүнде, ооң Хөй-ниити хүлээп алыр чери чон хүлээр декаданы эгелээн. Партияның регион политчөвүлелиниң секретары Владислав Ховалыг айтырыгларлыг болгаш санал-оналдарлыг хамаатыларны бирги хүнүнде хүлээп алган. 

2022 чылда национал төлевилелдер күүселдези-биле Тывада 30 км автооруктарны септеп чаарткан 05.12.2022 2022 чылда национал төлевилелдер күүселдези-биле Тывада 30 км автооруктарны септеп чаарткан
2022 чылда «Айыыл чок болгаш шынарлыг оруктар» национал төлевилел күүселдези-биле Тывада 30,296 км оруктарны септээнин ТР-ниң Орук-транспорт комплекизиниң яамызы дыңнаткан.

Тываның Тожу кожуунда чаа генераторларны ажылдаткан 05.12.2022 Тываның Тожу кожуунда чаа генераторларны ажылдаткан

Республика Баштыңының даалгазы-биле саткан 500 кВт күчүлүг чаа дизельдиг генераторлар Тывага чедип кээри билек, Тожу кожуунче ол-ла дораан чоруткан. Генераторларны тургузуп, белеткээри-биле бүгү күштү ынаар октаан.

Тыва Республиканың автооруктарында чылныр черлерни ажылдаткан 03.12.2022 Тыва Республиканың автооруктарында чылныр черлерни ажылдаткан

Тыва Республиканың автомобиль оруктарының эргелели регион болгаш муниципалдар аразында оруктарда чылыгар черлер кылыр дөрт вахта турлаан ажытканын дыңнаткан. Агаарның сооп келгени-биле, “Урал” улуг машианаларда көжүп чоруур чылыгар пунктуларны база автокыштагларда чылыг өрээлдерни тускайлаан.

Тываның чурттакчыларынга болгаш аалчыларынга таарымчалыг болзун дээш Дөгээ дааның баарын чаагайжыткан 03.12.2022 Тываның чурттакчыларынга болгаш аалчыларынга таарымчалыг болзун дээш Дөгээ дааның баарын чаагайжыткан

Тыва Республиканың найысылалының чараш черлериниң бирээзи - Дөгээ дааның чоок-кавын чаагайжыдар шупту ажылдар доозулган. Кызылдың эң бедик чери республиканың аалчыларын бодунче чыыра тырттып турар.

Тывада туризмден орулгалар 2022 чылда 71 хуу өскен 02.12.2022 Тывада туризмден орулгалар 2022 чылда 71 хуу өскен

Тываның Баштыңы республиканың туризм агентилелиниң удуртукчузу Ай-Хан Догур-оол-биле ужурашкан. Сентябрь төнчүзүнде, Владислав Ховалыг регионнуң турисчи адырының хөгжүлде айтырыглары-биле дорт ажылдаар тускай ведомствону чазак структуразынга хевирлээр шиитпирни үндүрүп, ооң удуртукчузунга Кызыл кожууннуң чагырга даргазынга билдилиг ажылдаан Ай-Хан Догур-оолду томуйлаанын сагындыраал.

Тываның эпидемиологтары грипп көдүрүлбээнде тарыдып алырын сүмелээн 02.12.2022 Тываның эпидемиологтары грипп көдүрүлбээнде тарыдып алырын сүмелээн

Росхереглел хайгааралының Тывада эргелелиниң медээзи-биле алырга, ооң мурнунда чеди хонукка бодаарга, эрткен неделяда Кызылда ОРВИ-ден аараан 778 таварылга бүрүткеттинген, республика эпидемиологтуг байдалда четпээн.

Хову-Аксының чылыг четкизинде озал-ондакты дыка дүрген чайлаткан 02.12.2022 Хову-Аксының чылыг четкизинде озал-ондакты дыка дүрген чайлаткан

Тывада «ЧЭК-4» башкарыкчы компанияның ажылдакчылары 3,7 муң чурттакчылыг Хову-Аксы суурнуң чылыг шугумунда чара тевер деп барган черни үе шаанда тыпкаш, септеп, мергежилдиин болгаш шалыпкынын көргүскен.

Тываның Араттың революсчу шериг оркестриниң хөгжүмчүзү Петр Иванков 95 харлаан 01.12.2022 Тываның Араттың революсчу шериг оркестриниң хөгжүмчүзү Петр Иванков 95 харлаан

Петр Иванков 1942 чылдың апрель 1-де Тываның Араттың революсчу шерииниң одуруунга хөгжүмчү болуп шериг албанын эгелээн. Шериг албанынче кирер дээш, ийи харны немеп алган. Труба ойнакчызы аныяк-чалыы Иванковтуң  оркестри Тыва Арат Республиканың найысылалында бүгү-ле байырлыг хемчеглерге киржип турган.

РФ-тиң Чазаа Тываның чонну ажылга хаара тудар төптерниң чаартылгазынче акша-хөреңгини тускайлаан 01.12.2022 РФ-тиң Чазаа Тываның чонну ажылга хаара тудар төптерниң чаартылгазынче акша-хөреңгини тускайлаан

Чурттакчы чонну ажылга хаара тудар төптерни эде чаартырының ийиги чадазынче регионнар аразындан Тыва Республика кирген.
РФ-тиң Чазааның даргазы Михаил Мишустин 17 субъектиге 3,3 млрд рубль хемчээлдиг субсидияны бээр дугайында доктаалга атты салган. 

Тываның школаларының автопарыгында чаа автобустар немешкен 01.12.2022 Тываның школаларының автопарыгында чаа автобустар немешкен

Тываның эвээш комплектилиг көдээ школаларының, школа-интернаттарның, лицейлерниң база республиканың немелде өөредилге төвүнүң директорлары чаа школа автобустарын хүлээп алган. 

Тывада 2023 чылда болгаш 2024–2025 планныг чылдарда республика бюджединиң төлевилелиниң хөй-ниити дыңнаашкыннары болуп эрткен 30.11.2022 Тывада 2023 чылда болгаш 2024–2025 планныг чылдарда республика бюджединиң төлевилелиниң хөй-ниити дыңнаашкыннары болуп эрткен

Чазак кежигүннери биле Дээди Хурал депутаттарының 30 хонук кады ажылдаанының соонда, 2023 чылда болгаш 2024–2025 планныг чылдарда Тыва Республика бюджединиң төлевилелиниң бирги номчулгазының хөй-ниити дыңнаашкыннары болуп эрткен. 

Тываның Баштыңы «Серебрянка» санаторийде реабилитация эртип турар шериг оолдарга ужурашкан 30.11.2022 Тываның Баштыңы «Серебрянка» санаторийде реабилитация эртип турар шериг оолдарга ужурашкан

Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг ооң даалгазы-биле ажылдап кылган “ногаан коридор-биле” «Серебрянка» санаторийинде кадыын быжыглап чыдар тускай шериг операциязының киржикчилери тыва шериглерге база эки турачыларга барып ужурашкан. 

Тыва шериг албанынче күскү келдириишкинни хуусаадан эрте доозар 30.11.2022 Тыва шериг албанынче күскү келдириишкинни хуусаадан эрте доозар

Шериг албанынче күскү келдириишкин декабрьның 31-де доостур. Ол үеге чедир республика шериг албанынче 600 ажыг оолдарны чорударын хандырар ужурлуг. Ноябрьның 23-ке чедир келдириишкин планы 61 хуу күүсеттинген болза, Төп шериг округунда ортумак көргүзүг - 72,6 хуу. 

Тываның Көдээ ажыл-агый яамызы чылдың баш бурунгаар түңнелдерин үндүрген 30.11.2022 Тываның Көдээ ажыл-агый яамызы чылдың баш бурунгаар түңнелдерин үндүрген

Тываның Көдээ ажыл-агый яамызынга ажылдың баш бурунгаар түңнелдерин үндүрген. Агроүлетпүр комплекизи таарымчалыг эвес чылдагааннар турза-даа, шупту көргүзүглерге өзүлдени көргүскен деп, сайыт Сергей Ондар дыңнаткан.

Тываның муниципалитеттериниң стратегтиг планнаашкынын чаартыр 29.11.2022 Тываның муниципалитеттериниң стратегтиг планнаашкынын чаартыр

Тываның Чазааның Аппарат хуралдарын чаа чурум-биле эрттирер апарганынга дүүштүр неделя санында муниципалитеттерниң перспективтиг хөгжүлдезин сайгарып чугаалажыр.

Тываның Баштыңы Россияның Чогаалчылар эвилелиниң даргазы-биле ужурашкан 29.11.2022 Тываның Баштыңы Россияның Чогаалчылар эвилелиниң даргазы-биле ужурашкан

Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг Россияның Чогаалчылар эвилелиниң даргазы Николай Иванов-биле ужурашкан. Тываның эвилелиниң 80 чылдааны-биле коллегаларынга байыр чедирер дээш ол республикада чедип келген. 

Тываның Баштыңы сооктарның дыңзааны-биле котельнаяларның ажылын контрольга алыр даалганы кожуун баштыңнарынга берген 29.11.2022 Тываның Баштыңы сооктарның дыңзааны-биле котельнаяларның ажылын контрольга алыр даалганы кожуун баштыңнарынга берген

Тывада энергетика болгаш чуртталга-коммунал ажыл-агый объектилериниң үзүктел чок ажылын хандырар баш бурунгаар хемчеглерни ап турар. Республиканың Баштыңы Владислав Ховалыг аппарат хуралында агаар хенертен сооп, казыыр 40 база оон-даа куду кылдыр дыңзый берзе, ажылды контрольга шыңгыы тудар даалганы чогуур албаннарга берген.

Владислав Ховалыг дорт дамчыдылга үезинде республика чурттакчыларының айтырыгларынга харыылаан 28.11.2022 Владислав Ховалыг дорт дамчыдылга үезинде республика чурттакчыларының айтырыгларынга харыылаан

Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг-биле дорт дамчыдылгаже аңгы-аңгы каналдар-биле 598 айтырыг кирген. Ук хемчег Регион удуртулгазының төвүнүң студиязынга эрткен. 

Тывадан тускай шериг операциязының киржикчилеринге база чаа каттышкан регионнарның чурттакчыларынга гуманитарлыг дузаның ээлчеглиг партиязын чоруткан 28.11.2022 Тывадан тускай шериг операциязының киржикчилеринге база чаа каттышкан регионнарның чурттакчыларынга гуманитарлыг дузаның ээлчеглиг партиязын чоруткан

Тываның Баштыңы Владислав Ховалыгның даалгазы-биле, тускай шериг операциязында киржип турар шериг албанныгларның база бистиң чуртувустуң чаа регионнарының тайбың чурттакчыларынга дуза көргүзер сорулгалыг Тыва Республикада хөй-ниити каттыжыышкыннарының, политиктиг партияларның болгаш эрге-чагырга органнарының төлээлерин киирген Чаңгыс аай штаб тургустунган. 

Тываның Баштыңының дорт эфиринче 400 чыгыы айтырыглар кирген 24.11.2022 Тываның Баштыңының дорт эфиринче 400 чыгыы айтырыглар кирген

Тываның Баштыңы Владислав Ховалыгның бөгүн, ноябрь 26-да тус черниң үези-биле 15:00 шакта болур дорт эфиринге 400 ажыг айтырыглар болгаш санал-оналдар республиканың удуртукчузунуң “Вконтакте” социал четкиде хууда арынынга болгаш Тыва регион башкарылга төвүнүң арынынче кирген.

2023 чылдың январь 1-ден Тывада чамдык суурларның аттары өскерлир 22.11.2022 2023 чылдың январь 1-ден Тывада чамдык суурларның аттары өскерлир

Тывада чамдык суурларның шаг төөгүден аттарын катап эгидип, “-ский” деп тыва дылдың дүрүмнеринге таарышпас кожумактарны ол аттардан ап кааптар дээн улуг төлевилел дооступ турар.

#БумБатл бүгү-российжи акцияга Тывадан 11 муң ажыг кижи киришкен 22.11.2022 #БумБатл бүгү-российжи акцияга Тывадан 11 муң ажыг кижи киришкен

Сентябрьның 15-тен ноябрь 15-ке чедир үргүлчүлээн саазын чыыр #БумБатл бүгү-российжи акцияның Тывага канчаар эрткениниң түңнелдерин үндүрген.

Тускай шериг операциязының Тывадан киржикчилеринге база оларның өг-бүле кежигүннеринге күш-культура-спорт организацияларында төлевирлиг ачы-дузаларга чиигелделерни доктааткан 22.11.2022 Тускай шериг операциязының Тывадан киржикчилеринге база оларның өг-бүле кежигүннеринге күш-культура-спорт организацияларында төлевирлиг ачы-дузаларга чиигелделерни доктааткан

Тускай шериг операциязының киржикчилеринге база оларның өг-бүле кежигүннеринге социал деткимче көргүскен регион хемчеглериниң даңзызын Тывада калбарткан. 

Тываның Улустуң артизи Дыртык Монгуш 80 харлаан 22.11.2022 Тываның Улустуң артизи Дыртык Монгуш 80 харлаан

Ноябрь 19-та В.Көк-оол аттыг Национал театрның эртинези деп санадыр хоочун артист Дыртык Монгуш 80 харлаанынга тураскааткан ыры-хөгжүмнүг, байырлыг оюн-көргүзүүнче чонун чалап, ынак көрүкчүлеринге бараан болган.

Тывада «Бойдусту камгала — батарейканы дужаа» деп экология акциязы чоруп турар 21.11.2022 Тывада «Бойдусту камгала — батарейканы дужаа» деп экология акциязы чоруп турар

«Бойдусту камгала — батарейканы дужаа» деп экология акциязын Тываныӊ арга-арыг камгалаар төвү чоннуӊ хөй санныг дилээ-биле организастаан. Ук акцияны база катап эрттирериниӊ дугайында чон дилээн.

 

Тываның кадык камгалалының бирги звенозунуң чаартылгазынче 2023 чылда 248 млн рубльди шилчидер 21.11.2022 Тываның кадык камгалалының бирги звенозунуң чаартылгазынче 2023 чылда 248 млн рубльди шилчидер

2023 чылда кадык камгалалының бирги звенозун чаартыр регион программазы-биле Тывага объектилер тудар тудуг организациязын шилиири эгелээн. ТР-ниң Кадык камгалал яамызының медээзи-биле алырга, программаның объектилеринге садыглажыышкынны чарлап, ол ажылдарже ниитизи-биле 248,8 млн акшаны көрген – федералдыг бюджеттен 243, 2 млн, республиканыындан – 5,7 млн. рубль.

"Енисей Сибириниң лидерлери" регионнар аразының конкурузу эгелээн 18.11.2022 "Енисей Сибириниң лидерлери" регионнар аразының конкурузу эгелээн

2022 чылдың ноябрь 15-тен декабрь 15-ке чедир «Енисей Сибириниң лидерлери» регионнар аразының конкурузу онлайн-хевирге болуп эртер. «Енисей Сибири» комплекстиг инвестиция төлевилелиниң кадр курлавырын хевирлээри-биле, башкарыкчы болгаш мергежилдиг специалистерни дилеп тывырынче конкурсту угландырган.

Тываның эрге-чагыргазы үлетпүр ажылдарынга херек частыр чүүлдер бүдүрер завод тудуунче 70 ажыг млн рубльди киирер 18.11.2022 Тываның эрге-чагыргазы үлетпүр ажылдарынга херек частыр чүүлдер бүдүрер завод тудуунче 70 ажыг млн рубльди киирер

Бүдүрүлге заводун тудар талазы-биле ниити төлевилелди шиитпирлээр дээш Тываның Чазаа биле «Техмашсервис» АН элээн каш айтырыгларны тодарадып чугаалашкан. 

Бурятия боттарының шээр малының баш экижидери-биле 250 баш бүдүрүкчү тыва кошкарларны садып алган 18.11.2022 Бурятия боттарының шээр малының баш экижидери-биле 250 баш бүдүрүкчү тыва кошкарларны садып алган

Көдээ ажыл-агый эртемнериниң доктору, хой болгаш өшкү өстүрүп-көвүдедир лабораторияның эргелекчизи, РБЭА академиги, РФ-тиң Көдээ ажыл-агый яамызының Мал ажыл-агый департаментизиниң эксперти Салауди Хататаев баштаан Бурятиядан делегация Тывага кээп ажылдаан.

Бо чылын Тываның суурлары база бичии хоорайларынче 30 эмчи ажылдап чедип келген 18.11.2022 Бо чылын Тываның суурлары база бичии хоорайларынче 30 эмчи ажылдап чедип келген

2022 чылда Тыва “Көдээ черниң доктору” база “Көдээ черниң фельдшери” программаларны бүрүнү-биле күүсеткен. Ол программаларның 30 киржикчизинге деткимче акшазы кылдыр 54 млн рубльди төлеп бергенин ТР-ниң Кадык камгалал яамызы дыңнаткан.

Тываның Баштыңы Росавтоорук-биле орук хөгжүлдезиниң беш чыл планының дугайында саавырда атты салган 17.11.2022 Тываның Баштыңы Росавтоорук-биле орук хөгжүлдезиниң беш чыл планының дугайында саавырда атты салган

Тываның Чазаа Россияның федералдын орук агентилели-биле ТР-ниң девискээринде регионнуң, азы муниципалдар аразының болгаш тус черниң автомобиль оруктарын хөгжүдер дугайында меморандумунда атты салган.

«Кадык камгалалы» национал төлевилели-биле Тывада көдээ эмнелгелер экижээн 17.11.2022 «Кадык камгалалы» национал төлевилели-биле Тывада көдээ эмнелгелер экижээн

Тывада «Кадыкшылдың оруу» губернатор төлевилелин боттандырарының арга-хевирин өскертир. Республиканың кадык камгалал сайыды Анатолий Югай «Кадык камгалалы» национал төлевилел боттаныышкынының ачызында бөгүн кожуун эмнелгелерин амгы үениң дериг-херекселдери-биле хандырып, суурларны тускай мергежилдиг эмчилер-биле четчелеп турарын дыңнаткан. 

Тывадан тускай шериг операциязының киржикчилерин деткээн ачы-буян концерти болуп эртер 16.11.2022 Тывадан тускай шериг операциязының киржикчилерин деткээн ачы-буян концерти болуп эртер

Четвергде, ноябрь 17-де, Улусчу чогаадылга бажыңынга “Кара ирбиш” («Чёрный барс») бөлүк тускай шериг операциязының киржикчилерин деткип ачы-буян концертин көргүзер.

Ноябрьның 24 база 26-да Тываның кызыгаар пунктулары таварты шимчээшкинни түр када тургузар 16.11.2022 Ноябрьның 24 база 26-да Тываның кызыгаар пунктулары таварты шимчээшкинни түр када тургузар

2022 чылдың ноябрь 24 база 26 хүннеринде күрүне кызыгаарында «Хандагайты» (Боршоо), «Цагаан-Толгой» база «Шара-Суур» эрттирилге пунктулары таварты шимчээшкинни түр када тургузар.

Максим Решетников биле Владислав Ховалыг Тыва Республиканың социал-экономиктиг хөгжүлдезин чугаалашкан 16.11.2022 Максим Решетников биле Владислав Ховалыг Тыва Республиканың социал-экономиктиг хөгжүлдезин чугаалашкан

Россияның экономиктиг хөгжүлде сайыды Максим Решетников биле Тыва Республиканың Баштыңы Владислав Ховалыг регионнуң социал-экономиктиг хөгжүлдезиниң, хөгжүлдениң бот-тускайлаң программазын узадырының, мурнады боттандырар инвестиция төлевилелдериниң энергохандырылгазының болгаш инфраструктура төлевилелдерин боттандырарының айтырыгларын сайгарып чугаалашкан.

Тываның Тудуг яамызының удуртукчузу биле Тываның Баштыңы регионнуң тудуг адырының хөгжүлдезин чугаалашкан 15.11.2022 Тываның Тудуг яамызының удуртукчузу биле Тываның Баштыңы регионнуң тудуг адырының хөгжүлдезин чугаалашкан

РФ-тиң тудуг болгаш ЧКА сайыды Ирек Файзуллин биле Тыва Республиканың Баштыңы Владислав Ховалыг Россияның Тудуг яамызынга ужурашкан. «Чурттаар оран-сава болгаш хоорай хүрээлели» национал төлевилелдиң күүселдези, ол ышкаш республиканың тудуг адырын хөгжүдери болгаш чедир кылдынмаан объектилерни доозары - ажыл-агыйжы ужуражылганың кол темалары болган.

Тываның Чазаа «Росагролизинг» АН-биле кады ажылдажылга керээзин чарган 15.11.2022 Тываның Чазаа «Росагролизинг» АН-биле кады ажылдажылга керээзин чарган

Тываның Чазаа тус черниң көдээ ажыл-агый бүдүрүкчүлеринге тускай техника садып алыр күрүне деткимчезин көргүзер ажылды чорудуп турар. Бо хүннерде регион «Росагролизинг» акционерлиг ниитилел-биле кады ажылдажылганың чаа керээзин чарган. 

Тываның Баштыңы республика чурттакчылары-биле дорт харылзааже үнер 15.11.2022 Тываның Баштыңы республика чурттакчылары-биле дорт харылзааже үнер

Ноябрь 26-да 15 шакта Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг дорт эфирге чурттакчы чоннуң айтырыгларынга харыылаар. Дорт харылзааны хемчегниң методологтуг болгаш техниктиг үделгезин хандырып турар Тываның Регион удуртулгазының төвүнүң (ЦУР) шөлүнге эрттирер.

Тывада чурттакчы чоннуң 43 хуузу грипптен тарыткан 14.11.2022 Тывада чурттакчы чоннуң 43 хуузу грипптен тарыткан

Росхереглекчилер хайгааралының регион эргелелиниң специалистери бөгүнде Тывада эпидемиологтуг байдал чогумчалыг дээрзин демдеглээн. Чаа коронавирус халдывырындан аараан чоруктарның саны баткан. 

Тываның тараажылары камгалалдыг шөлдеринге когаралын эгидип алыр 14.11.2022 Тываның тараажылары камгалалдыг шөлдеринге когаралын эгидип алыр

Бо чайын кааңнаашкындан чидириглиг болган Тываның үш тараажызы көдээ ажыл-агый камгаладылгазының керээзи-биле компенсацияны алыр. Республиканың Көдээ ажыл-агый болгаш аъш-чем яамызы ооң дугайында дыңнаткан.

Тывадан шериг албанныгларга мобилизация дээш чаңгыс катап бээр төлевирже 68 миллион рубль акшаны төлээн 14.11.2022 Тывадан шериг албанныгларга мобилизация дээш чаңгыс катап бээр төлевирже 68 миллион рубль акшаны төлээн
Т

ывадан мобилизация-биле шериг албанынче 684 кижи кыйгырткан. Оларның өг-бүлелеринге янзы-бүрү дузаламчы хемчеглерин чедирип турар.
Мобилизацияже кыйгыртканнарның өг-бүлелеринге дузаламчы айтырыгларының талазы-биле, оларның өг-бүлелеринден база төрелдеринден дыңнадыгларны болгаш звоноктарны хүлээп, ажылдап кылыр республиканың каттышкан штавы ажылдап турар.

Рустам Минниханов: Татарстан биле Тываның үре-түңнелдиг кады ажылдажылгазын демниг күжениишкиннеривис-биле быжыглап шыдаар бис 14.11.2022 Рустам Минниханов: Татарстан биле Тываның үре-түңнелдиг кады ажылдажылгазын демниг күжениишкиннеривис-биле быжыглап шыдаар бис

Татарстан машина тудуунуң, ооң иштинде «КАМАЗ» автомобильдер артык кезектерин хандырар адырында, ол ышкаш энергетика, тудуг база инфраструктура төлевилелдерин боттандырарынга, нефтехимия база дугуй продукциязы, газотурбина шимчедикчилери, үлетпүр болгаш соодукчу дериг-херекселдер, өске-даа продукциялар талазы-биле Тыва-биле кады ажылдаарынга белен деп, Татарстанның Президентизиниң парлалга албаны дыңнаткан.

Тываның Баштыңы Татарстанда Чоннар найыралының бажыңынга чораан 14.11.2022 Тываның Баштыңы Татарстанда Чоннар найыралының бажыңынга чораан

Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг ажылчын сургакчылаашкын үезинде Чоннар найыралының бажыңынга чораан. Бо чылын Татар Республиканың чоннарының Ассамблеязы тургустунганындан бээр 30 чыл болган оюн демдеглеп турар.

Тыва биле Татарстан Кады ажылдажылга дугайында дугуржулганы чаарткан 14.11.2022 Тыва биле Татарстан Кады ажылдажылга дугайында дугуржулганы чаарткан

Татарстанның бүдүрүлгелери Тыва Республика ышкаш регионнар-биле кады ажылдажылгага сонургалдыг деп, Татарстанның Президентизи Рустам Минниханов Тыва Республиканың Баштыңы Владислав Ховалыг-биле ужуражып тура демдеглээн. 

«БТК-групп» акционерлиг ниитилел Тывада бүдүрүлгезин калбарткан 11.11.2022 «БТК-групп» акционерлиг ниитилел Тывада бүдүрүлгезин калбарткан

«БТК-групп» акционерлиг ниитилел Тыва Республиканың Чазаа-биле дугуржулга керээзи езугаар, Тываның Экономиктиг хөгжүлде болгаш үлетпүр яамызының чанында “Тыва Республиканың инвестиция хөгжүлдезиниң агентилели” күрүнениң автономнуг албан чериниң бүдүрүлге шөлүн алгыдып, ажылдакчылар санын көвүдеткен .

Тываның эмнелге организацияларының автопарыгын чаа дүрген дуза автомобильдери-биле четчелээн 11.11.2022 Тываның эмнелге организацияларының автопарыгын чаа дүрген дуза автомобильдери-биле четчелээн

Тываның Чазаа регионнуң кадык камгалалының эде дерилгезинче улуг ажылды чорудуп турар. Кызыл, Каа-Хем, Мөңгүн-Тайга, Бии-Хем, Таңды, Тере-Хөл, Тес-Хем, Улуг-Хем, Чеди-Хөл база Эрзин кожууннарның төп кожуун эмнелгелери база кожууннар аразының эмнелге төптери, шупту 10 организацияның удуртукчулары амгы үении-биле четчелетинген 12 автомашинаның дүлгүүрлерин алган.

Енисей Сибириниң аныяктары Кызылга эртер шуулганга боттарының инновацияларын таныштырар 10.11.2022 Енисей Сибириниң аныяктары Кызылга эртер шуулганга боттарының инновацияларын таныштырар

Ноябрьның 17-18 хүннеринде Тываның найысылалынга «Инновациялар-2022» деп IV регионнар аразының аныяктарның чаартыкчы чорук шуулганы болуп эртер. «Енисей Сибири» төлевилел чорудуунуң хемчээн Тываның күрүне университеди, Хакассияның күрүне университеди база Сибирьниң федералдыг университеди организастап эрттирер.

Тываның Баштыңы тускай шериг операциязының киржикчизи Каң-Демир Лопсан-Комбу-биле ужурашкан 10.11.2022 Тываның Баштыңы тускай шериг операциязының киржикчизи Каң-Демир Лопсан-Комбу-биле ужурашкан

Украинага тускай шериг операциязынга киржип чораан Каң-Демир Лопсан-Комбу-биле Тываның Баштыңы ужурашкан. Шериг операциязының үезинде дайынчы эжин камгалап каанының дугайында «Малахов» телепрограммага көргүскен ооң төөгүзү дыка хөй кижилерни хаара тудупкан.

Чоннуӊ амыр-дыжын болгаш хөй-ниитиниӊ корум-чурумун камгалап чоруур шагдааларга республиканыӊ Баштыӊының байыр чедириишкини 10.11.2022 Чоннуӊ амыр-дыжын болгаш хөй-ниитиниӊ корум-чурумун камгалап чоруур шагдааларга республиканыӊ Баштыӊының байыр чедириишкини

Чоннуӊ амыр-дыжын болгаш хөй-ниитиниӊ корум-чурумун камгалап чоруур шагдааларга республиканыӊ Баштыӊы Владислав Ховалыг байыр чедирип турарын социал четкиде бодунуӊ блогунга бижээн:

Тываның найысылал школаларынга диш эмнээр өрээлдерни ажылдадыр 10.11.2022 Тываның найысылал школаларынга диш эмнээр өрээлдерни ажылдадыр

Республиканың Кадык камгалал яамызы чурттакчы чонга шынарлыг эмчи дузазының чедирилгезин экижидер хемчеглерни ап чорудуп турар. Чаа өөредилге чылының эгелээни-биле чергелештир, Кызылдың чеди школазында стоматология кабинеттери ажыттынган.

Якут дылче очулдуртунган «Хунан-Кара» деп маадырлыг эпостуң чаа үндүрүлгезиниң таныштырылгазы Тывага болуп эрткен 09.11.2022 Якут дылче очулдуртунган «Хунан-Кара» деп маадырлыг эпостуң чаа үндүрүлгезиниң таныштырылгазы Тывага болуп эрткен

Саха (Якутия) база Тыва республикаларның аразында парламентилер кады ажылдажылгазы-биле, ЮНЕСКО-нуң камгалалының ачызында “Делегей чоннарының маадырлыг тураскаалдары” деп чоннар аразының төлевилели-биле номну белеткеп, үндүрген.

Тывада суггарылга системаларын 2023 чылда катап тургузар 09.11.2022 Тывада суггарылга системаларын 2023 чылда катап тургузар

Республикада мелиорация комплекизин катап тургузар ажылдар шимчей берген. Бо хонуктарда Тываның Көдээ ажыл-агый болгаш аъш-чем аямызы үш суггарылга системазын катап тургузарының төлевилелин Чазакче киирген.

Тывага хамааты камгалалының талазы-биле өөредилгелер эртип турар 09.11.2022 Тывага хамааты камгалалының талазы-биле өөредилгелер эртип турар

Тывада хамааты болгаш девискээр камгалалының талазы-биле калбак өөредилгелер эртип турар. РФ-тиң Президентизи Владимир Путинниң даалгазы езугаар, российжи өске-даа регионнарда ведомстволар аразының комплекстиг ындыг белеткелдери чоруп турар.

Тыва Ада-чурттуң Улуг дайынының хоочуну Владимир Мухин-биле байырлажып турар 08.11.2022 Тыва Ада-чурттуң Улуг дайынының хоочуну Владимир Мухин-биле байырлажып турар

Ада-чурттуң Улуг дайынының хоочуну Владимир Николаевич Мухин 98 харлыында мөчээн. Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг хоочуннуң төрээн болгаш чоок кижилеринге кажыыдалын илередип, орнукшудулга езулалынга херек дузаны өг-бүлеге көргүзер даалганы ТР-ниң Күш-ажыл болгаш социал политика яамызынга берген.

Тываның Чазаанга Кызыл хоорайның бурунгаар хөгжүлдезин сайгарып чугаалашкан 08.11.2022 Тываның Чазаанга Кызыл хоорайның бурунгаар хөгжүлдезин сайгарып чугаалашкан

Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг Тываның найысалалының мэрия төлээлери база Кызыл хоорайның Төлээлекчилер хуралының депутаттары-биле ужуражып, ажыл-агыйжы чугааны чоруткан.

Энергия камналгазының талазы-биле бүгү-российжи диктантыны бижииринче Тываның чурттакчыларын чалаан 08.11.2022 Энергия камналгазының талазы-биле бүгү-российжи диктантыны бижииринче Тываның чурттакчыларын чалаан

Тываның 12 хардан өрү назылыг чурттакчы бүрүзү https://energydict.ru/ сайтыга онлайн хевирге эртер III бүгү-российжи «Е-Диктантыга» киржип, бажыңга энергияны камнаарынга хамаарыштыр бодунуң билиглерин хынап болур.

Россияның суг курлавырлары Тывада камгалал чал тудуун доозарынга 200 млн рубьльди үндүрген 07.11.2022 Россияның суг курлавырлары Тывада камгалал чал тудуун доозарынга 200 млн рубьльди үндүрген

Кызылдың барыын талазында камгалал чалды төндүр тударынга Тыва немей 200 ажыг млн рубльди алыр. ТР-ниң арга-арыг болгаш бойдус ажыглал сайыдының оралакчызы Алексей Арчимаев, инженерлиг камгалал объектизинде тудуг ажылдары графиктен мурнай чоруп турарын көргеш, Россияның суг курлавырлары бо чылын тудугга немелде акшаландырышкынны үндүрер шиитпирни хүлээп алганын дыңнаткан.

Тывада дарый дыңнадыышкын системазын хынаар 07.11.2022 Тывада дарый дыңнадыышкын системазын хынаар

Тыва Республиканың хамааты камгалал болгаш онза байдалдар албанының республиканың чурттакчы чонунга дыңнадып турары болза, Тыва Республиканың чурттакчы чонунга дарый дыңнадыышкын чедирер системаның беленин хынаан комплекстиг хемчег 2022 чылдың ноябрь 8-те 10.30 минутадан 10 шак 48 минутага чедир эртер.

Тываның Кадык камгалал яамызы республикада амгы демографтыг байдалды илеткээн 07.11.2022 Тываның Кадык камгалал яамызы республикада амгы демографтыг байдалды илеткээн

ТР-ниң Кадык камгалал яамызы бо чылдың тос айында республикада демографтыг байдалды анализтээн илеткелди кылган. Сайыт Анатолий Югайның илеткелинден алырга, чыл эгезинден тура Тывада өзүп-төрүттүнер чорук эвээжээн, ол ышкаш өлүп-хораар чорук саны база кызырылган.

“Тыва дыл – чоннуң өнчүзү” деп тыва дылга тураскааткан чедиги шуулган болуп эрткен 01.11.2022 “Тыва дыл – чоннуң өнчүзү” деп тыва дылга тураскааткан чедиги шуулган болуп эрткен
Бөгүн, Тыва дылдың хүнүнде, Улусчу чогаадылга бажыңынга, республиканың эртем  болгаш башкылар ниитилежилгези, чогаалчылар, күрүне эрге-чагыргазы болгаш хөй-ниити организацияларының төлээлери, аныяктарның хөй-ниити организациялары, чогаадыкчы интеллигенция “Тыва дыл – чоннуң өнчүзү” деп чедиги шуулганны эрттирген.

Дыштанылга хонуктарында уругларның айыыл чок чоруун хандырар хемчеглерни Тываның Чазаанга чугаалажып сайгарган 01.11.2022 Дыштанылга хонуктарында уругларның айыыл чок чоруун хандырар хемчеглерни Тываның Чазаанга чугаалажып сайгарган
Күскү дыштанылга үезинде эң чугула айтырыгларның бирээзи - уругларның айыыл чок чоруунуң хандырар айтырыгны Владислав Ховалыг аппарат хуралында көдүрген.

Тываның автооруктарынга баштайгы хар бергедээшкиннерни болдурган 01.11.2022 Тываның автооруктарынга баштайгы хар бергедээшкиннерни болдурган
Тывага октябрьның 28-тен 29 дүнезинче чагган баштайгы хар арт-сыннарга бергедээшкиннерни база орук-транспорт болуушкуннарын болдурган. РФ-тиң ОБЯ ТР-де регион эргелели чазактың аппарат хуралында Тываның Баштыңынга республиканың автооруктарында байдалдың дугайында илеткээн. 

Тывада Кызыл – Хандагайты аразында автобус-биле доктаамал аргыжылганы ажыткан 01.11.2022 Тывада Кызыл – Хандагайты аразында автобус-биле доктаамал аргыжылганы ажыткан
Октябрьның 30-ден эгелеп республиканың найысылалы Кызыл хоорай биле кыдыг-кызыгаар Өвүр кожууннуң төвү Хандагайты суурже муниципалдар аразының база бир маршруду Тывада ажыттынган. 

Айдың Чюдюкту Тываның Чазааның вице-премьеринде томуйлаан 31.10.2022 Айдың Чюдюкту Тываның Чазааның вице-премьеринде томуйлаан
Тываның Баштыңы бөгүн аппарат хуралында чаа вице-премьер Айдың Чюдюкту чазак кежигүннеринге таныштырган. А. Чюдюк ТР-ниң Чазааның даргазының иштики политика талазы-биле оралакчызының хүлээлгезин күүседир.

Тываның эрге-чагыргазы балык үлетпүрүн хөгжүдер ажылды күштелдирер 31.10.2022 Тываның эрге-чагыргазы балык үлетпүрүн хөгжүдер ажылды күштелдирер
Тываның Чазаанга эрткен республиканың Балык ажыл-агый чөвүлелиниң хуралында, балык адырының амгы байдалын болгаш ооң алыс кедизин сайгарып чугаалашкан.

Тывада дыка хөй фермерлер болгаш көдээ ажыл-агый кооперативтери национал төлевилел боттанылгазының күрүне деткимчезин ажыглап турар 31.10.2022 Тывада дыка хөй фермерлер болгаш көдээ ажыл-агый кооперативтери национал төлевилел боттанылгазының күрүне деткимчезин ажыглап турар

“Биче болгаш ортумак сайгарлыкчы чорук болгаш хууда сайгарлыкчы чорукту деткиири” национал төлевилел-биле күрүне деткимчезин ап турар агробизнес төлээлериниң саны Тывада көвүдээн. 

Тыва «Географтыг диктантыны» бижиир 31.10.2022 Тыва «Географтыг диктантыны» бижиир
Орус географтыг ниитилелдиң октябрь 30-де болуп эртер «Географтыг диктант» VIII чырыдыышкын акциязынга Тываның чурттакчылары база киржир. 

Тывада мобилизаттынган хамаатылардан тургустунган мото-адыгжы батальонну үдээн 31.10.2022 Тывада мобилизаттынган хамаатылардан тургустунган мото-адыгжы батальонну үдээн

Кызылда мото-адыгжы бригаданың баазазынга Тыва Республикадан кыйгырткан хамаатылардан тургустунган батальонну үдээн. Дайынчылар Россия Федерациязының Президентизи, дээди кол командылакчы В.В. Путинниң Төрээн чуртувустуң айыыл чок чоруун хандырып, ону камгалаар дээн айтыышкынын күүседири-биле аъттыпкан.

Тывада оперативтиг штаб чурттакчы чонга садар хөмүрде кызыгаарлаашкынны ап кааптарын Тываның даг-руда компаниязынга сүмелээн 28.10.2022 Тывада оперативтиг штаб чурттакчы чонга садар хөмүрде кызыгаарлаашкынны ап кааптарын Тываның даг-руда компаниязынга сүмелээн
Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг РФ-тиң Президентизиниң регионнарда айыыл чок чоруктуң чугула деңнелин хандырар чарлыын күүседир оперативтиг штабтың ээлчеглиг хуралын эрттирген.

Тываның чурттакчылары 2023 чылда мобильдиг интернетти кайы суурже шөйерин боттары шилиир 28.10.2022 Тываның чурттакчылары 2023 чылда мобильдиг интернетти кайы суурже шөйерин боттары шилиир
Россияның Чурагай яамызы 2023 чылда дүрген дамчыыр мобильдиг интернетти баштай киирер 100-ден 500 чурттакчылыг суурларны шилээн онлайн-бадылаашкынны Күрүне ачы-дуза (Госуслуги) порталында эгелээн.

Тываның Баштыңы өөредилге яамызынга билигниң шынарын бедидер системаны ажылдап кылыр даалганы берген 28.10.2022 Тываның Баштыңы өөредилге яамызынга билигниң шынарын бедидер системаны ажылдап кылыр даалганы берген
Өөредилге яамызының удуртулгазы база башкылаашкын ниитилежилгезиниң чамдык төлээлери-биле ужуражылга үезинде, Владислав Ховалыг республикада өөредилгениң шынарын бедидер программаны ажылдап кылыр даалганы берген.

«Россияның почтазы» Тывада 8 көдээ салбырларны эде чаартырын доозуп турар 28.10.2022 «Россияның почтазы» Тывада 8 көдээ салбырларны эде чаартырын доозуп турар
 «Почта Россияның почтазы» АН-ның Сибирь макрорегионунуң директору Александр Завьялов Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг-биле ужуражып тура, көдээ почта салбарыларын эде чаартыр программа дугайында таныштырган. 

Тывада школачыларга халас дүштеки чемниң өртээн улгаттырган 28.10.2022 Тывада школачыларга халас дүштеки чемниң өртээн улгаттырган
Тывада эге школа өөреникчилеринге изиг чемниң өртээн 64,56 рубль турганындан, 85, 25 рубль чедир өстүрген. Республиканың Чазаа бо неделяда чогуур доктаалды бадылаан, ТР-ниң Өөредилге яамызы аъш-чем өртээниң өскени-биле дүштеки чемниң төлевири өскенин тайылбырлаан.

Республиканың Чурагай хөгжүлдезиниң яамызы-биле МТС кампанияның кады боттандырган төлевилели Тываның ыраккы суурларын мобильдиг Интернетке кошкан 27.10.2022 Республиканың Чурагай хөгжүлдезиниң яамызы-биле МТС кампанияның кады боттандырган төлевилели Тываның ыраккы суурларын мобильдиг Интернетке кошкан
Регионнуң Чурагайлыг хөгжүлде яамызы биле МТС компаниязы «Чурагайлыг экономика» национал төлевилелдиң «Информация инфраструктуразы» федералдыг төлевилели база “Бис харылзаада бис” губернатор төлевилелиниң чорудуу-биле  Тываның ыраккы суурларын мобильдиг харылзаага кожар төлевилелди дооскан.

Тывада чаа шаңнал – “Энерел сеткили дээш” деп медальды тургускан 27.10.2022 Тывада чаа шаңнал – “Энерел сеткили дээш” деп медальды тургускан
Тывада ачы-буян чедирикчилерин база эки турачы волонтерларны күрүне шаңналдары-биле демдеглээр. «Энерел сеткили дээш» медальды тургузар дугайында хоойлунуң төлевилелин республиканың чазаа деткээш, сайгарып көөр кылдыр Дээди Хуралче киирген.

Тыва Республика аныяктар политиказының хөгжүлдезинче 64 млн рубльди алыр 26.10.2022 Тыва Республика аныяктар политиказының хөгжүлдезинче 64 млн рубльди алыр
“Регион аныяктарга” төлевилел чорудуу-биле Аныяктар херектериниң федералдыг агентилел конкурузунга тиилээннерниң санынче Тыва Республиканың Аныяктар херээниң талазы-биле агентилелдиң ажылдап кылганы Аныяктар политиказының комплекстиг хөгжүлде программазының концепциязы кирген.

Тываның өөредилге сайыдының оралакчызы Евгений Овсянниковту “Эрес-дидим чоруу дээш” медаль-биле шаңнаан 26.10.2022 Тываның өөредилге сайыдының оралакчызы Евгений Овсянниковту “Эрес-дидим чоруу дээш” медаль-биле шаңнаан
Тускай шериг операциязының үезинде дайынчы даалгаларны күүседип тура, эрес-дидим болгаш коргуш чок чоруун көргүскени дээш, “Эрес-дидим чоруу дээш” медальды Тыва Республиканың өөредилге сайыдының оралакчызы Евгений Овсянниковка тывыскан.

Тываның Чазаа база Ажаалга банкызы ПАН кады ажылдажылга керээзин чарган 26.10.2022 Тываның Чазаа база Ажаалга банкызы ПАН кады ажылдажылга керээзин чарган
Ажаалга банкызының Сибирьде банкызының даргазы Дмитрий Солнцевке баштаткан кредит албан чериниң төлээлери-биле ужуражылга үезинде, регионнуң баштыңы Владислав Ховалыг кады ажылдажылга Дугуржулгазынга атты салган.

Тываның Баштыңы Енисей Сибирин хөгжүдер корпорацияның удуртукчузу-биле ажыл-агыйжы ужуражылганы эрттирген 30.09.2022 Тываның Баштыңы Енисей Сибирин хөгжүдер корпорацияның удуртукчузу-биле ажыл-агыйжы ужуражылганы эрттирген
Тыва Республиканың II Тудуг шуулганын база “Енисей Сибири – келир үениң хоорайлары” Красноярскиниң экономиктиг форумунуң (КЭФ) стратегтиг сессиязын эрттирер дээш республикада келген Енисей Сибирин хөгжүдер корпорацияның чиңгине директору Сергей Ладыженко-биле Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг ужурашкан.

Тывада өртке удур онза чурумну октябрь 19-ка чедир узаткан 30.09.2022 Тывада өртке удур онза чурумну октябрь 19-ка чедир узаткан
Республика девискээринде өртке удур онза чурумну сентябрь 29-тан октябрь 19-ка чедир узаткан. Ол дээрге, арга-арыг киреринге, одаг кыпсырынга, бажыңнар база чурттакчылыг пунктлар чоогунга кургаг сиген болгаш бок өрттедиринге кызыгаарлаашкыннары узатканы-дыр. 

Тываның кожууннарында мобилизацияже кыйгыртканнарның өг-бүлелеринге хөмүрнү дүжүрүп, шээр малды чедирип турар 30.09.2022 Тываның кожууннарында мобилизацияже кыйгыртканнарның өг-бүлелеринге хөмүрнү дүжүрүп, шээр малды чедирип турар
Муниципалдыг районнар чагыргалары республика Баштыңының даалгазын күүседип, курлавырда кижилерниң өг-бүлелеринге баштайгы дээрезинде бирги дуза кылдыр дириг хойну база хөмүрнү чедирип эгелээн.

Бүгү-российжи халас юридиктиг дуза хүнүнге Тыва база каттышкан 29.09.2022 Бүгү-российжи халас юридиктиг дуза хүнүнге Тыва база каттышкан
Сентябрь 30-де бүгү Россияда халас юридиктиг дуза көргүзериниң хүнүн демдеглеп эрттирер. Россияның Юристер ассоциациязының база «Чаңгыс демниг Россия» партиязының даргазы Д.А. Медведевтиң регионнуң Хөй-ниити хүлээп алыышкынында Кижиниң эргелериниң талазы-биле бүрүн эргелиг төлээ чериниң юристери ол хүн Тывага халас юридиктиг дузаны көргүзери-биле хамаатыларны хүлээп алыр.

Тывада туризм адырының хөгжүлдезин аңгы ведомство чорудар 29.09.2022 Тывада туризм адырының хөгжүлдезин аңгы ведомство чорудар
Тывада туризм талазы-биле аңгы агентилелди тургускан. Республика Баштыңы регионнуң туризм адырын хөгжүдер айтырыглар-биле ажылдаар аңгы ведомствону чазактың тургузуунга хевирлээр шиитпирни үндүрген.

Тывада өскүстерге чурттаар оран-сава садып алыр сертификаттарны берген 29.09.2022 Тывада өскүстерге чурттаар оран-сава садып алыр сертификаттарны берген
Тыва Республиканың Чазааның даргазының оралакчызы Елена Хардикова республиканың алды чурттакчызынга чурттаар оран-сава садып алыр сертификаттарны тывыскан.

Тываның Нотариалдыг палатазы мөөңнээшкинде хамаатыларга чиигелделерни доктааткан 29.09.2022 Тываның Нотариалдыг палатазы мөөңнээшкинде хамаатыларга чиигелделерни доктааткан
Долу эвес мобилизация-биле шериг албанынче кыйгырткан хамаатыларны эрге-хоойлу болгаш техниктиг айтырыглар талазы-биле нотариустуң ачы-дузазын алганы дээш төлевирден хостаан. Тыва Республиканың Нотариалдыг палатазының президентизи Марианна Иргит ооң дугайында дыңнаткан.

Тывада онза камгалалдыг бойдус девискээрлеринче төлевирни доктааткан 29.09.2022 Тывада онза камгалалдыг бойдус девискээрлеринче төлевирни доктааткан
Тываның Чазаа онза камгалалдыг категорияга хамааржыр бойдус девискээрлеринче төлевирлиг кирер кылыр шиитпирни үндүрген. Сентябрь 27-де чогуур доктаалды бадылаан

Тывадан мобилизацияже кыйгыртканнарның өг-бүлелеринге аъш-чем аймаа, шээр мал база одаар чүүл-биле дузалаар 28.09.2022 Тывадан мобилизацияже кыйгыртканнарның өг-бүлелеринге аъш-чем аймаа, шээр мал база одаар чүүл-биле дузалаар
Тыва Республиканың Баштыңының даалгазы-биле, региондан мобилизацияже кыйгырткан кижилерниң өг-бүлелеринге аъш-чем аймаан, бир баш шээр малды база хөмүр азы ыяшты бээр. Күш-ажыл болгаш социал политика яамызының баазазында ажыткан, мобилизацияже кыйгырткан хамаатыларның өг-бүлелеринге деткимче көргүзер төп таварыштыр деткимчениң хемчеглерин үлээр ажылды чорудар. 

Тываның Арга-арыг яамызының корпоративтиг программазы эң эки 10-нуң санынче кирген 28.09.2022 Тываның Арга-арыг яамызының корпоративтиг программазы эң эки 10-нуң санынче кирген
«Демография» национал төлевилелдиң “Хөй-ниитиниң кадыкшылын быжыглаары” деп төлевилели-биле республиканың хөй-ниити кадыкшылы база медицина профилактиказы төптүң боттандырган кадыкшыл быжыглаар “Кадык амыдырал база эки сагыш-сеткил – чедиишкинниг коллектив” төлевилели эң эки 10-нуң санынче кирген.

Владислав Ховалыгның саналдааны-биле, Тывадан мөөңнээшкинче кыйгыртканнарның өг-бүлезинге дуза кадар штабты тургузар 28.09.2022 Владислав Ховалыгның саналдааны-биле, Тывадан мөөңнээшкинче кыйгыртканнарның өг-бүлезинге дуза кадар штабты тургузар
Сентябрь 27-де, Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг политиктиг партияларның удуртукчулары база активчилери-биле ужурашкаш, республикадан мобилизацияже кыйгырткан чурттакчыларның өг-бүлелеринге дуза кадар чаңгыс аай төптү тургузар саналды киирген.

Тываның Баштыңы дорт дамчыдылга үезинде журналистерниң айтырыгларынга харыылаар 27.09.2022 Тываның Баштыңы дорт дамчыдылга үезинде журналистерниң айтырыгларынга харыылаар
Бөгүн, сентябрьның 27-де, 19.00 шакта, Тыва Республиканың Баштыңы Владислав Ховалыг-биле парлалга-конференциязының үезинде, регионнуң удуртукчузу массалыг информация чепсектериниң төлээлериниң айтырыгларынга харыылаар.

Тывада мал чемин белеткээр кампания дооступ турар 27.09.2022 Тывада мал чемин белеткээр кампания дооступ турар
ТР-ниң Көдээ ажыл-агый болгаш аъш-чем яамызының дыңнадыы-биле алырга, республиканың кожууннары мал чемин белеткээр планын 88 хуу чедирип алган.
Республикада ийи кожуун – Таңды (112 %) база Тожу (116%) мал чеми белеткээр планын ажыр күүсеткен.

Тываның школачыларын бүгү-российжи киберспортчу оюннарга киржир кылдыр чалаан 27.09.2022 Тываның школачыларын бүгү-российжи киберспортчу оюннарга киржир кылдыр чалаан
Россияның компьютер спортунуң талазы-биле федерацияның 2018 чылдан бээр эрттирип турары школачылар аразынга компьютер спортунуң талазы-биле “Бүгү-Россияның интеллектуалдыг-киберспорт лигазы” бүгү-российжи оюннарның регион чадазынга киржир чагыгларны Тывада хүлээп эгелээн. 

Туриндустрияның эксперттери «Сибирь дыштанылгалары» национал маршруттуң Тывада объектилеринге үнелелди берген 27.09.2022 Туриндустрияның эксперттери «Сибирь дыштанылгалары» национал маршруттуң Тывада объектилеринге үнелелди берген
Россияның аңгы-аңгы регионнарындан турисчи компанияларның төлээлери “Сибирь дыштанылгалары” национал турисчи маршрут талазы-биле Ростуризмниң информастыг турун боттандырып, эрткен неделяда республикага келгеш барган.

Тываның Баштыңы одаар чүүл складтарында өртек-үнеге контрольду шыңгыырадырын айыткан 27.09.2022 Тываның Баштыңы одаар чүүл складтарында өртек-үнеге контрольду шыңгыырадырын айыткан
Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг одалга-энергетика комплекизин удуртуп турар бодунуң оралакчызы Александр Брокертке республиканың одаар чүүл складтарындан чурттакчы чонга хөмүрнү чедирер өртектер-биле байдалды контрольга алырын дааскан.

Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг долу эвес мобилизацияны онза кичээнгейде алган 27.09.2022 Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг долу эвес мобилизацияны онза кичээнгейде алган
Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг долу эвес мобилизацияның республикада шын чоруттунуп турарын онза кичээнгейде  тудуп турар. 55 дугаар мотоадыгжы бригада баазазында мөөңнеттинген курлавырда шериг тыва оолдар-биле ол ужуражып четкен.

Тываның Баштыңы Ижевскиге мөчээн кижилерниң чоок кижилеринге кажыыдалын илереткен 26.09.2022 Тываның Баштыңы Ижевскиге мөчээн кижилерниң чоок кижилеринге кажыыдалын илереткен
Ижевскиниң 88 дугаарлыг школазынга аткылажыышкындан 13 кижи чок болган, оларның чедизи бичии уруглар. 21 кижини балыглаан, оларның 14-ү база бичии уруглар. Удмуртияда озал-ондактан чок болганнарга үш хүннүң кажыыдалын чарлаан.

Тываның Баштыңы ажыл-агыйжы сургакчылаашкын-биле Бии-Хемниң юбилейинге киришкен 26.09.2022 Тываның Баштыңы ажыл-агыйжы сургакчылаашкын-биле Бии-Хемниң юбилейинге киришкен
Тываның Баштыңы Бии-Хем кожууннуң тургустунганындан бээр 90 чылдаан юбилейинге киришкен. Чуртта байдалдың ужун бии-хемчилер байырлалын “оожум” эрттирген. Владислав Ховалыг байырлыг хуралда сөстү алгаш, кожуунунуң төөгүзүн камнап, улуг салгалдың ужур-чаңчылдарын төлептиг уламчылап чорууру дээш Бии-Хемниң чурттакчыларга байырын чедирген

Тываның Баштыңы мобилизацияже кыйгыртканнарның учет бижимелдерин таптыг хынаарын негээн 26.09.2022 Тываның Баштыңы мобилизацияже кыйгыртканнарның учет бижимелдерин таптыг хынаарын негээн
Тываның Баштыңы Кызыл хоорайның шериг комиссариадынга чедип, кыйгыртылга талазы-биле ажылдар кайы хире чоруп турарын көрген. Республиканың шериг комиссары Демир-оол Артына база найысылалдың шеригкому Петр Ширко долу эвес мобилизацияны хандырар дээн даалганың күүселдезин Владаслав Ховалыгга илеткээн.

Тывада 38 культура албан черлери пушкин картазында коштунган 26.09.2022 Тывада 38 культура албан черлери пушкин картазында коштунган
Тывада 4,5 муң аныяктар пушкин картазын ажыглап турар. Ол дээрге культурлуг программага киржир эргелиг 14-22 харлыг аныяктарның чүгле 33 хуузу болуп турар.

Россияның VII бүгү-российжи пенсионерлер спартакиадазынга Тываның командазы киржир 26.09.2022 Россияның VII бүгү-российжи пенсионерлер спартакиадазынга Тываның командазы киржир
Регионнуң Пенсионерлер эвилелиниң даргазы Алла Хурума баштаан Тываның командазы -29 хүннеринде Тольятти хоорайга Россияның VII бүгү-российжи пенсионерлер спартакиадазының финалында республиканы төлээлээр.

ТР-де долу эвес мобилизация айтырыгларынга харыылаар "изиг шугум" телефону ажылдап турар 24.09.2022 ТР-де долу эвес мобилизация айтырыгларынга харыылаар "изиг шугум" телефону ажылдап турар
Россияның Президентизи Владимир Путин “Россия Федерациязынга долу эвес мобилизацияны чарлаар дугайында” Чарлыкка холунуң үжүүн сентябрь 21-де салган. Ол хүнден Россияның бүгү регионнарынга долу эвес мобилизацияны чорудар талазы-биле ажылдарны шериг комиссариаттары чорудуп турар.

Тывада бичии даш-чонукчуларының аразынга "Чонар-Даш 2022" конкурсту чарлаан 23.09.2022 Тывада бичии даш-чонукчуларының аразынга "Чонар-Даш 2022" конкурсту чарлаан
РФ-тиң Федерация Чөвүлелиниң сенатору Дина Оюннуң эгелээни чонар-даш уран чүүлүн сайзырадып, салым-чаяанныг уругларны илередиринче угланган конкурсту Тыва Республиканың Өөредилге болгаш Культура яамылары деткээн.

Тываның эрге-чагыргазы чаңгыс аай аккредитация системазында кирген ветеринарлыг лабораторияларның аккредитациялаарынга субсидияны бээр 23.09.2022 Тываның эрге-чагыргазы чаңгыс аай аккредитация системазында кирген ветеринарлыг лабораторияларның аккредитациялаарынга субсидияны бээр
Тываның Чазаа аккредитацияның чаңгыс аай национал системазынче аккредитация алырынга ветеринария албан черлериниң чарыгдалдарынга бюджеттен компенсация бээринге белен. Республика Баштыңы Владислав Ховалыг чогуур доктаалга атты салган.

Тывада уруглар-биле кижизидилге болгаш профилактика ажылдарын күштелдирер 22.09.2022 Тывада уруглар-биле кижизидилге болгаш профилактика ажылдарын күштелдирер
Тывада социал төлевилелдерге грант деткимчезин эде көөр. ТР-ниң Чазааның даргазының оралакчызы Елена Хардикова, келир чылда регион грантыларының конкурс тиилекчилерин аңгы илередирде, спортчу, дыштанылга, чогаадыкчы болгаш уруглар-биле ажылды организастаарынче угланган өске-даа инициативаларны көөрүн дыңнаткан.

Ыраккы Тере-Хөл кожууннуң поликлиниказында капитал септелгени кылган 22.09.2022 Ыраккы Тере-Хөл кожууннуң поликлиниказында капитал септелгени кылган
Тере-Хөл кожуунга чедери берге ырак бол, тудугжулар төп эмнелгезиниң поликлиниказын чаартыр шупту ажылды хуусаазында дооскан. Поликлиника кожууннуң  беш суурунуң 2 муң хире чурттакчы чонун хандырып турар.

«Айыыл чок, шынарлыг оруктар» национал төлевилели-биле Тывада орук ажылдары доостур чоокшулаан 22.09.2022 «Айыыл чок, шынарлыг оруктар» национал төлевилели-биле Тывада орук ажылдары доостур чоокшулаан
«Айыыл чок, шынарлыг оруктар» национал төлевилел чорудуу-биле 2022 чылда республика девискээринде регион болгаш тус черлерниң ниити ажыглалдыг 30,4 км оруун септеп кылыр.

Тываның Чазаа ТР-ниң Шериг комиссариады-биле долу эвес мобилизация ажылынче дарый кирген 22.09.2022 Тываның Чазаа ТР-ниң Шериг комиссариады-биле долу эвес мобилизация ажылынче дарый кирген
Россия Федерациязының Президентизи Владимир Путин Россияда курлавырда шериглерниӊ ччамдыызын мөөӊнээр дугайында Чарлыкка ат салганын чарлаан.

Тывада суггат системазының каттышкан инвентаризациязын кылыр 21.09.2022 Тывада суггат системазының каттышкан инвентаризациязын кылыр
Тываның Баштыңы республиканың суггат системазын катап тургузарынга базым аайы-биле план апаар кол кезектерлиг, тодаргай болгаш ажыктыг “орук картазын” ажылдап кылыр даалганы чазактың аграрлыг блогунга дааскан. 

2023 чылда Тывада үш көдээ библиотеканы чаартыр 21.09.2022 2023 чылда Тывада үш көдээ библиотеканы чаартыр
Россия Федерациязының Культура яамызы 2023 чылда библиотекаларын чаартыр конкурс шилилдезин эрткен РФ-тиң субъектилерин чарлаан.
Тыва Республикадан Барыын-Хемчик кожууннуң төпчүткен кожуун библиотеказы, Мөнгүн-Тайга кожууннуң Мугур-Аксы биле Бай-Тайга кожууннуң Кызыл-Даг суурларының библиотекалары конкурс тиилекчилериниң санынче кирген.

Тес-Хемде «Эзирлерниң уязы» төлевилел-биле ийиги спорт зал ажыттынар 21.09.2022 Тес-Хемде «Эзирлерниң уязы» төлевилел-биле ийиги спорт зал ажыттынар
Бо чылын «Эзирлернин уязы» губернатор төлевилелинде 10 чурттакчылыг чер киржип турар. Бо хүнге чедир оларның хөй кезиинде тудуг ажылдары доозулгалак, деп Тываның Спорт яамызы дыңнаткан. 

Тывага тудугжуларның ийиги шуулганы болуп эртер 21.09.2022 Тывага тудугжуларның ийиги шуулганы болуп эртер
Тыва Республиканың эрге-чагыргазы сентябрь 30-де Кызылга II тудуг шуулганын организастап эрттирер. Енисей Сибирин хөгжүдер корпорация - шуулганның оператору. Шуулган офлайн база онлайн хевирге, ensib.ru сайтыга дорт дамчыдар.

Тывада кожууннар аразынга пассажирлер аргыжылгазын катап эгелээр чаа автобүдүрүлгени ажыткан 21.09.2022 Тывада кожууннар аразынга пассажирлер аргыжылгазын катап эгелээр чаа автобүдүрүлгени ажыткан
Республика баштыңы Владислав Ховалыгның парламентиге  айыткалы езугаар, Тываның Чазаа пассажирлер аргыштырар системаны чурумчудары-биле элээн каш хемчеглерни алган.

Улан-Батор хоорайга “Азияже эжик” 36-гы делегей делгелгезинче Тываның бараан бүдүрүкчүлерин чалаан 20.09.2022 Улан-Батор хоорайга “Азияже эжик” 36-гы делегей делгелгезинче Тываның бараан бүдүрүкчүлерин чалаан
2022 чылдың сентябрь 22-25 хүннеринде Улан-Батор хоорайга Россия Федерациязы биле Моолдуң Садыглажылге төлээ черлериниң “Российжи экспорт төвү” АН-ның деткиишкини-биле Моолдуң Национал салыг-үлетпүр палатазы база найысылалдың удуртулгазы “Улан-Батор кады ажылдажылгазы-2022” улуг делгелге чорудуунуң иштинде “Азияже эжик” 36-гы делегейниң универсалдыг делгелгезин организастап эрттирер.

Красноярскиниң академиктиг симфония оркестри Кызылга Владимир Токаның 80 харлаанынга тураскаадып концертти көргүзер 20.09.2022 Красноярскиниң академиктиг симфония оркестри Кызылга Владимир Токаның 80 харлаанынга тураскаадып концертти көргүзер
Тыва Республиканың шылгараңгай композиторларның бирээзи Владимир Тока бо чылын 80 харлаар турган. Ол хүнге тураскаадып Красноярскиниң филармониязы Тываның күрүне филармониязы-биле кады «Владимир Токаның Енисей акварели» хөгжүм салгалы» төлевилел-биле элээн каш хемчеглерни организастаан.

Тывада бичии уругларның тыва дылда номнар болгаш сеткүүлдериниң "Tuva_read" электроннуг бирги библиотеказы тургустунган 20.09.2022 Тывада бичии уругларның тыва дылда номнар болгаш сеткүүлдериниң "Tuva_read" электроннуг бирги библиотеказы тургустунган
Эрткен неделяда, Тыва культура төвүнге, электроннуг библиотеканың таныштырылгазы болуп эрткен. Библиотеканың фондузунда 1000 номнуң база 100 аудиочогаалдарның электроннуг хоолгалары кирген.

Тываның Чазаанга одалга сезонунуң эгелээнин сайгарып чугаалашкан 20.09.2022 Тываның Чазаанга одалга сезонунуң эгелээнин сайгарып чугаалашкан
Кызыл, Хову-Аксы база Чаа-Хөлде төпчүткен чылыг хандырылгазы график езугаар сентябрь 15-те эгелээн. Тываның одалга болгаш энергетика сайыдының албан-хүлээлгезин күүседип турар Владимир Фунтиков Хову-Аксы биле Чаа-Хөлде септелге кылып турар ийи-чаңгыс бажыңнардан аңгыда, шупту объектилер чылыгда коштунганын Чазактың аппарат хуралында дыңнаткан.

Тывада covid-19-тан аарааннарның 90 хуузу тарытпаан болган 19.09.2022 Тывада covid-19-тан аарааннарның 90 хуузу тарытпаан болган
Тывада коронавирус халдавырындан аарыыр чорук чүгээртээн-даа болза, эпидемияга удур хемчеглерни шыңгыы сагыыры артык эвес.

Тывада шупту арга-арыг өрттерин өжүрген 19.09.2022 Тывада шупту арга-арыг өрттерин өжүрген
Регионнуң диспетчер албанының чеди хонуунуң дыңнадыы-биле алырга, 2022 чылдың сентябрь 19-туң эртенги шактарында республиканың арга-арыг фондузунда чаңгыс-даа өрт чок. Сөөлгү хонуктарда Таңды база Улуг-Хем кожууннарда үш черде база Эрзин кожуунда бир улуг өрттү өжүрген. Республикага чагган чаъстар өрт халавын өжүрүшкен.

Мал чеминиң белеткелин шалыпкын доозар 19.09.2022 Мал чеминиң белеткелин шалыпкын доозар
Бөгүн республика Чазааның аппарат хуралынга ТР-ниң Көдээ ажыл-агый яамызының сентябрь 16-да сан-көргүзүүнге даянгаш берген медээзи алырга, республика 182,7 муң га черде сигенни кезип, 172,2 муң газында мал чемин чыып, бөлген. Ниитизи-биле 195,4 муң тоннаны кезип (эрткен неделядан +40,2 муң тонна хөйнү), азы планның 75,2% күүсеткен.

Тывага Россия студентилериниң археология-этнография конференциязы болуп эртер 19.09.2022 Тывага Россия студентилериниң археология-этнография конференциязы болуп эртер
Регион чазааның деткимчези-биле, сентябрьның 22-24 хүннеринде Тывага, Россия студентилериниң археология-этнографтыг 62-ги конференциязы болуп эртер.
Тываның археологиязынга бо чыл онзагай болган. 

Тываның Орук-транспорт яамызы пассажирлер аргыштырар чаа автобустарны садып алган 19.09.2022 Тываның Орук-транспорт яамызы пассажирлер аргыштырар чаа автобустарны садып алган
Тыва Республиканың Орук-транспорт комплекс яамызының муниципалдыг болгаш муниципалдар аразының маршруттарынга пассажирлер аргыштырылгазының шынарын экижидер дээш садып алганы автобустары республикада чедип келген. 

Губернатор төлевилелдери Кара-Хөлге ийиги тынышты ажыткан 16.09.2022 Губернатор төлевилелдери Кара-Хөлге ийиги тынышты ажыткан
Бай-Тайга кожуунда улуг эвес Кара-Хөл сууру чараш бойдус чурумалы база билдингир кижилери-биле республикада чоргааралдыг. Сөөлгү чылдарда регион чазааның деткимчезиниң ачызында Кара-Хөл көзүлдүр-ле чаартынып, хөгжээн.

Тываның найысылалынга улустуң артизи Максим Мунзукка тураскаалды Дерсу Узаланың овур-хевиринге кылып тургузар 16.09.2022 Тываның найысылалынга улустуң артизи Максим Мунзукка тураскаалды Дерсу Узаланың овур-хевиринге кылып тургузар
Акира Куросаваның «Дерсу Узала» деп кинозунда кол рольду ойнааш делегейге алдаржаан РСФСР-ниң база Тыва АССР-ниң улустуң артизи Максим Мунзукка тураскаалды Тывага ажыдарынга белеткел чоруп турар. 

Тывада «социал» хөмүрнү дүжүрүп эгелээн 16.09.2022 Тывада «социал» хөмүрнү дүжүрүп эгелээн
Тывада одалга сезону эгелээни-биле, регионнуң баштыңы “Социал хөмүр” губернатор төлевилелиниң күүселдезин онза кичээнгейде алган. Бо чылын хөмүр алыкчыларынга 402 өг-бүле немешкен. Владислав Ховалыгның даалгазы езугаар ам 3624 өг-бүле деткимчени алыр. 

Тываның Баштыңы Өвүр кожуунда кол тудугларны хынаан 15.09.2022 Тываның Баштыңы Өвүр кожуунда кол тудугларны хынаан
"Өөредилге" национал төлевилел күүселдези-биле Өвүрнүң Саглы биле Дус-Даг школаларында септелгени бо чылын кылып дооскан. Тудугжулар өөредилге чылы эгелээринге чедир ажылдарны доозуптарга, уруглар сентябрь 1-де чаартынган школазында чаа парталар артынга олурупкан.

Тываның Баштыңы школалар база уруглар садтарын тударынче немелде акшаландырыышкыннарны дугуржуп турар 15.09.2022 Тываның Баштыңы школалар база уруглар садтарын тударынче немелде акшаландырыышкыннарны дугуржуп турар
Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг Москвага федералдыг яамыларже кирип, республиканың өөредилге системазын немей акшаландырар айтырыгларны чугаалажып, дугурушкан. 

Тывада одалга сезону эгелээн 15.09.2022 Тывада одалга сезону эгелээн
Тываның эң улуг чылыг бүдүрүлгези – Кызылдың ЧЭТ сентябрьның 15-тен Кызыл хоорайның база Каа-Хем суурнуң социал ужур-дузалыг объектилеринче чылыгны берип эгелээрин дыңнаткан. 

Тывада дүжүт ажаалдазы уламчылавышаан 14.09.2022 Тывада дүжүт ажаалдазы уламчылавышаан
Тываның тараалаң шөлдерлиг дөрт кожуунунда – Таңды, Бии-Хем, Каа-Хем база Сүт-Хөлде дүжүт ажаалдазы уламчавышаан. ТР-ниң Көдээ ажыл-агый яамызының сентябрь 10-да көргүзүү-биле алырга, 900 гектар ажыг шөлден тараа культуразын чыып алган. 

Тываның найысылалында 9 немелде тарыышкын пунктуларын ажыткан 14.09.2022 Тываның найысылалында 9 немелде тарыышкын пунктуларын ажыткан
Кызылда коронавирус халдавырындан тарылга салдырар немелде тос пунктуну ажылдаткан. 

База бир улусчу көвүрүгнү Тес-Хем кожуунда туткан 14.09.2022 База бир улусчу көвүрүгнү Тес-Хем кожуунда туткан
“Чоннуң көвүрүү” губернатор төлевилели-биле республикада туткан 14 ыяш көвүрүглерниң бирээзи - Тес-Хем кожуунда көвүрүгнү эрткен неделяда ажыглалче киирген. 

Тывада үндүрүг төлекчилери эт-хөреңги үндүрүүн төлээр дыңнадыышкыннарны алыр 14.09.2022 Тывада үндүрүг төлекчилери эт-хөреңги үндүрүүн төлээр дыңнадыышкыннарны алыр

Тывада 2021 чылда эт-хөреңги үндүрүүнге 136 муң үндүрүг дыңнадыышкыннарын белеткеп, ооң 47 муңун “Хуу кабинеттеринче” чоруткан. 85 муң үндүрүг төлекчизи үндүрүг дыңнадыын почтадан алыр. 

Тывада өөскээн арга-арыг өрттериниң хөй кезиинге кижилер буруулуг 13.09.2022 Тывада өөскээн арга-арыг өрттериниң хөй кезиинге кижилер буруулуг
Сентябрьның 8-тен эгелеп, Тываның арга-арыгларында онза байдал чурумун киирген. Регионнуң диспетчер албанының медээзи-биле алырга, бөгүнде арга-арыг фондузунуң черлеринде 4545,5 гектар ниити шөлдүг 22 өрт хып турар (онза байдал чурумун чарлаар мурнунда 10 турган).

Тываның Баштыңы Таңдыда дүжүт ажаадазы кайы хире чоруп турарын көрген 13.09.2022 Тываның Баштыңы Таңдыда дүжүт ажаадазы кайы хире чоруп турарын көрген
Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг Таңды кожуунга ажылчын сургакчылаашкын-биле чораан. Шөлдерде дүжүт ажаалдазы, Бай-Хаакта школа тудуу кайы хире чоруп турарын ол хынаан.

Тываның Одалга болгаш энергетика яамызы – чурттакчы чонга хөмүр-дашты садарын уламчылаар 13.09.2022 Тываның Одалга болгаш энергетика яамызы – чурттакчы чонга хөмүр-дашты садарын уламчылаар
«Тываның даг-руда компаниязы» КХН-ден чурттакчы чонга хөмүр садарын 2022 чылдың сентябрь 12-ден соксадыр дугайында бижик Тыва Республиканың Чазаанга 2022 чылдың сентябрь 9-та кирген. 

Тывада эпидемиологтуг байдал турум 13.09.2022 Тывада эпидемиологтуг байдал турум
Тывада коронавирус халдавырындан хүнде аарыыр чорук чоорту кызырлып эгелээн. Эрткен хонукта республикада ковидтээн 61 таварылганы, ооң мурнунда хүнден 48-ке эвээшти бүрүткээн. 

«Чаңгыс демниг Россия» Тывага эрткен соңгулдаларда тиилээн 13.09.2022 «Чаңгыс демниг Россия» Тывага эрткен соңгулдаларда тиилээн
Чаңгыс аай бадылаашкын хүнүнүң Тывага баш бурунгаар түңнелдерин үндүрген. «Чаңгыс демниг Россия» соңгулда кампаниязын бүзүрелдиг болгаш күштүг чоруткан. Ынчалдыр Тываның Дээди Хуралының – Кызылдың Восточный биле Сүт-Хөлдүң чаңгыс мандаттыг ийи округунче немелде соңгулдаларны партияның төлээлери бүзүрелдиг тиилелге-биле дооскан.

Тываның Чазаа биле Моолдуң Завхан аймааның чагыргазы кады ажылдажылга дугайында дугуржулганы чаарткан 12.09.2022 Тываның Чазаа биле Моолдуң Завхан аймааның чагыргазы кады ажылдажылга дугайында дугуржулганы чаарткан
Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг Кызылда келген Моолдуң Завхан аймаандан делегация-биле республиканың моон-даа соңгааргы садыг-экономиктиг кады ажылдажылгазының дугайында чугааны кылганнар. Аймактың губернатору Дашпунцаг Тувшинжаргал делегацияны удуртуп чораан.

РФ-тиң Чазаа Иркутскыдан Кызылче субсидиялыг рейстерни бадылаан 12.09.2022 РФ-тиң Чазаа Иркутскыдан Кызылче субсидиялыг рейстерни бадылаан
Россия Федерациязының Транспорт яамызы-биле регионнуң Орук-транспорт яамызының аразында дугуржулга езугаар, «ИрАэро» авиакомпания сентябрьның 13-тен эгелеп «Иркутск – Кызыл – Иркутск» маршруттуг субсидиялыг рейстерни катап ужудуп эгелээр. 

«Аныяк эртем» эртем-практиктиг конференцияже Тываның аныяк шинчилекчилерин чалаан 12.09.2022 «Аныяк эртем» эртем-практиктиг конференцияже Тываның аныяк шинчилекчилерин чалаан
Республика Чазааның чанында Тываның гуманитарлыг болгаш тускай социал-экономиктиг шинчилелдер институду «Аныяк эртемденнер болгаш специалистер эвилели» регионнуң хөй-ниити организациязы-биле кады октябрьның 25, 26 хүннеринде Кызыл хоорайга эртер “Аныяк эртем” республиканың эртем-практиктиг конференциязынга киржир кылдыр өөреникчилерни болгаш студентилерни база чалаан.

Тываның одалга болгаш энергетика сайыдында Владимир Фунтиковту томуйлаан 12.09.2022 Тываның одалга болгаш энергетика сайыдында Владимир Фунтиковту томуйлаан
Тываның Баштыңының чарлыы-биле ТР-ниң одалга болгаш энергетика сайыдынга регион найысылалының чылыг четкилериниң бүдүрүлгелеринге хөй чылдарда ажылдаан, чылыг болгаш электри четкилериниң талазы-биле профессионал инженер Владимир Фунтиковту томуйлаан.

Тыва биле Моолдуң автомобиль хыналда-эрттирилге пунктузу таварты кызыгаар эрттери ийи катап көвүдээр 12.09.2022 Тыва биле Моолдуң автомобиль хыналда-эрттирилге пунктузу таварты кызыгаар эрттери ийи катап көвүдээр
Тывада «Хандагайты» автомобиль эрттирилге пунктузун эде чаартыр тудуг ажылдары шалыпкын чоруп турар. Республиканың баштыңы Владислав Ховалыг Сибирьниң таможня эргелелиниң начальниги Александр Ястребов,  Красноярск таможнязының удуртукчузу Василий Костомаров база Роскызыгаар тудуунуң Новосибирскиде филиалының удуртукчузу Александр Сирчук олар-биле Кызылга ужуражып, чаа таможня терминалдарын биле өске-даа инфраструктураны тудар ажылдар кайы хире чоруп турарын чугаалашкан.

Тываның найысылалы Кызыл 108 харлаар 09.09.2022 Тываның найысылалы Кызыл 108 харлаар
Эртен, сентябрь 10-да, Тыва Республиканың найысылалы Кызыл хоорай 108 харлаанын демдеглээр. Хоорай чагыргазы байырлал хүнүнде информация-чырыыдышкынныг, культура-массалыг болгаш спортчу хемчеглерни эрттирер. Найысылалдың бичии чурттакчыларын хөйү-биле хаара тудар дээш, хоорайның аңгы-аңгы микрорайоннарынга хөглээшкинниг база өөредиглиг хемлеглерни планнаан.

Тываның Көдээ ажыл-агый яамызы агроүлетпүр комплекизиниң айтырыгларын сайгарган хуралды эрттирген 09.09.2022 Тываның Көдээ ажыл-агый яамызы агроүлетпүр комплекизиниң айтырыгларын сайгарган хуралды эрттирген
Тываның Баштыңының Көдээ ажыл-агый яамызының удуртулгазы база специалистери-биле кады эрттирген хуралында, республиканың АҮК амгы үеде шиитпирлээр элээн нарын айтырыгларын сайгарып чугаалашкан.

Тываның найысылалында хоорай поликлиниказынга немей чаа оран-саваны ажыткан 09.09.2022 Тываның найысылалында хоорай поликлиниказынга немей чаа оран-саваны ажыткан
Тывада хоорай поликлиниказын калбартыры-биле, эргиде турган терапия салбырының оран-савазын бүрүн септээш, ону ынаар дамчыткан.
Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг ажыглалче кирген объектиге чедип, поликлиниканың чаа салбырының ажылын сонуургаан.

Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг Чаңгыс аай бадылаашкын хүнүнүң баштайгы шагында соңгаан 09.09.2022 Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг Чаңгыс аай бадылаашкын хүнүнүң баштайгы шагында соңгаан
Бөгүн бистиң чурттуң девискээринде аңгы-аңгы деңнелдиң соңгулда кампаниялары эгелээн. Чаңгыс аай бадылаашкын хүнүнде Россия Федерацияның 15 субъектизиниң баштыңнарын, күрүне эрге-чагыргазының 6 хоойлужудулга органнарының депутаттарын чон соңгуур.

“Культура” национал төлевилел боттанылгазы-биле үш кожуун чаа клубтарны алган 08.09.2022 “Культура” национал төлевилел боттанылгазы-биле үш кожуун чаа клубтарны алган

Регионнуң Культура болгаш туризм яамызы “Культура” национал төлевилел боттанылгазы-биле саткан көдээ черлерде чоннуң культурлуг дыштанылгазын организастаарынга тускай дериттинген көжүп чоруур төптү тыпсыр дээш республиканың культура албан черлериниң ортузунга мөөрейни чарлаан турган.

Тывада чогаал адырында национал шаңналды тыпсыры-биле мөөрейни чарлаан 08.09.2022 Тывада чогаал адырында национал шаңналды тыпсыры-биле мөөрейни чарлаан
Тыва чогаалдың чечен-мерген чараш арга-ужурларын камгалап арттырып, ону нептедир база уран очулганы хөгжүдүп, сайзыраңгайжыдар сорулга-биле чыл санында-ла «Национал чогаал шаңналы» мөөрейни эрттирери чаңчыл апарган.

Тывада хыпкан арга-арыг өрттериниң шөлү улгатканындан онза байдал чурумун киирген 08.09.2022 Тывада хыпкан арга-арыг өрттериниң шөлү улгатканындан онза байдал чурумун киирген
Тываның Баштыңы республикада арга-арыг өрттериниң уржуундан “онза байдал” чурумун киирерин чарлаан. 

Тывада 3-тен 7 харлыг ажы-төлге социал төлевирлерни 15 муң ажыг өг-бүле алыр 08.09.2022 Тывада 3-тен 7 харлыг ажы-төлге социал төлевирлерни 15 муң ажыг өг-бүле алыр
Тывада 3-7 харлыг ажы-төлге социал төлевирлер бээр талазы-биле ажылдар уламчылавышаан. Республика Чазаанга киирген ТР-ниң Күш-ажыл яамызының медээзинден алырга, сентябрь эгезинде 15478 өг-бүлениң билдириишкининге ол пособиени алыр кылдыр чөпшээрешкен, ам-даа 2,5 муң ажыг кижиниң бөлүк документилери яамыга хамааржыр албаннарның хыналдазында.

Тываның Чөөн-Хемчик, Бии-Хем кожууннар база найысылал Кызыл биче хоорайларга база төөгүлүг суурларга таарымчалыг хоорай хүрээлелин хевирлээр төлевилелдер конкурузунга киржир 07.09.2022 Тываның Чөөн-Хемчик, Бии-Хем кожууннар база найысылал Кызыл биче хоорайларга база төөгүлүг суурларга таарымчалыг хоорай хүрээлелин хевирлээр төлевилелдер конкурузунга киржир
Россияның Тудуг яамызы биче хоорайларга база төөгүлүг суурларга таарымчалыг хоорай хүрээлелин хевирлээр дээн эки дирткен төлевилелдерниң бүгү-росийжи мөөрейин база катап эрттирер дээни билдине берген.

Тываның Көдээ ажыл-агый яамызы хой дүгүн дужааганы дээш малчыннарга субсидияны берип эгелээн 07.09.2022 Тываның Көдээ ажыл-агый яамызы хой дүгүн дужааганы дээш малчыннарга субсидияны берип эгелээн
Тываның Көдээ ажыл-агый болгаш аъш-чем яамызы тус черниң 30 көдээ ажыл-агый бүдүрүкчүлеринге хой дүгүн бүдүрүп, садып-саарганы дээш субсидияны берген. 

Россияның дөрт регионундан база Киргизиядан командалар Тываның Баштыңының Кубогу дээш ойнап турар 07.09.2022 Россияның дөрт регионундан база Киргизиядан командалар Тываның Баштыңының Кубогу дээш ойнап турар
«Субедей» спорт комплекизинде Тыва Республиканың Баштыңының кубогу дээш эр командалар аразынга мини-футболга маргылдаалар эгелээн. Чурттуң дөрт регионундан база Кыргыз Республикадан спортчулар маргылдаага киржир дээш Кызылда чедип келген.

Тывага “Азия төвүнге ужуражылгалар” деп чоннарның байырлалдары болгаш ёзулалдарының регионнар аразының фестивалы болуп эртер 07.09.2022 Тывага “Азия төвүнге ужуражылгалар” деп чоннарның байырлалдары болгаш ёзулалдарының регионнар аразының фестивалы болуп эртер
Сентябрьның 7-9 хүннеринде, "Азия төвүнге ужуражылгалар” деп чоннарның байырлалдары болгаш ёзулалдарының регионнар аразының фестивалының үезинде, мастерлер болгаш ус-шеверлерниң ажылдарның делгелгези, чоннарның езулалдарын база байырлалдарын көргүзүглери, янзы-бүрү мастер-класстар, эртем-практиктиг конференция, фестиваль киржикчилериниң концерти болуп эртер.

Тыва «Паутина» системада каттыжып кирген 06.09.2022 Тыва «Паутина» системада каттыжып кирген
Тываның найысылалы Кызыл хоорайда “Ээремчик дузаа” - «Паутина» система ажылдап эгелээн. Ол дээрге регионнуң чаңгыс аай четкизин база чурум үрээшкиннерин чурук-видеога демдеглеп тырттырар идегелдиг инфраструктураны каттыштырган программа-аппараттыг комплекс болур. 

Тываның чартык чылда боттуң орулгазы 23 хуу өскен 06.09.2022 Тываның чартык чылда боттуң орулгазы 23 хуу өскен
2021 чылдың январь-июльга деңнээрге, 2022 чылдың ол-ла үезинде үндүрүг болгаш үндүрүгге хамаарышпас орулгаларның түңү 23 хуу өзүп, 3,87 млрд. рубль четкен. 

Өвүрнүң ыраккы суурларынче дүрген дамчыыр Интернетти киирген 06.09.2022 Өвүрнүң ыраккы суурларынче дүрген дамчыыр Интернетти киирген
Тываның Өвүр кожуунунуң ыраккы суурларын дүрген дамчыыр Интернетте кошкан. «МТС» компания Дус-Даг, Чаа-Суур база Ак-Чыраа суурларда 4G интернетти кииргенин дыңнаткан.

Тываның чурттакчы чону республиканың одаар чүүл складтарындан хөмүрнү чүгээр өртек-биле садып ап болур 06.09.2022 Тываның чурттакчы чону республиканың одаар чүүл складтарындан хөмүрнү чүгээр өртек-биле садып ап болур
Тывада республиканың одаар чүүл складтарынче хөмүрнү сөөртүп чедирери уламчылавышаан, ам чон кыштаар хөмүрүн таарымчалыг өртек-биле садып ап болур. 

Тывада кааңдаашкындан оът-сигенниң чегей үнгени мал кыштаглаашкынын нарыыдадып болур 06.09.2022 Тывада кааңдаашкындан оът-сигенниң чегей үнгени мал кыштаглаашкынын нарыыдадып болур
Регонда чайны өттүр кааңнаанындан, Тываның алды кожуунунда мал ажыл-агыйлары мал чеминге бергедежип болур. Республика Чазааның аппарат хуралында мал чеминиң белеткелинде байдал кандыызын чугаалашкан.

Тывада «Арыг хоорай. Арыг суур» чаа губернатор төлевилели эгелээн 06.09.2022 Тывада «Арыг хоорай. Арыг суур» чаа губернатор төлевилели эгелээн
Республика Баштыңы Владислав Ховалыгның даалгазы-биле Тывада «Арыг хоорай. Арыг суур» деп чаа губернатор төлевилели эгелээн.

Тывада COVID-19-ка база гриппке удур тарылганы чергелештир ап болур 05.09.2022 Тывада COVID-19-ка база гриппке удур тарылганы чергелештир ап болур
Бөгүн сентябрь 5-те, республика чазааның аппарат хуралында, Росхереглел хайгааралдың Тывада эргелелиниң болгаш ТР-ниң Кадык камгалал яамызының берген медээзинден алырга, эрткен неделяда – август 29-тан сентябрь 4-ке чедир, лабораторлуг шинчилелдерниң түңнелинде, 18 муниципалдыг тургузугда COVID-19-тан аараан 1373 кижини тодараткан.

“Социал хөмүр” төлевилели-биле одаар чүүлдү республиканың кожууннарынче сөөртүп эгелээн 05.09.2022 “Социал хөмүр” төлевилели-биле одаар чүүлдү республиканың кожууннарынче сөөртүп эгелээн

Республиканың күш-ажыл болгаш социал политика сайыдының оралакчызы Чечена Дудуптуң чугаазы-биле алырга, сентябрь 1-ден республиканың кожууннарынче “Социал хөмүр” төлевилели-биле хөмүрнү сөөртүп эгелээн. Бирги ээлчегде ыраккы Мөңгүн-Тайга болгаш Бай-Тайга кожууннарже социал хөмүрнү чедирер.

Тываның 2022 чылда социал-экономиктиг хөгжүлдезиниң чамдык түңнелдерин үндүрген 05.09.2022 Тываның 2022 чылда социал-экономиктиг хөгжүлдезиниң чамдык түңнелдерин үндүрген
Чазак даргазының оралакчызы албан-хүлээлгени күүседип турар Владимир Донскихтиң удуртулгазы-биле, Тываның чазаанга республиканың Экономиктиг хөгжүлде болгаш үлетпүр яамызының коллегия хуралы болуп эрткен.

Республика Чазааның Даргазының оралакчызы Украинада тускай шериг операциязында чаңгыс чер-чурттугларывыска барып ужурашкан 03.09.2022 Республика Чазааның Даргазының оралакчызы Украинада тускай шериг операциязында чаңгыс чер-чурттугларывыска барып ужурашкан

Республиканың Чазааның Даргазының оралакчызы Тимур Куулар Тываның Баштыңы Владислав Ховалыгның даалгазы-биле Украинада тускай шериг операциязында киржип турар чаңгыс чер-чурттугларывыска барып ужурашкаш, материалдыг дузаны чедиргеш, шылгараан дайынчыларга күрүне шаңналдарын тывыскан.

Тывада хөй аал чурттар бажыңнарның ээлери капитал септелге дээш дадывырлар төлелгезин экижиткен 02.09.2022 Тывада хөй аал чурттар бажыңнарның ээлери капитал септелге дээш дадывырлар төлелгезин экижиткен
“Тыва Республиканың девискээринде хөй аал чурттаар бажыңнарның ниити эт-хөреңгизиниң 2014 – 2043 чылдарда капитал септелгези” деп үр хуусаалыг регионалдыг программаның аайы-биле чоокку үш чыл хуусаалыг ээлчеглиг планны күүседири-биле Тывада септелге ажылдары 2022 чылда эгелээн.

Тыва база чырыдыышкын марафонунга киржир 29.08.2022 Тыва база чырыдыышкын марафонунга киржир
Август 31-ден сентябрь 2-ге чедир «Билиг» деп Российжи ниитилел чаа федералдыг чырыдыышкын марафонун эрттирер. Үш хүннүң дургузунда көрүкчүлерниң кичээнгейин 200 ажыг шылгараңгай лекторлар – күрүне ажылдакчылары, бизнес лидерлери, эртемденнер болгаш эртемниң суртаалчылары, медиаиндустрияның специалистери хаара тудуп, 120 шак ажыг үе иштинде чырыдыышкын ажылын чорудар.

Шахтерниң хүнү-биле Тывада хөмүр-даш үлетпүрүнүң ажылдакчыларын шаңнаан 26.08.2022 Шахтерниң хүнү-биле Тывада хөмүр-даш үлетпүрүнүң ажылдакчыларын шаңнаан
Тываның Чазаанга, Шахтер хүнүнүң бүдүүзүнде, республиканың хөмүр-даш үлетпүрүнүң ажылдакчыларын байырлыы-биле демдеглээн. Тываның Баштыңының өмүнээзинден регион Чазааның даргазының оралакчызы хүлээлгени күүседип турар – одалга болгаш энергетика сайыды Мерген Дагба база ТР-ниң Дээди Хуралының (парламент) даргазы Каң-оол Даваа даг ажылының шалыпчыларынга байырны чедирген.

Тыва сайгарлыкчылар боттарының барааннарын болгаш ачы-дузаларын Моолдуң делгелгезинге таныштырган 26.08.2022 Тыва сайгарлыкчылар боттарының барааннарын болгаш ачы-дузаларын Моолдуң делгелгезинге таныштырган
Тываның сайгарлыкчылары Моолдуң найысылалы Улан-Батор хоорайга болуп эрткен “Азияже эжик” деп 35-ки делегейниң универсалдыг делгелге-садыглаашкынынга чедимчелиг киришкен. 

Тываның организацияларында база бүдүрүлгелеринде ажылдакчылар кызырылдазы көрдүнмээн 26.08.2022 Тываның организацияларында база бүдүрүлгелеринде ажылдакчылар кызырылдазы көрдүнмээн
Тыва Республиканың Чазааның даргазының оралакчызы Елена Хардикова республиканың улуг ажыл берикчилери ажылдакчылар санын кызырарын планнавайн турарын социал-күш-ажылчы хамаарылгалар өйлээр талазы-биле ажылчын комиссияның хуралында дыңнатканын чугаалаан.

Тывада «Элээр суур-2022» республика конкурузу чарлаттынган 25.08.2022 Тывада «Элээр суур-2022» республика конкурузу чарлаттынган
Тываның суурлары "республиканың эң элээр сууру" ат дээш шылгажыр. Регионнуң чазаа “Элээр суур -2022” конкурстуң эгелээнин чарлаан.

“Кадык камгалалы” нацтөлевилел-биле келген чаа техника Тываның чедери берге черлерниң чурттакчыларын эргип эгелээн 25.08.2022 “Кадык камгалалы” нацтөлевилел-биле келген чаа техника Тываның чедери берге черлерниң чурттакчыларын эргип эгелээн
Кадык камгалал яамызы “Кадык камгалалы” национал төлевилелдиң бирги звенозун эде чаартыр программа-биле республиканың эмнелге албан черлеринде келген «Нива» автомобильдерни Тываның чурттакчыларын хандырарынга  идепкейлиг ажыглап эгелээн.

Тывада уругларның уран чүүл школаларының башкылары август хуралынга кадрлар айтырыын чугаалажыр 25.08.2022 Тывада уругларның уран чүүл школаларының башкылары август хуралынга кадрлар айтырыын чугаалажыр
Август 26-27 хүннеринде эртер август конференциязынга республиканың культура болгаш уран чүүл өөредилге албан черлериниң ажылдакчылары чыглып, ужуражыр. 

Тываның Кадык камгалал яамызы Call-төптерниң ажылын күштелдирген 24.08.2022 Тываның Кадык камгалал яамызы Call-төптерниң ажылын күштелдирген
Кадык камгалал яамызының бо август 24-түң хүнүнде сан-чурагайы-биле алырга, ковидтээн 234 кижини чаңгыс дүүн хүнде илереткен. Ол аараан кижилерниң 49-зу бичии уруглар болза (20,9 хуузу), 185-и – улуг кижилер (79,1 хуузу).

Тываның активчилери «Культуралар диалогу» бүгү-российжи чоннар аразының аныяктар лагеринге тыва культуравысты таныштырар 24.08.2022 Тываның активчилери «Культуралар диалогу» бүгү-российжи чоннар аразының аныяктар лагеринге тыва культуравысты таныштырар
Националдар херектериниң талазы-биле федералдыг агентилел августуң 24-28 хүннеринде, Саранск хоорайга, «Культуралар диалогу» бүгү-российжи чоннар аразының аныяктар лагерин ажылдадыр. Тываның аныяктары республиканың национал культуразын беш аңгы угланыышкынга таныштырар.

Тываның өөредилге ажылдакчылары август 26-да республиканың башкылар чөвүлел хуралынга ужуражыр 24.08.2022 Тываның өөредилге ажылдакчылары август 26-да республиканың башкылар чөвүлел хуралынга ужуражыр
В. Көк-оол аттыг хөгжүм-шии театрынга август 26-да, республиканың өөредилге ажылдакчыларының август чөвүлел хуралы болуп эртер. Бо чылгы ужуражылгада «Бистиң тургузуп эгелээнивис өөредилге системазы: чаа шиитпирлерниң үези» деп айтырыгны сайгарар.

Тываның төлевилелдери «Тулган муниципалдыг практика» бүгү-российжи конкурста киржип турар 24.08.2022 Тываның төлевилелдери «Тулган муниципалдыг практика» бүгү-российжи конкурста киржип турар
«Тулган муниципалдыг практика» бүгү-российжи конкурстуң регион чадазының түңнелдерин комиссия үндүргеш, федералдыг чадага киржир кылдыр дараазында угланыышкыннарда 3 төлевилелди деткээн:

Тывада ажы-төлдүг өг-бүлелерге күрүне деткимчези кылдыр 834 ажыг млн рубльди төлээн 23.08.2022 Тывада ажы-төлдүг өг-бүлелерге күрүне деткимчези кылдыр 834 ажыг млн рубльди төлээн
РФ-тиң Пенсия фондузунуң Тыва Республикада салбыры 8-тен 17 харга чедир уругларлыг, орулгазы хөй эвес өг-бүлелерге 834 ажыг миллион рубльди төлээн. Бо чылдың майдан Россияның Пенсия фондузу ындыг төлевирлерни тускайлаан.

Республиканың өөредилге черлери 95058 санныг чаа өөредилге номнарын алыр 23.08.2022 Республиканың өөредилге черлери 95058 санныг чаа өөредилге номнарын алыр
2021/22 өөредилге чылының төнчүзүнде өөредилге номнары болгаш пособиелер талазы-биле мониторинг эрттирерге, республикада номнарның хандырылгазы ортумаа-биле 84 хуу болганы тодараттынган.

Шагаан-Арыгда “Хову дайынчызы” скульптураны долгандыр Азия төвүнүң көшкүн чонунуң парыгын тудар 23.08.2022 Шагаан-Арыгда “Хову дайынчызы” скульптураны долгандыр Азия төвүнүң көшкүн чонунуң парыгын тудар
Келир чылын Шагаан-Арыг хоорайга чаа шөл – Азия төвүнүң көшкүн чонунуң парыгы туттунар. 2022 чылдың август 18-19 хүннеринде Тамбов хоорайга эрткен “Чуртталга хүрээлели: бодунуң бажыңы” бүгү-российжи шуулган үезинде, биче хоорайларда база төөгүлүг суурларда таарымчалыг хоорай хүрээлелин тургузар талазы-биле эки дирткен төлевилелдер мөөрейинге бо парктың төлевилели тиилээн.

«Тываның командазы-2030» шуулган киржикчилериниң төлевилелдери «Тыва Республиканың социал идеялар банкызынче» кирер 23.08.2022 «Тываның командазы-2030» шуулган киржикчилериниң төлевилелдери «Тыва Республиканың социал идеялар банкызынче» кирер

«Тываның командазы-2030» республика лидерлерниң шуулганынга киржир чагыглар хүлээп алыышкыны доозулган. Хемчегниң кол организатору ТР-ниң Аныяктар херээниң талазы-биле агентилелдиң дыңнатканы-биле алырга, эксперт комиссиязының сайгарылгазынче чүс хире анкета кирген.

Ростуризмниң 2023 чылда туризм адырында төлевилелдерге грант деткимчезин көргүзери-биле шилиттинген 44 регионнуң санында Тыва база кирген 23.08.2022 Ростуризмниң 2023 чылда туризм адырында төлевилелдерге грант деткимчезин көргүзери-биле шилиттинген 44 регионнуң санында Тыва база кирген
Ростуризм регионнар аразынга конкурс шилилдезин дооскан. Туризм адырында аңгы-аңгы угланыышкыннарлыг шупту 1 муң хире төлевилелди 2023 чылда деткиир сорулгалыг шупту 5, 3 млрд рубльди тускайлаан.

Амыдыралдың берге байдалынга таварышкан өг-бүлелерниң ажы-төлүнге дузалажыры-биле «Школаже чыгдынарынга дузалаш!» акция эгелээн 23.08.2022 Амыдыралдың берге байдалынга таварышкан өг-бүлелерниң ажы-төлүнге дузалажыры-биле «Школаже чыгдынарынга дузалаш!» акция эгелээн
«Школаже чыгдынарынга дузалаш!» деп бо ачы-буян акциязын хөй ажы-төлдүг болгаш амыдыралы берге байдалдыг өг-бүлелерниң ажы-төлүнге школаже белеткениринге дузалажыр сорулгалыг эрттирери чаңчыл апарган. 

2022 чылдың август 22-ниң хүнүнде республикада ковид талазы-биле байдал 22.08.2022 2022 чылдың август 22-ниң хүнүнде республикада ковид талазы-биле байдал
Бөгүн республика Чазааның аппарат хуралында, эрткен хонукка деңнээрге 62 кижи хөйге ковидтээни илереттинген деп дыңнаткан.
Россияның санитар-эпидемиологтуг албанының Тыва Республикада эргелели-биле ТР-ниң Кадык камгалал яамызы август 21-ден 22-же ындыг медээ барын дыңнаткан.

Кызыл диплом-биле доосканнарга субсидия бээр конкурсче документилерни хүлээп эгелээнин дыңнадып тур 22.08.2022 Кызыл диплом-биле доосканнарга субсидия бээр конкурсче документилерни хүлээп эгелээнин дыңнадып тур
Тыва Республиканың Аныяктар херээниң агентилели күрүнениң дээди өөредилге черлерин тергиин кылдыр дооскан кижилерге Тыва Республикада чурттаар чер тудуп (садып) алырынга деткимче кылдыр, ипотека чээлизиниң (чээлилерге) чарыгдалын дуглаар компенсация субсидиязын бээр дээш, конкурсту чарлап, документилерни хүлээп эгелээнин дыңнадып тур.

Тываның найысылалынга Россия Федерациязының Күрүне тугунуң хүнүнде байырлыг езулалды эрттирген 22.08.2022 Тываның найысылалынга Россия Федерациязының Күрүне тугунуң хүнүнде байырлыг езулалды эрттирген
Бөгүн Россия Федерациязының Күрүне тугунуң хүнүн демдеглеп турар. Республиканың найысылалы Кызыл хоорайда Арат шөлүнге аңаа тураскаадып, Россия Федерациязы биле Тыва Республиканың күрүне туктарын көдүрер байырлыг езулал болуп эрткен.

Каа-Хем суурда амгы үениң модельдиг бибилотеказы ажыттынган 22.08.2022 Каа-Хем суурда амгы үениң модельдиг бибилотеказы ажыттынган
“Культура” национал төлевилелдиң” “Культура хүрээлели” федералдыг төлевилел-биле 2022 чылда республикада чаа үениң беш модельдиг библиоткаларның баштайгызы Кызыл кожууннуң Каа-Хем суурда ажыттынган. 

"Азия төвүнде хөөмей" делегей чергелиг дөрткү фестиваль ажылын дооскан 21.08.2022 "Азия төвүнде хөөмей" делегей чергелиг дөрткү фестиваль ажылын дооскан
Август 16-дан 19-ка чедир республиканың культура амыдыралынга  Культурлуг эгелээшкиннерниң президент фондузу база Тыва Республиканың  Культура болгаш туризм яамызының деткиишкини-биле чоннуң уран чүүлүнүң кайгамчыктыг күүседикчизи Конгар-оол Ондарның чырыткылыг адынга база юбилейинге тураскааткан “Азия төвүнде хөөмей” деп ат-биле эрткен IV делегей чергелиг фестивалы онза исти арттырган.

Дыңнавастарның бүгү-российжи ниитилелиниң вице-президентизи Евгений Безруков регион регион салбырын деткиир талазы-биле Тываның эрге-чагыргазының ажылын бедии-биле үнелээн 19.08.2022 Дыңнавастарның бүгү-российжи ниитилелиниң вице-президентизи Евгений Безруков регион регион салбырын деткиир талазы-биле Тываның эрге-чагыргазының ажылын бедии-биле үнелээн
«Дыңнавастарның бүгү-российжи ниитилели» инвалидтерниң бүгү-российжи хөй-ниити организациязының бирги вице-президентизи Евгений Николаевич Безруков Тывада келген. 

Тывага "хөөмейжи” деп аңгы мергежилди ажыдарын сайгарып чугаалашкан 19.08.2022 Тывага "хөөмейжи” деп аңгы мергежилди ажыдарын сайгарып чугаалашкан
"Азия төвүнде хөөмей” фестивалының хүндүлүг аалчыларының бирээзи - Гнесин аттыг Россияның хөгжүм академиязының ректору, РФ-тиң Чазааның шаңналының лауреады, РФ-тиң өөредилге адырының хүндүлүг ажылдакчызы, профессор, уран чүүл талазы-биле доктор Александр Рыжинский Тывага онза даалгалыг келгеш барган.

Тываның Баштыңы республиканың эртеминиң алдарлыг ажылдакчызы Калин-оол Сереевич Кужугеттиң мөчээни-биле кажыыдалын илереткен 18.08.2022 Тываның Баштыңы республиканың эртеминиң алдарлыг ажылдакчызы Калин-оол Сереевич Кужугеттиң мөчээни-биле кажыыдалын илереткен
Тываның бир дугаар геолог эртемдени, геология-минералогия эртемнериниң кадидады, Россияның эртемнер академиязының Сибирьде салбырының Тывада бойдус курлавырларын комплекстиг шиңгээдип алырының институдунуң эртем ажылдакчызы Калин-оол Сереевич Күжүгет 86 харлап чорааш, чырык өртемчейден чарлып чоруткан.

Тыва Республиканың Баштыңының күрүне байырлалдары – Тыва Республика хүнү база малчыннарның Наадым хүнү-биле байыр чедириишкини 13.08.2022 Тыва Республиканың Баштыңының күрүне байырлалдары – Тыва Республика хүнү база малчыннарның Наадым хүнү-биле байыр чедириишкини

Тыва Республиканың хүндүлүг чурттакчылары, аалчылары!

Бистиң тыва чонувустуң эң кол күрүне байырлалдары - Республика хүнү болгаш малчыннар Наадымы-биле сеткилимниң ханызындан байыр чедирип тур мен!

«Кадык камгалалы» национал төлевилел-биле Тываның кожуун эмнелгелери амгы үениң дериг-херекселдерин алган 11.08.2022 «Кадык камгалалы» национал төлевилел-биле Тываның кожуун эмнелгелери амгы үениң дериг-херекселдерин алган
Тывада кадык камгалалының бирги звенозун чаартыр регион программазын күүседип, ниитизи-биле 25,8 млн. ажыг рубль түңге он санныг эмнелге дериг-херекселдерин саткан.

Тывага база Моолга «Шериг ралли» делегей оюннары эртер 10.08.2022 Тывага база Моолга «Шериг ралли» делегей оюннары эртер
Август 13-тен 19-ка чедир Россия биле Моол – хары угда ийи күрүнениң девискээринге Армейжи делегей оюннарының (Арми-2022) “Шериг ралли” делегей чергелиг маргылдаазы болуп эртер.

«Новости муниципалитетов Тувы» телеграм-каналга бижидип алыңар 10.08.2022 «Новости муниципалитетов Тувы» телеграм-каналга бижидип алыңар
«Новости муниципалитетов Тувы» деп аттыг чаа телеграм-каналда республиканың кожууннарында болуп турар эң чугула, солун болгаш шынныг медээлерни парлаар.

Ковидтен аараан улустуң саны өзүп эгелээн 09.08.2022 Ковидтен аараан улустуң саны өзүп эгелээн
Росхереглелхайгааралдың Тывада эргелелиниң болгаш ТР-ниң Кадык камгалал яамызының август 8-тен 9-че берген медээзи-биле алырга,
25 кижиниң кадыының байдалы экижээн, лабораторлуг шинчилелдерниң түңнелинде, COVID 19-тан аараан 42 кижини тодараткан. Оларның аразында 11 бичии уруг аарааны илереттинген:

Тываның чурттакчылары тускай шериг операциязын деткээн митингиже үнген 09.08.2022 Тываның чурттакчылары тускай шериг операциязын деткээн митингиже үнген
Бөгүн Кызыл хоорайның национал парыгынга, ДУР болгаш ЛУР-нуң чурттакчыларын камгалаан тускай шериг операциязында киржип турар Россияның Чепсектиг күштерин деткээн митинг болуп эрткен.

Тывага маска чурумун сагыыр 08.08.2022 Тывага маска чурумун сагыыр
Тывага масканы кедери амдыызында албан эвес бол,  эрткен хүнде Тывада   COVID-19-тан 43 кижи аарааны бадыткаттынган. 

Тывада күрүнениң хөмүр шыгжаар черлерин ажылдадыр 08.08.2022 Тывада күрүнениң хөмүр шыгжаар черлерин ажылдадыр

Бо чылын республиканың чурттакчылары күрүнениң хөмүр шыгжаар черлеринден хөмүрнү садып алырлар. Чеди кожуун төптеринде хөмүр шыгжаар черлерни эде чаартып, септеп, амгы үениң деңзилерин салып, видеохайгаарал системазын кожар. А Кызыл хоорайга чаа складты тудар.

Тываның Баштыңының хөй-ниити хүлээп алыышкыны 05.08.2022 Тываның Баштыңының хөй-ниити хүлээп алыышкыны
Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг “Чаңгыс демниг Россия” партияның Тывада регион салбырынга хамаатыларны хүлээп алган. Республиканың чурттакчыларындан аңгы-аңгы темаларга айтырыглар хүн бүрүде кээп турар. Оларның чамдыызын регион баштыңы боду дыңнап, шиитпирлерни үндүрген.

Тыва сентябрь 3-те “Тиилелгениң диктантызы” бүгү-российжи төөгү акциязынга киржир 05.08.2022 Тыва сентябрь 3-те “Тиилелгениң диктантызы” бүгү-российжи төөгү акциязынга киржир
“Чаңгыс демниг Россия” партияның деткимчези-биле, сентябрь 3-те “Тиилелгениң диктантызы” бүгү-делегейниң патриотчу акциязы болуп эртер. Тыва төөгү диктантызын бижидери-биле 190 ажыг тускай шөлчүгешти ажыдар. 

“Азияның уруглары” делегейниң спортчу оюннарынга Тывадан аныяк мөгелер ээлчеглиг медальдарын чаалап алган 05.08.2022 “Азияның уруглары” делегейниң спортчу оюннарынга Тывадан аныяк мөгелер ээлчеглиг медальдарын чаалап алган
Бо хонуктарда якуттарның хапсагай хүрежинге салыглар доозулган. Сүт-Хөл, Улуг-Хем, Кызыл кожууннарның база Кызыл хоорайның спорт школаларының сургуулдары алды аңгы бөлүкке хүрешкеш, Россияның чыынджы командазынга 5 медальды чалап эккелген - 1 алдын, 2 мөңгүн база 2 хүлер.

Таныштырылгалыг видеороликтер федералдыг конкурузунга регионнуң төлевилел офизи тиилээн 04.08.2022 Таныштырылгалыг видеороликтер федералдыг конкурузунга регионнуң төлевилел офизи тиилээн

«Национал төлевилелдер – дээштиг, дүрген, үре-түңнелдиг» деп бүгү-российжи конференция үезинде эң эки таныштырылга-видеоролик дээш регионнарның төлевилел офистериниң аразынга конкурс болуп эрткен.
Видеороликтер конкурузунуң түңнелинде, Тыва Республиканың Төлевилел ажыл-чорудулгазының эргелели эң-не тергииннерниң санынче кирип, бирги черни төлептии-биле чаалап алган.

«Кыштаг» губернатор төлевилелиниң күүселдези адакталган 04.08.2022 «Кыштаг» губернатор төлевилелиниң күүселдези адакталган
Республикада көдээ чоннуң түреңги чоруун чавырылдырып, чонну ажылга хаара тудуп, арат ажыл-агыйларны тургузар сорулгалыг эгелээн “Аныяк өг-бүлеге – кыштаг” губернатор төлевилели 2016 чылда бодунуң ужуун алган. Ол үеден бо хүнге чедир, 6 чыл иштинде, 627 тараачын-арат ажыл-агыйлар хевирлеттинип тургустунган.

Бо чылын Тывага болган арга өрттериниң чамдыызы чаңныктан өөскээн 03.08.2022 Бо чылын Тывага болган арга өрттериниң чамдыызы чаңныктан өөскээн
Регионнуң диспетчер албанының дыңнатканы болза, август 3-те Тываның арга-арыг фондузунуң черлеринде 75,9 га ниити шөлдүг дөрт өрт бүрүткеттинген. 7,5 га черде өрт өжүрттүнген болза, артканнары ам-даа хыппышаан.

2027 чылга чедир Тывага 200 ажыг километр оруктарны тудуп-септээри планнаттынган 03.08.2022 2027 чылга чедир Тывага 200 ажыг километр оруктарны тудуп-септээри планнаттынган

Тываның орук-транспорт комплекизиниң сайыды Шораан Чыргал-оол республиканың орук-транспорт комплекизин хөгжүдериниң беш чыл планын ажылдап кылгаш, ында кандыг хемчеглер киргенин республика баштыңынга илеткээн.

Эртине биле Булат “Азияның уруглары” делегей оюннарынга мөңгүн медальдарны чаалап алганнар 03.08.2022 Эртине биле Булат “Азияның уруглары” делегей оюннарынга мөңгүн медальдарны чаалап алганнар

“Азияның уруглары” делегейниң спортчу оюннары дөрт чылда бир катап эрттип турар. Ону Саха (Якут) республиканың бирги президентизи Михаил Николаевтиң саналдааны езугаар, 1996 чылда Олимпийжи шимчээшкинниң 100 чылдаанынга тураскаадып бир-ле дугаар эрттирген.

Малчыннарның Наадым хүнүнде «Ак Чем - 2022» сүт байырлалы болуп эртер 02.08.2022 Малчыннарның Наадым хүнүнде «Ак Чем - 2022» сүт байырлалы болуп эртер
2022 чылдың август 14-те, “Азия төвү” скульптура төвүнүң девискээринге, “Ак чем-2022” республиканың аъш-чем мөөрейи болуп эртер.
«Наадым - 2022» малчыннар байырлалында эртер мөөрей чалаң сүттен тыва аъш-чем бүдүрер сайгарлыкчы чорукту нептередирин деткиир.




Тывада ветеринария албанын катап тургускан 02.08.2022 Тывада ветеринария албанын катап тургускан
Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг дириг амытаннарны эмнээр, аарыгларга удур пофилактиказын болгаш тарылгазын чорудар ветеринария албанын республика девискээринге тургузар дугайында чарлыкка атты салган.

Тываның Баштыңы 55-ки аңгы мото-адыгжы бригаданың шериг албанныгларынга күрүне шаңналдарын тывыскан 01.08.2022 Тываның Баштыңы 55-ки аңгы мото-адыгжы бригаданың шериг албанныгларынга күрүне шаңналдарын тывыскан

Бөгүн Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг Төп шериг округунуң 41-ги ниити шериг армиязының 55-ки аңгы мото-адыгжы бригадазының командиринге республиканың дээди күрүне шаңналы - Буян-Бадыргы орденниң III чергезин база аңгы шериг салбырының командиринге “Тиилелге хүнү” тураскаалдыг медальды тывыскан.

Чаа өөредилге чылынга белеткел ажылдарын дүрген доозар 01.08.2022 Чаа өөредилге чылынга белеткел ажылдарын дүрген доозар
Россияның Чырыдыышкын яамызының айытканы езугаар, 2022 чылдың август 19-та өөредилге черлеринде белеткел ажылдары бүрүнү-биле доостур ужурлуг деп, регоннуң өөредилге сайыды Алексей Храмцов чазактың аппарат хуралында дыңнаткан. Ынчангаш ол үеге чедир септелге ажылдары, өөредилге чорудуунга белеткелдер доостур ужурлуг.

Ковид аарыындан камгалал тарыышкыннарны салырын калбартыр 01.08.2022 Ковид аарыындан камгалал тарыышкыннарны салырын калбартыр
Бөгүн республика чазааның аппарат хуралында, июльдуң 25-тен 31-ге чедир эрткен неделяда, лаборатория 63 аарыг кижиниң ковидтен аараанын бадыткаанын, кадык камгалал сайыды А. Югай дыңнаткан.

Тывада уруглар-биле профилактика ажылын күштелдирер дээш «Чаштарга айыыл чок эң эки девискээр» республика мөөрейин чарлаан 01.08.2022 Тывада уруглар-биле профилактика ажылын күштелдирер дээш «Чаштарга айыыл чок эң эки девискээр» республика мөөрейин чарлаан
Тывада муниципалдыг тургузуглар ортузунда «Чаштарга айыыл чок эң эки девискээр» мөөрейни чарлаан. Конкурс үш чадалыг. 

Тываның Баштыңы Самагалтайда школа септелгезин барып хынаан 01.08.2022 Тываның Баштыңы Самагалтайда школа септелгезин барып хынаан
"Чаңгыс демниг Россия" партияның деткимчези-биле боттаныышкында федералдыг программаны күүседип, Тывада чайгы үеде 27 көдээ школада септелгелер чоруп турар. Оларның элээн кажы - чедери берге ыраккы кожууннарда. 

Тывада эң-не чаагайжыттынган муниципалдыг чер чартык миллион акшаны алыр 01.08.2022 Тывада эң-не чаагайжыттынган муниципалдыг чер чартык миллион акшаны алыр
Тываның кожууннары боттарының девискээрлерин чаагайжыдар, ногаажыдар база арыг-силиг тудар талазы-биле ажылды билдилиг организастап билиринге мөөрейлежир. Регион Чазааның муниципалдыг тургузугларынга чарлаан конкурс июль 29-та эгелээн. Тиилекчилерни эки шаңналдар манап турар.

Кызылдың Спутник микрорайонунда хөй аалдыг 5 бажың бо чылын ажыглалче кирер 30.07.2022 Кызылдың Спутник микрорайонунда хөй аалдыг 5 бажың бо чылын ажыглалче кирер
“Энерготудуг” бүдүрүлге Кызыл хоорайның Спутник микрорайонда улуг хемчээлдиг төлевилелди боттандырып, бирээзи-ле дөртен квартираларлыг он бажыңны тудуп турар.

Тыва Россияның 42 регионнарының аразындан федералдыг чырыдыышкын яамызының "Профессионалитет" мөөрейинге тиилээн 29.07.2022 Тыва Россияның 42 регионнарының аразындан федералдыг чырыдыышкын яамызының "Профессионалитет" мөөрейинге тиилээн
Өөредилге-бүдүрүлге төвүн (кластерин) тургузары - төлевилелдиң кол инициативаларының бирээзи. Олар экономиканың боттуг секторунуң организациязы-биле колледжтер аразында кады ажылдажылганы хандырар.Азы кластер чаартылгазынче колледж азы техникумну киириштирер.

Тыва тускай шериг операциязындан шөлээлеп келген оолдарын уткуп алган 29.07.2022 Тыва тускай шериг операциязындан шөлээлеп келген оолдарын уткуп алган
Бөгүн, июль 29-та, тускай шериг операциязынга киржип турган оолдарны эртенги рейс-биле Кызылдың аэропортунга уткуп алган. Чер-чуртунуң эргим довураанда 30 маадырлар хонупканы ол. Солдаттарны төрээн болгаш чоок кижилери, ТР-ниң Чазаандан, Дээди Хуралдан база республиканың Хөй-ниити палатазындан албан езунуң делегациязы уткаан.

Уруг бүрүзүнүң чедиишкини – бистиң чедиишкинивис 29.07.2022 Уруг бүрүзүнүң чедиишкини – бистиң чедиишкинивис
Школаларның спортчу инфраструктуразы өөредилге чорудуунга улуг салдарны бээр. Сөөлгү чылдарда ону модернизастап база хөгжүдери «Өөредилге» национал төлевилелдиң «Уруг бүрүзүнүң чедиишкини» деп федералдыг төлевилелиниң хемчеглерин боттандырыр чуртта мурнады боттандырар угланыышкыннарның бирээзи апарган.

Владивостокта “Азияның уруглары” VII делегей оюннары эгелээн 29.07.2022 Владивостокта “Азияның уруглары” VII делегей оюннары эгелээн
Июль 28-те, Владивостокта “Азияның уруглары” VII делегей оюннарының байырлыг ажыдыышкыны база бирги старты болуп эрткен. Сибирь федералдыг округтуң составы-биле 9 спортчу база бир тренер Тываны төлээлеп, хостуг хүрешке база якут чоннуң хапсагай хүрежинге киржир.

Тываның ус-тывынгыр шеверлериниң “Ус-Куш” деп I республика делгелге-садыглаашкыны болуп эртер 28.07.2022 Тываның ус-тывынгыр шеверлериниң “Ус-Куш” деп I республика делгелге-садыглаашкыны болуп эртер
Агуст 14-те, “Азия төвү” скульптура комплекизинге, Тываның ус-тывынгыр шеверлериниң “Ус-Куш” деп республика чергелиг делгелге-садыглаашкыны болуп эртер. Тываның улусчу ужур-чаңчылдарын база культуразын кадагалап, хөгжүдүп база нептередири-биле салгалдарже ону дамчыдарын чедип алыры-биле "Ус-Куш" бирги делгелге-садыглаашкынны эрттирер.

Тываның Баштыңы республиканың шупту суггат бугаларын катап тургузарын негээн 28.07.2022 Тываның Баштыңы республиканың шупту суггат бугаларын катап тургузарын негээн
Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг регион чазааның көдээ ажыл-агый адырын база кожуун чагыргалар удуртулгазының киржелгези-биле часкы хову ажылдарының түңнелдерин база мал чеминге белеткелди сайгарып чугаалашкан ажылчын хуралды эрттирген.

“Билиг” российжи ниитилелдиң удуртукчулары Тывада келген 28.07.2022 “Билиг” российжи ниитилелдиң удуртукчулары Тывада келген
“Угаанныг маршрут: ХХI чүс чылдың арга-мергежили” деп темалыг чырыдыышкын шуулганын эрттирери-биле “Билиг” российжи ниитилелдиң спикерлери Тывада чедип келген.

Республикада “Участок шагдаазының бажыңы” төлевилел-биле ийи бажың туттунуп турар 28.07.2022 Республикада “Участок шагдаазының бажыңы” төлевилел-биле ийи бажың туттунуп турар
Полицияның бүрүн эргелиг участок төлээзиниң ажыл-чорудулгазының шынарын бедидер база ооң харыылап турары девискээринде кем-херек үүлгедиишкининиң санын эвээжедир сорулга-биле, Тыва Республиканың Чазааның 2020 чылдың ноябрь 25-те № 581 доктаалы-биле бадылааны “2021-2024 чылдарда Тыва Республикада хөй-ниити чурумун хандырып база кем-херек үүлгедиишкининге удур демисел” Тыва Республиканың күрүне программазындан бүрүн эргелиг участок төлээзиниң харыылап турары административтиг участогунуң девискээринге албан бажыңы-биле хандырар хемчегни боттандырары көрдүнген.

Тывада кем-херек үүлгедиишкини 27 хуу кызырылган 27.07.2022 Тывада кем-херек үүлгедиишкини 27 хуу кызырылган
Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг Россияның чиңгине прокурорунуң оралакчызы Дмитрий Демешинниң удуртулгазы-биле эрткен Тыва Республиканың прокуратуразының коллегия хуралынга киришкен.

Тыва Республикада Россияның СПФАЭ ажылдакчылары Украинада российжи шериглерге ачы-буян дузазын чыгган 27.07.2022 Тыва Республикада Россияның СПФАЭ ажылдакчылары Украинада российжи шериглерге ачы-буян дузазын чыгган
Суд приставтарының ажылдакчылары тускай шериг операциязы эгелээнден бээр ведомстводан ачы-буян дузазының чыылдазын организастаан. Чыгдынган акша-хөреңги-биле ДУР биле ЛУР-дан көжүп келгеннерге бирги хереглелдиң херекселдерин, чылыг чоорганнарны, орун-дөжек херекселдерин, уругларга херек чүүлдерни база номнарны саткаш, чоруткан.

Владислав Ховалыг республиканың ИПСЭР төлевилелдерин боттандырып турар бүдүрүлгелерни хынаан 27.07.2022 Владислав Ховалыг республиканың ИПСЭР төлевилелдерин боттандырып турар бүдүрүлгелерни хынаан
Тываның Баштыңы «Вавиол» компанияның бүдүрүлге баазазынга, «Верба» ыяш болбаазырадыр бүдүрүлгеге база «Сен-Ги» КХН тууйбу заводунга четкен. Бо бүдүрүлгелер республиканың социал-экономиктиг хөгжүлдезиниң бот-тускайлаң программазында (ИПСЭР) кирип турар. Владислав Ховалыг хыналданың түңнелдерин сайыттарның база инвесторларның киржилгези-биле сайгарып, хуралдаар.

Тыва Республика хүнүнге база Наадымга тураскааткан спортчу хемчеглерниң планы 27.07.2022 Тыва Республика хүнүнге база Наадымга тураскааткан спортчу хемчеглерниң планы
Тыва Республиканың Спорт яамызы августуң 13 база 15 хүннеринде болуп эртер Республика хүнүнге база малчыннарның «Наадым-2022» байырлалынга тураскааткан спортчу хемчеглер планын дыңнаткан. Спортуң аңгы-аңгы хевирлеринге маргылдаалар август 13, 14 база 15 хүннеринде үргүлчүлээр. Эпидемиологтуг таарымчалыг байдал спортчу оюннарже көрүкчүлерни хаара тударынга эптиг.

Тывадан медицинаның дээди өөредилге черлериниң тускай сорулгалыг олуттарынче эң хөй документ кирген 26.07.2022 Тывадан медицинаның дээди өөредилге черлериниң тускай сорулгалыг олуттарынче эң хөй документ кирген
2022 чылдың хүлээп алыышкын кампаниязы адакталган. Дужаап кирериниң шылгалдалары чок (чиигелделиг) база тускай олуттарже квоталыг абитуриентилерниң документилер дужаар эң сөөлгү хүнү - июль 28. Республикада июль 22-ге чедир тускай сорулгалыг өөренир дугайында 885 керээ чардынганын Тываның Өөредилге яамызы дыңнаткан.

Тывада сайыттар болгаш муниципалиттер даргалары өнчү-хөреңги үндүрүүнүң чыылдазының талазы-биле неделя санында илеткээр 26.07.2022 Тывада сайыттар болгаш муниципалиттер даргалары өнчү-хөреңги үндүрүүнүң чыылдазының талазы-биле неделя санында илеткээр
Июньнуң 1-ден июль 15-ке чедир Тывада кижилерден өнчү-хөреңги үндүрүглериниң чыырының шалыпчы айы чоруп турар. Ооң түңнелинде, өнчү-хөреңгиге өрениң түңү 5 хуу кызырлып, 191,2 млн рубль турганындан 181,7 млн рубль чедир эвээжээн.

Тываның Баштыңының культура болгаш уран чүүл адырында грантызын үлээн 26.07.2022 Тываның Баштыңының культура болгаш уран чүүл адырында грантызын үлээн
Чогаадыкчы төлевилелдерни боттандырарынга Тыва Республиканың Баштыңы - Чазааның Даргазының культура болгаш уран чүүл адырында грант алырынче чагыгларга конкурс шилилдезиниң түңнелдерин үндүрген.

Тываның Баштыңы истелге органнарының ажылдакчыларынга профессионал байырлалы-биле байырны чедирген 26.07.2022 Тываның Баштыңы истелге органнарының ажылдакчыларынга профессионал байырлалы-биле байырны чедирген
Дүүн, РФ-тиң Истелге комитединиң Тыва Республикада Истелге эргелелинге профессионал байырлалынга тураскааткан байырлыг хурал болуп эрткен. Тываның Чазааның Даргазының оралакчызы Тимур Куулар регион Баштыңының адындан эргелелдиң удуртулгазынга болгаш ажылдакчыларынга профессионал байырлалы-биле байырны чедирген. 

Тываның Баштыңы Кадык камгалал яамызынга Covid-19-тан камгалал тарыышкыннарны дүргедедир даалганы берген 26.07.2022 Тываның Баштыңы Кадык камгалал яамызынга Covid-19-тан камгалал тарыышкыннарны дүргедедир даалганы берген
Эпидемиологтарның даап санааны-биле алырга, шөлээде дыштанган кижилер күзүн кээп эгелээрге, чаа коронавирус халдавыры база грипп аарыы көвүдей берип болур. Сөөлгү чеди хонукта Тывада аараан кижилер саны немежип турары демдеглеттинген.

Тывада эм шынарлыг Дус-Хөлдүң девискээринче чырыкты шөйүп турар 25.07.2022 Тывада эм шынарлыг Дус-Хөлдүң девискээринче чырыкты шөйүп турар
Республиканың социал-экономиктиг хөгжүлдезиниң бот-тускайлаң программазының акша-хөреңгизи-биле Тывада турисчи инфраструктураны сайзырадыр үш төлевилелдиң бирээзинге Дус-Хөл хөлдүң дыштанылга шөлүн чырык-биле хандырары хамааржыр.

Үнүүшкүннүг хүлээп алыышкын комиссиязы Тывадан 769 абитуриентиниң документилерин хүлээп алган 25.07.2022 Үнүүшкүннүг хүлээп алыышкын комиссиязы Тывадан 769 абитуриентиниң документилерин хүлээп алган
Бо чылын Россияның сес дээди өөредилге черлериниң төлээлери үнүүшкүннүг хүлээп алыышкын комиссиязы-биле Тываның девискээринге ажылдаан. Июньнуң 20-ден июль 20-ге чедир абитуриентилерден документилерни хүлээген. 769 абитуриент өөредилге черлеринче документилерин дужааган.

Тывада оът-сигенниң чегей үнгенинден, мал чеминиң белеткели соңгаарлаттынган 25.07.2022 Тывада оът-сигенниң чегей үнгенинден, мал чеминиң белеткели соңгаарлаттынган
ТР-ниң Көдээ ажыл-агый яамызы мал чеминиң белеткелин организастыг эрттирер дээш, ажылды шапкынчыткан. Ведомстволар аразының ажылчын бөлүүн тургускан, кол хемчеглер планы бадылаттынган.
Тывада мал чемин белеткээр кол компанияны август айже чылдырганын ведомство дыңнаткан.

Тываның Кадык камгалал яамызы бюджет олуттарга 73 ординаторну өөредир 25.07.2022 Тываның Кадык камгалал яамызы бюджет олуттарга 73 ординаторну өөредир
Тываның Кадык камгалал яамызының кадрлар албаны ординатура программазы-биле өөренир күзелдиг кижилерден документилерни хүлээп эгелээн. Документилерни июль 29-ка чедир хүлээр. 

Тываның ийи суурунда чаа ФАП-тар ажыттынган 25.07.2022 Тываның ийи суурунда чаа ФАП-тар ажыттынган
«Кадык камгалалы» национал төлевилел боттанылгазы-биле республиканың ийи суурунга эрткен неделяда чаа фельдшер-акушер пунктуларын ажыткан. Кызыл кожууннуң Шамбалыг база ыраккы Мөңгүн-Тайганың Тоолайлыг суурларның чурттакчыларынга шынарлыг бирги эмчи дузазын чедиреринге бүгү-ле таарымчалыг байдалдар тургустунган.

Тываның Баштыңы Владислав Ховалыгның Эмнелге ажылдакчызының хүнү-биле байыр чедириишкини 19.06.2022 Тываның Баштыңы Владислав Ховалыгның Эмнелге ажылдакчызының хүнү-биле байыр чедириишкини
Хүндүлүг кадык камгалал адырының хоочуннары болгаш эмнелге ажылдакчылары!
Силер бүгүдеге професионал байырлалыңар – Эмнелге ажылдакчызының хүнү-биле байырым чедирип тур мен!

Тываның оглу улуг сержант Мерген Донгакка Россияның Маадыры атты тывыскан. 18.06.2022 Тываның оглу улуг сержант Мерген Донгакка Россияның Маадыры атты тывыскан.
Улуг сержант Мерген Донгактың салбырының кирип турган кезээниң мурнунга украин националистерниң адаанга турган девискээрлерже российжи шериглерни дүргени-биле ханылап кирер кылдыр кежиг черни чогуур хыналда адаанга дайзынга алыспайн тудар даалга салдынган турган.

Тываның тарифтер албаны: июль 1-ден чырык энергиязының хандырыкчызы өскерлир болгаш тарифтер өзер 17.06.2022 Тываның тарифтер албаны: июль 1-ден чырык энергиязының хандырыкчызы өскерлир болгаш тарифтер өзер
Россияның Экономиктиг сайзырал яамызының доктаатканы-биле, чыл санында-ла тарифтер 5 хуу иштинде өзүп турар. Коммунал ачы-дуза дээш чыл санында тарифтер өстүрүүшкүнү коммунал ажыл-агый бүдүрүлгелериниң турум ажылын болгаш хереглекчилерге коммунал ачы-дузаның чедингирин болгаш шынарын хандырарынга херек.

Тываның Баштыңы «Сибирь дугуржулгазы” регионнар аразының ассоциация чөвүлелиниң хуралынга киришкен 17.06.2022 Тываның Баштыңы «Сибирь дугуржулгазы” регионнар аразының ассоциация чөвүлелиниң хуралынга киришкен
Петербургтуң чурттар аразының экономиктиг шуулганның (ПМЭФ) ассоциация чөвүлелиниң 94-кү хуралында, Сибирь федералдыг округтуң регионнары «Улуг Сибирь» деп чаңгыс аай стендини өңгүр, тускай кылгаш, өскелерден аңгыланган. РФ-тиң чазааның даргазының оралакчызы Виктория Валериевна Абрамченко база РФ-тиң Президентизиниң СФО-да бүрүн эргелиг төлээзи Анатолий Анатольевич Серышев МАСС-тың хуралының байырлыг ажыдыышкынынга киришкен.

Тывадан беш социал төлевилел Президентиниң грантылар фондузундан деткимчени алыр 17.06.2022 Тывадан беш социал төлевилел Президентиниң грантылар фондузундан деткимчени алыр
Президентиниң грантылар фондузундан деткимче бээр конкурстар чылда ийи катап эрттип турар. Бо чылын ийи конкурсче кирген 52 чагыг аразындан Тывада коммерцияга хамаарышпас организацияларының беш төлевилели түңнел шилилдени эрткен.

Санкт-Петербургтуң делегей чергелиг экономиктиг форумунда Тывадан делегация киржип турар 17.06.2022 Санкт-Петербургтуң делегей чергелиг экономиктиг форумунда Тывадан делегация киржип турар
Июньнуң 15-18 хүннеринде Санкт-Петербург хоорайда эртип турар чурттар аразының экономиктиг форумнуң ажылында Тываның Баштыңы Владислав Ховалыгга баштаткан тыва делегация киржип турар.

Эмчи ажылдакчызының хүнүнде буянныг иштиң шылгараңгайларынга бедик шаңналдарны тывыскан 16.06.2022 Эмчи ажылдакчызының хүнүнде буянныг иштиң шылгараңгайларынга бедик шаңналдарны тывыскан
Бөгүн Улусчу Чогаадылга бажыңынга Эмчи ажылдакчызының хүнүнге тураскааткан байырлыг хемчегде кадык камгалал адырынга ачы-хавыяазы болгаш шылгараңгай ажылы дээш эмчилерни, эмчи сестраларын демдеглеп, күрүне шаңналдарын тывыскан.

Кызылдан дөрт доозукчу орус дылга чаңгыс аай күрүне шылгалдаларын 100 санныг демдекке кылган 16.06.2022 Кызылдан дөрт доозукчу орус дылга чаңгыс аай күрүне шылгалдаларын 100 санныг демдекке кылган
Май 30-де доозукчуларның бижээни орус дылга чаңгыс ай күрүне шылгалдаларының түңнелдерин чарлаан. Тываның найысылалында ниити өөредилге албан черлериниң дөрт өөреникчизи 100 санныг демдекти алган.

Тывада республика Баштыңының шаңналы дээш конкурска тиилээн аныяк эртемденнер тодараттынган 16.06.2022 Тывада республика Баштыңының шаңналы дээш конкурска тиилээн аныяк эртемденнер тодараттынган
Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг 2022 чылда күрүне деткимчезиниң конкурузунга тиилээн аныяк эртемденнерниң даңзызын бадылаар дугайында айтыышкынга атты салган. Республика Баштыңының грантыларын 12 аныяк шинчилекчилер, оларның ону – Тываның күрүне университединиң ажылдакчылары, а ийизи – эмнелге албан черлериниң ажылдакчылары алыр.

Тывада «Элээр суур» мөөрей эгелээн 16.06.2022 Тывада «Элээр суур» мөөрей эгелээн
Тываның чазак-чагыргазы чурттакчы чоннуң арагалаашкыны-биле демисежип турар суурларны деткиир деп шиитпирлээн. Ынчангаш республиканың чазаа бо чылын “Элээр суур” конкурсту эрттирерин доктааткан. Кем-херек үүлгедиишкининиң үнер дөзү – арага ижерин эвээжеткен көдээ суурларны деткиири - мөөрейниң сорулгазы.

Тывада турисчи кешбэк программазы-биле уруглар лагерьлеринче муң хире путевканы садып алган 16.06.2022 Тывада турисчи кешбэк программазы-биле уруглар лагерьлеринче муң хире путевканы садып алган
Республиканың чурттакчылары мирпутешествий.рф платформа таварыштыр уругларның кадыкшылга лагерьлеринче 993 билетти садып алган. Регионнуң чурагай яамызының Күрүне ачы-дузалары чаңгыс аай порталында “Чурагайлыг күрүне башкарылгазы” регион төлевилелиниң “Уруглар дыштанылгазын база оларның кадыкшылгазын организастаарда турисчи ачы-дуза төлевири-биле холбашкан хамаатыларның чарыгдалдарының кезек чамдыызын эгидер хары угда бээр төлевир” ачы-дузаны кииргениниң ачызында, Тываның чурттакчылары путевка өртээниниң чартыын эгидип алыр аргалыг апарган.

Тываның хоорайдан дашкаар лагерьлеринге дөрт муң ажыг уруглар дыштаныр 15.06.2022 Тываның хоорайдан дашкаар лагерьлеринге дөрт муң ажыг уруглар дыштаныр
Республикада июнь 17-ге чедир ажылдап эгелээр хоорай даштының 18 лагери 4 333 уругну хүлээп алыр. Тускай өөредилгени болгаш эмчи шинчилгезин эрткен үш муң ажыг ажылдакчы – кижизидикчи башкылар, вожатыйлар, эмчи ажылдакчылары, чемненилге блогунуң ажылчыннары уруглар-биле ажылдаар. Оон аңгыда Тываның күрүне университединиң студентилери «Студотрядтар – лагерьлерже» деп төлевилел чорудуу-биле уруглар дыштанылгазынга киржир.

Тывада кызыгааржыларга дузалажыр эки турачы улусчу дружиналарны хевирлеп турар 15.06.2022 Тывада кызыгааржыларга дузалажыр эки турачы улусчу дружиналарны хевирлеп турар
Тываның кызыгаар кожууннарының чурттакчыларын РФ-тиң күрүне кызыгаарының камгалалынга киржир кылдыр хаара тудар. Республиканың чазаа ол ажылды организастаар дээш, күрүне кызыгаарын камгалаар эки турачы улусчу дружиналарның регион штавын тургузар дугайында шиитпирни хүлээп алган.

Тываның Чазаа Дус-Хөл хөлге база «Дүрген» заказнигинге барганы дээш төлевирни доктааткан 15.06.2022 Тываның Чазаа Дус-Хөл хөлге база «Дүрген» заказнигинге барганы дээш төлевирни доктааткан
Регионнуң Чазаа республика деңнелдиг онза хайгааралдыг бойдус девискээрлери – «Дус-Хөл хөл» бойдус тураскаалы биле «Дүрген» күрүнениң бойдус заказнигинге барганы дээш төлевир хемчээлин доктаадып, кирериниң дадывырын төлевес бөлүктерниң даңзызын тургускан.

Кызылга ча адарынга Россия чемпионадының шилилде маргылдаалары болуп эртер 15.06.2022 Кызылга ча адарынга Россия чемпионадының шилилде маргылдаалары болуп эртер
2022 чылдың июнь 16-19 хүннеринде, В.С. Биче-оол аттыг стадионга, эр болгаш херээжен спортчулар аразынга ча адарының маргылдаазы болуп эртер. Чемпионаттың организатору - Тыва Республиканың ча адарының федерациязы киржикчилерниң спортчу арга-мергежилин бедидер база Россия чемпионадынче чыынды команданы хевирлээринге шыырак спортчуларны илередир

Тывада энергокурлавыр дээш өрелер чыырының шалыпчы айын чарлаан 15.06.2022 Тывада энергокурлавыр дээш өрелер чыырының шалыпчы айын чарлаан
Июньнуң 1-ден Тывада албан черлериниң база чурттакчы чоннуң курлавырлар хандырар организацияларының мурнунда өрелерин чок кылырының шалыпчы айы эгелээн. 

Тываның Баштыңы Петербургтуң юбилейлиг XXV экономиктиг делегей шуулганынга (ПМЭФ-2022) киржир 14.06.2022 Тываның Баштыңы Петербургтуң юбилейлиг XXV экономиктиг делегей шуулганынга (ПМЭФ-2022) киржир
ПМЭФ-2022-ге Тыва Республиканың делегациязын Владислав Ховалыг удуртуп киржир. Тывадан делегация «РЖД» ААН-ның база Россияның Транспорт яамызының төлээлери-биле ужуражып, барыын чүкче кызыгаарлар аразының демир-орук коридорун тудар талазы-биле төлевилелдиң кедизин чугаалажып көөр.

Тываның кожууннарын «Эки муниципалдыг практика» бүгү-российжи конкурска киржиринче чалаан 14.06.2022 Тываның кожууннарын «Эки муниципалдыг практика» бүгү-российжи конкурска киржиринче чалаан
Тываның экономиктиг хөгжүлде яамызы «Эки муниципалдыг практика» бүгү-российжи мөөрейниң регион чадазынга киржир чагыгларны июль 1-ге чедир хүлээп алыр. 

Россия хүнүнде Тывага «Колыбель моя. Кавай» деп фестиваль болуп эрткен 13.06.2022 Россия хүнүнде Тывага «Колыбель моя. Кавай» деп фестиваль болуп эрткен
Фестиваль республиканың шупту булуңнарындан база Тываның девискээринде чурттап турар чоннарның төлээлерин чыып,  салгал дамчып келген өг-бүлениң үнелиг эъди болур чүс ажыг кавайларны делгээн.   

Тываның Баштыңы Владислав Ховалыгның Россияның хүнү-биле байыр чедириишкини 12.06.2022 Тываның Баштыңы Владислав Ховалыгның Россияның хүнү-биле байыр чедириишкини
Эргим чаңгыс чер-чурттугларым!
Россияның хүнү – чоннуң чаңгыс аай эп-каттыштырылгазының сүлде демдээ, Ада-чуртувустуң амгы болгаш келир үези дээш бистиң шуптувустуң ниити харыысалгавыстың илередикчизи.

Россия хүнүнүң бүдүүзүнде республиканың ажыл-ишчилеринге күрүне шаңналдарын тывыскан 11.06.2022 Россия хүнүнүң бүдүүзүнде республиканың ажыл-ишчилеринге күрүне шаңналдарын тывыскан
Тываның Чазааның бажыңынга Россия хүнүнүң бүдүүзүнде, аңгы-аңгы мергежилдерниң кижилеринге күрүне шаңналдарын тывыскан. Эмчилер, спортчу тренерлер, өөредилге болгаш культура, көдээ ажыл-агый болгаш кадык камгалал адырының ажылдакчылары – төрээн республиказының болгаш чуртунуң чаагай чоруу дээш ак сеткилиг күш-ажылы, бодунуң ажыл-ижинге шынчызы база бедик мергежили дээш улуг шаңналдарга төлептиг болган.

Тываның доозукчуларынга чурттуң шериг өөредилге черлеринче 156 олутту берген 10.06.2022 Тываның доозукчуларынга чурттуң шериг өөредилге черлеринче 156 олутту берген
Эрткен чылын чаңгыс аай күрүне шылгалдаларының (ЕГЭ), күш-шыдал белеткелиниң база профессионал шилилдениң түңнелдери-биле Тыва Республикадан 38 оолдар, уруглар 17 шериг өөредилге организацияларының курсантылары болганнар.

Тываның чурттакчы чону 5 чыл иштинде 10,9 муң кижиге көвүдээн 10.06.2022 Тываның чурттакчы чону 5 чыл иштинде 10,9 муң кижиге көвүдээн
2022 чылдың январь 1-де Тываның доктаамал чурттакчы чонунуң саны 332,6 муң кижи четкен. Беш чылда 10,9 муң кижи немешкен, азы 3,4 хуу көвүдээн.

Тывада боо-чепсекке чөпшээрел бижик алырын электроннуг хевирже шилчиткен 10.06.2022 Тывада боо-чепсекке чөпшээрел бижик алырын электроннуг хевирже шилчиткен
Тываның эмнелге организациялары кижиниң мага-бодунда наркотиктиг, албаарадыр база ындыг хевирлиг бүдүмелдер чок дугайында эмчиниң шынзылга бижиин, боо-чепсек эдилеп болур азы болбазының дугайында эмчиниң түңнел бижиин электроннуг хевирге долдурар талазы-биле ажылды чурумчудуп турар.

«Айыыл чок шынарлыг оруктар» национал төлевилел-биле Тывада 30 км ажыг орукту септээр 10.06.2022 «Айыыл чок шынарлыг оруктар» национал төлевилел-биле Тывада 30 км ажыг орукту септээр
«Айыыл чок шынарлыг оруктар» национал төлевилел-биле регион база муниципалдыг оруктарның ниитизи-биле 30,4 км хире хемчээлдиг 13 участоктарын 2022 чылда септеп-селиир. Ооң 11,1 км-де 8 участогу Кызылдың оруктарынга хамааржыр.

Тускай шериг операциязының үезинде мөчээн тыва дайынчыларның чоок кижилеринге Эрес-дидим чорук орденнерин тывыскан 09.06.2022 Тускай шериг операциязының үезинде мөчээн тыва дайынчыларның чоок кижилеринге Эрес-дидим чорук орденнерин тывыскан
Россия Федерациязының Президентизиниң чарлыы-биле, тускай шериг операциязының үезинде көргүскен маадырлыг болгаш эрес-дидим чоруу дээш. Тыва Республиканың чеди чурттакчызын шаңнаан.

Тывада «Енисей» Р-257 федералдыг орукта беш көвүрүгнү септеп эгелээн 09.06.2022 Тывада «Енисей» Р-257 федералдыг орукта беш көвүрүгнү септеп эгелээн
«Енисей» федералдыг автомобиль оруунуң эргелели Кара-Дыт хемчигешти база Коъш-Ой, Барык, Өөк, Хөндергей хемнерни кежир көвүрүглер септеп эгелээрин дыңнаткан. 

“Төп-Азия төөгү номчулгалары” – төөгүнүң чаа арыннарын ажыдар дилээшкиннерде 09.06.2022 “Төп-Азия төөгү номчулгалары” – төөгүнүң чаа арыннарын ажыдар дилээшкиннерде
Бөгүн, июнь 9-та, Кызыл хоорайда “Төп-Азия төөгү номчулгалары” деп V делегей чергелиг эртем-практиктиг конференция ажылын эгелээн. 

Донбасста бистиң оолдарывыс. «Барс» эки турачылар отрядының командири: «Тывадан эки турачыларның төрээн болгаш чоок кижилеринге четтирдивис!» 09.06.2022 Донбасста бистиң оолдарывыс. «Барс» эки турачылар отрядының командири: «Тывадан эки турачыларның төрээн болгаш чоок кижилеринге четтирдивис!»
Тыва Республиканың Баштыңы Владислав Ховалыгның адынга Луганск Улус республикада шериг операциязында киржип турар “Барс” эки турачылар 2-ги мотоадыгжы ротазының отряд командири Р. Бурьянның тыва эки турачыларывыстың эрес-дидим чоруунуң дугайында чагаазы келген. 

Тожу кожууннуң үш суурунда соталыг харылзаа база дүрген дамчыыр мобильдиг интернет ажылдап эгелээн 09.06.2022 Тожу кожууннуң үш суурунда соталыг харылзаа база дүрген дамчыыр мобильдиг интернет ажылдап эгелээн
Тыва Республиканың Тожу кожууну кожа регионнардан балыктаарын база суг туризмин сонуургап чоруурларны сорунзалай тыртта бээр черлерниң бирээзи.

Тускай операцияда оолдар дугайында шын медээни кайыын алырыл? 08.06.2022 Тускай операцияда оолдар дугайында шын медээни кайыын алырыл?
Россияның Камгалал яамызында тускай шериг операциязында киржип турар шериг оолдарның төрелдеринге “изиг шугум” телефону ажылдап турарын база катап сагындыраал.

Чөөн-Хемчик кожуунда үш чаа эмнелге пунктулары ажылдап эгелээн 08.06.2022 Чөөн-Хемчик кожуунда үш чаа эмнелге пунктулары ажылдап эгелээн
”Кадык камгалалының бирги звенозун эде чаартыры” программа күүселдези-биле Чөөн-Хемчик кожууннуң Чыргакы, Чыраа-Бажы база Хөндергей суурларда сөөлгү санитарлыг негелделер езугаар дериттинген фельдшер-акушер пунктулары база эмчи амбулаториязы ажыттынган.

Тывада “Улусчу көвүрүг” губернатор төлевилели-биле 14 ыяш көвүрүглерни тудар 08.06.2022 Тывада “Улусчу көвүрүг” губернатор төлевилели-биле 14 ыяш көвүрүглерни тудар
Тыва Республиканың Орук-транспорт яамызы республиканың 13 муниципалдыг тургузугларынга “Улусчу көвүрүг” губернатор төлевилели-биле тудар көвүрүг кежиглерниң даңзызын тургускан.

Пенсия фондузу амыдырап-чурттаарының кудуку хемчээли өскени-биле үш пособиениң хемчээли улгадырын дыңнаткан 07.06.2022 Пенсия фондузу амыдырап-чурттаарының кудуку хемчээли өскени-биле үш пособиениң хемчээли улгадырын дыңнаткан
РФ-тиң Пенсия фондузу амыдырап-чурттаарының кудуку хемчээли өскени-биле ай санының үш төлевириниң: 8-тен 17 харлыг ажы-төлдүг бот (азы чаңгыс) ада-иеге пособие, 8-тен 17 харлыг ажы-төлге ай санының акша төлевири, иштиг херээженнерге пособие түңүн улгаттырган.

Тываның Мөңгүн-Тайга кожууну сарлыкчыларны алгап, демдеглээр 07.06.2022 Тываның Мөңгүн-Тайга кожууну сарлыкчыларны алгап, демдеглээр

Июнь 9-та, Мөңгүн-Тайга кожууннуң Кызыл-Хая суурга Сарлык хүнүнге тураскааткан байырлыг хемчеглерлер эртер. Эрткен чылын Тыва Республиканың Баштыңының шаңналы дээш мөөрейге тиилээн "Тывавыстың чоргааралы – сарлык малым" төлевилелди 

Тыва чаагайжыдылга объектилерин бадылаар талазы-биле эң идепкейжи регионннар санынче кирген 07.06.2022 Тыва чаагайжыдылга объектилерин бадылаар талазы-биле эң идепкейжи регионннар санынче кирген
Вице-премьер Марат Хуснуллин Россия Федерациязының чазааның оперативтиг хуралында, «Таарымчалыг хоорай хүрээлелин хевирлээри» федералдыг төлевилел-биле чаагайжыдар объектилерниң бүгү-российжи бадылаашкынында чурттакчы чондан эң хөй хуу үннү алган идепкейжи регионнарның аразынче Тыва Республика база киргенин адаан.

Сибирь федералдыг округта медицинаның дээди өөредилге черлери Тываның доозукчуларынга 120 тускай олуттарны аңгылаан 07.06.2022 Сибирь федералдыг округта медицинаның дээди өөредилге черлери Тываның доозукчуларынга 120 тускай олуттарны аңгылаан
Тываның Кадык камгалал яамызы Сибирь федералдыг округтуң медицина дээди өөредилге черлеринче тускай сорулгалыг олуттарже документилерни июньнуң 20-ден хүлээп эгелээн.

Тываның малчыннары уксаалыг мал-маганның XVIII Сибирь-Ыраккы чөөк чүк делгелгезинге тиилээн 07.06.2022 Тываның малчыннары уксаалыг мал-маганның XVIII Сибирь-Ыраккы чөөк чүк делгелгезинге тиилээн
2022 чылдың июнь 2-5 хүннеринде Забайкалье крайның Чита хоорайга уксаалыг хой база өшкүнүң 18-ки Сибирь-Ыраккы чөөн чүк делгелгези болуп эрткен. Чылдың-на эртип көдээ ажыл-агый делгелгези Сибирь болгаш Ыраккы Чөөн чүк регионнарының мал ажыл-агыйларының уксаажыдылга ажылында чедиишкиннерин көргүзүп, амгы үениң чаа көдээ ажыл-агый техникаларын делгеп көргүзери-биле көдээ ишчилериниң сонуургалын хаара тудуп турар.

Тывада июльдуң 1-ге чедир өнчү-хөреңгиге өре чыырының шалыпчы айын чарлаан 06.06.2022 Тывада июльдуң 1-ге чедир өнчү-хөреңгиге өре чыырының шалыпчы айын чарлаан
Тыва Республикада кижилерниң өнчү-хөреңгиге өрези 190 муң рубль четкен. Чер участоктары, бажыңнар, квартиралар, транспорт аймааның ээлери чылда бир катап, декабрь 1-ге чедир ол бүгүге үндүрүглерин төлээр ужурлуг.

Тываның дөрт кожууну кыжын одаар хөмүрүн киир сөөртүп эгелээн 06.06.2022 Тываның дөрт кожууну кыжын одаар хөмүрүн киир сөөртүп эгелээн
Чеди-Хөл, Каа-Хем, Чаа-Хөл база Барыын-Хемчик кожууннарның социал ужур-дузалыг объектилеринче кыжын одаар хөмүр сөөртүлгези эгелээн.Тываның чедери берге 30 чурттакчылыг черлеринде социал адырның 125 объектилери августка чедир хөмүрүн дүжүрер ужурлуг.

2022 чылда “Көдээ суурнуң башкызы” программага киржиринче Тывадан 18 башкы кордап турар 06.06.2022 2022 чылда “Көдээ суурнуң башкызы” программага киржиринче Тывадан 18 башкы кордап турар
Көдээ черлерге бо чоокку 5 чылда ажылдап чоруурунга чөпшээрешкен программаның конкурсантылары июнь 15-ке чедир, орус база литература, математика база физика, англи дыл, математика база информатика, төөгү база ниитилел билиглери, биология база химия башкылары бооп чаа өөредилге чылында ажылдаар кылдыр школаның администрациязы-биле күш-ажыл керээзин чарар ужурлуг.

Экология яамызы бойдус чурумал темазынга "Эко-объектив” фоточуруктар мөөрейин эрттирип турар 05.06.2022 Экология яамызы бойдус чурумал темазынга "Эко-объектив” фоточуруктар мөөрейин эрттирип турар
Тыва Республиканың Арга-арыг болгаш бойдус ажыглалының яамызы Экологтуң хүнүнге тураскаадып “Эко-көрүш” ("Эко-объектив”) деп фоточуруктар мөөрейин чарлаан.

Тываның активчилери Экологтуң хүнүнде субботникти организастаан 05.06.2022 Тываның активчилери Экологтуң хүнүнде субботникти организастаан
Бүгү Россияда Экологтуң хүнүнде «Тываның энерелдиг чүректери “ аныяктар шимчээшкининиң активчилери Тываның көдээ ажыл-агый болгаш политиехниктиг техникумнарының студентилери-биле кады найысылалдың аргы-силиин тудуп, арыглаашкын ажылдарын организастаан. Ниитизи-биле 80 шоодай бокту чыып, ону чүдүргеннер.

Экологтуң хүнүн бойдус камгалалының аңгы-аңгы хемчеглери-биле демдеглээри чаңчыл болу берген 05.06.2022 Экологтуң хүнүн бойдус камгалалының аңгы-аңгы хемчеглери-биле демдеглээри чаңчыл болу берген
Чылдың-на июнь 5-те – Экологтуң хүнүн бойдус камгалалының аңгы-аңгы хемчеглери-биле демдеглээри чаңчыл болу берген. Бо чылын Экологтуг хүнде арыглаашкынның, чаагайжыдылганың, ногаажыдылганың хемчеглерин база бойдус тамазынга чуруктар чуруунуң акциязын чарлап, ону калбаа-биле демдеглеп эрттирип турар. Эртенги сериин-биле кады албан черлериниң дыка хөй ажылдакчылары, сургуулдар арыглаашкын акцияларынче үнген.

Тывага хамнаашкынның «Дунгур» бирги российжи фестивалы болуп эртер 03.06.2022 Тывага хамнаашкынның «Дунгур» бирги российжи фестивалы болуп эртер
Фестивальдың киржикчилери болгаш аалчылары тыва культураның чарылбас кезээ - хамнаашкын таварыштыр республика-биле чоок таныжар аргалыг. Июньнуң 20-22 хүннеринде «Дунгур» фестивалы «Алдын-Булак» этнокультура комплекизинче Россияның аңгы-аңгы булуңнарындан хамнарны хаара тудар.

Тывада арга-арыг өрттерин өжүреринге чаъстар дузалаан 03.06.2022 Тывада арга-арыг өрттерин өжүреринге чаъстар дузалаан
Тываның Чазаа июнь 5-те төнер турган арга-арыг өрттеринге удур онза чурумну хуусаазы четпээнде соксаткан. Арга-арыг өрттеринге удур туржуп турган өртчүлерниң ажылын суггур чаъстар чиигедип, ону өжүреринге дузалаан. 

Тываның кызыгаарында Моолдан чума кирген таварылганы чок кылырынга өөредилгени эрттирген 03.06.2022 Тываның кызыгаарында Моолдан чума кирген таварылганы чок кылырынга өөредилгени эрттирген
Росхереглел хайгааралының ТР-де эргелели, ТР-ниң Кадык камгалал яамызы, Тываның чумага удур станциязы, Россияның ФАА ТР-де Кызыгаар эргелели, Каайлы албаны, ТР-де ИХЯ ажылдакчыларының киржилгези-биле, кожа күрүнеден чума кирген таварылганы узуткап чок кылырынга чурттар аразының өөредиглиг белеткели үш дугаар болуп эрткен.

Тывада хереглел барааннарының өртээ чыл эгезинден 9,9 хуу өскен 03.06.2022 Тывада хереглел барааннарының өртээ чыл эгезинден 9,9 хуу өскен
2022 чылдың баштайгы дөрт айында Тывада барааннар база ачы-дуза өртектери Россияда ортумак деңнелден оожум өзүп турар. Чыл эгезинде чуртта инфляцияның деңнели 11,7 хуу болган болза, Тывада ол апрельде 9,9 хуу болган.

Тывада хостуг хүрешке бүгү Россия чемпионадынга ажылдаар волонтерлар чыылдазы эгелээн 02.06.2022 Тывада хостуг хүрешке бүгү Россия чемпионадынга ажылдаар волонтерлар чыылдазы эгелээн
ТР-ниң Аныяктар херектериниң талазы-биле агентилели база республиканың Спорт яамызы июньнуң 24-тен 27 хүннеринде Кызыл хоорайга болуп эртер хостуг хүрешке Россия чемпионадын организастап база эрттиреринге дузалажыр волонтерлар штавынче чыылданы чарлаан.

2021 чылдың январь-апрельге деңнээрге Тыва чуртталга бажыңнарын киирерин 3,9 катап көвүдеткен 02.06.2022 2021 чылдың январь-апрельге деңнээрге Тыва чуртталга бажыңнарын киирерин 3,9 катап көвүдеткен
2022 чылдың январь-апрельде социал-экономиктиг хөгжүлдениң түңнелдерин Тываның Чазаанга үндүрген.

Тываның найысылалында аварийлиг чуртталга бажыңнарындан хамаатыларны өскээр көжүреринге ийи бажың белен 02.06.2022 Тываның найысылалында аварийлиг чуртталга бажыңнарындан хамаатыларны өскээр көжүреринге ийи бажың белен
Кызылда “аварийлиг” бажыңнардан база “өскүс уруглар” категорияга хамааржыр хамаатыларның көжүп кирери Иркутская кудумчузунда хөй аалдыг ийи бажыңның тудуу доозулган.

Тывада шээр малдың баш саны 3,1 хуу өскен 02.06.2022 Тывада шээр малдың баш саны 3,1 хуу өскен
Тываның көдээ ажыл-агыйы көдээ ажыл-агый продукциязының бүдүрүлгезинде эки туружун салбаан – эрткен чылдың январь-апрельге деңнээрге ол 1 хуу көвүдээн (2020 чылдың январь-апрельге деңнээрге – 2,8).

Тывада үлетпүр бүдүрүлгези 4 ай иштинде 29,3 хууга өскен 02.06.2022 Тывада үлетпүр бүдүрүлгези 4 ай иштинде 29,3 хууга өскен
2022 чылдың бирги кварталында үлетпүр бүдүрүлгезиниң өзүлде темпизи-биле Тыва Сибирь реионнарындан мурнуку черже үнген. Росстаттың дыңнадыы-биле алырга, январь – апрельде республикада үлетпүр бүдүрүлгезиниң индекизи эрткен чылга хамаарыштыр 129,3 хуу болган.

Кызылга ыяштан сиилбилгениң «Уран балды» мөөрейи болуп эртер 01.06.2022 Кызылга ыяштан сиилбилгениң «Уран балды» мөөрейи болуп эртер
Алдан-Маадыр аттыг Национал музейи уран шеверлерни ыяштан чазанып-сиилбиириниң «Уран балды» мөөрейинге киржир кылдыр чалаан. Чагыгларны июнь 3-ке чедир хүлээр.

Тывада мал оолдаашкыны 01.06.2022 Тывада мал оолдаашкыны
Республиканың ажыл-агыйларында мыйыстыг улуг бода малдың база шээр малдың оолдаашкыны февраль төнчүзүнде эгелээн. Бо хүнде 561,7 муң баш анай, хураган база 54,7 муң баш бызаа камгалап алдынган. 

Тываның Чазаа чурттакчы чоннуң чагыгларын күүседир планны тургускан 01.06.2022 Тываның Чазаа чурттакчы чоннуң чагыгларын күүседир планны тургускан
Тывада 2021 чылда республика чазааның ажылының түңнелдерин сайгарган ажык дыңнаашкыннар үезинде чоннуң киирген санал-оналдарын боттандырар хемчеглер даңзызын бадылаан. Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг бөгүн ооң дугайында айтыышкынга атты салган.

Тываның хөлдеринге аян-чорукчуларга таарымчалыг байдалдарны тургузар 01.06.2022 Тываның хөлдеринге аян-чорукчуларга таарымчалыг байдалдарны тургузар
Тываның Чазаа республиканың хөлдеринге инфраструктураны экижиткеш, регионнуң турисчи сонуурганчыын көдүрер курсту эгелээн. Дус-Хөлде хөл чоогунда пансионаттарны төпчүткен чырык хандыралгазынга кожар ажылдар чоруп турар.

Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг ада-иеге ажы-төл дээш харыысалганы улгаттырарын чагаан 01.06.2022 Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг ада-иеге ажы-төл дээш харыысалганы улгаттырарын чагаан
Бөгүн чаңчыл езугаар Делегейде уруглар камгалалының хүнүн демдеглеп турар. Бичии чаштарның байырлалында Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг мынчаар чугаалаан: 

Тываның Баштыңы туттурган автомобильдер тургузар тускай черни 13 кожуун төптеринге ажыдар даалганы берген 31.05.2022 Тываның Баштыңы туттурган автомобильдер тургузар тускай черни 13 кожуун төптеринге ажыдар даалганы берген
Тываның эрге-чагыргазы ОШААЧКИ инспекторларының тутканы транспорт аймаан тургузар тускайжыттынган черлер санын үш катап көвүдедирин шиитпирлээн. Май 30-де эрткен аппарат хуралында республиканың Баштыңы ындыг шиитпирни үндүрген.

Тывада 8 – 17 харлыг ажы-төлдүг өг-бүлелерге төлевирлер дээш 2022 чылда 4,4 млрд. рубльди тускайлаан 31.05.2022 Тывада 8 – 17 харлыг ажы-төлдүг өг-бүлелерге төлевирлер дээш 2022 чылда 4,4 млрд. рубльди тускайлаан
8-тен 17 харга чедир назылыг ажы-төлге апрель база майның төлевирлерин Тывада 15 муң ажыг өг-бүле алган. 26,5 муң уругга ниитизи-биле 540,7 млн рубльди төлээн. ТР-ниң Күш-ажыл болгаш социал политика яамызы ол болгаш өске-даа төлевирлерниң дугайында республика Баштыңы Владислав Ховалыгга илеткээн.

Президентиниң спортчу оюннарынга Тываны Бажың-Алаак суурнуң школачылары төлээлээр 31.05.2022 Президентиниң спортчу оюннарынга Тываны Бажың-Алаак суурнуң школачылары төлээлээр
Чөөн-Хемчик кожууннуң Бажың-Алаак суурнуң школачылары эрткен неделяда Кызылга эрткен «Президентиниң спортчу оюннарының» регион чадазынга тиилээш, ам школачыларның бүгү-российжи маргылдаазынга төрээн Тывазының адын камгалаар эргени чаалап алган.

Тываның Өөредилге яамызы өөреникчилерге турисчи оруктарны ажылдап кылган 31.05.2022 Тываның Өөредилге яамызы өөреникчилерге турисчи оруктарны ажылдап кылган
Тываның Өөредилге яамызының немелде өөредилгени сайзырадыр төп дыштаныр хүннүң 9 походу дээш, уругларның 24 турисчи маршруттарын ажылдап кылган.

Бүгү-делегейниң Уруглар хүнүнге тураскааткан байырлал хемчеглериниң планы 31.05.2022 Бүгү-делегейниң Уруглар хүнүнге тураскааткан байырлал хемчеглериниң планы
Июнь 1

11.00 шакта - Национал театр артистериниң теартжыткан көргүзүү – В. Көк-оол аттыг национал театрның мурнунга;

Владислав Ховалыг Тываның төөгүзүнүң чаа өөредилге номун тургузарын саналдап үндүрген 30.05.2022 Владислав Ховалыг Тываның төөгүзүнүң чаа өөредилге номун тургузарын саналдап үндүрген
Тывада өөреникчилерге республиканың чаа төөгү номун чыып тургузар ажыл эгелээн. Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг 2022 чылда бодунуң айыткалында мурнады кылыр ажылдарның бирээзи кылдыр төлевилелди боттандырарын ол айыткан.

Тыва Республика девискээринде коронавирус талазы-биле эпидемиологтуг байдал 30.05.2022 Тыва Республика девискээринде коронавирус талазы-биле эпидемиологтуг байдал
Росхереглел хайгааралының Тыва Республикада эргелели биле ТР-ниң Кадык камгалал яамызының медээзи-биле алырга, эрткен неделяда, азы 2022 чылдың май 20-26-га чедир COVID-19-тан аарааны лабораторияга бадыткаттынган 27 чаа таварылга бүрүткеттинген. 

Тываның кулаа дыңнавас спортчулары Россияның бирги чери дээш дзюдо чемипионадынга чедиишкинниг киришкен 30.05.2022 Тываның кулаа дыңнавас спортчулары Россияның бирги чери дээш дзюдо чемипионадынга чедиишкинниг киришкен
Майның 28-29 хүннеринде Подмосковьениң Зеленоград хоорайынга кулаа дыңнавас спортчуларның дзюдога Россия чемпионады болуп эрткен. Республиканың кулаа дыңнавас уруглар школа-интернадының чыынды командазы Тываны төлээлээн. 

Боттарын ажыл-биле хандыртырган хамаатыларның ийиги шуулганы Кызылга болуп эрткен 30.05.2022 Боттарын ажыл-биле хандыртырган хамаатыларның ийиги шуулганы Кызылга болуп эрткен
«Бодун ажыл-биле хандыртынары – чедиишкинниг бизнесче бирги базым» деп аттыг боттары ажыл-биле хандырттынган хамаатыларның ийиги республика шуулганы ажылын дооскан.

Тываның Баштыңы Россияның Федералдыг кызыгаар албанының ТР талазы-биле эргелелиниң ажылдакчыларын шаңнаан 28.05.2022 Тываның Баштыңы Россияның Федералдыг кызыгаар албанының ТР талазы-биле эргелелиниң ажылдакчыларын шаңнаан
ТР-ниң Баштыңы Владислав Ховалыг Россияның Федералдыг кызыгаар албанының тургустунган хүнүнге тураскаадып, Тыва Республикада федералдыг албанның ажылдакчыларынга күрүне шаңналдарын тывыскан

Тываның эрге-чагыргазынга арга-арыгда улуг өрттерни өжүреринче күштерни база акша-хөреңгини мөөңнээрин дааскан 27.05.2022 Тываның эрге-чагыргазынга арга-арыгда улуг өрттерни өжүреринче күштерни база акша-хөреңгини мөөңнээрин дааскан
Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг арга-арыг өрттерин өжүрер ажыл-чорудулганы дүүштүрер федералдыг штабтың хуралынга киришкен. Россия Федерациязының бойдус курлавырлары база экология сайыды Александр Козловтуң даргалааны ВКС хурал май 26-та болган.

Кызылдан Улан-Удэже дорт авиарейс ажыттынган 27.05.2022 Кызылдан Улан-Удэже дорт авиарейс ажыттынган
Тыва Республиканың күүсекчи эрге-чагыргазы транспорт чедингирин улгаттырып, турисчи курлавырларны бедидер сорулга-биле, чаа рейсти организастап, авиакомпанияларны хаара тударының аргаларын эрткен чылдан бээр көрүп келген.

Тывада кайы хамаанчок төктүнген боктарны чок кылыр ажылдарның акшаландырыышкынын беш катап улгаттырган 27.05.2022 Тывада кайы хамаанчок төктүнген боктарны чок кылыр ажылдарның акшаландырыышкынын беш катап улгаттырган
Тывада кайы хамаанчок төктүнген боктарны аштаарынга 2022 чылда бюджеттен 21 млн рубльди тускайлаан, эрткен чылга деңнээрге ол 5 катап хөй. Коммунал боктарның ала айгаар чыглы берген черлерин аштап-арыглаары элээн калбарар.

Тываның Баштыңы Александр Куренковка харыысалгалыг албан-дужаалда томуйлатканы-биле байырын чедирген 27.05.2022 Тываның Баштыңы Александр Куренковка харыысалгалыг албан-дужаалда томуйлатканы-биле байырын чедирген

Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг РФ-тиң хамааты камгалал, онза байдалдар болгаш ала чайгаар болган халаптарның уржуктарын чайладыр херектер талазы-биле сайыттың албан-дужаалында томуйлатканы-биле Александр Куренковка байырын чедирген.


Тываның школаларының капитал септелгезинде ортумак профессионал өөредилге черлериниң сургуулдары киржип турар 26.05.2022 Тываның школаларының капитал септелгезинде ортумак профессионал өөредилге черлериниң сургуулдары киржип турар
Тываның техникумнарының 20 сургуулу школаларның капитал септелгезин кылып турар тудуг организациялары-биле керээни чаргаш, ажылдап эгелээн. Оолдарга арга-дуржулга шиңгээдип, акша ажылдап алырынга тергиин эки арга деп, регионнуң өөредилге сайыды Алексей Храмцов чугаалаан. 

Тываның эрге-чагыргазы кадрлар белеткелиниң тускай сорулгалыг чагыглар санын 1,2 катап көвүдеткен 26.05.2022 Тываның эрге-чагыргазы кадрлар белеткелиниң тускай сорулгалыг чагыглар санын 1,2 катап көвүдеткен
Тывадан 935 оолдар, кыстар чурттуң дээди болгаш ортумак тускай өөредилге черлеринче тускай чыылда-биле 2022 чылда дужаап кирерлер. Республиканың эрге-чагыргазы ынча санныг олуттарны күрүнениң кадрлар чагыының шугуму-биле чагаан. 2021 чылга деңнээрге, ол 185 олутка хөй. 

Агаарже хоралыг бүдүмелдер үндүргенинге квота бээр федералдыг экспериментиге Тываның найысылалы киржир 26.05.2022 Агаарже хоралыг бүдүмелдер үндүргенинге квота бээр федералдыг экспериментиге Тываның найысылалы киржир
Агаарның шынарын экижидеринге дыка хереглелдиг РФ-тиң 24 хоорайларының баш бурунгаар тургускан санынче республиканың найысылалы Кызыл хоорайны киирерин Тываның эрге-чагыргазы чедип алган.

Тывада кадык камгалалының бирги звенозун эде чаартыры-биле ам база дериг-херекселдер келген 26.05.2022 Тывада кадык камгалалының бирги звенозун эде чаартыры-биле ам база дериг-херекселдер келген
Республиканың 1 дугаар эмнелгезиниң консультативтиг-диагностика поликлиниказында, Чөөн-Хемчиктиң база Улуг-Хемниң кожууннар аразының эмнелге төптеринде, Кызыл, Өвүр, Тес-Хем, Чеди-Хөл кожууннарның төп эмнелгелеринде чымчак эндоскоп чуур MT- 5000L деп дериг-херекселдер келген.

Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг Россияның сайгарлыкчы чорук хүнү-биле республиканың бизнес ниитилежилгелеринге байырны чедирген 26.05.2022 Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг Россияның сайгарлыкчы чорук хүнү-биле республиканың бизнес ниитилежилгелеринге байырны чедирген
«Россияның сайгарлыкчы чорук хүнү-биле байыр чедирип тур мен!
Сайгарлыкчыларының саны немежип турар мурнакчы беш регионнуң санынче Тыва база кирген. 

СФО регионнарының аразында Тывада инфляцияның деңнели эң куду 25.05.2022 СФО регионнарының аразында Тывада инфляцияның деңнели эң куду
Мартка деңнээрге апрельде Тывада чылдың инфляциязы 0,08 хуу пунктуга улгадып, Сибирь федералдыг округдан (19,35%) база Россиядан (17,83%) 15,05 хуу куду болган.

Тываның 2116 школа доозукчуларынга сөөлгү коңга эткен 25.05.2022 Тываның 2116 школа доозукчуларынга сөөлгү коңга эткен
Бөгүн май 25-те, Тываның 175 школаларынга 11 класстың 2116 доозукчузунга байырлыг шугум чыскаалы болуп эрткен. Росхереглелхайгааралының регион эргелелиниң санитар-эпидемиологтуг негелделерин сагывышаан, сөөлгү коңганы эрттирген.

Тывада паром кежиглер ажыттынган 25.05.2022 Тывада паром кежиглер ажыттынган
Тывада Бии-Хем биле Каа-Хемде суг оруу ажыттынганы-биле шупту паром кежиглер ажылдап эгелээн. Дош шимчээрге чедир, күстен часка чедир, “улуг чер-биле” харылзаа чок турган 7 суур кожуун төвү-биле аргыжар аргалыг апарган.

Арга-арыг ажыл-агыйларынга ажыктыг техникалар келген 25.05.2022 Арга-арыг ажыл-агыйларынга ажыктыг техникалар келген
«Экология» национал төлевилелдиң «Арга-арыглар камгалалы» федералдыг төлевилел күүселдези-биле республикада чаа тускайжыттынган техникалар келген.

Тывада республика Баштыңының эрге-дужаалының ады өскерилген 24.05.2022 Тывада республика Баштыңының эрге-дужаалының ады өскерилген
Бөгүнден эгелеп Тываның Баштыңы албан-дужаалды өскерткен – “Чазак даргазы” деп немелде тодарадылга чокка, Тыва Республиканың Баштыңы деп адаар. 

Тываның чер ажылдыглары тарылга шөлдерин улгаттырган 24.05.2022 Тываның чер ажылдыглары тарылга шөлдерин улгаттырган
Тываның фермерлери эрткен чылдың тарылга шөлдеринге немей 1 муң га шөлдү ажыглалче киирген. Ынчап кээрге тарылга шөлү 56,2 муң га чедип, 20 хуу улгатканы ол.

Төп шериг округунуң шериглери Тожу кожуунда арга-арыг өртүн өжүреринге дузалажып турар 24.05.2022 Төп шериг округунуң шериглери Тожу кожуунда арга-арыг өртүн өжүреринге дузалажып турар
Тываның гидрометеорология база долгандыр хүрээлел мониторингизиниң төвү регионнуң найысылалынга база чамдык муниципалитеттерге бо неделя төнчүзүнге чедир 35 градус чедир изиирин дыңнаткан. Кааң изиг агаар, чер-черлдерге күштүг хат-биле катчы берген. Шак ындыг агаар-бойдус өрт айыылын улам күштелдирген.

Чаагайжыдар объектилер шилиир бадылаашкынның төнеринге чедир 6 хонук арткан 24.05.2022 Чаагайжыдар объектилер шилиир бадылаашкынның төнеринге чедир 6 хонук арткан
za.gorodsreda.ru сайтыга «Таарымчалыг хоорай хүрээлелин» хевирлеп доозарынга чедир 6 хонук арткан, азы май 30-де ол доостур.

Тываның школаларынга 15 педагогика класстарын ажыдары планнаттынган 24.05.2022 Тываның школаларынга 15 педагогика класстарын ажыдары планнаттынган
Башкы мергежилге өөреникчилерниң сонуургалын хаара тударынче угланган тускай психологтуг-педагогиктиг 15 класс республиканың школаларынга сентябрь 1-де ажыттынар.

Тывада «Абилимпикс» регион чемпионадының тиилекчилери илереттинген 23.05.2022 Тывада «Абилимпикс» регион чемпионадының тиилекчилери илереттинген
Кызыл хоорайда «Россия – аргаларның чурту» президент платформазының «Абилимпикс» регион чемпионадының Тыва Республикада киржикчилериниң түңнелдерин үндүрген.

«ЗаБег» бүгү-российжи чартык марафонга Тываның спорт школаларының кижизидикчилери идепкейлиг киришкен 23.05.2022 «ЗаБег» бүгү-российжи чартык марафонга Тываның спорт школаларының кижизидикчилери идепкейлиг киришкен
Кызылга үш дугаар эрткен «ЗаБег» бүгү-российжи чартык марафон республиканың найысыладындан болгаш кожууннарындан чүгүрүктерни чыгган. Старттан үнген 978 спортчунуң финишке келген 775 кижизиниң 262-зи бичии уруглар болган. Спортчулар 21,1 км, 10 база 5 километр хемчээлге күжүн шенээннер.

Тыва биле Якутия чурттакчы чоннуң кадык камгалал адырында кады ажылдажылга керээзинге атты салган 20.05.2022 Тыва биле Якутия чурттакчы чоннуң кадык камгалал адырында кады ажылдажылга керээзинге атты салган
Регионнуң Баштыңы Владислав Ховалыгның даалга езугаар республиканың Кадык камгалал яамызы Якутиядан специалистерни чалаан.    

Тывада бедик деңнелдиң маргылдааларынга чемпионнаан болгаш шаңналдыг черлер ээлээн спортчуларга бажың садып азы тудуп алырынга субсидияның үстүкү хемчээлин 3 млн рубль чедир көвүдеткен 20.05.2022 Тывада бедик деңнелдиң маргылдааларынга чемпионнаан болгаш шаңналдыг черлер ээлээн спортчуларга бажың садып азы тудуп алырынга субсидияның үстүкү хемчээлин 3 млн рубль чедир көвүдеткен
Россия чемпионаттарындан эгелээш Олимпийжи оюннарга чедир дээди чаданың маргылдааларынга шаңналдыг черлерже үнген тыва спортчуларга база оларның тренерлеринге чуртталга байдалын экижидер күзели бар болза, эрге-чагырганың талазындан улуг деткимчени бээр.

Тывада «ТываЭкспо» регионнар аразының делгелге-ярмарказының кол ажылы ажыттынган 20.05.2022 Тывада «ТываЭкспо» регионнар аразының делгелге-ярмарказының кол ажылы ажыттынган

Бөгүн май 20-де, Тываның найысылалы Кызыл хоорайда, регионнар аразының универсалдыг делгелге-ярмарказы «ТЫВА ЭКСПО – 2022» ажылын эгелээн. Республиканың Экономиктиг хөгжүлде болгаш үлетпүр яамызының деткимчези-биле чылдың-на Россияның регионнарындан 100 хире киржкичини хаар тудуп турар хемчег бо чылын 24 дугаар эртер.

Тываның Чазаа бюджет акша-хөреңгизиниң башкарыкчыларын база алыкчыларын хынаарын түр када тургускан 20.05.2022 Тываның Чазаа бюджет акша-хөреңгизиниң башкарыкчыларын база алыкчыларын хынаарын түр када тургускан
Тываның Саң-хөө-бюджет хайгаарал албанының ревизорларынга бюджет акша-хөреңгизиниң кол башкарыкчыларын база алыкчыларын 2023 чылдың январь 1-ге чедир хынаарын соксаткан.

Тываның Баштыңы Россия Чазааның вице-премьери Татьяна Голикова-биле республика хөгжүлдезиниң перспективаларын чугаалашкан 20.05.2022 Тываның Баштыңы Россия Чазааның вице-премьери Татьяна Голикова-биле республика хөгжүлдезиниң перспективаларын чугаалашкан
Владислав Ховалыг ужуражылга дугайында социал четкилерде бодунуң блогунга дыңнаткан. “Россияның Чазааның вице-премьери Татьяна Голикова-биле ажыл-агыйжы ужуражылгада бистиң республиканың чедип алганы түңнелдеривисти үлештим” – деп, Тываның Баштыңы демдеглээн.

Тывада культура болгаш уран чүүл адырында төлевилелдерге республика Баштыңының грант акшазының үстүкү хемчээлин көвүдеткен 19.05.2022 Тывада культура болгаш уран чүүл адырында төлевилелдерге республика Баштыңының грант акшазының үстүкү хемчээлин көвүдеткен
2022 чылда Тываның Баштыңының уран чүүл болгаш культура адырында грантызының үстүкү түңү 500 муң рубль болур. Республиканың Чазаа ол дугайында чогуур шиитпирни хүлээп алган. 

«Чаа делгемнер» марафонну 70 ажыг млн кижи көрген 19.05.2022 «Чаа делгемнер» марафонну 70 ажыг млн кижи көрген
«Чаа делгемнер» деп федералдыг чырыдыышкын марафону российжилерниң сонуургалын хаара туткан. Ийи хонук иштинде марафоннуң дамчыдылгазын 70 млн кижи көрген.

Тывада сүт-бараан фермаларын база сүт болбаазырадыр бүдүрүлгелер кылыр төлевилелдер мөөрейи чарлаттынган 19.05.2022 Тывада сүт-бараан фермаларын база сүт болбаазырадыр бүдүрүлгелер кылыр төлевилелдер мөөрейи чарлаттынган
“Тываның сүдү” губернатор төлевилелге киржир конкурс Тывада эгелээн. Республиканың Баштыңы Владислав Ховалыг сүт-бараан фермаларын база сүт хүлээп алыр пунктуларны база болбаазырадыр бүдүрүлгелер ажыдар сорулга-биле 2021 чылда ук төлевилелди саналдап киирген.

Тыва база Хүндүлээчел чорук индустриязының бүгү-национал эвилели кады ажылдажылга керээзин чарган 19.05.2022 Тыва база Хүндүлээчел чорук индустриязының бүгү-национал эвилели кады ажылдажылга керээзин чарган
Хүндүлээчел чорук индустриязының бүгү-национал эвилели туризм хөгжүлдезиниң чаа стратегиязын ажылдап кылырынга Тывага дузалажыр. Национал эвилел биле республика эрге-чагыргазының мурнундан регионнуң Турисчи информация төвүнүң ат салганы кады ажылдажылга дугайында дугуржулгазында кады ажыл угланыышкыннарының бирээзинге - Кызылга май 14-16 хүннеринде болуп эрткен “Тыва – дириг ужур-чаңчылдарның чери” турисчи шуулган хамааржыр.

#МЫВМЕСТЕ президент премиязы бодунуң лауреаттарын манап турар 19.05.2022 #МЫВМЕСТЕ президент премиязы бодунуң лауреаттарын манап турар
#МЫВМЕСТЕ делегей чергелиг премия 2022 чылдың март 16-да стартын алганын сагындыраал. Ол премия шак ындыг аттыг ачы-дуза акциязының уланчызы база Россияда 10 чыл дургузунда эрттирип турар “Россияның эки турачызы” бүгү-росcийжи конкурстуң салгалы болур. 

«Дээди экономика школазы» эртем-шинчилел университеди Тывага школа өөредилгезиниң шынарын бедидеринге дузалажыр 19.05.2022 «Дээди экономика школазы» эртем-шинчилел университеди Тывага школа өөредилгезиниң шынарын бедидеринге дузалажыр
Ниити өөредилге школа башкыларының билиг-мергежилиниң профессионал белеткел, эде белеткел база квалификациязын бедидер адырда кады ажылдажылга дугайында «Дээди экономика школазы» эртем-шинчилел университеди-биле кады ажылдажылга төлевилелин Тываның Чазаа деткээн.

Владислав Ховалыг: Тыва Азияже эжик апаар чадавас 18.05.2022 Владислав Ховалыг: Тыва Азияже эжик апаар чадавас
Май 14 – 16 хүннеринде «Алдын-Булак» этнокультурлуг комплекске болуп эрткен “Тыва – улусчу ужур-чаңчылдарның чери” деп бирги турисчи шуулганга туризм болгаш туризм индустриязының адырында 150 хире российжи болгаш даштыкы специалистер киришкен. 

Пассажирлер аргыжылгазында чаа рейстер ажыттынган 18.05.2022 Пассажирлер аргыжылгазында чаа рейстер ажыттынган
Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг ТР-ниң Дээди Хуралыяның депутаттарынга Айыткалын берип тура, чоннуң транспорт-биле аай-дедир аргыжылга айтырыын шиитпирлеп, кижилерге эптиг байдалдарны бир дугаарында шиитпирлээрин эрге-чагырга черлеринге айыткан.

2022 чылдың май 17-22 хүннеринде Тывага кааң хүннер болурун дыңнадып тур 18.05.2022 2022 чылдың май 17-22 хүннеринде Тывага кааң хүннер болурун дыңнадып тур
Тываның найысылалынга 2022 чылдың майның 17-ден 22-ге чедир агаарның ортумак температуразы нормадан 7 градус ажып, дыка изиг хүнер болурун Тываның ХК база ОБ албаны дыңнаткан.

Тывада эвээш орулгалыг 11 муң ажыг өг-бүле халас картошка болгаш ногаа үрезиннерин алыр 17.05.2022 Тывада эвээш орулгалыг 11 муң ажыг өг-бүле халас картошка болгаш ногаа үрезиннерин алыр
Тывада «Улусчу картофель» губернатор төлевилелиниң киржикчилеринге картошка үрезиннерин үлеп эгелээн. Төлевилелдиң удуртукчузу Күш-ажыл яамызы амыдырап чурттаарының кудуку хемчээлинден эвээш орулгалыг 11,3 муң өг-бүле гуманитарлыг дузаны алырын дыңнаткан. Тус черниң фермерлеринден база Кемерово болгаш Минусинскиниң ажыл-агыйларындан эккелген 300 хире тонна картошка үрезинин үлээр.

Тывада чаагайжыдар хөй-ниити девискээрлерин шилиир рейтингилиг бадылаашкынның чамдык түңнелдерин үндүрген 17.05.2022 Тывада чаагайжыдар хөй-ниити девискээрлерин шилиир рейтингилиг бадылаашкынның чамдык түңнелдерин үндүрген
Тывада 2023 чылда чаагайжыдар хөй-ниити девискээрлерин шилээн бадылаашкын апрель 15-те эгелээн. Республика ол сорулгаже шупту 69 төлевилелди саналдаан.

Тывада Сайгарлыкчы чорук неделязы-2022 ажылын эгелээн 16.05.2022 Тывада Сайгарлыкчы чорук неделязы-2022 ажылын эгелээн
Бөгүн, май 16-да, “Алдын-Булак” этнокультурлуг комлексте эртип турар “Тыва – дириг ужур-чаңчылдарның чери” турисчи шуулганның ажылының үезинде Сайгарлыкчы чорук неделязынга стартты берген.

Эрткен неделяда 632 литр арага болгаш спирт холумактыг продукцияны хавырган 16.05.2022 Эрткен неделяда 632 литр арага болгаш спирт холумактыг продукцияны хавырган
Регионнуң айыыл чок чорук департаментизи хөй-ниитиниң айыыл чок чоруун хандырар дээш профилактика субъектилериниң ажылын күштелдирген. 

Арыглаашкын болгаш чаагайжыдылганың шалыпкын айында 5669,4 куб метр бокту аштап арыглаан 16.05.2022 Арыглаашкын болгаш чаагайжыдылганың шалыпкын айында 5669,4 куб метр бокту аштап арыглаан
Апрельдиң 1-ден май 13-ке чедир Тыва Республиканың девискээринге арыглаашкынның болгаш чаагайжыдылганың шалыпчы айында 34841 кижи киржип, 5669,4 куб метр бокту аштап, чыгган. 

Тываның көдээ ажыл-агый бүдүрүкчүлериниң техниказы чаартынар 16.05.2022 Тываның көдээ ажыл-агый бүдүрүкчүлериниң техниказы чаартынар
Тываның Баштыңының агротехника аймаан чаартыр дээн даалгазын күүседири-биле, Көдээ ажыл-агый болгаш аъш-чем яамызы чаа көдээ ажыл-агый техникаларын садып эккелген. 

Тываның хлеб быжырар бүдүрүлгелериниң чарыгдалдарынга компенсацияны бээр 16.05.2022 Тываның хлеб быжырар бүдүрүлгелериниң чарыгдалдарынга компенсацияны бээр
Тываның Көдээ ажыл-агый яамызы хлеб быжырар үлетпүр бүдүрүлгелеринге хлеб-булочка кылыгларын бүдүрүп-саарган чарыгдалдарын эгидери-биле субсидия бээринче чагыглар хүлээп алырын чарлаан. 

Тываныӊ Баштыӊы Владислав Ховалыг Делегейниӊ өг-бүле хүнүн таварыштыр республиканыӊ чурттакчы чонунга байыр чедирген 15.05.2022 Тываныӊ Баштыӊы Владислав Ховалыг Делегейниӊ өг-бүле хүнүн таварыштыр республиканыӊ чурттакчы чонунга байыр чедирген

Тываныӊ Баштыӊы Владислав Ховалыг Делегейниӊ өг-бүле хүнүн таварыштыр республиканыӊ чурттакчы чонунга байыр чедирген. 2019 чылдың январь 1-ниң хүнү-биле алырга, Тыва Республикада 95165 өг-бүле бар, оларның 31346-зы (32,94 хуузу) – хөй ажы-төлдүг.

Дагба Мергенни Тываның вице-премьери – одалга болгаш энергетика сайыдын күүседир кылдыр томуйлаан 14.05.2022 Дагба Мергенни Тываның вице-премьери – одалга болгаш энергетика сайыдын күүседир кылдыр томуйлаан
Тываның Чазааның даргазының оралакчызы – одалга болгаш энергетика сайыды албан дужаалды күүседир кылдыр Мерген Дагбаны томуйлаан. Чаа вице-премьер чуртталга-коммунал ажыл-агыйында чаңгыс аай күрүне политиказының күүселдезин, республиканың чылыг-энергетика комплекизин таарыштырылгазын база хөгжүлдезин  харыылаар.

Тускай шериг операциязының үезинде маадырлыы-биле мөчээн оолдуң өг-бүлезинге "Эрес-дидим чорук орденин" бөгүн тывыскан 13.05.2022 Тускай шериг операциязының үезинде маадырлыы-биле мөчээн оолдуң өг-бүлезинге "Эрес-дидим чорук орденин" бөгүн тывыскан
Ол даалганы күүседир дээш албан-биле республикада келген Национал гвардия шериглериниң Соңгу-Кавказ округунуң командылакчызының оралакчызы, генерал-майор Михаил Романов маадырлыы-биле мөчээн дайынчы Хуреш Тиил-оолович Монгуштуң кадайынга база авазынга күрүне шаңналын дамчыткан.

Тывада “Чылдың өг-бүлези” конкурстуң регион чадазының түңнелдерин үндүрген 13.05.2022 Тывада “Чылдың өг-бүлези” конкурстуң регион чадазының түңнелдерин үндүрген
“Чылдың өг-бүлези” бүгү-российжи конкурстуң регион чадазын республикада 2017 чылдан бээр эрттирип турар. Бо чылын мөөрейге 39 өг-бүле киришкен. 

Тывада саргыга ызырткан таварылгалар көвүдээн 13.05.2022 Тывада саргыга ызырткан таварылгалар көвүдээн
Марттың 28-тен бээр, республикада саргыга ызырткан бир дугаар таварылга Кызылдың девискээринге бүрүткеттинген. Ол үеден майның 8-ке чедир саргыга ызырткан дээш эмнелге албан черлеринге 337 кижи келгени бүрүткеттинген.

Тываның чүс хире доозукчулары түңнел шылгалдалар дужаары-биле хемнеп кежер 13.05.2022 Тываның чүс хире доозукчулары түңнел шылгалдалар дужаары-биле хемнеп кежер
Республика школаларының 96 доозукчузу, ооң санында 21 өөреникчи чаңгыс аай күрүне шылгалдаларын дужаары-биле суг объектилерин кежер апаар.

Часкы хову ажылдарында 176 көдээ ажыл-агый бүдүрүлгелери киржип турар 12.05.2022 Часкы хову ажылдарында 176 көдээ ажыл-агый бүдүрүлгелери киржип турар
 Часкы хову ажылдарында 176 көдээ ажыл-агый бүдүрүлгелери киржип, 270 хире кижини чымыштыг ишче хаара туткан.
2022 чылда көдээ ажыл-агый бүдүрүкчүлериниң мурнунда 19,8 муң тонна тараа культураларын, 21,8 муң тонна картофель, 3,25 муң тонна ногаа аймаан бүдүрер сорулга салдынган.

Тывада “Улусчу көвүрүг” төлевилелче 13 кожуун кордап турар 12.05.2022 Тывада “Улусчу көвүрүг” төлевилелче 13 кожуун кордап турар
Тываның 13 муниципалдыг тургузуглары 764 малчын турлагларже аргыжылганы экижидер дээш, 28 көвүрүг тудары-биле “Улусчу көвүрүг” губернатор төлевилелинге киржир чагыгны киирген.

Май 15-тен Тывада биче хемчээлдиг судноларга суг оруу ажыттынар 12.05.2022 Май 15-тен Тывада биче хемчээлдиг судноларга суг оруу ажыттынар
Республиканың Баштыңы Владислав Ховалыг Тывада биче хемчээлдиг судноларга суг оруу май 15-те ажыттынар дугайында айтыышкынга атты май 11-де салган.

Тывага российжи болгаш даштыкы эксперттерниң киржилгези-биле амгы үеде туризмни хөгжүдериниң айтырыгларын сайгарып чугаалажыр 12.05.2022 Тывага российжи болгаш даштыкы эксперттерниң киржилгези-биле амгы үеде туризмни хөгжүдериниң айтырыгларын сайгарып чугаалажыр
«Дириг езу-чаңчылдарның чери» деп бренд-биле туризм шуулганын эрттиреринге Тыва белеткенип турар. Туризм болгаш аян-чорук индустриязында ажылдап чоруур российжи болгаш даштыкы специалистер май 16-да улуг шуулганга чыглыр.

Оюн Курседи биле Степан Сарыг-оол кудумчуларынга 2022 чылда капитал септелгени кылыр 11.05.2022 Оюн Курседи биле Степан Сарыг-оол кудумчуларынга 2022 чылда капитал септелгени кылыр
Хоорай чагыргазы 2022 чылда Оюн Курседи кудумчуда 560 метр база Степан Сарыг-оол кудумчузунда 235 метр орук участогунга капитал септелге кылыр муниципалдыг чагыгны күүседиринге садыглаашкынны бо хонуктарда чарлаан.

Тывада хөй-ниитиниң чемнелге черлеринге доозукчулар кежээлерин байырлаары хоруглуг 11.05.2022 Тывада хөй-ниитиниң чемнелге черлеринге доозукчулар кежээлерин байырлаары хоруглуг
Чаа коронавирус халдавыры ам-даа бар болгаш, уруглар садтарынга, эге класстарга база ниити өөредилге школаларынга доозукчулар кежээлерин эрттирер черлер шилип алырда кызыгаарлаашкыннар бар. 

Тывада Енисейниң ужуун алган черге Будданың 15 метр бедик тураскаалын салыр 11.05.2022 Тывада Енисейниң ужуун алган черге Будданың 15 метр бедик тураскаалын салыр
Кужугет Шойгунуң фондузу Улуг-Хемниң ужуун алган черинге Будда бурганның тураскаалын эптеп тургузуп турар. Тывада ат-сураглыг күрүне болгаш хөй-ниити ажылдакчызы, чогаалчы ачазынга тураскааткан фондуну тургузар төлевилелди Сергей Шойгу саналдап киирген турган.

Тывада 8398 доозукчу күрүне шылгалдаларын дужаар 11.05.2022 Тывада 8398 доозукчу күрүне шылгалдаларын дужаар
ТР-ниң өөредилге сайыдының бирги оралакчызы Ирина Сарагашева шак ындыг медээни бөгүн аппарат хуралында берген. Тоску класстың кол күрүне шылгалдазын (ГИА-9) 5669 кижи дужаар. Эрткен чылга деңнээрге 342 доозукчу хөй. А 11 класстың доозукчулар шылгалдазын 2729 кижи тудар. Эрткен чылга деңнээрге 508 кижи эвээш (2021 чылда – 3237).

Республика девискээринде өртке удур шалыпчы ай чоруп турар 11.05.2022 Республика девискээринде өртке удур шалыпчы ай чоруп турар
Республика Чазааның аппарат хуралы хүннүң кол айтырыы – өрт айыылынга удур чарлаттынган айның кайы хире чоруп турарын сайгарып чугаалашкан. 

Тываның Баштыңы Украинага мөчээн оолдарның чоок кижилеринге кажыыдалын илереткен 11.05.2022 Тываның Баштыңы Украинага мөчээн оолдарның чоок кижилеринге кажыыдалын илереткен
Украинага тускай шериг операциязының үезинде ам база ийи оглувус мөчээнин Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг ханы кажыыдал-биле дыңнаткан.
“Украинага ам база ийи чаңгыс чер-чурттугларывыс амы-тынындан чарылганын аарышкы-биле бижип, дыңнадып тур мен.

Тываның найысылалында Ада-чурттуң Улуг дайынынга Тиилелгениң 77 чылынга тураскааткан шериг чыскаалды чон сонуургаан 09.05.2022 Тываның найысылалында Ада-чурттуң Улуг дайынынга Тиилелгениң 77 чылынга тураскааткан шериг чыскаалды чон сонуургаан
Бөгүн найысылал Кызылга Ада-чурттуң Улуг дайынының тиилелгезиниң 77 чыл оюнга тураскааткан байырлыг чыскаал болуп эрткен

Россия Федерациязының Президентизиниң Сибирь федералдыг округта бүрүн эргелиг төлээзи Анатолий Серышевтиң Тываның чонунга Тиилелге хүнү-биле байыр чедириишкини 09.05.2022 Россия Федерациязының Президентизиниң Сибирь федералдыг округта бүрүн эргелиг төлээзи Анатолий Серышевтиң Тываның чонунга Тиилелге хүнү-биле байыр чедириишкини
Хүндүлүг Ада-чурттуң Улуг дайынының база тылдың хоочуннары!

Эргим сибирьжилер!

Силерге Ада-чурттуң Улуг дайынынга Тиилелгевис хүнү-биле байырым чедирип тур мен!

Тываның Баштыңы Владислав Ховалыгның чаңгыс чер-чурттугларынга Улуг Тиилелге хүнү-биле байыр чедириишкини: 09.05.2022 Тываның Баштыңы Владислав Ховалыгның чаңгыс чер-чурттугларынга Улуг Тиилелге хүнү-биле байыр чедириишкини:
- Хүндүлүг чаңгыс чер-чурттугларым, Тываның чурттакчы чону!
Сеткилимниң ханызындан силерге Тиилелге хүнү-биле байырымны чедирип олур мен!

Тываның кудумчулары болгаш школаларынга Донбасстың хостакчы маадырларының адын тыпсыр 09.05.2022 Тываның кудумчулары болгаш школаларынга Донбасстың хостакчы маадырларының адын тыпсыр
Тываның баштыңы Россияның Мадырлары - гвардияның полковниги Владимир Жога, Донецк Улус Республиканың Маадыры, генерал-майор Александр Захарченконуң, ол ышкаш Украинага тускай шериг операция үезинде маадырлыы-биле мөчээн бистиң чаңгыс чер-чурттугларывыс Арсен Чульдум, Экер Оюн база Виктор Оюн оларның аттарын мөңгежидер шиитпирни хүлээп алганын Улуг Тиилелгениң 77 чылынга турскааткан байырлыг концертте дыңнаткан.

Тываның Баштыңы мөчээн дайынчыларының чоок кижилеринге “Эрес-дидим чоруктуң” орденнерин тывыскан 08.05.2022 Тываның Баштыңы мөчээн дайынчыларының чоок кижилеринге “Эрес-дидим чоруктуң” орденнерин тывыскан
Владислав Ховалыг Украинага тускай шериг операцияның киржикчилери - мөчээн дайынчыларның өг-бүлелеринге Россия Федерациязының күрүне шаңналдарын тывыскан.

Тываның Баштыңы Ада-чурттуң улуг дайынының хоочуну Георгий Васильевич Абросимовка Тиилелге хүнү-биле байырны чедирген 08.05.2022 Тываның Баштыңы Ада-чурттуң улуг дайынының хоочуну Георгий Васильевич Абросимовка Тиилелге хүнү-биле байырны чедирген
Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг Ада-чурттуң улуг дайынының хоочуну Георгий Васильевич Абросимовка ужуражып четкен. Тиилелге хүнү-биле республика чурттакчыларның мурнундан хоочунга байырны чедирген.

ЛУР биле ДУР мобильдиг харылзаазының российжи дугаарларын алыр 07.05.2022 ЛУР биле ДУР мобильдиг харылзаазының российжи дугаарларын алыр

Донецк база Луганск Улус Республикалар харылзаа операторларының абоментилери +7 российжи дугаарларга коштунар. Донецк Улус Республика биле Луганск Улус Республиканың баштыңнары Денис Пушилин биле Леонид Пасечник олар ооң дугайында субботада дыңнаткан.

Тывада өрт айыылының «сарыг» чадазы чарлаттынган 07.05.2022 Тывада өрт айыылының «сарыг» чадазы чарлаттынган
Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг Сибирь федералдыг округтуң онза байдалдарны болдурбас болгаш узуткаар, өртке удур айыыл чок чорукту хандырар талазы-биле, ведомстволар аразының комиссиязының хуралынга киришкен. 

Тываның Баштыңы Россия Федерациязының чепсектиг күштериниң тургустунган хүнүн таварыштыр байырны чедирген. 07.05.2022 Тываның Баштыңы Россия Федерациязының чепсектиг күштериниң тургустунган хүнүн таварыштыр байырны чедирген.
Россияның амгы чепсектиг күштери мугур 30 чыл бурунгаар 1992 чылдың май 7-де тургустунган. Бистиң шериглеривис совет шериг үезинде-ле тыптып келген чаагай чаңчылдарның уламчылакчылары болуп, үргүлчү-ле боттарының дайынчы күжүн улгаттырып турганнар.

Тыва эмнелге албан черлерин чаа реабилитация дериг-херекселдери-биле четчелээринче 38,9 млн рубльди хаара туткан 05.05.2022 Тыва эмнелге албан черлерин чаа реабилитация дериг-херекселдери-биле четчелээринче 38,9 млн рубльди хаара туткан
2022 чылда Тываның эмнелгелеринде реабилитация салбырларын быжыглаар дээш, ниитизи-биле 38,9 млн рубль акшага амгы үениң дериг-херекселдерин садар.
Россияның Чазааның даргазы Михаил Мишустин акша-хөреңгини үндүрер дугайында чазактың айтыышкынынга атты май 4-те салган.

“Чедер” санаторий-курорт база дыштанылга черинде тудуг ажылдары шалыпкын чоруп турар 05.05.2022 “Чедер” санаторий-курорт база дыштанылга черинде тудуг ажылдары шалыпкын чоруп турар
Майның 4-те, Тываның Баштыңы В. Ховалыг Кызыл кожууннуң девискээринде Чедер хөлдүң эриинде шак-ла ындыг аттыг дыштанылга-курорт комплекизиниң тудуу кайы хире чоруп турарын хынаан.

«Улан-Удэ – Кызыл – Улан-Удэ» авиарейстиң билеттерин садып эгелээн 05.05.2022 «Улан-Удэ – Кызыл – Улан-Удэ» авиарейстиң билеттерин садып эгелээн
«КрасАвиа» авиакомпания «Улан-Удэ – Кызыл – Улан-Удэ» авиарейсче субсидиялыг билеттерни садып эгелээн. Майның 26-да бирги рейс ужар. Тываның база Бурятияның эрге-чагыргаларның саң-хөө деткимчези-биле чүгле чамдык бөлүктүң хамаатыларынга эвес, а бүдүн рейске субсидия көрдүнген. 

Ыраккы Тожу кожуунда улуг көвүрүгнү ажыткан 05.05.2022 Ыраккы Тожу кожуунда улуг көвүрүгнү ажыткан
Чеди хире муң чурттакчылыг Тожунуң алды суурунга көвүрүг ажыдыышкыны – төөгүлүг болуушкун. Ам тожулар “эки үелер” кээрин манап олурбайн, Улуг-Хемни кежир чаа туттунган көвүрүглеп, аргыжып чоруптар аргалыг апарган.

Тывада «Эзирлер уязы» төлевилел күүселдези-биле база бир спортчу залды туткан 04.05.2022 Тывада «Эзирлер уязы» төлевилел күүселдези-биле база бир спортчу залды туткан
Тывада «Эзирлер уязы» төлевилел күүселдези-биле туттунган база бир спортчу залды май байырлалдарының бүдүүзүнде ажыглалче киирген. 

Россияның Пенсия фондузунуң Тыва Республикада килдизи 8 - 17 уругларга пособиеже билдириишкиннерни майның 4, 5 база 6 хүннеринде хүлээрин дыңнадып тур 04.05.2022 Россияның Пенсия фондузунуң Тыва Республикада килдизи 8 - 17 уругларга пособиеже билдириишкиннерни майның 4, 5 база 6 хүннеринде хүлээрин дыңнадып тур
Россияның Пенсия фондузунуң Тыва Республикада килдизиниң чон-биле ажылдаар албаны май байырлалдарында тускай чурум-биле ажылдап, чүгле чаа төлевирлер - 8-тен 17 харга чедир уруглар пособиезинче билдириишкиннерни хүлээп алырын дыңнаткан. 

Барыын-Хемчик кожууннуң Бижиктиг-Хая суурда чаа фельдшер-акушер пунктузун ажыткан 04.05.2022 Барыын-Хемчик кожууннуң Бижиктиг-Хая суурда чаа фельдшер-акушер пунктузун ажыткан
“Кадык камгалалының бирги звенозунуң чаартылгазы” федералдыг программа-биле Барыын-Хемчик кожууннуң Бижиктиг-Хая суурунуң чурттакчы чонунга чаа фельдшер-акушер пунктузун ажыткан.

Кызылда ковидка удур тарылга пунктулары ажылдап турар 04.05.2022 Кызылда ковидка удур тарылга пунктулары ажылдап турар
Майның узун дыштаныр хонуктарында найысылалдың поликлиникаларында, Спутник микрорайонунда, оң талакы эрикте эмчи амбулаторязында, «5 звезд», «Курай-курай» садыг төптеринде база «Мой бизнес» төпте тарыышкын пунктулары ажылдап турарын сагындыраал.

Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг Частың болгаш Күш-ажылдың хүнү-биле чаңгыс чер-чурттугларынга байыр чедирген 01.05.2022 Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг Частың болгаш Күш-ажылдың хүнү-биле чаңгыс чер-чурттугларынга байыр чедирген
Тыва Республиканың Баштыңы Владислав Ховалыг Частың болгаш Күш-ажылдың хүнү-биле чаңгыс чер-чурттугларынга байыр чедирген.

Бирги ээлчегде чаагайжыдар объектилер шилилдезиниң бүгү-российжи бадылаашкыны эгелээн 15.04.2022 Бирги ээлчегде чаагайжыдар объектилер шилилдезиниң бүгү-российжи бадылаашкыны эгелээн
Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг бо чылын онлайн-форматка эртер бадылаашкынга идепкейлиг киржиринче  чонну кыйгырган. Тыва Республиканың чурттакчылары апрель 15-тен май 30-ге чедир бодунуң шилилгезин    za.gorodsreda.ru (https://17.gorodsreda.ru/) сайтыга кылып болур.

Тывада өскүс уругларга 2022 чылда бажың-балгат садып алыр сертификаттарны берип эгелээр 15.04.2022 Тывада өскүс уругларга 2022 чылда бажың-балгат садып алыр сертификаттарны берип эгелээр
Тывада 23 хар ашкан, судка чурттаар черге эргезин чедип алган өскүс уругларга бо чылдан эгелеп оран-сава садып алыр сертификаттарны берип эгелээр. Республика Баштыңы Владислав Ховалыгның бо чылдың февраль 28-те ат салганы “Өскүс болгаш ада-иезиниң хайгааралы чок арткан уругларга социал деткимчениң немелде магадылалдарының дугайында” регион хоойлузунда ону быжыглаан.

Тывада кызыгаар зоназында кызыгаар чурумун үрээни дээш мал ажыл-агыйларының ажыл-иш чорудар эргезин казып болур 14.04.2022 Тывада кызыгаар зоназында кызыгаар чурумун үрээни дээш мал ажыл-агыйларының ажыл-иш чорудар эргезин казып болур
Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг Россияның ФСБ регион эргелелиниң, корум-чурум камгаалар органнар төлээлери база кызыгаар кожуун чагырга баштыңнарының киржилгези-биле кызыгаар комиссияның хуралын эрттирген.

Тывада “Улусчу көвүрүг” губернатор төлевилелиниң бирги киржикчилерин шилип эгелээн 14.04.2022 Тывада “Улусчу көвүрүг” губернатор төлевилелиниң бирги киржикчилерин шилип эгелээн
Тываның Орук-транспорт яамызы “Улусчу көвүрүг” губернатор төлевилелинге киржир чагыгларны муниципалдыг тургузуглардан хүлээп алырын чарлаан. Республика Баштыңы Владислав Ховалыг чайлагларже орук-чирик айтырыын көдүрген малчыннарның чагыы-биле төлевилелди саналдап киирген. 

Тываның техникумнары база колледжтеринге 24 бүдүрүлге мастерскаяларын ажыдар 14.04.2022 Тываның техникумнары база колледжтеринге 24 бүдүрүлге мастерскаяларын ажыдар
«Аныяк профессионалдар» төлевилел мөррейинге Тыва тиилээш, ортумак тускай өөредилге черлериниң материал-техиниктиг баазазын чаартырынга федералдыг бюджеттен 56 млн рубльди алыр.

Владислав Ховалыг: “Чөөн чүкче эргилип турарывыс Тываже демир-орук тудуун дагын база чугула айтырыг болдурган” 14.04.2022 Владислав Ховалыг: “Чөөн чүкче эргилип турарывыс Тываже демир-орук тудуун дагын база чугула айтырыг болдурган”

Тываның Баштыңы “Интерфакска” республиканы удуртуп-баштап келгени бир дугаар чылының дургузунда бодунуң командазының ажылының түңнелдери, экономиктиг стратегия болгаш регионнуң эргиде-ле чидиг айтырыгларын шиит­пирлээр талазы-биле чаа арга-хоргаларының дугайында чугаалап берген.

Тыва Республиканың Чазааның 2021 чылда ажыл-чорудулгазының үре-түңнелдериниң база 2022 чылда мурнады боттандырар угланыышкыннарның дугайында отчедунуң талазы-биле Тыва Республиканың Баштыңының ТР-ниң Дээди Хуралының сессия хуралында илеткели 13.04.2022 Тыва Республиканың Чазааның 2021 чылда ажыл-чорудулгазының үре-түңнелдериниң база 2022 чылда мурнады боттандырар угланыышкыннарның дугайында отчедунуң талазы-биле Тыва Республиканың Баштыңының ТР-ниң Дээди Хуралының сессия хуралында илеткели
Хүндүлүг Кан-оол Тимурович!
 Хүндүлүг Дээди Хуралдың депутаттары!
“Тыва Республиканың Баштыңы – Чазааның Даргазының статузунуң дугайында” Тыва Республиканың Хоойлузу езугаар, 2021 чылда Тыва Республиканың Чазааның ажыл-чорудулгазының үре-түңнелдериниң дугайында база бо 2022 чылда ажылының мурнады боттандырар угланыышкыннарының дугайында отчетту республиканың парламентизинге сайгарып көөр кылдыр киирип тур мен.

Тывада чылдың тулган башкыларын илереткен 12.04.2022 Тывада чылдың тулган башкыларын илереткен
Тывада башкыларның билиг-мергежилиниң эң кол мөөрейи – “Тыва Республиканың чылдың башкызы” конкурстуң түңнелдерин үндүрген. 185 башкы Россияга профессионал мергежил мөөрейинге киржир эрге дээш билиг-мергежилин шылгашкан.

Чеди-Хөл кожуунда 82 өг-бүле чаа бажыңнарже көшкен 12.04.2022 Чеди-Хөл кожуунда 82 өг-бүле чаа бажыңнарже көшкен
“Чуртталга оран-савазы база хоорай хүрээлели” национал төлевилелдиң аварийлиг чуртталга фондузундан өскээр көжүрер республиканың адрестиг программазы-биле, Чеди-Хөл кожууннуң Хову-Аксы суурнуң Гагарин кудумчузунда, 1А дугаарлыг бажыңда чаа квартираларның дүлгүүрлерин чурттакчыларынга дамчыткан.

Виктория Абрамченко Тываның баштыңы албан-дужаалга бир чыл болганы-биле Владислав Ховалыгга байырны чедирген 11.04.2022 Виктория Абрамченко Тываның баштыңы албан-дужаалга бир чыл болганы-биле Владислав Ховалыгга байырны чедирген
Россияның вице-премьери Виктория Абрамченко Тываның баштыңы Владислав Ховалыгның ажылынга моон-даа соңгаар чедиишкиннерни күзээн.

Григорий Ширшин Тываның Баштыңының бир дугаар чылда ажылынга үнелелди берген 11.04.2022 Григорий Ширшин Тываның Баштыңының бир дугаар чылда ажылынга үнелелди берген
Тываның чаа Баштыңы Владислав Ховалыг бир дугаар ажылдаан чылында бодун мерген угаанныг политик, билдилиг удуртукчу болгаш арга-дуржулгалыг ажыл-агыйжы кылдыр көргүзүп шыдаан. Совет үеде СЭКП обкомунуң бирги секретары болуп республиканы удуртуп-баштап турган Григорий Ширшинниң шак мындыг үнелелди бергени онза чугула болгаш үнелиг.

Травматолог эмчи Вячеслав Ондар: Тыва бодунга эң-не таарымчалыг Баштыңныг болган 11.04.2022 Травматолог эмчи Вячеслав Ондар: Тыва бодунга эң-не таарымчалыг Баштыңныг болган

Медицина эртемнериниң доктору, Тываның улустуң эмчизи Вячеслав Ондар, регионнуң Чазааның Даргазы албан-дужаалга Владислав Ховалыгның бир чыл ажылдаанының түңнелдеринге тураскааттынган интервьюзунда, Тыва бодунга эң-не таарымчалыг Баштыңныг болган деп бодалын илереткен.

Кызылга хостуг хүрешке Россия чемпионады болуп эртер 11.04.2022 Кызылга хостуг хүрешке Россия чемпионады болуп эртер
Тываның баштыңы Владислав Ховалыг Россия Федерациязының Хостуг хүреш федерациязының удуртулгазы-биле ужурашкан. Республика баштыңының саналдааны-биле Кызылга болур Россия чемпионадының айтырыгларын дугуржур дээш аалчылар Тываның найысылалында чедип келген.

Бүгү кичээнгейни - өрт айыылын болдурбазынче угландырар 11.04.2022 Бүгү кичээнгейни - өрт айыылын болдурбазынче угландырар
Агаар чылып, хар эрээни-биле чергелештир, өртчүлерге база бир чымыштыг үе – өрт айыылының сезону эгелээр. Өртке удур ажылдарны калбартып, белеткелди күштелдирер дээш, Тыва Республиканың Чазааның доктаалы-биле, 2022 чылдың апрельтиң 5-тен республика девискээринде арга-арыглыг черлерге өрт айыылының сезону эгелээнин чарлаан.

Тывада аныяк ада-иелерге консультация төптери ажыттынган 11.04.2022 Тывада аныяк ада-иелерге консультация төптери ажыттынган
Тывада ажы-төлдү кижизидер, сайзырадыр база өөредир айтырыглар талазы-биле ада-иелерниң психологтуг-педагогиктиг билиглерин бедидеринге бүгү байдалдарны тургускан консультация төптерин ажыткан. 

Тываның көдээ ажыл-агый бүдүрүкчүлери часкы хову ажылдары дээш 27 млн рубльди алыр 11.04.2022 Тываның көдээ ажыл-агый бүдүрүкчүлери часкы хову ажылдары дээш 27 млн рубльди алыр
Бо чылын көдээ ажыл-агый бүдүрүкчүлеринге часкы ажылдарының субсидия төлевирлеринге 62 млн рубльди тускайлаан. Республиканың 191 чер ажылдыглары күрүне деткимчезин алган.

Владислав Ховалыгның хууда хүлээп алыышкыны: Субурган тудуу, биче футболдуң сайзыралы, чуртталга айтырыы 09.04.2022 Владислав Ховалыгның хууда хүлээп алыышкыны: Субурган тудуу, биче футболдуң сайзыралы, чуртталга айтырыы
Тываның баштыңы Владислав Ховалыгның апрель 7-де хууда хүлээп алыышкынының үезинде республиканың үш чурттакчызының айтырыгларын шиитпирлээн. Ук хемчегге чазак даргазының оралакчылары, сайыттары база киришкеш, чогуур даалгаларны алган: субурган тудуунга дузалажыр, республикага мини-футболду сайзыралынга деткимчени көргүзер, эрткен чылын үш ийистер төрүттүнген хөй ажы-төлдүг өг-бүлеге чурттаар черни аңгылаар.

Тывада уругларның чайгы дыштанылгазынга 170 лагерьни белеткээр 09.04.2022 Тывада уругларның чайгы дыштанылгазынга 170 лагерьни белеткээр
Тываның баштыңы Владислав Ховалыг чайгы үеде организастыг дыштанылгаже уругларны хөйү-биле хаара тудар даалганы Өөредилге яамызынга тургускан.
Аппарат хуралында кадыкшылга кампаниязынга белеткел айтырыгларын сайгарган.

Владислав Ховалыг: «Бистиң чуртувустуң удуртулгазы хоозуралды болдурбас» 08.04.2022 Владислав Ховалыг: «Бистиң чуртувустуң удуртулгазы хоозуралды болдурбас»
2021 чылда бистиң чуртувустуң экономиказын база хамаатыларын деткиир дээш Россияның Чазааның ап чоруткан шиитпирлериниң база дээштиг хемчеглерин айыткан РФ-тиң Чазааның ажылының дугайында илеткелди РФ-тиң премьер-министри Михаил Мишустин Күрүне Думазынга таныштырганын Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг бодунуң социал блогунда бижээн.

Тускай шериг операциязын деткээн митинг Тывага болуп эрткен 08.04.2022 Тускай шериг операциязын деткээн митинг Тывага болуп эрткен
Дүүн, апрель 7-де, Украинада тускай шериг операциязын деткээн митинг Кызыл хоорайда Аныяктар сесерлиинге болуп эрткен. Чурттуң президентизин база российжи шериглерни деткиир дээн кыйгырыгны дыка хөй студентилер, хөй-ниитичилер база чон хүлээп ап, сагыш-сеткилинден кады бис деп чугаалаар дээш аңаа чыглып келген.

Россияның премьер-министри Михаил Мишустин российжи Чазактың ажыл-чорудулгазын илеткээн 08.04.2022 Россияның премьер-министри Михаил Мишустин российжи Чазактың ажыл-чорудулгазын илеткээн
Россияның премьер-министри Михаил Мишустин Күрүне Думазының депутаттарынга российжи Чазактың эрткен чылда чоруткан ажылының түңнелдерин таныштырып, илеткелди кылган. Бодунуң илеткелин бөгүнде экономиканың турум чоруунуң курлавырын тургускан өзек үре-түңнелдерден эгелээн.

Республикада дош кежиглер шупту хагдынганын дыңнадып тур 07.04.2022 Республикада дош кежиглер шупту хагдынганын дыңнадып тур
Агаар-бойдустуң чылып келгенинден хемнерниң доштары чугалап, эрип бадып, оон кежири айыылдыг апарганын ОБЯ ТР-де биче хемчээлдиг суднолар талазы-биле күрүне инспециязының төвү дыңнаткан. Апрельдиң 6-тан Тываның девискээринде дөрт дош кежигниң эң сөөлү – Каа-Хем кожуунда “Бүрен-Аксы” кежии хандырган.

Өгбелерниң изин салгаан эрес-дидим эрлер Донбассче аъттаныпкан 07.04.2022 Өгбелерниң изин салгаан эрес-дидим эрлер Донбассче аъттаныпкан
Чурттуң Президентизи Владимир Путинниң туружун, Россияның Чепсектиг күштериниң хөделиишкиннерин деткип, Донбассты хостаар дээн дайынчы операцияга киржир күзелин он-он тыва эрлер илереткен.

Тываның Чазаа 2021 чылда кылган ажыл-чорудулгазының түңнелдерин республиканың чонунга илеткээр 06.04.2022 Тываның Чазаа 2021 чылда кылган ажыл-чорудулгазының түңнелдерин республиканың чонунга илеткээр
Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг 2021 чылда республика чазааның ажыл-чорудулгазының түңнелдериниң дугайында илеткелге атты салган. Үндезин хоойлуда айыттынганы езугаар ону Тываның Дээди Хуралынга илеткээр.

Тывадан эки турачы эмчилер Донбассче аъттаныпкан 06.04.2022 Тывадан эки турачы эмчилер Донбассче аъттаныпкан
Донецк база Луганск улус республикаларда эмчи коллегаларынга дузалажыры-биле Тывадан эки турачы эмчилер аъттаныпкан. Республиканың 1 дугаар эмнелгезиниң кол эмчизиниң оралакчызы Айдын Серен-оол Тывадан эмчилерни баштап чоруур. Командада хирургтар, травматологтар, реаниматологтар бар.

Долгармаа Сааяның Эрмитаж көрүксээн күзели боттанган 06.04.2022 Долгармаа Сааяның Эрмитаж көрүксээн күзели боттанган
Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг Чаа чыл бүдүүзүнде, «Күзелдерниң шивижизи» бүгү-российжи ачы-буян акциязының үезинде, Кызыл хоорайдан 14 харлыг Саая Долгармааның Санкт-Петербургда Эрмитажны көрүксээн күзелдиг чагаазын тырттып алгаш, ону боттандырар сертификатты белекке берген турган.

Апрельдиң ортан үезинде Тывага баштайгы үерлээшкин эгелеп болур 05.04.2022 Апрельдиң ортан үезинде Тывага баштайгы үерлээшкин эгелеп болур
Тывада часкы үрелээшкин – бо үеде хүннүң чугула айтырыынга хамааржыр. Онза байдалдар яамызының ТР-де эргелелиниң дыңнадыы-биле алырга, бо хүнде республиканың хоорай, суурларында сугга алыскан девискээр участоктары чок, үерге удур байдал чогумчалыг.

Ковидтен аарыыр чорук эвээжезе-даа, серемчилелди кошкатпас 05.04.2022 Ковидтен аарыыр чорук эвээжезе-даа, серемчилелди кошкатпас
Тывада ковидтен аарыыр чоруктар саны эвээжээн-даа болза, серемчилелде хора чок дээри ышкаш, аарыгга удур бөдүүн дүрүмнерни сагыырын Тыва Республиканың кол санитар эмчизи Людмила Салчак республика чазааның аппарат хуралында сагындырган.

Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг мөчээн оолдарның төрээн кижилеринге кажыыдалын илередип тур 05.04.2022 Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг мөчээн оолдарның төрээн кижилеринге кажыыдалын илередип тур
Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг Украинада тускай операция үезинде Тывадан барган ийи шериг оолдуң амы-тынындан маадырлыы-биле чарылганын дыңнаткан:

Өрт айыылынга удур ажылдарны амдыгааштан чорудар 05.04.2022 Өрт айыылынга удур ажылдарны амдыгааштан чорудар
Тываның Чазааның аппарат хуралында бир чугула айтырыг – республика девискээринге арга-арыг өрттеринге удур ажылдар кайы хире чоруп турарын чугаалажып көрген. 

Башкыларның профессионал мергежил мөөрейлериниң республика чадалары эгелээн 04.04.2022 Башкыларның профессионал мергежил мөөрейлериниң республика чадалары эгелээн
Бөгүн найысылал Кызылда, Аныяктар өргээзинде, башкыларның профессионал мергежил мөөрейлериниң республика чадазы эгелээн. Ук мөөрейлер апрель 4-те эгелээш 9-туң хүнүнде дооступ, тиилекчилерни илередир.

Тываның Чазаа часкы хову ажылдарынче 27 млн рубльди тускайлаан 04.04.2022 Тываның Чазаа часкы хову ажылдарынче 27 млн рубльди тускайлаан
Республиканың чер ажыл-агыйлары бо чылын 62 млн рубльди часкы ажылдарынга дээш алыр. Ресубликаның Көдээ ажыл-агый болгаш аъш-чем яамызы бо хүнде 27 млн рубльди ажыл-агыйларның агар саннарынче шилчиткен.

Россияның Моол-биле тыва кызыгаар участогунда үш эрттирилге пунктузу апрельде ажылын эгелээн 04.04.2022 Россияның Моол-биле тыва кызыгаар участогунда үш эрттирилге пунктузу апрельде ажылын эгелээн
Россия Федерациязының Чазааның 2022 чылдың март 29-та № 656-р айтыышкыны езугаар, Моол-биле күрүне кызыгаарында чер кырының эрттирилге пунктулары таварып эртер кызыгарлаашкынны 2022 чылдың март 30-ден эгелеп соксатканын, Тыва Республиканың ИХЯ миграция айтырыгларының талазы-биле эргелели дыңнаткан.

Владислав Ховалыг: «Четпестерни чайладырынга үе ам-даа бар» 04.04.2022 Владислав Ховалыг: «Четпестерни чайладырынга үе ам-даа бар»
Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг бо чылын ажыглалга кирер ужурлуг «Тайга» станциязында даг хаагының комплекс тудуунда ажылдар кайы хире чоруп турарын хынап четкен.

Тываның база бир төлептиг оглу Төрээн чурту дээш амы-тынын өргээн 03.04.2022 Тываның база бир төлептиг оглу Төрээн чурту дээш амы-тынын өргээн
Украинада тускай операция үезинде чуртувустуң, чонувустуң айыыл чок чоруу дээш националистерге удур демиселге Тываның база бир төлептиг оглу маадырлыы-биле амы-тынындан чарылган.

Тывада чаагайжыдылганың болгаш арыглаашкынның айы эгелээн 01.04.2022 Тывада чаагайжыдылганың болгаш арыглаашкынның айы эгелээн
Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг республиканың кожууннар удуртулгазы-биле видеоконференц-харылзаазы таварыштыр ужуражып, чурттакчылыг черлерниң девискээрлерин арыглап-аштап, чаагайжыдып, ногаажыдарының айынга хамаарыштыр хуралды эрттирген.

Бии-Хем кожууннуң Өөк сумузунда бир тараачын-арат ажыл-агыйының амыдыралындан 01.04.2022 Бии-Хем кожууннуң Өөк сумузунда бир тараачын-арат ажыл-агыйының амыдыралындан
Мал-маган азырап, тараа-быдаа тарыынга таарымчалыг оран – Бии-Хем бо-ла болгай. Кожууннуң чону колдуунда мал-маган тудуп, күс боорга кат-чимис чыып, артыкшылдыг продукциязын акша кылдыр хуулдуруп, амыдырап чаңчыга берген.

Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг самбога делегейниң чемпиону Саян Хертек-биле ужурашкан 01.04.2022 Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг самбога делегейниң чемпиону Саян Хертек-биле ужурашкан
Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг Россияның алдарлыг спорт мастери, самбога Россияның чеди дакпыр чемпиону, делегей кубогунуң эдилекчизи,  делегей чемпиону Саян Хертек-биле ужурашкан.

Тываның тускай хөгжүлде программазының чорудуу-биле 2022 чылда 232 ажылчын олуттар тургустунар 31.03.2022 Тываның тускай хөгжүлде программазының чорудуу-биле 2022 чылда 232 ажылчын олуттар тургустунар
Тываның Чазаа республиканың социал-экономиктиг хөгжүлдезиниң тускай программазының төлевилелдерин боттандырарынче 2022 чылда хуу инвестицияның чартык хире миллиард рубль акшазын хаара тударын планнаан.

Тывада кадыг коммунал боктар сөөртүр регион операторун ажылындан халап болур 31.03.2022 Тывада кадыг коммунал боктар сөөртүр регион операторун ажылындан халап болур
Тываның Чазаа кадыг коммунал боктар чыып, сөөртүп турар регион операторунуң статузун чок кылыр чурумну бадылаан. Кадыг коммунал боктарны чыып, сөөртүрүнүң чаа чурумунга даянып, ооң ажылын соксадып болурун ында айыткан.

Республиканың өөредилге организацияларының библиотека фондузу 48 млн ажыг рубльга саткан чаа өөредилге номнары-биле четчелеттинер 31.03.2022 Республиканың өөредилге организацияларының библиотека фондузу 48 млн ажыг рубльга саткан чаа өөредилге номнары-биле четчелеттинер
Чыл санында өөреникчилер саны көвүдеп турарындан өөредилге номнарынга хереглел улгаткан, ынчангаш Тыва Республиканың Өөредилге яамызы чаа өөредилге чылынга белеткел үезинде школаларның номнар-биле хандыртынганын контрольга алган.

Тывада малдың кыштаглаашкыны хүр-менди 30.03.2022 Тывада малдың кыштаглаашкыны хүр-менди
Мал ажылдыгларга бо кыш хары чуга, улуг сооктар чок, таарымчалыг болганын, республиканың көдээ ажыл-агый яамызы дыңнаткан. ТР-ниң Көдээ ажыл-агый яамызының кожууннарның көдээ ажыл-агый эргелелдериниң сан-чурагайларынга даянгаш тургускан медээзинден алырга, 2022 чылдың январь 1-ниң байдалы-биле респуб-ликада 190,8 муң баш мыйыстыг бода мал, 1254,9 муң баш шээр мал, 91244 баш чылгы мал, 246 баш теве, 14,9 муң баш сарлык, 2,0 муң баш иви, 11,2 муң баш хаван бар.

Владислав Ховалыг биле Павел Акилин Кызылдың чаа микрорайоннарын электри четкилеринге кожарын сайгарып чугаалаан 30.03.2022 Владислав Ховалыг биле Павел Акилин Кызылдың чаа микрорайоннарын электри четкилеринге кожарын сайгарып чугаалаан
Тыва Республиканың баштыңы Владислав Ховалыг биле «Россети Сибирь» ПАН-ның чиңгине директору Павел Акилин база катап ужуражып, республиканың ам тудар тудугларын, Кызыл хоорайда туттунган «Московский», «Иркутский», «Тиилелгениң 70 чылы», «Спутник», «Спутник 2» чаа микрорайоннарны чырык четкизинге кожарын, ол ышкаш регионнуң үлетпүр болгаш социал адырында кол инвестиция төлевилелдериниң техниктиг кожулдазының дугайында чугааны кылган.

Тываның чурттакчылары "информация киоскизинден" "Енисей Сибиринде" хостуг ажылчын олуттар дугайында билип ап болур 30.03.2022 Тываның чурттакчылары "информация киоскизинден" "Енисей Сибиринде" хостуг ажылчын олуттар дугайында билип ап болур
Кызыл хоорайның Чонну ажылга хаара төвүнде «информация киоскизи» ажылдап эгелээн. Республиканың чурттакчылары Красноярск крайның, Хакасия база Тываның улуг инвестиция төлевилелдеринде ажылчын олуттар бар-чогунуң дугайында чугула медээни терминал таварыштыр билир алыр аргалыг.

«Кадык камгалалы» национал төлевилел-биле Тывада чаа эмчи абмулаториязын туткан 30.03.2022 «Кадык камгалалы» национал төлевилел-биле Тывада чаа эмчи абмулаториязын туткан
Чөөн-Хемчик кожууннуң Чыраа-Бажы сумузунда эмчи амбулаториязының тудуу доозулган. Удавас 1284 кижи чаа эмнелге албан черинге бирги эмчи дузазын ап эгелээр.
«Кадык камгалалының бирги звенозун эде чаартыры» федералдыг программадан эмчи амбулаториязының объектизин тударынга ниитизи-биле 9 551,50 муң рубльди тускайлаан.

Тыва суг үеринден когараан көвүрүглер болгаш оруктар септелгезинче 128 млн рубльди аңгылаан 30.03.2022 Тыва суг үеринден когараан көвүрүглер болгаш оруктар септелгезинче 128 млн рубльди аңгылаан
РФ-тиң Чазаа суг үерлээшкининден когараан автомобиль оруктарын база көвүрүглерин катап тургузарынга Тываже 2022-2023 чылдарда 64 млн рубльди чорудар. Республика Баштыңы ооң дугайында бодунуң телеграм-каналында дыңнаткан.

Тываның школалары апрельдиң 1-ден уруглар бижидилгезин эгелээр 29.03.2022 Тываның школалары апрельдиң 1-ден уруглар бижидилгезин эгелээр
Тывага бирги классче бижидилге апрельдиң 1-де эгелээр. РФ-тиң Чырыдыышкын яамызының 2020 чылдың сентябрь 2-де № 458 дужаалында бадылаан чаа чурум-биле хүлээп алыышкынны организастаар.

Тывада аныяк өг-бүлелерге чуртталга сертификаттарын тывыскан 29.03.2022 Тывада аныяк өг-бүлелерге чуртталга сертификаттарын тывыскан
Кызыл хоорайдан 73 аныяк өг-бүле бажың садып азы тудуп алырынга социал төлевирни алган эргелиин бадыткаан бижиктерни алган. Адрестиг саң-хөө деткимчезин «Аныяк өг-бүлелерниң чурттаар чер-биле хандырылгазы» программа күүселдези-биле тывыскан.

«Тувакобальтының» артынчыларын узуткааны 5 муң ажыг кижиге таарымчалыг салдарны чедирген 29.03.2022 «Тувакобальтының» артынчыларын узуткааны 5 муң ажыг кижиге таарымчалыг салдарны чедирген
Тывада шагдагы «Тувакобальт» комбинаттың артынчыларын техниктиг арга-биле узуткаар ажылдар доозулган. Чеди-Хөл кожуунда ол объектини «Экология» нацтөлевилел чорудуу-биле аштап-арыглап, беш муң ажыг кижиге эки салдарны чедирген.

Тывада “Улусчу картофель” төлевилел апрельдиң 1-ден ажылын эгелээр 29.03.2022 Тывада “Улусчу картофель” төлевилел апрельдиң 1-ден ажылын эгелээр
Тыва Республиканың Баштыңы Владислав Ховалыгның даалгазы езугаар, 2022 чылдың апрель 1-ден Тывага “Улусчу картофель” губернатор төлевилели ажылын эгелээр.

Көдээ ажыл-агый бүдүрүкчүлериниң дыштаныр хүн ярмаркалары уламчылап турар 29.03.2022 Көдээ ажыл-агый бүдүрүкчүлериниң дыштаныр хүн ярмаркалары уламчылап турар
Апрельдиң 1-де, субботада, көдээ ажыл-агый продукция бүдүрүкчүлериниң дыштаныр хүннүң садыглаашкын-ярмарказын найысылал Кызылдың Дружба кудумчузунда “Глория” садыының баарында шөлге эрттирерин, республиканың Көдээ ажыл-агый яамызы дыңнаткан.

Тыва оолдар маадырлыы-биле амы-тынындан чарылган 28.03.2022 Тыва оолдар маадырлыы-биле амы-тынындан чарылган
Украинада тускай операция үезинде Төрээн чуртун камгалаар маадырлыг мергежилди шилип алган ийи тыва оол амы-тынындан чарылган. Ол дугайында Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг дыңнаткан:

Тываның Баштыңы шылгараңгай москвачыларга юбилейлиг медальдарны тывыскан 26.03.2022 Тываның Баштыңы шылгараңгай москвачыларга юбилейлиг медальдарны тывыскан
Москваже сургакчылаашкын үезинде Владислав Ховалыг ында чурттап чоруур чаңгыс чер-чурттуглары-биле ужуражып, Тыва Арат Республиканың тургустунганындан бээр 100 чылының медальдарын ол тывыскан.

2022-2023 чылдарда Тывада эргижирээн оран-савадан хамаатыларны көжүреринге 213 млн ажыг рубльди тускайлаан 25.03.2022 2022-2023 чылдарда Тывада эргижирээн оран-савадан хамаатыларны көжүреринге 213 млн ажыг рубльди тускайлаан
140 хире кижи чаа квартираларынче көжүп кирер. Чурттаары аргажок апарган оран-савадан көжүреринге 2022-2023 чылда 213,68 млн рубльди тускайлаан. «Чуртталга оран-савазы база хоорай хүрээлели» национал төлевилел-биле республиканың чурттакчылары чаа бажыңынарже көжер.

Тываның сайгарлыкчылары бизнезин хөгжүдеринге 21 млн ажыг рубльдиң субсидияларын алган 25.03.2022 Тываның сайгарлыкчылары бизнезин хөгжүдеринге 21 млн ажыг рубльдиң субсидияларын алган
Биче болгаш ортумак сайгарыкчы чоруктуң 14 субъектизи субсидияларны бараан бүдүрүлгелерин чаартырынга база ачы-дуза чедирилгезин калбартырынга дериг-херекселдер садып алыр кылдыр алган. 

Тываның баштыңы республиканың чер ажылдыглары-биле «шактарын шүүштүрген» 24.03.2022 Тываның баштыңы республиканың чер ажылдыглары-биле «шактарын шүүштүрген»
Владислав Ховалыг көдээ ажыл-агый бүдүрүкчүлери-биле ужуражып, ажыт чажыт чокка чугаалашкан. Эрге-чагырга айыттынган көргүзүглерни чедип алыр дээш чүнүң-биле деткиирин база олардан чүнү манап турарын чугаалаан.

Дмитрий Чернышенко: «Туризм.РФ» корпорация-биле дугуржулга күүселдези Тываже туристер агымын 2-3 катап көвүдедир 24.03.2022 Дмитрий Чернышенко: «Туризм.РФ» корпорация-биле дугуржулга күүселдези Тываже туристер агымын 2-3 катап көвүдедир
Россияның Чазааның Харылзаштырылга төвүнге вице-премьер Дмитрий Чернышенконуң киржилгези-биле «Туризм.РФ» корпорация Россияның алды региону: Астрахань, Вологда, Мурманск, Нижегород областарның, Пермь край база Тыва Республиканың губернаторлары-биле туризм инфраструктуразын кады хөгжүдер дугайында дугуржулгага атты салган.

Сорулга салдынган: апрель 1-ге чедир объектилерниң керээлерин чарарын доозар 23.03.2022 Сорулга салдынган: апрель 1-ге чедир объектилерниң керээлерин чарарын доозар
Тыва Республиканың Чазааның даргазының оралакчызы албан хүлээлгени күүседип турар Александр Брокерттиң даргалаашкыны-биле Национал төлевилелдер талазы-биле ведомстволар аразының штавының ээлчеглиг хуралы республика чазаанга болуп эрткен.

Тыва Республиканың социал-экономиктиг хөгжүлдезиниң тускай программазының күүселдези-биле Чедерде ажылдар уламчылавышаан 23.03.2022 Тыва Республиканың социал-экономиктиг хөгжүлдезиниң тускай программазының күүселдези-биле Чедерде ажылдар уламчылавышаан
2020-2024 чылдарда Тыва Республиканың социал-экономиктиг хөгжүлдезиниң тускай программазын боттандырар хемчеглер күүселдези-биле «Чедер» санаторий-курорт база кадыкшылга комплекизинде тудуг ажылдары кидин-түлүк чоруп турар.

2021 чылда Тываның көдээ ажыл-агыйы эки ажылын уламчылаан 23.03.2022 2021 чылда Тываның көдээ ажыл-агыйы эки ажылын уламчылаан
2021 чылдың баш бурунгаар түңнелдери-биле алырга, Тываның көдээ ажыл-агыйының шупту адырында каттышкан продукция 4,4 хууга көвүдээн. Ниитизи-биле 8,43 млрд рубльга ону бүдүрген.

В.Ховалыг: Социал объектилер тудуглары – онза хайгааралда 23.03.2022 В.Ховалыг: Социал объектилер тудуглары – онза хайгааралда
Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг Кызыл хоорайда тудугларны хынап четкен. Марттың 22-де Ховалыг тудуг организацияларның төлээлери-биле ужурашкан, чаа өөредилге албан черлеринде база өске-даа объектилерде ажылдың чорудуу база шынары эки болганын түңнээн. 

Тываның Баштыңы Владислав Ховалыгның Тожу кожуунга сургакчылаашкыны 22.03.2022 Тываның Баштыңы Владислав Ховалыгның Тожу кожуунга сургакчылаашкыны
Эрткен дыштаныр хүнде Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг республиканың эң ыраккы, чедери берге Тожу кожууунга чедип, ында тудуг ажылдарының кайы хире чоруп турарын боду хынап барган. 

Тывада кижи санынга онааштыр ортумак орулгалар 2021 чылда 6 хуу өскен 21.03.2022 Тывада кижи санынга онааштыр ортумак орулгалар 2021 чылда 6 хуу өскен
2021 чылдың түңнели-биле алырга, Тывада чурттакчы чоннуң кижи санынга онааштыр ортумаа-биле акша орулгазы 6 хуу өскен. ТР-ниң Экономиктиг хөгжүлде болгаш үлетпүр яамызының республика чазаанче киирген эрткен чылдың социал-экономиктиг хөгжүлдезиниң баш бурунгаар түңнелдериниң дугайында отчетта ындыг сан-чурагайлар айыттынган.

2021 чылда Россияда ортумак деңнелден Тываның экономиказы шалыпкын чоруп турар 21.03.2022 2021 чылда Россияда ортумак деңнелден Тываның экономиказы шалыпкын чоруп турар
2020 чылдың ол үезинге деңнээрге, 2021 чылда Тывада үлетпүр бүдүрүлгезиниң индекизи 6,3 хуу өскен. Республиканың чазаа эрткен чылдың экономиктиг көргүзүглерин бо неделяда түңнээн.

Тываның амыдырал-хандырылга болгаш чуртталга-коммунал ажыл-агыйының ажылдакчыларынга күрүне шаңналдарын тывыскан 21.03.2022 Тываның амыдырал-хандырылга болгаш чуртталга-коммунал ажыл-агыйының ажылдакчыларынга күрүне шаңналдарын тывыскан
Марттың үшкү улуг-хүнүнде, чылдың-на эрттирип турар амыдырал-хандырылга болгаш чуртталга-коммунал ажыл-агыйының ажылдакчызының хүнүнүң бүдүүзүнде, адырның ажылдакчыларын шаңнап-мактаан. 

Тываның сайгарлыкчылары 2021 чылда регионнуң деткимче фондузундан 137 млн рубльди алган 21.03.2022 Тываның сайгарлыкчылары 2021 чылда регионнуң деткимче фондузундан 137 млн рубльди алган
Тываның сайгарлыкчы чорук деткиир фондузу 2021 чылда ажылын илеткээн. Тываның Баштыңы Владислав Ховалыгның республиканың экономиктиг хөгжүлде яамызының коллегия хуралында түңнелдерни үндүрген.

Тываның Баштыңы ЧКА бүдүрүлгелерин хынаан 21.03.2022 Тываның Баштыңы ЧКА бүдүрүлгелерин хынаан
Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг март 18-те республиканың ЧКА яамызының баазазынга бүдүрүлгениң ажылдакчылары-биле ужуражып, чугаалашкан. 

Тываның бюджединиң боттуң орулга кезээ ийи ай иштинде 382 млн рубльге өскен 18.03.2022 Тываның бюджединиң боттуң орулга кезээ ийи ай иштинде 382 млн рубльге өскен
2022 чылдың баштайгы ийи айының түңнели-биле алырга, Тываның каттышкан бюджединде боттуң орулгазы көвүдээн. Эрткен чылдың ол үези-биле деңнээрге, өзүлде 41 %. Март эгезинде республика казназынче 382 млн рубль немей кирген.

Тываның сайгарлыкчылары ДУР биле ЛУР чурттакчыларынга ачы-буян дузаламчызын чоруткан 18.03.2022 Тываның сайгарлыкчылары ДУР биле ЛУР чурттакчыларынга ачы-буян дузаламчызын чоруткан
Тываның Экономиктиг хөгжүлде болгаш үлетпүр яамызы-биле республиканың сайгарлыкчылары Донецк база Луганск улус республикалардан дескен кижилерге дээш ачы-буян дузаламчызын чыыр ажылды организастаан.

Тыва Республикада Иштики херектер яамызының тургустунганындан бээр 100 чылдаан оюн демдеглээн 18.03.2022 Тыва Республикада Иштики херектер яамызының тургустунганындан бээр 100 чылдаан оюн демдеглээн
Тыва Арат Республиканың Иштики херектер яамызы 2022 чылдың март 16-да үндезилеттинип тургустунганын төөгү документилери бадыткап турар. Марттың 17-де Тыва Республикада Иштики херектер яамызы ооң-биле холбаштыр байырлыг хуралды эрттирип, корум-чурум камгалаар органның хууда составын база хоочуннарын шаңнап-мактаан.

Чуртту база регионнарны хөгжүдүп сайзырадырынга боттарының санал-оналдарын киирер кылдыр Тываның чурттакчыларын чалаан 18.03.2022 Чуртту база регионнарны хөгжүдүп сайзырадырынга боттарының санал-оналдарын киирер кылдыр Тываның чурттакчыларын чалаан
Стратегтиг инициативалар агентилелиниң (АСИ) «Чаа үеге күштүг идеялар» деп шуулганында, Россияның хамаатылары чуртту, регионну, хоорайны ниитизи-биле хөгжүдеринче угланган боттарының санал-оналдарын, тодаргай төлевилелдерин киирер арга бар. 

Тес-Хем кожуунда 24 өскүстер чаа бажыңнарының дүлгүүрлерин 18.03.2022 Тес-Хем кожуунда 24 өскүстер чаа бажыңнарының дүлгүүрлерин
Тес-Хем кожуун чагыргазы “өскүс” болгаш “ада-иезиниң хайгааралы чок арткан” деп эрге-байдалдыг 24 хамаатыга дүлгүүрлерни байырлыг байдалга тывыскан. Кожуун чагырга даргазының социал политика талазы-биле оралакчызының хүлээлгезин күүседип турар Регина Намчак чаа бажыңнар алганнарга байырны чедирген. 

Тывада кризиске удур баштайгы бөлүк хемчеглерни хүлээп алган 17.03.2022 Тывада кризиске удур баштайгы бөлүк хемчеглерни хүлээп алган
Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг экономиканың база социал амыдыралдың турум чоруун хандырары-биле республиканың эрге-чагыргаларының ап чорудуп турары баштайгы хемчеглерин адаан.

Тывада бирги хереглел барааннарынга өртектер өстүрген таварылгаларны дыңнадыр «изиг шугум» ажылдап турар 17.03.2022 Тывада бирги хереглел барааннарынга өртектер өстүрген таварылгаларны дыңнадыр «изиг шугум» ажылдап турар
Тываның эрге-чагыргазы республикаже аъш-чем аймааның сөөртүлгезинде чидиг айтырыгны шиитпирлээри-биле Россияның Үлетпүр болгаш садыглаашкын яамызынче бижикти киирген. Хакассияның мөөң бараан сөөртүкчүлери Тываның чурттакчыларынга чугула барааннарны дүжүрерин ойталаанындан ону чоруткан.

Тываның Баштыңы кризиске удур штабтың хуралын эрттирген 17.03.2022 Тываның Баштыңы кризиске удур штабтың хуралын эрттирген
Марттың 15-те, республика чазаанда Кризиске удур штаб ийиги хуралын чыгган. Ону Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг удуртуп эрттирген. 

Тыва база бир оглун тускай операция үезинде чидирген 17.03.2022 Тыва база бир оглун тускай операция үезинде чидирген
Украинага тускай шериг операциязының үезинде Роман Денисович Шляков маадырлыы-биле мөчээн. Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг бодунуң телеграм-каналында ооң дугайында дыңнаткан.

Бирги хереглел барааннарынга өртек немээрин кызыгаарлаар дээн чазак-чагырганың саналынга Тываның сайгарлыкчылары чөпшээрешкен 16.03.2022 Бирги хереглел барааннарынга өртек немээрин кызыгаарлаар дээн чазак-чагырганың саналынга Тываның сайгарлыкчылары чөпшээрешкен
Тываның Экономиктиг хөгжүлде болгаш үлетпүр яамызы улуг садыг бүдүрүлгелериниң ээлери-биле ужурашкаш, социал ужур-дузалыг барааннарга база кол аъш-чем продуктуларынга өртектерни өйлээр айтырыгны сайгарып чугаалашкан.

Тываның Баштыңы «Россияның почтазы» АН-ның өнчүзүнче почта салбырларының оран-саваларын дүрген дамчыдарын муниципалитеттерге сагындырган 16.03.2022 Тываның Баштыңы «Россияның почтазы» АН-ның өнчүзүнче почта салбырларының оран-саваларын дүрген дамчыдарын муниципалитеттерге сагындырган
Почта салбырлары бар оран-саваларны «Россияның почтазы» АН-ның өнчүзүнге дамчыдар ажылга Тываның Чазааның киржири херек апарган. Чамдык кожууннарда тус чер бот-башкарылга органнары өнчүнү дамчыдарындан ойталааны-биле, ол айтырыгны почтачылар республика баштыңының аппарат хуралында көдүрген.

Тываның Баштыңы өртектерни кайы-хамаанчок өстүрген садыгжыларга административтиг хемчеглер-биле хөделирин негээн 15.03.2022 Тываның Баштыңы өртектерни кайы-хамаанчок өстүрген садыгжыларга административтиг хемчеглер-биле хөделирин негээн
Эрге-чагырга органнары-биле хыналда-хайгаарал албаннары хереглел барааннарының өртектеринге контрольду шыңгыырадыр. Республика Баштыңы Владислав Ховалыг аппарат хуралында ындыг айтыышкынны берген.

Тывадан үш дайынчы тускай шериг операциязының үезинде мөчээнин дыңнаткан 15.03.2022 Тывадан үш дайынчы тускай шериг операциязының үезинде мөчээнин дыңнаткан
Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг, Украинага  шериг операция үезинде биче сержант Эдуард Билзенниң, ефрейторлар Адыгжы Монгуштуң, Ромаз Оюннуң мөчээнин,   дыңнаткан. 

Росхереглел хайгааралының Тывада эргелели чамдык сайгарлыкчы чорук объектилериниң ажылын катап эгелээрин саналдаан 14.03.2022 Росхереглел хайгааралының Тывада эргелели чамдык сайгарлыкчы чорук объектилериниң ажылын катап эгелээрин саналдаан
Чаа коронавирус халдавырындан аарыыр чоруктуң эвээжээнин барымдааалааш, ону саналдаан. Тываның кол  санитар эмчизи Людмила Салчак республиканың удуртулгазынче ооң мурнунда киирген кызыгаарлаттынган хемчеглерни чымчадыр, азы ап кааптар чаа санал-оналдарны киирген. Хамаатыларның канчаар алдынарынга, сайгарлыкчы чорук, культура, спорт база ачы-дуза адырының объектилериниң ажылынга, амыдырал-хандырылганың шупту адырында ажылды организастаарынга ол хамааржыр.  

Тываның чагырга черлери суггарылга системазының документилерин аайлап эгелээр даалганы алган 14.03.2022 Тываның чагырга черлери суггарылга системазының документилерин аайлап эгелээр даалганы алган
Республикада ниитизи-биле 135,5 муң гектар тарылга шөлүнүң чүгле 33,2 муң гектары, азы 24,8 хуузу суггарылгалыг. Регион чер ажылынга таарымча чок зонага хамааржыр болганындан, суггаттыг черлерге культураларны тарыыры - эки дүжүттү алырының кол магадылалы ында.

Тываның Баштыңы Росхереглел хайгааралының регион эргелелиниң хуралынга киришкен 11.03.2022 Тываның Баштыңы Росхереглел хайгааралының регион эргелелиниң хуралынга киришкен
Хереглекчилерниң эргелерин болгаш кижиниң чаагай чоруун камгалаар адырда хайгаарал талазы-биле федералдыг албанның регион эргелелиниң 2021 чылда Тывага кылып чоруткан ажыл-чорудулгазының түңнелдерин үндүрген хуралга республика Баштыңы Владислав Ховалыг киришкен.

Тывада мартты туберкулёз-биле демиселдиң айы кылдыр чарлаан 11.03.2022 Тывада мартты туберкулёз-биле демиселдиң айы кылдыр чарлаан
Тывада туберкулез талазы-биле эпидемиологтуг байдал чогумчалыг эвес. 2021 чылда девискээрде аарыыр чорук ортумак российжи көргүүзүгден 3,7 катап, Сибирь федералдыг округда – 2 катап хөй. 2020 чылга деңнээрге аарыыр чоруктуң өзүлдези 42,4 хуу болган.

Тывада хөй ажы-төлдүг өг-бүлелер «социал хөмүр» дээш билдириишкиннерни март 31-ге чедир киирип болур 11.03.2022 Тывада хөй ажы-төлдүг өг-бүлелер «социал хөмүр» дээш билдириишкиннерни март 31-ге чедир киирип болур
«Социал хөмүр» төлевилел-биле кадыг одаар чүүл деткимкезин бээринче билдириишкиннер хүлээп алырын 2022 чылдың март 31-ге чедир узаткан. Февраль төнчүзүнге чедир документилерни хүлээп алырын дыңнаткан турзажок, февральдың 25-ке чедир чүгле 2088 билдириишкин кирген.

Тываның Баштыңы республиканың хөй-ниити организацияларының база политиктиг партияларның төлээлери-биле ужурашкан 11.03.2022 Тываның Баштыңы республиканың хөй-ниити организацияларының база политиктиг партияларның төлээлери-биле ужурашкан
Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг Украинаны демилитаризастаар база и денацификастаар хүлээлгени күүседип турар российжи армияны база Президентини деткиири-биле, республиканың политиктери база чурттакчылары каттыжып, аңгылажыышкыннарны уттуптарын кыйгырган.

Тываның Баштыңы Донбасска тускай операция үезинде мөчээн оолдуң өг-бүлезинге кажыыдалын илереткен 10.03.2022 Тываның Баштыңы Донбасска тускай операция үезинде мөчээн оолдуң өг-бүлезинге кажыыдалын илереткен
Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг Украинага тускай операция үезинде мөчээн шериг албанныг оолдуң өг-бүлезинге кажыыдалын илереткен.

Тывага көдээ ажыл-агый кооперативтериниң республика шуулганы бир дугаар болуп эртер 10.03.2022 Тывага көдээ ажыл-агый кооперативтериниң республика шуулганы бир дугаар болуп эртер
Март 18-те болуп эртер көдээ ажыл-агый кооперативтериниң бирги республика шуулганында, суурларда биче ажыл-агыйларның турум хөгжүлдезин магадылаар көдээ ажыл-агый кооперациязынга хамаарышкан айтырыгларны сайгарарын Тываның Көдээ ажыл-агый яамызы дыңнаткан.

Кызыл база ол чоок-кавының чурттакчыларынга хөй-ниити транспортунга чоруурунуң эптиг схемазын шилип алырын саналдаан 10.03.2022 Кызыл база ол чоок-кавының чурттакчыларынга хөй-ниити транспортунга чоруурунуң эптиг схемазын шилип алырын саналдаан
Тываның Орук-транспорт комплекизиниң яамызы Кызыл хоорай мэриязы-биле кады маршрут четкизин сайзыраңгайжыткан схеманы бадылаар кылдыр салган.

Тываның Көдээ ажыл-агый яамызы «Агростартап» грантыны ажыглаарынче араттарны кыйгырган 09.03.2022 Тываның Көдээ ажыл-агый яамызы «Агростартап» грантыны ажыглаарынче араттарны кыйгырган
Тываның Көдээ ажыл-агый яамызы «Биче болгаш ортумак сайгарлыкчы чорук» национал төлевилел чорудуу-биле «Агростартап» грантыны бээринге документилер хүлээрин уламчылавышаан.

Тываның дош кежиглеринде дош чугалаан 09.03.2022 Тываның дош кежиглеринде дош чугалаан
Россияның ОБЯ Тыва Республикада кол эргелелиниң БСКИ төвүнүң күрүне инспекторлары регионнуң девискээринде беш дош кежиглерни хынаан соонда, ында чүъктүг эртери айыылдыг апар чыдарын тодараткан.

Тыва Республиканың Баштыңының Марттың 8-биле байыр чедириишкини 08.03.2022 Тыва Республиканың Баштыңының Марттың 8-биле байыр чедириишкини
Эргим херээженнер! Бүгү делегейниң херээженнер хүнү – Марттың 8-зи-биле байыр чедирип тур мен! Сагыш-сеткилдиң онза хайныышкынныг чырык ба¬йырлалын уткуп ап тур бис. Час-биле кады, амыдыралдың өөрүшкү-маңнайын, бүгү делегейниң өңгүр-каазын база чылыг-чымчаан илередип келир силер!

Тываның Баштыңы Украинага ийи тыва оолдуң мөчээнин дыңнаткан 05.03.2022 Тываның Баштыңы Украинага ийи тыва оолдуң мөчээнин дыңнаткан
Украинада чоруп турар тускай шериг операциязының үезинде Тываның эрес-дидим оолдары – Росгвардияның Тыва Республикада эргелелиниң дайынчылары, полицияның прапорщиктери Ахмет Бурушпел-оолович Маады биле Содунам Сергеевич Шалыктың мөчээниниң дугайында дыңнаткан.

Владислав Ховалыг Март 8-тиң бүдүүзүнде херээжен чонга шаңналдарны тывыскан 05.03.2022 Владислав Ховалыг Март 8-тиң бүдүүзүнде херээжен чонга шаңналдарны тывыскан
Бүгү-делегейниң херээженнер хүнүнүң бүдүүзүнде, марттың 5-те, республиканың баштыңы Владислав Ховалыг экономика болгаш социал адырда шылгараңгай херээженнерге ак сеткилдиг күш-ажылы болгаш регионнуң хөгжүлдезинге идепкейлиг киржилгези дээш шаңналдарны тывыскан.

Владислав Ховалыг Тывага аъш-чемге айыыл чок чорукту хандырарын дааскан 04.03.2022 Владислав Ховалыг Тывага аъш-чемге айыыл чок чорукту хандырарын дааскан
Тываның Чазаанга регион экономиказының турум чоруун хандырар талазы-биле оперативтиг штабтың бирги хуралында, үзүктел чок ажылдаар организацияларның база амыдырал-хандырылга бүдүрүлгелериниң дугайында чугаалашкан.

Тывада COVID-19-тан киирген кызыгаарлаашкыннарны сулараткан 04.03.2022 Тывада COVID-19-тан киирген кызыгаарлаашкыннарны сулараткан
Республиканың кол санитар эмчизи Людмила Салчак эпидемиологтуг байдал экижээнинден, сайгарлыкчы чорук, өөредилге болгаш культура объектилериниң ажыл-чорудулгазында шеглел-кызыгаарлаашкыннарның чамдыызын соксадып болурун дыңнаткан.

Тывада өртектер контрольдаар «изиг шугум» хондур-хүнзедир ажылдап эгелээн 04.03.2022 Тывада өртектер контрольдаар «изиг шугум» хондур-хүнзедир ажылдап эгелээн
Тываның Баштыңы Владислав Ховалыгның даалгазын ёзугаар ведомстволар аразында комиссияның специалистери республиканың садыг четкилеринде барааннарның бар-чогун, аңаа өртектерни хүннүң-не хайгаарап турарлар. Өртектер өстүрген таварылгаларның дугайында дыңнадып болур хондур-дүндүр ажылдаар “изиг шугум” база ажылдай берген.

Россияның Чырыдыышкын яамызы Кызылга 1500 олуттуг школа тударын деткээн 03.03.2022 Россияның Чырыдыышкын яамызы Кызылга 1500 олуттуг школа тударын деткээн
РФ-тиң Чырыдыышкын яамызының төлевилелдер шилиир комиссиязы март 1-де ажылдаан. Субсидия бээр шилилдеже киирген 400 чагыгдан 167 төлевилел эрткен, оларның санында Тываның Өөредилге яамызының Кызыл хоорайда Полигонная кудумчузунга 1500 олуттуг ниити өөредилге школазы тудар төлевилел кирген.

Тыва 2021 чылда «Культура» национал төлевилелдиң шупту планнарын күүсеткен 03.03.2022 Тыва 2021 чылда «Культура» национал төлевилелдиң шупту планнарын күүсеткен
2021 чылда, Тывада 100 хуу күүсеттинген беш төлевилелдиң бирээзинге «Культура» национал төлевилел хамааржыр. Республика чазааның хуралында бүрүнү-биле күүсеттинген национал төлевилелдерниң үре-түңнелдерин чугаалашкан.

Кызылдың каайлы постузунуң ажылдаар шактары өскерилген 02.03.2022 Кызылдың каайлы постузунуң ажылдаар шактары өскерилген
Красноярскиниң таможнязында кирип турар Абаканның, Ачинскиниң, Зеленогорскииниң, Канскиниң, Красноярскиниң, Кызылдың, Лесосибирскиниң, Саяногорскиниң база Таймырның каайлы постулары ам 8.30-тен 17.30-ге чедир (понедельник – четверг) ажылдаар,а пятницада 8.30-тен 16.30 шакка чедер.

Частың башкы хүнүнде Шагаан-Арыгда чаа ажыттынган «Бодаган» уруглар сады чаштарны хүлээп эгелээн 02.03.2022 Частың башкы хүнүнде Шагаан-Арыгда чаа ажыттынган «Бодаган» уруглар сады чаштарны хүлээп эгелээн
«Демография» национал төлевилел-биле Шагаан-Арыг хоорайда чаа уруглар садын эрткен чылын туткан.

Тываның чурттакчы чонун COVID-19-тан катап тарыдар үени сагыырын сагындырган 02.03.2022 Тываның чурттакчы чонун COVID-19-тан катап тарыдар үени сагыырын сагындырган
Тывада Covid-19-тан коллективтиг иммунитетти быжыглаарының чорудуу бадып турары демдеглеттинген.

Тываның Баштыңы кол аъш-чем аймааның өртектеринге контрольду күштелдирер даалганы берген 01.03.2022 Тываның Баштыңы кол аъш-чем аймааның өртектеринге контрольду күштелдирер даалганы берген
Чуртта тургустунган экономиктиг байдал ужун, аъш-чем барааннарынга өртектерни үндезин чок өстүрер чоруктарны болдурбас дээш, Тываның эрге-чагыргазы ажылдарны чорудуп турар. Республика Баштыңы Владислав Ховалыг экономика, көдээ ажыл-агый сайыттарынга, Тарифтер талазы-биле албанның база Монополияга удур федералдыг албанның регион эргелелиниң удуртукчуларынга чогуур даалгаларны онааган.

Тыва Республика КЭФ-2022-де кызыгаар регионнуң транзит курлавырын таныштырар 28.02.2022 Тыва Республика КЭФ-2022-де кызыгаар регионнуң транзит курлавырын таныштырар
Марттың 2-4 хүннеринде, Красноярск хоорайга эртер Экономиктиг шуулганга (КЭФ) Тывадан делегация база киржир. Республикнаың төлээлери «Хандагайты (Россия) – Улангом – Ховд (Моол) – Урумчи (Кыдат)» транспорт оруунуң дугайында дыңнадыгны «Делегейниң транспорт угланыышкыннары. Россияның транзит курлавыры база транспорт ачы-дузазының экспорту» шөлчүгешке кылыр.

Тывада национал төлевилелдер боттандырылгазының 2021 чылда түңнелдерин үндүрер 28.02.2022 Тывада национал төлевилелдер боттандырылгазының 2021 чылда түңнелдерин үндүрер
Февральдың 28-тен март 5-ке чедир, Тывага Национал төлвелелдер неделязы болуп эртер. Тываның Баштыңының чанында Стратегтиг хөгжүлде болгаш регион программаларының талазы-биле чөвүлелдиң хуралында, 2021 чылда республикага национал төлевилелдерни боттандырганының түңнелдерин үндүрүп, 2022 чылда сорулгаларны салыр.

Россияның Саң-хөө яамызы Владислав Ховалыгның республика бюджедин турум тудар талазы-биле саналын деткээн 25.02.2022 Россияның Саң-хөө яамызы Владислав Ховалыгның республика бюджедин турум тудар талазы-биле саналын деткээн
Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг Москвага ажылчын сургакчылаашкынга чорааш, Россияның саң-хөө сайыдының бирги оралакчызы Леонид Горнин-биле ужуражып, үезинде шиитпирлээр ужурлуг республикага чугула элээн каш айтырыгларны сайгарып чугаалашкан.

Тываның Хайыракан суурунда назылап-кыраан болгаш шимчеп албас хамаатыларга ийиги чаа бажың-интернатты тудар 25.02.2022 Тываның Хайыракан суурунда назылап-кыраан болгаш шимчеп албас хамаатыларга ийиги чаа бажың-интернатты тудар
Тываның Улуг-Хем кожууннуң Хайыракан суурда ниитизи-биле 80 оруннуг ийи чуртталга корпузунуң тудуу уламчылавышаан. Корпустарны Хайыраканның бажың-интернадынга немей тудуп, калбартыр.

Тывада арга-арыг өрттери-биле демисежир чаа техника келир 25.02.2022 Тывада арга-арыг өрттери-биле демисежир чаа техника келир
«Экология» национал төлевилелдиң «Арга-арыг камгалалы» федералдыг төлевилелден аңгылаан акша-хөреңги-биле арга өрттери өжүреринге база арга-арыг ажыл-агыйынга 18 санныг техниканы бо чылын садып алыры планнаттынган.

Тываның Арга-арыг ажыл-агый яамызы республиканың чурртакчылыг черлеринде сугга алзып болур девискээрлерни тодараткан 24.02.2022 Тываның Арга-арыг ажыл-агый яамызы республиканың чурртакчылыг черлеринде сугга алзып болур девискээрлерни тодараткан
2022 чылдың II кварталының төнчүзүнге чедир Шимчевес өнчүнүң чаңгыс аай күрүне реестринче (ЕГРН) Тыва Республиканың 26 чурттакчылыг черлер девискээринде сугга алзып болур зоналар кызыгаарларының дугайында медээлерни киирер ужурлуг.

Тываның көдээ ажыл-агый бүдүрүкчүлери ИПСЭР программазындан күрүне деткимчезин алыр 24.02.2022 Тываның көдээ ажыл-агый бүдүрүкчүлери ИПСЭР программазындан күрүне деткимчезин алыр
Тываның Көдээ ажыл-агый болгаш аъш-чем яамызы көдээ ажыл-агыйын мурнады боттандырар угланыышкынныг республиканың социал-экономиктиг хөгжүлдезиниң тускай программазы-биле көдээ ажыл-агый бараан бүдүрүкчүлерин деткиир элээн каш мөөрейлерни чарлаан.

«Кадык камгалалы» национал төлевилел-биле Тывага уруглар эмнелгезин тудар 23.02.2022 «Кадык камгалалы» национал төлевилел-биле Тывага уруглар эмнелгезин тудар
Тываның Кадык камгалал яамызы 150 оруннуг республиканың уругларның эмнелге тудуунуң эмчи-техниктиг ажылын кылгаш, Россияның Кадык камгалал яамызындан чөпшээрелди алган.

Тываның найысылалынга Ада-чурт камгалакчызының хүнүнге тураскааткан митинг болуп эрткен 23.02.2022 Тываның найысылалынга Ада-чурт камгалакчызының хүнүнге тураскааткан митинг болуп эрткен
Февраль 23-те, Ада-чурт камгалакчызының хүнүнде, Кызылдың Тиилелге шөлүнге Ада-чурттуң Улуг дайынының маадырларынга тураскаалга чечектер салыр езулал болуп эрткен.

Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг Ада-чурт камгалакчызының хүнү-биле Тываның чурттакчыларынга байырны чедирген 23.02.2022 Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг Ада-чурт камгалакчызының хүнү-биле Тываның чурттакчыларынга байырны чедирген
Республика баштыңы Ада-чурт камгалакчызынығң хүнү - бодунуң албан-хүлээлгезин күүседип чоруур сүр-күштүг кижилерниң, күчү-күштүң болгаш эрес-дидим чоруктуң байырлалы-дыр деп демдеглээн.

Тывада часкы үерге белеткел эгелээн, 12 муниципалдыг тургузуг айыылдыг зонада 22.02.2022 Тывада часкы үерге белеткел эгелээн, 12 муниципалдыг тургузуг айыылдыг зонада
Тываның гидрометеорология болгаш долгандыр хүрээлел шинчилелиниң республика төвү бо кыжын Каа-Хем, Чеди-Хөл кожууннарда база Кызыл хоорайда хар хөй болганын, а өске черлерде хар өй-тап дүшкенин дыңнаткан.

Тываның халдавырлыг аарыглар эмнелгезинге 2021 чылда ажылының түңнели-биле 6 млн рубльдиң сертификадын тывыскан 21.02.2022 Тываның халдавырлыг аарыглар эмнелгезинге 2021 чылда ажылының түңнели-биле 6 млн рубльдиң сертификадын тывыскан
Регионнуң Баштыңы Владислав Ховалыг кадык камгалал яамызының түңнел коллегия хуралының үезинде, ажылынга шылгараан эмчилерге күрүне шаңналдарын тывыскан.

Тывада COVID-19-тан чурттакчы чонну тарыырын шапкынчыдар 21.02.2022 Тывада COVID-19-тан чурттакчы чонну тарыырын шапкынчыдар
Тывада чаа коронавирус халдавырынга удур коллективтиг иммунитеттиң деңнели 83 хуу турганындан, 76 хуу чедир баткан. Февраль 21-ге чедир республикада 165000 кижиге долу тарыышкынны (I база II компонентилери) кылыр тургаш, 102 534 кижини тарып, планны  61,8 % күүсеткен. 

Владислав Ховалыг: арага-биле демиселге ниитилелдиң шупту институттары киржир ужурлуг 19.02.2022 Владислав Ховалыг: арага-биле демиселге ниитилелдиң шупту институттары киржир ужурлуг

Бо чоокку хүннерде «Элээр суур - 2022» деп мөөрейни Тыва Республиканың көдээ чурттакчылыг суурларының аразынга чарлаар. Чурттакчы чоннуң арагалаарын эвээжедип, спирт холуксаалыг продукцияны чөпшээрел чок садып-саарарынга удур хөделир хемчеглер планында ол кирген.

Тываның Баштыңы: «хөмүр» байдалын контрольга тудар бис 18.02.2022 Тываның Баштыңы: «хөмүр» байдалын контрольга тудар бис
Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг февраль 17-де Кызыл хоорайның одаар чүүл складтарын хынаан. Ында садып турар хөмүрнүң кайы хире барын, эвээжеткен өртек-биле садып турарын боду барып көрген.

Сумога Россия чемпионады база бирги чери дээш маргылдаа Тывага болуп эртер 18.02.2022 Сумога Россия чемпионады база бирги чери дээш маргылдаа Тывага болуп эртер
Февраль 25 - 28 хүннеринде Кызылга Россияның чемпионады база бирги чери дээш сумога эрлер болгаш херээженнер күжүн шенежир. Чурттуң регионнарындан шыырак сумо мөгелери Россияның чыынды командазы-биле делегей маргылдааларынга киржир эрге дээш тутчур.  

Россияның экологтуг операторунуң деткимчези-биле Тывага бок болбаазырадыр заводтарны тудар 17.02.2022 Россияның экологтуг операторунуң деткимчези-биле Тывага бок болбаазырадыр заводтарны тудар
Россияның экологтуг оператору (РЭО) Тывага кадыг коммунал боктарны болбаазырадыр ийи комплекс тудуун акшаландырар. Регионнуң Баштыңы Владислав Ховалыг биле хөй-ниити-эрге-хоойлу компаниязының чиңгине директору Денис Буцаев 2021 чылдың күзүнүнде инвестиция төлевилелин боттандырар кол хемчеглер планынга атты салганнар.

Тываның Чазаанга социал ужур-дузалыг база суг хандырылгалыг объектилерниң террорга удур камгалалын чугаалажып көрген 17.02.2022 Тываның Чазаанга социал ужур-дузалыг база суг хандырылгалыг объектилерниң террорга удур камгалалын чугаалажып көрген
Регионнуң чазаанга террорга удур комиссияның ээлчеглиг хуралы болуп эрткен. Республикада террорга удур комиссияның даргазы – Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг хуралдаар органның кежигүннери-биле террор идеологиязынга удур хөделир информастыг-пропаганда ажылының шынарын бедидер хемчеглерни, ол ышкаш социал ужур-дузалыг объектилерниң база суг хандырылгалыг объектилерниң террорга удур камгалалын күштелдирерин чугаалашкан.

Тыва хөй ажыл-чорудулгалыг база чонну ажылга хаара тудар төптер, эмнелгелер чонну хүлээп эгелээн 16.02.2022 Тыва хөй ажыл-чорудулгалыг база чонну ажылга хаара тудар төптер, эмнелгелер чонну хүлээп эгелээн

Чаа коронавирус халдавырындан аарыыр чоруктуң хүн бүрүде чавырлып эгелээни-биле, айыттынган албан черлери чонну катап хүлээп эгелээрин кол санитар эмчи Людмила Салчак саналдаан.

Хуу сайгарлыкчы чорукту ажыткан кижилер саны-биле Тыва мурнунда беш регионнуң санынче кирген 16.02.2022 Хуу сайгарлыкчы чорукту ажыткан кижилер саны-биле Тыва мурнунда беш регионнуң санынче кирген
FinExpertiza делегей чергелиг аудитор-консалтинг четкизиниң аналитиктери  хуу бүдүрүлгелерни ажытканнарның саны-биле тергиидээн  российжи регионнарны тодараткан. Тыва  Республика 2021 чылда сайгарлыкчыларының саны күвүдээн бажында беш регионнуң санынче киргенин  РБК дыңнаткан. 

Тываның Өөредилге яамызының бо чылда кол айтырыы – өөредилгениң шынарын экижидер 16.02.2022 Тываның Өөредилге яамызының бо чылда кол айтырыы – өөредилгениң шынарын экижидер
Тываның Баштыңы Владислав Ховалыгның киришкени республиканың башкылар ниитилежилгезиниң өөредилге шуулганында ындыг шиитпир хүлээп алдынган.

Тывада өрт айыылының үезинге белеткел эгелээн 15.02.2022 Тывада өрт айыылының үезинге белеткел эгелээн
Республика девискээринде сөөлгү үш чылда оът-сигенниң эки үнгени база харның эвээш болганындан, 2022 чылда 16690,3 га ниити шөлге 73 арга-арыг өрттери өөскүп, арга-арыг фондузунга 205,3 млн рубльга когаралды чедирип болур деп, специалистер баш бурунгаар санаашкыннарны үндүрген. 

Тывада COVID-19-тан коллективтиг иммунитет 83 хуу четкен 15.02.2022 Тывада COVID-19-тан коллективтиг иммунитет 83 хуу четкен
Республиканың кол санитар эмчизи  Людмила Салчак чазактың аппарат хуралында ооң дугайында дыңнаткан. 

Тывада эмнелге организациялары аарыг кижилерни план езугаар хүлээп эгелээр 14.02.2022 Тывада эмнелге организациялары аарыг кижилерни план езугаар хүлээп эгелээр
Республиканың кол санитар эмчизи  Людмила Салчак 2022 чылдың февраль 15-тен эмнелге албан черлери чонну план езугаар хүлээп ап эгелээр саналды киирген. 

«Медскан» компаниялар бөлүү Кызылга делегей деңнелдиг хөй ажыл-чорудулгалыг клиниканы ажыдар планныг 11.02.2022 «Медскан» компаниялар бөлүү Кызылга делегей деңнелдиг хөй ажыл-чорудулгалыг клиниканы ажыдар планныг
Тыва Республиканың Баштыңы Владислав Ховалыг биле «Медскан» компаниялар бөлүүнүң чиңгине директору Андрей Модестов Кызылга  хөй ажыл-чорудулгалыг өг-бүле медицина төвүн тудар талазы-биле инвестиция төлевилелин боттандырар дээш кады ажылдажылга дугуржулгазынга атты салганнар.  

Февраль 12-де Улусчу чогаадылга бажыңынга Монгуш Кенин-Лопсан-биле чарлыышкынның езулалы болуп эртер 11.02.2022 Февраль 12-де Улусчу чогаадылга бажыңынга Монгуш Кенин-Лопсан-биле чарлыышкынның езулалы болуп эртер
2022 чылдың февраль 10-да үр аараан соонда 97 харлыында  шылгараңгай эртемден, төөгү эртемнериниң доктору, Тываның улустуң чогаалчызы,  Россия Федерациязының болгаш Тыва Республиканың культуразының алдарлыг ажылдакчызы, Тыва Республиканың эртеминиң алдарлыг ажылдакчызы Монгуш Борахович Кенин-Лопсанның чүрээ сокпастай берген.

Ийи чыл иштинде Тывада 61 школаны бүрүнү-биле септеп-селиир 10.02.2022 Ийи чыл иштинде Тывада 61 школаны бүрүнү-биле септеп-селиир
Россияның Президентиниң инициативазы база РФ-тиң Чырыдыышкын яамызының күүселдези-биле, школаларга капитал септелгениң федералдыг программазын боттандырып, бо чылын Тывада 26 школага улуг  септелгени кылыр.

Тывада ирбистерни санаар 10.02.2022 Тывада ирбистерни санаар
Кызыл дептерде кирген ховар дээн черлик амытан - ирбистерниң Россияда 90-95 хуу чедир турумчаан девискээрлери Алтай, Тыва база Бурят республикаларда   оларның санын үндүрер улуг экспедиция февраль 13-те ажылын эгелээр.

Тывада ПЦР-тест дужаары чедингир болдур кылдыр аппаратты немей садар 10.02.2022 Тывада ПЦР-тест дужаары чедингир болдур кылдыр аппаратты немей садар
COVID-19-тан аарыыр чоруктуң саны эвээжеп эгелээн бол, республика чазаа кадык камгалал системазын күштелдирер ажылды уламчылаар. Чүге дизе сан-чурагайлар ам-даа улуг болуп артпышаан. 

Эртем хүнүнде Тывада шылгараңгай болгаш аныяк эртемденнерни шаңнап-мактаан 10.02.2022 Эртем хүнүнде Тывада шылгараңгай болгаш аныяк эртемденнерни шаңнап-мактаан
Чазак даргазының оралакчызы Елена Хардикова февраль 8-те, Эртем хүнүнде, республика чазааның чанында Тываның гуманитарлыг болгаш тускай социал-экономиктиг  шинчилелдер институдунуң чаа оран-савазынга чедип, эртем болгаш эртем-өөредилге организацияларының удуртукчулары база ажылдакчылары-биле ужуражып, эки ажылдыгларга күрүне шаңналдарын тывыскан.   

Тываның Одалга болгаш энергетика яамызы «ТДРК» КХН-биле чонга садар хөмүр айтырыын шиитпирлээр 09.02.2022 Тываның Одалга болгаш энергетика яамызы «ТДРК» КХН-биле чонга садар хөмүр айтырыын шиитпирлээр
Тываның Одалга болгаш энергетика яамызы Кызылдың хөмүр складтарында чонга садар кадыг одаар чүүл курлавыры кайы хире барын хынаар.  Ол үеде республиканың кол хөмүр-тывыш бүдүрүлгези  –  «ТДРК» КХН тывыш хемчээлин көвүдедип, Каа-Хем уургайының хөмүр чүдүрер пунктузунуң амгы үеде 15.00 шакка чедир ажылдаар графигин эде көөр. 

Тываның Баштыңы ээ чок ыттар айтырыы-биле хуралдаан 08.02.2022 Тываның Баштыңы ээ чок ыттар айтырыы-биле хуралдаан
Тываның Чазаа черлик ыттар айтырыын шиитпирлээр дээш немелде хемчеглерни ажылдап кылыр. Республика Баштыңы  Владислав Ховалыг регионнуң Көдээ ажыл-агый яамызы биле өске-даа ведомстволарның мурнунга ол айтырыгны тургускан.   

Тывада «Социал хөмүр» төлевилелдиң акшаландырыышкынын улгаттырган 08.02.2022 Тывада «Социал хөмүр» төлевилелдиң акшаландырыышкынын улгаттырган
Дөрт болгаш оон хөй ажы-төлдүг өг-бүлелерге одаар чүүл - 4,8 куб ыяш азы 2 тонна хөмүр дүжүрүп дуза кадар   «Социал хөмүр» губернатор төлевилели Тывада ажылдап турар.  Эрткен чылын 3222 өг-бүле ол дузаны алган, ынаар 24 млн рубль үнген.  Бо чылын төлевилел күүселдезинче 30 млн рубльди углаар. 

Тываның волонтерлары Covid-19-биле демиселде 08.02.2022 Тываның волонтерлары Covid-19-биле демиселде
Февраль  7-ниң хүнү-биле алырга, Covid-19-тан 20 882 кижи аараан,  эрткен неделяга деңнээрге 5 536 кижи хөй деп, Кадык камгалал яамызы дыңнаткан. 19 689 кижи амбулаторлуг эмнээшкинде.

Тываның Кадык камгалал яамызы ковид бригадаларының эмчилеринге 30 автомобильди хөлезилээр 07.02.2022 Тываның Кадык камгалал яамызы ковид бригадаларының эмчилеринге 30 автомобильди хөлезилээр
Росхереглел хайгааралының эргелели биле Кадык камгалал яамызы, эрткен хонукта, ковидтен чаа аараан 580 кижи  илереттингенин дыңнаткан.  

Уруглар пособиелериниң хемчээлин 2022 чылдың февраль 1-ден өстүрген 06.02.2022 Уруглар пособиелериниң хемчээлин 2022 чылдың февраль 1-ден өстүрген
РФ-тиң социал камгаладылга фондузунуң Тыва  Республикада регион салбырының дыңнатканы-биле алырга, 2022 чылдың февраль 1-ден уруглар пособиелериниң хемчээли өскен:

Тываның школачыларының дистанциялыг өөредилгезин февраль 14-ке чедир узаткан 06.02.2022 Тываның школачыларының дистанциялыг өөредилгезин февраль 14-ке чедир узаткан
Ниити өөредилгениң школачылары, ортумак профессионал өөредилгениң сургуулдары болгаш дээди өөредилге черлериниң студентилериниң дистанциялыг өөредилгезин ам база узаткан. 

Тывага «Авангард» шериг-патриотчу кижизидилге төвү ажыттынар 05.02.2022 Тывага «Авангард» шериг-патриотчу кижизидилге төвү ажыттынар
Республиканың Чазаа биле 55-ки даг-адыгжы бригаданың дугурушканы езугаар, “Авангард”  шериг-патриотчу кижизидилгениң өөредилге-методиктиг  төвүн тургузар ажылдар адакталган. Амгы үеде төптүң ажыдыышкынынга белеткел чоруп турар. 

Ажылдавайн турар пенсионерлерниң пенсиязы 8,6 хуу өскен 04.02.2022 Ажылдавайн турар пенсионерлерниң пенсиязы 8,6 хуу өскен
Ажылдавайн турар пенсионерлер февральда өскен пенсияны алырлар. Январьда үнген пенсияларны 5,9 хуу өстурген турган , февраль айда январьның ылгалдыг 2,7 хуузун немеп каар. Тывада өстүрген пенсияны ажылдавайн турар  48 муң пенсионер алыр. 

Тывада ПЦР анализ хынаар чаа лаборатория ажылдап эгелээн 04.02.2022 Тывада ПЦР анализ хынаар чаа лаборатория ажылдап эгелээн
Ак-Довурак хоорайда Барыын-Хемчиктиң муниципалдар аразында эмнелге төвүнде чаа клиниктиг лаборатория ажылын эгелээн. Немелде шинчилел пунктузун ажытканы республиканың эмнелге организацияларында хүнде-ле 4800 анализ хынап турар клиниктиг лабораторияларның ажылын чиигедир. 

Тывада ковидти өг-бүлелеринде таратчып турар 04.02.2022 Тывада ковидти өг-бүлелеринде таратчып турар
Ковид-биле демисежир оперштабтың ээлчеглиг хуралында ындыг түңнелге келген. Бажыңнарында өөренип турар уруглар аразында аарааннарның саны өскени-биле ону тайылбырлап болур.

Тываның Баштыңы республика эмнелгелериниң кол эмчилери-биле ужурашкан 03.02.2022 Тываның Баштыңы республика эмнелгелериниң кол эмчилери-биле ужурашкан
COVID-19-тан аараан кижилерниң саны хүн келген тудум өзүп олурар, январь айда-ла бүдүн кварталга санап каан эм-таң курлавыры төнериниң кырында келген, ындыг чүүл регионнуң кадык камгалал системазынга аар чүъктешки болуп турар.

Регионда бок талазы-биле чаа оператор баштайгы ажылын Тываның Баштыңынга илеткээн 03.02.2022 Регионда бок талазы-биле чаа оператор баштайгы ажылын Тываның Баштыңынга илеткээн
«Транспорт сервизи база төлевилели» КУБ - чаа регион оператору республика девискээринде боктар-биле январь 1-ден ажылдап эгелээн. Бүдүрүлгениң удуртулгазы биле ооң тургузукчузу - Тываның чуртталга-коммунал ажыл-агый яамызы чаа ажылдың бирги айының түңнелдерин илеткээн. 

Тыва Республиканың Баштыңының Шагаа-биле байыр чедириишкини 01.02.2022 Тыва Республиканың Баштыңының Шагаа-биле байыр чедириишкини
Эргим чаңгыс чер-чурттугларывыс! Хүндүлүг өгбелеривис болгаш хоочуннарывыс! Хөгжүлдевисти бурунгаарладып чоруур күш-ажылчын чонувус! Келир үениң дынын тудар аныяктарывыс база чаштарывыс!

«Хандагайты» (Боршо) кызыгаар пунктузун эде чаарткан соонда ооң эрттирилге күчүзү ийи катап улгадыр 01.02.2022 «Хандагайты» (Боршо) кызыгаар пунктузун эде чаарткан соонда ооң эрттирилге күчүзү ийи катап улгадыр
Моол-биле кызыгаарда «Хандагайты» автомобиль эрттирилге пунктузунуң  тудуу 2022 чылдың  2-ги кварталында эгелээр. Төлевилелди эде чаарткан соонда, кызыгаарны таварты хүнде 200 автомобиль база  560 хире кижи эрттип турар апаар. 

Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг ковид аарыг улусту эмнээринге 43 млн рубльди тускайлаан 31.01.2022 Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг ковид аарыг улусту эмнээринге 43 млн рубльди тускайлаан
Республика Баштыңы  Владислав Ховалыгның даалгазы езугаар,  Тываның Кадык камгалал яамызы ковид аарыг кижилерни эмнээринге херек эмнер хандырылгазын хынап көрген.  

Тывада хөй-ниити транспортунга орук өртээн эде көрген 30.01.2022 Тывада хөй-ниити транспортунга орук өртээн эде көрген
Февральдың 3-тен Кызыл хоорай база Каа-Хем суур девискээринге хөй-ниити транспортунга чорааны дээш орук төлевири 3 рульга өзүп, 23 рубль апаар. 

Тывага 45 градус чедир соорун баш бурунгаар дыңнаткан 30.01.2022 Тывага 45 градус чедир соорун баш бурунгаар дыңнаткан
Тываның гидрометеорология база долгандыр хүрээлел шинчилелиниң төвүнүң дыңнадыы-биле алырга, агаарның соогу 40, 45 чедир бадып, эртенги шакта туманнап, оруктарга тайгактаар.  

Тываның школачылары эпидемиологтуг байдалдың баксырааны-биле шупту ырактан өөренир хевирже шилчээн 30.01.2022 Тываның школачылары эпидемиологтуг байдалдың баксырааны-биле шупту ырактан өөренир хевирже шилчээн
Тываның Чазаа январь 30-де, шупту школачылар база ортумак тускай өөредилге черлериниң сургуулдары январьның 30-ден февраль 7-ге чедир ырактан өөренир дугайында шиитпирни үндүрген.

Тываның Чазаа Каа-Хем биле Чадаана уургайларындан хөмүрнү республикадан үндүр сөөртүрүн хораан 29.01.2022 Тываның Чазаа Каа-Хем биле Чадаана уургайларындан хөмүрнү республикадан үндүр сөөртүрүн хораан
Тывада Каа-Хем биле Чадаана уургайларындан казып турар хөмүрнү республикадан үндүр сөөртүрүн кызыгаарлаан.  Республика Чазаа ындыг шиитпирни январь 28-те хүлээп алган. 

Тываның Кадык камгалал яамызы Covid-19-тан аараан уругларның ада-иелеринге сүмелерни берген 27.01.2022 Тываның Кадык камгалал яамызы Covid-19-тан аараан уругларның ада-иелеринге сүмелерни берген
Эрткен хонукта  республикада коронавирустаан 310 кижи демдеглеттинген, оларның үш кезии - бичии уруглар. Кызыл хоорайда - 147, Кызыл кожуунда 39 уруг аараан.

Тываның Чазааның бажыңында 122 дугаарлыг Call-төптү COVID-19 айтырыгларынга харыылаар кылдыр ажылдаткан 27.01.2022 Тываның Чазааның бажыңында 122 дугаарлыг Call-төптү COVID-19 айтырыгларынга харыылаар кылдыр ажылдаткан
Владислав Ховалыг коронавирус халдавырын нептередип таратпас оперативтиг штабтың ээлчеглиг хуралында ындыг шиитпирни хүлээп алган.

Тываның школаларынга чурагайлыг өөредилге хүрээлелин калбартыр 27.01.2022 Тываның школаларынга чурагайлыг өөредилге хүрээлелин калбартыр
2022 чылда "Өөредилге" национал төлевилелдиң "Чурагайлыг өөредилге хүрээлели" программа-биле Тыва Республикада 43 школа амгы үениң компьютер дериг-херекселдерин алыр. 

Росхереглел хайгааралының Тывада эргелели сайгарлыкчыларның чамдык бөүүнге кызыгаарлаашкынны суларадырын саналдаан 27.01.2022 Росхереглел хайгааралының Тывада эргелели сайгарлыкчыларның чамдык бөүүнге кызыгаарлаашкынны суларадырын саналдаан
Тываның кол күрүнениң санитарлыг эмчизи Людмила Салчак санитар-эпидемиологтуг чурумнарны сагывышаан, шупту ажылдакчылары тарыдып алган болза, коммунал-амыдырал ачы-дуза адырында биче болгаш ортумак бизнес субъектилериниң чамдыызынга кызыгаарлыг чамдык хемчеглерни кошкадып болур деп саналдаан. 

Тывада элээдилерни тарыыр «Спутник – М» вакцинаның баштайгы кезээ келген 26.01.2022 Тывада элээдилерни тарыыр «Спутник – М» вакцинаның баштайгы кезээ келген
Бо чоокку хүннерде, элээдилерни тарыыр «Спутник – М» вакцинаның баштайгы кезээ Тывага келир. 

Тываның Күш-ажыл яамызы уруглар төлевириниң хемчээли өскенин дыңнаткан 25.01.2022 Тываның Күш-ажыл яамызы уруглар төлевириниң хемчээли өскенин дыңнаткан
Тыва Республикада амыдырап-чурттаарының кудуку хемчээли өскерилгени-биле, бирги база үшкү уругга, база 3-7 харлыг уругларга ай санының социал төлевирин санаарының чуруму 2022 чылда өскерилген.

Тыва "Улусчу программа" боттанылгазынга эрге-чагырганың база партияның курлавырларын каттыштырар 25.01.2022 Тыва "Улусчу программа" боттанылгазынга эрге-чагырганың база партияның курлавырларын каттыштырар
Тываның Баштыңы  Владислав Ховалының ажылы январьдан бээр чымыштыг апарган:  губернатор ажыл-херээнге "Чаңгыс демниг Россия" партияның регион салбырның баштыңы албан-хүлээлге база немешкен. 

2022 чылда Тывада 11 орук участоктарын чоннуң чагыглары-биле септеп-селиир 24.01.2022 2022 чылда Тывада 11 орук участоктарын чоннуң чагыглары-биле септеп-селиир
Айыыл чок шынарлыг оруктар» национал төлевилел-биле 2022 чылда Тывада автомобиль оруктарының 11 участогун, ооң санында регион чергелиг дөрт автомобиль оруун база Кызыл хоорайда чеди автоорукту эде чаартыры планнаттынган. 

Кол санитар эмчиниң сүмелээни-биле Тывада эң шыңгыы кызыгаарлашкыннарны киирер чадавас 24.01.2022 Кол санитар эмчиниң сүмелээни-биле Тывада эң шыңгыы кызыгаарлашкыннарны киирер чадавас
Республиканың кол күрүнениң санитар эмчизи Людмила Салчак чаа коронавирус халдавырындан аарыыр чоруктуң хенертен көвүдээни-биле, Covid-19-туң калбак нептерелин болдурбас хемчеглерни киирерин саналдаан.

Тывада COVID-19 аарыы көдүрүлгенинден беш школаны ырактан өөренир кылдыр шилчиткен 21.01.2022 Тывада COVID-19 аарыы көдүрүлгенинден беш школаны ырактан өөренир кылдыр шилчиткен
Январьның 22-ден Кызыл хоорайның 1, 3, 5 дугаар школалары база 15 дугаар лицей, ол ышкаш Таңды кожууннуң Бай-Хаак суурнуң школазы ырактан өөренир хевирже шилчээн. 

Александр Лукашенко Тываны көрүксеп турарын чугаалаан 21.01.2022 Александр Лукашенко Тываны көрүксеп турарын чугаалаан
Беларусьтуң президентизи Александр Лукашенко российжи регионнарның удуртукчулары-биле ужуражыр практиказын уламчылап турар. Бо хонуктарда, Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг баштаан тыва делегация Минск хоорайда бир дугаар чеде берген.

Тываның Баштыңы Белорусьтуң президентизи Александр Лукошенко-биле ужуражыр дээш Минскиже ужупкан 20.01.2022 Тываның Баштыңы Белорусьтуң президентизи Александр Лукошенко-биле ужуражыр дээш Минскиже ужупкан
Владислав Ховалыг баштаан тыва чазактың делегациязы бөгүн Белоруссияның найысылалы Минск хоорайда чеде берген. 

Владислав Ховалыг: чон-биле харылзаа меңээ үнелиг 19.01.2022 Владислав Ховалыг: чон-биле харылзаа меңээ үнелиг
Тываныӊ Баштыӊы Владислав Ховалыг Регионнар башкарар төптүң кол офизи - «Диалог» коммерциялыг эвес автономнуг организацияга барып, ооң удуртулгазы-биле ужурашкан.

Тывадан башкы төрээн болгаш орус дылдарга делегей чергелиг мөөрейге тиилээн 18.01.2022 Тывадан башкы төрээн болгаш орус дылдарга делегей чергелиг мөөрейге тиилээн
Декабрьда Москага эрткен «Арга-дуржулгалар солчулгазы: школа өөредилгезинде этнокультурлуг угланыышкын» эртем-практиктиг конференция ажылы-биле төрээн болгаш орус дыл башкыларынга делегей чергелиг мастер-класска Тыва Республикадан башкы шылгараан.

Тываның Тудуг яамызы муниципалитеттерден хөй-ниити девискээрлерин чаагайжыдар төлевилелдерни манап турар 18.01.2022 Тываның Тудуг яамызы муниципалитеттерден хөй-ниити девискээрлерин чаагайжыдар төлевилелдерни манап турар
Тываның муниципалдыг тургузуглары “Чурттаар оран-сава болгаш хоорай хүрээлели” национал төлевилелдиң “Таарымчалыг хоорай хүрээлелин хевирлээри” федералдыг төлевилел-биле тударын планнаан объектилерниң дөзевилел-смета документациязын регионнуң Тудуг яамызынче январь 20-ге чедир киирер ужурлуг.

Тываның Хамааты камгалал база онза байдалдар албанының чаа удуртукчузун томуйлаан 18.01.2022 Тываның Хамааты камгалал база онза байдалдар албанының чаа удуртукчузун томуйлаан
Сергек Шактар ында томуйлаан. Ооң мурнунда Тыва Республиканың Хамааты камгалал болгаш онза байдалдар албанын Андрей Сат түр када удурткан.

Тывада эпидемиологтуг байдалдың баксырааны-биле, массалыг хемчеглерни түр када эрттирбес деп саналдаан 17.01.2022 Тывада эпидемиологтуг байдалдың баксырааны-биле, массалыг хемчеглерни түр када эрттирбес деп саналдаан
Эрткен неделяда республикада чаа коронавирус халдавырындан аараан чорук саны көдүрүлген. Чаа чыл байырлалдарның мурнунда хүнде 12-14 кижи аарып турган болза, ам хүнде-ле аараан 30 кижини сөөлгү үш хонуктарда илередип турар.

Тываның сайгарлыкчылары аар өртектиг программа хандырылгазын чиигеткен өртек-биле садып ап болур 17.01.2022 Тываның сайгарлыкчылары аар өртектиг программа хандырылгазын чиигеткен өртек-биле садып ап болур
Тыва Республика аар өртектиг программа хандырылгазын чартык өртээ-биле садып алыр арганы ажыглаан сайгарыкчылар саны-биле лидер регионнар санында кирген. 

Тывада «омикрон» халдавыр илереттингени-биле ковидке удур хемчеглерни шыңгыы сагыырын кыйгырган 16.01.2022 Тывада «омикрон» халдавыр илереттингени-биле ковидке удур хемчеглерни шыңгыы сагыырын кыйгырган
Республика Баштыңы Владислав Ховалыг бодунуң арынында, республика девискээринде коронавирустуң чаа хевиринден аараан бирги таварылга бүрүткеттингенин январь 15-те дыңнаткан. Сибирь болгаш Ыраккы Чөөн чүктүң Иркутскиниң чумага удур эртем-шинчилел институду регион девискээринде омикрон-штамм чыпшынган ийи таварылга илереттинген дугайында дыңнадыг келген соонда, ол дораан оперштабты кончуг дүрген чыып, хуралдаан.

Тывада сооктуң дыңзааны-биле өрт айыылындан кичээнир 14.01.2022 Тывада сооктуң дыңзааны-биле өрт айыылындан кичээнир
Тываның гидрометеорология база долгандыр хүрээлелге мониторинг төвү январь 15-те соок дыңзыырын дыңнаткан. Агаарның соогу 31-36 градус, чамдык черлерге 41 градус чедир бадар.

Тывада Шагааның бүдүү айы чоруп турар 14.01.2022 Тывада Шагааның бүдүү айы чоруп турар
Тываның Камбы-Лама эргелелиниң санааны езугаар тыва чон Чаа чылды - Шагаа хүнүн февральдың 1-ден 2 дүнезинче уткуп, байырлаар. Ынчангаш ыдыктыг Шагааны демдеглээринге белеткелдиң бүдүү айы Чаа чылдың дыштаныр хонуктарында-ла эгелээн.

Тывага "омикрон" штаммын таратпазы-биле белеткел ажылдары эгелээн 14.01.2022 Тывага "омикрон" штаммын таратпазы-биле белеткел ажылдары эгелээн
Covid-19 чаа коронавирус халдавырынга удур демисежир оперативтиг штабтың ээлчеглиг хуралында, Росхереглел хайгааралының ТР-де эргелели биле Тываның Кадык камгалал яамызының төлээлери чыл эгезинден аараан кижилер саны  көвүдеп эгелээнин дыңнаткан.

Тываның ортумак тускай өөредилге черлерин республиканың экономиктиг хереглелинге дүүштүр эде хевирлээр 14.01.2022 Тываның ортумак тускай өөредилге черлерин республиканың экономиктиг хереглелинге дүүштүр эде хевирлээр
Владислав Ховалыг Тываның тудуг техникумунга республиканың ортумак профессионал өөредилге черлериниң удуртукчулары-биле ужурашкан.
Республиканың ортумак профессионал өөредилге системазында 16 техникум база колледжте 84 мергежилдерде 8 муң сургуулдар өөренип, 41 ажылчын мергежилди чедип ап турар. 

Парлалга хүнүнде тергииннерни шаңнап-мактаан 13.01.2022 Парлалга хүнүнде тергииннерни шаңнап-мактаан
Январь 13-те, найысылал Кызылда Аныяктар ордузунга, Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг Россияның парлалга хүнү-биле республиканың  хоочун болгаш аныяк салгалдарның журналистеринге байыр чедирип, тергииннерни шаңнап-мактаан.

Делегейниң кайы-даа булуңунда тывалар Шагаа таварыштыр видеобайырны чедирип болур 13.01.2022 Делегейниң кайы-даа булуңунда тывалар Шагаа таварыштыр видеобайырны чедирип болур
Тыва Республиканың Аныяктар херээниң талазы-биле агентилел тываларның кайда чурттап чорурундан хамаарылга чокка, чонун  эвилелдеп, тыва езу-чаңчылдарны кадагалап арттырар, аныяк-өскен ортузунга ону нептередир сорулга-биле “Делегейде тываларның Шагаа-биле видео-байыр чедириишкиннери” деп төлевилелге киржирин чалап тур. 

Кызылда Крещениеде эштир черни белеткеп эгелээн 13.01.2022 Кызылда Крещениеде эштир черни белеткеп эгелээн
Улуг православ байырлал – Христос бурганны домнаан суг-биле шажынчы орукче киирип турар езулал эрттирер черни, Кызылдан 6 километрде Вавилин ээтпээнде, Бии-Хем хемниң дожунда кылып эгелээн. 

Тывада пассажирлер аргыштырылгазының системазын эде чаартыры-биле 20 улуг автобусту садар 13.01.2022 Тывада пассажирлер аргыштырылгазының системазын эде чаартыры-биле 20 улуг автобусту садар
Тываның Баштыңының Айыткалында хөй-ниити транспортунуң чидиг айтырыын шиитпирлээр дугайында пунктуну боттандырар дээш, республиканың Орук-транспорт комплекизиниң яамызы биле Кызыл хоорай мэриязы ажылды эгелээн.

Школачыларның бүгү-российжи олимпиадазының регион чадазы Тывада эгелээн 12.01.2022 Школачыларның бүгү-российжи олимпиадазының регион чадазы Тывада эгелээн
Январьның 11-ден февраль 25-ке чедир олимпиаданың регион чадазы болуп эртер. Аңаа муниципалдыг деңнелде эң хөй сан алган база эрткен чылын регионга тиилээн база шаңналдыг черлер ээлээн 1887 школачы киржир.

Айдыс Сат Тываның экономиктиг хөгжүлде болгаш үлетпүр сайыды албан-дужаалды күүседип эгелээн 12.01.2022 Айдыс Сат Тываның экономиктиг хөгжүлде болгаш үлетпүр сайыды албан-дужаалды күүседип эгелээн
Ооң мурнунда Тыва Республиканың Чазааның даргазының оралакчызы база экономика сайыды албан-дужаалдарны хары угда күүседип турган Айдыс Сат ам Экономиктиг хөгжүлде болгаш үлетпүр яамызын удуртуп эгелээн. 

Тываның Каа-Хем кожууннуң Саргал деп черде калчаа аарыындан карантинни киирген 11.01.2022 Тываның Каа-Хем кожууннуң Саргал деп черде калчаа аарыындан карантинни киирген
Тываның көдээ ажыл-агый болгаш аъш-чем сайыдының хүлээлгезин күүседип турар Лариса Монгуштуң бижиин үндезинге алгаш, дириг амытаннарже база кижилерже калчаа аарыының тараарын болдурбазы-биле кызыгаарлаан хемчеглерни киирген.

Чыл эгезинден Тывага 17 өрт болган, 1 кижи кемдээн 11.01.2022 Чыл эгезинден Тывага 17 өрт болган, 1 кижи кемдээн
Декабрь 31-ден январь 9-ка чедир, өртчүлер республикага 17 өрттү өжүрген, оттан 73 харлыг улгады берген херээжен кижини камгалаан. Өрттерниң хөй кезии - 12-зи Кызыл хоорайга болган.

Тываның көдээ ажыл-агыйының хоочуннары республиканың агроүлетпүр комплекизиниң хөгжүлдезинче арга-сүмелерин каткан 11.01.2022 Тываның көдээ ажыл-агыйының хоочуннары республиканың агроүлетпүр комплекизиниң хөгжүлдезинче арга-сүмелерин каткан
Владислав Ховалыг хоочуннарны төрээн чериниң агроүлетпүрүн хөгжүдер кылдыр боттарының арга-сүмезин берип, дуржулгазын солчурунче чалаан. Ажык чугаага республиканың билдингир колхоз, совхозтарын база ук яамыны удуртуп чораан даргалар база амгы үеде ажылдап чоруур көдээ ишчилер киришкен.

Тывада Covid-19-тан коллективтиг иммунитет 78 хуу четкен 10.01.2022 Тывада Covid-19-тан коллективтиг иммунитет 78 хуу четкен
Тыва Республикада Covid-19 чаа коронавирус халдавырындан коллективтиг иммунитет 80 хуу четкен, ындыг болзажок эрткен неделяның түңнелинден алгаш көөрге, тарыдып турар хамаатыларның саны эвээжээн.

2022 чылдың чаңгыс аай күрүне шылгалдаларынга киржир билдириишкиннерни февраль 1-ге чедир хүлээр 10.01.2022 2022 чылдың чаңгыс аай күрүне шылгалдаларынга киржир билдириишкиннерни февраль 1-ге чедир хүлээр
Тывада ортумак ниити өөредилгениң өөредилге программалары-биле чаңгыс аай күрүне шылгалдаларынга киржир билдириишкиннерни февраль 1-ге чедир хүлээп алыр.

Тыва Республиканың Баштыңының администрациязы - Чазак даргазының аппарадының чаа удуртукчузун томуйлаан 10.01.2022 Тыва Республиканың Баштыңының администрациязы - Чазак даргазының аппарадының чаа удуртукчузун томуйлаан
Тываның көскү күрүне болгаш хөй-ниити ажылдакчызы Юрий Ананьин ол албан-дужаалда томуйлаткан.

В. Ховалыг: Чүгле боттарывыс, бодувус күжүвүс, бодувус демивис-биле боданып, хөделип, шиитпирлээр 10.01.2022 В. Ховалыг: Чүгле боттарывыс, бодувус күжүвүс, бодувус демивис-биле боданып, хөделип, шиитпирлээр
Чаа чылдың узун дыштаныр хонуктарында төрээн чуртунда чанып келген чаңгыс чер-чурттуглары-биле Тыва Республиканың Баштыңы Владислав Ховалыг январь 6-да чазак бажыңынга ужуражып, ажык чугааны кылган турган. Ону социал четкилрге дыңнаткан соонда, республика баштыңының социал четкилерде арыннарынче ындыг хевирлиг харылзааны база катап чорударынга дилеглер кирген.

Тыва суурда 400 хире оолдар чаа спорт залга белеткенип эгелээр 30.12.2021 Тыва суурда 400 хире оолдар чаа спорт залга белеткенип эгелээр
Тес-Хем кожуунуң Самагалтай суурга «Эзирлерниң уязы» регион төлевилели-биле чаа спорт залды декабрь 29-та ажыткан. Суурнуң 1 дугаар школазында туткан чаа спорт объектизинге 400 хире оолдар барып белеткенир. Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг спорт залдың ажыдыышкынынга киришкен. 

Тывада 1000 гектар суггат системазын катап тургускан 30.12.2021 Тывада 1000 гектар суггат системазын катап тургускан
Тываның Каа-Хем, Бии-Хем база Таңды кожууннарда суггат системазын катап чаартыр ажылдар доозулган. Ниитизи-биле 1000 гектар суггат системазын катап ажылдадыр. 

«ЛАДЬЯ. Кышкы тоол-2021» бүгү-российжи ярмаркага тыва шеверлер бир дугаар киришкен 29.12.2021 «ЛАДЬЯ. Кышкы тоол-2021» бүгү-российжи ярмаркага тыва шеверлер бир дугаар киришкен
Россияның улусчу уран ус-тывыштың «ЛАДЬЯ. Кышкы тоол-2021» бүгү-российжи делгелге-ярмарказынга Тывадан сайгарлыкчылар болгаш бодун ажыл-биле хандыртынган хамаатылар бир дугаар киришкеш, «Регион экспозициязының тулган шимелдези» номинацияга диплом-биле шаңнаткан. 

Россельхозбанк биле Тыва Республика кады ажылдаар дугуржулганы чарган 29.12.2021 Россельхозбанк биле Тыва Республика кады ажылдаар дугуржулганы чарган
Россияның көдээ ажыл-агый банкызының баштаар чериниң даргазы Борис Листов биле Тыва Республиканың Баштыңы-Чазааның даргазы Владислав Ховалыг кады ажылдажылга дугайында керээге атты салганнар. 2013-2020 чылдарда күштүг турган дугуржулганы бо документ солаан.

Тываның шылгараңгай ажылдакчыларынга күрүне шаңналдарын тывыскан 29.12.2021 Тываның шылгараңгай ажылдакчыларынга күрүне шаңналдарын тывыскан
Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг В. Көк-оол аттыг национал хөгжүм-шии театрынга күрүне шаңналдарын тывыскан. Эртип турар чылда чедип алган үре-түңнелдер, бөгүн шаңналдар алган специалистерниң, сайгарлыкчыларның, көдээ ишчилерниң, социал адыр ажылдакчыларының ачызында чедип алдынган.

Чаа чылдың дыштаныр хонуктарында хондур-хүнзедир демнежип ажылдаар 28.12.2021 Чаа чылдың дыштаныр хонуктарында хондур-хүнзедир демнежип ажылдаар
Регион болгаш тус чер эрге-чагыргазы Тываның хоорай, суурларынга Рождество болгаш Чаа чыл дыштаныр хонуктарында хондур-хүнзедир дежурныйлаар.
Тыва Республиканың Баштыңы Владислав Ховалыг шак ындыг айтыышкынны берген.

Тываның чурттакчылары “Күзелдер шивизи”-биле бодалдарын боттандырган 28.12.2021 Тываның чурттакчылары “Күзелдер шивизи”-биле бодалдарын боттандырган
«Мээң-биле кады сагыштаалы” ачы-буян төлевилелиниң чылдың-на эртип турар “Күзелдер шивизи” бүгү-российжи акцияга республика баштыңы бөгүн, декабрь 28-те, Тываның найысылалынга киришкен.

Мергежилиниң тергииннерин күрүне шаңналдары-биле шаңнаан 27.12.2021 Мергежилиниң тергииннерин күрүне шаңналдары-биле шаңнаан
Эрткен чылды үдеп, Чаа чылды уткуп тура, кандыг чедиишкиннерлиг болганывысты түңнеп, мрунувуста кандыг сорулгалар барын хөй-биле кады үлежири - чаагай чаңчылдарның бирээзи. Бөгүн, декабрь 27-де, В. Көк-оол аттыг Тываның национал театрынга республиканың шылгараңгай кижилеринге күрүне шаңналдарын тыпсыр езулал болуп эрткен.

Россия Чазааның курлавыр фондузу коронавирус-биле демиселде Тываның эмнелгелерин деткииринче 46,5 млн рубльди тускайлаан 27.12.2021 Россия Чазааның курлавыр фондузу коронавирус-биле демиселде Тываның эмнелгелерин деткииринче 46,5 млн рубльди тускайлаан
Бо акша-хөреңгини Covid-19 аарыгларын эмнээринге ажыглаар дериг-херекселдерни септеп, солуурунга база эмчилерниң камгалал чүүлдерин садарынга ажыглаар. 

Тываның Баштыңы Владислав Ховалыгның чон-биле “дорт харылзаазы” 26.12.2021 Тываның Баштыңы Владислав Ховалыгның чон-биле “дорт харылзаазы”

2021 чылдың декабрь 25-те Тываның Баштыңы “Тува-24” телеканалга дорт дамчыдылга үезинде чоннуң айтырыгларынга “дорт харыыларны” берген.

Тывада Covid-19-ка удур тарыышкын пунктулары январь 3-те ажылын эгелээр 24.12.2021 Тывада Covid-19-ка удур тарыышкын пунктулары январь 3-те ажылын эгелээр
Сөөлгү хонуктарда Тывада чаа коронавирус халдавырындан аараан кижилерниң саны хүнде 20-ден эвээжеп, эрткен хүнде 15 кижи аарааны демдеглеттинген. Ындыг болзажок, вакцина алыры оожумнаанын кадык камгалал сайыды Анатолий Югай регионнуң оперативтиг штаб хуралында дыңнаткан. Ол байдалды эдери-биле, 2022 чылдың январь 3-тен эгелеп, чаа чылдың байырлал хонуктарында тарыышкынны эгелээр деп шиитпирни кадык камгалал яамызы хүлээп алганын дыңнаткан.

Тывага Чаа чылдың дыштаныр хонуктарында уругларга болгаш ада-иелерге халас мастер-класстарны эрттирер 24.12.2021 Тывага Чаа чылдың дыштаныр хонуктарында уругларга болгаш ада-иелерге халас мастер-класстарны эрттирер
«Өөредилге» национал төлевилел боттанылгазы-биле ажыткан «Кванториум» уруглар технопарыгынга, «IТ-квантум», «Геоквантум», «Промробоквантум», «Аэроквантум», «Биоквантум», «Хайтек» угланыышкыннарга уругларга база оларның ада-иелеринге халас мастер-класстарны 2022 чылдың январь 5, 6, 8 база 9-та Чаа чыл байырлалдарында эрттирер.

Тываның Баштыңы-биле «дорт чугаага» чедир чаңгыс хонук арткан 24.12.2021 Тываның Баштыңы-биле «дорт чугаага» чедир чаңгыс хонук арткан
Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг декабрь 25-те «Тува 24» телеканалдың дорт дамчыдылгазында, республика чурттакчыларының хүннүң айтырыгларынга харыыларны бээр. 

Сергей Шойгу Тываның баштыңынга төрүттүнген хүнү-биле байырны чедирген 24.12.2021 Сергей Шойгу Тываның баштыңынга төрүттүнген хүнү-биле байырны чедирген
Декабрь 24-те Тыва Республиканың баштыңы Владислав Ховалыг 54 харлаан. Регион удуртукчузунуң адында бүгү чурттан байыр чедириишкиннери кээп турар.

Кол күрэкспертизазы «Енисей» Р-257 трассаның участогунга капитал септелге сметазынга чөпшээрешкен 23.12.2021 Кол күрэкспертизазы «Енисей» Р-257 трассаның участогунга капитал септелге сметазынга чөпшээрешкен
Тыва Республиканы өске регионнар-биле харылзаштырган кол транспорт оруу - «Енисей» Р-257 орук участогунга капитал септелге кылыр сметаны Россияның кол күрүне экспертизазы деткээн. Капитал септелге үезинде, объектиниң орук шывыын солуп, чаа асфальт-биле шып, демир адагаштарны тургузарын ведомствонуң парлалга албаны дыңнаткан.

Тываның Баштыңы чон-биле "дорт чугааны" эрттирер 22.12.2021 Тываның Баштыңы чон-биле "дорт чугааны" эрттирер
Декабрь 25-тиң хүнүнде 17:30 шакта, Тыва Республиканың Баштыңы Владислав Ховалыг «Тува 24» телеканалының дорт эфиринге,  республиканың чурттакчы чонунуң айтырыгларынга харыылаар.

Тываның 850 хире чурттакчызы «социал керээ»-биле боттарының ажыл-херээн ажытканнар 22.12.2021 Тываның 850 хире чурттакчызы «социал керээ»-биле боттарының ажыл-херээн ажытканнар
Тываның 851 чурттакчызы Чонну ажылга хаара тудар төптер-биле социал керээлерни чарып, боттарының ажыл-херээн уштап, орулгаларын өстүрер аргалыг болган.

Владимир Путинниң чылдың улуг парлалга конференциязы декабрь 23-те эртер 22.12.2021 Владимир Путинниң чылдың улуг парлалга конференциязы декабрь 23-те эртер
Бо удаада Президентиниң түңнел парлалга конференциязы журналистерниң киржилгези-биле болуп эртер. Росхереглел хайгааралының сүмелээни езугаар 500 кижи аңаа киржир. Парлалга конференциязы тус чернии-биле 16.00 шакта эгелээр.

Тывада тергиин адыгжыга «Мерген Адыгжы» деп спортчу атты доктааткан 21.12.2021 Тывада тергиин адыгжыга «Мерген Адыгжы» деп спортчу атты доктааткан
Кызылдың Улусчу чогаадылга бажыңынга чылдың тергиин спортчуларын илередир “Спортчу элита-2021” хемчег болуп эрткен.

Тываның эрге-чагыргазы ажылчы коллективтерге чаа чыл корпоративтеринден ойталаарын сүмелээн 20.12.2021 Тываның эрге-чагыргазы ажылчы коллективтерге чаа чыл корпоративтеринден ойталаарын сүмелээн
Тывада чаа коронавирус инфекциязындан аарыыр чоруктарның саны эвээжээн. Ындыг болзажок вакцина салырының чорудуу кожууннарда оожумнаан.

РФ-тиң Министрлер кабинеди Тываны чырык-биле хандырар инвестиция төлевилелдерлиг комплекстиг планны бадылаан 20.12.2021 РФ-тиң Министрлер кабинеди Тываны чырык-биле хандырар инвестиция төлевилелдерлиг комплекстиг планны бадылаан
Республиканың социал-экономиктиг хөгжүлде документизинде Тываның девискээринге үлетпүр болгаш социал ажылдарда хереглекчилерни чырык-биле хандырар комплекстиг ажылда нормативтиг эрге-хоойлу болгаш техниктиг хемчеглер кирген.

2022 чылда республикада ажыл-херектерниң байдалының болгаш иштики политиканың дугайында «Тыва: чаа чүс чылдың эгези, чаа-чаа кыйгылар, чаа-чаа арга-шинектер» деп Тыва Республиканың Баштыңының Тыва Республиканың Дээди Хуралынга (парламентизинге) АЙЫТКАЛЫ 17.12.2021 2022 чылда республикада ажыл-херектерниң байдалының болгаш иштики политиканың дугайында «Тыва: чаа чүс чылдың эгези, чаа-чаа кыйгылар, чаа-чаа арга-шинектер» деп Тыва Республиканың Баштыңының Тыва Республиканың Дээди Хуралынга (парламентизинге) АЙЫТКАЛЫ
Хүндүлүг Каң-оол Тимурович!
 Хүндүлүг депутаттар!
Эргим чаңгыс чер-чурттугларым! Бөгүн бис эртип бар чыдар 2021 чылды түңнээр база чоокку келир өйде мурнувуста салдынган сорулгаларны тодарадыр дээш мында чыглып келген бис. Чүнүң-даа мурнунда, 2021 чыл Тываның чыл бижилгезинче Тыва Арат Республиканың тургустунганының 100 чыл ою болуп кирер. Тываның төөгүзүнде бо онза үе кезиндээн база ниитизи-биле ХХ-ги чүс чылды улуг чоргаарал-биле сактып чугаалажып турар бис.

Декабрь 17-де Тываның Баштыңы Дээди Хуралдың депутаттарынга Айыткалын бээр 16.12.2021 Декабрь 17-де Тываның Баштыңы Дээди Хуралдың депутаттарынга Айыткалын бээр
Пятницада, декабрь 17-де, Улусчу чогаадылга бажыңынга, Владислав Ховалыг Дээди Хуралынга чылдың Айыткалын бээр. Республика Баштыңы регионда социал-экономиктиг байдалга үнелелди берип, 2022 чылда мурнады боттандырар деп санап турары сорулгаларны айтыр.

Владислав Ховалыг Тываның массалыг информация чепсектериниң кол редакторларының айтырыгларынга харыылаан 15.12.2021 Владислав Ховалыг Тываның массалыг информация чепсектериниң кол редакторларының айтырыгларынга харыылаан
Владислав Ховалыг республиканың массалыг инфоормация чепсектериниң кол редакторлар клувунуң кежигеннери-биле база харылзааның өске талазынга, ТАСС база “Интерфакс” федералдыг информагентилелдерниң корреспондентилери-биле ужуражып, чугаалашкан.

«Дом.РФ» компания чаңгыс аай ипотека системазын Тывага база ажыдар 15.12.2021 «Дом.РФ» компания чаңгыс аай ипотека системазын Тывага база ажыдар
«Дом.РФ» компанияның чаңгыс аай ипотека системазын ажылдадыр дээн планында, бир дугаар киргеннериниң санынче, Сибирь федералдыг округдан Тыва кирген.

Тываның эмчилери чаа медицина дериг-херекселдериниң дузазы-биле ыжык аарыгларындан чок болур чоруктарны эвээжедир 15.12.2021 Тываның эмчилери чаа медицина дериг-херекселдериниң дузазы-биле ыжык аарыгларындан чок болур чоруктарны эвээжедир
Республиканың эмнелге албан черлери чүрек-дамыр болгаш ыжык аарыглары-биле демисежирде бедик технологиялыг 32 санныг дериг-херекселдерни алган. «Кадык камгалалы» национал төлевилели-биле ол бүгү медицина дериг-херекселдерин садып алган.

Тываның Өвүр кожуунунда малчын бурят биле тыва уксаалыг хойларны хайнактыштырар шенелдени чорудуп турар 15.12.2021 Тываның Өвүр кожуунунда малчын бурят биле тыва уксаалыг хойларны хайнактыштырар шенелдени чорудуп турар
“Биче болгаш ортумак сайгарлыкчы чорук” национал төлевилелдиң “Араттарны деткиир болгаш көдээ кооперациянны хөгжүдер системаны тургузары” федералдыг төлевилелде “Агростартап” грант деткиишкини-биле Кара-Кат Донгак төрээн Өвүрүнде хой ажылын хөгжүдүп чоруур.

Тывада COVID-19-тан аараан 18 таварылга эрткен хүнде бүрүткеттинген 14.12.2021 Тывада COVID-19-тан аараан 18 таварылга эрткен хүнде бүрүткеттинген
Тываның кадык камгалал сайыды Анатолий Югай эрткен хонукта COVID-19-тан аараан 18 таварылга бүрүткеттингенин дыңнаткан. А аарыгны аар эртип турар кижилерниң саны кызырылбаан. Бөгүнде ындыг байдалдыг 77 кижи бар.

Тываның кадет корпузундан хөй уругларның аараан чылдагаанын тодарадыры-биле, карантинни киирген 14.12.2021 Тываның кадет корпузундан хөй уругларның аараан чылдагаанын тодарадыры-биле, карантинни киирген
Декабрь 13-те «Тываның кадет корпузу» республиканың школа-интернадында уругларның калбаа-биле аараанынга хамаарыштыр хуралды Тыва Республиканың Баштыңы Владислав Ховалыг декабрь14-те, эртенги шакта эрттирген. 

Ак-Довурактың чурттакчылары бажыңнарында соок деп хомудалдарны киирген 14.12.2021 Ак-Довурактың чурттакчылары бажыңнарында соок деп хомудалдарны киирген
Тывада одалга сезону сентябрь 15-те эгелээн болзажок, чурттап олурар оран-саваларында соок дээн хомудалдар хамаатылардан бо-ла кээр. Декабрьның 2-ден 10-га чедир 15 ындыг дыңнадыг кирген. Оларның хөй кезии Ак-Довурак хоорайның чурттакчыларындан.

Ховалыг: ноябрьда болган айыыл-халаптың соонда, чогуур түңнел үндүртүнмээн 14.12.2021 Ховалыг: ноябрьда болган айыыл-халаптың соонда, чогуур түңнел үндүртүнмээн
Республика Чазааның неделяның аппарат хуралында, эрткен хонуктарда болган халаптыг болуушкуннарны сайгарган. Чазак даргазының оралакчылары кылган ажылдарын илеткээн соонда, ноябрьда Кызылга ийи назы четпээн уруглар чок болганының соонда, чогуур түңнелдер алдынмаанын республика баштыңы айыткан.

РФ-тиң Чазааның курлавыр фондузундан Тыва Республика халас эмчи дузазының чарыгдалдарын дуглаарынга 402 млн рубльди алыр 13.12.2021 РФ-тиң Чазааның курлавыр фондузундан Тыва Республика халас эмчи дузазының чарыгдалдарын дуглаарынга 402 млн рубльди алыр
Эрткен неделяга деңнээрге, аарып турар кижилерниң саны 23 хуу эвээжээн. Ындыг болзажок сула салдынып болбас дээрзин Тыва Республиканың кол санитар эмчизи Л. Салчак чазактың аппарат хуралында дыңнаткан.

Республика коронавируска удур тарыышкын чорудар талазы-биле РФ-те 5-ки черде 13.12.2021 Республика коронавируска удур тарыышкын чорудар талазы-биле РФ-те 5-ки черде
Республика эмнелге албан черлеринче ниитизи-биле 231458 вакцинаны хувааган. Вакцинаның бирги кезээ-биле 154623 кижи тарыткан. Республика чонну тарыыр талазы-биле планны 93,3 хуу күүсеткен, азы 165 муң кижи тарыыр тургаш, бо хүнге чедир 154623 кижини тараан. 

Тыва бюджеттиң турум байдалын тударынга 1,29 млрд рубльди алыр 10.12.2021 Тыва бюджеттиң турум байдалын тударынга 1,29 млрд рубльди алыр
РФ-тиң Чазааның бюджеттиң турум байдалын деткиир дээш 29,3 млрд рубльди үлештирген 45 регион санынче Тыва база кирген. РФ-тиң Чазааның даргазы Михаил Мишустин декабрь 9-та ол айтыышкынга атты салган. 

Тыва Республиканың Дээди Хуралының база Чазааның чөвүлелдери 2022 чылда болгаш планныг 2023 база 2024 чылдарда республика бюджединиң төлевилелин сайгарып көрген 10.12.2021 Тыва Республиканың Дээди Хуралының база Чазааның чөвүлелдери 2022 чылда болгаш планныг 2023 база 2024 чылдарда республика бюджединиң төлевилелин сайгарып көрген
2022 чылда база планныг 2023 болгаш 2024 чылдарда республика бюджединиң дугайында хоойлу төлевилелиниң хөй-ниити сайгарылгазының үезинде кирген айтырыгларны база саналдарны сайгарып көрген Тываның Чазааның чөвүлел база Тываның Дээди Хуралының (парламент) чөвүлелиниң декабрь 9-та эрткен каттышкан хуралынга сайыттар кабинеди база депутаттар киришкен. 

Тываның хөй ажыл-чорудулгалыг төптеринде тожу-тываларындан документилерни хүлээп турар 10.12.2021 Тываның хөй ажыл-чорудулгалыг төптеринде тожу-тываларындан документилерни хүлээп турар
Россия Федерациязының биче буурай үндезин чоннарынга хамааржыр кижилер даңзызынче медээни киирер дээш, республикада чурттап турар эвээш санныг үндезин чоннарның төлээлеринден документилерни Тываның хөй ажыл-чорудулгалыг төптери хүлээп ап турар.

Тываның Баштыңының культура болгаш уран чүүл адырында грантызын бодун ажыл-биле хандырган Аян Чошкак алган 10.12.2021 Тываның Баштыңының культура болгаш уран чүүл адырында грантызын бодун ажыл-биле хандырган Аян Чошкак алган
Республиканың Культура болгаш туризм яамызы Тыва Республиканың Баштыңының культура болгаш уран чүүл адырында грантызынче чагыгларны хүлээп эгелээнин августа чарлаан турган. 

Тываның эртем талазы-биле агентилелиниң директорунда Алена Стороженко томуйлаткан 10.12.2021 Тываның эртем талазы-биле агентилелиниң директорунда Алена Стороженко томуйлаткан
Тыва Республиканың Эртем талазы-биле агентилелдиң директорунга Алена Александровна Стороженкону томуйлаар дугайында чарлыкка атты 2021 чылдың декабрь 9-та салган.

Тываның Баштыңының Дээди Хуралга чылдың бээр Айыткалынга хөй-ниити организацияларының санал-оналдарын киирер 09.12.2021 Тываның Баштыңының Дээди Хуралга чылдың бээр Айыткалынга хөй-ниити организацияларының санал-оналдарын киирер
Владислав Ховалыг республикада хөй-ниити каттыжыышкыннарының төлээлери-биле ужуражып, Тываның Баштыңының депутаттар корпузунга чылдың бээр Айыткалынга киирер санал-оналдарны олардан дыңнаан.

Тывада коммерцияга хамаарышпас организациялар саны көвүдээн 09.12.2021 Тывада коммерцияга хамаарышпас организациялар саны көвүдээн
Республикада бүрүткеткен хөй-ниити организацияларның саны 398 турганындан, сөөлгү үш чылда 518 четкен. Регионнуң эрге-чагыргазы хөй-ниити органицияларынга методиктиг болгаш саң-хөө дузазын доктаамал көргүзүп турар. 

Тываның Чазаанда политиктиг партиялар база хөй-ниити организациялары-биле кады ажылдажылга чөвүлелин тургускан 08.12.2021 Тываның Чазаанда политиктиг партиялар база хөй-ниити организациялары-биле кады ажылдажылга чөвүлелин тургускан
Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг ындыг чөвүлел органын тургузуп алыр дугайында саналды «Либерал-демократтыг партия» (ЛДПР), «Россия Федерациязының Коммунистиг партиязы», «Чаңгыс демниг Россия», «Чөптүг Россия», «Россияның Коммунистери Коммунистиг партия», «Өзүлде Партиязы» база «Россия Федерациязының Казактар партиязы» политиктиг партияларның регион салбырларының удуртукчулары-биле ужуражылга үезинде киирген.

Тываның Баштыңы биле Тываның даг-руда компаниязы Москвага дугурушкан хөмүр-даш өртээн албан езунуң керээзи-биле быжыглаан 08.12.2021 Тываның Баштыңы биле Тываның даг-руда компаниязы Москвага дугурушкан хөмүр-даш өртээн албан езунуң керээзи-биле быжыглаан
Республика Чазаа биле Тываның даг-руда компаниязы социал-экономиктиг кады ажылдажылга дугайында дугуржулгага атты дүүн салган. 

Тываның идепкейжи узун назынны деткээн алды төлевилели Россияның эң эки ажылдарының чыындызынче кирген 08.12.2021 Тываның идепкейжи узун назынны деткээн алды төлевилели Россияның эң эки ажылдарының чыындызынче кирген
Идепкейжи узун назын дээш ажыл-чорудулгалыг төлевилелдерниң тергиини үнелелге төлептиглерни тодараткан II бүгү-российжи шилилде доозулган. «Демография» национал төлевилел чорудуу-биле ук хемчег эрткен.

Тывада үндүрүглер чыылдазы 4,5 хуу баткан 07.12.2021 Тывада үндүрүглер чыылдазы 4,5 хуу баткан
Регионнуң үндүрүг албанының медээзи-биле алырга, 2020 чылга деңнээрге, 2021 чылдың декабрь 1-ге чедир республиканың чонундан эт-хөреңги үндүрүүн 4,5 хуу эвээшке, азы 67,2 хуу чыгган. Эт-хөреңги ээлери 2020 чылда 264,2 млн рубль үндүрүг чыылдазын киирген болза, бо удаада чүгле 177,5 млн рубль акшага үндүрүг төлевирлери кирген.

Тывада уруглар өөредилгезиниң 113 коллективи бот-аңгылаашкында 07.12.2021 Тывада уруглар өөредилгезиниң 113 коллективи бот-аңгылаашкында
Декабрь 4-түң байдалы-биле алырга, школаларның 58 класстары, уруглар садтарының 11 бөлүктери база дээди болгаш ортумак тускай өөредилге черлериниң 44 бөлүү бот-тускайлаң аңгылаашкынынче кирген. 

Тывада гонконг гриви-биле аараан 17 таварылга демдеглеттинген 06.12.2021 Тывада гонконг гриви-биле аараан 17 таварылга демдеглеттинген
Эрткен чылын Тываның девискээринге грипптен аараан чаңгыс-даа таварылга демдеглеттинмээн болза, бо чылдың 48-ки неделязында А(H3N2) гриви-биле (гонконг грипп) аараан 17 таварылга бүрүткеттинген.

Кызылдың чоогунда Улуг-Хемниң эриинге камгалал чалдарны тударын Россияның Бойдус яамызы деткээн 06.12.2021 Кызылдың чоогунда Улуг-Хемниң эриинге камгалал чалдарны тударын Россияның Бойдус яамызы деткээн
Республика найысылалының солагай талакы дачалар ниитилелиниң девискээринде чурттап турар 10 муң ажыг кижилерге айыыл чок чорукту хандырары-биле гидротехниктиг тудугну тудар.

Владислав Ховалыг: “Чаңгыс демниг Россия” хамаатыларның бүзүрелин бедик деңнелге камгалаар 06.12.2021 Владислав Ховалыг: “Чаңгыс демниг Россия” хамаатыларның бүзүрелин бедик деңнелге камгалаар
Партияның харыысалганы бодунга алганы-биле, аңаа бүзүрелин Тыва Республиканың Баштыңы илереткен.

Владислав Ховалыг «Чаңгыс демниг Россия» партияның регион салбырын баштаар 06.12.2021 Владислав Ховалыг «Чаңгыс демниг Россия» партияның регион салбырын баштаар
«Чаңгыс демниг Россия» партияның даргазы Дмитрий Медведев Чиңгине советтиң Президумунга ооң кандидатуразын сүмелеп киирген.

Тываның Баштыңының ажыл-агыйжы бир хүнү 04.12.2021 Тываның Баштыңының ажыл-агыйжы бир хүнү
Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг агый-агыйжы сургакчылаашкын үезинде берген даалгаларының күүселдезин хынап, Улуг-Хем, Чаа-Хөл база Сүт-Хөл кожууннарга барып четкен.

Тываның сайгарлыкчылары чиигелделиг чээлилерни ажыглап болур 03.12.2021 Тываның сайгарлыкчылары чиигелделиг чээлилерни ажыглап болур
«Биче болгаш ортумак сайгарлыкчы чорукту болгаш хууда сайгарлыкчы инициативаны деткиири» национал төлевилел-биле, региондан 1000 ажыг сайгарлыкчы чиигелделерни ап, азы амгы чээлизиниң хемчээлин эвээжедип болурун Тываның Экономиктиг хөгжүлде болгаш үлетпүр яамызы дыңнаткан.

Тывада бир кудумчуну Рушевтерниң өг-бүлезиниң ады-биле адаар 02.12.2021 Тывада бир кудумчуну Рушевтерниң өг-бүлезиниң ады-биле адаар
Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг бирги профессионал тыва балерина Наталья Ажыкмаа-Рушеваның база ооң кайгымчык салым-чаяанныг чурукчу кызы Надежданың адын мөңгежидер дээн саналды деткээн. Кызылда уругларның хореография школазынга Наталья Ажыкмаа-Рушеваның адын тыпсып, республика найысылалының бир кудумчузун Рушевтерниң өг-бүлезиниң ады-биле эде адаарын шиитпирлээн.

55-ки мотоадыгжы бригада кышкы өөредилгеже кирген 02.12.2021 55-ки мотоадыгжы бригада кышкы өөредилгеже кирген
Чылдың-на декабрь 1-де эгелээр кышкы өөредилге үезинге тураскааткан митинг 55115 шериг кезээнге болуп эрткен.

Республиканың социал-экономиктиг хөгжүлдезиниң тускай программазы-биле туризмни хөгжүдер 01.12.2021 Республиканың социал-экономиктиг хөгжүлдезиниң тускай программазы-биле туризмни хөгжүдер
Республика Баштыңы Владислав Ховалыг, Россия Федерациязының Федералдыг Хуралының Күрүне Думазының даргазының оралакчызы Шолбан Кара-оол база Тыва Республиканың Дээди Хуралының (парламент) даргазы Каң-оол Давааның киржилгези-биле туризм адырын хөгжүдериниң чугула айтырыгларын сайгарган хурал Тываның Чазаанга болуп эрткен.

Тываның Кадык камгалал яамызы уругларга соңгаарладып болбас эмчи дузазының хемчеглерин күштелдирген 01.12.2021 Тываның Кадык камгалал яамызы уругларга соңгаарладып болбас эмчи дузазының хемчеглерин күштелдирген
Тываның Кадык камгалал яамызы уруглар ортузунда ОРВИ-ден аарыыр чоруктуң сезоннуг үези эгелээни-биле, уруглар эмчилериниң үнүүшкүннүг үш бригадазын алды чедир көвүдеткен.

Тываның Чазаа республиканың кожууннарын комплекстиг хөгжүдеринче угланган төлевилелдерни деткиир 30.11.2021 Тываның Чазаа республиканың кожууннарын комплекстиг хөгжүдеринче угланган төлевилелдерни деткиир
2022 чылда база дараазында чылдарда республиканың кожууннарын болгаш хоорайларын хөгжүдүп сайзырадыры - Тываның Баштыңының тус чер чагырга даргалары-биле ужуражылгазының кол айтырыы ол болган.

Президентиниң грантылар фондузу-биле деткээн 100 шылгараңгай төлевилелдер санынче Тывадан төлевилелдер база кирген 30.11.2021 Президентиниң грантылар фондузу-биле деткээн 100 шылгараңгай төлевилелдер санынче Тывадан төлевилелдер база кирген
Президентиниң грантылар фондузу бо чылдың эгезинден бээр, 2020 чылдың төнчүзүнге чедир боттандырган төлевилелдерниң түңнелдеринге ажык-чарлыг демдек салыышкынын чоруткан.

Тываның Баштыңы Моолдуң чиңгине консулу-биле кады ажылдажылга айтырыгларын чугаалашкан 30.11.2021 Тываның Баштыңы Моолдуң чиңгине консулу-биле кады ажылдажылга айтырыгларын чугаалашкан
Тыва Республиканың Баштыңы Тыва Владислав Ховалыг биле Кызылда Моолдуң чиңгине консулу, дээрги Чимид Ганболд ужурашкан. 

Регионну хөгжүдер тускай программаның боттандырылгазынче Тыва 1,7 млрд руб. инвестицияны хаара туткан 29.11.2021 Регионну хөгжүдер тускай программаның боттандырылгазынче Тыва 1,7 млрд руб. инвестицияны хаара туткан
Экономиктиг хөгжүлде сайыдының оралакчызы Сергей Галкин журналистер-биле брифинг үезинде ону дыңнаткан.

Коронавирусту аар эртип турар аарыг кижилерниң саны Тывада көвүдээн 26.11.2021 Коронавирусту аар эртип турар аарыг кижилерниң саны Тывада көвүдээн
Сөөлгү хүнде Тывада COVID-19-тан аараан 59 кижини лабораторлуг шинчилел-биле илереткен. Кызыл хоорайда аарыг 21 кижи немешкен, эрткен хонуктан ийи кижи хөй. Аарыгның дамыр-ханга дес тывылдырар хевиринден качыгдаан аарыг кижилерниң саны көвүдеп турарын Кадык камгалал яамызы дыңнаткан.

Тывада кышкы спортчу сезон декабрь 4-те ажыттынар 26.11.2021 Тывада кышкы спортчу сезон декабрь 4-те ажыттынар
Кышкы спортчу сезонну “Тайга” хаак станциязынга ажыдары чаңчыл болур берген, бо удаада база, Тываның Спорт яамызы биле Хаактыг чарыш федерациязы хаак спортунуң профессионалдарын болгаш аңаа ынактарны чалап тур.

Тываның Баштыңы Дээди Хуралдың депутаттарынга Айыткалын бээр 26.11.2021 Тываның Баштыңы Дээди Хуралдың депутаттарынга Айыткалын бээр
Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг чаңчыл болган Айыткалын Дээди Хуралынга бээр. Республика Баштыңы регионда социал-экономиктиг байдалды шинчилеп, 2022 чылда мурнады боттандырар чугула айтырыгларны аңаа демдеглээр.

Владислав Ховалыг “Листвяжная” уургайынга озал-ондак-биле холбаштыр кажыыдалын илереткен 25.11.2021 Владислав Ховалыг “Листвяжная” уургайынга озал-ондак-биле холбаштыр кажыыдалын илереткен

Тыва Республиканың Баштыңы Владислав Ховалыг «Листвяжная» уургайга озал-ондак-биле холбаштыр Кемерово облазының чурттакчыларынга кажыыдалын илереткен.

Тывада ковидке удур чурумну сагып турарынга хыналдалар эгелээн 29.10.2021 Тывада ковидке удур чурумну сагып турарынга хыналдалар эгелээн
Республика Чазааның айтыышкыны езугаар, Тывада коронавирус халдавырын нептеретпезинче угланган санитар-эпидемиологтуг негелдерни хажыдып турар кижилерни илередир рейд бөлүктерин тургускан.

Тываның чурттакчылары ажылдавас хүннерде Covid-19-тан тарыдып болур 29.10.2021 Тываның чурттакчылары ажылдавас хүннерде Covid-19-тан тарыдып болур
Тываның Кадык камгалал яамызы октябрь 30-ден ноябрь 7-ге чедир, республика найысылалынга база кожууннарга коронавируска удур тарылга кылыр пунктуларны немей ажыдар.

Тываның үш кожуунунга хөй ажыглалдыг хоккей шөлдерин тургузар 29.10.2021 Тываның үш кожуунунга хөй ажыглалдыг хоккей шөлдерин тургузар
Ноябрьда Эрзин, Бай-Тайга база Чаа-Хөл кожуун төптеринге тус черниң ажы-төлүнге кыжын ойнаар хоккей шөлдерин тургузар. Ол шөлдер хөй ажыглалдыг – чайын биче футбол, баскетбол азы волейбол ойнаар чер болур.

Тываның эмнелге албан черлериниң баазазын быжыглаарынга Москва дузалаан 28.10.2021 Тываның эмнелге албан черлериниң баазазын быжыглаарынга Москва дузалаан
Тыва Москваның мэриязындан социал ужур-дузалыг төлевилелдерни деткииринге 200 млн рубль трансфертти алган. Москва биле Тываның Чазактарының аразында, 2021 чылдың июль 13-те чарганы дугуржулга езугаар, республикага дузаламчыны берген.

Тывада «Енисей» Р-257 оруктуң беш километринде капитал септелгени хуусаадан эрте дооскан 28.10.2021 Тывада «Енисей» Р-257 оруктуң беш километринде капитал септелгени хуусаадан эрте дооскан
Республиканың Өвүр кожуунда «Енисей» Р-257 федералдыг оруктуң 1041-ден 1046 километрлер аразында орук участогун хуусадан эрте септеп доосканын, «Енисей» орук эргелели дыңнаткан.

Тываның башкыларының күш-ажыл төлевириниң чаа чурумунда өскертилгелерни киирген 28.10.2021 Тываның башкыларының күш-ажыл төлевириниң чаа чурумунда өскертилгелерни киирген
Чазак даргазының социал политика талазы-биле оралакчызы Елена Хардикова, саң-хөө сайыды Орлан Достай база өөредилге сайыдының хүлээлгезин күүседип турар Алексей Храмцов башкылар акшазының сентябрьда бадылаан чаа чурумун ажыглаарынга тайылбырны берген.

Владислав Ховалыг Тываның социал-экономиктиг хөгжүлде айтырыгларын Виктория Абрамченко-биле сайгарып чугаалашкан 27.10.2021 Владислав Ховалыг Тываның социал-экономиктиг хөгжүлде айтырыгларын Виктория Абрамченко-биле сайгарып чугаалашкан
Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг октябрь 26-да, Москва хоорайга, Россияның Чазааның даргазының оралакчызы Виктория Абрамченконуң Сибирь федералдыг округтуң губернаторлары-биле регионнарның социал-экономиктиг сайзыралынче угланган төлевилелдерни болгаш өзек айтырыгларны тодарадыр айтырыглыг хуралынга киришкен.

Моолдуң, Тываның база Алтайның кызыгаар девискээрлеринде аргарның баш саны өскени демдеглеттинген 27.10.2021 Моолдуң, Тываның база Алтайның кызыгаар девискээрлеринде аргарның баш саны өскени демдеглеттинген
Бүгү делегейниң черлик бойдус камгалаар фондузу – Россияның WWF деткимчези-биле 2021 чылдың октябрь 9-тан 24-ке чедир Тываның Мөңгүн-Тайга кожуунунда “Убсу-Нур ыйгылаажы” заповедниктиң кластерлиг участогунуң камгалалдыг зоназының кызыгаар девискээрлеринге бүгү делегейниң черлик бойдус камгалаар фондузунуң деткиишкини-биле, аргарларны санап демдеглээриниң ээлчеглиг чадазын чоруткан.

Россияның почта салбырлары ноябрь 3, 4, 5 хүннеринден аңгыда, октябрьның 30-ден ноябрь 7-ге чедир анаа ажыл хүннеринде ышкаш ажылдаар 26.10.2021 Россияның почта салбырлары ноябрь 3, 4, 5 хүннеринден аңгыда, октябрьның 30-ден ноябрь 7-ге чедир анаа ажыл хүннеринде ышкаш ажылдаар
Ноябрь 4 – Чоннуң чаңгыс деминиң хүнү – Тыва Республиканың почта салбырларынга дыштаныр хүн. Ынчангаш шупту почта салбырлары ноябрь 3-те бир шак эртежик хагдынар.

Тываның Баштыңы Каа-Хем уургайында садып турар хөмүрнүң өртээн хынаан 25.10.2021 Тываның Баштыңы Каа-Хем уургайында садып турар хөмүрнүң өртээн хынаан
Октябрь 20-де Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг Чадаана уургайының хөмүр чүдүрер пунктузунга кандыг-даа сагындырыг чокка чедип, хөмүр өртээн хынаан.

Шериг мөгелер аразынга делегей чемпионадынга киржир спортчуларны илереткен бүгү-российжи хүреш маргылдаазы Тывага болуп эрткен 22.10.2021 Шериг мөгелер аразынга делегей чемпионадынга киржир спортчуларны илереткен бүгү-российжи хүреш маргылдаазы Тывага болуп эрткен
Тываның найысылалында «Сүбедей» спорт комплекизинге, Россияның Камгалал сайыдының Кубогу дээш спортчу хүрешке 4 дугаар бүгү-российжи чергелиг маргылдаа болуп эрткен.

Тывага фельдшер-акушер пунктуларын быжыг ыяш-биле тудар 22.10.2021 Тывага фельдшер-акушер пунктуларын быжыг ыяш-биле тудар
Кадык камгалалының бирги звеонзун чаартыр регион программазын боттандыры-биле, республиканың алды кожунунга ийи эмчи амбулаториязын база чеди фельдшер-акушер пунктузун тудар.

Тываның чер болгаш өнчү хамаарылгаларының сайыдында Аян Допуй-оол томуйлаткан 22.10.2021 Тываның чер болгаш өнчү хамаарылгаларының сайыдында Аян Допуй-оол томуйлаткан
Тыва Республиканың чер болгаш өнчү хамаарылгаларының сайыды албан-дужаалда Аян Допуй-оолду томуйлаан. Күрүне албанынга ажылдаар мурнунда, “Тыва Республиканың инвестицияларны хаара тудар база камгалаар агентилел” АН чиңгине директорунга ажылдап турган.

Хову-Аксының бажыңнарында чылыгны түр када өжүргеш, ам катап бээр 22.10.2021 Хову-Аксының бажыңнарында чылыгны түр када өжүргеш, ам катап бээр
Чеди-Хөл кожууннуң Хову-Аксы суурда септелге ажылдары чоруп турары-биле, четвергде, октябрь 21-де чылыгны түр када өжүрген. Пятницада, октябрь 22-де, бажыңнар катап чылып эгелээр.

Тываның Дээди Хуралы (парламент) республика чазааның чаа составын бадылаан 21.10.2021 Тываның Дээди Хуралы (парламент) республика чазааның чаа составын бадылаан
Бөгүн Республиканың Дээди Хуралының (парламент) ээлчеглиг бешки хуралында, депутаттар Тываның Баштыңы Владислав Ховалыгның киирген саналын деткип, Тимур Кууларны, Елена Хардикованы, Уран-оол Ондарны, Дмитрий Румянцевти, Сергек Хертекти база Менги Хомушкуну Тыва Республиканың Чазааның даргазының оралакчылары база Орлан Достайны саң-хөө сайыды албан-дужаалдарга бадылаан.

Чазакта ковидти болдурбас база тарадып нептеретпес талазы-биле оперативтиг штаб хуралдаан 21.10.2021 Чазакта ковидти болдурбас база тарадып нептеретпес талазы-биле оперативтиг штаб хуралдаан
Бөгүн, октябрь 21-де, Тыва Республиканың Чазааның чанында коронавирус халдавырын тарадып-нептеретпес талазы-биле оперативтиг штабтың хуралында, республика девискээринде хамчык аарыының талазы-биле сөөлгү байдалды сайгарбышаан, РФ-тиң Президентизи В. Путинниң октябрьның 30-ден ноябрь 7-ге чедир ажыл хүннери эвес кылдыр чарлаанынга даянгаш, алыр хемчеглерни чугаалашкан.

Тывада өрт айыылының сезону хагдынган 20.10.2021 Тывада өрт айыылының сезону хагдынган
Тываның Чазаа октябрьның 18-тен арга-арыг фондузунуң черлеринде өрт айыылының сезону соксаан дугайында шиитпирни хүлээп алган. Арга-арыг өрттериниң саны эвээжээни-биле ындыг шиитпир үнген. 

Тыва дыл хүнүнге тураскааткан Улусчу диктантыны бижиир 20.10.2021 Тыва дыл хүнүнге тураскааткан Улусчу диктантыны бижиир
Тывада ноябрьның 1 – Тыва дылдың хүнү кылдыр доктааттынган. Тыва чоннуң культурлуг болгаш сагыш-сеткил өнчүзүнүң чарылбас кезээ, регионда күрүне дылы болур тыва дылды кадагалап, деткип база нептередир сорулга-биле, республика Баштыңы 2016 чылдың январь 18-те Чарлыы-биле Тыва дыл хүнүн доктааткан.

Полицияның лейтенантызы Аюш Монгуш – Тываның улусчу участок шагдаазы 20.10.2021 Полицияның лейтенантызы Аюш Монгуш – Тываның улусчу участок шагдаазы
Республикада «Улусчу участок шагдаазы – 2021» бүгү-российжи конкурстуң онлайн-бадылаашкынныг ийиги регион чадазы доозулган. Россияның Иштики херектер яамызының «Таңды» муниципалдар аразында Эрзин суурда № 11 полиция пунктузунуң участок төлээзи, полицияның лейтенантызы Аюш Александрович Монгуш улусчу бадылаашкынның түңнелинде эң хөй үннү алган.

Тываның Баштыңының культура болгаш уран чүүл адырында грантызынче чагыгларны ноябрь 1-ге чедир хүлээр 20.10.2021 Тываның Баштыңының культура болгаш уран чүүл адырында грантызынче чагыгларны ноябрь 1-ге чедир хүлээр
Тываның Культура болгаш туризм яамызы хуу сайгарлыкчылар болгаш боттары ажыл-биле хандырттынган кижилер аразынга дараазында угланыышкыннарда чогаадыкчы төлевилелдер боттандырылгазынга Тыва Республиканың Баштыңы-Чазааның Даргазының культура болгаш уран чүүл адырында грантыларын алыр дээш чагыглар хүлээп алыышкынын узаткан

Тывада культура, спорт объектилеринче база хөй-ниити чемненилге черлеринче QR-кодту көргүскеш кирер 19.10.2021 Тывада культура, спорт объектилеринче база хөй-ниити чемненилге черлеринче QR-кодту көргүскеш кирер
Тываның Чазаанга болган ээлчеглиг Аппарат хуралында, ТР-ниң Экономика болгаш үлетпүр хөгжүлдези база ТР-ниң Чурагайлыг сайзырал яамы­ларынга хөй ажыл-чорудулгалыг төптерже (МФЦ), хөй-ниитиниң чемненилге черлеринче, культура болгаш спорт объектилеринче QR-кодту көргүскеш, барып болур айтырыгны өөренип көөр даалганы берген. 

«Чылдың студентизи» Россияның национал премиязы дээш түңнел мөөрейде Тывадан студентилер кирген 19.10.2021 «Чылдың студентизи» Россияның национал премиязы дээш түңнел мөөрейде Тывадан студентилер кирген
Ноябрь 6-11 хүннеринде Томск хоорайга, профессионал өөредилге организацияларының аразынга “Чылдың студентизи” Россияның национал премиязы дээш түңнел мөөрейлер болуп эртер. Чурттуң 69 регионундан шилиттинген 400 тулган студентилер санында Тывадан Сылдысмаа Хомушку, Мария Толмачева база Дара Куулар база бар.

Тываның Баштыңы В. Ховалыг республика Чазаанда чаа томуйлаашкыннарны дыңнаткан 18.10.2021 Тываның Баштыңы В. Ховалыг республика Чазаанда чаа томуйлаашкыннарны дыңнаткан
Неделяның аппарат хуралында, Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг чазактың чаа кежигүннерин таныштырып, ооң тургузуу ам-даа хевирлеттинип турарын дыңнаткан.

РФ-тиң өөредилгезиниң хүндүлүг ажылдакчызы Елена Хардикова - Чазак даргазының социал политика талазы-биле оралакчызы 18.10.2021 РФ-тиң өөредилгезиниң хүндүлүг ажылдакчызы Елена Хардикова - Чазак даргазының социал политика талазы-биле оралакчызы
Неделяның аппарат хуралында, Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг чазактың чаа кежигүннерин таныштырып, чазактың тургузуу ам-даа хевирлеттинип турарын дыңнаткан.

Чаа вице-премьерлерни томуйлаан 18.10.2021 Чаа вице-премьерлерни томуйлаан
Тываның Баштыңы В. Ховалыг иштики политика болгаш корум-чурум органнары-биле кады ажылдаар бодунуң оралакчыларын томуйлаан.
Халажылгада полковник Тимур Куулар корум-чурум камгалаар органнар-биле кады ажылдажылганы харыылаар

Тыва Республиканың Чазааның чаартынган тургузуун болгаш составын өскерткен 16.10.2021 Тыва Республиканың Чазааның чаартынган тургузуун болгаш составын өскерткен
Октябрь 15-те Тыва Республиканың Баштыңы Владислав Ховалыг "Тыва Республиканың күүсекчи органнарының тургузуунуң болгаш Тыва Республиканың Баштыңының чамдык чарлыктарын күш чок болдурганының дугайында" 409 дугаар Чарлыкка атты салган.

Тываның Чазааның доктаатканы хөмүр өртээ ол хевээр артар 15.10.2021 Тываның Чазааның доктаатканы хөмүр өртээ ол хевээр артар
Чазак даргазының бирги оралакчызының албан-хүлээлгезин күүседип турар Александр Брокерт ооң дугайында дыңнаткан.

Владислав Ховалыг Тываның кожууннарында Баштыңның бүрүн эргелиг төлээлер институдун халаар чадавас 15.10.2021 Владислав Ховалыг Тываның кожууннарында Баштыңның бүрүн эргелиг төлээлер институдун халаар чадавас
Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг кожууннарда бодунуң төлээлерин кызырар деп шиитпирни хүлээп алган. Албан езунуң шиитпирин ТР-ниң Баштыңының Администрация база ТР-ниң Чазак Аппарадының чаартынган тургузуунуң дугайында чарлыкка чарлаар-даа болза, республика баштыңы ону соцчеткиде арыннарда  дыңнаткан. 

Республиканың информатизация болгаш харылзаа сайыдының оралакчызын томуйлаан 14.10.2021 Республиканың информатизация болгаш харылзаа сайыдының оралакчызын томуйлаан
ТР-ниң информатизация болгаш харылзаа сайыдының оралакчызынга Иосиф Корген-оолду томуйлаан. Ол чурагайлыг инфраструктура база харылзаа айтырыгларын башкарар.

Москва, Красноярск, Абакан, Кызыл, Иркутск, Самара болгаш Санкт-Петербург хоорайларның эксперттери республиканың тудуг шуулганынга киржир 13.10.2021 Москва, Красноярск, Абакан, Кызыл, Иркутск, Самара болгаш Санкт-Петербург хоорайларның эксперттери республиканың тудуг шуулганынга киржир
Октябрь 15-те офлайн болгаш онлайн хевирге эртер Тыва Республиканың тудуг шуулганынга эрге-чагырга органнарының, хөгжүлде-сайзыралдың күрүне институттарының, биче болгаш ортумак бизнес субъектилериниң төлээлери, өске регионнардан тудуг адырының эксперттери база  киржир.

Владислав Ховалыг Күрүне Думазының вице-спикери албан-дужаалда соңгутканы-биле Шолбан Кара-оолга байырны чедирген 12.10.2021 Владислав Ховалыг Күрүне Думазының вице-спикери албан-дужаалда соңгутканы-биле Шолбан Кара-оолга байырны чедирген
Күрүне Думазы сески чыыжының бирги пленарлыг хуралы болуп эрткен. Ону “Чаңгыс демниг Россия” фракцияның төлээзи Валентина Терешкова ажыткан.

Биче төрээн чуртувустуң төөгүлүг хүнү-биле 11.10.2021 Биче төрээн чуртувустуң төөгүлүг хүнү-биле
Тываның Баштыңы Вячеслав Ховалыг октябрь айда республиканың төөгүзүнде онзагай хүннүң дугайында социал четкиде арнынга сагындырып бижээн:

Тывадан шериг албанынче аъттаныр оолдарга тыва эр кижиниң ыдыктыг дүрүмнерин бээр 11.10.2021 Тывадан шериг албанынче аъттаныр оолдарга тыва эр кижиниң ыдыктыг дүрүмнерин бээр
Күскү шериг келдирилгези 2021 чылдың декабрь 31-ге чедир үргүлчүлээр. Бо үе дургузунда шериг комиссариаттары муниципалдыг эрге-чагырга черлери-биле шериг албанынче 600 ажыг оолдарны үдээр.

Ангара бульварында 25 дугаар бажыңче чылыгны берген 11.10.2021 Ангара бульварында 25 дугаар бажыңче чылыгны берген
Тываның Чазааның киржилгези-биле, Ангара бульварында 25 дугаар бажыңче чылыгны берген.

Хову-Аксында коммунал авария чайлаттынган: бажыңнарже чылыгны база сугну берген 08.10.2021 Хову-Аксында коммунал авария чайлаттынган: бажыңнарже чылыгны база сугну берген
Чеди-Хөл кожууннуң Хову-Аксы суурда коммунал аварияны чайлаткан соонда, дүүн октябрь 7-де, хөй аал чурттаар бажыңнарда суг база чылыг чедип келген. Республиканың коммунал ажыл-агый ажылдакчылары шалыпкын ажылдаан.

Россияның Юристер ассоциациязының кежигүннери Өвүр кожууннуң чурттакчыларынга халас юридиктиг дузаны чедирер 08.10.2021 Россияның Юристер ассоциациязының кежигүннери Өвүр кожууннуң чурттакчыларынга халас юридиктиг дузаны чедирер
2021 чылдың октябрьның 9-10 хүннеринде, Россияның Юристер ассоциациязының Тывада салбырының кежигүннери Өвүр кожууннуң Дус-Даг, Чаа-Суур, Ак-Чыраа сумуларының чурттакчыларынга халас консультацияларны бээр. 

Кызылдан башкы Светлана Петрова « Россияның чылдың кижизидикчи башкызы» бүгү-российжи мөөрейниң лауреады болган 08.10.2021 Кызылдан башкы Светлана Петрова « Россияның чылдың кижизидикчи башкызы» бүгү-российжи мөөрейниң лауреады болган
Сочи хоорайга эрткен «Россияның чылдың кижизидикчизи-2021» профессионал мергежилдиң бүгү-российжи мөөрейиниң федералдыг чадазында тиилээн 15 лауреаттың аттарын чарлаан. Кызыл хоорайның “Страна детства” 15 дугаар уруглар садының логопед башкызы Светлана Петрова оларның санынче кирген.

«БТК групп» АН дааранылга бүдүрүлгези даараныкчыларны немей чыырын чарлаан 08.10.2021 «БТК групп» АН дааранылга бүдүрүлгези даараныкчыларны немей чыырын чарлаан
«БТК групп» АН компания бедик технологиялыг текстиль, идик-хеп чогаадып, бүдүрер тускай бүдүрүлге. Ында тускай чагыглар-биле форма хептерин, хүн бүрүде кедер хептерни, дыштанырда кедер хептерни дээш, өске-даа продукцияны даарап турар.

Владимир Путин-биле ужуражылгага 2021 чылда «Россияның чылдың башкызы» бүгү-российжи мөөрейниң финализи, Тывадан Екатерина Китайкина киришкен 08.10.2021 Владимир Путин-биле ужуражылгага 2021 чылда «Россияның чылдың башкызы» бүгү-российжи мөөрейниң финализи, Тывадан Екатерина Китайкина киришкен
Күрүне баштыңы 2021 чылда «Россияның чылдың башкызы» бүгү-российжи мөөрейниң тиилекчилери-биле видео-конференцхарылзаазы дамчыштыр ужурашкан.

Тываның башкылары күш-ажылы дээш сентябрьда чаа система-биле эде санаан төлевирни октябрьда алыр 07.10.2021 Тываның башкылары күш-ажылы дээш сентябрьда чаа система-биле эде санаан төлевирни октябрьда алыр
Тываның Чазаа өөредилгe адырында ажылдакчыларның күш-ажылын чаа система-биле төлээриниң дугайында дүрүмнү бадылаан. 2021 чылдың сентябрь 20-де хүлээп алган 492 дугаар доктаалда, 2021 чылдың сентябрь 1-ден башкыларның шалыңын ийи катап өстүрерин айыткан. 

Тывада национал төлевилелдер канчаар боттанып турарыл? 07.10.2021 Тывада национал төлевилелдер канчаар боттанып турарыл?
Национал төлевилелдер күүселдези-биле Тыва Россияда ортумак темпини мурнап, тускайлаттынган федералдыг акшаны шиңгээдир талазы-биле Сибирь федералдыг округда мурнуку черде. Республиканың муниципалитеттеринде социал объектилер, оруктар, девискээрлер чаагайжыттынып, өске-даа ажылдар кылдынып турар.

Тыва Республиканың Баштыңы Владислав Ховалыг Россияның Президентизи Владмир Путинниң төрүттүнген хүнү таварыштыр байырны чедирген 07.10.2021 Тыва Республиканың Баштыңы Владислав Ховалыг Россияның Президентизи Владмир Путинниң төрүттүнген хүнү таварыштыр байырны чедирген
Ооң дугайында ол Интернет шөлүнде социал четкилерде бодунуң арынында бижээн.
 - Хүндүлүг Владимир Владимирович! Силерниң төрүттүнген хүнүңер-биле сеткил-чүрээмниң ханызындан, Тыва Республиканың бүгү чурттакчы чонунуң өмүнээзинден байыр чедирип тур мен.

Төп-Сибирь байлаа Тывада Чедер чыдымын шинчилеп база эм шынарлыг суун ажыглаар эргени бээри-биле конкурсту чарлаан 07.10.2021 Төп-Сибирь байлаа Тывада Чедер чыдымын шинчилеп база эм шынарлыг суун ажыглаар эргени бээри-биле конкурсту чарлаан
Конкурс дугайында дыңнадыг Бойдустуң байлаан ажыглаар талазы-биле федералдыг агентилелдиң сайтызында (Роснедра) (rosnedra.gov.ru) парлаттынган.

Тывада кожуун чагырга даргаларының ортузунда суурунуң кадрлар курлавырын экижидер конкурсту чарлаан 06.10.2021 Тывада кожуун чагырга даргаларының ортузунда суурунуң кадрлар курлавырын экижидер конкурсту чарлаан
Тываның ыраккы суурларында башкылар, эмчилер, агроном, зоотехник, инженер-техниктиг эртемниг, ажылчын мергежилдиг кадрлар чедишпес. Ол айтырыгны шиитпирлээри-биле кожуун чагыргазы тускай сорулгалыг кадр политиказын чорудар ужурлуг.

Республикада күскү дүжүт ажаалдазы уламчылавышаан 05.10.2021 Республикада күскү дүжүт ажаалдазы уламчылавышаан
Агаар-бойдус каш янзы чаңнап, хамчык аарыы нептереп турза-даа, республиканың чамдык кожууннарының тараажылары дүжүт ажаалдазынче хей-аъттыг кирген.

Тываның Баштыңының администрация база чазак аппарадының чаа удуртукчузун томуйлаан 05.10.2021 Тываның Баштыңының администрация база чазак аппарадының чаа удуртукчузун томуйлаан
Бөгүн, октябрь 5-те, Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг Тыва Республиканың Чазааның Даргазының оралакчызы – Тыва Республиканың Баштыңының Администрация - Тыва Республиканың Чазааның Аппарат удуртукчузу албан-дужаалды күүседир кылдыр Хертек Сергек Сергеевичини томуйлаар дугайында чарлыкка атты салган.

Тыва Республикада октябрь 5-тиң хүнүнде коронавирус талазы-биле эпидбайдал 05.10.2021 Тыва Республикада октябрь 5-тиң хүнүнде коронавирус талазы-биле эпидбайдал
Октябрь 5-тиң байдалы-биле, эрткен хонукта 59 аарыг кижи илереттинген: 23 – эр, 36 –херээжен чон. Хар-назы аайы-биле көөр болза, 17 харга чедир – 14, 18-49 хар аразында 25, 50 хардан 64 хар аразында 13, 65 хардан өрү назылыг 7 кижи.

Тывада Росхереглел хайгааралының эргелели: Россия биле Сибирь коронавирустуң дөрткү чалгыының бүдүүзүнде 05.10.2021 Тывада Росхереглел хайгааралының эргелели: Россия биле Сибирь коронавирустуң дөрткү чалгыының бүдүүзүнде
Республика чурттакчыларының ортузунга тарылганы дүргедедири-биле, өске регионнарда ышкаш, тарыткан ажылдакчыларны деткиир, азы өртектиг белектер ойнаашкынын чорудар санал кирген.
Тываның Баштыңының аппарат хуралында, Росхереглел хайгааралдың регионда эргелелиниң удуртукчузу Людмила Салчак республикада чурттакчы чонну коронавирус халдавырындан база сезоннуг грипптен тарыыры кайы хире чоруп турарын, ол ышкаш коронавирустуң дөрткү чалгыы дугайында дыңнаткан.

Башкының күш-ажылы эң буянныг болгаш чогаадыкчы ажылдарның бирээзи 05.10.2021 Башкының күш-ажылы эң буянныг болгаш чогаадыкчы ажылдарның бирээзи
Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг социал четкилерде бодунуң арыны таварыштыр республиканың бүгү-ле башкыларынга Башкылар хүнү-биле байырны чедирген.

Тывада “Социал картошка” губернатор төлевилели-биле 300 ажыг тонна ногаа аймаан ажаап алган 04.10.2021 Тывада “Социал картошка” губернатор төлевилели-биле 300 ажыг тонна ногаа аймаан ажаап алган
Тываның тос муниципалитеттери “Демография” национал төлевилелди боттандырып, “Социал картошка” губернатор төлевилели-биле ногаа аймааның дүжүдүн ажааган.

Тываның эрге-чагыргазы хөмүр складтарынче хөмүрнү сөөртүп эгелээн 04.10.2021 Тываның эрге-чагыргазы хөмүр складтарынче хөмүрнү сөөртүп эгелээн
Тываның даг-руда компаниязынга хөмүр-даш өртээ чиигей бээрге, хенертен хууда чиижең садыгжылар ортузунга дүвүрээзинни болдурган.

Россияның Көдээ ажыл-агый яамызы Тываның аграрлыг комплекизин шапкын хөгжүдер дээн программаны деткээн 01.10.2021 Россияның Көдээ ажыл-агый яамызы Тываның аграрлыг комплекизин шапкын хөгжүдер дээн программаны деткээн
Россияның көдээ ажыл-агый сайыды Дмитрий Патрушев Тываның агроүлетпүр комплекизиниң шапкын хөгжүдер программазын деткээн. Республиканың баштыңы Владислав Ховалыг Москвага сайыт-биле ужурашкан соонда, социал четкилерде бодунуң арынында ооң дугайында бижээн.

Тывада 3200 өг-бүлени халас хөмүр-биле хандырар 01.10.2021 Тывада 3200 өг-бүлени халас хөмүр-биле хандырар
Тывада «Социал хөмүр» губернатор төлевилели-биле 3222 өг-бүле кыжын одаар хөмүр азы одаар ыяшты алыр.

Сибирь федералдыг университет келир үеде туттунар Тываның Даг техникумунга херек өөредилге программаларын база башкыларны белеткээр 01.10.2021 Сибирь федералдыг университет келир үеде туттунар Тываның Даг техникумунга херек өөредилге программаларын база башкыларны белеткээр
Сентябрь 28-те Тываның Чазаанга, даг техникумун Кызылга тудар айтырыгны чугаалашкан хурал болуп эрткен. Тываның Чазаа биле “Голевтиң ДРК” КХН аразында, Кызылга Даг техникумун тудар дугайында дургужулга чардынганын сагындыраал. 2022 чылда эгелээр объект тудуун күрүне-хуу эштежилгези-биле кылыр.

Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг улуг назылыглар хүнүн таварыштыр байыр чедирген 01.10.2021 Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг улуг назылыглар хүнүн таварыштыр байыр чедирген

- Мерген угаанныг болгаш амыдыралчы арга-дуржулгалыг улуг назылыг улустуң назынын, болганчок-ла чуртталганың күзү деп адаар. Делегейниң улуг назылыг улустарының хүнүн - күстүң кидин түлүк өйүнде – октябрь 1-де демдеглээни анаа эвес.


Экономика яамызы 2022-2024 чылдарда Тываның социал-экономиктиг хөгжүлдезиниң баш бурунгаар санаашкыннарын таныштырган 01.10.2021 Экономика яамызы 2022-2024 чылдарда Тываның социал-экономиктиг хөгжүлдезиниң баш бурунгаар санаашкыннарын таныштырган
Тываның Экономика яамызында Хөй-ниити чөвүлелиниң хуралында, 2022 чылда база планныг 2024 чылга чедир республиканың социал-экономиктиг хөгжүлде талазы-биле баш бурунгаар көргүзүглериниң төлевилелин сайгарып чугаалашкан.

Тываның Чазаа: чуртталга субсидияларын коммунал ажыл-агыйларының агар саннарынче шилчидер 30.09.2021 Тываның Чазаа: чуртталга субсидияларын коммунал ажыл-агыйларының агар саннарынче шилчидер
Тываның Чазаа чуртталга оран-савазы база коммунал ачы-дузалары төлээр субсидияларны хамаатыларже шилчидериниң чурумунда өскертилгени киирген.
Бо айдан эгелеп акшаны субсидия алыкчыларынче эвес, а коммунал албан черлеринче дорт шилчидер. 

Аңгы-аңгы чылдарда Тываны удуртуп чораан даргалар чоннуң чаагай чоруу дээш үре-түңнелдиг ажылдаарын Владислав Ховалыгга күзээн 30.09.2021 Аңгы-аңгы чылдарда Тываны удуртуп чораан даргалар чоннуң чаагай чоруу дээш үре-түңнелдиг ажылдаарын Владислав Ховалыгга күзээн
Сентябрь 28-те Национал театрга эрткен, республиканың дээди албан дужаалынче Владислав Ховалыгның киргениниң байырлыг езулалында, СЭКП Тыва обкомунуң бирги секретары Григорий Ширшин, Тываның бирги президентизи Шериг-оол Ооржак база 2007-2021 чылдарда республика Баштыңы чораан Шолбан Кара-оол онза хүндүткелдиг аалчылар бооп киришкен.

Тываның Баштыңы Людмила Нарусованың сенатор бүрүн эргелерин узаткан 29.09.2021 Тываның Баштыңы Людмила Нарусованың сенатор бүрүн эргелерин узаткан
Людмила Нарусова Федерация Чөвүлелинге Тываны төлээлээр. Бөгүн, сентябрь 29-та, республика баштыңы Владислав Ховалыг сенатор кылдыр ооң бүрүн эргелерин чаа хуусааже узадыр дугайында чарлыкка атты салган.

Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг СФО-да Россияның Президентизиниң бүрүн эргелиг төлээзиниң оралакчызы Вадим Головко база Сибирь дугуржулгазы регионнар аразының ассоциация күүскомунуң даргазы Геннадий Гусельников-биле ужурашкан 29.09.2021 Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг СФО-да Россияның Президентизиниң бүрүн эргелиг төлээзиниң оралакчызы Вадим Головко база Сибирь дугуржулгазы регионнар аразының ассоциация күүскомунуң даргазы Геннадий Гусельников-биле ужурашкан
Олар ийилээ Кызылга республика баштыңының дүжүлгезинге саадаан езулалга келгеннер. Инвестиция төлевилелдериниң адырында кады ажылдаарын ужуражылга үезинде  чугаалашкан.

Тываның ыраккы суурларында көжүп чоруур ФАП-тар ажылдап эгелээн 29.09.2021 Тываның ыраккы суурларында көжүп чоруур ФАП-тар ажылдап эгелээн
“Газель” автомашинаның баазазында тускай дериттинген чаа көжүп чоруур фельдшер-акушер пункт бо хүннерде Чөөн-Хемчик кожууннуң Ийме суурунче баштайгы үнүүшкүннү кылган.

Тываның Бойдус яамызы адыглардан оваарнырын сагындырып тур 29.09.2021 Тываның Бойдус яамызы адыглардан оваарнырын сагындырып тур
Эрткен неделяда Тере-Хөл кожууннуң малчын аал чанынга адыг чоокшулап, кижилерже база мал-маганче халдап болурунуң айыылын тургускан дугайында дыңнадыг республиканың бойдус болгаш экология яамызынга келген. Черлик амытанны тайгаже ай дээри-биле, аңныыр инспектору биле бөрү аглакчызы ол черже үнүпкен.

Тывада «Россия – эң чараш чурт» фотоделгелге ажылдап турар 29.09.2021 Тывада «Россия – эң чараш чурт» фотоделгелге ажылдап турар
Республика найысылалының Улуг-Хем эриинде, “Азия төвү” архитектурлуг комплексте, “Россия – эң чараш чурт” деп фотоделгелге эрткен дыштаныр хүннерде ажылын эгелээн.

Владислав Ховалыг Тываның Баштыңы албан-дужаалынче кирген 28.09.2021 Владислав Ховалыг Тываның Баштыңы албан-дужаалынче кирген
Бөгүн, сентябрь 28-те, республиканың чаа соңгуткан баштыңы Владислав Ховалыгның дүжүлгеже саадаарының езулалы болуп эрткен. Ук езулал В. Көк-оол аттыг Национал хөгжүм-шии театрынга санитар-эпидемиологтуг бүгү-ле негелделерни сагып эрткен.

Даштыкы экономиктиг харылзаалар болгаш туризм яамызы: Тываның СЭХТП (ИПСЭР) программазының чугула угланыышкынынга туризм хамааржыр 28.09.2021 Даштыкы экономиктиг харылзаалар болгаш туризм яамызы: Тываның СЭХТП (ИПСЭР) программазының чугула угланыышкынынга туризм хамааржыр
Республиканың Даштыкы экономиктиг харылзаалар болгаш туризм яамызы Тываның муниципалдыг тургузугларының ортузунга турисчи эки орукту тургузар дээн мөөрейниң түңнелин Кызылда Туризм бажыңынга үндүрген.

Тывага 1,7 миллиард рубль акшаны республикага школалар тудуунче бээр 28.09.2021 Тывага 1,7 миллиард рубль акшаны республикага школалар тудуунче бээр
Россияның регионнарынга чаа школалар тудар талазы-биле төлевилелдер шилиириниң ийиги чадазы доозулган. Федералдыг төп 74 ажыг млрд рубльди төлевилел боттанылгазынче дээш девискээрлерге хуваар.

Бөгүн, сентябрь 28-те, республиканың чаа соңгуткан баштыңы Владислав Ховалыгның дүжүлгеже саадаарының езулалы болуп эртер 28.09.2021 Бөгүн, сентябрь 28-те, республиканың чаа соңгуткан баштыңы Владислав Ховалыгның дүжүлгеже саадаарының езулалы болуп эртер
Бөгүн 15.00 шакта, В. Көк-оол аттыг Национал хөгжүм-шии театрынга, Тыва Республиканың Баштыңы – Чазааның Даргазы Владислав Товарищтайович Ховалыгның албан-дужаалынче кирериниң байырлыг езулалы болуп эртер.

Кызыл хоорайның 15 дугаар уруглар садының логопед башкызы Светлана Петрова «Россияның чылдың кижизидикчизи-2021» мөөрейниң бүгү-российжи чадазынга Тываны төлээлээр 28.09.2021 Кызыл хоорайның 15 дугаар уруглар садының логопед башкызы Светлана Петрова «Россияның чылдың кижизидикчизи-2021» мөөрейниң бүгү-российжи чадазынга Тываны төлээлээр
Бо чылдың март айда Кызылга эрткен, уруглар садтарының башкылар база кижизидикчилер аразынга мергежилдиң тергиинин шилээн 32-ги мөөрейге, найысылалдың 15 дугаар уруглар садының логопеди Светлана Владимировна Петрова тиилээн. 

Тывада Наадымның чемпионнары – 51 малчынга база көдээ бүдүрүкчүлерге шаңналдарны тывыскан 25.09.2021 Тывада Наадымның чемпионнары – 51 малчынга база көдээ бүдүрүкчүлерге шаңналдарны тывыскан

Кызыл хоорайга мурнакчы малчыннарны шаңнап-мактаар Наадым байырлалы болуп эрткен.

«Мээң бизнезим» төп Тываның 500 ажыг сагынгыр-тывынгыр кижилеринге дузалаан 23.09.2021 «Мээң бизнезим» төп Тываның 500 ажыг сагынгыр-тывынгыр кижилеринге дузалаан

«Биче болгаш ортумак сайгарлыкчы чорукту база хуу сайгарлыкчы санал-оналды деткиири» национал төлевилел-биле ажылдап турар «Мээң бизнезим» төп таварыштыр, Тываның сайгарлыкчылары каттышкан күрүне ачы-дузаларын ап турар.

Тывада хуусаа четпээнде үндүрүглер төлээриниң “Бодуңдан эгеле” деп акция эгелээн 23.09.2021 Тывада хуусаа четпээнде үндүрүглер төлээриниң “Бодуңдан эгеле” деп акция эгелээн
2021 чылдың декабрь 1-ге чедир чурттакчы чон эт-хөреңги дээш үндүрүглерин төлээри албан. 

Тываның Көдээ ажыл-агый яамызы: белеткээн мал чеминиң чүгле хемчээли эвес, а шынары база чугула херек 23.09.2021 Тываның Көдээ ажыл-агый яамызы: белеткээн мал чеминиң чүгле хемчээли эвес, а шынары база чугула херек
«Тувинская» күрүнениң агрохимиктиг албан станциязы (Агрохималбан) кезип белеткээн мал чеминиң шынарын хынап эгелээн. Республиканың Бай-Тайга, Барыын-Хемчик, Чөөн-Хемчик, Каа-Хем, Кызыл, Өвүр, Сүт-Хөл, Таңды, Тес-Хем база Улуг-Хем кожууннарда 42 черде белеткээн сигенниң хевирлерин хынаары-биле алган.

Тывада чырык болгаш чылыг энергиязы дээш хереглекчилерниң өрези бир миллиард рубль ашкан 22.09.2021 Тывада чырык болгаш чылыг энергиязы дээш хереглекчилерниң өрези бир миллиард рубль ашкан
Чуртталга-хандырылга объектилериниң техниктиг байдалы, оларны үезинде септээри болгаш улаштыр ажыглаары ук адырның саң-хөө экономиктиг байдалындан хамааржыр.

Тываның Соңгулда комиссиязы: чаңгыс аай бадылаашкын хүнүнүң төнчү түңнелдерин сентябрь 27-де үндүрер 21.09.2021 Тываның Соңгулда комиссиязы: чаңгыс аай бадылаашкын хүнүнүң төнчү түңнелдерин сентябрь 27-де үндүрер
Чаңгыс аай бадылаашкын хүнүнүң баштайгы түңнелдерин дыңнаткан бөгүнгү брифингиде, Тыва Республиканың Соңгулда комиссиязының даргазы Олег Фортуна ону дыңнаткан.

Өөредилге болгаш эртем яамызы: республиканың школачылар база студентилер өөредилгезинде инновациялар дугайында 21.09.2021 Өөредилге болгаш эртем яамызы: республиканың школачылар база студентилер өөредилгезинде инновациялар дугайында
Кызылга ам база бир «Кванториум» уругларның технопарыгы ажыттынар: 21 млн рубль өртектиг амгы үениң өөредилге төвүн найысылалдың 5 дугаар гимназиязынга дериир.

Тывада 12 уруглар сады база 31 школа бот-аңгылаашкында 21.09.2021 Тывада 12 уруглар сады база 31 школа бот-аңгылаашкында
Уруглар садтарының 16 чаштары, 100 школачы база ортумак тускай өөредилге черлериниң 3 сургуулу коронавирус халдарывындан аарып турар.

Владислав Ховалыг Тываның соңгукчуларынга деткимчези болгаш бүзүрели дээш четтиргенин илереткен 21.09.2021 Владислав Ховалыг Тываның соңгукчуларынга деткимчези болгаш бүзүрели дээш четтиргенин илереткен
Тыва Республиканың Соңгулда комиссиязының чарлааны болза, чаңгыс аай бадылаашкын хүнүнүң баш бурунгаар түңнелдери-биле алырга, Тыва Республиканың Баштыңы дээди албан-дужаалче хуусаа бертиниң соңгулдазында, ол албан-дужаалды түр када күүседип турар Владислав Ховалыг мурнуку черни ээлээн.

Тываның чедери берге кожууннарында чурттакчы чоннуң 70 хуузун чизелээн 21.09.2021 Тываның чедери берге кожууннарында чурттакчы чоннуң 70 хуузун чизелээн
Бүгү-российжи чон чизези-2020 чорудуу-биле, бо чылдың сентябрь 1-ден Тываның чедери берге Тере-Хөл, Тожу, Бии-Хем (Хадың, Тарлаг, Севи суурлар), Каа-Хем (Сизим) кожууннарында чурттакчы чон чизези эгелээн. 

Тываның Соңгулда комиссиязы бадылаашкынның баш бурунгаар түңнелдерин дыңнаткан 20.09.2021 Тываның Соңгулда комиссиязы бадылаашкынның баш бурунгаар түңнелдерин дыңнаткан
Үш хүн иштинде, сентябрьның 17, 18, 19 хүннеринде, бүгү Россияга бадылаашкын хүннери болуп эрткен. 

2021 чылдың январь 1-ден Тывада 178 кижи Covid-19-тан чок болган 20.09.2021 2021 чылдың январь 1-ден Тывада 178 кижи Covid-19-тан чок болган
Регионнуң Кадык камгалал яамызы өлүп-хораанының чылдагаанын тургузар республиканың эксперт комиссиязының медээзин дамчыткан.

Республиканың көдээ ишчилериниң байырлалы - Наадым-2021 сентябрь 24-те болур 20.09.2021 Республиканың көдээ ишчилериниң байырлалы - Наадым-2021 сентябрь 24-те болур
Тыва Республиканың Чазааның 2021 чылдың сентябрь 15-те № 487 доктаалы-биле, республиканың көдээ ажыл-агыйының кол ишчилери - малчыннарның Наадым байырлалын бо чылдың сентябрь 24-те байырлаарын доктааткан. 

Тываның Баштыңының албан-хүлээлгезин күүседип турар Владислав Ховалыг Тыва Республиканың Дээди Хуралының (парламент) депутады Өнер Хүлерович Ондарның элекке мөчээни-биле кажыыдалын илереткен 19.09.2021 Тываның Баштыңының албан-хүлээлгезин күүседип турар Владислав Ховалыг Тыва Республиканың Дээди Хуралының (парламент) депутады Өнер Хүлерович Ондарның элекке мөчээни-биле кажыыдалын илереткен
Тыва Республиканың Дээди Хуралының депутады, күрүне ажылдакчызы болгаш хөй-ниитичи Өнер Хүлерович Ондарның элекке мөчээниниң дугайында медээ республиканы качыгдадыпкан.

Тываның Өөредилге болгаш эртем яамызы школаларга өөредилге номнарын мөөңү-биле садар деп планнаан 15.09.2021 Тываның Өөредилге болгаш эртем яамызы школаларга өөредилге номнарын мөөңү-биле садар деп планнаан
Тываның Баштыңының албан-хүлээлгезин күүседип турар Владислав Ховалыг, 2020-2021 өөредилге чылында республика школалары номнар-биле 84 хуу хандырылгалыг айтырыгны, ТР-ниң Өөредилге болгаш эртем яамызының удуртулгазы-биле ужуражып, чугаалашкан.

Тываның чедери берге кожууннарынче 11 муң тонна хөмүр-дашты чедирген 14.09.2021 Тываның чедери берге кожууннарынче 11 муң тонна хөмүр-дашты чедирген
Бо чылын республиканың 13 кожуунунда, чедери берге 30 суурда, 125 социал объектиге одаар чүүлдү садып, чедирер дээш, республика бюджединден 45,5 млн рубльди тускайлаанын Тываның Одалга болгаш энергетика яамызы дыңнаткан.

«Россияның 100 тулган барааннары» мөөрейде Тываның бараан бүдүрүкчүлери киржип турар 14.09.2021 «Россияның 100 тулган барааннары» мөөрейде Тываның бараан бүдүрүкчүлери киржип турар
«Биче болгаш ортумак сайгарлыкчы чорукту база сайгарлыкчы эгелээшкиннерни деткиири» национал төлевилелди боттандырар дээш, республиканың сайгарлыкчы чорук деткиир фондузунуң деткимчези-биле, Тывадан дөрт сайгарлыкчы-бүдүрүлге «Россияның 100 тулган барааннары» конкурста киржип турар.

Тургустунган өртектерни сагывас чиижең хөмүр садыгжыларын торгаар 14.09.2021 Тургустунган өртектерни сагывас чиижең хөмүр садыгжыларын торгаар
Тываның Тарифтер албаны биле Кызыл хоорай мэриязының төлээлери журналистер-биле кады, регион чазааның тургусканы өртек-биле хөмүрнү садып турарын хынап, элээн каш черлерни кезээн.

Тываның Өөредилге болгаш эртем яамызы башкыларның күш-ажыл төлевириниң чаа системазын ажылдап кылган 13.09.2021 Тываның Өөредилге болгаш эртем яамызы башкыларның күш-ажыл төлевириниң чаа системазын ажылдап кылган
Тываның Баштыңының албан-хүлээлгезин күүседип турар Владислав Ховалыг башкылар ниитилежилгезиниң август чөвүлел хуралында, 18 шак кичээлдиг башкы эвээш дизе 24,5 муң рубль акшаны алыр кылдыр күш-ажыл төлевириниң системазын сайзыраңгайжыдар ажылды катап эгелээрин Өөредилге яамызынга дааскан турган.

Тывада гриппке удур тарылга эгелээн 13.09.2021 Тывада гриппке удур тарылга эгелээн
Росхереглел хайгааралының регион эргелелиниң дыңнатканы болза, чурттакчы чоннуң 60 хуузун азы 196 400 кижини, ооң иштинде 94 368 уругларны, 1459 иштиг херээженнерни грипке удур тарыыр. 

Тывада 50 ажыг км муниципалдыг оруктарны септеп чаартыр 13.09.2021 Тывада 50 ажыг км муниципалдыг оруктарны септеп чаартыр
Тываның Баштыңы албан-хүлээлгени күүседип турар Владислав Ховалыгның дилээни-биле, федералдыг бюджеттен Тывада келген немелде акша-хөреңги-биле тус черлерниң 50 хире км оруктарын септеп, үш көвүрүгнү база түр үениң ийи кежиин тудар.

Тывада хуу сайгарлыкчыларны деткиири-биле республика бюджединден 50 ажыг миллион рубльди аңгылаан 10.09.2021 Тывада хуу сайгарлыкчыларны деткиири-биле республика бюджединден 50 ажыг миллион рубльди аңгылаан
Биче болгаш ортумак бизнестиң төлээлери бизнезин шуудадып, дериг-херексел саткан чарыгдалдарынга субсидия алыр чагыгны киирип болур.
Коронавируска удур чарлаан кызыгаарлаашкын үезинде когараан биче болгаш ортумак сайгарлыкчы чорук төлээлеринге ниитизи-биле 30 млн рубльдиң субсидиязы – республика деткимчезин бээр. 

Тожу, Мөңгүн-Тайга, Улуг-Хем, Каа-Хем кожууннар база Кызыл хоорай муниципалдыг бюджетти чедимчелиг удуртуп турар 10.09.2021 Тожу, Мөңгүн-Тайга, Улуг-Хем, Каа-Хем кожууннар база Кызыл хоорай муниципалдыг бюджетти чедимчелиг удуртуп турар
Тыва Республиканың Саң-хөө яамызы 2020 чылдың түңнелдери-биле муниципалдыг саң-хөөнү башкарып турарының шынарынга үнелелди берген. Тожу, Мөңгүн-Тайга, Улуг-Хем, Каа-Хем кожууннар база Кызыл хоорай казна акшаларынбилдилиг чарыгдап турарын түңнел көргүскен.

Тывада хамаатыларны ажылче хаара тударын деткээн регион төлевилелин түңнээн 10.09.2021 Тывада хамаатыларны ажылче хаара тударын деткээн регион төлевилелин түңнээн
Бөгүнде республикада 3,5 муң кижи боттарын ажыл-биле хандырттынган. Бо чылдың 8 айының түңнели-биле, сайгарлыкчы чорукту деткиир инфраструктура организацияларында бодун ажыл-биле хандырттынган 200 ажыг хамааты күрүне деткимчезин алган.

Кызылда Яндекс.Лицей школачыларны чыып турар 10.09.2021 Кызылда Яндекс.Лицей школачыларны чыып турар
Яндекс Академиязының лицейинче дужаап кирер дизе (төлевилелдиң чаарттынган ады «Яндекс.Лицей»), сентябрь 10-га чедир сайтыга билдириишкинни киирип, онлайн-тестини эртер

Тывага «Тыва хой эъдиниң фестивалы» онлайн-конкурс эртер 10.09.2021 Тывага «Тыва хой эъдиниң фестивалы» онлайн-конкурс эртер
Сентябрьның 22-23 хүннеринде, Кызылга аъш-чем кылырының «Тыва хой эъдиниң фестивалы» онлайн-конкурс болуп эртер. Хөй-ниити чемнелгезинде ажылдап чоруур сайгарлыкчылардан фестивальга киржир чагыгларны сентябрь 20-ге чедир хүлээр. 

Тывада коронавирус кызыгаарлаашкынындан когараан хуу сайгарлыкчылар субсидияларны ап эгелээн 09.09.2021 Тывада коронавирус кызыгаарлаашкынындан когараан хуу сайгарлыкчылар субсидияларны ап эгелээн
Тывага июль-август айларда, пандемия байдалы нарыыдаанда, ажыл-чорудулгазын түр када соксаткан хуу сайгалыкчыларга база ажылдакчыларынга субсидияны төлеп эгелээн. 

Владислав Ховалыг Россияның ОБЯ-зының баштыңының чок болганы-биле кажыыдалын илереткен 09.09.2021 Владислав Ховалыг Россияның ОБЯ-зының баштыңының чок болганы-биле кажыыдалын илереткен
Тываның Баштыңы албан-хүлээлгени күүседип турар Владислав Ховалыг Россияның Онза байдалдар яамызының баштыңы Евгений Зиничевтиң  мөчээни-биле,  ооң чоок кижилеринге, кады ажылдап чораан эш-өөрүнге кажыыдалын илереткен. 

Күш-ажылдың хоочуну Олег Сергеевич Седен мөчээн 09.09.2021 Күш-ажылдың хоочуну Олег Сергеевич Седен мөчээн
Күш-ажылдың хоочуну Олег Сергеевич Седен үр аараанының соонда, 2021 чылдың сентябрь 8-те  мөчээн.

Тыва көдээ ажыл-агый адырында инвестиция төлевилелдерин боттандырып эгелээн 08.09.2021 Тыва көдээ ажыл-агый адырында инвестиция төлевилелдерин боттандырып эгелээн
Тываның Көдээ ажыл-агый яамызы биле ”Фермер бизнезин база көдээ ажыл-агый кооперативтерин хөгжүдер фонд” коммерцияга хамаарышпас организацияның инновация инициативаларын республиканың чазаа деткээн.

Тываның Чазаа республиканың башкарыкчы кадрлар курлавырын хевирлээри-биле конкурсту чарлаан 08.09.2021 Тываның Чазаа республиканың башкарыкчы кадрлар курлавырын хевирлээри-биле конкурсту чарлаан
Тыва Республиканың Баштыңының Администрациязы база Тыва Республиканың Чазааның күрүне албаны база кадр курлавырының айтырыгларының талазы-биле департамент кадрлар курлавырын хевирлээри-биле, 2021 чылдың сентябрь 7-ден сентябрь 29-ка чедир күрүне хамааты албан-хаакчы албан-дужаалдарже документилерни хүлээп эгелээн.

Тываның Баштыңының албан-хүлээлгезин күүседип турар Владислав Ховалыг саң-хөө ажылдакчыларынга профессионал байырлалы-биле байыр чедирген 08.09.2021 Тываның Баштыңының албан-хүлээлгезин күүседип турар Владислав Ховалыг саң-хөө ажылдакчыларынга профессионал байырлалы-биле байыр чедирген
Бөгүн саң-хөө ажылдакчылары боттарының профессионал байырлалын демдеглеп турарлар. Бистиң республикада бухгалтер-экономиктиг база саң-хөө органнарында 1600 ажыг, а банк организацияларында 694 кижи хаара туттунган. Республиканың Саң-хөө яамызында 53 специалист бөгүнде ажылдап турар.

Тываның Чазаа кожууннарда социал объектилерниң капитал септелгезинче акша-хөреңгини тускайлаан 07.09.2021 Тываның Чазаа кожууннарда социал объектилерниң капитал септелгезинче акша-хөреңгини тускайлаан
Тываның Баштыңы албан-хүлээлгени күүседип турар Владислав Ховалыгның муниципалитеттерге сургакчылаашкынының түңнелдери болгаш кожуун чурттакчыларындан кирген чагыглар-биле, ындыг объектилерниң даңзызын тургускан.

Ведомстволар аразының комиссиязы хөмүр "садыгжыларын" хынаар 07.09.2021 Ведомстволар аразының комиссиязы хөмүр "садыгжыларын" хынаар
Тываның Чазаанга хөмүр-даш өртээн чиигеткенинге брифинг болуп эрткен. Тыва Республиканың Чазааның Даргазының бирги оралакчызының албан-хүлээлгезин күүседип турар Александр Брокерт база Тарифтер талазы-биле албан удуртукчузунуң хүлээлгезин күүседип турар Эдуард Куулар журналистерниң айтырыгларынга харыылаан.

Тываның көдээ эмнелгелери чаа реанимация автомобильдерин алган 06.09.2021 Тываның көдээ эмнелгелери чаа реанимация автомобильдерин алган
Бөгүн, Тываның Баштыңы албан-хүлээлгени күүседип турар Владислав Ховалыг көдээ черлерде кожуун деңнелдиг дүрген эмчи дузазын көргүзүп турар станцияларга 20 автомашина дүлгүүрлерин тывыскан.

Тывада «Демография» национал төлевилел шугуму-биле социал хандырылганың чаа бажың-интернадын туткан 06.09.2021 Тывада «Демография» национал төлевилел шугуму-биле социал хандырылганың чаа бажың-интернадын туткан
Чоокта чаа, Каа-Хем кожууннуң Авыйган сумузунда, назылап кыраан болгаш кадыы кошкак кижилер чурттаар Бүренниң бажың-интернадының чаа корпузун байырлыы-биле ажыткан. 

Тываның кожууннарында камгалал чалдарны тудуп, септээринге республика чазаа 40 млн рубльди үндүрген 06.09.2021 Тываның кожууннарында камгалал чалдарны тудуп, септээринге республика чазаа 40 млн рубльди үндүрген
Тываның Баштыңы албан-хүлээлгени күүседип турар Владислав Ховалыгның дилээни-биле республикагага федералдыг бюджеттен келген 1,5 млрд рубльдиң 40 хире млн-ин Бойдус курлавыры база экология яамызының шугуму-биле Кызыл, Чөөн-Хемчик кожууннарда база Кызыл хоорайда камгалал чалдарны быжыглап, өске-даа суг ажыл-агый хемчеглериниң төлевелел-смета документилерин ажылдап кылырынче чарыгдаар.

Тываның автооруктарынга сервис объектилерин кадарынга ооң даңзызын база ачы-дуза өртээн тодарадып турар 06.09.2021 Тываның автооруктарынга сервис объектилерин кадарынга ооң даңзызын база ачы-дуза өртээн тодарадып турар
Автомобиль оруктарынга кожа чыдар шупту объектилер орукка каттыжар ажылдарны эртер ужурлуг деп, Тываның Чазаа ындыг чурумну киирген.

Тывада колледжтер база техникумнар башкыларынга класс удуртулгазы дээш немелде төлевирни бээр 03.09.2021 Тывада колледжтер база техникумнар башкыларынга класс удуртулгазы дээш немелде төлевирни бээр
Тываның техникумнар болгаш колледжтер башкылары класс удуртканы дээш 5 рубль хемчээлдиг ай санының немелде төлевирин 2021 чылдың сентябрь 1-ден санап эгелээр. Тываның Баштыңының албан-хүлээлгезин күүседип турар Владислав Ховалыг республика чазааның август 31-де хүлээп алганы доктаалынга атты салган.

Тываның Чазаа чурттакчы чонга садар хөмүрнүң өртээн бадырар шиитпирни хүлээп алган 03.09.2021 Тываның Чазаа чурттакчы чонга садар хөмүрнүң өртээн бадырар шиитпирни хүлээп алган
Тываның Баштыңының албан-хүлээлгезин күүседип турар Владислав Ховалыг чурттакчы чонга садар хөмүрнүң амгы өртээн бадырар дээн шиитпирин регион чазааның доктаалы-биле быжыглаан. Документиге ат салган соонда, 10 хонук эртип, күш кире бээрге, тывыш компаниязы республиканың чонунга хөмүрнү бир тоннада 2220,1 рубльга садар ужурлуг. Ол дээрге амгы өртектен 476,3 рубль чиик.

Тывада Covid-19 дээш киирген кызыгаарлаашкыннарның чамдыызын чоорту суларадыр 03.09.2021 Тывада Covid-19 дээш киирген кызыгаарлаашкыннарның чамдыызын чоорту суларадыр
Санитар-эпидемиологтуг албан сагыыр хемчеглер комплекизин арттырбышаан, кызыгаарлаашкынныг хемчеглерни чоорту ап кааптар дугайында Тываның кол санитар эмчизиниң саналынга даянгаш, Тыва Республиканың Баштыңының 2021 чылдың сентябрь 1-де № 319 Чарлыы-биле, культура, спорт база өөредилге албан черлери,  чараштап-шеверлээр адырда ачы-дуза чедирер объектилер ажылын чоорту катап эгелээрин айыткан.

Токиога эрткен XXXII Олимпий оюннарының хүлер медалының эдилекчизи Артас Санаага Тыва Республика орденин тывыскан 02.09.2021 Токиога эрткен XXXII Олимпий оюннарының хүлер медалының эдилекчизи Артас Санаага Тыва Республика орденин тывыскан
Токио-2020 Олимпийжи оюннарда хүлер медальды чаалап алган, Казахстанның чыынды командазының составының кежигүнү Артас Санааны Тывага байырлыы-биле уткаан. Кызылдың аэропортунга ооң төрээннери, эш-өөрү, спортчулар база МИЧ төлээлери чыылган.

Владислав Ховалыг: Тыва эки турачыларның маадырлыг чоруунга мөгейип, сактып чорууру – бистиң хүлээлгевис 01.09.2021 Владислав Ховалыг: Тыва эки турачыларның маадырлыг чоруунга мөгейип, сактып чорууру – бистиң хүлээлгевис
Тывада сентябрь 1 – Тыва Арат Республиканың эки турачыларынга сактыышкынның хүнү. Кызылда тыва эки турачылар тураскаалының баарынга митингини ол хүн эрттирери, эки чаңчыл апарган. Шак ол черден, таптыг-ла 78 чыл бурунгаар, тыва дайынчыларны Ада-чурттуң Улуг дайынынче үдээн. 

Владислав Ховалыг Билиглер хүнү-биле өөреникчилерге, сургуулдарга, башкыларга база ада-иелерге байырны чедирген 01.09.2021 Владислав Ховалыг Билиглер хүнү-биле өөреникчилерге, сургуулдарга, башкыларга база ада-иелерге байырны чедирген
Бөгүн Тываның школаларынга 11-ги база 1-гикалсстың өөреникчилеринге байырлыг чыскаалдар эрткен. 

«Кадык камгалалы» нацтөлевилел-биле Тывага чеди ФАП-ты тудар 01.09.2021 «Кадык камгалалы» нацтөлевилел-биле Тывага чеди ФАП-ты тудар
“Кадык камгалалының бирги звенозун чаартыры” регион программазының күүселдези-биле, бо чылын Тывага ам-даа чеди фельдшер-акушер пунктуларын (ФАП) база ийи эмнелге амбулаторияларын тудар.

Бирги чартык чылда Тывада 684 кижи ГТО нормативтерин дужаап алган 01.09.2021 Бирги чартык чылда Тывада 684 кижи ГТО нормативтерин дужаап алган
«Демография» национал төлевилелдиң “Спорт - амыдыралдың нормазы” регион төлевилел күүселдези-биле, 2021 чылдың бирги кварталында ГТО нормативтерин дужаар 40 спортчу хемчегге 1101 кижи киришкенин, регионнуң спорт яамызы дыңнаткан.

Тывада чеди культура албан черлеринче «Пушкин картазы»-биле кирип болур 31.08.2021 Тывада чеди культура албан черлеринче «Пушкин картазы»-биле кирип болур
Россияда сентябрь 1-де стартты алыр “Пушкин картазында” акша-биле санажып болур апаар. 14 хардан 23 хар аразында аныяктар тускай банк картазында акша-биле культурлуг хемчеглерже билеттерни садып ап болур.

Сайгарлыкчы инициативалар деткиир национал төлевилел күүселдези-биле Тывага чаа этноковоркинг төптери ажыттынар 31.08.2021 Сайгарлыкчы инициативалар деткиир национал төлевилел күүселдези-биле Тывага чаа этноковоркинг төптери ажыттынар
“Биче болгаш ортумак сайгарлыкчы чорукту база хуу сайгарлыкчы инициативаларны деткиири” национал төлевилелди боттандырып, республиканың ус дарганнарын база улусчу шеверлерни деткиири-биле, Тываның Сайгарлыкчы чорукту деткиир фонд дааранылга, сей-белектер, чазанылга база ювелир бүдүрүлгезинде ажылдап чоруур сайгарлыкчылар ортузунга этноковоркинг ажыдарынга мөөрейни эрттирген.

Тываның эмнелге албан черлеринде “Кадык камгалалының бирги звенозун чаартыр” программа-биле тускай транспорт келген 31.08.2021 Тываның эмнелге албан черлеринде “Кадык камгалалының бирги звенозун чаартыр” программа-биле тускай транспорт келген
Эмчи дузазының чедингирин болгаш шынарын хандырарынче угланган “Кадык камгалалының бирги звенозун чаартыры” программаның күүселдези Тывада уламчылавышаан.

Тываның Мөңгүн-Тайга кожуунунда шериг көвүрүгнү туткан 31.08.2021 Тываның Мөңгүн-Тайга кожуунунда шериг көвүрүгнү туткан
Төп шериг округунуң Башкирияның инженерлиг аңгы каттыжыышкыны-биле Владимир облазындан шериг көвүрүг тудар бригадазының Тываның Мөңгүн-Тайга кожуунунда туткан көвүрүүн байырлыы-биле ажыткан. 

«Спорт – амыдыралдың нормазы» төлевилел-биле Тываның найысылалынга күш-культура-кадыкшылга комплекстерин тудар 30.08.2021 «Спорт – амыдыралдың нормазы» төлевилел-биле Тываның найысылалынга күш-культура-кадыкшылга комплекстерин тудар
Тыва Республика «Демография» национал төлевилелдиң “Спорт – амыдыралдың нормазы” төлевилел күүселдезиниң 2019 чылдан бээр идепкейлиг киржикчизи.

Бүгү-российжи конкурска Туран хоорайга парк тудар Тываның төлевилели тиилээн 30.08.2021 Бүгү-российжи конкурска Туран хоорайга парк тудар Тываның төлевилели тиилээн
"Чуртталга бажыңнары болгаш хоорай хүрээлели” национал төлевилелдиң “Таарымчалыг хоорай хүрээлелин хевирлээри” регион төлевилели-биле, чылдың-на биче хоорайларга база төөгүлүг суурларга таарымчалыг хоорай хүрээлелин тудар талазы-биле төлевилелдерниң бүгү-российжи конкурузун чыл санында эрттирип турар.

Шахтер хүнүнде Тывада хөмүр үлетпүрүнүң ажылдакчыларын шаңнаан 30.08.2021 Шахтер хүнүнде Тывада хөмүр үлетпүрүнүң ажылдакчыларын шаңнаан
Тыва Республиканың Чазаанга, Шахтёр хүнүнге тураскаадып, хөмүр үлетпүрүнүң ажылдакчыларын шаңнаан байырлыг езулалды эрттирген. Республикада экономиканың ол адырында 450 ажыг кижи ажылдап турар, оларның эң шылгараңгайларынга күрүне шаңналдарын тывыскан.

Владислав Ховалыг: башкыларның күш-ажыл төлевириниң чаа чөптүг системазын ажылдап кылыр 30.08.2021 Владислав Ховалыг: башкыларның күш-ажыл төлевириниң чаа чөптүг системазын ажылдап кылыр
ТАР-ның улус чырыдыышкынының бирги сайыды Ооржак Лопсан-Кенденниң адын алган Кызылдың 18 дугаар школазынга “Өөредилгениң шынарындан амыдыралдың шынарынче” деп темалыг республика башкыларының август чөвүлел хуралы болуп эрткен.

«Экология» национал төлевилел Тываның арга-арыын катап тургузарынга дузалаар 27.08.2021 «Экология» национал төлевилел Тываның арга-арыын катап тургузарынга дузалаар
Тыва арга-арыг шөлдериниң талазы-биле Сибирьде мурнуку черни ээлеп турар. Республиканың арга-арыг фондузуниң ниити шөлү – 10882,9 муң га, а 8021,5 муң газы арга-арыг.

Тывада күрүне шылгалдаларын 100 баллга кылган доозукчуларлыг башкыларга шаңналдарны тывыскан 27.08.2021 Тывада күрүне шылгалдаларын 100 баллга кылган доозукчуларлыг башкыларга шаңналдарны тывыскан
Кызылда чаа ажыттынган 18 дугаар школага болуп эрткен өөредилге ажылдакчыларының август чөвүлел хуралының ниити кезээнде, республиканың шыырак башкыларынга Тыва Республиканың күрүне шаңналдарын тывыскан.

Тывада «Школаже белеткениринге дузалаш!» чылдың ачы-дуза акциязы эгелээн 26.08.2021 Тывада «Школаже белеткениринге дузалаш!» чылдың ачы-дуза акциязы эгелээн
Республиканың Күш-ажыл болгаш социал политика яамызы “Школаже белеткениринге дузалаш!” деп республиканың 11-ги ачы-дуза акциязы эгелээнин чарлап, ол бо чылдың сентябрь 20-ге чедир уламчыларын дыңнаткан. 

"Культура" национал төлевилел боттанылгазы-биле Тываның найысылалынга Культурлуг сайзырал төвүн тудар 26.08.2021 "Культура" национал төлевилел боттанылгазы-биле Тываның найысылалынга Культурлуг сайзырал төвүн тудар
«Культура» национал төлевилелдиң “Культура хүрээлели” федералдыг төлевилели-биле, Кызылда Культурлуг сайзырал төвүн тудар ажылдар эгелээн. Чаа албан черин ийи чыл иштинде тудуп үндүргеш, 2023 чылда ажыглалче киирерин планнаан.

Тывада национал чечен чогаал премиязын тыпсырынга мөөрейни чарлаан 26.08.2021 Тывада национал чечен чогаал премиязын тыпсырынга мөөрейни чарлаан
Тыва Республиканың Нациялар херээниң талазы-биле агентилел чогаал адырында “Национал чечен чогаал премиязы” мөөрейже ажылдарны хүлээп эгелээнин чарлаан. Шаңналды ноябрь 1-де, Тыва дыл хүнүнге тураскааткан байырлыг хемчегде тыпсыр. 

Тывада армейжи делегей оюннарының ийиги чадазы эгелээн 25.08.2021 Тывада армейжи делегей оюннарының ийиги чадазы эгелээн
Тывада, август 22-де эгелээн чыл санының «АрМИ-2021» делегейниң армейжи оюннарда, Россия биле Моолдуң Чепсектиг күштериниң командалары маргылдааның ийиги чадазынче кирген – аът марафонунуң негелдези езугаар киржикчилер тускай даалгаларлыг 100 ажыг км-ни эртер.

Тывада чамдык кызыгаарлаашкыннарны сулараткан: хөй-ниити чемненилге черлери база Азия төвү комплекс ажыттынган 24.08.2021 Тывада чамдык кызыгаарлаашкыннарны сулараткан: хөй-ниити чемненилге черлери база Азия төвү комплекс ажыттынган
Нарын эпидемиологтуг байдал уржуундан киирген чамдык кызыгаарлыг хемчеглерни ап кааптар дээн күрүнениң кол санитар эмчизиниң саналы-биле, бөгүн “2021 чылдың июль 6-да №223 Чарлыынче өскертилгелер киирер дугайында” Тыва Республиканың Баштыңының Чарлыында атты салган.

Тываның башкыларының август чөвүлел хуралдары 24.08.2021 Тываның башкыларының август чөвүлел хуралдары
Чаа өөредилге чылының бүдүүзүнде, Тываның өөредилге ажылдакчыларынга, 2020-2021 өөредилге чылының түңнелдерин үндүрген база чаа сорулгаларын салган “Өөредилгениң шынарындан – амыдыралдың шынарынче” деп август чөвүлел хуралдары болуп эртер.

Тывада "Тыва - синема" конкурска киржир чагыгларны хүлээп эгелээн 24.08.2021 Тывада "Тыва - синема" конкурска киржир чагыгларны хүлээп эгелээн
"Тыва - синема" V республика конкурузунче киновидео тырттырынга сонуургалдыгларның чогаадыкчы ажылдарының сөөлгү ийи чылда дараазында темаларга тырттырган кыска хемчээлдиг киноларын хүлээп эгелээн: "Эртем болгаш технологиялар", "ТАР-ның тургустунганындан бээр 100 чылдааны", "Хостуг тема".

Чайгы үеде Тывада 5000 ажыг уруглар дыштанылга төптеринге дыштанган 24.08.2021 Чайгы үеде Тывада 5000 ажыг уруглар дыштанылга төптеринге дыштанган
Тываның культура бажыңнарында болгаш төптеринде түр үеде ажыттынган 129 төптерниң онлайн ажылдыг эрткен үшкү ээлчээ август 20-де доозулган. 

Тывада 26 хөй-ниити девискээрлерин 2022 чылда чаагайжыдар 24.08.2021 Тывада 26 хөй-ниити девискээрлерин 2022 чылда чаагайжыдар
“Таарымчалыг хоорай хүрээлелин хевирлээри” федералдыг төлевилелдиң "17.gorodsreda.ru" чаңгыс федералдыг платформазынга эрттирген онлайн рейтингилиг бадылаашкынның түңнели-биле, Тывада 19 муниципалдыг тургузугда 26 хөй-ниити девискээрлерин чаагайжыдар.

Тывада хөй-ниити чемненилге черлеринге кызыгаарлаашкынныг хемчеглерни кошкаткан 24.08.2021 Тывада хөй-ниити чемненилге черлеринге кызыгаарлаашкынныг хемчеглерни кошкаткан
Росхереглел хайгааралының республикада удуртукчузу Людмила Салчак, хөй-ниити чемненилге черлериниң ажылында кызыгаарлаашкынны кошкадырын аппарат хуралында дыңнаткан. 

Тываның өөредилге адырында кадрлар чедишпезин шиитпирлээр арга-хевирлерни ажылдап кылыр 23.08.2021 Тываның өөредилге адырында кадрлар чедишпезин шиитпирлээр арга-хевирлерни ажылдап кылыр
Республиканың өөредилге организацияларынга 260 хире башкы кадрлар чедишпес. Тываның Өөредилге болгаш эртем  яамызы август 17-де ындыг медээни берген. Найысылалда – 59, Бии-Хем кожуунда – 39, Чөөн-Хемчикте – 29, Улуг-Хемде – 26 хостуг олуттар бар. Математика, орус дыл болгаш литература, англи дыл болгаш физика башкылары школаларга дарый херек.

Тываның Баштыңының культура адырында грант шаңналдарынче конкурсту чарлаан 23.08.2021 Тываның Баштыңының культура адырында грант шаңналдарынче конкурсту чарлаан
Конкурска киржир чагыгны дараазында адресте август 20-ден сентябрь 10-га чедир хүлээр: Кызыл хоорай, Щетинкин-Кравченко кудумчузу, б.46, 308 дугаарлыг өрээл, профессионал уран чүүл болгаш өөредилге килдизи.

Тываның Чазаанга аварийлиг чуртталга бажыңнарын база школаларда үшкү ээлчегни канчаар шиитпирлээрин чугаалашкан 23.08.2021 Тываның Чазаанга аварийлиг чуртталга бажыңнарын база школаларда үшкү ээлчегни канчаар шиитпирлээрин чугаалашкан
Тыва Республика Чазааның даргазының бирги оралакчызының албан-хүлээлгезин күүседип турар Александр Брокерт аварийлиг чуртталга бажыңнарындан өскээр көжүрер программаны күүседир дээш база Тываның школаларында үшкү ээлчегни чок кылыр дээш регионнуң чазаа кандыг хемчеглер ап турарын чугаалаан.

Тываның школаларынга ам-даа өөредилге номнары келир 23.08.2021 Тываның школаларынга ам-даа өөредилге номнары келир
Бо өөредилге чылында республиканың школалары ортумаа-биле 84 хууга өөредилге номнары болгаш өөредилге пособиелери-биле хандыртынар. Мониторингиниң түңнели ындыг болган. Колдуунда Кызылдың школаларында номнар чедишпес. 

Россияның Күрүне тугунуң хүнүнде бичии кызылчыларга паспорттарны тывыскан 22.08.2021 Россияның Күрүне тугунуң хүнүнде бичии кызылчыларга паспорттарны тывыскан
Россия Федерациязының Күрүне тугунуң хүнүнде, Тываның найысылалы Арбат шөлүнге, Россия Федерациязы биле Тыва Республиканың Күрүне туктарын байырлыы-биле киискидер езулал болган.

Тываның школаларынче эрткен чылга деңнээрге 4228 кижи хөйге бижиткен 20.08.2021 Тываның школаларынче эрткен чылга деңнээрге 4228 кижи хөйге бижиткен
Тыва Республиканың Өөредилге болгаш эртем яамызының дыңнатканы болза, чаа өөредилге чылында өөредилге организацияларынче хүлээп алыышкын дүүн доозулган. Регионда шупту 377 өөредилге объектилери бар. 2021/22 өөредилге чылында 73 828 өөреникчи, азы 2020 чылга деңнээрге 4228 кижи хөйге өөренип кирери баш бурунгаар билдинген.

Тываның Тес-Хем кожуунундан Ланааларның өг-бүлези “Чылдың өг-бүлези” бүгү-российжи мөөрейниң “Өг-бүле – ужур-чаңчылдарның кадагалакчызы” номинацияга тиилээн 19.08.2021 Тываның Тес-Хем кожуунундан Ланааларның өг-бүлези “Чылдың өг-бүлези” бүгү-российжи мөөрейниң “Өг-бүле – ужур-чаңчылдарның кадагалакчызы” номинацияга тиилээн
Тываның Күш-ажыл болгаш социал политика яамызы Тес-Хем кожуундан Ланаа Кур-Дагба Хорлай-оолович биле Салбакай Тихоновнаның өг-бүлезин регион тиилекчилери кылдыр бүгү-российжи мөөрейже идип үндүрген.

Тывада хөй ажы-төлдүг 3222 өг-бүлени «социал» хөмүр-биле хандырар 19.08.2021 Тывада хөй ажы-төлдүг 3222 өг-бүлени «социал» хөмүр-биле хандырар
Одалга сезону эгелевээнде, «Социал хөмүр» социал төлевилел-биле хөй ажы-төлдүг 3222 өг-бүлени хөмүр база 175 өг-бүлени ыяш-биле хандырар деп, регионнуң Одалга болгаш энергетика яамызы дыңнаткан.

Тываның оруктарынга бо чылдың эгезинден бээр 1753 эзирик чолаачыны туткан 19.08.2021 Тываның оруктарынга бо чылдың эгезинден бээр 1753 эзирик чолаачыны туткан
Тыва Республикада Иштики херек яамызының күрүне автоинспекциязының дыңнадыы-биле алырга, бо чылдың чеди айында ОШАЧКИ ажылдакчылары 1753 эзирик чолаачыны туткан, эзириктиң хайы-биле 72 орук озал-ондаа болган. 

Тываның Экономика яамызы сайгарлыкчыларның лизинг-биле дериг-херекселдер болгаш техника саткан чарыгдалдарынга субсидияны бээр 19.08.2021 Тываның Экономика яамызы сайгарлыкчыларның лизинг-биле дериг-херекселдер болгаш техника саткан чарыгдалдарынга субсидияны бээр
Тываның Экономика яамызы туризм адырында ажыглап турары дериг-херекселдерин, мототранспорт аймаан база көдээ ажыл-агый техниказын садып алырынга лизинг керээлерин чарып тура, бирги төлевириниң (авансызының) чартыынга субсидияны алыры-биле, күрүнениң саң-хөө деткимчезин бээр биче болгаш ортумак сайгарлыкчы чорук субъектилериниң конкурс шилелгезинге киржир дугайында билдириишкинни 2021 чылдың август 16-дан сентябрь 16-га чедир хүлээп алырын чарлап тур. 

Тывада «Москва – Кызыл – Москва» авиамаршрутка сибсидияны катап берип эгелээн 19.08.2021 Тывада «Москва – Кызыл – Москва» авиамаршрутка сибсидияны катап берип эгелээн
Тываның Баштыңы албан-хүлээлгени күүседип турар Владислав Ховалыгның Россия Федерациязының транспорт сайыды Виталий Савельев-биле “регион шагы” хевирге ажыл-агыйжы ужуражылгазының түңнелинде, «Москва – Кызыл – Москва» угланыышкынныг авиааргыжылгаларга субсидия бээри катап чедип алдынган.

«Культура» национал төлевилел-биле чыл төнчүзүнге чедир Тывага ам база ийи модельдиг библиотека ажыттынар 19.08.2021 «Культура» национал төлевилел-биле чыл төнчүзүнге чедир Тывага ам база ийи модельдиг библиотека ажыттынар
Регионнуң Культура яамызының дыңнатканы болза, чыл төнчүзүнге чедир Тывага ам база ийи модельдиг библитека ажыттынар. «Культура» национал төлевилелди боттандырып, Ак-Довурактың Антон Үержаа аттыг Төп хоорай библиотеказының база Сүт-Хөл кожууннуң төп уруглар библиотеказының баазазынга оларны дериир.

Тывада «Экология» национал төлевилел күүселдезиниң түңнелин үндүрген 19.08.2021 Тывада «Экология» национал төлевилел күүселдезиниң түңнелин үндүрген
2021 чылда Тыва Республика «Экология» национал төлевилелдиң «Арыг-арыг камгалалы», «Арыг-силиг чурт» база «Кадыг боктарны болбаазырадырының комплекстиг системазы» федералдыг үш төлевилелинде киржип, оон ниитизи-биле 271364,9 муң рубль акшаландырыышкынны алыр.

«БиблиоБуян» биле «Тайга черим чараш малы» кожууннуң сарлык байырлалы» төлевилелдер Тыва Республиканың Баштыңының грантыларын алыр 18.08.2021 «БиблиоБуян» биле «Тайга черим чараш малы» кожууннуң сарлык байырлалы» төлевилелдер Тыва Республиканың Баштыңының грантыларын алыр
Тыва Республиканың Баштыңының хамааты ниитилелди хөгжүдеринге субсидия грантызын бээр мөөрейге Тываның библиотекалар ассоциациязының «БиблиоБуян» биле «Тайга черим чараш малы» кожууннуң сарлык байырлалы» төлевилелдери тиилээн.

Тыва күскү-кышкы үеге 69 хуу белеткенген 18.08.2021 Тыва күскү-кышкы үеге 69 хуу белеткенген
Тываның Чазааның ээлчеглиг хуралынга келир кышка белеткел айтырыын сайгарган. Одалга болгаш энергетика сайыдының оралакчызы Денис Хангай чаа одалга сезону план-биле сентябрь 15-те эгелээрин дыңнаткан. 

Владислав Ховалыг: «Дорт чугаа» хевир эрге-чагырганың ажылынга доктаамал ажыглаар уг-шиг апаар 18.08.2021 Владислав Ховалыг: «Дорт чугаа» хевир эрге-чагырганың ажылынга доктаамал ажыглаар уг-шиг апаар
Август 15-те «Россия-24» база ОТР телеканалдарга Тываның Баштыңының албан-хүлээлгезин күүседип турар Владислав Ховалыг-биле «Дорт чугаа» дамчыдылгазы болуп эрткен.

Тывага республиканың муниципалдыг тургузуглар чөвүлелиниң хуралы болуп эрткен 17.08.2021 Тывага республиканың муниципалдыг тургузуглар чөвүлелиниң хуралы болуп эрткен
Август 16-да, Тыва Республиканың Чазааның бажыңынга, Тываның Баштыңы албан-хүлээлгени түр када күүседип турар Владислав Ховалыгның даргалаашкыны-биле, 2020 чылда Тываның муниципалитеттериниң ажыл-чорудулгазын түңнээн “Тыва Республиканың муниципалдыг тургузулар чөвүлели” ассоциацияның хуралы болуп эрткен.

Владислав Ховалыг Тываның чурттакчыларынга Республика хүнү-биле байырны чедирген 15.08.2021 Владислав Ховалыг Тываның чурттакчыларынга Республика хүнү-биле байырны чедирген

Тыва Республиканың Баштыңының албан-хүлээлгезин түр када күүседип турар Владислав Ховалыг регион чурттакчыларынга Республика хүнү-биле байырын чедирген:


Кызылга Россия биле Тыаның туктарын көдүрериниң байырлыг езулалын эрттирген 15.08.2021 Кызылга Россия биле Тыаның туктарын көдүрериниң байырлыг езулалын эрттирген

Бөгүн, Республика хүнүнүң байырлалында, Россия Федерациязы биле Тыва Республиканың күрүне туктарын көдүрериниң байырлыг езулалы Чазак бажыңының чанынга болуп эрткен.

Владислав Ховалыг ТАР-ның тургустунганындан бээр 100 чылдан оюнга тураскааткан юбилейлиг медальдарны Тываның чурттакчыларынга тывыскан 14.08.2021 Владислав Ховалыг ТАР-ның тургустунганындан бээр 100 чылдан оюнга тураскааткан юбилейлиг медальдарны Тываның чурттакчыларынга тывыскан
Тываның Чазааның бажыңынга, Тыва Республиканың Баштыңы албан-хүлээлгени түр када күүседип турар Владислав Ховалыг Россия Федерациязы биле Тыва Республиканың күрүне шаңналдарын база Тыва Арат Республиканың тургустунганындан бээр 100 чыл оюнга алдар болдурган юбилейлиг медальдарны күш-ажылынга шылгараан 48 кижиге байырлыы-биле тывыскан.

Тываның өөредилге адырында 230 хостуг олуттар бар 13.08.2021 Тываның өөредилге адырында 230 хостуг олуттар бар
Республика девискээринде өөредилге адырындан ажыл дилеп турар хамаатыларга болгаш аныяк специалистерге эптиг болуру-биле, регионнуң Өөредилге болгаш эртем яамызының https://monrt.rtyva.ru/index.php/ru/ сайтызында август 11-ниң хүнүнде кандыг хостуг олуттар барының дугайында дыңнадыгны салган.

Владимир Путин Тыва Республиканың Баштыңының албан-хүлээлгезин күүседип турар Владислав Ховалыг-биле ужурашкан 13.08.2021 Владимир Путин Тыва Республиканың Баштыңының албан-хүлээлгезин күүседип турар Владислав Ховалыг-биле ужурашкан
Владимир Путин Тыва Республиканың Баштыңының албан-хүлээлгезин күүседип турар Владислав Ховалыг-биле видеоконференция чурумунга ажыл-агыйжы ужуражылганы кылган. 

Тыва Арат Республиканың үндезилеттинип тургустунганындан бээр 100 чылдаан оюнга тураскааткан кол хемчеглер ПЛАНЫ 12.08.2021 Тыва Арат Республиканың үндезилеттинип тургустунганындан бээр 100 чылдаан оюнга тураскааткан кол хемчеглер ПЛАНЫ
Республикада эпидемиологтуг таарымчалыг эвес байдалды өөренип көргеш, Росхереглелхайгааралдың Тыва Республикада эргелелиниң сүмелээни-биле, Тыва Арат Республиканың үндезилеттинип тургустунганындан бээр 100 чыл болган оюнга тураскааткан хемчеглерни онлайн хевирге эрттирерин шиитпирлээн.

Тывада чоннуң малчыннар Наадымы-2021 байырлалды соңгаарлаткан 12.08.2021 Тывада чоннуң малчыннар Наадымы-2021 байырлалды соңгаарлаткан
ТР-ниң Баштыңының 2021 чылдың июль 6-да «Тыва Республикада чаа коронавирус халдавырының (СOVID-19) нептерээни-биле холбаштыр, Тыва Республикада чурттакчы чоннуң санитар-эпидемиологтуг чаагай чоруун хандырар хемчеглер дугайында» №223 чарлыынга даянгаш, республикада эпидемиологтуг таарымча чок байдалды өөренип көргеш, “Наадым-2021” чоннуң малчыннар байырлалын байырлаар дугайында” 2021 чылдың август 2-де № 398 доктаалын күш чок болдуруп, август 13-те малчыннарның “Наадым-2021” байырлалынга тураскааткан хемчеглерни онза айтыышкын үнгүжеге, элээн соңгаарладыр деп шиитпирлээн.

Тывада тожу тываларының төпчүткен каттыжыышкыны тургустунган 12.08.2021 Тывада тожу тываларының төпчүткен каттыжыышкыны тургустунган
Тере-Хөл, Мөңгүн-Тайга база Тожу кожууннарында тожу тываларының общиналар удуртукчулары 2021 чылдың май 21-де тургузукчу хуралды эрттиргеш, Тываның девискээринде Сибирьниң биче буурай үндезин чоннары – тожу тываларын мөөңнээн каттыжыышкынны тургузар дугайында шиитпирни хүлээп алган.

12.08.2021 Тывада чон чизезинге белеткел ажылдарында четпестерни чайлады
Тываның Баштыңының албан-хүлээлгезин күүседип турар Владислав Ховалыгның удуртуп эрттиргени, чон чизезинге белеткел ажылдарының кайы хире чоруп турарын чугаалашкан хуралда, Тыва Республиканың Чазааның даргазының оралакчызы - экономика сайыдының хүлээлгезин күүседип турар Айдыс Сат чизезинге белеткел ажылдарының беш көргүзүүнүң ийизин республика кылган деп илеткээн.

Тываның Каа-Хем кожуунда «Өөредилге» национал төлевилел боттанылгазы-биле «Өзүлде точкалары» өөредилге төптери ажыттынар 11.08.2021 Тываның Каа-Хем кожуунда «Өөредилге» национал төлевилел боттанылгазы-биле «Өзүлде точкалары» өөредилге төптери ажыттынар
2021 чылда «Өөредилге» национал төлевилел боттанылгазы-биле, Каа-Хем кожууннуң өөредилге организацияларынга бойдус-эртем база технология угланыышкыннарлыг “Өзүлде точкалары” деп ийи өөредилге төптерин ажыдар.

Тываның күрүне университединиң Кадыкшыл төвүнде COVID-19-ка тарылга пунктузун ажыткан 11.08.2021 Тываның күрүне университединиң Кадыкшыл төвүнде COVID-19-ка тарылга пунктузун ажыткан
Ленин кудумчузунуң 5 дугаар бажыңында, Тываның күрүне университединиң 2-ги корпузунда, коронавируска удур тарыышкын чорудар немелде пунктуну август 10-да ажыткан.

Тыва Республикада коронавирус талазы-биле август 11-де эпидемиологтуг байдал 11.08.2021 Тыва Республикада коронавирус талазы-биле август 11-де эпидемиологтуг байдал
Эрткен хонукта 836 кижи экижип, сегээн. Август 10-да лабораторлуг шинчилелдерни кылгаш, аараан чаа 122 кижини илереткен: 

Тывада «Спутник лайт» вакцинаның ээлчеглиг кезээ келген 11.08.2021 Тывада «Спутник лайт» вакцинаның ээлчеглиг кезээ келген
Тыва чаңгыс катап салыр «Спутник лайт» деп 9500 вакцинаны алган. Чурттуң “ковидке” удур бүдүргени вакциназының 10 муң хире санныы бо чоокку хүннерде база келир.

Тываның Баштыңының соңгулдаларынче бешки кордакчы бүрүткеткен 11.08.2021 Тываның Баштыңының соңгулдаларынче бешки кордакчы бүрүткеткен
Тываның Соңгулда комиссиязы республика баштыңының соңгулдаларынче база бир кордакчыны – орус болгаш тыва дылдар башкызы, КПРФ партиядан Чойгана Седен-оолду бүрүткээн.

Владислав Ховалыг-биле «Дорт чугааже» 436 дыңнадыг келген 10.08.2021 Владислав Ховалыг-биле «Дорт чугааже» 436 дыңнадыг келген
Тываның Баштыңының албан-хүлээлгезин күүседип турар Владислав Ховалыг-биле болур “Дорт чугааже” хамаатылардан 436 дыңнадыг кирген, республика чурттакчыларының салган айтырыгларының хөй кезии тудуг болгаш чурттаар оран-савага хамааржыр.

Тываның Экономика яамызы биче болгаш ортумак сайгарлыкчы чорук объектилерин деткиир конкурсту чарлаан 10.08.2021 Тываның Экономика яамызы биче болгаш ортумак сайгарлыкчы чорук объектилерин деткиир конкурсту чарлаан
Тыва Республиканың Экономика яамызы биче болгаш ортумак сайгарлыкчы чорук субъектилериниң бараан бүдүрүлгезин, ажылдарын болгаш ачы-дуза чедирилгезин ажыдып база (азы) эде чаартыр сорулгалыг дериг-херекселдер садар чарыгдалдарның чамдыызынга (50%) субсидия кылдыр күрүне саң-хөө деткимчезин бээри-биле, 

Чаа 2021 өөредилге чылында Тывада 7184 биргиклассчылар школаже кирерлер 09.08.2021 Чаа 2021 өөредилге чылында Тывада 7184 биргиклассчылар школаже кирерлер
Тыва Республиканың Чазааның бөгүнгү аппарат хуралында, Тываның өөредилге болгаш эртем сайыдының хүлээлгезин күүседип турар Солангы Тамчай өөредилге албан черлериниң чаа өөредилге чылынга белеткелин илеткээн.

Август 22-де «Шериг ралли» маргылдаазының делегей чергелиг чадазы Тывага эгелээр 09.08.2021 Август 22-де «Шериг ралли» маргылдаазының делегей чергелиг чадазы Тывага эгелээр
Август 22 - 29 хүннеринде Тывага эртер “Шериг ралли” армейжи бүгү-делегей оюннарының (АрМИ-2021) делегей маргылдаазынга киржири-биле, Кыдаттың Улустуң  хостакчы армиязының командазы демир-оруктап “Абакан” станцияда чедип келген.

Октябрьның 14-15 хүннеринде Тывага тудуг талазы-биле бирги шуулган болуп эртер 09.08.2021 Октябрьның 14-15 хүннеринде Тывага тудуг талазы-биле бирги шуулган болуп эртер
Тываның Чазаа-биле кады Енисей Сибири хөгжүлде корпорациязы, октябрьның 14-15 хүннеринде Кызылда Аныяктар ордузунга, тудуг талазы-биле бирги шуулганны чыыр.

Владислав Ховалыг Тываның чурттакчылары-биле «Дорт чугааны» эрттирер 09.08.2021 Владислав Ховалыг Тываның чурттакчылары-биле «Дорт чугааны» эрттирер
Тываның Баштыңының албан-хүлээлгезин күседип турар Владислав Ховалыг республиканың чуртаакчыларын дүвүреткен айтырыгларга харыылаары-биле, август 15-те «Дорт чугааны» чорудар.

Артек Тывадан салым-чаяанныг уругларны манап турар 09.08.2021 Артек Тывадан салым-чаяанныг уругларны манап турар
«Артек» уругларның делегей төвү, 2021 чылдың август 23-тен сентябрь13-ке чедир, «Морская феерия в Артеке» деп Х-гу  сменаже уругларны чыырын, Тываның Өөредилге болгаш эртем яамызы дыңнаткан.

Тываның найысылалының хоорай кыдыында чаа школазынче 308 биргиклассчылар бижиткен 06.08.2021 Тываның найысылалының хоорай кыдыында чаа школазынче 308 биргиклассчылар бижиткен
“Өөредилге” национал төлевилел-биле Кызыл хоорайның солагай талакы дачалар ниитилелинде туткан амгы үениң школазы бо чаа өөредилге чылында ажыттынар. Өөредилге черинде 25 өөреникчиге таарыштырган 33 класс-комплектиге 825 кижи өөренип эгелээр.

Тываның найысылалында чаа эмчи-диагностика төвү ажыттынарынга белен 06.08.2021 Тываның найысылалында чаа эмчи-диагностика төвү ажыттынарынга белен
Россияның президентизи Владимир Путинниң даалгазы-биле, Россия Федерациязының Камгалал яамызының тудуп үндүргени, Тываның найысылалында чаа эмчи-диагностика төвү бо чылдың августта ажыттынар.

Тываның Чазаа найысылалдың оруктарын септээринче 180 млн рубльди тускайлаан 06.08.2021 Тываның Чазаа найысылалдың оруктарын септээринче 180 млн рубльди тускайлаан
«Айыыл чок болгаш шынарлыг автомобиль оруктары» национал төлевилел күүселдези-биле, 2019 чылдан тура, Кызылда оруктарны септеп, кудумчуларны чаагайжыдары уламчылап турар.

«Кадык камгалалы» национал төлевилел шугуму-биле алган чаа эмнелге дериг-херекселдериниң ачызында Тывада ыжык аарыгларындан чок болур чорук 5,5% кызырылган 06.08.2021 «Кадык камгалалы» национал төлевилел шугуму-биле алган чаа эмнелге дериг-херекселдериниң ачызында Тывада ыжык аарыгларындан чок болур чорук 5,5% кызырылган
Тывада республиканың онкология диспансеринде “Кадык камгалалы” национал төлевилел боттаныышкыны-биле ыжык аарыгларын эмнеп, шинчиир эң сөөлгү үениң эмчи дериг-херекселдери келген.

Тывада хөй ажыл-чорудулгалыг төптер август 6-дан хамаатыларны катап хүлээп эгелээр 05.08.2021 Тывада хөй ажыл-чорудулгалыг төптер август 6-дан хамаатыларны катап хүлээп эгелээр
Август 6-дан Тывада хөй ажыл-чорудулгалыг төптер баш бурунгаар бижидилге-биле хамаатыларны хүлээп эгелээр.

Тываның Күртудуг чагыы “шүшпең” тудугжулар даңзызын тургускан 05.08.2021 Тываның Күртудуг чагыы “шүшпең” тудугжулар даңзызын тургускан
Тывада чамдык тудуг организациялары өскүстерге бажыңнар тудар конкурсту ойнап алгаш, даанган хүлээлгелеринге күш четпейн турар.

Тывада 35 көдээ фельдшер-акушер пунктуларын 2021 чылда интернет четкизинге кожар 05.08.2021 Тывада 35 көдээ фельдшер-акушер пунктуларын 2021 чылда интернет четкизинге кожар
“Кадык камгалалы” национал төлевилелдиң “Кадык камгалалының чаңгыс аай күрүнениң информастыг ситемазынга кадык камгалалында чурагайлыг чаңгыс шөлдү тургузары” федералдыг төлевилел-биле Тывада 54 ФАП-ты 2019-2020 чылдарда улуг Интернет четкизинге кошкан.

«Россети ФСК ЕЭС» компания Тывада Ак-Довурак хоорайны идегелдиг чырык-биле хандырар 05.08.2021 «Россети ФСК ЕЭС» компания Тывада Ак-Довурак хоорайны идегелдиг чырык-биле хандырар
«Россети ФСК ЕЭС» энергетика компаниязы бо кыш дүшкүжеге, «Ак-Довурак» 220 кВ подстанцияга энергияның күчү- күжүн өйлээр, амгы үениң 37 дериг-херекселин салып, Тываның барыын чүгүнде экономиктиг төп - 30 муң хире чурттакчылыг Ак-Довурак хоорай-биле ол чоок кавы кожууннарны база даг-дүгү тывыш комбинадын идегелдиг чырык-биле хандырар.

Тываның күрүне университединиң студентилериниң база ажылдакчыларының хөй кезии COVID-19-тан тарыткан 05.08.2021 Тываның күрүне университединиң студентилериниң база ажылдакчыларының хөй кезии COVID-19-тан тарыткан
Тываның күрүне университединде ажылдакчылар, башкылар база студентилер коронавирустан тарыдып турар. ТывКУ-нуң Кадыкшыл төвү өөредилге чериниң ажылдакчыларының болгаш студентилериниң чартыындан хөйү тарыдып алганын дыңнаткан.

Россияның кадык камгалал яамызының эксперттери Тываның кадык камгалал тургузуунуң ажылынга үнелелди берген 05.08.2021 Россияның кадык камгалал яамызының эксперттери Тываның кадык камгалал тургузуунуң ажылынга үнелелди берген
Тыва Республиканың Баштыңы албан-хүлээлгени күүседип турар Владислав Ховалыгның даалгазы-биле, Кадык камгалал яамызының чалааны эксперт эмчилери эрткен субботадан бээр Тывада ажылдап турар.

Өскүс уругларга чурттаар оран-сава тудуу чүгле 51 хуу күүсеттинген 05.08.2021 Өскүс уругларга чурттаар оран-сава тудуу чүгле 51 хуу күүсеттинген
Бо неделяның аппарат хуралының темазы – эрге-чагырганың регион болгаш тус черде органнарының хүн бүрүде таваржып турары өскүс болгаш ада-иезиниң хайгааралы чок арткан уругларга чурттаар оран-сава тудуунуң айтырыы болган.

Тываның дөрт муниципалитеттеринде чылыг энергиязы дээш тарифти эвээжеткен 04.08.2021 Тываның дөрт муниципалитеттеринде чылыг энергиязы дээш тарифти эвээжеткен
Тыва Республиканың «ТЭК4 башкарыкчы компания» күрүнениң унитарлыг бүдүрүлгезинче чылыг хандырылгазының объектилерин үр хуусаада дамчыдар дугайында чөпшээрежилгелиг дугуржулга езугаар, чылыг энергиязын бүдүргенинге чарыгдалдарны кызырган.

Тывада экономика адырларын чурагайжыдар талазы-биле эртем-практиктиг конференция болуп эрткен 04.08.2021 Тывада экономика адырларын чурагайжыдар талазы-биле эртем-практиктиг конференция болуп эрткен
Россия Федерациязында Эртем болгаш технологиялар чылынга база Тыва Арат Республиканың 100 чылдаанынга тураскаадып, Тывада “Депшилгелиг технологияларның айыыл чок чоруу – чурагай трансформациязының өзээ” деп онлайн эртем-практиктиг конференциязының ажылынга регион экономиказының адырларын чурагайжыдарының стретегиязын сайгарып чугаалашкан.

«Өөредилге» национал төлевилел-биле ыраккы Үжеп-Аксы суурда спортчу шөлдү туткан 04.08.2021 «Өөредилге» национал төлевилел-биле ыраккы Үжеп-Аксы суурда спортчу шөлдү туткан
«Өөредилге» национал төлевилелдиң «Уруг бүрүзүнүң чедиишкини» төлевилелиниң федералдыг акша-хөреңгизи-биле спортчу объект туттунганын, Тываның Өөредилге болгаш эртем яамызы дыңнаткан.

Август 15-ке чедир Тываның муниципалитеттеринде чизе участоктары ажылын организастаар ужурлуг 04.08.2021 Август 15-ке чедир Тываның муниципалитеттеринде чизе участоктары ажылын организастаар ужурлуг
Россия Федерациязының Чазааның даргазының бирги оралакчызы Андрей Белоусовтуң удуртулгазы-биле чурттакчы чоннуң чизезин эрттиреринге регионнарның белеткелиниң дугайында июль 23-те болган ВКС хуралга, Тыва Республиканың белеткели куду дээрзин демдеглээн.

Тывада аңныыр курлавырларынга өйлээн аң-меңни тодараткан 03.08.2021 Тывада аңныыр курлавырларынга өйлээн аң-меңни тодараткан
Тыва Республиканың Баштыңының 2021 чылдың июль 30-де №258 Чарлыы-биле, 2021 чылдың август 1-ден 2022 чылдың август 2-ге чедир республика девискээринде аңныыр курлавыларының тывыжын өйлээн сан-чурагайны бадылаан.

Тываның хан-дамыр төвү чартыктаан кижилерниң кадыкшылын катап быжыглаар дериг-херекселдерни алган 03.08.2021 Тываның хан-дамыр төвү чартыктаан кижилерниң кадыкшылын катап быжыглаар дериг-херекселдерни алган
“Кадык камгалал” национал төлевилелдиң “Чүрек-дамыр аарыглары-биле демисел” федералдыг төлевилел шугуму-биле, сөөлгү ийи чылда, республиканың 1 дугаар эмнелгезиниң регионнуң хан-дамыр төвү хан эргилдезиниң аарыгларын шинчилеп, эмнээр амгы үениң 15 аппарадын алган деп, Тываның Кадык камгалал яамызы дыңнаткан. 

Тывада август 1-ден электроэнергия өртээ эвээжээн 03.08.2021 Тывада август 1-ден электроэнергия өртээ эвээжээн
Август 1-ден эгелеп, Тывада юридиктиг черлер болгаш чон чырык өртээн эвээжеткен тариф-биле төлеп эгелээн. Юридиктиг черлерге чырыктың өртээ июль 1-ден 28% кызырылган. 

«Кадык камгалал» нацтөлевилел шугуму-биле Тыва көжүп чоруур ФАП-тарны алган 03.08.2021 «Кадык камгалал» нацтөлевилел шугуму-биле Тыва көжүп чоруур ФАП-тарны алган
Тываның Баштыңының албан-хүлээлгезин түр када күүседип турар Владислав Ховалыг республиканың кадык камгалал адырында чугула болуушкуннуң дугайында бодунуң блогунда бижээн:

Шагаан-Арыгның чурттакчыларынга - арыг суг 02.08.2021 Шагаан-Арыгның чурттакчыларынга - арыг суг
«Чурттаар оран-сава база хоорай хүрээлели» национал төлевилелдиң “Арыг суг” федералдыг төлевилели-биле, Тывага 2021-2022 чылдарда Шагаан-Арыг хоорайның суг арыглаар черин эде чаартыр.

Тывада Covid-19-биле холбашкан элээн каш кызыгаарлаашкыннарны сулараткан 02.08.2021 Тывада Covid-19-биле холбашкан элээн каш кызыгаарлаашкыннарны сулараткан
Тываның Чазак Даргазының оралакчызы – регионнуң экономика сайыдының албан-хүлээлгезин күүседип турар Айдыс Сат Тывада коронавирус хамчыындан аарыыры чавырлып эгелээнинден, бизнес адырында кызыгаарлаашкынныг хемчеглериниң чамдыызын кошкадып эгелээнин дыңнаткан.

Тыва Арат Республиканың тургустунганындан бээр 100 чылынга тураскааткан эң эки турисчи маршрут дээш мөөрейни Тываның найысылалында чарлаан 02.08.2021 Тыва Арат Республиканың тургустунганындан бээр 100 чылынга тураскааткан эң эки турисчи маршрут дээш мөөрейни Тываның найысылалында чарлаан
Мөөрейниң кол сорулгазы:
1. Кызылдың турисчи курлавырын хөгжүдери, республиканың төөгү болгаш культура өнчү-салгалын нептередири.
2. Туризм адырында сайгарлыкчы чорукту хөгжүдеринге чижилгелиг байдалды тургузары.

Тывада ажы-төлдүг өг-бүлелер чаа өөредилге чылы-биле чаңгыс удаа бээр төлевирни ап эгелээн 02.08.2021 Тывада ажы-төлдүг өг-бүлелер чаа өөредилге чылы-биле чаңгыс удаа бээр төлевирни ап эгелээн
Бүгү Россияда 6-дан 18 хар чедир назылыг уруг бүрүзүнге, база ниити өөредилге программазы-биле өөренип турар кадыкшыл байдалы кызыгаарлыг 18 хардан 23 харлыг кижилерге, 10 муң рубль хемчээлдиг чаңгыс удаа бээр төлевирни РФ-тиң Пенсия фондузунуң республикада салбыры бөгүн төлеп эгелээн.

Тывада коронавирус пандемиязындан киирген кызыгаарлаттынган хемчеглерниң чамдыызын кошкадып эгелээн 02.08.2021 Тывада коронавирус пандемиязындан киирген кызыгаарлаттынган хемчеглерниң чамдыызын кошкадып эгелээн
Росхереглелхайгааралының Тыва Республикада эргелели, бөгүнде COVID-19 аарыының эпидбайдалы чүгээртеп, хүнде-ле аараан кижилерниң саны эвээжеп эгелээнин дыңнаткан. 

Тываның Баштыңының түр үеде күүседикчизиниң онлайн-хүлээп алыышкынынга Америкадан өг-бүле киришкен 02.08.2021 Тываның Баштыңының түр үеде күүседикчизиниң онлайн-хүлээп алыышкынынга Америкадан өг-бүле киришкен
Тываның Баштыңының албан-хүлээлгезин күүседип турар Владислав Ховалыг онлайн харылзаа-биле хамаатылар хүлээп алыышкынын чоруткан.

Тывада “Суг – айыыл чок девискээр!" акцияның ийиги чадазы эгелээн 30.07.2021 Тывада “Суг – айыыл чок девискээр!" акцияның ийиги чадазы эгелээн
Республиканың суг объектилеринде, чайгы айларның сөөлгү неделязында-ла, ведомстволар аразының калбак акциязы эртип турар.

Тывада башкыларның чылдың август хуралы август 26-да болуп эртер 30.07.2021 Тывада башкыларның чылдың август хуралы август 26-да болуп эртер
Регионнуң башкылар ниитилежилгезиниң эң улуг болуушкуну – өөредилге системазының ажылдакчыларының республика конференциязы август 26-да болуп эртер.

Тывага Covid-19 аарыының июльда эң дүшкүүрлүг үезинде 17 кижи чок болган 30.07.2021 Тывага Covid-19 аарыының июльда эң дүшкүүрлүг үезинде 17 кижи чок болган
Эрткен неделяда, Кадык камгалал яамызынга өлүм-чидимнерниң чылдагааннарын тургузар талазы-биле эксперт комиссиязының хуралында, 2021 чылдың июль 1-ден болган өлүмнүг шупту чоруктарны сайгарып көрген.

«Эмчи ачы-дузазының экспорту» федералдыг төлевилел-биле 253 даштыкы кижи Тывага шинчидип, эмнеткен 29.07.2021 «Эмчи ачы-дузазының экспорту» федералдыг төлевилел-биле 253 даштыкы кижи Тывага шинчидип, эмнеткен
«Кадык камгалалы» национал төлевилелдиң «Эмчи ачы-дузазының экспорту» федералдыг төлевилел күүселдези-биле чылда 200 даштыкы кижини хүлээр тургаш, 2021 чылдың бирги чартыында Тывага 253 кижиге ачы-дузаны көргүскен.

Тывада 5 287 кижи Covid-19-тан вакцинаның ийиги тарылгазын ап келбээн 29.07.2021 Тывада 5 287 кижи Covid-19-тан вакцинаның ийиги тарылгазын ап келбээн
Тываның Кадык камгалал яамызы чаа коронавирус халдавырындан база ону аар эрттеринден камгалал кылдыр тарылганың долу курузун салдырып алыры чугула деп айтып турар.

Шериг албанынче Тывадан 608 оол аъттанган 29.07.2021 Шериг албанынче Тывадан 608 оол аъттанган
2021 чылдың апрель 5-тен июнь 30-ге чедир Тывага эрткен келдириишкин кампаниязының түңнели-биле алырга, Россия армиязының одуруунга шериг албанын эрттирер кылдыр 608 аныяк оолдар аъттаныпкан.

Владислав Ховалыг ажылчын сургакчылаашкыннар үезинде берген даалгалар күүселдезинге хамаарыштыр муниципалитеттерниң ажылын сойгалаан 28.07.2021 Владислав Ховалыг ажылчын сургакчылаашкыннар үезинде берген даалгалар күүселдезинге хамаарыштыр муниципалитеттерниң ажылын сойгалаан
Тываның Баштыңының албан-хүлээлгезин күүседип турар Владислав Ховалыгның даргалаашкыны-биле, бөгүн республика чазаанга, Тываның кожууннарынче үнүүшкүннер үезинде берген даалгаларынга хамаарыштыр контроль шагы эрткен.

2021 чылдың бирги чартыында национал төлевилелдерниң Тывада кайы хире күүсеттингенин түңнээн 28.07.2021 2021 чылдың бирги чартыында национал төлевилелдерниң Тывада кайы хире күүсеттингенин түңнээн
Тываның Чазаанда Төлевилел ажыл-чорудулгазының эргелели бо чылдың бирги чартыында республикада национал төлевилелдер күүселдезиниң түңнелин үндүрген.

Тывада 1720 санныг «Спутник-лайт» вакцинаны эккелген 28.07.2021 Тывада 1720 санныг «Спутник-лайт» вакцинаны эккелген
Тываның Кадык камгалал яамызы ооң дугайында дыңнатпышаан, Н.Ф. Гамалея аттыг эпидемиология болгаш микробиология шинчилээр национал төптүң чаа коронавирус хамчыынга удур чогаадып кылганы холушкак угланыышкынныг «Спутник-лайт» вакцина

Тывада «Каргыраа – 2021» ырактан киржир делегей чергелиг мөөрейни чарлаан 28.07.2021 Тывада «Каргыраа – 2021» ырактан киржир делегей чергелиг мөөрейни чарлаан
Тыва культура төвү Тыва Республиканың Культура яамызының деткиишкини-биле, Кыргыс Соруктунуң 120 харлаан юбилейинге, Тыва Арат Республиканың тургустунганындан 100 чылдаанынга, Эрзин кожууннуң 80 чыл болган юбилейинге база Тыва Республикада Хѳѳмей хүнүнге тураскаадып, «КАРГЫРАА – 2021» ырактан киржир делегей чергелиг мөөрейни эрттирерин  чарлаан.

Тываның Экономика яамызы 2022 чылда акшаландырар күрүне программаларының даңзызын тургускан 28.07.2021 Тываның Экономика яамызы 2022 чылда акшаландырар күрүне программаларының даңзызын тургускан
“Ээлчеглиг саң-хөө чылында база планныг үеде Тыва Республиканың республика бюджединиң төлевилелин тургузар база Тыва Республиканың албан медицина камгаладылгазының территориалдыг фонд бюджединиң төлевилелин тургузар чурум дугайында” 

Тываның чедери берге кожууннарынче 2079,35 тонна хөмүрнү сөөртүп чедирген 28.07.2021 Тываның чедери берге кожууннарынче 2079,35 тонна хөмүрнү сөөртүп чедирген
Тываның 13 кожуунунда, чедери берге 30 суурларында, социал адырның 125 объектилеринге одаар чүүлдү садып, сөөртүп чедирери-биле, 2021 чылдың республика бюджединде 15310 тонна хөмүр хереглелинге 45 540,1 муң рубль хемчээлдиг субсидияны тускайлаан.

Владислав Ховалыг чаа ЧКА яамызының ажыл-чорудулгазын Тываның найысылалын болгаш кожууннарын чаагайжыдарынче угландырган 28.07.2021 Владислав Ховалыг чаа ЧКА яамызының ажыл-чорудулгазын Тываның найысылалын болгаш кожууннарын чаагайжыдарынче угландырган
Тываның Баштыңының албан-хүлээлгезин түр када күүседип турар Владислав Ховалыг социал четкилерде бодунуң арынында, ЧКА чаа сайыдының дузазы-биле республиканың чуртталга-коммунал ажыл-агыйын эде-хере тырттарын дыңнаткан.

Тывада Covid-19-тан аарыыр чорук чавырылза-даа, эпидемиологтуг байдал нарын болуп артпышаан 28.07.2021 Тывада Covid-19-тан аарыыр чорук чавырылза-даа, эпидемиологтуг байдал нарын болуп артпышаан
Тыва Республиканың Чазааның даргазының албан хүлээлгезин күүседип турар Саида Сенгииниң удуртканы оперативтиг штаб хуралында, Тываның кол санитар эмчизи Людмила Салчак республикада коронавирус аарыы бадып эгелээнин илеткээн.

Тывада малды хүр-менди кыштагладырынга 254 505 тонна мал чеми херек 27.07.2021 Тывада малды хүр-менди кыштагладырынга 254 505 тонна мал чеми херек
Тываның Чазааның аппарат хуралында мал чеминиң белеткели кайы хире чоруп турарын чугаалашкан. 2021-2022 чылдың кыштаглаашкынында 296 003 баш малды хүр-менди ажырар дизе, 254 505 тонна сиген-ширбиилди белеткээр.

Тываның Чазаа күрүне программаларынга киржир чагыгларны камгалаарын күштелдирер 27.07.2021 Тываның Чазаа күрүне программаларынга киржир чагыгларны камгалаарын күштелдирер
2022-2023 чылдарда федералдыг бюджеттен акшаландырар республика болгаш федералдыг программаларны боттандырар дээш, бюджет чагыгларын камгалаарын Тываның Чазаанга чугаалажып көрген. 

Тывада «Өөредилге» национал төлевилел боттанылгазы-биле школалар туттунуп, албан черлериниң материал-техниктиг баазазы чаарттынып, өөредилге төптери ажыттынар 27.07.2021 Тывада «Өөредилге» национал төлевилел боттанылгазы-биле школалар туттунуп, албан черлериниң материал-техниктиг баазазы чаарттынып, өөредилге төптери ажыттынар
«Өөредилге» национал төлевилелдиң 2021 чылда боттанылгазы-биле, Тывада алды регион төлевилелинче 449,5 млн. рубльди тускайлаан. Ында «Амгы үениң школазынче» - 392,0 млн. рубль, «Уруг бүрүзүнүң чедиишкининче» - 45,8 млн. рубль, «Чурагайлыг өөредилге хүрээлелинче» - 11,7 млн. рубль көрдүнген.

«Россия Федерациязының чурагайлыг экономиказы» национал төлевилел боттанылгазы-биле Тываның ыраккы сууру Тоолайлыгны интернетке кошкан 26.07.2021 «Россия Федерациязының чурагайлыг экономиказы» национал төлевилел боттанылгазы-биле Тываның ыраккы сууру Тоолайлыгны интернетке кошкан
Тываның Информатизация болгаш харылзаа яамызы республиканың чедери берге эң ыраккы сууру – Мөңгүн-Тайга кожууннуң Тоолайлыг сумузунче оптиктиг удазынны шөйерин дооскан деп дыңнаткан.

Тывада «Кадык камгалал» национал төлевилел чорудуу-биле 1046 аарыг кижи халас эмнерни алган 26.07.2021 Тывада «Кадык камгалал» национал төлевилел чорудуу-биле 1046 аарыг кижи халас эмнерни алган
“Кадык камгалалы” национал төлевилелдиң “Чүрек-дамыр аарыглары-биле демисел" угланыышкынында Тыва эрткен чылга деңнээрге 3 млн рубль хөйге, азы 19398,78 муң рубль акшага эм-таңны алыры планнаттынган.

Тывада уруглар садтарының кижизиттирикчилериниң аразынга Тыва Арат Республиканың 100 чылдаанынга тураскаадып, “Мээң Тывам” деп шүлүк мөөрейи чарлаттынган 26.07.2021 Тывада уруглар садтарының кижизиттирикчилериниң аразынга Тыва Арат Республиканың 100 чылдаанынга тураскаадып, “Мээң Тывам” деп шүлүк мөөрейи чарлаттынган
Тываның Өөредилге болгаш эртем яамызы назы четпээн өөредилге албан черлеринде салым-чаяанныг уругларны илередип, деткивишаан, хоочуннарга кичээнгейлиг, энерел сеткилдиг болгаш хүндүткелдиг болурун, төрээн чуртунга ынакшылды болгаш ооң эрткен төөгүзүнге чоргааралды кижизидер сорулга-биле, Тыва Арат Республиканың тургустунганындан бээр 100 чыл болганынга тураскаадып, “Мээң Тывам” деп уран номчулганың республика мөөрейин чарлаан.

Тывада Гам-Ковид-Вак вакцинаның ээлчеглиг партиязын эккелген 24.07.2021 Тывада Гам-Ковид-Вак вакцинаның ээлчеглиг партиязын эккелген
Тываның Кадык камгалал яамызы, бир хапта-ла 2 доза эм бар, бирги база ийиги тарыышкынга ажыглаар 600 доза вакцина келгенин дыңнаткан. Кызыл хоорайда хереглел улуг болганындан, ону мында тарылга пунктуларынга үлээн.

«Ачы-буянның дээрбээ» фонд аар өртектиг эмнерни тыва уругларга тускайлаан 23.07.2021 «Ачы-буянның дээрбээ» фонд аар өртектиг эмнерни тыва уругларга тускайлаан
Амы-тынга онза айыылдыг болгаш хоочураан аарыгларлыг уругларны деткиир “Ачы-буянның тырыкызы” фонд ховар таваржыр берге аарыгларлыг уругларга Нусинерсен биле Рисдиплам деп аар өртектиг эмнерни тускайлап бээрин шиитпирлээн.

Тываның найысылалында “Чуртталга бажыңнары болгаш хоорай хүрээлели” төлевилел чорудуу-биле «Южный» микрорайонда аллеяны чаагайжыткан 23.07.2021 Тываның найысылалында “Чуртталга бажыңнары болгаш хоорай хүрээлели” төлевилел чорудуу-биле «Южный» микрорайонда аллеяны чаагайжыткан
“Чуртталга бажыңнары болгаш хоорай хүрээлели” национал төлевилелдиң “Таарымчалыг хоорай хүрээлелин хевирлээри” федералдыг төлевилел ачызында, Тываның найысылалында 5 дугаар школа чанында “Южный микрорайонда аллея” биле Ангара бульвары кудумчуда 25/2 бажыңның дужунда хөй-ниити девискээрин чаагайжыдары дооступ турар.

«Ыжык аарыглары-биле демисел» төлевилел-биле Тывада эмигде ыжык аарыгларын эге чадазында илередип турар 23.07.2021 «Ыжык аарыглары-биле демисел» төлевилел-биле Тывада эмигде ыжык аарыгларын эге чадазында илередип турар
“Кадык камгалалы” национал төлевилелдиң “Ыжык аарыглары-биле димисел” төлевилел чорудуу-биле, республиканың онкология диспансери чаа эмчи дериг-херекселдери-биле четчелеттинип турар.

“Кадык камгалалы” национал төлевилел чорудуу-биле Тываның ыраккы суурлары – Мугур-Аксы биле Тоора-Хемге вертолет хондурар чаа шөлдерни тудар 22.07.2021 “Кадык камгалалы” национал төлевилел чорудуу-биле Тываның ыраккы суурлары – Мугур-Аксы биле Тоора-Хемге вертолет хондурар чаа шөлдерни тудар
Тыва Республиканың Баштыңының албан-хүлээлгезин түр када күүседип турар Владислав Ховалыг «Кадык камгалалы» национал төлевилелдиң “Бирги эмчи-санитар дузазы көргүзер системаны хөгжүдери» төлевилел күүселдези-биле санитар авиациязын ажыглаан эмчи дузазының чедингирин хандырарын онза контрольда алган.

Тываның абитуриентилери-биле тускайлаан олуттарже 919 керээни чарган 22.07.2021 Тываның абитуриентилери-биле тускайлаан олуттарже 919 керээни чарган
Тыва Республиканың Өөредилге болгаш эртем яамызының медээзи-биле алырга, республиканың болгаш Россияның дээди өөредилге черлеринче улаштыр дужаап кирер кылдыр абитуриентилер-биле 919 тускай олуттарлыг керээлерни 2021 чылдың июль 20-ге чедир чарган. 

Россияның чыынды командалар кежигүннери болур тыва спортчуларга Тываның Баштыңының стипендияларын доктааткан 22.07.2021 Россияның чыынды командалар кежигүннери болур тыва спортчуларга Тываның Баштыңының стипендияларын доктааткан
Россияның чыынды командалар кежигүннери – тыва спортчуларга спортчу чедиишкиннери дээш регион Баштыңының 7000 рубль хемчээлдиг ай санының стипендилерин тывыскан.

Тывада «Эмчилерге четтирдивис» акция эгелээн 22.07.2021 Тывада «Эмчилерге четтирдивис» акция эгелээн
Пандемияның үшкү чалгыының үезинде, коронавирус-биле демиселдиң мурнуку одуруунда дүн-хүн дивейн ажылдап турар эмчи ажылдакчыларын деткиир сорулгалыг “Эмчилерге четтирдивис” деп акция июль 20-де Тывада катап ажылын эгелээн.

Тывада Фермер школазынга халас өөренир күзелдиглерден билдириишкиннерни хүлээп эгелээн 22.07.2021 Тывада Фермер школазынга халас өөренир күзелдиглерден билдириишкиннерни хүлээп эгелээн
Тывада фермер ажыл-агыйын хөгжүдүп, ук ажылды эгелеп чоруур болгаш холда тудуп алганнарга бизнести чорударының база бүдүрүлгениң хемчээлин өстүрериниң чажыттарынга өөредир сорулгалыг фермерниң школазынга халас өөредир кылдыр август 12-ге чедир чыылданы эгелээн.

Тыва Арат Республиканың 100 чылынга уткуштур республика найысылалында оран-саваларның даштыкы аян-шинчизинге мөөрейни чарлаан 22.07.2021 Тыва Арат Республиканың 100 чылынга уткуштур республика найысылалында оран-саваларның даштыкы аян-шинчизинге мөөрейни чарлаан
Кызылдың мэриязы Тыва Арат Республиканың 100 чылынга уткуштур сайгырлыкчы субъектилер аразынга оран-савазын чараштыр шимеп алганынга көрүлде мөөрейни чарлаан.

Тывада «Өөредилге» национал төлевилелдиң шугуму-биле 8 эвээш өөреникчилиг школаларга ажык спортчу шөлдерни тудуп турар 25.06.2021 Тывада «Өөредилге» национал төлевилелдиң шугуму-биле 8 эвээш өөреникчилиг школаларга ажык спортчу шөлдерни тудуп турар

Тыва Республиканың Өөредилге болгаш эртем яамызының медээзи-биле алырга, эрткен неделяда Эрзин кожууннуң 250 ажыг чурттакчылыг Качык бичежек суурнуң школазынга «Өөредилге» национал төлевилелдиң шугуму езугаар ажык спортчу шөлдү эптеп-тургускан.

“Чаңгыс демниг Россия” партияның Тываның регион салбыры Владислав Ховалыгның кандидатуразын идип үндүрген 20.06.2021 “Чаңгыс демниг Россия” партияның Тываның регион салбыры Владислав Ховалыгның кандидатуразын идип үндүрген

Тываның Баштыңының албан-хүлээлгезин түр када күүседип турар Владислав Ховалыг “Чаңгыс демниг Россия” партиядан Тыва Республиканың Баштыңы-Чазааның даргазы албан-дужаалдың соңгулдаларынга киржир.

«Кадык камгалалы» национал төлевилел-биле Тывада эмнелге албан черлериниң чурагайлыг болгаш техниктиг дериг-херекселдерин чаартып турар 18.06.2021 «Кадык камгалалы» национал төлевилел-биле Тывада эмнелге албан черлериниң чурагайлыг болгаш техниктиг дериг-херекселдерин чаартып турар

«Кадык камгалалы» национал төлевилел чорудуу-биле, Тыва Республикада “Кадык камгалалының күрүнениң чаңгыс аай информация системазы-биле кадык камгалалынга чаңгыс аай чурагай дөзевилелин тургузары” регион төлевилелиниң хемчеглерин боттандырып, эмчи дузазының шупту системазын чурагайжыдар.

Тывада культура-массалыг хемчеглер эрттирерин кызыгаарлаан 18.06.2021 Тывада культура-массалыг хемчеглер эрттирерин кызыгаарлаан

Тыва Республиканың Культура яамызы культура хемчеглерин залдың чартыын долдургаш, эрттирип болурун дыңнаткан.

Тываның хемнеринде суг сыыгаан 18.06.2021 Тываның хемнеринде суг сыыгаан

Тываның гидрометеорология блогаш долгандыр хүрээлелге мониторинг төвүнүң дыңнатканы-биле алырга, бо неделя дургузунда Тываның хемнеринде сугнуң деңнели чоорту чавызап бадар.

Роспотребнадзорнуң саналдааны кызыгаарлаан хемчеглерни киирерде, Тываның бизнес ниитилежилгезиниң саналын өөренип көрген 17.06.2021 Роспотребнадзорнуң саналдааны кызыгаарлаан хемчеглерни киирерде, Тываның бизнес ниитилежилгезиниң саналын өөренип көрген

Республиканың эрге-чагыргазы регионнуң сайгарлыкчылар ниитилежилгези-биле ужуражып, Роспотребнадзорнуң саналдааны кызыгаарлаттынган хемчеглерни сайгарып чугаалашкан.

Тываның чурттакчыларынга база аалчыларынга ТАР-ның 100 чылдаанынга делгелгени белеткээн 17.06.2021 Тываның чурттакчыларынга база аалчыларынга ТАР-ның 100 чылдаанынга делгелгени белеткээн

Июнь 17-де, 12.00 шакта, Кызыл хоорайның Арбат шөлүнге Тыва Арат Республиканың тургустунганындан бээр 100 чылынга уткуштур «Объективте 100 чыл» деп делгелге ажыттынган.

Тываның Чер болгаш өнчү-хөреңги яамызын Менги Кара-оол удуртуп эгелээн 16.06.2021 Тываның Чер болгаш өнчү-хөреңги яамызын Менги Кара-оол удуртуп эгелээн

Тываның Баштыңының албан-хүлээлгезин күүседип турар Владислав Ховалыг Тыва Республиканың чер болгаш өнчү-хөреңги сайыдының албан-хүлээлгезин күүседир кылдыр Менги Кара-оолду томуйлаар дугайында чарлыкка атты салган.

Тываның Баштыңының албан-хүлээлгезин күүседип турар Владислав Ховалыг республика найысылалында тарылга пунктуларын хынаан 16.06.2021 Тываның Баштыңының албан-хүлээлгезин күүседип турар Владислав Ховалыг республика найысылалында тарылга пунктуларын хынаан

Тываның Баштыңының албан-хүлээлгезин күүседип турар Владислав Ховалыг республиканың найысылылында «Курай» садыг бажыңында коронавируска удур тарылга кылып турар пунктуга четкен.

Тываның Баштыңының Администрациязының чаа удуртукчузун томуйлаан 16.06.2021 Тываның Баштыңының Администрациязының чаа удуртукчузун томуйлаан

Айдың Чюдюкту Тыва Республиканың Баштыңының Администрация база Тыва Республиканың Чазак Аппарадының удуртукчузу албан-хүлээлгеде томуйлаан.

Владислав Ховалыг: «Республикада ковид-биле аарыырының саны эвээш. Ындыг болзажок суларап болбас» 16.06.2021 Владислав Ховалыг: «Республикада ковид-биле аарыырының саны эвээш. Ындыг болзажок суларап болбас»

Тываның Баштыңының албан-хүлээлгезин күүседип турар Владислав Ховалыг Россияның регионнарында коронавирус-биле аарыыры көвүдээнинден республиканың чурттакчыларынга видеокыйгырыгны кылган:

Тываның найысылалынга Covid-19-ка удур тарылга кылыр пунктуларны немей ажыдар 15.06.2021 Тываның найысылалынга Covid-19-ка удур тарылга кылыр пунктуларны немей ажыдар

Кызыл хоорайда Кочетов кудумчузу, 43 бажыңда “Ажаалга банкызы” ЭАН база Кечил-оол кудумчузу, 7Б адресте хөй талалыг ажыл-чорудулгалыг төпке тарылга кылыр көжүп чоруур ийи пунктуну немей ажылдадыр.

2021 чылда Тывада 23 өг-бүле албан-ажыл бажыңнарын алыр 15.06.2021 2021 чылда Тывада 23 өг-бүле албан-ажыл бажыңнарын алыр

Тываның Чазааның бөгүнгү аппарат хуралында “Көдээ девискээрлерниң комплекстиг хөгжүлдези” Тыва Республиканың күрүне программазы-биле “Албан бажыңы” регион төлевилели кайы хире күүсеттинип турарын чугаалашкан.

Тываның Чазаанга, шылгараңгай кижилерге күрүне шаңналдарын Россия хүнүнде тывыскан 14.06.2021 Тываның Чазаанга, шылгараңгай кижилерге күрүне шаңналдарын Россия хүнүнде тывыскан

Тываның Чазаанга республика баштыңының албан-хүлээлгезин күүседип турар Владислав Ховалыг база Дээди Хуралдың даргазы Кан-оол Даваа Россия хүнү-биле төрээн чериниң база чурттуң хөгжүлдезинге улуг үлүг-хуузун киириштирген республиканың чурттакчыларынга күрүне шаңналдарын тывыскан.

Тываның Баштыңының чанында хамааты инициативалар чөвүлелинге улусчу төлевилелдер шилилдезиниң түңнелдерин сайгарып чугаалашкан 14.06.2021 Тываның Баштыңының чанында хамааты инициативалар чөвүлелинге улусчу төлевилелдер шилилдезиниң түңнелдерин сайгарып чугаалашкан

Тывада Хамааты инициативалар чөвүлелиниң чедиги чыыжынга республика Баштыңының албан-хүлээлгезин күүседип Владислав Ховалыг, вице-премьерлер бьаза ркгион чазааның кол сайыттары киришкен.

Тываның Күш-ажыл болгаш социал политика яамызының чаа удуртукчузун томуйлаан 11.06.2021 Тываның Күш-ажыл болгаш социал политика яамызының чаа удуртукчузун томуйлаан

Күрүне статистиказы федералдыг албанның Красноярск край, Хакас Республика база Тыва Республика талазы-биле эргелелдиң удуртукчузунуң оралакчызы турган Сандан Эдуард Феликсовичини Тыва Республиканың күш-ажыл болгаш социал политика сайыдында томуйлаан.

Лариса Кужугетовна Шойгунуң мөчээни-биле Тывада кажыыдал хүнүн чарлаан 11.06.2021 Лариса Кужугетовна Шойгунуң мөчээни-биле Тывада кажыыдал хүнүн чарлаан

Тываның Баштыңының албан-хүлээлгезин күүседип турар Владислав Ховалыг, Россия Федерациязының Федералдыг Хуралының Күрүне Думазының депутады Лариса Кужугетовна Шойгунуң мөчээни-биле, кажыыдалды чарлаар дугайында чарлыкка атты салган.

Күрүне Думазының депутады Лариса Кужугетовна Шойгу мөчээн 10.06.2021 Күрүне Думазының депутады Лариса Кужугетовна Шойгу мөчээн

Июнь 10-да, 69 харлыында, Россия Федерациязының Күрүне Думазының депутады, Россияның алдарлыг эмчизи Лариса Кужугетовна Шойгу мөчээн.

Россия Федерациязының сенаторлары Тываның социал-экономиктиг хөгжүлдезиниң тускай программазының боттаныышкынынга бедик үнелелди берген 10.06.2021 Россия Федерациязының сенаторлары Тываның социал-экономиктиг хөгжүлдезиниң тускай программазының боттаныышкынынга бедик үнелелди берген

Тывага Федерация Чөвүлелиниң төлээлериниң ажыл-албанының түңнелдерин республиканың чазаанга чугаалажып көрген.

Республиканың социал ажылдакчыларынга күрүне шаңналдарын тывыскан 09.06.2021 Республиканың социал ажылдакчыларынга күрүне шаңналдарын тывыскан

Социал ажылдакчының хүнүнде, Тыва Республиканың социал башкыларның база социал ажылдакчыларның бирги съездизи болуп эрткен.

Тывада күрүне программаларының күүселдезиниң шынарын үнелээн 08.06.2021 Тывада күрүне программаларының күүселдезиниң шынарын үнелээн

Тываның Чазаа 2020 чылда күрүне программаларын боттандырганын түңнээн. ТР-ниң Экономика яамызы ооң дугайында илеткээн.

РФ-тиң Федерация Чөвүлелинден делегация ажыл-албан аайы-биле Тывада келген 08.06.2021 РФ-тиң Федерация Чөвүлелинден делегация ажыл-албан аайы-биле Тывада келген

Бөгүн, июньнуң 8-те, делегация Кызыл база Таңды кожууннарга, Кызыл хоорайга ажылдаар. Сенаторлар 2020–2024 чылдарда Тыва Республиканың социал-экономиктиг хөгжүлдезиниң тускай программазының (ИПСЭР) кайы хире күүсеттинип турары-биле таныжып, нарын айтырыгларын сайгарып, чогуур санал-оналдарны болгаш арга-сүмени киирер.

Гидрометеотөп Тывага суг улгадырын баш бурунгаар дыңнадып тур 08.06.2021 Гидрометеотөп Тывага суг улгадырын баш бурунгаар дыңнадып тур

Тываның гидрометеорология болгаш долгандыр хүрээлелге мониторинг төвүнүң дыңнатканы-биле алырга, тайгалар бажында хар эрип, суггур чаъстар чаггаш, Улуг-Хемниң суу чаңгыс хүнде 52 см-ге көдүрүлген.

Владислав Ховалыг вице-премьер Марат Хуснуллин-биле ажыл-агыйжы байдалда ужурашкан 07.06.2021 Владислав Ховалыг вице-премьер Марат Хуснуллин-биле ажыл-агыйжы байдалда ужурашкан

Петербуртуң делегейниң экономиктиг шуулган үезинде, Тываның Баштыңы албан-хүлээлгени түр када күүседип турар Владислав Ховалыг Россияның Чазааның даргазының оралакчызы Марат Хуснуллин-биле ажыл-агыйжы ужуражылганы кылган.

Шуулган үезинде солун болгаш ажыктыг ужуражылга 04.06.2021 Шуулган үезинде солун болгаш ажыктыг ужуражылга

Тываның Баштыңы албан-хүлээлгени түр үеде күүседип турар Владислав Ховалыг, Санкт-Петербург хоорайда эртип турар экономиктиг шуулганның үезинде, солун болгаш ажыктыг ужуражылгаларга киришкен.

Тываның удуртукчузу делегей чергелиг экономиктиг шуулганның ажылында киржип турар 04.06.2021 Тываның удуртукчузу делегей чергелиг экономиктиг шуулганның ажылында киржип турар

Июньнуң 2-ден 5 хүннеринде Санкт-Петербургда делегей чергелиг экономиктиг шуулган эртип турар. Тываның Баштыңының албан-хүлээлгезин күүседип турар Владислав Ховалыг бо шуулганда киржип турар.

«Азия төвүнде фанфарлар-2021» үрер хөгжүм оркестрлериниң III делегей фестивалы Тывада эртип турар 03.06.2021 «Азия төвүнде фанфарлар-2021» үрер хөгжүм оркестрлериниң III делегей фестивалы Тывада эртип турар

Фестивальда российжи беш чогаадыкчы коллективтер киржип турар.

Тывада турисчи эки маршруттарны шилиир 02.06.2021 Тывада турисчи эки маршруттарны шилиир

Тывада эң эки турисчи маршрут дээш муниципалдар аразында мөөрей эгелээн. Республиканың Чазаа мөөрейниң негелделерин бодунуң доктаалы-биле бадылап, Даштыкы экономиктиг харылзаалар база туризм яамызын организатору кылдыр томуйлаан.

Тываның школаларында халас изиг чемниң бир кижиге өртээн 64,56 рубль чедир өстүрген 02.06.2021 Тываның школаларында халас изиг чемниң бир кижиге өртээн 64,56 рубль чедир өстүрген

Тывада школаларның эге класс өөреникчилеринге изиг чемненилгени организастаарының чурумун бадылаан. Республика Чазаа ооң дугайында доктаалды хүлээп алган.

Тываның Чазаа «Чаа сорук» төлевилелдиң боттанылгазынче 27 млн. ажыг рубльди угландырар 01.06.2021 Тываның Чазаа «Чаа сорук» төлевилелдиң боттанылгазынче 27 млн. ажыг рубльди угландырар

Тываның Чазаа 2021 чылда «Чаа сорук» төлевилелдиң киржикчилерин деткиир кылдыр регионнуң бюджединде 27 млн. 60 муң рубьди тускайлаан.

Тываның Баштыңы албан-хүлээлгени түр үеде күүседип турар Владислав Ховалыгның республиканың уругларынга байыр чедириишкини 01.06.2021 Тываның Баштыңы албан-хүлээлгени түр үеде күүседип турар Владислав Ховалыгның республиканың уругларынга байыр чедириишкини

Ажы-төл – бистиң эң-не үнелиг байлаавыс. Угаанныг, кадык болгаш төлептиг кижилер кылдыр өссүн дээш бүгү-ле чүүлдү кылыр дээн чүткүлүвүс, оларга ынакшылывыс төнчү чок.

Республикада долу тарыышкынны алыр ужурлуг 124 муң кижиниң 29 хуузу тарыткан 31.05.2021 Республикада долу тарыышкынны алыр ужурлуг 124 муң кижиниң 29 хуузу тарыткан

Россияның хереглекчилерниң эргелерин камгалаар болгаш болгаш хайгаараар албанның Тыва Республикада эргелелиниң удуртукчузу Людмила Салчактың дыңнадып турары-биле алырга, чаа коранавирус халдавырындан эрткен хүнде 5 кижи аараан.

Бойдус халавының уржуктарын демнежип ажып эртер 31.05.2021 Бойдус халавының уржуктарын демнежип ажып эртер

Бо хүн аппарат хуралының бирги айтырыы – суг үери болган. Республика девискээринде үргүлчүлелдиг чаъстар-биле дакпырлаштыр, бедик черлерден харның эрип бадып эгелээни, хемнер-сугларның хемчээлин улгаттырып, чурттакчылыг черлерде айыылды тургускан.

Кызылга «Аъттыг шериг марафону» база «Шериг ралли» бүгү-российжи маргылдааларның ийи мөөрейиниң байырлыг хаашкыны болуп эрткен 30.05.2021 Кызылга «Аъттыг шериг марафону» база «Шериг ралли» бүгү-российжи маргылдааларның ийи мөөрейиниң байырлыг хаашкыны болуп эрткен

Тыва Республикада Улуг-Хемниң эриинде «Азия төвү” скульптура комплекизинге, “Аъттыг шериг марафону” база “Шериг ралли” бүгү-российжи маргылдааларның байырлыг хаашкыны болуп эрткен.

Тыва суг үериниң чаа чадазынга белеткенип эгелээн 29.05.2021 Тыва суг үериниң чаа чадазынга белеткенип эгелээн

Тываның Баштыңының албан-хүлээлгезин күүседип турар В. Ховалыг республикада суг үериниң талазы-биле дарый хуралды чыгган.

Тываның Баштыңының албан-хүлээлгезин күүседип турар Владислав Ховалыг сугга алыскан черлерге четкен 29.05.2021 Тываның Баштыңының албан-хүлээлгезин күүседип турар Владислав Ховалыг сугга алыскан черлерге четкен

Тываның Баштыңы албан-хүлээлгениң түр када күүседикчизи, Москвадан ужуп келген дораан, Каа-Хем кожуунче бар орукта Көк-Тей деп черде сугга алыскан участок чоогунда көвүрүгге четкен. 

Тываның Баштыңының албан-хүлээлгезин түр када күүседип турар В. Ховалыг Кызыгааржының хүнү-биле байырны чедирген 28.05.2021 Тываның Баштыңының албан-хүлээлгезин түр када күүседип турар В. Ховалыг Кызыгааржының хүнү-биле байырны чедирген

Хүндүлүг, кызыгааржылар болгаш кызыгаар албанының хоочуннары! Профессионал байырлалыңар – Кызыгааржының хүнү-биле байыр чедирип тур мен!

Газ үлетпүрүнүң удуртулгазы-биле ажыктыг ужуражылгаларны эрттирген 28.05.2021 Газ үлетпүрүнүң удуртулгазы-биле ажыктыг ужуражылгаларны эрттирген

Бо хонуктарда Москва хоорайга ажыл-албан аайы-биле сургакчылап турган Тываның Баштыңының албан-хүлээлгезин күүседип турар Владислав Ховалыг республикада суг халавы нарыыдааны-биле, Тывазынче чанар ужурга таварышкан.

Республика национал төлевилелдер боттаныышкыны-биле чаарттынып, сайзыраар 28.05.2021 Республика национал төлевилелдер боттаныышкыны-биле чаарттынып, сайзыраар

Чурттуң Президентизи В. Путин Тываның баштыңының албан-хүлээлгезин түр үеде күүседир кылдыр В. Ховалыгны томуйлап тура, ооң кичээнгейин бир дугаарында национал сорулгалар күүселдезинче угландырган.

Май 26-ның хүнүнде республика девискээринде оруктарда байдал дугайында 27.05.2021 Май 26-ның хүнүнде республика девискээринде оруктарда байдал дугайында

Россияның Онза байдалдар яамызының Тыва Республикада кол эргелели май 27-де, республика оруктарында байдалдың дугайында дыңнатканы болза:

Республика девискээринде чаа коронавирус талазы-биле санитар-эпидемиологтуг байдал 27.05.2021 Республика девискээринде чаа коронавирус талазы-биле санитар-эпидемиологтуг байдал

Россияның хереглекчилер эргелерин камгалаар болгаш хайгаараар албанның Тыва Республикада эргелелиниң дыңнатканы-биле алырга, лабораторлуг шинчилел түңнели-биле коронавирус халдавырындан чаа аараан 6 кижини май 26-да бүрүткээн.

«Чемгерикчи инек малым» төлевилелдиң боттаныышкыны 26.05.2021 «Чемгерикчи инек малым» төлевилелдиң боттаныышкыны

Ук төлевилелдиң 2019 чылда киржикчилери бо чылдың киржикчилеринге 250 баш инекти дамчыдар.

Тываның хемнеринде сугнуң деңнелиниң дугайында дыңнадыг 26.05.2021 Тываның хемнеринде сугнуң деңнелиниң дугайында дыңнадыг

Тываның гидрометеорология болгаш долгандыр хүрээлелге мониторинг төвүнүң дыңнатканы-биле алырга, эрткен хүнде Каа-Хем хемниң суу - 100 ажыг сантиметрге, Улуг-Хем биле Бии-Хем хемнерниң суу ортумаа-биле 48 сантиметрге улгаткан.

Экономиктиг байдалдарны көрүп, Тываның хөгжүлдезиниң тускай программазынга эдилгелерни киирер 26.05.2021 Экономиктиг байдалдарны көрүп, Тываның хөгжүлдезиниң тускай программазынга эдилгелерни киирер

Тываның Чазаа республиканың социал-экономиктиг хөгжүлдезиниң чамдык төлевилелдеринден ойталап, ёзулуг беримчелиг төлевилелдер-биле ону солуур. Тываның Баштыңының албан-хүлээлгезин күүседип турар Владислав Ховалыг социал четкилерде бодунуң арынынга ооң дугайында дыңнаткан.

Тываның чедери берге суурларындан школачыларны шылгалдаларже ОБЯ-ның катерлери-биле чедирер 26.05.2021 Тываның чедери берге суурларындан школачыларны шылгалдаларже ОБЯ-ның катерлери-биле чедирер

Майның 24-тен тоску классчыларның күрүне түңнел аттестациялары эгелээн. Республиканың өөредилге болгаш эртем сайыдының албан-хүлээлгезин күүседип турар Солангы Тамчай шылгалда кампаниязынга белеткелдиң дугайында республика чазаанга илеткээн.

Тывада уругларның чайгы дыштанылга лагерьлеринге 18 муң ажыг школачылар дыштаныр 25.05.2021 Тывада уругларның чайгы дыштанылга лагерьлеринге 18 муң ажыг школачылар дыштаныр

Тывада 184 кадыкшылга лагерьлери уругларның чайгы дыштанылгазын организастаар. Бөгүн республика чазаанга дыштанылга сезонунга белеткел дээш харыысалгалыг яамылар болгаш ведомстволарның удуртукчулары ынчаар отчеттаан.

60 хардан өрү назылыг чурттакчы чонну ковидке удур тарыыры-биле Тыва РФ-те 3-кү черде 25.05.2021 60 хардан өрү назылыг чурттакчы чонну ковидке удур тарыыры-биле Тыва РФ-те 3-кү черде

Тывада коронавируска удур тарылганың долу курузун 33013 алган, тарыышкын алыр ужурлуг 124 муң кижилерниң 26 %.

Тывада саргы энцефалиди-биле аараан бирги таварылганы бүрүткээн 25.05.2021 Тывада саргы энцефалиди-биле аараан бирги таварылганы бүрүткээн

Тываның Чазааның неделя санының аппарат хуралында ооң дугайында медээни дыңнаткан. Роспотребнадзорнуң регион эргелелиниң медээзи-биле алырга, Туранның 1 дугаар школазының бирги классчызы оон аараан.

Гидрометеотөп Тывага чаъстаарын дыңнаткан, а камгалакчылар айыыл чок чоруктуң хемчеглерин сагыырынче чонну кыйгырган 25.05.2021 Гидрометеотөп Тывага чаъстаарын дыңнаткан, а камгалакчылар айыыл чок чоруктуң хемчеглерин сагыырынче чонну кыйгырган

Тываның гидрометеорология база долгандыр хүрээлел мониторингизиниң төвү бо неделяда чаъстаарын, чамдык кожууннарга хар чагганындан, суг көдүрлүп болурун дыңнаткан.

Регионнуң күрүнениң чуртталга оран-сава инспекциязының чаа удуртукчузун томуйлаан 25.05.2021 Регионнуң күрүнениң чуртталга оран-сава инспекциязының чаа удуртукчузун томуйлаан

Тыва Республиканың күрүнениң чуртталга оран-сава инспекциязы болгаш тудуг хайгаарал албанының удуртукчузунга ооң мурнунда ол ведомствону удуртуп турган Мерген Ооржакты томуйлаан.

Тываның Чазааның даргазының чаа оралакчызын томуйлаан 24.05.2021 Тываның Чазааның даргазының чаа оралакчызын томуйлаан

Тываның Баштыңының албан-хүлээлгезин күүседип турар В. Ховалыг албан-дужаалче кирген соонда, республика чазаан халаан турганын сагындыраал. Ажыл-агыйжы чоруун, билиг-мергежилин көрүп тургаш, чазактың чаа кежигүннерин томуйлаары уламчылап турар.

“Сорунза” төлевилел чорудуу-биле тудуг ажылдары эгелээн 24.05.2021 “Сорунза” төлевилел чорудуу-биле тудуг ажылдары эгелээн
2021 чылда «Сорунза» төлевилел-биле республиканың 7 биче суурларынга чаа культура одаан тудары планнаттынган.

Тывада "Аъттыг шериг марафону" биле "Шериг ралли" маргылдаалары эгелээн 22.05.2021 Тывада "Аъттыг шериг марафону" биле "Шериг ралли" маргылдаалары эгелээн

Май 22-де Кызыл хоорайның төп шөлүнге, 2021 чылдың бүгү-делегей чергелиг армейжи оюннарның “Шериг ралли” болгаш «Аъттыг шериг марафону» маргылдааларның байырлыг ажыдыышкыны болуп эрткен.

Владислав Ховалыг Россияның камгалал сайыды Сергей Шойгуга төрүттүнген хүнү-биле байырын чедирген 21.05.2021 Владислав Ховалыг Россияның камгалал сайыды Сергей Шойгуга төрүттүнген хүнү-биле байырын чедирген

Бөгүн Россияның камгалал сайыды Сергей Шойгу 66-гы төрүттүнген хүнүн демдеглеп турар. Тыва Республиканың Баштыңы албан-хүлээлгени күүседип турар Владислав Ховалыг байырны чедирген:

Буянныг сеткилдиг мергежилдиң каңнакчызы – республиканың эмчи колледжизи 75 харлаан 21.05.2021 Буянныг сеткилдиг мергежилдиң каңнакчызы – республиканың эмчи колледжизи 75 харлаан

Республикада хоочун өөредилге черлериниң бирээзи – эмчи колледжизи 75 харлаан юбилейлиг байырлалын демдеглеп турар.

Республика девискээринде часкы суг үерлээшкини 21.05.2021 Республика девискээринде часкы суг үерлээшкини
Сөөлгү хонуктарда үргүлчүлелдиг чаъс тайгалар бажында эрээн хар суу-биле каттышкаш, улуг-бичии хемнер чоогу черлерде онза байдалды тургускан.

Тываның Баштыңы албан-хүлээлгезиниң түр када күүседикчизи республиканың социал-экономиктиг хөгжүлдезиниң тускай программазының төлевилелдерин боттандырар айтырыгларны инвесторлар-биле сайгарган 20.05.2021 Тываның Баштыңы албан-хүлээлгезиниң түр када күүседикчизи республиканың социал-экономиктиг хөгжүлдезиниң тускай программазының төлевилелдерин боттандырар айтырыгларны инвесторлар-биле сайгарган

Тываның Чазааның даргазынга «Чедер» санаторлуг-курорт комплекизиниң, бойдус байлаан болбаазырадыр фабрика биле ыяшты бүрүнү-биле болбаазырадып ажыглаар бүдүрүлгени тудар талазы-биле илеткээн.

Тывада 18080 уругнуң чайгы дыштанылгазын организастаар 19.05.2021 Тывада 18080 уругнуң чайгы дыштанылгазын организастаар

Тываның көдээ черлеринде 163 хүндүскү лагерьлерге - 14245, хоорай чоогунда 21 лагерьге - 3835, шупту 184 лагерьге ниитизи-биле 18080 уругну чайгы дыштанылгаже хаара тудары планнаттынган.

Тывада 8 муң ажыг доозукчу күрүнениң түңнел шылгалдазын дужаар 19.05.2021 Тывада 8 муң ажыг доозукчу күрүнениң түңнел шылгалдазын дужаар

Күрүнениң чаңгыс аай шылгалдазын тоску класстың - 5326, он бирги класстың – 3227 доозукчулары дужаар.

Тываның эрге-чагыргазы “хөлегеден” бизнестиң база ажылдакчыларның үнеринге күрүне деткимчелери-биле дузалаар 18.05.2021 Тываның эрге-чагыргазы “хөлегеден” бизнестиң база ажылдакчыларның үнеринге күрүне деткимчелери-биле дузалаар

Ажыл чоктар санын кызырып, ажыл хандырылгазын хөлегеден уштурун чедип алыр айтырыглар - май 17-де Тываның Баштыңының албан-хүлээлгезин күүседип турар Владислав Ховалыгның даргалааны ээлчеглиг аппарат хуралында кол тема болган.

Тываның 10 улуг үндүрүг төлекчилериниң санында даг-тывыш компаниялары кирген 17.05.2021 Тываның 10 улуг үндүрүг төлекчилериниң санында даг-тывыш компаниялары кирген

Тываның башкарыкчы дагжы компаниялары - "Ойна", "Лунсин", "Межегейхөмүр", "Тардан голд" база Тываның даг-руда компаниязы 2020 чылдың түңнелдери-биле, республиканың он улуг үндүрүг төлекчилериниң санынче кирген.

Республикада чаа коронавирус халдавырының талазы-биле ниити байдал 17.05.2021 Республикада чаа коронавирус халдавырының талазы-биле ниити байдал

Тываның Чазааның ээлчеглиг аппарат хуралының бирги айтырыы – республикада оперативтиг байдалдар кандыгыл деп сайгарылгадан эгелээн.

Тываның Баштыңының албан-хүлээлгезин күүседип турар Владислав Ховалыгның Бүгү-делегейниң өг-бүле хүнү-биле байыр чедириишкини 15.05.2021 Тываның Баштыңының албан-хүлээлгезин күүседип турар Владислав Ховалыгның Бүгү-делегейниң өг-бүле хүнү-биле байыр чедириишкини

Хүндүлүг, чаңгыс чер-чурттуглар! Бүгү-делегейниң өг-бүле хүнү-биле силерге байыр чедирип тур мен.

Вице-премьер Александр Новак улуг күчүлүг чырык дамчыдар немелде шугумну тудар дээн Тываның планын деткээн 14.05.2021 Вице-премьер Александр Новак улуг күчүлүг чырык дамчыдар немелде шугумну тудар дээн Тываның планын деткээн

Тыва Республика баштыңы албан-хүлээлгениң түр када күүседикчизи Владислав Ховалыг ажыл-албан аайы-биле Москва хоорайга чорааш, Россия Чазааның даргазының оралакчызы, одалга-энергетика комплекизин башкарып турар Александр Новак-биле ужурашкан.

Федералдыг тудуг сайыды Ирек Файзуллин Тыва Рспублика баштыңының албан-хүлээлгезин түр када күүседип турар Владислав Ховалыг-биле ажыл-агыйжы байдалда ужурашкан 14.05.2021 Федералдыг тудуг сайыды Ирек Файзуллин Тыва Рспублика баштыңының албан-хүлээлгезин түр када күүседип турар Владислав Ховалыг-биле ажыл-агыйжы байдалда ужурашкан

Россия Федерациязының Тудуг болгаш чуртталга-коммунал ажыл-агый сайыды Ирек Файзуллин база Тыва Республика баштыңының албан-хүлээлгезин түр када күүседип турар Владислав Ховалыг-биле дүүн ужурашкан.

Тыва көжүп чоруур 20 хире диагностика комплекстерин алыр 14.05.2021 Тыва көжүп чоруур 20 хире диагностика комплекстерин алыр

Россияның Кадык камгалал яамызы 21 мобильдиг эмчи комплекизин садып алыр акша-хөреңгини Тывага тускайлаар.

Тываның Чазаанда чаа томуйлаашкыннар 13.05.2021 Тываның Чазаанда чаа томуйлаашкыннар

Тываның Баштыңының албан-хүлээлгезин түр када күүседип турар Владислав Ховалыг юстиция яамызы биле тарифтер албанының чаа удуртукчуларын томуйлаан.

Тываның чону кажыыдалдың митингинде 13.05.2021 Тываның чону кажыыдалдың митингинде

Кээргел чок каржызы-биле ажы-төлдүң амы-тынын алгаш баргаш, чоннуң килеңин болдурган бо болуушкун чүгле татар чонга эвес, а Россияның хөй санныг акы-дуңмалышкы чоннарынга аар согуг болган.

Тывада 68 муң ажыг өөреникчилер күрүнеден 10 муң рубльдиң деткимчезин алыр 13.05.2021 Тывада 68 муң ажыг өөреникчилер күрүнеден 10 муң рубльдиң деткимчезин алыр

Тываның Чазаа чаа социал төлевирлерни кымнар алырын база кайы хире хемчээлди алырын сайгарып көрген. 16913 долу эвес өг-бүлелерде 8-тен 16 харлыг уруг бүрүзүнге 6106,5 рубль акшаны төлеп эгелээр.

Тываның чурттакчыларынга профилактиктиг хемчеглерни эдерерин, а өске черлерден келгеннерге ийи неделя иштинде бот-аңгыланыр чурумну сагыырын сүмелээн 12.05.2021 Тываның чурттакчыларынга профилактиктиг хемчеглерни эдерерин, а өске черлерден келгеннерге ийи неделя иштинде бот-аңгыланыр чурумну сагыырын сүмелээн

Тывада апрельдиң ортандан бээр коронавирустан аарыыр чорук 44,4 хуу көвүдээни демдеглеттинген. Мөңгүн-Тайга кожуунда байдал нарын.

Республиканың хову шөлдеринде часкы хову ажылдары эгелээн 12.05.2021 Республиканың хову шөлдеринде часкы хову ажылдары эгелээн

Бо чылын 700 хире ажылчыннарлыг 144 ажыл-агыйлар часкы хову ажылдарынче кирер деп, республиканың Көдээ ажыл-агый яамызы дыңнаткан.

Владислав Ховалыг Казаньда хай-халаптың уржуу-биле кажыыдалын илереткен 11.05.2021 Владислав Ховалыг Казаньда хай-халаптың уржуу-биле кажыыдалын илереткен

Тыва Республиканың Баштыңы албан-хүлээлгениң күүседикчизи Татарстанның президентизи Рустам Миннихановка, Казаньның школазында хай-халаптың түңнелинде чок болган кижилерниң чоок улузунга кажыыдалын илередип, регионнуң өөредилге албан черлеринге айыыл чок чоруктуң хемчеглерин күштелдирерин айыткан.

Республикада мал оолдаашкыны адакталган 11.05.2021 Республикада мал оолдаашкыны адакталган
Республиканың Көдээ ажыл-агый база аъш-чем яамызының медээзи-биле алырга, 700668 баш төрүүр шээр малдан 560535 чаш төлдү ап, 80 % чедир күүседири планнаттынган. Май 10-нуң хүнүнге чедир 559897 баш анай-хураган камгалап алдынган.

Тываның Баштыңының албан-хүлээлгезин түр када күүседип турар В.Ховалыг стратегтиг чугула объектилерни хынап четкен 10.05.2021 Тываның Баштыңының албан-хүлээлгезин түр када күүседип турар В.Ховалыг стратегтиг чугула объектилерни хынап четкен

Май 10-да Владислав Ховалыг бо одалга сезонун доозарынга объектилериниң беленин база келир үеде планнарын адырның удуртукчулары-биле чугаалашкан.

Тываның Баштыңының албан-хүлээлгезин күүседип турар В. Ховалыгның Улуг Тиилелге хүнү-биле байыр чедириишкини 09.05.2021 Тываның Баштыңының албан-хүлээлгезин күүседип турар В. Ховалыгның Улуг Тиилелге хүнү-биле байыр чедириишкини

Эргим хоочуннар! Хүндүлүг чаңгыс чер-чурттуглар! 
 Ада-чурттуң Улуг дайынынга улуг секти салган Тиилелгениң салют оттарын аткан хүнден бээр таптыг-ла 76 чыл эрткен. Улуг Тиилелгениң хүнү-биле силер бүгүдеге чүрээм ханызындан байыр чедирип тур мен!

Владислав Ховалыг Ада-чурттуң Улуг дайынының хоочуну Наталья Масловага Тиилелге хүнү-биле байырны чедирген 08.05.2021 Владислав Ховалыг Ада-чурттуң Улуг дайынының хоочуну Наталья Масловага Тиилелге хүнү-биле байырны чедирген

Тываның Баштыңының албан-хүлээлгезин күүседип турар Владислав Ховалыг республиканың чурттакчы чонунуң өмүнээзинден Ада-чурттуң дайынынга кол байырлал - Улуг Тиилелге хүнү-биле бүгү хоочуннарны төлээлээн Наталья Ивановна Масловага байыр чедирери-биле фронтучуга аалдап четкен.

Тываның Баштыңының албан-хүлээлгезин күүседип турар Владислав Ховалыг Кочетов суурга ажыл-албан аайы-биле четкен 08.05.2021 Тываның Баштыңының албан-хүлээлгезин күүседип турар Владислав Ховалыг Кочетов суурга ажыл-албан аайы-биле четкен

Тыва Республиканың Конституция хүнүнде Владислав Ховалыгның удуртулгазы-биле республика чазааның кежигүннери 2021 чылда Бүгү-Тываның Тургузукчу хуралы болуп эрткен төөгүгүлүг чер - Кочетов суурга барып четкен.

Тывада «Звезда-Кызыл» чаа радио дамчыдылгазын эгелээн 07.05.2021 Тывада «Звезда-Кызыл» чаа радио дамчыдылгазын эгелээн

Май 7-де болур Радио хүнүнүң бүдүүзүнде, «ТываМедиаГрупп» парлалга бажыңынга, 104.4 FM чалгыынга үнүп эгелээр «Звезда-Кызыл» чаа чалгыгны ажылдаткан. Радиодамчыдылга башкарыкчылары радиостудияның бирги аалчызы - Тываның Баштыңының албан-хүлээлгезин күүседип турар Владислав Ховалыгка элээн каш айтырыгларны салган.

Тываның Баштыңының албан-хүлээлгезиниң түр када күүседикчизи Бай-Хаак суурже оруктуң база “Чедер” курорт-дыштанылга комплекизиниң тудугларын хынаан 07.05.2021 Тываның Баштыңының албан-хүлээлгезиниң түр када күүседикчизи Бай-Хаак суурже оруктуң база “Чедер” курорт-дыштанылга комплекизиниң тудугларын хынаан

Владислав Ховалыг Таңды база кызыл кожууннарда тудуушкунда база септелгедеобъектилерни хынап чорааш, чагыг кылыкчылары ажылдың шынарынче хыналданы күштелдиреринче, а тудугжулар керээде хүлээнген ажылын үе-шаанда шынарлыг кылырынче кичээнгейни угландырган.

Владислав Ховалыг Тыва Республиканың Конституциязы – Үндезин Хоойлузунуң хүнү-биле республиканың чонунга байырны чедирген 06.05.2021 Владислав Ховалыг Тыва Республиканың Конституциязы – Үндезин Хоойлузунуң хүнү-биле республиканың чонунга байырны чедирген

Хүндүлүг, чаңгыс чер-чурттугларым! 
Тыва Республиканың күрүне байырлалы – Конституция хүнү-биле чүрээмниң ханызындан байыр чедирип тур мен!

Тываның Чазаанга өскүстерге бажыңнар тудуунуң дугайында чугаалашкан 06.05.2021 Тываның Чазаанга өскүстерге бажыңнар тудуунуң дугайында чугаалашкан

Тываның Чазаанга өскүс болгаш ада-иезиниң хайгааралы чок арткан уругларны чурттаар чер-биле хандырарының талазы-биле хуралдаан. 2008 чылдан бээр ол план 74 хуу күүсеттинген.

Чазак даргазының оралакчызы – экономика сайыдын томуйлаан 05.05.2021 Чазак даргазының оралакчызы – экономика сайыдын томуйлаан

Тыва Республиканың Чазааның даргазының оралакчызы – регионнуң экономика яамызының удуртукчузунда Айдыс Сатты томуйлаан.

Тываның Чазаанга “бок реформазын” боттандырар айтырыгларны чугаалашкан 05.05.2021 Тываның Чазаанга “бок реформазын” боттандырар айтырыгларны чугаалашкан

Вторникте, май 4-те, Чазак бажыңынга Тывада, ылаңгыя Кызылда элээн берге байдалда кадыг боктарны чок кылырының айтырыын чугаалашкан ажылчын хурал болуп эрткен.

Корум-чурум камгалалы – бирги черде 04.05.2021 Корум-чурум камгалалы – бирги черде

Майның узун дыштаныр хонуктарында республикада корум-чурумну тудуп, айыыл чок чорукту хандырары-биле комплекстиг профилактика хемчеглери чоруп турар. Күүсекчи эрге-чагырга база корум-чурум камгалаар структура органнары республиканың хоорайлар, кожууннарында байдалды хайгаарап, кезээде белен байдалда.

Тываның Чазаанга чаа коронавирус халдавырының эпидемиологтуг байдалын чугаалашкан 04.05.2021 Тываның Чазаанга чаа коронавирус халдавырының эпидемиологтуг байдалын чугаалашкан

Тываның Баштыңының албан-хүлээлгезин күүседип турар Владислав Ховалыгның удуртканы аппарат хуралында, Росхереглелхайгааралының ТР-де эргелелиниң удуртукчузу Людмила Салчак май 3-түң көргүзүү-биле, лабораторияга бадыткаттынган 15826 аарыг кижи, оларның санында 2 237 уруглар бүрүткеттинген деп дыңнаткан.

Владислав Ховалыг Кызылда тудуг объектилерин хынаан 03.05.2021 Владислав Ховалыг Кызылда тудуг объектилерин хынаан

Республика Баштыңы албан-хүлээлгени күүседип турар Владислав Ховалыг Кызыл хоорайда тудуг объектилерин хынаан.

Чадаанада республиканың аът чарыжы 02.05.2021 Чадаанада республиканың аът чарыжы

Апрель 30-де Чөөн-Хемчик кожууннуң Бора-Булак деп черге аът чарыжының сезонун ажыткан база Тыва Арат Республиканың 100 чылынга уткуштур республиканың 28-ки аът чарыжы болуп эрткен. Республиканың ырак-чоок кожууннарындан 377 аътты алды аңгы салыгга чарыштырган.

Тываның Чазаанга күш-ажылдың мурнакчыларынга күрүне шаңналдарын тывыскан 01.05.2021 Тываның Чазаанга күш-ажылдың мурнакчыларынга күрүне шаңналдарын тывыскан

Россия Федерациязының болгаш Тыва Республиканың күрүне шаңналдарын тыпсыр байырлыг ёзулал Чазак Бажыңынга болуп эрткен.  Тываның Баштыңының хүлээлгезин түр када күүседип турар Владислав Ховалыг болгаш Дээди Хуралдың даргазы Каң-оол Даваа аңгы-аңгы адырларның 19 мурнакчыларынга база хоочуннарынга шаңнал-макталдарны тывыскан.

Тыва Республиканың чер болгаш өнчү хамаарылгаларның сайыдында А. Чюдюкту томуйлаан 30.04.2021 Тыва Республиканың чер болгаш өнчү хамаарылгаларның сайыдында А. Чюдюкту томуйлаан

Айдын Чюдюк Тыва Республиканың Чер болгаш өнчү хамаарылгаларның яамызының удуртукчузу кылдыр томуйлаткан.

Тыва Республиканың садыглажылга керээзиниң системазын таарыштырар талазы-биле хүлээлгени күүседир сайытты томуйлаан 30.04.2021 Тыва Республиканың садыглажылга керээзиниң системазын таарыштырар талазы-биле хүлээлгени күүседир сайытты томуйлаан

Тываның Баштыңының албан-хүлээлгезиниң түр када күүседикчизи Айдың Шаравиини күрүне садыглажылгазының талазы-биле яамының удуртукчузунга томуйлаан.

Частың болгаш Күш-ажылдың байырлалын база 1941-1945 чылдарда Ада-чурттуң Улуг дайынынга Тиилелгениң 76 чылын байырлаарының планы 30.04.2021 Частың болгаш Күш-ажылдың байырлалын база 1941-1945 чылдарда Ада-чурттуң Улуг дайынынга Тиилелгениң 76 чылын байырлаарының планы

Роспотребнадзорнуң ТР-де эргелелиниң сүмелээни-биле, Частың болгаш Күш-ажылдың байырлалын база 1941-1945 чылдарда Ада-чурттуң Улуг дайынынга Тиилелгениң 76 чылын байырлаарының планын бадылаттынган.

Тыва «Тиилелгениң диктантызынга киржир» 29.04.2021 Тыва «Тиилелгениң диктантызынга киржир»

Апрель 29-та Россияда “Тиилелгениң диктантызы” делегейниң төөгү акциязынга 80 чурттар киржип, 16 муң шөлчүгештерни киржикчилерге белеткээн.

Кеземче-күүселде системазының албан черлерин Кызылдан ырадыр 29.04.2021 Кеземче-күүселде системазының албан черлерин Кызылдан ырадыр

Тываның Баштыңының албан-хүлээлгезин күүседип турар Владислав Ховалыг Москвага ажыл-агыйжы сургакчылаашкын үезинде, Кеземче күүселдезиниң федералдыг албанының директору (ФСИН России) Александр Калашников-биле Россияның Кеземче күүселдезиниң федералдыг албанының системазын хөгжүдер чаа концепцияга даянгаш, кеземче-күүселде системазының албан черлерин (колониялар, СИЗО, кара-бажыңнар болгаш өске-даа) чурттакчылыг черлерден ырады көжүрер айтырыгны чугаалашкан.

«Социал картофель» төлевилелди калбарткан 28.04.2021 «Социал картофель» төлевилелди калбарткан

Республикага огород ажыл-агыйын хөгжүдер айтырыгларны сайгарган ажылчын хурал В. Ховалыгның удуртулгазы-биле болуп эрткен.

Хавырга даанга Будданың тураскаалын тургузар 28.04.2021 Хавырга даанга Будданың тураскаалын тургузар

Хавырга дааның кырынга (Белдир даанга) Будданың тураскаалын тургузар дугайында ажыл-агыйжы чугаага Тываның Баштыңының албан-хүлээлгезин күүседип турар Владислав Ховалыг, Тываның Камбы-ламазының дузалакчызы Аяс башкы, Национал музейниң директору Каадыр-оол Бичелдей, Кызыл кожууннуң чагырга даргазы Ай-Хаан Догур-оол, Националдар херектериниң талазы-биле агентилелдиң директору Евгений Овсянников, «Тывахамаатытөлевилел» специализи Орлан Донгак база вице-премьер Олег Бады киришкен.

Тывада тиилекчи улусчу инициативаларны боттандырар 28.04.2021 Тывада тиилекчи улусчу инициативаларны боттандырар

Республикада 2021 чылды улусчу инициативаларның чылы кылдыр чарлаан. Республиканың чурттакчы чонунуң идип үндүрген улучу инициативаларын боттандырар “Улусчу чөвүлел” төлевилел февральда эгелээн.

Кызылда делегей чергелиг конференция ажылын эгелээн 27.04.2021 Кызылда делегей чергелиг конференция ажылын эгелээн

Тыва Арат Республиканың 100 чылынга база Биосфера шинчилээр Убсу-Нурнуң делегей төвүнүң 30 чылынга тураскааткан «Тыва Республикада эртемниң болгаш инновацияның хөгжүлдезинге «Убсу-Нур экспериментизи» российжи-моол программаның ролю» деп делегей чергелиг эртем-практиктиг конференция апрель 27-де ажылын эгелээн.

Тыва Республиканың “Мээң бизнезим” төп чурттуң шылгараңгай 10 төптериниң санынче кирген 27.04.2021 Тыва Республиканың “Мээң бизнезим” төп чурттуң шылгараңгай 10 төптериниң санынче кирген

Россияның экономиктиг хөгжүлде сайыды Максим Решетников Калининград облазынга болуп эрткен Сайгарлыкчы чоруктуң инфраструктуразын хөгжүдер талазы-биле бүгү-российжи конференцияда “Мой бизнес” төптериниң ниити национал рейтингизинде шылгараан регион төптерин айыткан.

2021 чылда күрүнениң түңнел аттестациязын чедимчелиг эрттирер айтырыгларны чугаалашкан 27.04.2021 2021 чылда күрүнениң түңнел аттестациязын чедимчелиг эрттирер айтырыгларны чугаалашкан

Апрель 26-да республика чазааның аппарат хуралында, 2021 чылда республика девискээринге күрүнениң түңнел аттестациязын эрттирерин чугаалашкан.

Владислав Ховалыг Тыва Республиканың Чазаан халаан 26.04.2021 Владислав Ховалыг Тыва Республиканың Чазаан халаан

Апрель 26-да эрткен аппарат хуралында, Тываның Баштыңының албан-хүлээлгезин күүседип турар Владислав Ховалыг амгы чазакты халаштырып турарын дыңнаткан.

ТР-ниң бойдус курлавырлары болгаш экология сайыдының албан-хүлээлгезин күүседир кылдыр Г. Ондарны томуйлаан 26.04.2021 ТР-ниң бойдус курлавырлары болгаш экология сайыдының албан-хүлээлгезин күүседир кылдыр Г. Ондарны томуйлаан

"Межегейхөмүр" хөмүр-даш компаниязы" КХН-ниң долгандыр хүрээлел талазы-биле инженери Григорий Ондарны Тыва Республиканың бойдус курлавырлары болгаш экология сайыдының албан-хүлээлгезин күүседир кылдыр томуйлаан.

Орук-транспорт комплекизинде чаа сайытты томуйлаан 26.04.2021 Орук-транспорт комплекизинде чаа сайытты томуйлаан

Апрель 26-да Тываның Баштыңының албан-хүлээлгезин күүседип турар Владислав Ховалыг Шораан Чыргал-оолду орук-транспорт комплекизиниң сайыдында томуйлаан. Ш. Ховалыг сайыттың оралакчызы тургаш, орук тудуу, септелгези, ажаалдазы дээн адырның ажылын удурткан.

Тываның кадык камгалал сайыды албан-хүлээлгени күүседир кылдыр А. Югайны томуйлаан 26.04.2021 Тываның кадык камгалал сайыды албан-хүлээлгени күүседир кылдыр А. Югайны томуйлаан

Тываның Баштыңының албан-хүлээлгезин күүседип турар Владислав Ховалыг республиканың 1 дугаар эмнелгезиниң кол эмчизиниң кезиишкин талазы-биле оралакчызы Югай Анатолий Константиновичини республиканың кадык камгалал сайыдының албан-дужаалын күүседир кылдыр томуйлаан.

Тываның Чазаа ТР-ниң Дээди Хуралынга 2020 чылда ажыл-чорудулгазын илеткээн 24.04.2021 Тываның Чазаа ТР-ниң Дээди Хуралынга 2020 чылда ажыл-чорудулгазын илеткээн

Тыва Республиканың Дээди Хуралынга (парламентизинге) республика чазааның 2020 чылда кылган ажыл-чорудулгазын таныштырган. Республика Чазааның даргазының бирги оралакчызы Александр Брокерт депутаттарның мурнунга чылдың түңнелдерин кысказы-биле илеткээн.

Арага продукциязын хоойлуга чөрүштүр чажыт садып-саарар чорукту илередип, ону болдурбас дээн мөөрейниң тиилекчилерин шаңнап-мактаан 23.04.2021 Арага продукциязын хоойлуга чөрүштүр чажыт садып-саарар чорукту илередип, ону болдурбас дээн мөөрейниң тиилекчилерин шаңнап-мактаан

Апрель 22-де, Тываның Чазак бажыңынга “Тыва Республиканың девискээринге чажыт арага болгаш спирт холумактыг продукцияны садып-сарар чорукту илередип тыварынга шылгараан полицейжи (патруль бөлүү)” база «Тыва Республиканың девискээринде тергиидээн улусчу дружина» мөөрейлерниң тиилекчилерин шаңнаар езулал болуп эрткен.

Ак-Суг чыдынын шиңгээдир төлевилелдиң күүселдезин чугаалашкан 23.04.2021 Ак-Суг чыдынын шиңгээдир төлевилелдиң күүселдезин чугаалашкан

Апрель 22-де Тываның Баштыңының албан-хүлээлгезин күүседип турар Владислав Ховалыг «Голевтиң даг-руда компаниязы» КХН-ниң чиңгине директору Василий Кузичев-биле кады Ак-Сугнуң чес-профир чыдынын шиңгээдир инвестиция төлевилели кайы хире чоруп турарын чугаалашкан.

Часкы хову ажылдары доктааттынган агротехниктиг үеде эгелээр 22.04.2021 Часкы хову ажылдары доктааттынган агротехниктиг үеде эгелээр

Көдээ ажыл-агый яамызының медээзи-биле алырга, часкы хову ажылдарынче 144 ажыл-агый кирер, аңаа 700 кижи ажылдаар.

Оваарымчалыг болуңар: халдавырның өскерилген хевири - Sars-Cov-19 британ штамм. Эпидемияга удур хемчеглерни суларадып болбас 22.04.2021 Оваарымчалыг болуңар: халдавырның өскерилген хевири - Sars-Cov-19 британ штамм. Эпидемияга удур хемчеглерни суларадып болбас

Роспотребнадзорнуң ТР-де эргелелиниң дыңнатканы-биле алырга, Сибирь болгаш Ыраккы Чөөн чүкте Иркутскиниң чумага удур эртем-шинчилел институдунуң биологтуг материалды шинчилээниниң түңнели-биле, республикада халдавырлыг аарыгның Sars-Cov-19 британ штаммы бүрүткеттинген.

Владислав Ховалыгның Москвага ажыл-агыйжы сургакчылаашкынының түңнелдери 22.04.2021 Владислав Ховалыгның Москвага ажыл-агыйжы сургакчылаашкынының түңнелдери

Тываның Баштыңының албан-хүлээлгезин күүседип турар Владислав Ховалыг РФ-тиң Президентизи Владимир Путинниң Федералдыг Хуралынга чаңчылчаан Айыткалын таныштырган езулалга киришкен соонда, республикада ээп чанып келген.

Чурттуң Президентизиниң Айыткалы: деткимчениң чаа хемчеглери база экономиктиг хөгжүлдеге чогуур байдалдарны тургузары 22.04.2021 Чурттуң Президентизиниң Айыткалы: деткимчениң чаа хемчеглери база экономиктиг хөгжүлдеге чогуур байдалдарны тургузары

Апрель 21-де, Москваныы-биле 12:00 шакта, «Манеж» төп делгелге залынга РФ-тиң Президентизи В.В. Путин Федералдыг Хуралга күрүне баштыңының көрүүшкүнү-биле чуртту хөгжүдер концепциялыг документ - чылдың бээр Айыткалын таныштырган.

Тывада «Тиилелгениң диктантызынга» белеткел эгелээн 21.04.2021 Тывада «Тиилелгениң диктантызынга» белеткел эгелээн

Апрель 29-та 18.00 шакта, бүгү Россияга эртер “Тиилелгениң диктантызы” делегейниң төөгү акциязын республика девискээринге белеткеп эрттирериниң оргкомитеди апрель 20-де чыылган.

Тыва Республиканың баштыңының албан-хүлээлгезин күүседип турар Владислав Ховалыг РФ-тиң чырыдыышкын яамызының удуртукчузу-биле ужуражыр 21.04.2021 Тыва Республиканың баштыңының албан-хүлээлгезин күүседип турар Владислав Ховалыг РФ-тиң чырыдыышкын яамызының удуртукчузу-биле ужуражыр

Апрель 21-те, Тываның Баштыңының албан-хүлээлгезин күүседикчизи Владислав Ховалыг Россия Федерациязының чырыдыышкын сайыды Сергей Кравцов-биле республиканың өөредилге системазында чугула айтырыгларны сайгарып чугаалажыр.

Республика Чазаанга чайгы кадыкшылга кампаниязынга белеткелди чугаалашкан 20.04.2021 Республика Чазаанга чайгы кадыкшылга кампаниязынга белеткелди чугаалашкан

Өөредилге болгаш эртем сайыды Солангы Тамчай чазактың аппарат хуралында 2021 чылда чайгы кадышылга кампаниязы кайы хире чоруп турарын чугаалаан.

Республикада мал оолдаашкыны 20.04.2021 Республикада мал оолдаашкыны
Мал оолдаашкынының үезинде республика 700668 баш төрүүр шээр малдан 560535 баш анай, хураганны, азы малдың чаш төлүн 80% камгалап алыр планныг.

Тывада ковидке удур хемчеглер уламчылавышаан 20.04.2021 Тывада ковидке удур хемчеглер уламчылавышаан

Россияның хереглекчилерниң эргелерин камгалаар болгаш хайгаараар албанның Тывада эргелелиниң удуртукчузу Людмила Салчак амгы үеде республикада эпидемиологтуг байдалдың дугайында дыңнадыгны чазактың аппарат хуралында кылган.

Тываның Чазаанга орук тудуунуң айтырыгларын чугаалашкан 19.04.2021 Тываның Чазаанга орук тудуунуң айтырыгларын чугаалашкан
«Айыыл чок болгаш шынарлыг автомобиль оруктары» национал төлевилел-биле орук тудуунда 1 230,4 млн. рубль (федералдыг бюджет – 454,0 млн. рубль, республика бюджеди – 776,4 млн. рубль) көрдүнген.

2021 чылда Тыва Республиканың девискээринге суг үерлээшкининге база арга-арыг өрт айыылын айыыл чок эрттиреринге контрольдаашкын 19.04.2021 2021 чылда Тыва Республиканың девискээринге суг үерлээшкининге база арга-арыг өрт айыылын айыыл чок эрттиреринге контрольдаашкын

Апрель 17-де Чазакка, Тыва Республиканың Баштыңының албан-хүлээлгезин түр када күүседип турар Владислав Ховалыг 2021 чылда суг үеринге база өрт айыылынга республиканың кайы хире белеткенгенин сайгарган хуралды эрттирген.

Аварийлиг чуртталга бажыңнарындан хамаатыларны өскээр көжүрер программаның күүселдезинге чазак хуралы болуп эрткен 18.04.2021 Аварийлиг чуртталга бажыңнарындан хамаатыларны өскээр көжүрер программаның күүселдезинге чазак хуралы болуп эрткен

Тыва Республиканың Баштыңының албан-хүлээлгезин түр када күүседип турар Владислав Ховалыг республика девискээринде аварийлиг чуртталга фондузундан хамаатыларны өскээр көжүрер программаның күүселдезиниң дугайында хуралды эрттирген.

Тыва Республиканың Баштыңының албан-хүлээлгезин түр када күүседикчизи Бии-Хемниң көдээ ажыл-агый бүдүрүкчүлери-биле ужурашкан 18.04.2021 Тыва Республиканың Баштыңының албан-хүлээлгезин түр када күүседикчизи Бии-Хемниң көдээ ажыл-агый бүдүрүкчүлери-биле ужурашкан

Апрель 17-де Тыва Республиканың Баштыңының албан-хүлээлгезин түр када күүседип турар Владислав Ховалыг Бии-хем кожуунда көдээ ажыл-агый бүдүрүкчүлериниң ажыл-амыдыралы-биле таныжып четкен.

Тываның Чазаанга Тыва Республиканың социал-экономиктиг хөгжүлдезиниң тускай программазының хемчеглеринге күүселдени сайгарган 17.04.2021 Тываның Чазаанга Тыва Республиканың социал-экономиктиг хөгжүлдезиниң тускай программазының хемчеглеринге күүселдени сайгарган

Апрель 16-да Тыва Республиканың түр када Баштыңы Владислав Ховалыгның удуртулгазы-биле 2020-2024 чылдарда Тыва Республиканың социал-экономиктиг хөгжүлдезиниң тускай программазында хемчеглер кайы хире күүсеттинип турарын чугаалашкан.

Владислав Ховалыг Каа-Хем суурда туттунуп турар СКТ-ни хынаан 17.04.2021 Владислав Ховалыг Каа-Хем суурда туттунуп турар СКТ-ни хынаан

Апрель 16-да, Тыва Республиканың Баштыңының албан-хүлээлгезин түр када күүседип турар Владислав Ховалыг Кызыл кожууннуң төвү Каа-Хем суурда улуг тудугну хынап барган.

Тываның Чазаанга Роснедрниң төлээзи-биле ужуражылга 16.04.2021 Тываның Чазаанга Роснедрниң төлээзи-биле ужуражылга

Тываның Баштыңының хүлээлгезин күүседип турар Владислав Ховалыг Казымал байлактарны ажыглаар талазы-биле федералдыг агентилелдиң болгаш Россияның Эртемнер академиязының Тываның бойдус курлавырларын комплекстиг шинчилээр институттуң (ТувИКОПР СО РАН) төлээлери-биле ужурашкан.

Владислав Ховалыг: политиктиг кандыг-даа үзел-бодал катап тургузуушкун болгаш хөгжүлдеже угланган болза, кичээнгейге база хүндүткелге ол төлептиг 16.04.2021 Владислав Ховалыг: политиктиг кандыг-даа үзел-бодал катап тургузуушкун болгаш хөгжүлдеже угланган болза, кичээнгейге база хүндүткелге ол төлептиг

Апрель 15-те Чазак бажыңынга, Тываның Баштыңының хүлээлгезин күүседип турар Владислав Ховалыг «Чаңгыс демниг Россия», «Чөптүг Россия», «Өзүлде партиязы», «ЛДПР», «КПРФ», «Россияның казактар партиязы», «Россияның коммунистери» партияларның регион салбырларының удуртукчулары-биле ужурашкан.

Владислав Ховалыг агроүлетпүр база индустрия парктарынга четкен 15.04.2021 Владислав Ховалыг агроүлетпүр база индустрия парктарынга четкен

Тываның Баштыңының хүлээлгезин күүседип турар Владислав Ховалыг «АгроТыва» база «Кызыл хоорайның индустриалдыг парыгы» үлетпүр парктары кайы хире туттунуп турарын хынап четкен.

Кызылга «Хостуг тыныш» экологтуг акция эрткен 15.04.2021 Кызылга «Хостуг тыныш» экологтуг акция эрткен

Тываның Баштыңының хүлэлгезин күүседип турар Владислав Ховалыг «Хостуг тыныш» республиканың экологтуг акциязынга киришкен.

Тываның Баштыңының албан-хүлээлгезин күүседип турар Владислав Ховалыг Кызыл хоорайның удуртулгазы-биле найысылалдың чидиг айтырыгларын сайгарып чугаалашкан 14.04.2021 Тываның Баштыңының албан-хүлээлгезин күүседип турар Владислав Ховалыг Кызыл хоорайның удуртулгазы-биле найысылалдың чидиг айтырыгларын сайгарып чугаалашкан

Тываның Баштыңының албан-хүлээлгезин күүседип турар Владислав Ховалыг Кызыл хоорай мэриязының база Төлээлекчилер хуралының удуртулгазы-биле ажылчын ужуражылганы эрттирип, хоорай окуругунуң чидиг айтырыгларын чугаалашкан.

Тываның Баштыңы албан-хүлээлгениң күүседикчизи Владислав Ховалыг чылыдылга-энергетика комплекизиниң айтырыгларын сайгарган ужуражылганы эрттирген 13.04.2021 Тываның Баштыңы албан-хүлээлгениң күүседикчизи Владислав Ховалыг чылыдылга-энергетика комплекизиниң айтырыгларын сайгарган ужуражылганы эрттирген

Тываның Баштыңының албан-хүлээлгезин күүседип турар Владислав Ховалыг одалга болгаш энергетика сайыды Роман Кажин-оол-биле ажыл-агыйжы чугааны кылган.

Тываның Баштыңының албан-хүлээлгезин күүседип турар Владислав Ховалыг: Чазак суларавайн, чаңгыс команда кылдыр ажылдаар 12.04.2021 Тываның Баштыңының албан-хүлээлгезин күүседип турар Владислав Ховалыг: Чазак суларавайн, чаңгыс команда кылдыр ажылдаар

Апрель 12-де, Тываның Баштыңының албан-хүлээлгезин күүседип турар Владислав Ховалыг Тыва Республиканың чазааның кежигүннери-биле аппарат хуралын эрттирип, ажыл-агыйжы сорулгаларны салган:

Тываның Баштыңы албан-дужаалды түр када күүседип турар Владислав Ховалыг тудуг объектилерин хынаан 12.04.2021 Тываның Баштыңы албан-дужаалды түр када күүседип турар Владислав Ховалыг тудуг объектилерин хынаан

Субботада, апрель 10-да, республика Баштыңының хүлээлгезин күүседип турар Владислав Ховалыг солагай талакы дачаларда школа, демир-бетон кылыглар заводу, Бай-Хаакскаяда база Спутник микрорайонунда уруглар садтары – тудуг объектилеринге четкен.

Тываның Баштыңының хүлээлгезин күүседикчизи социал четкилерде аккаунтыларны ажыткан 12.04.2021 Тываның Баштыңының хүлээлгезин күүседикчизи социал четкилерде аккаунтыларны ажыткан

Тываның Баштыңының хүлээлгезин күүседип турар Владислав Ховалыг "ВКонтакте", Instagram, Facebook и Одноклассники социал четкилерде албан езунуң аккуантыларын ажыткан.

Тыва Республиканың Дээди Хуралының депутаттарынга регион баштыңының хүлээлгезин түр када күүседир Владислав Ховалыгны таныштырган 09.04.2021 Тыва Республиканың Дээди Хуралының депутаттарынга регион баштыңының хүлээлгезин түр када күүседир Владислав Ховалыгны таныштырган

Бөгүн, Кызылга, Дээди Хуралдың депутаттарынга, күүсекчи эрге-чагырганың регион органнарының база тус чер бот-башкарылга органнарының удуртукчуларынга Тыва Республиканың Баштыңы хүлээлгениң түр када күүседикчизи Владислав Ховалыгны таныштырган.

СФО-да Президентиниң бүрүн эргелиг төлээзиниң оралакчызы регион эрге-чагыргазынче түр када кирген Тываның баштыңын таныштырган 09.04.2021 СФО-да Президентиниң бүрүн эргелиг төлээзиниң оралакчызы регион эрге-чагыргазынче түр када кирген Тываның баштыңын таныштырган

МОСКВА, апрель 9. /ТАСС/. Пятницада, РФ-тиң президентизиниң Сибирь федералдыг округда бүрүн эргелиг төлээзиниң оралакчызы Вадим Головко ТР-ниң Дээди Хурал (регионнуң парламентизи) депутаттарынга, чазак кежигүннеринге база ведомстволар удуртукчуларынга Тываның Баштыңының албан хүлээлгезин түр када күүседир Владислав Ховалыгны таныштырган.

Апрель 9-та РФ-тиң Президентизи СФО-да бүрүн эргелиг төлээзи Сергей Меняйло түр үеде томуйлаткан Тываның Баштыңын таныштырар 08.04.2021 Апрель 9-та РФ-тиң Президентизи СФО-да бүрүн эргелиг төлээзи Сергей Меняйло түр үеде томуйлаткан Тываның Баштыңын таныштырар

Апрель 9-та Кызылга Россияның Президентизиниң Сибирь федеарлыдыг округда бүрүн эргелиг төлээзи Сергея Меняйло келгеш, күрүнениң баштыңы Владимир Путинниң 2021 чылдың апрель 7-де түр када Тыва Республиканың Баштыңынга томуйлааны Владислава Ховалыгты таныштырар.

Шолбан Кара-оол долу күжү-биле ажылдаарын командазынга чагаан 08.04.2021 Шолбан Кара-оол долу күжү-биле ажылдаарын командазынга чагаан

Шолбан Кара-оол апрель 8-те Москвадан Кызылче ужуп келген. Ооң-биле кады регион удуртукчузунуң албан хүлээлгезин түр када күүседир Владислав Ховалыг келген.

Тываның Чазаанга республикада туризмниң хөгжүлдезин сайгарып чугаалашкан 07.04.2021 Тываның Чазаанга республикада туризмниң хөгжүлдезин сайгарып чугаалашкан

Чазак кежигүннери аппарат хуралында туризм адырын 2021 чылда хөгжүдериниң айтырыгларын чугаалашкан.

Аңнаарының болгаш аңныыр сезонунуң хуусаазының дугайында дүрүмнерде өскерилгелерни киирген 07.04.2021 Аңнаарының болгаш аңныыр сезонунуң хуусаазының дугайында дүрүмнерде өскерилгелерни киирген

Чазактың аппарат хуралында аңнаар база аңныыр сезонунуң хуусаазынга хамааржыр дүрүмнерге өскертилгелер киргенин чугаалашкан.

Тывада өрт айыылының сезону эгелээн 06.04.2021 Тывада өрт айыылының сезону эгелээн

Республикада харның эрээни-биле, арга-арыг фондузунуң черлеринде апрельдиң 5-тен өрт айылының сезону тургустунган.

Тываның Баштыңы «Социал картофель» төлевилелдиң киржикчилерин калбартыр даалганы берген 06.04.2021 Тываның Баштыңы «Социал картофель» төлевилелдиң киржикчилерин калбартыр даалганы берген

Тываның Баштыңы республиканың суму баштыңнарынга «Социал картофель» төлевилел шугуму-биле дуза алыкчыларының санын көвүдедир даалганы берген. Шолбан Кара-оол төлевилелче социал деткимчеге хереглелдиң хөй ажы-төлдүг өг-бүлелерни хаара тударынче онза кичээнгейни салырын негээн.

Губернатор төлевилели Россияның Федерация Чөвүлелинге бедик үнелелди алган 05.04.2021 Губернатор төлевилели Россияның Федерация Чөвүлелинге бедик үнелелди алган

Федерация Чөвүлелинге эрткен “төгерик столга” палатаның социал политика талазы-биле комитет даргазы Инна Святенко “Өг-бүле бүрүзүнге бирден эвээш эвес дээди эртемниг уруг” деп губернатор төлевилелинге бедик үнелелди берген.

Тывада «Кадык камгалал» национал төлевилелдиң боттаныышкыны 02.04.2021 Тывада «Кадык камгалал» национал төлевилелдиң боттаныышкыны

2020 чылда национал төлевилел күүселдези-биле 11 муниципалдыг тургузугда 27 фельдшер-акушер пунктуларын туткан.

«Сорунза» төлевилел боттанылгазы-биле клуб тудуглары эгелээринге белен 02.04.2021 «Сорунза» төлевилел боттанылгазы-биле клуб тудуглары эгелээринге белен

“Көдээниң культурлуг хөгжүлдезиниң төвү кезээде көдээ клуб чораан болгаш ол ындыг бооп артар. Суурга чаа көдээ клубту тудары – республика соңгукчуларының кол чагыгларының бирээзи.

Тывада коронавирус инфекциязынга удур чонну тарыыры уламчылавышаан 02.04.2021 Тывада коронавирус инфекциязынга удур чонну тарыыры уламчылавышаан

Марттың 30-де келген "Гам-Ковид-Вак" деп чаңгыс катап салыр 800 доза вакцина-биле кады санаарга, шупту 14172 вакцинаны республика алган.

02.04.2021 «Кадыкшылдың оруу» ажылын уламчылавышаан

«Кадыкшылдың оруу» губернатор төлевилели республикада ажылын уламчылавышаан. 2021 чылдың эгезинден эгелеп эмчилер төлевилел боттаныышкыны-биле республиканың беш: Тере-Хөл, Каа-Хем, Тожу, Кызыл, Өвүр база Мөңгүн-Тайга кожуунунга четкен.

3-7 харлыг уругларга ай санында акша төлевирин бээриниң чаа чуруму апрель 1-ден эгелеп күш кирер 01.04.2021 3-7 харлыг уругларга ай санында акша төлевирин бээриниң чаа чуруму апрель 1-ден эгелеп күш кирер

Тыва Республиканың күш-ажыл болгаш социал политика сайыдының оралакчызы Чечена Дудуп эвээш орулгалыг өг-бүлелерде үш хардан чеди хар чедир назылыг уруглар дээш төлевирлерде өскерилгелер киргенин тайылбырлаан.

Апрельдиң 1-ден республиканың школаларында бирги классче бижидилге эгелээн 01.04.2021 Апрельдиң 1-ден республиканың школаларында бирги классче бижидилге эгелээн

Республиканың шупту школаларында бирги классче оолдар, уругларны бижидери эгелээн.

РФ-тиң Чазаа инфраструктура объектилериниң тудуун доозар немелде акша-хөреңгини Тывага бээр 01.04.2021 РФ-тиң Чазаа инфраструктура объектилериниң тудуун доозар немелде акша-хөреңгини Тывага бээр

Михаил Мишустин Тывага кээп чорааш берген сөзүнге ээ болган – Кызылда школа биле ийи уруглар садының тудуун доозарынга 297 млн. 665,8 муң рубль трансфертти республикага тускайлаар дугайында айтыышкынга атты салган.

2021 чылда эге класс өөреникчилерин халас изиг чем-биле хандырары 31.03.2021 2021 чылда эге класс өөреникчилерин халас изиг чем-биле хандырары

2021 чылда эге школа өөреникчилерин хоолулуг, шынарлыг болгаш кадык чем-биле хандырар дээш, Тыва Республиканың бюджединде 382,204млн. рубль көрдүнген, ооң 378,382 млн. рубли федералдыг бюджеттен субсидия болза, 3,822 млн. рубли республика бюджединден кады акшаландырыышкын болур

Тываның мал ажыл-агыйларында мал оолдаашкыны уламчылавышаан 31.03.2021 Тываның мал ажыл-агыйларында мал оолдаашкыны уламчылавышаан

Тываның Көдээ ажыл-агый болгаш аъш-чем яамызының март 31-де берген медээзи-биле алырга, 700,6 муң баш төрүүр өшкү, хойнуң 33,3 хуузу оолдапкан, 233418 анай, хураган камгалап алдынган.

2021 чылда национал төлевилелдер шугуму-биле Тывага 345 объектини тудар 30.03.2021 2021 чылда национал төлевилелдер шугуму-биле Тывага 345 объектини тудар

Тываның Чазаанга национал төлевилелдер чорудуу-биле керээлерни чарып турарын чугаалашкан. Объектилер тудуушкунунга чагыглар салыр ажылды түңнеп тура, республика Баштыңы Шолбан Кара-оол керээлер чарар ажылды дүргедедирин сайыттардан негээн.

Тываның Чазаанга өөреникчилерниң часкы дыштанылгазының түңнелдерин, халас изиг чемни организастаанын, профугланыышкынныг ажылды чугаалашкан 29.03.2021 Тываның Чазаанга өөреникчилерниң часкы дыштанылгазының түңнелдерин, халас изиг чемни организастаанын, профугланыышкынныг ажылды чугаалашкан

Тываның Баштыңы март 29-та эрткен аппарат хуралында часкы дыштанылга үезинде кандыг хемчеглер эрткенин, доозарының шылгалдаларынга белеткел канчаар чоруп турарынче кичээнгейни углаан.

Тываның Баштыңы СОVID-19-тан чонну тарыыр ажылды күштелдирерин республиканың кадык камгалал яамызындан негээн 29.03.2021 Тываның Баштыңы СОVID-19-тан чонну тарыыр ажылды күштелдирерин республиканың кадык камгалал яамызындан негээн

Март 29-та, аппарат хуралының үезинде, Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол регионда амгы эпидбайдалды социал айтырыглар талазы-биле оралакчызы Саида Сенгииден база чаа коронавирус инфекциязындан чонну тарыыр ажылды күштелдирерин кадык камгалал сайыды Артыш Саттан негээн.

Тываның Чазаа 2021 чылда сайгарлыкчыларны база боттары ажыл-биле хандыртынган хамаатыларны деткиир 25.03.2021 Тываның Чазаа 2021 чылда сайгарлыкчыларны база боттары ажыл-биле хандыртынган хамаатыларны деткиир

Тываның Чазаа 2021 чылда биче болгаш ортумак бизнести, ол ышкаш боттары ажыл-биле хандыртырган хамаатыларны деткиир бөлүк күрүне хемчеглерин белеткеп кылган.

Кызыл хоорай чоогунда Хербис дааның эдээнде суг айыылын шалыпкын чайлаткан 24.03.2021 Кызыл хоорай чоогунда Хербис дааның эдээнде суг айыылын шалыпкын чайлаткан

Март 23-те, Каа-Хем Кызыл кожууннуң Каа-Хем суурда ЕДДС-тиң оперативтиг дежурныйынче, агаарның температуразы көдүрүлгенинден Хербис даандан эрип баткан хар суу камгалал чалды үрей шаап,

Тывада кадыкшыл байдалы кызыгаарлыг өөреникчилер халас ийи катап чемненир 24.03.2021 Тывада кадыкшыл байдалы кызыгаарлыг өөреникчилер халас ийи катап чемненир

Ниити өөредилгениң кол программазын шиңгээдип турар кадыкшыл байдалы кызыгаарлыг болгаш инвалид уругларга социал деткимчениң немелде хемчеглерин тургузар доктаалды Тываның Чазаа хүлээп алган.

Тывада албан бажыңнарын тудары уламчылавышаан 24.03.2021 Тывада албан бажыңнарын тудары уламчылавышаан

Тыва Республиканың Баштыңы Ш.В. Кара-оолдуң Тыва Республиканың Дээди Хуралынга (парламентиге) чыл санында бээр Айыткалында идип үндүрген “ Албан бажыңы” губернатор төлевилелиниң ачызында

Тыва Республикада хөй-ниити чемненилге организациязының ажылдаар шагында кызыгаарлаашкынны ап каапкан 24.03.2021 Тыва Республикада хөй-ниити чемненилге организациязының ажылдаар шагында кызыгаарлаашкынны ап каапкан

Республикада чаа коронавирус инфекциязы-биле байдал экижип келгенин өөренип көргеш, Тыва Республиканың Баштыңы Ш.В.Кара-оол регионнуң Экономика яамызынга хөй-ниити чемненилге организацияларының

Тываның мал ажыл-агыйларында мал оолдаашкыны шуудаан 24.03.2021 Тываның мал ажыл-агыйларында мал оолдаашкыны шуудаан

Тываның малчыннарында мал оолдаашкыны шапкынчаан. Республиканың мал ажыл агыйының өзээн турузуп турар шээр малдан марттың 23-ке чедир 193,6 муң баш анай-хураганны алган.

Дмитрий Песков – Президент дыштаныр хүннерни Тываның тайгазынга эрттирген 23.03.2021 Дмитрий Песков – Президент дыштаныр хүннерни Тываның тайгазынга эрттирген

Российская газета: Президент биле камгалал сайыды бо дыштаныр хүннерни Тываның тайгазынга эрттирген.

РФ-тиң камгалал сайыды Сергей Шойгу Кызылда ведомство объектилерин хынаан 23.03.2021 РФ-тиң камгалал сайыды Сергей Шойгу Кызылда ведомство объектилерин хынаан

Интерфакс: Россияның камгалал сайыды Сергей Шойгу төп шериг округунуң (ТШО) 55-ки мото-адыгжы (даг) бригадазының дайынчы белеткелин болгаш инфраструктуразын понедельникте хынап көргенин шериг ведомствозу дыңнаткан.

РФ-тиң субъектилериниң экономиктиг кады ажылдажылгазының «Сибирь дугуржулгазы» регионнар аразында ассоциациязының чөвүлел хуралы болуп эрткен 22.03.2021 РФ-тиң субъектилериниң экономиктиг кады ажылдажылгазының «Сибирь дугуржулгазы» регионнар аразында ассоциациязының чөвүлел хуралы болуп эрткен

Видеоконференцхарылзаазы-биле эрткен хуралга улуг Сибирьниң МАСС-та күүсекчи база хоойлужудулга эрге-чагырга органнарының удуртукчулары киришкен.

Тываның Баштыңы: Силерниң кызымак ажылыңарга четтиргеним илереттим 19.03.2021 Тываның Баштыңы: Силерниң кызымак ажылыңарга четтиргеним илереттим

Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол бөгүн, марттың 19-та чуртталга-коммунал ажыл-агый база амыдырал-хандырылга ажылдакчыларының профессионал байырлалы таварыштыр адырның хоочуннарынга, шалып ишчилеринге байырны чедирген.

Тывада “Чемгерикчи инек малым” губернатор төлевилелинде 250 кижи 2021 чылда киирген 18.03.2021 Тывада “Чемгерикчи инек малым” губернатор төлевилелинде 250 кижи 2021 чылда киирген

Олар 2019 чылда дузалал ажыл-агыйын шуудадып алган малчыннардан молдургаларны алыр. Муниципалдыг тургузугдарда чон чыыштары эрткен, программаның чаа киржикчилери шилиттинген.

Тываның Чазааның экспортче угланган бизнести деткиир дээнин Максим Решетников демдеглээн 18.03.2021 Тываның Чазааның экспортче угланган бизнести деткиир дээнин Максим Решетников демдеглээн

Тываның эрге-чагыргазы пандемия-биле холбаалыг бергедээшкиннер турзажок, даштыкы-биле садыглажылга ажыл-чорудулгалыг биче болгаш ортумак бизнестиң бүдүрүлгелеринге бюджеттен дузаны кадып тургаш, оларны камгалап арттырып ап шыдаан.

Тывага таарымчалыг хүрээлелди тургузар дээш 2021 чылда 88,4 млн. рубльди тускайлаан 17.03.2021 Тывага таарымчалыг хүрээлелди тургузар дээш 2021 чылда 88,4 млн. рубльди тускайлаан

«Чурттаар оран-сава болгаш хоорай хүрээлели» национал төлевилелдиң “Таарымчалыг хоорай хүрээлелин хевирлээри” программа күүселдези-биле Тывага кылыр ажылдарга чагыглар киирери адакталган.

2021 чылда «Социал картофель» төлевилел уламчылаар 16.03.2021 2021 чылда «Социал картофель» төлевилел уламчылаар

«2021-2023 чылдарда Тыва Республиканың хамаатыларынга социал деткимче» ТР-ниң программазы езугаар, бо чылын 1978 өг-бүле дузаламчыны алыр.

Тываның Көдээ ажыл-агый яамызы: Кызыл хоорайда агроүлетпүр парыгының девискээринге бүдүн чылда ажылдаар теплица комплекизин ажыдар 12.03.2021 Тываның Көдээ ажыл-агый яамызы: Кызыл хоорайда агроүлетпүр парыгының девискээринге бүдүн чылда ажылдаар теплица комплекизин ажыдар

Республиканың чурттакчы чонун хандырарынга чижилгелиг продукцияны бүдүреринче угланган “Тываның ногаазы” комплекс төлевилелин 2021 чылдан 2023 чылга чедир боттандырар.

Тываның мөгези Монгуш Начын хостуг хүрешке Россия чемпионадының түңнел салыынче эрткен 12.03.2021 Тываның мөгези Монгуш Начын хостуг хүрешке Россия чемпионадының түңнел салыынче эрткен

2021 чылдың март 11-14 хүннеринде Улан-Удэ хоорайда хостуг хүрешке Россия чемпионады эртип турар.

2021 чылдың март 1-ден Моол-биле кызыгаарны мал-маганга чем сөөртүрүнче ажыткан 11.03.2021 2021 чылдың март 1-ден Моол-биле кызыгаарны мал-маганга чем сөөртүрүнче ажыткан

Россия-Моол кызыгаар таварты аргыжылганы бөдүүнчүдер дээш, кызыгаар эрттеринге база чүък автотранспортунуң шимчээшкининге чаа чурумнарны моол тала доктааткан.

Россияның Тудуг яамызының удуртукчузу Тываның тудуг адырында ажылдарның шынарынга үнелелди берген 11.03.2021 Россияның Тудуг яамызының удуртукчузу Тываның тудуг адырында ажылдарның шынарынга үнелелди берген

Премьер-министр Михаил Мишустин баштаан Тывага кээп чораан делегацияның составында Россияның Тудуг болгаш чуртталга-коммунал ажыл-агыйы яамызының удуртукчузу Ирек Файзуллин регионда тудуг ажылдары эки чоруп турарын демдеглээн.

Тываның Чазаа биле федералдыг сайыттар Тываның хөгжүлдезиниң бот-тускайлаң программазын боттандырып турарының түңнелдерин чугаалажып көрген 10.03.2021 Тываның Чазаа биле федералдыг сайыттар Тываның хөгжүлдезиниң бот-тускайлаң программазын боттандырып турарының түңнелдерин чугаалажып көрген

Республиканың социал-экономиктиг хөгжүлдезиниң бот-тускайлаң программазын боттандырар айтырыглар талазы-биле регион чазаа биле федералдыг яамылар төлээлериниң каттышкан хуралы март 4-де Кызылга болуп эрткен.

«Чаа сорук» губернатор төлевилелиниң 2021 чылда киржир кордакчылары тодараттынган 09.03.2021 «Чаа сорук» губернатор төлевилелиниң 2021 чылда киржир кордакчылары тодараттынган

“Чаа сорук” программаны боттандырар талазы-биле ведомстволар аразының комиссиязы 96 кордакчыдан суурнуң хөй-ниити ажылдарынга идепкейлиг чоруун көргүскен 43 кижини киржикчи кылдыр бадылаан.

Март 9-туң аппарат хуралында өскүс уругларны чурттаар оран-сава-биле хандырар хемчеглерни чугаалашкан 09.03.2021 Март 9-туң аппарат хуралында өскүс уругларны чурттаар оран-сава-биле хандырар хемчеглерни чугаалашкан

«Өскүс уругларга дээш туткан бажыңнарны ажыглалче киирип эгелээн. Кижилер чыл төнчүзүнде эвес, а эгезинде чаа бажыңнарже көжүп киргени өөрүнчүг-дүр.

РФ-тиң экономиктиг хөгжүлде сайыды: Тывада ажылын эки билир команда ажылдап турар 05.03.2021 РФ-тиң экономиктиг хөгжүлде сайыды: Тывада ажылын эки билир команда ажылдап турар

РФ-тиң экономиктиг хөгжүлде сайыды Максим Решетников Тывага келгеш, республиканың социал-экономиктиг хөгжүлдезиниң бот-тускайлаң программазы канчаар боттанып турарын хынап көрген.

Михаил Мишустин Кызылда школаны база ийи уруглар садын доозарынга акшаны бээрин аазаан 04.03.2021 Михаил Мишустин Кызылда школаны база ийи уруглар садын доозарынга акшаны бээрин аазаан

Россияның премьер-министри Михаил Мишустин Кызылда ийи уруглар садының база солагай талакы дачаларда тудуу доозулгалак ортумак ниити өөредилгениң улуг школазын доозарынга 297 млн рубльди аңгылап бээрин аазаан.

Тываның Көдээ ажыл-агый яамызы часкы хову ажылдарынга белеткелди эгелээн 03.03.2021 Тываның Көдээ ажыл-агый яамызы часкы хову ажылдарынга белеткелди эгелээн

«Тыва көдээ ажыл-агый техниказын чаартып, тарылганы технология езугаар чорудуп эгелээш, тараа культурларның дүжүдүн бир гадан 16 центр чедир улгаттырар аргалыг болган (сөөлгү 5 чылда бир гадан 8 центнер ортумак дүжүттү ап турган).

Кожуун чагыргалары мал оолдаашкынынче кичээнгейни угландырар 03.03.2021 Кожуун чагыргалары мал оолдаашкынынче кичээнгейни угландырар

Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол республика база муниципалдыг эрге-чагырганың кичээнгейин регионнуң дыка хөй ажыл-агыйларынга чымыштыг үе - мал оолдаашкынынче угландырган.

Тыва: 2013-2018 чылдарда аварийлиг чуртталга фондузундан хамаатыларны өскээр көжүрер республиканың адрестиг программа боттанылгазының дугайында 03.03.2021 Тыва: 2013-2018 чылдарда аварийлиг чуртталга фондузундан хамаатыларны өскээр көжүрер республиканың адрестиг программа боттанылгазының дугайында

2013-2018 чылдарда аварийлиг чуртталга бажыңнарындан хамаатыларны өскээр көжүрер программаның боттанылгазын Тыва Республиканың девискээринде чуртталга-коммунал ажыл-агыйын эде чаартыр деткимче фондузу – күрүне корпорациязының саң-хөө деткиишкини-биле чорудуп турар.

Тываның Орук-транспорт яамызы: республиканың орук ажыл-агыйы контрольда 02.03.2021 Тываның Орук-транспорт яамызы: республиканың орук ажыл-агыйы контрольда

Автомобиль оруктарында транспорттуң үзүктел чок аргыжылгазын болгаш орук шимчээшкининиң айыыл чок чоруун хандырар ажылдар план езугаар чоруп турарын, республиканың Орук-транспорт комплекизиниң яамызы дыңнаткан.

Тывага Кострома облазының культура хүннери болуп эртер 01.03.2021 Тывага Кострома облазының культура хүннери болуп эртер

Регионнар аразында культурлуг солчулга болгаш кады ажылдажылга чорудуу-биле, марттың 6-7 хүннеринде Тывага Кострома облазының культура хүннери болуп эртер.

Тывада ыяшты бүрүнү-биле болбаазырадыр комплексти тудар ажылдар эгелээн 01.03.2021 Тывада ыяшты бүрүнү-биле болбаазырадыр комплексти тудар ажылдар эгелээн

Бо төлевилел РФ-тиң Чазааның бадылааны, Тываның шапкын социал-экономиктиг хөгжүлдезиниң тускай програмазының хемчеглер даңзызында кирген.

Социал керээ-биле күрүнеден социал ачы-дуза чедирилгези 26.02.2021 Социал керээ-биле күрүнеден социал ачы-дуза чедирилгези

Россияның Президентизиниң 2018 чылдың май 7-ниң хүнүнде «2024 чылга чедир Россия Федерациязының хөгжүлдезиниң национал сорулгалары болгаш стратегтиг айтырыглары» чарлыы езугаар,

Тываның Чазаа хлеб быжырар үлетпүр бүдүрүлгелеринге компенсация бээр дугайында доктаалды хүлээп алган 24.02.2021 Тываның Чазаа хлеб быжырар үлетпүр бүдүрүлгелеринге компенсация бээр дугайында доктаалды хүлээп алган

Аъш-чемге ажыглаар кызыл-тасты саткан чарыгдалды эгидери-биле далган бүдүрүкчүлеринге компенсацияны бээр.

Тываның Баштыңы чаа неделяның ажыл угланыышкыннарын айыткан 24.02.2021 Тываның Баштыңы чаа неделяның ажыл угланыышкыннарын айыткан

Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол февральдың сөөлгү чаа ажылчын неделязы дыка харыысалгалыг дээрзин айыткан.

Эксперттер: Тываның эрге-чагыргазы республика хөгжүлдезиниң тускай программа боттаныышкынының боттуг түңнелдерин көргүскен 19.02.2021 Эксперттер: Тываның эрге-чагыргазы республика хөгжүлдезиниң тускай программа боттаныышкынының боттуг түңнелдерин көргүскен

Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол регион хөгжүлдезиниң тускай программмазы-биле бирги объектини тутканын дыңнаткан. Завод демир-бетон кылыгларын бүдүрер. Эксперттер ону улуг ужур-уткалыг болуушкун деп санаан. Регион эрге-чагыргазының республиканың стратегтиг хөгжүлдезинче улуг сагыш салыышкынының боттуг үре-түңнелин чаа бүдүрүлге бадыткап турар.

Тывада эң эки улусчу эгелээшкиннерни шилип эгелээн 18.02.2021 Тывада эң эки улусчу эгелээшкиннерни шилип эгелээн

Республикада 2021 чылды – улусчу эгелээшкиннер чылы кылдыр чарлаан. Тыва Республиканың Баштыңы Шолбан Кара-оолдуң даалгазы-биле, регионнуң Экономика яамызы тергиин дээн 10 улусчу эгелээшкиннерни боттандырарынга республика бюджединден субсидия бээр чурумну ажылдап кылган.

Тыва Республикада назылап-кыраан болгаш инвалид кижилерни үр үеде ажаап-карактаар система дугайында чурумну бадылаан 18.02.2021 Тыва Республикада назылап-кыраан болгаш инвалид кижилерни үр үеде ажаап-карактаар система дугайында чурумну бадылаан

Тыва Республиканың Чазаа хамаатыларга социал деткимче көргүзер күрүне программаларын боттандырары-биле, республикада назылап-кыраан хамаатыларны база инвалид кижилерни үр үеде ажаап-карактаар система дугайында доктаалды хүлээп алган.

“Эзирлер уязы” губернатор төлевилелиниң ийиги ээлчээ 17.02.2021 “Эзирлер уязы” губернатор төлевилелиниң ийиги ээлчээ

Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол Дээди Хуралдың депутаттарынга 2021 чылда республикага боттандырар ажыл-херектерниң дугайында айыткалын таныштырып тура, республиканың биче суурларынга эгелээн “Эзирлерниң уязы” төлевилелдиң бирги чадазы чедиишкинниг боттанганын демдеглээн.

Тываның Баштыңы арга-арыг өрттеринге база часкы үерлээшкинге удур эки белеткенирин негээн 16.02.2021 Тываның Баштыңы арга-арыг өрттеринге база часкы үерлээшкинге удур эки белеткенирин негээн

Бо чазын Тывага өрт айыылы база суг үери-биле ылгалдыг болур. Ооң чылдагааны – эрте болгаш дүрген чылып эгелээринде.

Тываның Баштыңы: эрге-чагырга органнарының бирги хүлээлгези - чоннуң айыыл чок чоруун хандырары 16.02.2021 Тываның Баштыңы: эрге-чагырга органнарының бирги хүлээлгези - чоннуң айыыл чок чоруун хандырары

Тываның Баштыңы өлүрүкчү херекти чайлатканы дээш полиция ажылдакчыларынга өөрүп четтириишкинни илереткен.

Тываның чедери берге суурларын көжүп чоруур ФАП-тар-биле хандырар 16.02.2021 Тываның чедери берге суурларын көжүп чоруур ФАП-тар-биле хандырар

Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол чедери берге кожууннарны көжүп чоруур фельдшер-акушер пунктулары-биле хандырарын республиканың кадык камгалал яамызынга даандырган.

Тываның Баштыңы Афганистандан шериглерни үндүрген хүннүң дугайында: келир үевистиң быжыг таваа – төрээн чуртунга ынакшылда 15.02.2021 Тываның Баштыңы Афганистандан шериглерни үндүрген хүннүң дугайында: келир үевистиң быжыг таваа – төрээн чуртунга ынакшылда

Бөгүн февраль 15 – Афганистанга дайынның төнгени хүнү, онзагай хүн болур, деп Республиканың Баштыңы Шолбан Кара-оол понедельникте аппарат хуралын эгелээн.

Тывага Шагааны байырлаанының түңнелдери 15.02.2021 Тывага Шагааны байырлаанының түңнелдери

Тыва Республиканың Баштыңы Шолбан Кара-оол, 2021 чылдың февраль 15-те эрткен аппарат хуралында, чоннуң Шагаа байырлалының улусчу-чаңчылдарны кадагалап арттырарынче угланган ооң ужур-утказынче кичээнгейни салган.

Ховар дирткен тураскаалдар талазы-биле российжи конкурстуң организаторлары Тывада аалдап келген 11.02.2021 Ховар дирткен тураскаалдар талазы-биле российжи конкурстуң организаторлары Тывада аалдап келген

Чурттуң девискээринде бир онзагай тураскаалдарның аразынга российжи деңнелде көрүлде-мөөрейниң эрттирикчилери-биле Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол ужурашкан.

Тываның Баштыңы оолдарның Чаа чылда күзээшкинин боттандырган 05.02.2021 Тываның Баштыңы оолдарның Чаа чылда күзээшкинин боттандырган

Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол «Күзелдер шивижигежи» деп чаңчыл болу берген бүгү-российжи акцияга киришкеш, Чаа чылдың тоолчургу күзелдерин боттандырып турарын сагындыраал.

Тыва Республикада өскүс уругларны бажың-биле хандырар талазы-биле хемчеглер 04.02.2021 Тыва Республикада өскүс уругларны бажың-биле хандырар талазы-биле хемчеглер

2019 чылдың садыглажыышкындан камнаттынган акша-хөреңги-биле 16 бажыңны немей тудуп, 150 тудуг тудар планны 166 кылдыр күүседип, планны 110,6% чедирген.

Тывага эъткир герефорд уксаалыг малды өстүрүп-көвүдедир бүдүрүлгелерни тургузар 03.02.2021 Тывага эъткир герефорд уксаалыг малды өстүрүп-көвүдедир бүдүрүлгелерни тургузар

10 чылдың дургузунда Тывага эъткир уксааның герефорд малының баш саны 600 турганындан 2,9 муң баш чедир, азы беш катап көвүдеп өскени тодараттынган.

Тываның Баштыңы: Шагаа чонну эвилелдээринге, чаартылгаларже идигни бээр 02.02.2021 Тываның Баштыңы: Шагаа чонну эвилелдээринге, чаартылгаларже идигни бээр

2021 чылдың февраль 1-де Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол аппарат хуралын эрттирип тура, чоннуң Шагаа байырлалының (ай санаашкыны-биле чаа чыл) чаңчылчаан культуразының кол кезээниң чугула айтырыгларын айыткан.

Тывага медицина төвүн тударынга 1,9 млрд. рубльди тускайлаан 01.02.2021 Тывага медицина төвүн тударынга 1,9 млрд. рубльди тускайлаан

Кызылга хөй ажыл-чорудулгалыг эмнелге төвүнүң ийи тудуун тударынга 1,93 млрд. рубльди аңгылаан.

Муниципалдыг тургузуглар 2020 чылда чуртталга бажыңнары тудар планын күүсеткен 29.01.2021 Муниципалдыг тургузуглар 2020 чылда чуртталга бажыңнары тудар планын күүсеткен

Тус чер бот-башкарылга органнарының дыңнадыы-биле алырга, 2020 чылда 102000 дөрбелчин метр чурттаар оран-сава тудар планны 13,3 хуу ажыр күүседип, 115568,73 дөрбелчин метрни туткан.

Тываның Баштыңы шылгараан спортчуларга сертификаттарны тывыскан 28.01.2021 Тываның Баштыңы шылгараан спортчуларга сертификаттарны тывыскан

Дүүн, январь 27-де, Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол Москва хоорайга ажыл-агыйжы сургакчылаашкындан келген дораан, амгы үеде Россияның чыынды командаларының кежигүннери болур тыва спортчулар-биле ужурашкан.

Тываның Чазаанга чайынды суунга алзып болур оруктарның байдалын чугаалашкан 27.01.2021 Тываның Чазаанга чайынды суунга алзып болур оруктарның байдалын чугаалашкан

Январь 27-нии-биле алырга, Тываның оруктарында байдал чогумчалыг деп яамының специалистери демдеглээн.

Тыва Республиканың Хөй-ниитиниң кадыкшыл төвүнде чаа удуртукчуну томуйлаан 27.01.2021 Тыва Республиканың Хөй-ниитиниң кадыкшыл төвүнде чаа удуртукчуну томуйлаан

Кадык камгалал сайыды Артыш Сат, ооң бирги оралакчызы Марианна Куулар Тыва Республиканың Хөй-ниитиниң кадыкшыл төвүнүң коллективи-биле ужурашкан.

Тываның эрге-чагыргазы «Культура» национал төлевилел шугуму-биле немелде акшаландырыышкынче чагыгны киирген 27.01.2021 Тываның эрге-чагыргазы «Культура» национал төлевилел шугуму-биле немелде акшаландырыышкынче чагыгны киирген

Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол РФ-тиң культура сайыды Ольга Любимовадан5е2 2021 чылда «Культура» национал төлевилелге республиканы калбаа-биле киириштирерин дилээн.

Карачаев-Черкесиядан «Квест-А» компания Тывага дүктүң баштайгы больбаазырадылга фабриказын тударынга киржир чадавас 26.01.2021 Карачаев-Черкесиядан «Квест-А» компания Тывага дүктүң баштайгы больбаазырадылга фабриказын тударынга киржир чадавас

Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол дүктү бүрүнү-биле болбаазырадып турар Россияда кара чаңгыс бүдүрүлгениң ээзи, «Квест-А» компанияның тургузукчузу Марат Халкечев-биле Москвага ужурашкан.

Тываның Кадык камгалал яамызынга 2020 чылдың баш бурунгаар түңнелдерин үндүрген 26.01.2021 Тываның Кадык камгалал яамызынга 2020 чылдың баш бурунгаар түңнелдерин үндүрген

Тыва Республиканың Кадык камгалал яамызынга түңнел коллегия хуралында фронтучу дүшкүүрлүг чылдың түңнелдерин үндүрген.

2020 чылда Тываның сайгарлыкчыларынга 217,2 млн. рубльга үндүрүг чиигелделерин берген 25.01.2021 2020 чылда Тываның сайгарлыкчыларынга 217,2 млн. рубльга үндүрүг чиигелделерин берген

Тываның Чазаанга пандемия үезинде биче болгаш ортумак бизнеске берген деткимче хемчеглериниң түңнелдерин сайгарып көрген.

Тывада 2021 чылда бойдус камгалалының мурнады боттандырар ажыл-чорудулгазын демдеглээн 25.01.2021 Тывада 2021 чылда бойдус камгалалының мурнады боттандырар ажыл-чорудулгазын демдеглээн

Тываның Бойдус курлавырлары болгаш экология яамызы 2020 чылдың түңнелдерин болгаш 2021 чылда ажылдың өзек угланыышкыннарын тодараткан.

Тываның Баштыңы яамыларның коллегиялар ажылын идепкейжидерин негээн 23.01.2021 Тываның Баштыңы яамыларның коллегиялар ажылын идепкейжидерин негээн

2021 чылда Тывада чарлаан Улусчу бот-идепкейниң чылында, республиканың эрге-чагыргазы яамылар болгаш ведомстволарның чөвүлел органы – коллегияларның ролюн күштелдирер ужурлуг.

Тывада биче бизнестиң чамдык объектилери санитарлыг чурумну сагывышаан ажылын катап эгелээр 22.01.2021 Тывада биче бизнестиң чамдык объектилери санитарлыг чурумну сагывышаан ажылын катап эгелээр

Тыва Республиканың Чазаа 2021 чылдың январь 18-те, "Тыва Республиканың девискээринде кезээде белен байдалдар үезинде организациялар болгаш хуу сайгарлыкчыларның ажыл-чорудулгазының чурумунга өскерилгелер киирер дугайында" доктаалды хүлээп алган.

Тываның Садып алыышкын адырында керээ системазын өйлеп-таарыштырар яамы национал төлевилел боттанылгазының чогумчалыг ажылын уламчылаар 22.01.2021 Тываның Садып алыышкын адырында керээ системазын өйлеп-таарыштырар яамы национал төлевилел боттанылгазының чогумчалыг ажылын уламчылаар

2020 чылда кол көргүзүглер күүселдезин түңнээн база 2021 чылда мурнады боттандырар хемчеглер тодараткан коллегия хуралын сайыттың хүлээлгезин күүседип турар У. Смоленцева башкарып эрттирген.

Тываның Баштыңы Сукпактың котельнаязынга озал-ондактан когараан кижини Красноярскиге эмнедир кылдыр чоруткан 22.01.2021 Тываның Баштыңы Сукпактың котельнаязынга озал-ондактан когараан кижини Красноярскиге эмнедир кылдыр чоруткан

Январь 11-де, Кызыл кожууннуң Сукпак суурнуң котельнаязынга, озал-ондактан когараан дөрт кижиниң бирээзинге тускай бедик технологиялыг эмнээшкин херек. Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол эмчилер-биле сүмелешкеш, Красноярскиниң өртең эмнээр төпче чорудар деп шиитпирлээн.

Төлевилелдер боттанылгазы-биле спортчу инфраструктураны хөгжүдүп, аныяк-өскенни хаара тудар 21.01.2021 Төлевилелдер боттанылгазы-биле спортчу инфраструктураны хөгжүдүп, аныяк-өскенни хаара тудар

“Тыва Республиканың спорт яамызының 2020 чылда ажыл угланыышкыны “Демография” национал төлевилел чорудуу-биле “Спорт – амыдыралдың чаңчылы” регион төлевилелиниң боттанылгазын чедип алыры болган” - деп, республиканың спорт сайыды ведомствонуң коллегия хуралын эгелээн.

Тывада «Сорунза» губернатор төлевилелиниң күүселдези-биле чеди көдээ культура бажыңы туттунар 21.01.2021 Тывада «Сорунза» губернатор төлевилелиниң күүселдези-биле чеди көдээ культура бажыңы туттунар

Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол Тываның Баштыңының Дээди Хуралынга 2021 чылда республикага кылыр иштики ажыл-херектер дугайында айыткалын берип тура, “Сорунза” төлевилелди боттандырып, көдээниң культурлуг хөгжүлдезиниң төвү кезээде көдээ клуб чораан болгаш ол ындыг бооп артар деп демдеглээн.

Тываның Баштыңы инвестор-биле ужуражылгада регионнуң болгаш ооң чурттакчыларының сонуургалдарын айтып, капитал салыышкынын камгалаар болгаш деткиир аргаларны чугаалашкан 20.01.2021 Тываның Баштыңы инвестор-биле ужуражылгада регионнуң болгаш ооң чурттакчыларының сонуургалдарын айтып, капитал салыышкынын камгалаар болгаш деткиир аргаларны чугаалашкан

Тываның Чазаанга капитал салыышкынны камгалаарының болгаш деткиириниң дугайында дугуржулганың төлевилелин Голевтиң даг-руда компаниязы-биле кады сайгарып көрген.

Tываның Баштыңы Бай-Тал биле Сукпакка болуушкуннар дугайында – онза байдалдың уржуктары-биле демисежир эвес, а ону болдурбазын чедип алыр 20.01.2021 Tываның Баштыңы Бай-Тал биле Сукпакка болуушкуннар дугайында – онза байдалдың уржуктары-биле демисежир эвес, а ону болдурбазын чедип алыр

Бай-Тайга кожууннуң Бай-Тал суурда бир ай иштинде чайындылап чыткаш, чуртталга бажыңнарынга айыылды тургусканы ышкаш, ындыг онза байдалдарны моон соңгаар болдурбазы-биле комплектиг хемчеглерни кады ажылдап кылырын, Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол Бойдус курлавырларының яамызынга, «Тывамелиоводхоз» эргелелинге, муниципалдыг эрге-чагыргаларга база өске-даа албаннарга дааскан.

Терапия эмнелгезиниң чаа оран-савазынга түр када ажылдап турган халдавырлыг аарыглар эмнелгези ажылын дооскан 19.01.2021 Терапия эмнелгезиниң чаа оран-савазынга түр када ажылдап турган халдавырлыг аарыглар эмнелгези ажылын дооскан

Республиканың 1 дугаар эмнелгезиниң терапия корпузунуң тудуу 2019 чылдың төнчүзүнде доозулган.

Тывада күш-культура болгаш спорттуң сайзыралынче 300 млн. хире рубльди угландырар 19.01.2021 Тывада күш-культура болгаш спорттуң сайзыралынче 300 млн. хире рубльди угландырар

Чурттакчы чонну спорт тудуглары-биле хандырып, спортчу инфраструктураны экижидеринче «Демография» национал төлевилел чорудуу-биле «Спорт – амыдыралдың нормазы» регион төлевилелин боттандырарынга Тыва Республика бо чоокку үш чылда федералдыг бюджеттен 300 хире млн рубльди алыр.

Тыва Республикада коронавирус инфекциязынга удур тарыышкын дугайында 18.01.2021 Тыва Республикада коронавирус инфекциязынга удур тарыышкын дугайында

Тыва Республикада тарыышкын чорудар эргелиг эмнелге организацияларының реестрин Кадык камгалалының чаңгыс аай күрүне информациязының системазында тургускан.

Тывада "Лунсин" КХН-ниң бир уургайында чер буступ дүшкен 18.01.2021 Тывада "Лунсин" КХН-ниң бир уургайында чер буступ дүшкен

2021 чылдың январь 17-де, Москваныы-биле 06:55 шак турда, Тожу кожууннуң девискээринде “Лунсин” компанияның бир уургайынга черниң довураа бузулган.

Крещениеде эштириниң дугайында: Covid-19-ту аары-биле эрткен кижилер доңуп болбас ужурлуг 18.01.2021 Крещениеде эштириниң дугайында: Covid-19-ту аары-биле эрткен кижилер доңуп болбас ужурлуг

Дыка хөй регионнарда чаңчыл болу берген Крещение хүнү - январь 19 дүнезинче эжиндириишкин Тывада база нептереңгей апар чыдар.

Тываның Баштыңы малчыннарны деткиир арга-хевирлерни сайгарып чугаалашкан 18.01.2021 Тываның Баштыңы малчыннарны деткиир арга-хевирлерни сайгарып чугаалашкан

Тываның Баштыңы республика чазааның кежигүннерин Шагаа бүдүүзүнүң чаңчыл болу берген чолукшулга ёзулалын эгелээрин сагындырган.

Республиканың 9 кожууну эмчи дузазының автомашиналарын алган 15.01.2021 Республиканың 9 кожууну эмчи дузазының автомашиналарын алган

Республиканың көдээ черлеринде бирги эмчи дузазын чедирип турар эмнелге организациялары база кожууннарның төп эмнелге черлериниң улуг эмчилери “LADA GRANTA 219010” биле “LADA 213100” маркалыг автомашиналарның дүлгүүрлерин бөгүн алгаш, далаш-биле суурларынче аъттаныпкан.

Тываның Баштыңы Россияның Айыыл чок албанының Тыва Республикада кызыгаар эргелелиниң чаа удуртукчузу-биле ужурашкан 15.01.2021 Тываның Баштыңы Россияның Айыыл чок албанының Тыва Республикада кызыгаар эргелелиниң чаа удуртукчузу-биле ужурашкан

Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол Россияның Айыыл чок албанының Тыва Республикада Кызыгаар эргелелиниң чаа удуртукчузу Игорь Попель-биле ужурашкаш, республиканың чугула айтырыгларын чугаалашкан.

Олег Бады Тывага болган чер шимчээшкининиң уржуктарының дугайында 15.01.2021 Олег Бады Тывага болган чер шимчээшкининиң уржуктарының дугайында

2021 чылдың январь 12-де, тус чернии-биле 04.46 минута турда, Россия биле Моолдуң кызыгаарында чыдар Тыва Республиканың девискээринге 6,7 күштүг чер шимчээшкини болганы демдеглеттинген.

Тываның Көдээ ажыл-агый яамызы: «Кыштаг» губернатор төлевилелиниң 2021 чылда киржикчилерин шилип турар 14.01.2021 Тываның Көдээ ажыл-агый яамызы: «Кыштаг» губернатор төлевилелиниң 2021 чылда киржикчилерин шилип турар

«2015 чылда эгезин алган шупту социал төлевилелдер эки түңнелдерни берген болгаш, ам-даа уламчылаар. «Аныяк өг-бүлеге кыштаг” - оларның эң чедиишкиннии.

Тывада “Албан бажыңы” төлевилелдиң боттаныышкыны уламчылавышаан 14.01.2021 Тывада “Албан бажыңы” төлевилелдиң боттаныышкыны уламчылавышаан

“Албан бажыңы” губернатор төлевилели-биле туттунган чаа бажыңның дүлгүүрлерин Хову-Аксы Чеди-Хөл кожууннуң Хову-Аксы суурда аныяк эмчи Саид Баазанга хүлээткен.

Тываның Баштыңы Парлалга хүнүнде хүнүнде байырны чедирген 14.01.2021 Тываның Баштыңы Парлалга хүнүнде хүнүнде байырны чедирген

Чурагайлыг технологиялар сайзыраан амгы бо үеде массалыг информация чепсектери бодунуң ажыл-угланыышкыннарын чаартса-даа, ооң кол шимчедикчилери – журналистер боттарының хамааты туружун салбайн, республикада болуп турар болуушкуннарны шынныг чырыдып, келир үеде чүү болурун тайылбырлап, профессионал ажылын ак сеткилдии-биле күүседип чоруур.

Чер шимчээшкининиң уржуктары: Сес кожуунда 51 объектиде үрегдээшкиннер бары илерээн 13.01.2021 Чер шимчээшкининиң уржуктары: Сес кожуунда 51 объектиде үрегдээшкиннер бары илерээн

Тываның Тере-Хөл кожууннуң Кунгуртуг суурдан 160 км-де, Моолдуң девискээринге 2021 чылдың январь 12-де чер шимчээн соонда үрелиишкиннер болган бе дээш, Тываның муниципалдыг тургузугларында амыдырал-хандырылга объктилерин, бажың-балгаттарны, тудугларны хынап турар.

Сөөлгү чылдарда Тывада мал бажы көвүдээн 13.01.2021 Сөөлгү чылдарда Тывада мал бажы көвүдээн

Эрткен чылдың түңнели-биле шээр малдың баш саны 1 млн. 300 чедип, чуртта эң эки көргүзүглүг болган.

Бии-Хем кожууннуң Суш суурда чаартынган культура одаа ажыттынган 13.01.2021 Бии-Хем кожууннуң Суш суурда чаартынган культура одаа ажыттынган

Чаа 2021 чылдың бүдүүзүнде Бии-Хем кожууннуң Суш суурда чаарттынган Культура бажыңы эжиин ажыткан.

Тывада онза байдалдар комиссиязы беш муниципалдыг тургузугда база Кызыл хоорайда онза байдал чурумун киирген 12.01.2021 Тывада онза байдалдар комиссиязы беш муниципалдыг тургузугда база Кызыл хоорайда онза байдал чурумун киирген

Регионнуң Баштыңы Шолбан Кара-оолдуң даалгазы езугаар Тыва Республиканың Чазаанга, вице-премьер Олег Бадының даргалааны ТР-ниң онза байдалдарны болдурбас база чайладыр болгаш өртке удур айыыл чок чорукту хандырар комиссия муниципалдыг тургузуглар-биле видео-конференц-харылзаазынга хуралдаан.

2020 чылда Тыва национал төлевилелдерни боттандырган 11.01.2021 2020 чылда Тыва национал төлевилелдерни боттандырган

Тыва Республика 2020 чылдың түңнелдери-биле национал төлевилелдерниң тускай сорулгалыг 158 көргүзүглериниң 157-зин (99,4%) күүсеткен.

Чаа чыл хүннеринде Тываның улусчу дружинниктери тонна хире арага суррогадын хавырган 11.01.2021 Чаа чыл хүннеринде Тываның улусчу дружинниктери тонна хире арага суррогадын хавырган

Чаа чылдың дыштаныр хонуктарында ДНД кежигүннериниң киржилгези-биле хоойлуга чөрүштүр садып-саарар деп турган 936 литр спирт холумактыг суук чүүлдү хавырган.

Тывада назы четпээннер ортузунда кем-херек үүлгедиишкиннери 2020 чылда кызырылган 11.01.2021 Тывада назы четпээннер ортузунда кем-херек үүлгедиишкиннери 2020 чылда кызырылган

Тываның хөй-ниити айыыл чок чоруунуң сайыды Виктор Хулерниң дыңнадыы-биле алырга, назы четпээннер ортузунда кем-херек үүлгедиишкиннери 30,5 хуу кызырылган.

Тываның Чазаа шаңнал акшаларын республиканың бюджет ажылдакчыларынга дээш берипкен 29.12.2020 Тываның Чазаа шаңнал акшаларын республиканың бюджет ажылдакчыларынга дээш берипкен

Эртип турар чылдың түңнелдери-биле чурттуң эки ажылдыг удуртулга командаларынга берген грант акшазын бюджет адырының ажылдакчыларынга декабрь айның шалыңын төлээринче бээр деп шиитпирни Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол үндүрген.

Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол «Күзелдер шивижигежи» бүгү-российжи акцияга киришкен 29.12.2020 Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол «Күзелдер шивижигежи» бүгү-российжи акцияга киришкен

Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол «Күзелдер шивижигежи» деп чаңчыл болу берген бүгү-российжи акцияга киришкен.

Тываның Баштыңы чаа чыл дыштаныр хонуктарында суррогат арагалар хавырарынга идепкейлиг болган полицейжилерни шаңнап-мактаар 28.12.2020 Тываның Баштыңы чаа чыл дыштаныр хонуктарында суррогат арагалар хавырарынга идепкейлиг болган полицейжилерни шаңнап-мактаар

Чажыт арага садыгжылар-биледемисел - Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол биле Тыва Республиканың Чазааның кол ажыл угланыышкыны бооп артар.

Covid-ке удур массалыг тарыышкын кылыр вакциналарның бирги партиязы Тывада чедип келген 28.12.2020 Covid-ке удур массалыг тарыышкын кылыр вакциналарның бирги партиязы Тывада чедип келген

Чурттакчы чонга массалыг иммунопрофилактика чорударынга Covid-19-ка удур тарыыр “Гам Ковид Вак (Спутник V)” деп 500 санныг вакциналар Тывада чедип келген.

Тываның Баштыңының Чөөн-Хемчик кожуунга ажыл албаны 26.12.2020 Тываның Баштыңының Чөөн-Хемчик кожуунга ажыл албаны

Хайыраканда “Эзирлерниң уязы”  
Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол Чөөн-Хемчик кожуунга ажыл албан аайы-биле чедип, Чаа чылдың бүдүүзүнде чонунга белек болган ийи спортчу тудугларның ажыдыышкынынга киришкен.

Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол «Интерфакска» регионнуң чедиишкиннерин болгаш чаа сорулгаларын таныштырган 24.12.2020 Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол «Интерфакска» регионнуң чедиишкиннерин болгаш чаа сорулгаларын таныштырган

Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол декабрь 12-де республиканың парламентизинге чыл санында бээр айыткалын берген. Сөөлгү 15 чылда регионнуң экономиказы барык беш катап өскен, ындыг болзажок девискээрниң турум хөгжүлдезинче орукту шиитпирлээринге эргежок чугула элээн айтырыглар чазактың мурнунда барын ол чугаалаан.

Тываның Баштыңы Москвага сургакчылаашкындан ээп чанып келген 23.12.2020 Тываның Баштыңы Москвага сургакчылаашкындан ээп чанып келген

Тываның Баштыңы Москва хоорайга ийи хүн сургакчылааш, республиканың Тожу кожуунун электрофикастаарының планын база чырык өртээниң тарифтерин деңнештирер айтырыгларны сайгарып чугаалашкан.

Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол Күрүне чөвүлелиниң чаа составында кирген 22.12.2020 Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол Күрүне чөвүлелиниң чаа составында кирген

Россияның Президентизи Владимир Путин, понедельникте, РФ-тиң Күрүне чөвүлелиниң составын бадылаан.

Тываның Чазааның саң-хөө-экономика адыры саң-хөө чылын канчаар доосканын чугаалашкан 21.12.2020 Тываның Чазааның саң-хөө-экономика адыры саң-хөө чылын канчаар доосканын чугаалашкан

Тываның Чазааның саң-хөө-экономика адыры саң-хөө чылы доозулганының база акшаландырыышкын графигиниң айтырыгларын сайгарып чугаалашкан.

Тываның кадык камгалал сайыды коронавирус аарыының амгы байдалының дугайында 21.12.2020 Тываның кадык камгалал сайыды коронавирус аарыының амгы байдалының дугайында

Бо хүннүү-биле алырга, коронавирустан 1568 аарыг кижи эмнедип турар, оларның аразында 423 кижи чыдар эмнелгелерде, 1145 кижи амбулаторлуг эмнээшкинде деп, Тываның кадык камгалал сайыды Артыш Сат чугаалаан.

"Кадык камгалалы" национал төлевилел: Тываның онкология албанының лабораториязын чаа дериг-херекселдер-биле бүрүн четчелээн 21.12.2020 "Кадык камгалалы" национал төлевилел: Тываның онкология албанының лабораториязын чаа дериг-херекселдер-биле бүрүн четчелээн

”Кадык камгалалы” национал төлевилел база “Ыжык аарыглары-биле демисел” регион төлевилелиниң боттаныышкыны-биле республиканың онкология диспансериниң лабораториязының материал-техниктиг баазазын быжыглаан.

Республикада ажыл-амыдырал байдалының болгаш 2021 чылда иштики политиказының дугайында “Эрткен үени сактыр. Амгы үеге чоргаарланыр. Келир үеге бүзүрээр” деп Тываның Баштыңының Дээди Хуралга Айыткалы 16.12.2020 Республикада ажыл-амыдырал байдалының болгаш 2021 чылда иштики политиказының дугайында “Эрткен үени сактыр. Амгы үеге чоргаарланыр. Келир үеге бүзүрээр” деп Тываның Баштыңының Дээди Хуралга Айыткалы

Хүндүлүг Каң-оол Тимурович! Хүндүлүг депутаттар! Эргим чаңгыс чер-чурттугларым! 
Бисте чаагай чаңчыл тургустунган – Россияның Конституциязының хүнүнде Дээди Хуралга, республиканың парламентизинге чыл санының Айыткалын илеткеп дыңнадыр. Бо чылын бис ол чугула күрүне байырлалын чурттуң чаарттынган Үндезин хоойлузу-биле демдеглеп турар бис.

Тываның экономика сайыды-биле парлалга-конференция эрткен 26.11.2020 Тываның экономика сайыды-биле парлалга-конференция эрткен

Тываның Чазак бажыңынга республиканың экономика сайыды Дайынчы Ондар-биле парлалга-конференциязында Тыва Республиканың социал-экономиктиг хөгжүлдезиниң бот-тускайлаң программазын чугаалашкан.

Тываның кожууннарында биче хемчээлдиг спорт залдары ажыттынып турар 26.11.2020 Тываның кожууннарында биче хемчээлдиг спорт залдары ажыттынып турар

«Эзирлер уязы» губернатор төлевилелин боттандырып эгелээнден бээр, республикада 2 объектини ажыглалче киирген.

Кызылдың солагай талакы дачаларында херээженнер консультациязының дөрт участогун ажыткан 26.11.2020 Кызылдың солагай талакы дачаларында херээженнер консультациязының дөрт участогун ажыткан

Солагай талакы дачаларда Пригородная кудумчузунуң 24 дугаарлыг бажыңында херээженнер консультациязының дөрт участогу албан езузу-биле ажылдап эгелээн.

Тываның Баштыңы: Күүсекчи эрге-чагырга чоннуң айтырыгларын шиитпирлээр 24.11.2020 Тываның Баштыңы: Күүсекчи эрге-чагырга чоннуң айтырыгларын шиитпирлээр

Бөгүн “Регион эргелеп-башкарылгазының төвү” деп чаа адырның “Күрүне ачы-дузазы. Удур-дедир харылзааның шөлчүгежи” деп төлевилел ажылын эгелээринге беленин Тываның Баштыңынга илеткээн.

Эң-не кызымак кыштагжы малчыннарга хүнден октаар электростанцияларны берген 23.11.2020 Эң-не кызымак кыштагжы малчыннарга хүнден октаар электростанцияларны берген

Чылдың-на Тываның Чазаа мал оолдаашкыны-биле эки түңнелдерлиг, малының бажын камгалап алган, сөөлгү ийи чылда үндүрүглерин болгаш камгаладылга дадывырларын үезинде төлеп чоруур “кыштагжы” 50 өг-бүлени чырык алыр дөстер-биле хандырып турар.

Тывада “Албан бажыңы” төлевилелдиң күүселдези 23.11.2020 Тывада “Албан бажыңы” төлевилелдиң күүселдези

Тыва Республиканың Баштыңы Шолбан Кара-оолдуң эгелээшкини-биле, “Албан бажыңы” губернатор төлевилелин 2020 чылда боттандырып эгелээн.

Тываның IX Камбы-ламазы бодунуң албан-дужаалынче кирген 22.11.2020 Тываның IX Камбы-ламазы бодунуң албан-дужаалынче кирген

2020 чылдың ноябрь 22-де, В. Көк-оол аттыг национал театрга Тываның 9-ку Камбы-ламазы Гелек Нацык-Доржуну дүжүлгеге саададырының шажынчы езулалы болуп эрткен.

Тыва: «Чаа сорук» төлевилелдиң шупту киржикчилери чаа амыдыралче чүткүдүп турар 20.11.2020 Тыва: «Чаа сорук» төлевилелдиң шупту киржикчилери чаа амыдыралче чүткүдүп турар

Тыва Республикада Адалар хүнүнге тураскаадып, “2020 чылда Тыва Республикада “Чаа сорук” губернатор төлевилеиниң күүселдези” деп темага “төгерик стол” болуп эрткен.

Кызыл-Москва-Кызыл авиарейсче субсидиялыг билеттерни садып турар 19.11.2020 Кызыл-Москва-Кызыл авиарейсче субсидиялыг билеттерни садып турар

Бо чылдың октябрь 11-ден эгелеп Москва – Кызыл – Москва маршрутта субсидиялыг авиа-аргыжылга катап эгелээнин Тыва Республиканың орук-транспорт яамызы дыңнаткан.

Тываның орук ажыл-агыйын интеллектуалдыг системалар-биле чепсеглээн 19.11.2020 Тываның орук ажыл-агыйын интеллектуалдыг системалар-биле чепсеглээн

«Орук ажыл-агыйын хөгжүдериниң ниити системалыг хемчеглери» федералдыг төлевилел-биле 2020 чылда республиканың Орук фондузундан 78,155 млн. рубльди Кызыл хоорайның болгаш Тыва Республиканың автомобиль оруктарының айыылдыг участоктарынга

Тывада кожуун эмнелгезинде амгы үениң диагностика дериг-херекселин салган 18.11.2020 Тывада кожуун эмнелгезинде амгы үениң диагностика дериг-херекселин салган

Чөөн-Хемчиктиң кожууннар аразының медицина төвүнүң уруглар поликлиниказы «Кадык камгалалы» национал төлевилелдиң 2019-2020 чылдарда боттаныышкыны-биле 11 санныг дериг-херекселдерни алган.

Көдээ черлерни хөгжүдер программаның күүселдези – федералдыг яамының контролюнда 17.11.2020 Көдээ черлерни хөгжүдер программаның күүселдези – федералдыг яамының контролюнда

2020 чылдың ноябрь 17-де, Россия Федерациязының көдээ ажыл-агый сайыды Дмитрий Патрушевтиң даргалаашкыны-биле, агроүлетпүр комплекизинде болгаш аъш-чем рыногунда байдал талазы-биле оперативтиг штабтың хуралы болуп эрткен.

Тываның Баштыңы Кызыл кожуун чагыргазы-биле «муниципалдыг шакты» эрттирген 16.11.2020 Тываның Баштыңы Кызыл кожуун чагыргазы-биле «муниципалдыг шакты» эрттирген

Кызыл кожуун – муниципалдыг улуг тургузугларның бирээзи. Ол найысылалга эң чоок, харын-даа катчып чыдар.

Тыва Республиканың инвестиция климадын экижидеринче угланган төлевилелдер – экономиканың шимчедикчилери 14.11.2020 Тыва Республиканың инвестиция климадын экижидеринче угланган төлевилелдер – экономиканың шимчедикчилери

«Бөгүн Тыва Республиканың девискээринде инвестиция төлевилелдериниң боттаныышкынын болгаш ниитизи-биле ол талазы-биле ажыл-агыйжы климатты экижидерин сайгарган чугааны чорудар бис.

Тываның даштыкы экономиктиг харылзаалар талазы-биле агентилели Россия-Моол кызыгаарында эрттирилге пунктулары түр када хагдынарын дыңнадып тур 13.11.2020 Тываның даштыкы экономиктиг харылзаалар талазы-биле агентилели Россия-Моол кызыгаарында эрттирилге пунктулары түр када хагдынарын дыңнадып тур

Тываның даштыкы экономиктиг харылзаалар талазы-биле агентилел Россия Федерациязының Улан-Батор хоорайда элчин черинден коронавирустуң тарап-нептерээрин болдурбазы-биле Россия-Моол кызыгаарында эрттирилге пунктуларын түр када хаар дугайында дыңнадыгны чорутканын дыңнадып тур.

Тываның Баштыңы: Аныяктар ордузу чаа чыл бүдүүзүнде ажыглалга кирерин чедип алыр 12.11.2020 Тываның Баштыңы: Аныяктар ордузу чаа чыл бүдүүзүнде ажыглалга кирерин чедип алыр

Найысылал Кызылдың төп кезээнде Аныяктар ордузу эмнелге, школа, уруглар садтары ышкаш, бирги хереглелдиң эң чугула объектизи кылдыр санаттынмас-даа болза, ол чокта келир үени бодаары болдунмас.

Тываның Баштыңы солагай талакы дачаларда чаа школа тудуун хынаан 11.11.2020 Тываның Баштыңы солагай талакы дачаларда чаа школа тудуун хынаан

Республика найысылалының солагай талакы дачалар ниитилели хоорайда хөй чурттакчылыг, хайымныг черлерниң бирээзи.

Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол коронавирусту нептеретпес дээш кылыр кол хемчеглерни сагындырган 10.11.2020 Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол коронавирусту нептеретпес дээш кылыр кол хемчеглерни сагындырган

Республиканың аппарат хуралында эпидемия-биле демисел айтырыглары кол черни ээлээн.

«Эзирлерниң уязы» губернатор төлевилели-биле туттунган спортчу залдарны ажыглап эгелээр 10.11.2020 «Эзирлерниң уязы» губернатор төлевилели-биле туттунган спортчу залдарны ажыглап эгелээр

Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оолдуң Айыткалын боттандырары-биле, Тыва Республиканың Спорт яамызы элээдилерниң болгаш аныяктарның хостуг үезин шын ажыглаар кылдыр, 2020 чылдың январьдан эгелеп «Эзирлернин уязы» төлевилелдиң күүселдезинче кирген.

Тываның Көдээ ажыл-агый яамызы – эгелеп чоруур араттарны деткээн субсидияларны бээр дээн шилилделиг мөөрейниң түңнелдерин үндүрген 10.11.2020 Тываның Көдээ ажыл-агый яамызы – эгелеп чоруур араттарны деткээн субсидияларны бээр дээн шилилделиг мөөрейниң түңнелдерин үндүрген

Тыва Республиканың Чазааның 2013 чылдың октябрь 30-де N 633 доктаалы-биле бадылааны, “2014 - 2020 чылдарда Тыва Республикада көдээ ажыл-агыйын хөгжүдери база көдээ ажыл-агый продукциязының, чиг эдиниң база аъш-чем рыноктарын чурумчудары” Тыва Республиканың күрүне программазы-биле

Тываның Баштыңы Ш. Кара-оол кол редакторлар-биле ужурашкан 09.11.2020 Тываның Баштыңы Ш. Кара-оол кол редакторлар-биле ужурашкан

“Редакторлар клувунуң” ээлчеглиг ужуражылгазында, Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол республиканың массалыг информация чепсектериниң кол редакторлары база яамы, ведомстволарның парлалга албаннарының төлээлери-биле коронавирус пандемиязының үезинде кады ажылдаарының дугайында чугаалашкан.

Тываның суурларында специалистерге албан бажыңнарын тудуп эгелээн 06.11.2020 Тываның суурларында специалистерге албан бажыңнарын тудуп эгелээн

Тывада көдээ черлерде ажылдап чеде берген специалистерге дээш 34 чаа бажыңны бо чылын дужаары планнаттынган.

2020 чылда Тывада “Чемгерикчи инек малым” губернатор төлевилелиниң киржикчилериниң саны 500 өг-бүле четкен 06.11.2020 2020 чылда Тывада “Чемгерикчи инек малым” губернатор төлевилелиниң киржикчилериниң саны 500 өг-бүле четкен

Тывада «Чемгерикчи инек малым» социал төлевилелдиң дөрт чыл иштинде киржикчилериниң саны 1368 өг-бүле четкен.

"Кадык камгалалы " национал төлевилел: Республиканың онкология диспансеринде салган чаа КТ-аппаратты шенеп ажылдаткан 05.11.2020 "Кадык камгалалы " национал төлевилел: Республиканың онкология диспансеринде салган чаа КТ-аппаратты шенеп ажылдаткан

Республиканың онкология диспансери «Кадык камгалалы» национал төлевилел боттаныышкыны-биле «Ыжык аарыгларынга удур демисел» шугумунда алган компьютерлиг томограф аппарадын эптеп тургускаш, ооң шенелдезин кылган.

Ш. Кара-оол: Амгы ниитилелге тыва дылды билири чугула 05.11.2020 Ш. Кара-оол: Амгы ниитилелге тыва дылды билири чугула

2020 чылдың ноябрь 5-те, Тыва дыл хүнүнге тураскааткан “Тыва дыл – чоннуң өнчүзү” деп республиканың 5-ки шуулганынга эртемденнер, чогаалчылар, тыва дыл башкылары, күш-ажылдың хоочуннары киржип

Тыныш органнарын камгалаары-биле арыг-силигниң маскаларын Тыва Республиканың девискээринге албан кедериниң дугайында 04.11.2020 Тыныш органнарын камгалаары-биле арыг-силигниң маскаларын Тыва Республиканың девискээринге албан кедериниң дугайында

Тыва Республиканың Баштыңының 2020 чылдың май 4-те № 113 база 2020 чылдың апрель 6-да № 76а Чарлыктарынче өскерилгелерни киирер дугайында

Тывада школачы дыштанылга хонуктарын ноябрь 8-ке чедир узаткан 04.11.2020 Тывада школачы дыштанылга хонуктарын ноябрь 8-ке чедир узаткан

Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол школачыларга күскү дыштанылганы ноябрь 8-ке чедир узадыр даалганы республиканың өөредилге болгаш эртем яамызынга берген.

Чаңгыс эп-сеткил каттыштырылга хүнүнүң бүдүүзүнде өөрүнчүг болуушкун 03.11.2020 Чаңгыс эп-сеткил каттыштырылга хүнүнүң бүдүүзүнде өөрүнчүг болуушкун

2020 чылдың ноябрь 3-те, Чаңгыс эп-сеткил каттыштырылгазының хүнүнүң бүдүүзүнде, найысылал Кызылдың мурнуу микрорайонунда база бир улуг 9 каът бажыңны тудугжулар хүлээткен.

Чаа-Хөл төп кожуун эмнелгезиниң кезер эмчизи Донгак Ким Маадырович чаа албан бажыңын алган 02.11.2020 Чаа-Хөл төп кожуун эмнелгезиниң кезер эмчизи Донгак Ким Маадырович чаа албан бажыңын алган

Ким Маадырович Иркутскиниң медицина университедин 2017 чылда дооскаш, Чаа-Хөл суурга ажылдап чедип келген.

Ковидке удур демисел үезинде кызыгаарлыг хемчеглер хевээр арткан 02.11.2020 Ковидке удур демисел үезинде кызыгаарлыг хемчеглер хевээр арткан

“Онза айыылдыг аарыгга удур сагыыр ужурлуг дүрүмнерни шагда-ла үндүрген, а ону хажыт чокка сагыыры – аарыгдан чайлап болур магадылалды берип турар

2020 чылдың ноябрь 2-ниң хүнүнде Тыва Республикада коронавирус талазы-биле эпидемиологтуг байдал 02.11.2020 2020 чылдың ноябрь 2-ниң хүнүнде Тыва Республикада коронавирус талазы-биле эпидемиологтуг байдал

Роспотребнадзорнуң Тыва Республикада эргелели-биле ТР-ниң Кадык камгалал яамызының 2020 чылдың ноябрь 2-де коронавирус талазы-биле эпидбайдал дугайында дыңнадыы:

Тывадан эрес-дидим оолдар, уругларны тураскаалдыг медальдар-биле шаңнаан 01.11.2020 Тывадан эрес-дидим оолдар, уругларны тураскаалдыг медальдар-биле шаңнаан

2020 чылдан эгелеп Чоннуң чаңгыс деминиң хүнүнүң бүдүүзүнде, бүдүн Россиядан эрес-дидим оолдар, кыстарны шаңнап эгелээр. Республикандан 4 кижи Тываның төөгүзүнде бир дугаар“Эрес-дидим маадырлыг чоруу дээш” тураскаалдыг медальдарын алган.

Республиканың Баштыңы Шолбан Кара-оол чаңгыс чер-чурттугларынга Тыва дыл хүнү-биле байырны чедирген 01.11.2020 Республиканың Баштыңы Шолбан Кара-оол чаңгыс чер-чурттугларынга Тыва дыл хүнү-биле байырны чедирген

Ноябрь 1-де республика Тыва дылдың хүнүн демдеглээн. Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол төрээн дылдың хүнү-биле чаңгыс чер-чурттугларынга байырны чедирген:

Российская газета: Тываның Баштыңы РФ-тиң чырыдыышкын сайыды-биле ужурашкан 30.10.2020 Российская газета: Тываның Баштыңы РФ-тиң чырыдыышкын сайыды-биле ужурашкан

Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол Россияның чырыдыышкын сайыды Сергей Кравцов-биле өөредилге адырында 2020 чылда демдеглеттинген регион төлевилелдериниң күүселдезиниң айтырыгларын чугаалашкан.

Коронавирус-биле демисежиринге 190 млн.рубльди республикага тускайлап бээрин Тываның Баштыңы дугурушкан 30.10.2020 Коронавирус-биле демисежиринге 190 млн.рубльди республикага тускайлап бээрин Тываның Баштыңы дугурушкан

Октябрь 29. Interfax-Russia.ru - Тыва чаа коронавирус халдавыры-биле демисежиринге 190 млн хире рубльди алыр деп, регионнуң баштыңы Шолбан Кара-оол дыңнаткан.

Тыва турисчи-кадыкшылга каттыжыышкыннарын тударынга ниитизи-биле 6,1 млрд. рубльди тускайлаар 29.10.2020 Тыва турисчи-кадыкшылга каттыжыышкыннарын тударынга ниитизи-биле 6,1 млрд. рубльди тускайлаар

Тываның эрге-чагыргазы аңгы-аңгы угланыышкыннарлыг турисчи 5 баазаны тудар комплекстиг инвестиция төлевелин акшаландырар чагыгны Ростуризмче киирген.

Тывада чыл эгезинден тура, деткимчеге хереглелдиг кижилер-биле 2938 социал керээлерни чарган 28.10.2020 Тывада чыл эгезинден тура, деткимчеге хереглелдиг кижилер-биле 2938 социал керээлерни чарган

Тыва социал керээ дугуржулгазы-биле эвээш орулгалыг өг-бүлелерге дуза көргүзер “Хамаатыларга социал деткимче” федералдыг программага киришкениниң баштайгы түңнелдерин үндүрген.

Тываның Баштыңы: чыл төнчүзүнде Хандагайты эрттирилге пунктузунуң чаартылгазы эгелээр 28.10.2020 Тываның Баштыңы: чыл төнчүзүнде Хандагайты эрттирилге пунктузунуң чаартылгазы эгелээр

КЫЗЫЛ, 2020 чылдың октябрь 27, 12:51 — REGNUM. Роскызыгаар тудуунуң чаа удуртукчузу Виталий Шишмарёв Тывада Моол-биле кызыгаарда Хандагайты эрттирилге пунктузунуң ужур-дузазын дыка эки билир. Республиканың Баштыңы Шолбан Кара-оол федералдыг удуртукчу-биле ужуражылга соонда соцчеткилерде ооң дугайында бижээн.

Тываның Баштыңы ажылчын сургакчылаашкын-биле Москвада 27.10.2020 Тываның Баштыңы ажылчын сургакчылаашкын-биле Москвада
Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол октябрь 26-да ажыл албан аайы-биле Москва хоорайда чеде берген. Республика хөгжүлдезиниң бот-тускайлаң программазының айтырыглары-биле ажылдаарын ол дыңнаткан.

Тываның Баштыңы Улуг-Хем кожуунга ажыл-албан сургакчылааны 26.10.2020 Тываның Баштыңы Улуг-Хем кожуунга ажыл-албан сургакчылааны

Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол Автомобиль ажылдакчызының хүнүнүң бүдүүзүнде, Улуг-Хем кожуунга ажыл албан аайы-биле четкеш, кожуун төвү Шагаан-Арыг хоорайда социал объектилерниң тудуун, чаагайжыдылгазын, орук ажылдарын хынап, кожууннуң чону база республика чазааның төлевилелдер киржикчилери-биле ужурашкан.

Чаштарны чараш чүүлдерге өөредип-кижизидери-биле 26.10.2020 Чаштарны чараш чүүлдерге өөредип-кижизидери-биле

Улуг-Хемниң Шагаан-Арыг хоорайда кожууннуң культура одаанга 2016 чылда ажыттынган “Он-Кум” мода болгаш костюмнуң театры Тываның адын бедик деңнелдиг көрүлде-мөөрейлерде төлээлеп чоруур коллективтерниң бирээзи.

Тываның улуг сарыг шажын төвүнде тудуг ажылдары кайы хире чоруп турарын база катап хынаан 23.10.2020 Тываның улуг сарыг шажын төвүнде тудуг ажылдары кайы хире чоруп турарын база катап хынаан

Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол чаа соңгуткан Камбы лама Нацык-Доржу (Сергек Сарыглар) база Индияда 16 чыл иштинде өөренип чоруур Долаан башкы олар-биле республика найысылалының мурнуу чүгүнде туттунуп турар улуг хүрээге чедип, ында ажылдар кайы хире чоруп турарын көргеннер.

Тывада муниципалдар аразынга пассажирлер аргыштырар эрге дээш ажык конкурсту чарлаан 23.10.2020 Тывада муниципалдар аразынга пассажирлер аргыштырар эрге дээш ажык конкурсту чарлаан

Тываның орук-транспорт комплекизиниң яамызы кожууннар аразынга пассажирлер аргыштырылгазын чорудар эрге дээш конкурска киржириниң документилерин хүлээп эгелээн.

Тываның Баштыңы школалар директорларының чөвүлел хуралынга хүннүң чидиг айтырыгларын сайгарган 22.10.2020 Тываның Баштыңы школалар директорларының чөвүлел хуралынга хүннүң чидиг айтырыгларын сайгарган

Тывада республика Баштыңының чанында ниити өөредилге школаларының директорлар чөвүлелиниң ээлчеглиг хуралы болуп эрткен. Аңаа коронавирус-биле холбаалыг кызыгаарлаашкын үезинде өөредилге чорудуун организастаарының айтырыгларын чугаалашкан.

2020 чылдың октябрь 21-ниң хүнүнде Тыва Республикада коронавирус талазы-биле эпидемиологтуг байдал 21.10.2020 2020 чылдың октябрь 21-ниң хүнүнде Тыва Республикада коронавирус талазы-биле эпидемиологтуг байдал

Роспотребнадзорнуң Тыва Республикада эргелели-биле ТР-ниң Кадык камгалал яамызының 2020 чылдың октябрь21-де коронавирус талазы-биле эпидбайдал дугайында дыңнатканы болза, эрткен хонукта 107 аарыг кижини үндүр бижээн, оларның 96-зу ковидтээн турган.

Чаа-Хөл кожуунда “Аныяк өг-бүлеге кыштаг” төлевилел чорудуу 21.10.2020 Чаа-Хөл кожуунда “Аныяк өг-бүлеге кыштаг” төлевилел чорудуу

Республиканың Көдээ ажыл-агый болгаш аъш-чем яамызы Чаа-Хөл кожуунда “Аныяк өг-бүлеге кыштаг” төлевилел көскү чедиишкиннерлиг боттанып турарын демдеглээн.

Тываның чазаа хуу инвестор-биле чедери берге ыраккы кожуунну электрофикастаар төлевилелди дугурушкан 20.10.2020 Тываның чазаа хуу инвестор-биле чедери берге ыраккы кожуунну электрофикастаар төлевилелди дугурушкан

Тываның Чазаа “Голевтиң даг-руда компаниязы” КХН-биле 2020-2025 чылдарда республиканың социал-экономиктиг хөгжүлдезинге бүдүрүлгениң кады ажылдажылгазының база киржилгезиниң дугайында дугуржулгага атты салган.

Республика Чазааның бөгүнгү аппарат хуралын коронавирус-биле демисел айтырыындан эгелээн 19.10.2020 Республика Чазааның бөгүнгү аппарат хуралын коронавирус-биле демисел айтырыындан эгелээн

Тыва Республиканың Чазааның бөгүнгү аппарат хуралы республикада коронавирус аарыының байдалын болгаш бо аарыгга удур ажылдарның кайы хире чоруп турарын сайгарган чугаа-биле эгелээн.

Көдээ ажыл-агый культураларның дүжүт ажаалдазы доостур четкен 19.10.2020 Көдээ ажыл-агый культураларның дүжүт ажаалдазы доостур четкен

Бо хүннүң байдалы-биле алырга, дүжүт ажаалдазының ниити шөлүнүң 99,1 хуузундан азы 10678 га шөлден тараа культураларын ажааган.

Хөй талалыг ажыл-чорудулгалыг медицина төвүнүң тудуу доозулган 19.10.2020 Хөй талалыг ажыл-чорудулгалыг медицина төвүнүң тудуу доозулган

Октябрьның 17-де, Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол республиканың найысылалы Кызыл хоорайда кыска хуусаада туттунган хөй талалыг ажыл-чорудулгалыг эмнелге төвүнүң тудуу доозулганын көрүп чораан.

Тываның Баштыңы эртем-шинчилел институдунуң эртемнери-биле ужурашкан 18.10.2020 Тываның Баштыңы эртем-шинчилел институдунуң эртемнери-биле ужурашкан

Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол республиканың гуманитарлыг болгаш социал-экономиктиг тускай шинчилелдер институдунуң эртемденнери-биле ужуражып, республиканың эрткен, амгы болгаш келир үелеринге хамаарыштыр эртем-шинчилелдиг ажылдарны чорударынга албан чериниң ролюнуң дугайында ажык чугааны чоруткан.

Тывада “Өг-бүлеге-ле бирээден эвээш эвес дээди эртемниг уруг” губернатор төлевилелиниң киржикчилери көвүдээн 16.10.2020 Тывада “Өг-бүлеге-ле бирээден эвээш эвес дээди эртемниг уруг” губернатор төлевилелиниң киржикчилери көвүдээн

Тываның Баштыңының 2014 чылда саналдааны “Өг-бүлеге-ле бирээден эвээш эвес дээди эртемниг уруг” төлевилел күүселдези-биле 1500 ажыг аныяктар дээди өөредилге черлеринче дужаап киргеш, ону дооскан.

«Социал хөмүр» төлевилелдиң күүселдези 15.10.2020 «Социал хөмүр» төлевилелдиң күүселдези

Тыва Республиканың Баштыңы көдээ черлерде чурттап турар 5 болгаш оон хөй ажы-төлдүг өг-бүлелерге социал деткимчени көргүзери-биле «Социал хөмүр» төлевилелди 2016 чылда эгелээн.

Тываның чонун гриппке болгаш ОРВИ-ге удур тарыыр план 66 хуу күүсеттинген 15.10.2020 Тываның чонун гриппке болгаш ОРВИ-ге удур тарыыр план 66 хуу күүсеттинген
2020 чылда гриппке болгаш ОРВИ-ге удур 172600 кижини тарыыры планнаттынган.

Тываның Баштыңы федералдыг казначейство төлээлери-биле ужурашкан 14.10.2020 Тываның Баштыңы федералдыг казначейство төлээлери-биле ужурашкан

Октябрь 13-те Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол Федералдыг казначейство албанының удуртукчузунуң оралакчызы Э. Исаев-биле ужурашкан.

Тываның Баштыңының онза хыналдазында - ажыглалче кирер чаа тудуглар 14.10.2020 Тываның Баштыңының онза хыналдазында - ажыглалче кирер чаа тудуглар

Сөөлгү чылдарда республиканың тудуг адыры шапкын базымнар-биле бурунгаарлап олурар.

Тываның Баштыңы социал төлевилелдерниң дээштиин демдеглээн 13.10.2020 Тываның Баштыңы социал төлевилелдерниң дээштиин демдеглээн

Тываның Баштыңы республикада амгы үеде нептереңгей «Аныяк өг-бүлеге кыштаг», «Чемгерикчи инек малым», «Социал картофель» социал төлевилелдерниң бедик дээштиин тайылбырлаан.

Тываның Баштыңы коронавирус эпидемиязын чавырылдырар бүгү-ле хемчеглерни алыр даалганы берген 13.10.2020 Тываның Баштыңы коронавирус эпидемиязын чавырылдырар бүгү-ле хемчеглерни алыр даалганы берген

Тываның Баштыңы хамчык халдавыры-биле демиселде эргежок чугула маска чурумун база санитар-гигиена негелделерин сагыырын, дезинфекция хемчеглерин чорударын негээн.

Тывада одалга сезонунга белеткел ажырбас 13.10.2020 Тывада одалга сезонунга белеткел ажырбас

Республиканың чуртталга-коммунал ажыл-агый бүдүрүлгелериниң илеткээни-биле алырга, одалга сезонунга белеткел чогумчалыг.

Тывада хуу инвестициялар хемчээли 9 катап көвүдээн 12.10.2020 Тывада хуу инвестициялар хемчээли 9 катап көвүдээн

2006 чылда инвестицияларның хемчээли 1,9 млрд. рубль болуп, ында хуу инвестициялар чок турган болза, 2019 чылда ол 9 катап көвүдеп, ооң ниити хемчээли 17,5 млрд рубль четкен.

Тывада муниципалдыг тургузуглар удуртукчулары эпидемиологтуг байдал дээш харыысалгалыг 12.10.2020 Тывада муниципалдыг тургузуглар удуртукчулары эпидемиологтуг байдал дээш харыысалгалыг

Понедельникте эрттип турар неделяның аппарат хуралының дорт дамчыдылгазында, Тыва Республиканың Баштыңы Шолбан Кара-оол тус чер бот-башкарылга органнарының удуртукчулары боттарының девискээрлеринде эпидемиологтуг байдал дээш харыысалгалыын сагындырган. Кызыл хоорайда, Таңды, Кызыл, Тес-Хем, Улуг-Хем, Чаа-Хөл кожууннарда байдал элээн дүшкүүрлүг.  

12.10.2020 Тыва Республикада 2020 чылдың октябрь 12-де коронавирус талазы-биле эпидбайдал

Эрткен хонуктарда экирип сегээн 29 кижини үндүр бижээ, оларның 26-зы covid 19-тиг болганы лабораторияга бадыткаттынган.

Тываның Баштыңы Экономика яамызының чаа удуртукчузу база коллективи-биле ужурашкан 09.10.2020 Тываның Баштыңы Экономика яамызының чаа удуртукчузу база коллективи-биле ужурашкан

Тываның Баштыңы Экономика яамызының чаа удуртукчузу база коллективи-биле ужуражып, инвестицияларны хаара тудар, төлевилелдер боттанылгазын экижидер дээн кол айтырыгларны сайгарып чугаалашкан.

Тываның Баштыңы чаа эмнелге төвүнүң тудуунга чораан 08.10.2020 Тываның Баштыңы чаа эмнелге төвүнүң тудуунга чораан

Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол найысылал Кызылда тудуп турар чаа медицина төвүнде тудуг ажылдарының кандыг чадада келгенин көрүп чорааш, кижилерниң кадыын база амы-тынын камгалап алырынга улуг рольдуг чугула объект бо чылдың октябрь 15-те ажыглалга кирерин чедип алыр деп, тудугжулар-биле дугурушкан.

Ш. Кара-оол: Тываның найысылалының сорунзалыг бир чери апаар ужурлуг 08.10.2020 Ш. Кара-оол: Тываның найысылалының сорунзалыг бир чери апаар ужурлуг

Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол Новосибирск хоорайга ажыл-албан аайы-биле сургакчылаашкынындан келген дораан, ол-ла хүнде,  республика найысылалы Кызыл хоорайже Абакан талазындан кирер орукта туттунуп турар комплекстиг чаа аян-шинчилиг орук тудуун көрүп чораан.

Тыва «дүрген дузаның» 13 чаа автомобильдерин алган 07.10.2020 Тыва «дүрген дузаның» 13 чаа автомобильдерин алган
Бөгүн Тывада, федералдыг чазактың айтыышкыны езугаар, регион эмнелге албан черлериниң автопарыгын чаартыры-биле саткан “дүрген дуза” машиналарының ээлчеглиг бөлүү чедип келген.

Тываның Баштыңы Сибирь федералдыг округ регионнарында национал айыыл чок чоруктуң чугула айтырыгларын сайгарган хуралга киришкен 06.10.2020 Тываның Баштыңы Сибирь федералдыг округ регионнарында национал айыыл чок чоруктуң чугула айтырыгларын сайгарган хуралга киришкен

Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол, дүүн Новосибирск хоорайга, Россия Федерациязының Айыыл чок чорук чөвүлелиниң секретары Николай Патрушевтиң киржилгези-биле Сибирь федералдыг округтуң регионнарында национал айыыл чок чоруктуң чугула айтырыгларын сайгарган хуралга киришкен.

Тываның Көдээ ажыл-агый яамызы тус черниң малының продуктулуг чоруун база уксаазын экижидер ажылдарны эгелээн 06.10.2020 Тываның Көдээ ажыл-агый яамызы тус черниң малының продуктулуг чоруун база уксаазын экижидер ажылдарны эгелээн

Тус черниң малының продукциязын база уксаазының шынарын экижидер дээш садып эккелген бүдүрүкчү малдарны ажыглап эгелээни бо чылдың онзагайы болур.

Тывада 1177 объектиниң 1071-и кышка белениниң паспорттарын алган 06.10.2020 Тывада 1177 объектиниң 1071-и кышка белениниң паспорттарын алган

Тываның чуртталга-коммунал база чылыг-энергетика комплекизиниң объектилериниң 95 хуузу күскү-кышкы үеге белен.

Тываның Баштыңы ажыл-албанының аайы-биле Новосибирск хоорайда 05.10.2020 Тываның Баштыңы ажыл-албанының аайы-биле Новосибирск хоорайда

Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол октябрь 5-те Россия Федерациязының Айыыл чок чорук чөвүлелиниң секретары база Россия Федерациязының Президентизиниң Сибирь федералдыг округда бүрүн эргелиг төлээзиниң үнүүшкүннүг хуралында киржип турар.

Тываның Баштыңы: МАСС Сибирьниң мурнады хөгжүдер угланыышкыннарын тодарадыр 05.10.2020 Тываның Баштыңы: МАСС Сибирьниң мурнады хөгжүдер угланыышкыннарын тодарадыр

"Сибирь дугуржулгазы" ассоциация октябрьда 30 чыл болур. Тыва Республиканың Баштыңы Шолбан Кара-оол МАСС-тың юбилейиниң бүдүүзүнде каттыжыышкынның сорулгаларының дугайында чугаалаан.

Тываның Баштыңы амгы үеде COVID-19 - дугайында: байдалды тудары чугула 02.10.2020 Тываның Баштыңы амгы үеде COVID-19 - дугайында: байдалды тудары чугула

Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол күс дүшкени-биле бүгү делегейде коронавирус халдавыры катап көдүрлүп эгелээнин демдеглээн.

Тывада социал-экономиктиг хөгжүлдениң бот-тускайлаң программазы-биле объектилер тудуунче кирге 01.10.2020 Тывада социал-экономиктиг хөгжүлдениң бот-тускайлаң программазы-биле объектилер тудуунче кирге

Тывада 2024 чылга чедир республиканың социал-экономиктиг хөгжүлдезиниң бот-тускайлаң программазының төлевилелдер даңзызынче кирген объектилерни тудар тудуг черлери тодараттынган.

Тываның Баштыңы: Кижизидикчи башкы – чаш кижиниң амыдыралында эң-не онзагай черде 30.09.2020 Тываның Баштыңы: Кижизидикчи башкы – чаш кижиниң амыдыралында эң-не онзагай черде

2004 чылдан бээр кижизидикчи башкының база школа назыны четпээн өөредилге албан чериниң шупту ажылдакчыларының хүнүн сентябрь 27-де демдеглеп эрттирери чаңчыл апарган.

Тывада көдээ ажыл-агый культураларының дүжүт ажаалдазы уламчылавышаан 29.09.2020 Тывада көдээ ажыл-агый культураларының дүжүт ажаалдазы уламчылавышаан

7 кожуунда: Чөөн-Хемчик, Каа-Хем, Бии-Хем, Сүт-Хөл, Таңды, Чаа-Хөл база Улуг-Хемде көдээ ажыл-агый бүдүрүкчүлери тараа культураларын ажаарын ам-даа уламчылавышаан.

Тываның Баштыңы удуртукчуларның кичээнгейин бюджет чорудуунче угландырган 29.09.2020 Тываның Баштыңы удуртукчуларның кичээнгейин бюджет чорудуунче угландырган
«Ам 2021 чылдың бюджедин хевирлээрининиң үези чоруп турар. Кижилерниң амыдыралчы чугула херек шупту айтырыгларын көрүп, чаңгыс чер-чурттугларывыска эң ажыктыг объектилер база хемчеглер дээш акша-хөреңгини салып алыр ужурлуг бис

Тываның Баштыңы коронавируска удур тайылбыр ажылын күштелдирерин негээн 29.09.2020 Тываның Баштыңы коронавируска удур тайылбыр ажылын күштелдирерин негээн

Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол бөгүнде коронавирус бүгү Сибирьде өрү көдүрлүп эгелээнин демдеглээн. Ооң иштинде Тывада база.

Тывада национал төлевилелдер күүселдезин штабтың ээлчеглиг хуралында көрген 28.09.2020 Тывада национал төлевилелдер күүселдезин штабтың ээлчеглиг хуралында көрген

Тываның Чазаанга национал төлевилелдер талазы-биле ведомстволар аразының штавының ээлчеглиг хуралы болуп эрткен.

Ыдык Бай-Тайганың бажында улуг Овааны катап тургускан 28.09.2020 Ыдык Бай-Тайганың бажында улуг Овааны катап тургускан

Тываның ыдыктыг черлериниң бирээзи Бай-Тайганың шыпшыында Овааны катап тургузуп, ону дагаан езулалды бо дыштаныр хүнде эрттирген.

Ш. Кара-оол: Күскү дүжүт – орулга ажылдап алыр арга 25.09.2020 Ш. Кара-оол: Күскү дүжүт – орулга ажылдап алыр арга

Бо чыл республиканың чер ажылдыгларынга таарымчалыг чыл болган. Чаъстап чайлаанындан, сиген, ногаа, тараа культураларының дүжүдү чаагай үнген.

Тываның Баштыңы экономика яамызынга мурнады боттандырар сорулгаларны айыткан 25.09.2020 Тываның Баштыңы экономика яамызынга мурнады боттандырар сорулгаларны айыткан

Республиканың социал-экономиктиг ажылынга адыр бүрүзүнүң сайыттарының туруштуг ажылындан улуг дыка хамаарылгалыг болурун аппарат хуралында Тываның Баштыңы демдеглээн.

Тываның Чазааның даргазының кандидатуразын Дээди Хуралга бадылаар 24.09.2020 Тываның Чазааның даргазының кандидатуразын Дээди Хуралга бадылаар

Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол күүсекчи эрге-чагыргада – регион Баштыңы биле чазак Даргазы дээди албан-дужаалдарны аңгылаар талазы-биле айтырыгны хөй-ниитиниң киржилгези-биле дыңнаашкынны эрттирерин республика парламентизинге саналдаан.

Covid-19: Тываның Баштыңы школаларда уругларның айыыл чок чорук хандырылгазын күштелдирерин негээн 23.09.2020 Covid-19: Тываның Баштыңы школаларда уругларның айыыл чок чорук хандырылгазын күштелдирерин негээн

“Чонувустуң, бир дугаарында уругларның кадыын камгалап, кадагалаар ужурлуг бис.

Тываның Баштыңы республика найысылалында чаа эмнелге төвүнүң тудуун бедии-биле үнелээн 23.09.2020 Тываның Баштыңы республика найысылалында чаа эмнелге төвүнүң тудуун бедии-биле үнелээн

Тыва Республиканың Баштыңы Шолбан Кара-оол найысылалда эң чугула бир объект – коронавирус-биле демисежир чаа медицина төвүнде тудуг ажылдары кайы хире чоруп турарын дүүн хынап четкен.

Тываның Баштыңы республика Чазааның составында өскерилгелерни кылган 22.09.2020 Тываның Баштыңы республика Чазааның составында өскерилгелерни кылган

Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол республика чазааның аппарат хуралын бөгүн боду башкарып эрттирген.

Тываның чеди өөредилге чери “Өөредилге” национал төлевилел-биле федералдыг грантыларны ойнап алган 21.09.2020 Тываның чеди өөредилге чери “Өөредилге” национал төлевилел-биле федералдыг грантыларны ойнап алган

«Өөредилге» национал төлевилелдиң “Ажы-төлдүг өг-бүлелерни деткиири” федералдыг төлевилелдиң “Ажы-төлдүг хамаатыларга психолог-педагогиктиг, методиктиг болгаш консультативтиг дузаны көргүзер сорулга-биле коммерцияга хамаарышпас организацияларга күрүне деткимчези” деп хемчеглер планының боттаныышкыны-биле Тыва Республиканың чеди өөредилге черлери шыңгыы конкурс шилилдезин эрткеш, федералдыг грантыны ойнап алганнар.

Тыва Республикада сентябрь 20-де короновирус талазы-биле эпидбайдал 20.09.2020 Тыва Республикада сентябрь 20-де короновирус талазы-биле эпидбайдал

Роспотребнадзорнуң ТР-де эргелели биле ТР-ниң Кадык камгалал яамызының 2020 чылдың сентябрь 20-де республикада коронавирус талазы-биле эпидбайдалга дыңнадыы.

Тывада мал семирти азыраар баштайгы шөлчүгештер тудуу адакталган 18.09.2020 Тывада мал семирти азыраар баштайгы шөлчүгештер тудуу адакталган

Тывада шээр мал тургузу азыраар баштайгы үш ферма ажылын эгелээн. Мал ажыл-агыйлыг кооперативтерниң баазазынга ниитизи-биле 3,5 муң шээр малды өстүр азыраар.

Федералдыг үндүрүг албанының Тывада эргелелиниң организастыг тургузуун эде чаартыр 17.09.2020 Федералдыг үндүрүг албанының Тывада эргелелиниң организастыг тургузуун эде чаартыр

Россияның федералдыг үндүрүг албанының удуртукчузунуң оралакчызы Андрей Бударин-биле Чазак даргазының бирги оралакчызы Алекандр Брокерттиң ужуражылгазында ооң дугайында чугаа болган.

Тыва Республиканың Дээди Хуралының (парламентизиниң) үшкү чыыжының чаңгыс мандаттыг Правобережный № 1 соңгулда округунуң депутадынче немелде соңгулдаларның түңнелдери 17.09.2020 Тыва Республиканың Дээди Хуралының (парламентизиниң) үшкү чыыжының чаңгыс мандаттыг Правобережный № 1 соңгулда округунуң депутадынче немелде соңгулдаларның түңнелдери

2020 чылдың сентябрь 16-да, Тыва Республиканың Соңгулда комиссиязы Тыва Республиканың Дээди Хуралының (парламентиниң) үшкү чыыжының чаңгыс мандаттыг Правобережный № 1 соңгулда округунче депутаттың немелде соңгулдаларын түңнээн.

Бүгү-российжи эртем-практиктиг конференцияның айтыырында - ажыл чок чорук 16.09.2020 Бүгү-российжи эртем-практиктиг конференцияның айтыырында - ажыл чок чорук

Россия Федерациязының Президентизи В. Путин 2024 чылга чедир чурттуң национал сорулгазы биле стратегтиг кол айтырыгларының бирээзинге - ядыы-түреңги чорукту ийи катап эвээжедири деп айыткан.

Владимир Путин Тываның Баштыңынга чаагай күзээшкиннерни дамчыткан 16.09.2020 Владимир Путин Тываның Баштыңынга чаагай күзээшкиннерни дамчыткан

НОВО-ОГАРЕВО, Сентябрь 15. /ТАСС/. Россияның Президентизи Владимир Путин амгы үеде эмнелгеде чыдар Тываның баштыңы Шолбан Кара-оолга эки сегиирин күзээн.

Тыва Республиканың девискээринге 2020 чылдың сентябрь 13-те Чаңгыс аай бадылаашкын хүнүнүң түңнелдери 15.09.2020 Тыва Республиканың девискээринге 2020 чылдың сентябрь 13-те Чаңгыс аай бадылаашкын хүнүнүң түңнелдери

Тыва Республиканың Соңгулда комиссиязының даргазы Олег Фортуна 2020 чылдың сентябрь 13-те Тыва Республиканың девискээринге 80 төлээлекчи органнарже соңгулдалар болуп эрткенин дыңнаткан.

Тывада тараа болгаш ногаа дүжүдүнүң ажаалдазы эгелээн 14.09.2020 Тывада тараа болгаш ногаа дүжүдүнүң ажаалдазы эгелээн

Тываның чер ажылдыглары тараа болгаш ногаа культураларының дүжүт ажаалдазынче кирген. Каа-Хем биле Таңды кожууннар ажылын мурнап эгелээн.

Tываның 13 кожуунунда мал чеминиң белеткели доозулган 14.09.2020 Tываның 13 кожуунунда мал чеминиң белеткели доозулган

Тываның 17 кожуунунуң 13-жү мал чеминиң белеткелин сентябрь 14-ке чедир дооскан.

Сентябрь 11-де Тыва Республиканың девискээринде шупту 110 соңгулда участоктары эртенгиниң 8 шактан ажылын эгелээн 11.09.2020 Сентябрь 11-де Тыва Республиканың девискээринде шупту 110 соңгулда участоктары эртенгиниң 8 шактан ажылын эгелээн

2020 чылдың сентябрь 11-ниң хүнү - Чаңгыс аай бадылаашкын хүнүнде ТР-ниң Дээди Хуралының (парламент) үшкү чыыжының Правобережный № 1 чаңгыс мандаттыг соңгулда округундан депутаттарны немей соңгууру болгаш муниципалдыг тургузугларның Төлээлекчилер хуралының депутаттарын бадылаары эгелээн.

Тываның кадык камгалал сайыдының бирги оралакчызында инфекционист эмчи Марианна Кууларны томуйлаан 11.09.2020 Тываның кадык камгалал сайыдының бирги оралакчызында инфекционист эмчи Марианна Кууларны томуйлаан

Тыва Республиканың Чазааның даргазының бирги оралакчызы Александр Брокерт регионнуң Кадык камгалал яамызының аппарат хуралында киришкеш, кадык камгалал сайыдының чаа бирги оралакчызы Марианна Девин-ооловна Кууларны таныштырган.

Чедери берге көдээ черлерге ажылдап чеде берген эмчи ажылдакчыларын чаңгыс удаа бээр төлевир акша-биле деткиир 10.09.2020 Чедери берге көдээ черлерге ажылдап чеде берген эмчи ажылдакчыларын чаңгыс удаа бээр төлевир акша-биле деткиир

2020 чылдың сентябрь 8-те, Тываның Чазаа көдээ чурттакчылыг черлерге, азы хоорай хевирлиг суурларга, азы 50 муң четпес чурттакчылыг хоорайга ажылдап (көжүп) чедип келген эмчи ажылдакчыларынга чаңгыс катап хары угда төлээр компенсацияны бээриниң дугайында чазак доктаалынга өскерилгени киирген.

Тываның Баштыңы коронавирус халдавырын “чиик” көрбезин чаңгыс чер-чурттугларындан дилээн 09.09.2020 Тываның Баштыңы коронавирус халдавырын “чиик” көрбезин чаңгыс чер-чурттугларындан дилээн

Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол Москваның эмнелгезинде эмнедип чыда, республиканың чонунга эпидемиологтуг үеде чурумну сагыырын дилээн. Ооң дугайында соцчеткилерде бодунуң арынында бижээн.

Тыва чылгы ажыл-агыйының талазы-биле Россияда мурнунда 5 регионнуң санынче кирген 09.09.2020 Тыва чылгы ажыл-агыйының талазы-биле Россияда мурнунда 5 регионнуң санынче кирген

Сөөлгү 20 чылда Тывада чылгы малдың баш саны 3,3 катап көвүдээн. Наадым хүннеринде мал ажыл-агый хөгжүлдезиниң талазы-биле конференцияда, ТР-ниң Көдээ ажыл-агый болгаш аъш-чем яамызы ук адырның амгы болгаш келир үезиниң дугайында ынчаар илеткээн.

Көдээ ажыл-агыйынга хереглелдиг черлер контроль-хайгааралда 09.09.2020 Көдээ ажыл-агыйынга хереглелдиг черлер контроль-хайгааралда

Россияның көдээ ажыл-агыйын хайгаараар албан чериниң регионда салбырының чер болгаш тарааның шынарын болгаш айыыл чок чоруун контрольдаар эргелели республика девискээринде көдээ ажыл-агый ажыглалдыг шөлдерниң хөрзүннүг черин камгалап, ону ажыглалдан шуут үне бербезин болдурбас, харын-даа ооң шынарын экижидеринче угланган хайгаарал ажылын чорудуп турар.

Республиканың школаларында изиг чем хандырылгазы 08.09.2020 Республиканың школаларында изиг чем хандырылгазы

Республиканың 173 школаларының 164-үнде эге өөредилге класстары барын сагындыраал. 

Республикага туризм адырын хөгжүдер дээш 08.09.2020 Республикага туризм адырын хөгжүдер дээш

Тыва Республикага туризмни хөгжүдер талазы-биле хемчегниң боттаныышкынынга сайгарылганы чазак хуралынга кылган.

Республика тараа культураларын ажаарынче кирген 08.09.2020 Республика тараа культураларын ажаарынче кирген

Мал чемин белеткээр план колдуу күүсеттинген. 2020 чылдың сентябрь 7-ниң хүнүнге чедир, 173 460 гадан сигенни кескеш, 150 323 газын (кескен сигенниң 87 %) бөлген. 203 272 тонна (планның 81,1 %) мал чемин белеткээн, ооң 201 711 тонназы сиген (планның 81,7 %) деп, республиканың Көдээ ажыл-агый яамызы дыңнаткан.

Республикага одалга сезону сентябрь 15-те эгелээр 07.09.2020 Республикага одалга сезону сентябрь 15-те эгелээр

Күс бодунуң эргезинче кирип, эртен, кежээ сооп келген. Ынчангаш социал объектилерже болгаш чуртталга бажыңнарынче чылыгны үе шаанда киирерин чедип алыр дээш, эрге-чагырга ону контрольда тудуп турарын аппарат хуралында дыңнаткан.

Наадым-2020 байырлынга тураскааткан аът чарыжы 05.09.2020 Наадым-2020 байырлынга тураскааткан аът чарыжы

Сентябрь 4-те, Эрзин кожууннуң Божалыг деп черге, республиканың малчыннарының “Наадым-2020” байырлалынга тураскаадып, аът чарыжынга Тыва Республиканың чемпионады болуп эрткен.

Тываның мал ажыл-агыйы эртем ажылдарында 05.09.2020 Тываның мал ажыл-агыйы эртем ажылдарында

2020 чылдың сентябрь 3-те, республика малчыннарының кол байырлалы – Наадымның бир дугаар хүнүнде, “Тыва Республиканың мал ажыл-агыйы: төөгүзү, амгы байдалы база келир үеде сайзыралы” деп эртем-практиктиг конференция болуп эрткен.

Мурнакчы малчыннарга көдээ ажыл-агый техникаларын тывыскан 04.09.2020 Мурнакчы малчыннарга көдээ ажыл-агый техникаларын тывыскан

Чылдың түңнелдери-биле мал ажылын хөгжүдеринге бедик көргүзүглерни чедип алган мурнакчыларны Наадым республика байырлалында шаңнап-мактаары чаагай чаңчыл апарган.

Наадым байырлалында республиканың шалып-ишчи малчыннарын демдеглээн 04.09.2020 Наадым байырлалында республиканың шалып-ишчи малчыннарын демдеглээн

Республиканың мурнакчы малчыннары, муңчу малчыннар, кожууннар чагыргаларының удуртукчулары, көдээ ажыл-агый специалистери болгаш адырның хоочуннарының киржилгези-биле Наадым-2020-ниң байырлыг кезээ болуп эрткен.

18 харга чедир аныяк мөгелер аразынга Наадым-2020 тыва хүрежи 03.09.2020 18 харга чедир аныяк мөгелер аразынга Наадым-2020 тыва хүрежи

 Наадым байырлалының спортчу хемчеглериниң эң-не көрүштүг кезээ - тыва хүреш маргылдаазы кезээде хайымныг эртер. Бо удаада, сентябрь 3-түң хүнүнде 18 харга элээди оолдар аразынга 2020 чылдың Наадым чемпионун илередир хүреш “Субедей” спортчу өргээге болуп эрткен.

Сүттен ак чемниң дээжизин делгээн “Ак чем” мөөрей-фестиваль 03.09.2020 Сүттен ак чемниң дээжизин делгээн “Ак чем” мөөрей-фестиваль

Малчыннарның Наадым байрылылының мөөрейлиг бир кезээ - сүттен ак чемниң дээжизин кылырынга тураскааткан "Ак чем" аъш-чем фестивалы болган.

Тывада школалар болгаш уруглар садтарын тудуп турарының дугайында 02.09.2020 Тывада школалар болгаш уруглар садтарын тудуп турарының дугайында

”Өөредилге” национал төлевилел күүселдези-биле 2020 чылда республикада ийи школа туттунуп турар.

Ат-алдарлыг спортчулар тыва хүрешти хөгжүдер дээш Тываның эрге-чагыргазының кылып турар күжениишкиннерин үнелээн 02.09.2020 Ат-алдарлыг спортчулар тыва хүрешти хөгжүдер дээш Тываның эрге-чагыргазының кылып турар күжениишкиннерин үнелээн

Республиканың Спорт яамызының чоокта чаа эртиргени конференциязында тыва хүрешти хөгжүдүп сайзырадыр дээш хүлээп алган шиитпирлерин Тываның спортчу хөй-ниитизи үнелээн.

Ыраккы Мөңгүн-Тайга кожуунда малга кышкы чем белеткели 01.09.2020 Ыраккы Мөңгүн-Тайга кожуунда малга кышкы чем белеткели

Тываның чедери берге эң ыраккы кожууну – Мөңгүн-Тайгада мал чеминиң белеткели кайы хире чоруп турарынга хамаарыштыр кожуун чагырга даргазының көдээ ажыл-агый болгаш экология талазы-биле оралакчызы – көдээ ажыл-агый эргелелиниң удуртукчузу Чойган Демир-оолович Иргиттиң дыңнадыы:

Сайгарылгада “Чемгерикчи инек малым” төлевилел 01.09.2020 Сайгарылгада “Чемгерикчи инек малым” төлевилел

2020 чылдың август 31-те, чазактың аппарат хуралында, социал угланыышкынныг “Чемгерикчи инек малым” губернатор төлевилелиниң күүселдезинге сайгарылганы кылган.

Тывага Билиглер хүнү эки эрткен 01.09.2020 Тывага Билиглер хүнү эки эрткен

Тыва Республика Билиглер хүнүнге тураскааткан байырлыг хемчеглерни санитар-эпидемиологтуг чурумну болгаш социал дистанцияны сагып эрттирген.

Сентябрь 1 – Тывада эки-турачыларга Сактыышкынның хүнү 01.09.2020 Сентябрь 1 – Тывада эки-турачыларга Сактыышкынның хүнү

Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол бодунуң ат салган чарлыы-биле, 2015 чылдан эгелеп сентябрь 1-ни – Тыва Арат Республикадан фронтуже аъттанган Тыва эки турачыларга сактыышкынның хүнү кылдыр  доктааткан.

Тываның өөредилге болгаш эртем сайыды чаа өөредилге чылының республикага эгелээриниң дугайында 31.08.2020 Тываның өөредилге болгаш эртем сайыды чаа өөредилге чылының республикага эгелээриниң дугайында

Татьяна Санчаа, Тываның өөредилге болгаш эртем сайыды: 
- Сентябрь 1-де шупту өөреникчилер, студентилер өөренип эгелээр. Бирги классчыларга болгаш өөренип турар шупту кижилерге байырлал хүнү.

Тываның Спорт яамызы чоннуң бурунгу оюннарының бирээзи – тыва хүрешти сайзырадырының талазы-биле конференцияны эрттирген 31.08.2020 Тываның Спорт яамызы чоннуң бурунгу оюннарының бирээзи – тыва хүрешти сайзырадырының талазы-биле конференцияны эрттирген

Аңаа мөгелерге аттарны тыпсырының, аныяк мөгелерге рейтинг маргылдааларын эрттирер графикти тургузарының, төнчү салыгларда хүрежир чамдык аргаларны киирериниң дугайында дээш, өске-даа айтырыгларны сайгарып чугаалашкан

Республикада коронавирус талазы-биле эпидбайдал 31.08.2020 Республикада коронавирус талазы-биле эпидбайдал

Роспотребнадзорнуң ТР-де эргелели биле ТР-ниң Кадык камгалал яамызының 2020 чылдың август 31-де бергени Тыва Республикада коронавирус талазы-биле эпидемиологтуг байдал дугайында дыңнадыы.

2020 чылда «Демография» национал төлевилел күүселдези-биле Тывага 3 уруглар садын тудар 28.08.2020 2020 чылда «Демография» национал төлевилел күүселдези-биле Тывага 3 уруглар садын тудар

Бо чылдың төнчүзүнге чедир, Тывага ниитизи-биле 1970 олуттуг 3 чаа уруглар сады ажыглалга кирер. Оларның ийизи - Кызыл хоорайда.

Тываның Культура яамызы «Культура» национал төлевилел күүселдезиниң чамдык түңнелдерин үндүрген 28.08.2020 Тываның Культура яамызы «Культура» национал төлевилел күүселдезиниң чамдык түңнелдерин үндүрген

Федералдыг болгаш республика бюджеттеринден 50 млн рубльди бо хүнге чедир Тыва «Культура» национал төлевилел чорудуу-биле шиңгээткен. Ол акша-хөреңги-биле Шекпээр, Мөрен, Кочетов, Солчур, Кундустуг база Суш суурларда алды көдээ Культура одагларынга капитал септелгени кылган.

Тывада 125 муң дөрбелчин метр чуртталга шөлүн чыл төнчүзүнге чедир дужаар 28.08.2020 Тывада 125 муң дөрбелчин метр чуртталга шөлүн чыл төнчүзүнге чедир дужаар

Эрткен чылга деңнээрге, бо 2020 чылдың төнчүзүнге чедир 12 муң хөйге, азы 125 дөрбелчин метр чуртталга шөлүн дужаар.

Тывада мал чеминиң белеткели 27.08.2020 Тывада мал чеминиң белеткели
Тывада чаъстыг хүннер турзажок, мал чеминге белеткел калбаа-биле чоруп турар.

Тываның Баштыңы COVID-19-биле удур демиселге улуг ажылды кылган 27.08.2020 Тываның Баштыңы COVID-19-биле удур демиселге улуг ажылды кылган

Тыва Республика Сибирь регионунда ковид-19 аарыы-биле эки турушкан үш регионнуң санынче кирген. Хөй-ниитичилер республикада чаа коронавирус халдавырын чайладырынга үш барымдааны айыткан.

Ыраккы Мөңгүн-Тайга кожуунче хөмүр сөөртүлгезин шапкынчыдар 26.08.2020 Ыраккы Мөңгүн-Тайга кожуунче хөмүр сөөртүлгезин шапкынчыдар

Республиканың чедери берге ыраккы кожууннарында социал объектилерни болгаш чурттакчы чонну кадыг одаар чүүл-биле хандырарын чедип алыр дээш күштерни мөөңнээрин чазак даргазы сагындырган турган.

Тываның кызыгаар кожууннарында бес чумазынга удур хемчеглерни чоруткан 26.08.2020 Тываның кызыгаар кожууннарында бес чумазынга удур хемчеглерни чоруткан

Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол бес чумазы катап тывылган кожа-хелбээ Моол-биле кызыгаар черлерде Өвүр биле Мөңгүн-Тайга кожууннарда чурттакчы чонну база мал-маганны ук аарыгга удур тарыыр даалганы берген турган.

“Эзирлерниң уязы” губернатор төлевилелин күүседир дээш 25.08.2020 “Эзирлерниң уязы” губернатор төлевилелин күүседир дээш

Тыва Республиканың Баштыңы Ш. Кара-оол 2020 чылда республикага кылыр ажыл-чорудулгаларга хамаарыштыр “Хөгжүлдениң чаа энергиязы. Тывага чурттаар. Тывага чоргаарланыр” деп айыткалын таныштырып тура, аныяк-өскенни төрээн чериниң төлептиг төлдери кылдыр кижизидеринче кичээнгейни углаан турган. Ооң бир угланыышкынынга - спорт-биле харылзаа, кадык-чаагай амыдыралды сагыыры хамааржырын ол айыткан.

Тыва Хөгжүлдениң тускай программазы-биле келген бирги акшаландырыышкынны бүдүрүлге болгаш социал инфраструктура объектилерин тударынче үндүрер 24.08.2020 Тыва Хөгжүлдениң тускай программазы-биле келген бирги акшаландырыышкынны бүдүрүлге болгаш социал инфраструктура объектилерин тударынче үндүрер

Тывада хөгжүлдениң тускай программа күүселдези-биле демир-бетон кылыглар бүдүрер заводту, «Чедер» санаторий-курорт комплекизин база хөй каът бажыңнар тудуушкунунуң инженер четкилерин тудар.

Тыва чаа өөредилге чылын чогумчалыг эгелээр хемчеглерни ап турар 24.08.2020 Тыва чаа өөредилге чылын чогумчалыг эгелээр хемчеглерни ап турар

Хереглекчилерниң эргелерин болгаш кижиниң чаагай чоруун камгалаар талазы-биле федералдыг албанның, РФ-тиң күрүнениң кол санитар эмчизи Анна Попованың 2020 чылдың май 8-те негелделерин база Тыва Республиканың Баштыңының 2020 чылдың апрель 6-да Чарлыын удуртулга болдургаш,

Ажы-төлдүг өг-бүлелерни деткээн немелде төлевирлер бүрүнү-биле төлеттинер 24.08.2020 Ажы-төлдүг өг-бүлелерни деткээн немелде төлевирлер бүрүнү-биле төлеттинер

Россияның Президентизи В. Путин чаа коронавирус халдавыры нептерээн экономиктиг берге үелерде ажы-төлдүг өг-бүлелерни күрүнениң талазындан камгалап, оларны деткиири бирги чергениң айтырыы кылдыр айыткан.

Тывада аварийлиг чуртталга фондузундан хамаатыларны өскээр көжүрер программаның күүселдезиниң дугайында 22.08.2020 Тывада аварийлиг чуртталга фондузундан хамаатыларны өскээр көжүрер программаның күүселдезиниң дугайында

Бо хүннүң байдалы-биле алырга, программа 63,4 % күүсеттинген. 52,96 муң дөрбелчин метр шөлдүг аварийлиг оран-савадан 4 199 кижини (1 421 өг-бүлени) көжүрген.

Тывада «Социал хөмүр» губернатор төлевилели уламчылап турар 22.08.2020 Тывада «Социал хөмүр» губернатор төлевилели уламчылап турар

Тываның Баштыңының саналы-биле 2016 чылдан эгелеп, республикада 5 болгаш оон хөй ажы-төлдүг өг-бүлелерни деткиир сорулгалыг “Социал хөмүр” губератор төлевилели ажылдап турар.

Тожу: озалааш черге хоорук чурттаарының үези төнген 21.08.2020 Тожу: озалааш черге хоорук чурттаарының үези төнген

Тожуларның амыдырал-чуртталгазының чаа үе-чадазын херечилээн Бии-Хемни кежир көвүрүг тудуу бо чылдың март 21-де эгелээн.

Тыва: губернатор төлевилелиниң киржикчилериниң 83,4% дээди эртемни чедип алыр сорулгалыг 21.08.2020 Тыва: губернатор төлевилелиниң киржикчилериниң 83,4% дээди эртемни чедип алыр сорулгалыг

Өг-бүлениң үш салгалында дээди эртемниг кижи чок өг-бүлелерден школа доозукчуларын өөредип белеткээринге башкылал болгаш социал үделгениң күрүне деткимчезин чорутканы бодунуң үре-түңнелдерин көргүскен.

Тывада «Чемгерикчи инек малым» губернатор төлевилелиниң киржикчилеринге инектерни дамчыдып, малынга камгалалды кылдырткан 21.08.2020 Тывада «Чемгерикчи инек малым» губернатор төлевилелиниң киржикчилеринге инектерни дамчыдып, малынга камгалалды кылдырткан

Бо чылын төлевилел 500 киржикчини хаара туткан. Программа киржикчилериниң хөй кезии 2018 чылдың киржикчилеринден хунажыннарны алыр болза, артканнарынга бызааларлыг инектерни дамчыдар.

Тывада одалга сезонунга белеткел күштелген 20.08.2020 Тывада одалга сезонунга белеткел күштелген

Тываның Баштыңы Ш. Кара-оол республиканың бүгү-ле адырының ажыл-агыйларынга кышка белеткел ажылдарын шапкынчыдып, шыңгыы белеткелди чорударын аппарат хуралында негээн турган.

Тывада “Көдээ суурнуң башкызы” программаның киржикчилери илереттинген 20.08.2020 Тывада “Көдээ суурнуң башкызы” программаның киржикчилери илереттинген

Россияның Президентизи В.В. Путинниң Айыткалын күүседип, көдээ черлерде школаларны кадрлар-биле хандырып, башкылаашкынның шынарын бедидер сорулга-биле, Тыва Республикада 2020 чылдың январь 10-дан “Көдээ суурнуң башкызы” программа ажылын эгелээн.

2020 чылдың сентябрь 13-те Чаңгыс аай бадылаашкын хүнүн Тыва Республикага эрттиреринге белеткел ажылдары доозулган 20.08.2020 2020 чылдың сентябрь 13-те Чаңгыс аай бадылаашкын хүнүн Тыва Республикага эрттиреринге белеткел ажылдары доозулган
Тыва Республиканың Соңгулда комиссиязының дыңнатканы-биле алырга, 2020 чылдың сентябрь 13-те 80 төлээлекчи органнарже соңгулдалар болуп эртер.

2020 чылда 3,5 муң өг-бүле губернаторнуң «Социал картофель» социал төлевилелиниң деткимчезин алган 20.08.2020 2020 чылда 3,5 муң өг-бүле губернаторнуң «Социал картофель» социал төлевилелиниң деткимчезин алган

Бо чылын Тывадан хөй ажы-төлдүг болгаш эвээш орулгалыг 3442 өг-бүле «Социал картофель» губернатор төлевилелинге киржип, удавас күскү дүжүдүн ажаарлар.

Тывада мал чеминиң белеткели – көдээ ишчилерге харыысалгалыг үе 19.08.2020 Тывада мал чеминиң белеткели – көдээ ишчилерге харыысалгалыг үе

Дошкун агаар-бойдустуг Тываның малчыннарга эң-не нарын шылгалда – малды кыш ажырары чеже база кандыг мал чеми-биле курлавырланып алганындан кончуг хамааржыр.

Тываның Баштыңы Өөредилге яамызындан сентябрь 1-ниң чыскаалын канчаар эрттирерин тодарадырын негээн 19.08.2020 Тываның Баштыңы Өөредилге яамызындан сентябрь 1-ниң чыскаалын канчаар эрттирерин тодарадырын негээн

Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол аппарат хуралында, школачыларның сентябрь 1-де чыскаалы кандыг хевирлиг эртерин тодарадырын негээн. Өөреникчилерге болгаш ада-иелерге ооң дугайында үе-шаанда дыңнадыры эң чугула деп ол санаан.

Тываның Баштыңы ыраккы суурларда туттунуп турар чаа объектилерни хынаан 18.08.2020 Тываның Баштыңы ыраккы суурларда туттунуп турар чаа объектилерни хынаан

Тываның Баштыңы Тес-Хем кожууннуң эң ыраккы чурттакчы суурларынга чедип, федералдыг болгаш республика бюджеттериниң акша-хөреңгизи-биле тудуп турар чаа объектилерни хынаан.

Кобду тулчуушкунунуң маадырларынга тураскаалды Кызыл хоорайда ажыткан 18.08.2020 Кобду тулчуушкунунуң маадырларынга тураскаалды Кызыл хоорайда ажыткан

Кызыл хоорайга, Республика хүнүнде, Тыва Арат Республиканың 99 чылдаанынга тураскааткан онзагай болуушкун болуп эрткен.

«Интергео» компанияның удуртукчузу Лев Кузнецов Республика Хүнү-биле Тываның Баштыңынга байырны чедирген 18.08.2020 «Интергео» компанияның удуртукчузу Лев Кузнецов Республика Хүнү-биле Тываның Баштыңынга байырны чедирген

«Интергео» БК” КХН компанияның чиңгине директору Лев Кузнецов кол национал байырлал – Республика Хүнү-биле Шолбан Кара-оолга болгаш Тываның чурттакчыларынга байырны чедирген.

Тываның Баштыңы Республика хүнүнде ажыл-ишчилерге күрүне шаңналдарын тывыскан 17.08.2020 Тываның Баштыңы Республика хүнүнде ажыл-ишчилерге күрүне шаңналдарын тывыскан

Август 15-те, Кызылда тыва күрүнениң үндезилекчизи Монгуш Буян-Бадыргының тураскаалының чанынга, Тыва Арат Республиканың тургустунганындан бээр 99 чыл болганының байырлыг хемчээнге республиканың ажыл-ишчилеринге күрүне шаңналдарын тыпсыр езулал болуп эрткен.

Республика хүнүнде – чаа автомашиналар 15.08.2020 Республика хүнүнде – чаа автомашиналар

Тыва Республиканың эң кол байлак өнчүзүн арга-арыглар тургузуп турар.

Тываның Баштыңы коронавирус-биле демиселге шылгараан республиканың эмчи ажылдакчыларынга күрүне шаңналдарын тывыскан 14.08.2020 Тываның Баштыңы коронавирус-биле демиселге шылгараан республиканың эмчи ажылдакчыларынга күрүне шаңналдарын тывыскан

Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол коронавирустуң чаа халдавыры-биле демиселге боттарын көргүзүп шылгараан эмчи ажылдакчыларынга Тыва Республиканың күрүне шаңналдарын тыпсыр байырлыг езулалга август 11-де киришкен:

Тыва Республика хүнү-биле кол хемчеглерниң планы 14.08.2020 Тыва Республика хүнү-биле кол хемчеглерниң планы

Август 14 
12.00 — Монгуш Буян-Бадыргының тураскаалынга база “Азия төвү” культурлуг комплекске экскурсия. «Төрээн чериң билир сен бе» деп видео–программа;

Республиканың Баштыңы – Тывага Наадым национал байырлалды пандемия үезинде бир тускай эрттирер 14.08.2020 Республиканың Баштыңы – Тывага Наадым национал байырлалды пандемия үезинде бир тускай эрттирер

Август 13. Interfax-Russia.ru – Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол республика чурттакчыларының ортузунга эрттирген айтырыг-харыының түңнелин көргеш, ооң мурнунда чылдарда август 15-те Республика хүнү-биле чергелештир эрттип турган Наадым байырлалын сентябрьда байырлаар деп шиитпирлээн.

Тываның малчыннарының байырлалын сентябрь 3-4-те эрттирер 14.08.2020 Тываның малчыннарының байырлалын сентябрь 3-4-те эрттирер

Малчыннарның чончу байырлалы – Наадым сентябрьның 3-4-те эрттери билдинген.

Национал инвестиция рейтингизинде Тыва туружун хевээр арттырган 13.08.2020 Национал инвестиция рейтингизинде Тыва туружун хевээр арттырган

Стратегтиг инициативалар агентилелиниң Хайгаарал чөвүлелиниң хуралында Россия Федерациязының субъектилеринде инвестиция климадының байдалының Национал рейтингизин түңнеп үндүрген, Тыва Республика ийи дугаар чыл ында 53-кү черни ээлеп турар.

Тываның Баштыңы Россияның тускай дээди өөредилге черлериниң доозукчулары-биле чаңчылчаан ужуражылганы эрттирген 30.07.2020 Тываның Баштыңы Россияның тускай дээди өөредилге черлериниң доозукчулары-биле чаңчылчаан ужуражылганы эрттирген

Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол Россияның чепсектиг күштериниң дээди өөредилге черлериниң доозукчулары-биле чаңчыл болу берген ужуражылгазын эрттирген.

Россияның Чазаа арга-арыг өрттерин болдурбас база оларны өжүрер ажылдарже Тывага 88,7 млн. рубльди тускайлаан 29.07.2020 Россияның Чазаа арга-арыг өрттерин болдурбас база оларны өжүрер ажылдарже Тывага 88,7 млн. рубльди тускайлаан

Россияның Чазааның 2020 чылдың июль 18-те айтыышкыны езугаар, РФ-тиң курлавыр фондузундан арга-арыг өрттери-биле демисежир ээлчеглиг саң-хөө дузазын Тыва Республикага үндүрген.

«Чаа Сорук» губернатор төлевилелиниң күүселдези 28.07.2020 «Чаа Сорук» губернатор төлевилелиниң күүселдези
Тыва Республиканың Көдээ ажыл-агый болгаш аъш-чем яамызы «Чаа сорук» программа шалыпкын чоруп турарын дыңнаткан.

Тываның Баштыңы Москвада республиканың бүрүн эргелиг төлээ черинге эмнедип барган инвалид уругларның ада-иелеринге дузалажырын даандырган 27.07.2020 Тываның Баштыңы Москвада республиканың бүрүн эргелиг төлээ черинге эмнедип барган инвалид уругларның ада-иелеринге дузалажырын даандырган

Тыва Республиканың Баштыңы Шолбан Кара-оолдуң хууда хүлээп алыышкынынга инвалид уруг азырап олурар, Кызыл хоорайның чурттакчызы Ульяна Кошкелиговна Кара-Сал келген.

2020 чылдың июль 27-де Тыва Республикада коронавирус-биле эпидемиологтуг байдал 27.07.2020 2020 чылдың июль 27-де Тыва Республикада коронавирус-биле эпидемиологтуг байдал

Эрткен хонукта 79 кижини үндүр бижээн, оларның 25-инде халдавыр бары лабораторлуг шинчилелдерден тодараттынган.

Тываның социал-экономиктиг хөгжүлдезиниң бот-тускайлаң программазын боттандырары чугула чадада келген 24.07.2020 Тываның социал-экономиктиг хөгжүлдезиниң бот-тускайлаң программазын боттандырары чугула чадада келген

Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оолдуң дыңнатканы-биле алырга, республиканың Чазаа Россияның Экономиктиг хөгжүлде яамызы-биле дугуржулганы август 1-ге чедир чарарынга белен, ооң соонда ону боттандырар федералдыг акшалар республикаже кээр ужурлуг.

РФ-тиң Камгалал яамызы Тывага чаа эмнелге төвүнден аңгыда поликлиниканы база тудар 24.07.2020 РФ-тиң Камгалал яамызы Тывага чаа эмнелге төвүнден аңгыда поликлиниканы база тудар

Россияның Камгалал яамызы РФ-тиң Президентизиниң 2020 чылдың июль 6-да берген даалгазын күүседир дээш, Тыва Республиканың Кадык камгалал яамызы-биле эмчи-техниктиг негелде дугуржулгазы езугаар Кызыл хоорайга хөй талалыг ажыл-чорудулгалыг эмнелге төвүн тудуп эгелээн.

Тываның Баштыңы найысылалче кирер орукка тургузар скульптураларның дөзевилелдерин сонуургап көрген 23.07.2020 Тываның Баштыңы найысылалче кирер орукка тургузар скульптураларның дөзевилелдерин сонуургап көрген

Республиканың билдингир профессионал скульпторлары Тываның ниити овур-хевирин көргүскен скульптураларның тергиин дээн дөзевилел төлевилелдерин илередир мөөрейге боттарының чогаадыкчы ажылдарын киирген.

Тываның Баштыңы коронавирус-биле байдал экижээн-даа болза, серемчилелдиг болурунче чурттакчыларны кыйгырган 22.07.2020 Тываның Баштыңы коронавирус-биле байдал экижээн-даа болза, серемчилелдиг болурунче чурттакчыларны кыйгырган

Кызыл. Июль 22. ИНТЕРФАКС-СИБИРЬ – Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол коронавирус халдавырының бирги агымы эртсе-даа, серемчилелди кошпатпазын регионнуң чурттакчыларындан дилээн.

РФ-тиң күрүнениң национал политиказының стратегиязын Тывага боттандырар талазы-биле эң эки муниципалдыг программага конкурс чарлаттынган 22.07.2020 РФ-тиң күрүнениң национал политиказының стратегиязын Тывага боттандырар талазы-биле эң эки муниципалдыг программага конкурс чарлаттынган

Тыва Республиканың Националдар херектериниң талазы-биле агентилел Россия Федерациязының күрүнениң национал политиказының стратегиязын Тыва Республикада боттандырып турарынга эң эки муниципалдыг программа дээш конкурсту чарлаан.

Республиканың 1 дугаар эмнелгезинде AIRO мобилдиг томограф ажылдап эгелээн 21.07.2020 Республиканың 1 дугаар эмнелгезинде AIRO мобилдиг томограф ажылдап эгелээн

Республиканың 1 дугаар эмнелгезинде Mobius Imaging (АКШ) бүдүргени аарыг кижилерде COVID-19 халдавыр барын шинчиир, ол ышкаш нейрохирургтуг база берттинген кемдээшкиннер кезеринге ажыглаар AIRO мобилдиг компьютерлиг томографты эптеп тургускан.

РФ-тиң Чазааның курлавыр фондузундан Тыва коронавирус-биле демисежиринге 160 млн. рубльди немей алыр 17.07.2020 РФ-тиң Чазааның курлавыр фондузундан Тыва коронавирус-биле демисежиринге 160 млн. рубльди немей алыр

ТАСС, июль 17. Тыва РФ-тиң Чазааның курлавыр фондузундан коронавирус инфекциязы-биле демисежиринге 160,5 млн рубльди алыр.

Тываның Баштыңы муниципалдыг чергелиг суг үери болган ыраккы Бай-Тайга кожуунче үнүпкен 17.07.2020 Тываның Баштыңы муниципалдыг чергелиг суг үери болган ыраккы Бай-Тайга кожуунче үнүпкен

Июль 17-де Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол күштүг чаъс чагганындан Барлык хемниң суу көдүрлүп, Шуй-Аксы суурнуң бажыңнары сугга алыскан Бай-Тайга кожуунче үнүпкен.

Тывада кызыл дипломнуг дооскан аныяктарны ипотекага компенсация-биле деткип турар 16.07.2020 Тывада кызыл дипломнуг дооскан аныяктарны ипотекага компенсация-биле деткип турар

Тыва Республиканың Чазааның 2013 чылдың июль 29-та доктаалы езугаар, дээди өөредилгениң күрүне өөредилге организацияларын тергиин дооскан кижилерге Тыва Республикага бажың садып (тудуп) алырынга ипотека чээлизиниң кезек чамдыызынга компенсация кылдыр субсидия алырынга документилер хүлээп алыышкынын август 1-ден сентябрь 15-ке чедир чорудар.

Тываның Баштыңы сугга алзып болур хире черлерде малчын коданнарны хайгааралга алырын дааскан 15.07.2020 Тываның Баштыңы сугга алзып болур хире черлерде малчын коданнарны хайгааралга алырын дааскан

Тывага үргүлчүлелдиг чаъстар чагган соонда, 5 кожуунда - Мөңгүн-Тайга, Чеди-Хөл, Бай-Тайга, Чаа-Хөл база Улуг-Хемде – хемнерниң суу улгадып, оруктар участоктарын суг үрей шаап, ыяш көвүрүглер сугга алзып, чиик автотранспорт-биле аргыжылга бергедээн.

Тес-Хем кожууннуң Самагалтай суурда ийи уруглар садтарын туткан 13.07.2020 Тес-Хем кожууннуң Самагалтай суурда ийи уруглар садтарын туткан
Тываның Тес-Хем кожууннуң Самагалтай суурунда ийи уруглар садында ийи тудугну немей туткан.

Тыва Москвадан гуманитарлыг бирги дузаны алган 10.07.2020 Тыва Москвадан гуманитарлыг бирги дузаны алган
Коронавирус халдавырындан аараан кижилерни эмнээринге ажыглаар дериг-херекселдерлиг гуманитарлыг дуза Москвадан бо хонуктарда Тывада чедип келген.

Тывада кышка белеткел чурум езугаар чоруп турар 08.07.2020 Тывада кышка белеткел чурум езугаар чоруп турар

Энергетика база чуртталга-коммунал ажыл-агыйының объектилери келир одалга сезонунга белеткенип эглеээнин республика чазаа дыңнаткан.

Тываның Өөредилге яамызы – орус дылга ЕГЭ чогуур чурумга эрткен 08.07.2020 Тываның Өөредилге яамызы – орус дылга ЕГЭ чогуур чурумга эрткен

Июль 6-да эрткен орус дыл шылгалдазын регионда 1051 кижи бижээн. 

Тываның Көдээ ажыл-агый яамызы Моолда бубон чумазының өөскээни-биле профилактиктиг хемчеглерни сагыырын республиканың чурттакчыларынга сагындырган 08.07.2020 Тываның Көдээ ажыл-агый яамызы Моолда бубон чумазының өөскээни-биле профилактиктиг хемчеглерни сагыырын республиканың чурттакчыларынга сагындырган

Тыва Республиканың Көдээ ажыл-агый болгаш аъш-чем яамызы Моолдуң девискээринде бубон чумазы тывылганы-биле республиканың, ылаңгыя кызыгаар чоогу кожууннарның чурттакчылары кичээнгейлиг болурун кыйгырган.  

Тываның Баштыңы Конституцияже эдилгелер талазы-биле бадылаашкынның түңнелдериниң дугайында - «Шупту чаңгыс кижи дег болган бис!» 07.07.2020 Тываның Баштыңы Конституцияже эдилгелер талазы-биле бадылаашкынның түңнелдериниң дугайында - «Шупту чаңгыс кижи дег болган бис!»

Тываның Баштыңы, "Чаңгыс демниг Россия" партияның Дээди Чөвүлелиниң кежигүнү Шолбан Кара-оол РФ-тиң Конституциязынче эдилгелер киирер талазы-биле бадылаашкынның түңнелдеринге хамаарыштыр бодалын илереткен.

Тывада «Чаа сорук» губернатор төлевилелиниң бирги чадазынга ооң мурнунда шииттирип чораан 69 кижи киржир 07.07.2020 Тывада «Чаа сорук» губернатор төлевилелиниң бирги чадазынга ооң мурнунда шииттирип чораан 69 кижи киржир
Төлевилелдиң башкарыкчызы болур ТР-ниң Хөй-ниитиниң айыыл чок чоруунуң яамызы киржир күзелдиг кижилер саны оон үш катап хөй болганын дыңнаткан.

Тывада «Аныяк өг-бүлеге кыштаг - 2020» төлевилелиниң 107 киржикчизинге малчын турлагларны тудары адакталган 07.07.2020 Тывада «Аныяк өг-бүлеге кыштаг - 2020» төлевилелиниң 107 киржикчизинге малчын турлагларны тудары адакталган

2020 чылда «Аныяк өг-бүлеге кыштаг» төлевилелге ооң мурнундаазындан 2 өг-бүле хөй киржир. Төлевилелге ыраккы Тожу кожууннуң киржилгези-биле ол сан көвүдээн.

Тываның Экономики яамызы “Кеш” губернатор төлевилелин 2019 чылда чедиишкинниг боттандырган киржикчилерни онзалап демдеглээн. 22.06.2020 Тываның Экономики яамызы “Кеш” губернатор төлевилелин 2019 чылда чедиишкинниг боттандырган киржикчилерни онзалап демдеглээн.

Тываның Экономики яамызы “Кеш” губернатор төлевилелин 2019 чылда чедиишкинниг боттандырган киржикчилерни онзалап демдеглээн. 

Call-төптерни чедир дериир талазы-биле оперативтиг хемчеглер 19.06.2020 Call-төптерни чедир дериир талазы-биле оперативтиг хемчеглер

Республиканың Кадык камгалал яамызы Тываның Баштыңының даалгазы езугаар, Дүрген дуза чедирер болгаш айыыл-халаптар медициназының төвүнүң call-төвүн болгаш поликлиникаларны чогуур дериг-херекселдер болгаш билиг-мергежилдиг кадрлар-биле четчелээр талазы-биле оперативтиг хемчеглерни чорудуп эгелээн.

Тываның Баштыңы COVID-19 талазы-биле нарын байдалды болдурбас дээш демиселди чарлаан 19.06.2020 Тываның Баштыңы COVID-19 талазы-биле нарын байдалды болдурбас дээш демиселди чарлаан

Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол коронавирус халдавырын илередип, аарыг кижилерни эмнеп турар албаннарның база эмнелгелерниң ажылын экижидерин негээн комплекстиг хемчеглерни саналдаан.

Тыва Республикада 2020 чылдың июнь 18-тиң хүнү-биле коронавируска эпидемиологтуг байдал 19.06.2020 Тыва Республикада 2020 чылдың июнь 18-тиң хүнү-биле коронавируска эпидемиологтуг байдал

Эрткен хонукта 70 кижи, ооң 10-у бичии уруглар сегип экирген. Ниитизи-биле 1326 (43,6%) аарыг кижини сегээн соонда, үндүр бижээн.

Тываның Баштыңы марттың 27-ден бээр COVID-19 айтырыгларының талазы-биле ажылдап турар call-төпте немелде күштү быжыглаарын онааган 18.06.2020 Тываның Баштыңы марттың 27-ден бээр COVID-19 айтырыгларының талазы-биле ажылдап турар call-төпте немелде күштү быжыглаарын онааган

Тываның Чазаа чуртакчы чон-биле ажылдаар кылдыр марттың 27-де тургускан коронавирус-биле байдалга мониторинг чорудар информация төвүнүң “изиг шугумун” хандырар структураның күчү-күжүн быжыглаарын дааскан.

Тываның Баштыңы: Улуг Тиилелгениң 75 чылынга тураскааткан байырлал биле чыскаалдың республикага эрттирер хевирин өскерткен 17.06.2020 Тываның Баштыңы: Улуг Тиилелгениң 75 чылынга тураскааткан байырлал биле чыскаалдың республикага эрттирер хевирин өскерткен

Бөгүн Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол июнь 24-те Улуг Тиилелгениң 75 чыл оюнга тураскааткан байырлал биле чыскаалды республиканың чурттакчы чонунуң кадыынга айыыл чок аргалар-биле эрттирерин дыңнаткан.

Тываның Баштыңы регионнуң социал-экономиктиг хөгжүлдезиниң бот-тускайлаң программазын боттандырар айтырыгларны сайгарып көрген 17.06.2020 Тываның Баштыңы регионнуң социал-экономиктиг хөгжүлдезиниң бот-тускайлаң программазын боттандырар айтырыгларны сайгарып көрген

Июльда федералдыг бюджеттен акшаландырып эгелээр 2020-2024 чылдарда республиканың социал-экономиктиг хөгжүлдезиниң бот-тускайлаң программазының киржикчилерин тодарадыр белеткел Тываның Чазаанда эгелээн.

Тываның сугларынче рейдилер үезинде чурум үрекчилерин илереткен 16.06.2020 Тываның сугларынче рейдилер үезинде чурум үрекчилерин илереткен

Россияның ОБЯ Тыва Республикада КЭ КБСИ төвүнүң инспекторлары муниципалдыг тургузугларның административтиг комиссиялары-биле кады Тываның суг объектилеринче баарын хораан чурумну үреп турарларны илередир сорулгалыг рейдилерни чоруткан.

Тываның арга-арыг ажыл-агый албан черлери өрт-биле демисежир чаа автомобильдерни алган 16.06.2020 Тываның арга-арыг ажыл-агый албан черлери өрт-биле демисежир чаа автомобильдерни алган

Республиканың эң үнелиг чемгерикчизи – тайгавыстың камгалакчыларынга ол техниканы дамчыткан.

Тыва Республикада 2020 чылдың июнь 15-те коронавирус талазы-биле эпидбайдал 16.06.2020 Тыва Республикада 2020 чылдың июнь 15-те коронавирус талазы-биле эпидбайдал
Эрткен хүнде 79 кижи сегээн. Ниитизи-биле 1045 (40,7%) кижини сегээн соонда үндүр бижээн, оларның 181 – бичии уруглар.

Тываның Баштыңы РФ-тиң Кадык камгалал яамызындан специалистер бөлүүнүң удуртукчулары-биле ужурашкан 11.06.2020 Тываның Баштыңы РФ-тиң Кадык камгалал яамызындан специалистер бөлүүнүң удуртукчулары-биле ужурашкан
РФ-тиң Кадык камгалал яамызының даалгазы-биле Москвадан Тывада келген инфексионист эмчилер-биле республика Баштыңы Шолбан Кара-оол ужурашкан.

Россияның Кадык камгалал яамызының инфекционистери коронавирус пандемиязының үезинде Тываның эрге-чагыргазының ажылын эки деп үнелээн 11.06.2020 Россияның Кадык камгалал яамызының инфекционистери коронавирус пандемиязының үезинде Тываның эрге-чагыргазының ажылын эки деп үнелээн

Россия Федерациязының Кадык камгалал яамызының фтизиопульмонология болгаш халдавырлыг аарыглар шинчилээр национал медицина төвүнүң бөлүк эмчилери Тывада чедип келген.

Тыва Республикада коронавирус талазы-биле 2020 чылдың июнь 10-да эпидемиологтуг байдал 10.06.2020 Тыва Республикада коронавирус талазы-биле 2020 чылдың июнь 10-да эпидемиологтуг байдал

Роспотребнадзорнуң ТР-де эргелели база ТР-ниң Кадык камгалал яамызы чаа халдавырдан эрткен хонукта 113 кижи аараанын дыңнаткан.

Елена Каратаева: кызыгаарлаттынган хемчеглерни сагып турарынга контроль күштелир 10.06.2020 Елена Каратаева: кызыгаарлаттынган хемчеглерни сагып турарынга контроль күштелир

Тыва Республиканың экономика сайыды Елена Каратаева пандемия үезинде регионда чарлаттынган кызыгаарлаттынган хемчеглерни сагып турарынга контроль шыңгыраарын дыңнаткан.

2020 чылдың июнь 9-та Тыва Республикада коронавирус талазы-биле эпидбайдал 09.06.2020 2020 чылдың июнь 9-та Тыва Республикада коронавирус талазы-биле эпидбайдал

Сегээн 61 кижини эрткен хүнде үндүр бижээн. Аарыгдан сегээн кижилерниң ниити саны 678 (35,4%) четкен. Халдавырдан аараан 79 таварылганы эрткен хүнде илереткен.

Тываның Баштыңы Социал ажылдакчының хүнү-биле байырны чедирген 09.06.2020 Тываның Баштыңы Социал ажылдакчының хүнү-биле байырны чедирген

Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол аппарат хуралын эрттирип тура, республиканың социал угланыышкынныг албан черлеринде ажылдап чоруур хөй санныг ажылдакчыларның хүн бүрүде буянныг күш-ажылы дээш четтиргенин илередип, профессионал байырлалы-биле байырны чедирген.

Тываның Баштыңы дүрген эмчи дуза болгаш медицица катастрофа төвүнүң ажыл-агыйжы байдалын экижидерин айыткан 08.06.2020 Тываның Баштыңы дүрген эмчи дуза болгаш медицица катастрофа төвүнүң ажыл-агыйжы байдалын экижидерин айыткан

Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол республиканың дүрген эмчи дузазының база медицина катастрофазының төвүнге чораан.

«Аныяк өг-бүлеге кыштаг» губернатор төлевилелиниң киржикчилеринге дамчыдар малдарны шилип дооскан 08.06.2020 «Аныяк өг-бүлеге кыштаг» губернатор төлевилелиниң киржикчилеринге дамчыдар малдарны шилип дооскан

«Аныяк өг-бүлеге кыштаг» губернатор төлевилелиниң киржикчилеринге дамчыдар улуг бода болгаш шээр малдың шилилдези бо хүннерде доозулган.

Тываның Көдээ ажыл-агый яамызы: кыска хуусаа иштинде тараа культураларын тарып дооскан 08.06.2020 Тываның Көдээ ажыл-агый яамызы: кыска хуусаа иштинде тараа культураларын тарып дооскан

Республиканың ажыл-агыйлары тараа культураларын кыска хуусаада тараан. Ниитизи-биле 10778 га шөлде тараа үрезинин чашкан. Кызыл-тас, ак-тараа, суланы апрель 20-ден чаштырып эгелээн турган.

РИА Новости: Тыва өскелерде чок төлевилелди эгелээн 08.06.2020 РИА Новости: Тыва өскелерде чок төлевилелди эгелээн

МОСКВА, июнь 5 — РИА Новости. Тыва дагын катап кем-херек үүлгедир чорук-биле бир тускай демисежир дээш, боттарының адын эгидип, сайгарлыкчылаар деп ыяк бодап алган шииттирип чораан кижилерге “Чаа сорук” деп төлевилелди эгелээн.

Тываның Чазаанга уругларның чайгы дыштанылгазын чугаалашкан 08.06.2020 Тываның Чазаанга уругларның чайгы дыштанылгазын чугаалашкан

2020 чылдың кадыкшылга кампаниязында уруглар дыштанылгазының албан черлерин белеткээниниң, ол ышкаш уругларның айыыл чок чоруун хандырган хемчеглер дугайында республиканың Баштыңының оралакчызы Олег Бадының удуртулгазы-биле видео-конференц-харылзаага чугаалажып көрген.

Тываның Баштыңы: эмчилеривис халдавыр-биле демисежир арга-дуржулганы шиңгээткен 05.06.2020 Тываның Баштыңы: эмчилеривис халдавыр-биле демисежир арга-дуржулганы шиңгээткен

Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол коронавирустап аарааш, чеди хонук эмнелгеге чыткан соонда, июнь 4-те ажылынче үнүп келген. СOVID-19-ка дужааган ийи анализи эки болган.

Тывада 2020 чылда 1200 өг-бүле үш хар чедир назылыг үшкү база дараазында уругларынга төлевирлерни алыр 05.06.2020 Тывада 2020 чылда 1200 өг-бүле үш хар чедир назылыг үшкү база дараазында уругларынга төлевирлерни алыр

Тываның Күш-ажыл яамызы чурттакчы чонну болгаш ажы-төлдүг өг-бүлелерни деткиир хемчеглер дыңнадыын массалыг информация чепсектеринге берген.

Тыва Республикада чаа коронавирус халдавырының талазы-биле 2020 чылдың июнь 4-те байдал 04.06.2020 Тыва Республикада чаа коронавирус халдавырының талазы-биле 2020 чылдың июнь 4-те байдал
Роспотребнадзорнуң ТР-де эргелели биле ТР-ниң Кадык камгалал яамызының медээзи-биле алырга, аарыг нептереп тараан үеден бээр 54558 лабораторлуг хыналданы кылган, ооң иштинде сөөлгү хонуктарда 2087-ни.

ОБЯ суг үеринден серемчилелди кошкатпазын дыңнадып тур 04.06.2020 ОБЯ суг үеринден серемчилелди кошкатпазын дыңнадып тур

Сөөлгү хүннерде чер-черлерде чаъстар чаап турары-биле республиканың улуг-биче хемнериниң суу улгадып эгелээнин ОБЯ-ның ТР-де кол эргелели дыңнаткан.

Тывада «Аныяк өг-бүлеге кыштаг» губернатор төлевилелиниң бешки ээлчээниң киржикчилеринге малды дамчыдар кылдыр белеткээн 03.06.2020 Тывада «Аныяк өг-бүлеге кыштаг» губернатор төлевилелиниң бешки ээлчээниң киржикчилеринге малды дамчыдар кылдыр белеткээн

Тываның Көдээ ажыл-агый яамызының чанында комиссия “Аныяк өг-бүлеге кыштаг” төлевилелдиң дараазында 105 киржикчизинге дамчыдар бода болгаш шээр малды шилиирин дооскан.

Тываның 1-ги вице-премьери Александр Брокерт – коронавирус халдавырының байдалы контрольда 02.06.2020 Тываның 1-ги вице-премьери Александр Брокерт – коронавирус халдавырының байдалы контрольда

Республика Баштыңының бирги оралакчызы Александр Брокерт Сибирь федералдыг округтуң өске регионнарынга деңнээрге, бөгүнде Тывада COVID-19-ка тестини 3, 5 катап хөй кылып турарын айыткан.

Тываның Чазаанга республикада коронавирус халдавырының тарап нептерээниниң амгы үеде байдалын сайгарган 02.06.2020 Тываның Чазаанга республикада коронавирус халдавырының тарап нептерээниниң амгы үеде байдалын сайгарган

Тывада шупту аараан кижилерниң 59,9 % хуузу херээжен чон. 16,2 хуузу азы 181-и бичии кижилер.

РФ-тиң Президентизиниң уругларга төлевирлер талазы-биле чарлыы Тывада күүсеттинип эгелээн 01.06.2020 РФ-тиң Президентизиниң уругларга төлевирлер талазы-биле чарлыы Тывада күүсеттинип эгелээн

Россия Федерациязының Президентизиниң 2020 чылдың апрель 7-де «Ажы-төлдүг өг-бүлелерге социал деткимчениң немелде хемчеглериниң дугайында» № 249 Чарлыының Россия Федерациязының Президентизиниң 2020 чылдың май 11-де редакциязы езугаар, Россияның Пенсия фондузунуң территориалдыг органнары ажы-төлдүг өг-бүлелерге дараазында төлевирлерни берип эгелээн:

Республиканың 1 дугаар эмнелгезиниң лабораториязы COVID-19-ка ПЦР-диагностика аргазы-биле тестилерни кылып эгелеп 01.06.2020 Республиканың 1 дугаар эмнелгезиниң лабораториязы COVID-19-ка ПЦР-диагностика аргазы-биле тестилерни кылып эгелеп

Республиканың 1 дугаар эмнелгезиниң лабораториязы ПЦР-диагностика-биле чаа коронавирусту тодарадырынга тестилерни дүүнден эгелеп кылып эгелээн.

Тывада бот-хоргадал чурумун июнь 30-ге чедир узаткан 29.05.2020 Тывада бот-хоргадал чурумун июнь 30-ге чедир узаткан

Тыва Республиканың Чазааның Даргазының оралакчызы Александр Брокерт республиканың чаа коронавирус халдавыры-биле демиселдиң оперативтиг штавының бөгүнгү хуралында, республикада бот-хоргадал чурумун июнь 30-ге чедир узаткан деп дыңнаткан.

2020 чылда Тывада 139 өскүстерни чурттаар оран-сава-биле хандырар 29.05.2020 2020 чылда Тывада 139 өскүстерни чурттаар оран-сава-биле хандырар

2020 чылда Тывада өскүстерни чурттаар оран-сава-биле хандырар программа боттаныышкыны-биле объектилерге керээлерни чарып эгелээн.

Тываның Чазаа биче болгаш ортумак бизнести деткиир 28.05.2020 Тываның Чазаа биче болгаш ортумак бизнести деткиир

Республиканың эрге-чагыргазы биче болгаш ортумак бизнеске майдан эгалеп дузалажып эгелээн деп, ТР-ниң Экономика яамызы дыңнаткан.

Тывада эпидбайдал эгелээнден COVID-19-ка 42009 лабораторлуг хыналданы кылган 28.05.2020 Тывада эпидбайдал эгелээнден COVID-19-ка 42009 лабораторлуг хыналданы кылган

Тыва Республикада эпидемиологтуг сезон эгелээнден COVID-19-туг 942 таварылганы илереткен.

Тываның Көдээ ажыл-агый яамызы: мал оолдаашкыны чедиишкинниг доозулган 28.05.2020 Тываның Көдээ ажыл-агый яамызы: мал оолдаашкыны чедиишкинниг доозулган

Амгы үеде бүгү-ле ажыл-агыйларда мал оолдаашкыны доозулган.

Тывада «Арга-арыг камгалалы» федералдыг төлевилелдиң күүселдези 28.05.2020 Тывада «Арга-арыг камгалалы» федералдыг төлевилелдиң күүселдези

Тыва Республиканың Бойдус яамызы арга-арыглар камгалаар төлевилелди амыдыралга боттандырар ажылдарны бөгүнде кылып турар.

Тывада чылдылга-энергетика комплекстериниң объектилерин келир кышка белеткеп эгелээн 28.05.2020 Тывада чылдылга-энергетика комплекстериниң объектилерин келир кышка белеткеп эгелээн

Тываның Чазаа чаа одалга сезонунга чылыдылга-энергетика комплекизин белеткээр планны бадылаан.

«Айыыл чок болгаш шынарлыг автомобиль оруктары» национал төлевилелдиң Кызыл хоорайда күүсеттинип турарын хынаан 27.05.2020 «Айыыл чок болгаш шынарлыг автомобиль оруктары» национал төлевилелдиң Кызыл хоорайда күүсеттинип турарын хынаан

Тыва Республиканың орук-транспорт комплекизиниң сайыдының оралакчызы Шораан Чыргал-оол Тыва Республиканың орук-транспорт комплекизиниң ажыл-чорудалгазының талазы-биле Хөй-ниити чөвүлелиниң даргазы Сергей Белоусов-биле кады «Айыыл чок болгаш шынарлыг автомобиль оруктары» национал төлевилелдиң күүсеттинип турарын хынаан.

Тывада социал ужур-дузалыг объектилерни база хөй кижилер чыглыр черлерни дезинфекциялап турар 27.05.2020 Тывада социал ужур-дузалыг объектилерни база хөй кижилер чыглыр черлерни дезинфекциялап турар

Россияның ОБЯ Тыва Республикада Кол эргелелиниң ажылдакчылары чаа коронавирус инфекциязын (COVID – 2019) Тыва Республиканың девискээринге тарап нептерээрин болдурбас дээш, социал ужур-дузалыг объектилерниң даштын база хөй кижилер чыглыр черлер

Тываның суг объектилеринче баарын хораан 27.05.2020 Тываның суг объектилеринче баарын хораан

Республика девискээринге чаа коронавирус инфекциязының тарап нептерээрин болдурбазы-биле, республиканың бүгү девискээринде суг объектилеринче баарын хораан.

Тывада Сайгарлыкчылар неделязы онлайн-чурумга эртер 26.05.2020 Тывада Сайгарлыкчылар неделязы онлайн-чурумга эртер

COVID-19 нептерээни-биле холбаштыр карантин уламчылап турар болгаш, Тывага сайгарлыкчылар неделязын онлайн-чурумга эрттирер деп шиитпирлээн.

Тываның Баштыңы чазакты удуртпушаан, а оралакчылары демниг ажылдап турар 26.05.2020 Тываның Баштыңы чазакты удуртпушаан, а оралакчылары демниг ажылдап турар

Республика Баштыңы Шолбан Кара-оолдан covid-19 халдавырны илереткени-биле ону эмнелгеде чыттырган дугайында медээден майның сөөлгү ажылчын неделязы Тываның Чазаанга эгелээн.

Тываның Баштыңының даалгазы езугаар социал адыр харыылап турар ооң оралакчызы эмчилерге май төлевирлерин контрольда алган 26.05.2020 Тываның Баштыңының даалгазы езугаар социал адыр харыылап турар ооң оралакчызы эмчилерге май төлевирлерин контрольда алган

Тыва Республиканың Баштыңының оралакчызы Саида Сенгии: - Республика Баштыңы эмчилерге майның төлевирлерин онза хыналдага алыр даалганы бөгүн менде берди.

2020 чылдың май 25-те Тыва Республикада коронавирус талазы-биле эпидемиологтуг байдал 25.05.2020 2020 чылдың май 25-те Тыва Республикада коронавирус талазы-биле эпидемиологтуг байдал
Эпидемиологтуг үе иштинде 37265 лабораторлуг шинчилелдерни кылган. Тыва Республикада эпидемиологтуг байдал эгелээнден COVID-19-тан аараан 760 таварылганы илереткен.

Тываның Көдээ ажыл-агый яамызы «Агростартап» конкурстуң грант акшалары кылдыр субсидия тыпсыр түңнелдерин чарлаан 25.05.2020 Тываның Көдээ ажыл-агый яамызы «Агростартап» конкурстуң грант акшалары кылдыр субсидия тыпсыр түңнелдерин чарлаан

Көдээ ажыл-агый болгаш аъш-чем яамызы дыңнатканы болза, «Фермерлерни деткиир системаны тургузуп база көдээ кооперацияны хөгжүдери» федералдыг төлевилел-биле Агростартап грантыже кордакчыларны шилиир конкурс комиссиязының 2020 чылдың апрель 25-те үндүрген түңнелдери-биле дараазында киржикчилер субсидия алыр конкурс шилилдезин эрткен:

Тываның Баштыңы: бергелерни ажып эрте бээр бис 25.05.2020 Тываның Баштыңы: бергелерни ажып эрте бээр бис

Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол республиканың халдавырлыг аарыглар эмнелгезинде  3 бадыткаттынган чаа коронавирус халдавыры-биле чыдар. 

Тыва 2013-2018 чылдарда чедир аварийлиг деп санаттынган чуртталга бажыңнарындан өскээр көжүрер программаны бо чылын доозар 22.05.2020 Тыва 2013-2018 чылдарда чедир аварийлиг деп санаттынган чуртталга бажыңнарындан өскээр көжүрер программаны бо чылын доозар
Ук программа бөгүнде 62,6 хуу күүсеттингенин сагындыраал. Аварийлиг 52,22 муң дөрбелчин метр ниити шөлдүг чуртталга бажыңнарын бузуп, 1399 өг-бүлени, азы 4115 кижини өскээр көжүрген.

Тываның сайгарлыкчыларынга дузаның хемчээли чартык миллиард ажа берген 22.05.2020 Тываның сайгарлыкчыларынга дузаның хемчээли чартык миллиард ажа берген

Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол Федералдыг үндүрүг албанының Тыва Республикада эргелелиниң удуртукчузу Алдын-Херел Кара-Сал-биле ажыл-агыйжы ужуражылганы эрттирип, регионнуң сайгарлыкчылар каттыжылгазын деткиир талазы-биле чугааны чоруткан.

Тываның Кадык камгалал яамызы апрель ай дээш эмчилерге деткимче төлевирлерни бүрүнү-биле төлээн 22.05.2020 Тываның Кадык камгалал яамызы апрель ай дээш эмчилерге деткимче төлевирлерни бүрүнү-биле төлээн

Тыва Республиканың Кадык камгалал яамызы эмчи ажылдакчыларынга апрель айның деткимче төлевирлерин долузу-биле шилчиткен.

Тывада «Аныяк өг-бүлеге кыштаг» губернатор төлевилелиниң түңнелдерин үндүрген 21.05.2020 Тывада «Аныяк өг-бүлеге кыштаг» губернатор төлевилелиниң түңнелдерин үндүрген

Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол «Аныяк өг-бүлеге кыштаг» төлевилел бодунуң соруун ам-даа уламчылаарын чугаалаан.

Тыва Республикада 2020 чылдың май 20-де коронавирус хамчыының талазы-биле эпидемиологтуг байдал 20.05.2020 Тыва Республикада 2020 чылдың май 20-де коронавирус хамчыының талазы-биле эпидемиологтуг байдал

Лабораторияга 29342 шинчилелди эпидемиологтуг байдал эгелээнден бээр кылган.

Тываның Баштыңы Таңды кожуунда часкы хову ажылдарын хынаан 20.05.2020 Тываның Баштыңы Таңды кожуунда часкы хову ажылдарын хынаан

Таңды кожуун Михаил Санниковтуң тараачын-арат ажыл-агыйның дузазы-биле “тараалаң Таңды” деп адын катап эгидип эгелээн.

Тываның Баштыңы: профессионал өөредилге чорудуун өскертирин үе негеп келген 19.05.2020 Тываның Баштыңы: профессионал өөредилге чорудуун өскертирин үе негеп келген

2019 чылдың январьдан боттандырып эгелээн “Өөредилге” национал төлевилелдиң “Аныяк профессоналдар” федералдыг программаның чорудуу-биле бүгү чурттуң субъектилеринде ортумак профессионал өөредилгениң эде чаартылгазы чоруп турар.

Тываның Баштыңы эмчилерге чаа тускай машиналарны дамчыткан 18.05.2020 Тываның Баштыңы эмчилерге чаа тускай машиналарны дамчыткан

РФ-тиң Чазааның № 1066 айтыышкыны езугаар дүрген дуза чедирилгезиниң он чаа автомобильдери Тывада келген.

Тыва Республикада 2020 чылдың май 18-те коронавирус талазы-биле эпидбайдал 18.05.2020 Тыва Республикада 2020 чылдың май 18-те коронавирус талазы-биле эпидбайдал

Эпидемиологтуг байдал эгелээнден бээр лабораторияга 27943 шинчилелди кылган.

Кундустугнуң клуб тудуунда ажылдар кидин-түлүк 18.05.2020 Кундустугнуң клуб тудуунда ажылдар кидин-түлүк

Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол 2020 чылда республикага кылып чорудар ажыл-херектерниң дугайында айыткалын Дээди Хуралга таныштырып тура, чурттуң президентизиниң күрүне политиказынга даянган национал төлевилелдерни база күрүне программаларын боттандырары күүсекчи эрге-чагырга органнарының бирги ээлчегде кол ажылдары ол деп чугаалаан.

Тываның Саң-хөө яамызы коронавирус-биле дорт демиселде эмчи ажылдакчыларынга тургускан деткимчени төлээриниң чурумун тайылбырлаан 17.05.2020 Тываның Саң-хөө яамызы коронавирус-биле дорт демиселде эмчи ажылдакчыларынга тургускан деткимчени төлээриниң чурумун тайылбырлаан

Бадыткаттынган COVID-19 диагностуг кижилерге дуза чедирип турар эмчи болгаш өске ажылдакчыларга деткимче төлевирлери дээш акша-хөреңгини федералдыг бюджеттен регионнарга тускайлаан.

Тывада 21 муң ажыг өг-бүле уругларынга немелде төлевирлерни алыр 15.05.2020 Тывада 21 муң ажыг өг-бүле уругларынга немелде төлевирлерни алыр

РФ-тиң Президентизиниң коронавирус эпидемиязының үезинде өг-бүлелерни деткиир хемчеглер дугайында чарлыы езугаар, 3 харга чедир уругларга 5 муң рубль хемчээлдиг ай санының немелде пособиелерин Тывада төлеп эгелээн.

2020 чылдың май 15-те Тыва Республикада коронавирус талазы-биле эпидемиологтуг байдал 15.05.2020 2020 чылдың май 15-те Тыва Республикада коронавирус талазы-биле эпидемиологтуг байдал
Эпидемиологтуг байдал эгелээнден бээр, 19 531 лабораторлуг шинчилгени кылган.

Тываның арга-арыгларында регион чергелиг онза байдал чурумун соксаткан, ындыг болзажок өртке удур онза чурум хевээр арткан 15.05.2020 Тываның арга-арыгларында регион чергелиг онза байдал чурумун соксаткан, ындыг болзажок өртке удур онза чурум хевээр арткан

Тываның арга-арыгларында регион чергелиг онза байдал чурумун соксаткан, ындыг болзажок өртке удур онза чурум хевээр арткан болгаш, арга-арыг кирери хоруглуг.

14.05.2020 Кызыл хоорайның чөөн микрорайонунда көдээ ажыл-агый рыногунуң тудуу адакталган

Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол Кызыл хоорайның Восток микрорайонунда элээн каш чылдар бурунгаар автобустар доктаар турган шөлчүгеште туттунган чаа көдээ ажыл-агый рыногун көрүн четкен.

Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол «Енисей» автомобиль орук эргелелиниң чаа удуртукчузу-биле ужурашкан 14.05.2020 Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол «Енисей» автомобиль орук эргелелиниң чаа удуртукчузу-биле ужурашкан

Тываның Баштыңы федералдыг орук агентилелиниң «Енисей» федералдыг автомобиль орук эргелелиниң начальнигиниң хүлээлгезин күүседип турар Андрей Андреев-биле ниити ажыглал автомобиль оруктарын ажаап база эде тударынга херек оперативтиг кады ажылдажылга айтырыгларын чугаалажып көрген.

Тываның ажыл-биле бот-хандырттынган 329 хамаатызынга 2019 чылда төлээн үндүрүүн эгидип бээр 14.05.2020 Тываның ажыл-биле бот-хандырттынган 329 хамаатызынга 2019 чылда төлээн үндүрүүн эгидип бээр

Тыва Республиканың Чазааның даргазының бирги оралакчызы Александр Брокерт ооң дугайында Тыва Республиканың Баштыңының аппарат хуралында дыңнаткан.

Тывада бот-хоргадал чурумун май төнчүзүнге чедир узаткан. Экономика адырын ажылдадып эгелээриниң бирги чадазынче кирген 13.05.2020 Тывада бот-хоргадал чурумун май төнчүзүнге чедир узаткан. Экономика адырын ажылдадып эгелээриниң бирги чадазынче кирген

Тыва Республика Баштыңы Шолбан Кара-оол аппарат хуралында, марттың төнчүзүнден регионда чоруп турар бот-хоргадал чурумунга хамаарыштыр шиитпирин чарлаан.

Тывадан 92 муң хире ажы-төл 10 муң рубль хемчээлдиг хары угда төлээр төлевирни алыр 13.05.2020 Тывадан 92 муң хире ажы-төл 10 муң рубль хемчээлдиг хары угда төлээр төлевирни алыр

Тыва Республиканың Баштыңының социал айтырыглар талазы-биле оралакчызы Саида Сенгии аппарат хуралында, Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оолга чурттуң Президентизиниң ажы-төлдүг өг-бүлелерни деткиир дугайында чаа-ла медеглээни социал хемчеглерни күүседип эгелээринге беленин илеткээн.

Тыва республикаже халдавырның киирерин болдурбас дээш чоруткан комплекстиг хемчеглер 13.05.2020 Тыва республикаже халдавырның киирерин болдурбас дээш чоруткан комплекстиг хемчеглер
Республикада коронавирус-биле демиселди бо чылдың январь төнчүзүнден эгелээн.

2020 чылдың май 12-де Тыва Республикада эпидбайдал 12.05.2020 2020 чылдың май 12-де Тыва Республикада эпидбайдал

Росхереглелхайгааралдың Тыва Республика талазы-биле эргелелиниң болгаш Кадык камгалал яамызының сан-медээзи-биле алырга, Тыва Республикада COVID-19-тан аараан 156 таварылга илереттинген.

Тываның Баштыңының Улуг Тиилелге хүнү-биле байыр чедириишкини 09.05.2020 Тываның Баштыңының Улуг Тиилелге хүнү-биле байыр чедириишкини

Эргим хоочуннар, тылдың ажыл-ишчилери болгаш дайынның уруглары! Хүндүлүг Тываның чурттакчылары!

Сергей Шойгунуң белекке чоруткан камгалал херекселдерин Тываның эмнелге албан черлеринге үлээн 08.05.2020 Сергей Шойгунуң белекке чоруткан камгалал херекселдерин Тываның эмнелге албан черлеринге үлээн

Россияның Маадыры Сергей Шойгу эштери-биле кады төрээн Тывазынче 825 улуг саазын хаптарда хууда камгалал херекселдерин саткаш, ачы-дуза кылдыр белекке чоруткан.

Республиканың Көдээ ажыл-агый яамызы Тывада мал оолдаашкыны чедиишкинниг болган деп санаан 07.05.2020 Республиканың Көдээ ажыл-агый яамызы Тывада мал оолдаашкыны чедиишкинниг болган деп санаан

Республиканың бүгү ажыл-агыйларында мал оолдаашкыны доозулган. Ам малчыннар чазаг-чайлагларынче көжүп эгелээн.

Тыва чоннуң ынак хүрежин көргүзүп, хей-аъдын көдүрер 06.05.2020 Тыва чоннуң ынак хүрежин көргүзүп, хей-аъдын көдүрер

Тыва Республиканың Баштыңы Шолбан Кара-оол республиканың шыырак мөгелери-биле ужурашкаш, Ада-чурттуң ийиги дайынында улуг Тиилелгеге тураскааткан чаңчылчаан тыва хүреш маргылдаазын бо удаада албан эрттирип, хүрештиң аарыкчыларын өөртүр деп дугурушканын сагындыраал.

Хоочуннар тамчыктыг чурттазын дээш 06.05.2020 Хоочуннар тамчыктыг чурттазын дээш

Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол Россияның күш-ажыл болгаш социал камгалал сайыды М. Топилин-биле 2019 чылда Москвага ужурашкаш, республика девискээринде социал объектилерни чаартып, чаа тудугларны тудар дугуржулганы чедип алганын сагындыраал.

Тываның Баштыңы чаңгыс чер-чурттуглары-биле харылзашкан 02.05.2020 Тываның Баштыңы чаңгыс чер-чурттуглары-биле харылзашкан

Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол онлайн харылзаазы-биле чаңгыс чер-чурттугларын хүлээп, оларның сагыш-сеткилин үлешкен.

Апрель30-де коронавирус талазы-биле Тывада байдал 29.04.2020 Апрель30-де коронавирус талазы-биле Тывада байдал

Росхереглелхайгааралдың Тыва Республика талазы-биле эргелелиниң болгаш Кадык камгалал яамызының сан-медээзи-биле алырга,

Апрельдиң 28-те Тывада үш арга-арыг өрттери бүрүткеттинген 28.04.2020 Апрельдиң 28-те Тывада үш арга-арыг өрттери бүрүткеттинген

Тыва Республиканың арга-арыг фондузунуң девискээринде арга-арыг өрттериниң байдалының дугайында Регионнуң диспетчер албанының 2020 чылдың апрель 28-те дыңнадыы-биле алырга, республика девискээринде ниитизи-биле 4824 га шөлде 3 арга-арыг өрттери хып турар.

Тывада коронавирустан аараан кижилер чыттырар эмнелгениң медтехниказы чогуур чөпшээрел негелделеринге хыналданы эрткен 28.04.2020 Тывада коронавирустан аараан кижилер чыттырар эмнелгениң медтехниказы чогуур чөпшээрел негелделеринге хыналданы эрткен

Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол чаа терапия эмнелгезиниң халдавырлыг аарыглар госпиталын база катап хынаан.

Республикада «Тываның телешколазы» ажылын эгелээн 28.04.2020 Республикада «Тываның телешколазы» ажылын эгелээн

«Тываның телешколазы» – Тыва Республиканың Информатизация болгаш харылзаа яамызының деткимчези-биле Тыва Республиканың Өөредилге болгаш эртем яамызының регионда организастааны ырактан өөредилгени чорударынга немелде хемчеглер болур.

Тываның Орук-транспорт яамызының удуртулгазы “Айыыл чок болгаш шынарлыг автомобиль оруктары” национал төлевилел чорудуу-биле кылдынып турар орук ажылдарын хынаан 28.04.2020 Тываның Орук-транспорт яамызының удуртулгазы “Айыыл чок болгаш шынарлыг автомобиль оруктары” национал төлевилел чорудуу-биле кылдынып турар орук ажылдарын хынаан

Тыва Республиканың орук-транспорт комплекизиниң сайыды Кежик Дандаа “Айыыл чок болгаш шынарлыг автомобиль оруктары” национал төлевилел чорудуу-биле кылдынып турар орук ажылдарын хынаан.

ТШО шериглери Тываның бир суурунуң чанынга өрттү өжүрген 28.04.2020 ТШО шериглери Тываның бир суурунуң чанынга өрттү өжүрген

Тыва Республиканың Каа-Хем кожуунунуң Бояровка суурнуң чоогунга өрттү Төп шериг округунуң шериглери өжүрүп, отка моондак кылдыр 9 км черде дилендекти каскан.

Апрель 28-те Тывада эпидбайдал 28.04.2020 Апрель 28-те Тывада эпидбайдал

Роспотребнадзорнуң Тыва Республикада эргелели биле Тыва Республиканың Кадык камгалал яамызының дыңнатканы болза, регионда COVID-19 аарыындан аараан деп лабораторияга бадыткаттынган 31 кижини бүрүткээн. 8 кижи сегээн.

Апрель 27-де, Тывада дөрт арга-арга өрттери хып турар 27.04.2020 Апрель 27-де, Тывада дөрт арга-арга өрттери хып турар

Регионнуң диспетчер албаны Тыва Республиканың арга-арыг фондузунуң девискээрлеринде өрттер дугайында 2020 чылдың апрель 27-де дарый дыңнаткан медээзи:

Тывада 2020 чылдың апрель 27-де коронавирус талазы-биле байдал 27.04.2020 Тывада 2020 чылдың апрель 27-де коронавирус талазы-биле байдал

Роспотребнадзорнуң Тыва Республикада эргелели биле Тыва Республиканың Кадык камгалал яамызының дыңнатканы болза,

Россияның Чазаа коронавирус пандемиязының экономиктиг уржуктарын ажып эртер планны таныштырган 24.04.2020 Россияның Чазаа коронавирус пандемиязының экономиктиг уржуктарын ажып эртер планны таныштырган

Россияның чонун, регионнарын, чамдык бүдүрүлгелерни болгаш элээн когараан адырларны деткиириниң кол хемчеглерин 30 слайдыда көргүзүп таныштырган.

Тываның Баштыңы республиканың чурттакчылары күрүне деткимчезиниң кандыг хемчеглерин ажыглап болурун чугаалаан 24.04.2020 Тываның Баштыңы республиканың чурттакчылары күрүне деткимчезиниң кандыг хемчеглерин ажыглап болурун чугаалаан

Социал керээ программазы Тывада ажылын эгелээн. Республиканың Баштыңы Шолбан Кара-оол социал четкилерде бодунуң арынында аңаа канчаар киржирин, деткимчениң кандыг хемчеглерин ап болурун тайылбырлаан.

Тываның Баштыңы ийи яамы биле бир албанның удуртулгазын чаарткан 24.04.2020 Тываның Баштыңы ийи яамы биле бир албанның удуртулгазын чаарткан

Тываның Чазааның составында чаа томуйлаашкыннар болган – ийи яамы биле бир албанның удуртукчулары солушкан.

Тываның удуртукчузу чораан Григорий Ширшин республика хөгжүлдезиниң бот-тускайлаң программазынга үнелелди берген 23.04.2020 Тываның удуртукчузу чораан Григорий Ширшин республика хөгжүлдезиниң бот-тускайлаң программазынга үнелелди берген

2024 чылга чедир Тываның социал-экономиктиг хөгжүлдезиниң федералдыг бот-тускайлаң программазын тургусканы – регионнуң амгы баштыңы Шолбан Кара-оолдуң ачы-хавыяазы деп, Григорий Ширшин санаан.

Федералдыг каайлы албанының удуртукчузу база Тываның Баштыңы Россия-Моол күрүне кызыгаарында Хандагайты автомобиль эрттирилге пунктузунуң ажыл чурумун өскерткен 22.04.2020 Федералдыг каайлы албанының удуртукчузу база Тываның Баштыңы Россия-Моол күрүне кызыгаарында Хандагайты автомобиль эрттирилге пунктузунуң ажыл чурумун өскерткен

Тывада российжи-моол күрүне кызыгаарында «Хандагайты» автомобиль эрттирилге пунктузунда каайлы постузу 2020 чылдың июль 1-ден чаа чурум-биле ажылдап эгелээр.

Бот-аңгыланыр чурум үезинде арага садарын хораан соонда, Тывада «эзирик» кем-херектер саны кызырылган 21.04.2020 Бот-аңгыланыр чурум үезинде арага садарын хораан соонда, Тывада «эзирик» кем-херектер саны кызырылган

Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол коронавирус пандемиязы дээш бот-аңгыланыр ниити чурум үезинде, республикага марттың 30-ден, арага садарын хорааны тодаргай түңнелдерлиг болганын дыңнаткан.

Сергей Шойгунуң чорудуп берген эмчи маскаларын, антисептиктерни, экспресс-тестилерни Тываның эмчилеринге дамчыткан 21.04.2020 Сергей Шойгунуң чорудуп берген эмчи маскаларын, антисептиктерни, экспресс-тестилерни Тываның эмчилеринге дамчыткан

Россияның камгалал сайыды Сергей Шойгу чаа коронавирус-биле демисежир кылдыр, Тыва Республиканың халдавырлыг аарыглар эмнелгелеринче 217500 санныг чаңгыс катап ажыглаар эмчи маскаларын, савалыг 200 антисептикти база 500 экспресс-тестилерни белекке чоруткан.

Тываның Кадык камгалал яамызы көдээ черлерге 26 ФАП-тарны тударынга садыглаашкынны чарлаан 21.04.2020 Тываның Кадык камгалал яамызы көдээ черлерге 26 ФАП-тарны тударынга садыглаашкынны чарлаан

«Кадык камгалалы» национал төлевилелде «Бирги эмчи-санитар дузазын чедирер системаны хөгжүдери» төлевилел чорудуу-биле бо чылын республиканың он кожуунунда эргижирээн акушер-фельдшер пунктуларының орнунга амгы үениң чаа тудугларын тудары көрдүнген.

Тываның Баштыңы оперативтиг аппарат хуралында амгы эпидемиологтуг байдалды сайгарган 20.04.2020 Тываның Баштыңы оперативтиг аппарат хуралында амгы эпидемиологтуг байдалды сайгарган

Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол понедельникте, апрель 20-де, республика девискээринде амгы эпидемиологтуг байдалды чугаалажып көрген.

Тываны хөгжүдериниң бот-тускайлаң планы: перспективтиг инвестиция төлевилелдери, чедингир оран-сава тудуу, социал айтырыглар шиитпири 17.04.2020 Тываны хөгжүдериниң бот-тускайлаң планы: перспективтиг инвестиция төлевилелдери, чедингир оран-сава тудуу, социал айтырыглар шиитпири

Россия Чазааның бадылааны 2020-2024 чылдарда Тыва Республиканың социал-экономиктиг хөгжүлдезиниң бот-тускайлаң планы регионнуң социал-экономиктиг хөгжүлдезин ортумак российжи деңнелче көдүрер тодаргай сорулганы салган.

Тываның Баштыңы: республиканы дүрген хөгжүдери - күрүне айтырыы болур 16.04.2020 Тываның Баштыңы: республиканы дүрген хөгжүдери - күрүне айтырыы болур

2020 чылдың апрель 10-да Россияның Чазаа, 2020-2024 чылдарда Тыва Республиканың социал-экономиктиг хөгжүлдезиниң бот-тускайлаң планын бадылаан.

Тываның Баштыңы республикада коронавирустан аараан ийи таварылганы дыңнаткан 15.04.2020 Тываның Баштыңы республикада коронавирустан аараан ийи таварылганы дыңнаткан

Тываның Баштыңы республикада коронавирустан аараан ийи таварылганы дыңнаткан.

Россия Федерациязының Чазаа Тыва Республиканың социал-экономиктиг хөгжүлдезиниң бот-тускайлаң программазын бадылаан 15.04.2020 Россия Федерациязының Чазаа Тыва Республиканың социал-экономиктиг хөгжүлдезиниң бот-тускайлаң программазын бадылаан

Россия Федерациязының Чазааның 2020 чылдың апрель 10-де № 972-р айтыышкыны-биле, Тыва Республиканың социал-экономиктиг хөгжүлдезиниң бот-тускайлаң планын бадылаан.

Тывада УСН база Патент ажыглап турар биче болгаш ортумак сайгарыкчы чорук субъектилеринге үндүрүглерни эвээжедир дугайында хоойлуну хүлээп алган 14.04.2020 Тывада УСН база Патент ажыглап турар биче болгаш ортумак сайгарыкчы чорук субъектилеринге үндүрүглерни эвээжедир дугайында хоойлуну хүлээп алган

Россияның Чазаа база регион эрге-чагыргалары Россия Федерациязының девискээринге коронавирус халдавырын нептерээрин болдурбас дээш, дарый шиитпирлерни хүлээп ап турар.

Тывада часкы хову ажылдарынга белеткел 14.04.2020 Тывада часкы хову ажылдарынга белеткел

Республиканың социал-экономиктиг хөгжүлдезиниң баш бурунгаар санаашкыннары-биле алырга, 2020 чылда 14,8 муң тонна тараа, 25,5 муң тонна картофель база 3,2 муң тонна ногаа аймаан бүдүрери көрдүнген.

Тываның Чазаанга коронавирустуң амгы үеде байдалын сайгарган 13.04.2020 Тываның Чазаанга коронавирустуң амгы үеде байдалын сайгарган

Понедельникте, апрель 13-те, регионнуң удуртукчузу Шолбан Кара-оолдуң башкарылгазы-биле видеоконференцхарылзаалыг эрткен Тываның Чазааның хуралында, чаа коронавирус инфекциязының амгы үеде байдалын кожууннар-биле кады сайгарып чугаалашкан.

Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оолдуң Тожу кожуунда чаа коронавирус халдавырынга хамаарыштыр эпидбайдалга истелге-биле холбаштыр кыйгырыы 09.04.2020 Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оолдуң Тожу кожуунда чаа коронавирус халдавырынга хамаарыштыр эпидбайдалга истелге-биле холбаштыр кыйгырыы

Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол апрель 8-те, Тожу кожуунда чаа коронавирус халдавырынга эпидистелге эгелээни-биле, республиканың чурттакчыларынга кыйгырыгны кылган:

2020 чылдың апрель 8-те 11.00 шактыы-биле Тыва Республикада коронавирус талазы-биле эпидбайдал 08.04.2020 2020 чылдың апрель 8-те 11.00 шактыы-биле Тыва Республикада коронавирус талазы-биле эпидбайдал
Роспотребнадзорнуң ТР-де эргелели биле ТР-ниң Кадык камгалал яамыларының берген медээзи

Ш. Кара-оол: Хүрээ - чоннуң чырык угаанче оруун ажыдып, камгалал өргээзин тургузар бедик хей-аъдының тугу апаар 08.04.2020 Ш. Кара-оол: Хүрээ - чоннуң чырык угаанче оруун ажыдып, камгалал өргээзин тургузар бедик хей-аъдының тугу апаар
Апрель 7-де, Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол республика девискээринде эң улуг сарыг шажын төвү апаар – чаа хүрээ тудуунга чораан.

Тываның Баштыңы биче болгаш ортумак бизнести деткиир хемчеглер дугайында 07.04.2020 Тываның Баштыңы биче болгаш ортумак бизнести деткиир хемчеглер дугайында

Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол коронавирус пандемиязының үезинде, биче болгаш ортумак бизнести деткиир бирги хемчеглер дугайында дыңнаткан.

Тываның Баштыңы чогуур үезинде часкы хову ажылдарын эгелээрин чугаалаан 07.04.2020 Тываның Баштыңы чогуур үезинде часкы хову ажылдарын эгелээрин чугаалаан

Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол часкы хову ажылдарын чогуур үезинде эгелээрин хүлээндирген.

Тожуже санавиация вертоледу ужуп үнүпкен 07.04.2020 Тожуже санавиация вертоледу ужуп үнүпкен

Ырбан биле Тоора-Хем суурларга Красноярск хоорайдан дыштанып чораан аян-чорукчудан COVID-19 халдавырны илередип тыпканы-биле,

Апрель 6-ның медээзи-биле алырга, Тывада коронавирус аарыы чаңгыс-даа чок 06.04.2020 Апрель 6-ның медээзи-биле алырга, Тывада коронавирус аарыы чаңгыс-даа чок

Роспотребнадзор эргелели биле Тыва Республиканың Кадык камгалал яамызының 2020 чылдың апрель 6-ның 11.00 шакта медээзи-биле алырга, республика девискээринде коронавирустан аараан чаңгыс-даа таварылга бүрүткеттинмээн.

Тываның Баштыңы республикаже кирер орукта санитар постузун хынаан 04.04.2020 Тываның Баштыңы республикаже кирер орукта санитар постузун хынаан

Апрель 3-те, Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол «Шивилиг» ДПС постузунда республикаже кирген шупту пассажирлерни хынап турар санитар бригадазының ажылын көрүп четкен:

Тываның полициязы бот-аңгыланыр чурумну сагып турарынга хыналданы күштелдирген 04.04.2020 Тываның полициязы бот-аңгыланыр чурумну сагып турарынга хыналданы күштелдирген

Тыва Республиканың Баштыңы 2020 чылдың март 30-де ат салган, коронавирустуң 2019-nCoV чаа халдавырының тарап нептерээрин болдурбас дээш немелде хемчеглерни хүлээп алыр сорулгалыг чарлыы езугаар, регионда бот-аңгыланырының чурумун сагып турарынга хыналданы Тываның полициязы күштелдирген.

Тывада бар 80 ИВЛ-аппараттарның кырынга, Россияның Кадык камгалал яамызындан 82 аппарат немей келирин манап турар 03.04.2020 Тывада бар 80 ИВЛ-аппараттарның кырынга, Россияның Кадык камгалал яамызындан 82 аппарат немей келирин манап турар

Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол средада, чаа коронавирус халдавырындан аараан кижилерни хүлээп алыр таварылга тургустунза, өкпениң тынарынга дузалаар 80 аппараттар республиканың чаа терапия корпузунда бөгүнде белен деп дыңнаткан.

Тыва Республикада коронавирус талазы-биле апрель 2-де эпидемиологтуг байдал 02.04.2020 Тыва Республикада коронавирус талазы-биле апрель 2-де эпидемиологтуг байдал

2020 чылдың апрель 2-де 12.00 шакта Роспотребнадзорнуң ТР-де эргелели биле ТР-ниң Кадык камгалал яамыларының берген медээзи:

Тываның чурттакчыларынга бир муниципалдыг тургузугдан өскезинче аргыжарын хораан 02.04.2020 Тываның чурттакчыларынга бир муниципалдыг тургузугдан өскезинче аргыжарын хораан
Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол «Чаа коронавирус халдавырын киирерин база нептереп тараарын болдурбазынче угланган немелде хемчеглер дугайында» чарлыкка атты салган.

Регион Баштыңының биче болгаш ортумак бизнести деткиир дугайында дарый даалгазын Тываның Экономика яамызы күүседип эгелээн 02.04.2020 Регион Баштыңының биче болгаш ортумак бизнести деткиир дугайында дарый даалгазын Тываның Экономика яамызы күүседип эгелээн

Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол «Чаа коронавирус халдавырын киирерин база нептереп тараарын болдурбазынче угланган немелде хемчеглер дугайында» чарлыкка атты салган.

Роспотребнадзорнуң Тыва Республикада эргелелиниң удуртукчузу чаа коронавирус халдавырынга удур хемчеглер дугайында 02.04.2020 Роспотребнадзорнуң Тыва Республикада эргелелиниң удуртукчузу чаа коронавирус халдавырынга удур хемчеглер дугайында

Роспотребнадзорнуң Тыва Республикада эргелелиниң удуртукчузу Людмила Кимовна Салчак, апрель 1-де эрткен парлалга конференциязында, Тывага чаа коронавирус халдавырын киирип, таратпас дээш чорудуп турар хемчеглерниң дугайында чугаалаан:

«Тыва Республиканың девискээринге хамаатыларның бүрүнү-биле аңгылаттынып тускайланыр чурумун киирериниң дугайында» Тыва Республиканың Баштыңының Чарлыы 01.04.2020 «Тыва Республиканың девискээринге хамаатыларның бүрүнү-биле аңгылаттынып тускайланыр чурумун киирериниң дугайында» Тыва Республиканың Баштыңының Чарлыы

«Бойдус болгаш техногенниг характерлиг онза байдалдардан чурттакчы чонну болгаш девискээрлерни камгалаарының дугайында» 1994 чылдың декабрь 21-де № 68-ФЗ федералдыг хоойлу езугаар, Тыва Республиканың девискээринге 2019-nCoV чаа коронавирус халдавырын тарадып база нептеретпезин кичээндирер дээш немелде хемчеглерни хүлээп алыры-биле, доктаадырым болза:

Тыва Республикада коронавирус талазы-биле эпидемиологтуг байдал дугайында дыңнадыг 31.03.2020 Тыва Республикада коронавирус талазы-биле эпидемиологтуг байдал дугайында дыңнадыг

Роспотребнадзорнуң ТР-де эргелели биле ТР-ниң Кадык камгалал яамыларының 2020 чылдың март 30-ниң 21.00 шакта берген медээзи.

Тываның Баштыңы чаа коронавирус инфекциязынга удур чорудуп турар хемчеглер дугайында ээлчеглиг отчетту берген 31.03.2020 Тываның Баштыңы чаа коронавирус инфекциязынга удур чорудуп турар хемчеглер дугайында ээлчеглиг отчетту берген

Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол чаа коронавирус инфекциязынга удур хемчеглерниң дугайында бодунуң блогунда дыңнаткан:

Тыва Республикада коронавирус талазы-биле эпидемиологтуг байдал 30.03.2020 Тыва Республикада коронавирус талазы-биле эпидемиологтуг байдал

2020 чылдың март 29-туң 21.00 шакка чедир Тыва Республикада эпидемиологтуг байдал дугайында дыңнадыг. Роспотребнадзорнуң ТР-де эргелели база ТР-ниң Кадык камгалал яамызының медээзи-биле алырга, Тыва Республиканың девискээринде халдавырлыг аарыг бүрүткеттинмээн.

Тыва Республиканың Баштыңы Шолбан Кара-оолдуң чаңгыс чер-чурттугларынга кыйгырыы 28.03.2020 Тыва Республиканың Баштыңы Шолбан Кара-оолдуң чаңгыс чер-чурттугларынга кыйгырыы

Хүндүлүг чаңгыс чер-чурттуглар! Силерниң кижи бүрүзүн хөлзеткен бир айтырыг-биле кыйгырыгны кылып тур мен. Бөгүнде коронавирус халдавырының чаа хевири бүгү делегейде нарын байдалды болдурган.

Тываның Баштыңы республикаже кирер оруктарга санитар постуларын тургузуп, коронавирус аарыглыг кижи келген таварылгада чаа терапия корпузун калбартырын негээн 25.03.2020 Тываның Баштыңы республикаже кирер оруктарга санитар постуларын тургузуп, коронавирус аарыглыг кижи келген таварылгада чаа терапия корпузун калбартырын негээн

Коронавирус халдавырлыг кижилерни илередир дээш, Кызылдың аэропортунда база Тываже кирер оруктарда санитар-карантин постуларын ажылдаткан.

Александр Брокерт: Тываның Баштыңы-биле кады кыска хуусаада төнчү үре-түңнелдерни чедип алыр дээш төлевилел удуртулгазының чаа хевиринде ажылдап турар бис 25.03.2020 Александр Брокерт: Тываның Баштыңы-биле кады кыска хуусаада төнчү үре-түңнелдерни чедип алыр дээш төлевилел удуртулгазының чаа хевиринде ажылдап турар бис

Россияның экономиктиг хөгжүлде яамызынга 2024 чылга чедир Тываның социал-экономиктиг хөгжүлдезиниң бот-тускайлаң программазының төнчү дугуржулгазы чедип алдынган.

Тываның Баштыңы социал айтырыглар талазы-биле оралакчызынга Саида Сенгиини томуйлаан 25.03.2020 Тываның Баштыңы социал айтырыглар талазы-биле оралакчызынга Саида Сенгиини томуйлаан

Тываның күш-ажыл болгаш социал политика сайыды Саида Сенгии республика баштыңының социал айтырыглар талазы-биле оралакчызында томуйлаткан.

Республика девискээринде мал оолдаашкыны 24.03.2020 Республика девискээринде мал оолдаашкыны

Республикада 3134 кышкы турлаглар (2018 чылда - 3019) бар, ооң санында:

1 дугаар республика эмнелгезиниң бедик технологиялар төвүнде 100 орунну немей салып эгелээн 24.03.2020 1 дугаар республика эмнелгезиниң бедик технологиялар төвүнде 100 орунну немей салып эгелээн

Тыва Республиканың Баштыңы Шолбан Кара-оолдуң даалгазы-биле, бо чоокку үеде ажыдар 1 дугаар республика эмнелгезиниң бедик технологиялар төвүнде немелде 100 орунну COVID-19 аарыынга удур дээш салып эгелээн.

Тываның Баштыңы 2020 чыл Тожу кожууннуң хөгжүлдезинге эргилделиг чыл болур деп айыткан 23.03.2020 Тываның Баштыңы 2020 чыл Тожу кожууннуң хөгжүлдезинге эргилделиг чыл болур деп айыткан

Тываның Тожу кожуунун 2023 чылга чедир чырык-биле бүрүн хандырар. Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол «Интергео» компанияның директорлар чөвүлелиниң даргазы Александр Хлопонинге

Тываның Баштыңы РФ-тиң Спорт яамызынга спорт комплекизиниң тудуун акшаландырарын чугаалашкан 20.03.2020 Тываның Баштыңы РФ-тиң Спорт яамызынга спорт комплекизиниң тудуун акшаландырарын чугаалашкан

Республика Баштыңы Шолбан Кара-оол Москвага, РФ-тиң спорт яамызының удуртулгазы-биле ужурашкаш, Каа-Хем суурда спортчу-культура комплекизин акшаландырар айтырыгны чугаалашкан.

Тываның мал ажыл-агыйларында мал оолдаашкыны эгелээн 20.03.2020 Тываның мал ажыл-агыйларында мал оолдаашкыны эгелээн

Тываның хой болгаш өшкү ажыл-агыйларында мал оолдаашкыны эгелээн. Республиканың Көдээ ажыл-агый яамызының берген медээзи-биле алырга, март 19-ка чедир 60,6 муң баш малдың чаш төлүн алган.

Тываның Баштыңы чаа коронавирус халдавырының тараарын болдурбас талазы-биле штабтың ажылын дыңнаткан 20.03.2020 Тываның Баштыңы чаа коронавирус халдавырының тараарын болдурбас талазы-биле штабтың ажылын дыңнаткан

Тыва Республиканың Баштыңы Шолбан Кара-оол: 
- Хүндүлүг чаңгыс чер-чурттуглар, Тывага чаа коронавирус халдавырының тарап нептерээрин болдурбас талазы-биле республиканың оперативтиг штавы бодунуң ажылын уламчылап турар.

Тываның Баштыңы РФ-тиң экономиктиг хөгжүлде сайыды-биле ужурашкан 19.03.2020 Тываның Баштыңы РФ-тиң экономиктиг хөгжүлде сайыды-биле ужурашкан

Москвага Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол Россияның экономиктиг хөгжүлде сайыды-биле ажылчын байдалда ужурашкаш, республика хөгжүлдезиниң бот-тускайлаң программазының айтырыгларын сайгарып көрген.

Коронавирустуң чаа 2019-nCoV халдавырын эккеп, нептерээрин болдурбазынче угландырган немелде хемчеглер 19.03.2020 Коронавирустуң чаа 2019-nCoV халдавырын эккеп, нептерээрин болдурбазынче угландырган немелде хемчеглер

Тыва Республиканың девискээринге 2019-nCoV чаа коронавирус инфекциязын киирип база ону болдурбазынче угланган немелде хемчеглер дугайында 
Тыва Республика Баштыңының Чарлыы

Тывада аэропорттуң делегей чергелиг кезээн дерииринге 150 млн. рубль көрдүнген 18.03.2020 Тывада аэропорттуң делегей чергелиг кезээн дерииринге 150 млн. рубль көрдүнген

Тываның Чазаа республиканың кол аэропортунда делегей секторун 2020 чылда ажылдадыр планныг.

Тывада Чедер хөлге санаторлуг-курорт комплекизин тудар 18.03.2020 Тывада Чедер хөлге санаторлуг-курорт комплекизин тудар

2025 чылга чедир Тываның социал-экономиктиг хөгжүлдезиниң бот-тускайлаң планының бир улуг төлевилелинге Чедер хөлге санаторлуг-курорт комплекизин тудары хамааржыр.

Республика Баштыңы Шолбан Кара-оолдуң интервьюзу: Тываның бот-тускайлаң планы национал төлевилелдерни калбаа-биле боттандырарынга идигни бээр 17.03.2020 Республика Баштыңы Шолбан Кара-оолдуң интервьюзу: Тываның бот-тускайлаң планы национал төлевилелдерни калбаа-биле боттандырарынга идигни бээр

Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оолдуң «Россия 24» телеканалга интервьюзунда, Россия Федерациязының Чазаанче киирген республиканың социал-экономиктиг шапкын хөгжүлдезиниң бот-тускайлаң планының онзагай кезектеринге тодаргай доктааган.

Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол коронавирус халдавырын болдурбазы-биле регионнуң девискээринде кезээде белен чоруктуң чурумун киирген 16.03.2020 Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол коронавирус халдавырын болдурбазы-биле регионнуң девискээринде кезээде белен чоруктуң чурумун киирген

Республика девискээринде ук аарыгдан аараан чаңгыс-даа таварылга бүрүткеттинмээн.

Бай-Тайга кожуунда мал кыштаглаашкыны 13.03.2020 Бай-Тайга кожуунда мал кыштаглаашкыны

Тыва Республиканың Баштыңы Шолбан Кара-оолдуң айтыышкынын күүседип, Бай-Тайга кожуун чагыргазы малдың кыштаглаашкынының талазы-биле штабтың хуралын эрттирип, сумуларда байдалды сайгарган.

ТАСС: РФ-тиң Чазаанче Тываның шапкын хөгжүлдезиниң тускай программазын киирген 12.03.2020 ТАСС: РФ-тиң Чазаанче Тываның шапкын хөгжүлдезиниң тускай программазын киирген

Регионнуң удуртукчузу Шолбан Кара-оол республиканың бурунгаар хөгжүлдезинге транспорт аргыжылгазының чедингири идигни бээр деп демдеглээн.

Коронавирус аарыы бар чурттардан келген кижилерге Тывада “изиг шугум” телефоннары ажылдап турар 12.03.2020 Коронавирус аарыы бар чурттардан келген кижилерге Тывада “изиг шугум” телефоннары ажылдап турар

Тыва Республиканың Чазаа коронавирус аарыы нептерээн чурттардан келген хамаатыларга 89235901323 дугаарлыг телефоннуг “изиг шугумну” ажыткан.

Тываның Баштыңы школа директорларының ажыл-чорудулгазынга үнелелди эде көөрүн саналдаан 11.03.2020 Тываның Баштыңы школа директорларының ажыл-чорудулгазынга үнелелди эде көөрүн саналдаан

Тываның ниити өөредилге школаларының директорларының ажыл-чорудулгазын үнелээр системаже өскерилгелерни киирер.

Тывада аар чүък сөөртүлгезиниң шимчээшкинин бир ай үеде кызыгаарлаар 10.03.2020 Тывада аар чүък сөөртүлгезиниң шимчээшкинин бир ай үеде кызыгаарлаар

Республиканың орук-транспорт сайыдының хүлээлгезин күүседип турар Шораан Чыргал-оол регионнуң база кожууннар аразының автомобиль оруктарынга транспорт шимчээшкининге түр үениң кызыгаарлаашкынын тургускан дужаалга атты салган.

Тываның Баштыңы: Россияның Конституциязынга дылдың хөй талалыын айтыр 06.03.2020 Тываның Баштыңы: Россияның Конституциязынга дылдың хөй талалыын айтыр

Россияның Конституциязынче "күрүнени тургузуп турар чон” деп билигни киирер дээн санал эвээш санныг чоннарның эргезин кызадавас деп, президентиниң парлалга-секретары Дмитрий Песков чугаалаан.

Тываның Баштыңы: регион хөгжүлдезиниң тускай программазын хүлээп алыр үези чоокшулаан 05.03.2020 Тываның Баштыңы: регион хөгжүлдезиниң тускай программазын хүлээп алыр үези чоокшулаан

ТАСС, март 4. Регионнуң ажылдап кылганы Тываның социал-экономиктиг хөгжүлдезиниң бодунуң программазының хемчеглеринче инвестиция төлевилелдерин боттандырарынга байдалдарны тургузуп, биче болгаш ортумак бизнести, көдээ ажыл-агыйын деткиири кирген.

«Туран» сыын ажыл-агыйының ажылы үре-түңнелдиг 04.03.2020 «Туран» сыын ажыл-агыйының ажылы үре-түңнелдиг

“Чаңгыс суур – чаңгыс бүдүрүлге” губернатор төлевилелиниң киржикчизи “Туран» сыын ажыл-агыйы” КУБ 2019 чылда бүдүрүлге чорудуунуң хемчээли-биле эки көргүзүглерни чедип алган деп, Тыва Республиканың Экономика яамызының сайтызында айыткан.

04.03.2020 Фронтучу Георгий Абросимов дайын хоочуннарының тураскаалдарын канчаар экижидерин Тываның культура сайыдынга саналдаан

Тыва Республиканың Баштыңы Шолбан Кара-оолдуң даалгазы-биле, культура сайыды Алдар Тамдын Ада-чурттуң Улуг дайынының хоочуну Георгий Васильевич Абросимовка чораан.

Тываның Баштыңы өскүс уругларны чурттаар чер-биле хандырар дугайында федералдыг хоойлуже эдилгелерни киирерин саналдаан 03.03.2020 Тываның Баштыңы өскүс уругларны чурттаар чер-биле хандырар дугайында федералдыг хоойлуже эдилгелерни киирерин саналдаан

Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оолдуң саналдааны-биле өскүс уругларны чурттаар чер-биле хандырарының дугайында федералдыг хоойлужудулгаже эдилгелерни киирер. Российжи чазактың вице-премьери Марат Хуснуллин чуртталга тудуунуң айтырыгларының талазы-биле видео-конференц харылзаазы-биле эрткен хуралда чогуур федералдыг сайыттарга ындыг даалганы берген.

Тываның Баштыңы үерлээшкинге удур команда-штабтыг өөредилгени эрттирерин айыткан 03.03.2020 Тываның Баштыңы үерлээшкинге удур команда-штабтыг өөредилгени эрттирерин айыткан

Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол понедельникте аппарат хуралында, республика девискээринде үерге удур команда-штабтыг өөредилгени эрттирер дугайында айтыышкынны чарлаан.

Улуг Тиилелгениң 75 чылынга тураскааткан юбилейлиг медальдар маадырларын тыпкан 03.03.2020 Улуг Тиилелгениң 75 чылынга тураскааткан юбилейлиг медальдар маадырларын тыпкан

Тываның Национал музейинге, Ада-чурттуң улуг дайынының киржикчилеринге, хоочуннарынга база тылдың ишчилеринге “1941-1945 чылдарда Ада-чурттуң улуг дайынынга Тиилелгениң 75 чылы” юбилейлиг медальдарны тыпсыр езулалды Тываның Баштыңы кылган.

Тываның Баштыңы Тожуда иви ажыл-агыйын хөгжүдер тускай аргаларны айыткан 02.03.2020 Тываның Баштыңы Тожуда иви ажыл-агыйын хөгжүдер тускай аргаларны айыткан

Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол ыраккы Тожу кожууннуң ивижилери-биле видео-харылзаа таварыштыр чугаалашкан.

Тываның Баштыңы «Россельхозбанк» АН удуртуп-баштаар чериниң даргазының оралакчызы-биле ужурашкан 02.03.2020 Тываның Баштыңы «Россельхозбанк» АН удуртуп-баштаар чериниң даргазының оралакчызы-биле ужурашкан

Тыва Республиканың Баштыңы Шолбан Кара-оол база «Россельхозбанк» АН-ның удуртуп-баштаар чериниң оралакчы даргазы Алексей Жданов-биле регионнуң экономиказын хөгжүдер болгаш чурттакчы чонга ачы-дуза хандырылгазын экижидер адырда ийи таланың кады ажылдаарын сайгарып чугаалашкан.

Тыва күрүне-хуу кады ажылдажылга рейтингизинде 17 турушта көдүрүлген 28.02.2020 Тыва күрүне-хуу кады ажылдажылга рейтингизинде 17 турушта көдүрүлген

РФ-тиң экономиктиг хөгжүлде яамызы 2019 чылда күрүне-хуу кады ажылдажылга адырын хөгжүткен деңнел талазы-биле рейтингини тургускан, ында Тыва Республика 2018 чылда 82-гы черге турган болза, ам 17 туруш көдүрлүп, 65-ки черже үнген.

Шагаа-2020 чоннуң байырлал хүннеринде делгелге-садыглаашкынның түңнелдери 28.02.2020 Шагаа-2020 чоннуң байырлал хүннеринде делгелге-садыглаашкынның түңнелдери

2020 чылдың февраль 14-тен 24-ке чедир Тыва Республикага Шагаа байырлалының хүннеринде муниципалдыг шупту тургузуглар тус чер бараан бүдүрүкчүлериниң 36 делгелге-ярмаркаларын эрттирген.

Улуг-Хем кожууннуң “кыштагжыларында” 27.02.2020 Улуг-Хем кожууннуң “кыштагжыларында”

Республикада “Аныяк өг-бүлеге – кыштаг” губернатор төлевилелиниң 2020 чылда киржикчилерин шилиир чон чыыштары чер-черлерде доозулган. Боттарының туруштуу, ажыл-кежээзи-биле ылгалган аныяк өг-бүлелер чаңгыс чер-чурттугларының бүзүрелин алгаш, чаа шимчээшкинче шымнып кирген деп болур.

Тыва Республиканың 2019 чылда социал-экономиктиг хөгжүлдезиниң түңнелдери 27.02.2020 Тыва Республиканың 2019 чылда социал-экономиктиг хөгжүлдезиниң түңнелдери

2019 чыл - макроэкономиктиг көргүзүглер-биле эки түңнелдерлиг чыл болган. «БТК групп» КХН (даараан кылыглар бүдүрүлгези 2,5 катап көвүдээн) ажыл-чорудалгазы-биле үлетпүр бүдүрүлгезинде болбаазырадылга бүдүрүлгезиниң индекизи 47,6%, өскен.

Тывада мал кыштаглаашкыны хүр 26.02.2020 Тывада мал кыштаглаашкыны хүр
Кожуун чагыргаларының медээлери-биле алырга, республикада мал кыштаглааашкыны хүр менди.

Тывада тайга тооруу белеткээриниң үези өскерилген 26.02.2020 Тывада тайга тооруу белеткээриниң үези өскерилген

ТР-ниң Бойдус курлавырлары болгаш экология яамызының белеткээни “Тыва Республика Хоойлузунуң 11 чүүлүнүң 4 кезээнге өскерилгелер киирер дугайында» хоойлу төлевилелин Тыва Республиканың Дээди Хуралы (парламент) сайгарып көргеш, хүлээп алган.

Тываның Баштыңы Шагаа-биле чаңгыс чер-чурттугларынга болгаш республиканың аалчыларынга байырны чедирген 24.02.2020 Тываның Баштыңы Шагаа-биле чаңгыс чер-чурттугларынга болгаш республиканың аалчыларынга байырны чедирген

Хүндүлүг чаңгыс чер-чурттуглар, Тываның аалчылары! 
Шагаа – чаа амыдыралдың, частың, оттуп турар бойдустуң чаартылгазының байыры-дыр.

Тываның Баштыңының Ада-чурт камгалакчызының хүнү-биле байыр чедириишкини 23.02.2020 Тываның Баштыңының Ада-чурт камгалакчызының хүнү-биле байыр чедириишкини

Хүндүлүг чаңгыс чер-чурттуглар! Ада-чурт камгалакчызының хүнү – Россияның хамаатыларынга онзагай байырлал.

Тываның Баштыңы Тожу кожууннуң хөгжүлдезинге хамааржыр айтырыглыг “муниципалдыг шакты” эрттирген 21.02.2020 Тываның Баштыңы Тожу кожууннуң хөгжүлдезинге хамааржыр айтырыглыг “муниципалдыг шакты” эрттирген

Регионнуң удуртукчузу Шолбан Кара-оол Тожу кожуунну хөгжүдер айтырыгларны сайгарган “муниципалдыг шакты” эрттирген.

«Шагаа-2020» чоннуң байырлалынга тураскааткан байырлыг хемчеглер ПЛАНЫ 21.02.2020 «Шагаа-2020» чоннуң байырлалынга тураскааткан байырлыг хемчеглер ПЛАНЫ

Информация-чырыдыышкынныг хемчеглер 
Январь 29 – февраль 29

Тывада регионнуң көдээ ажыл-агый яамызының удуртулгазы бүрүнү-биле чаартынган 20.02.2020 Тывада регионнуң көдээ ажыл-агый яамызының удуртулгазы бүрүнү-биле чаартынган

Тываның Көдээ ажыл-агый болгаш аъш-чем яамызының удуртулга составы республика Чазаанда эң-не аныяк. Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оолдуң башкарып эрттиргени чазак хуралында сайыттың удуртукчуларын бадылап, удуртукчу звенону хевирлээрин дооскан.

Чадаананың шии театрынга "Улусчу чогаадылганың алдарлыг коллективи" атты тывыскан 19.02.2020 Чадаананың шии театрынга "Улусчу чогаадылганың алдарлыг коллективи" атты тывыскан

Тыва Республиканың Культура яамызы Чадаананың шии театрынга "Улусчу чогаадылганың алдарлыг коллективи" хүндүлүг атты тывысканы-биле байыр чедирген.

Тываның Баштыңы российжи регионнарда чурттакчы чоннуң амыдырал-чуртталга байдалының рейтингизин тайылбырлаан 18.02.2020 Тываның Баштыңы российжи регионнарда чурттакчы чоннуң амыдырал-чуртталга байдалының рейтингизин тайылбырлаан

КРАСНОЯРСК, февраль 17 - РИА Новости. Россия регионнарында амыдырал-чуртталга деңнелиниң талазы-биле рейтингиде, Тываның кудуку көргүзүүнүң бир чылдагааны - орук инфраструктуразының чогу база девискээрниң социал-экономиктиг чедир шиңгээттинмээнинде деп, республика Баштыңы Шолбан Кара-оол РИА Новости-ге дыңнаткан.

Тываның социал албан черлери-биле доктаамал ажылдаарын Шолбан Кара-оол негээн 18.02.2020 Тываның социал албан черлери-биле доктаамал ажылдаарын Шолбан Кара-оол негээн

Тываның Баштыңы ведомстволар аразының бөлүүн тургузуп, бо чоокку үеде республиканың социал ужур-уткалыг объектилеринге аудитти чорударын дааскан.

Тывада спортту эртем-методиктиг үделге-биле чорудар 18.02.2020 Тывада спортту эртем-методиктиг үделге-биле чорудар

Тываның Баштыңы амыдыралдың кадык овурун суртаалдап, күш-культура болгаш спортту хөгжүдериниң талазы-биле делегей чергелиг эртем-практиктиг конференцияны эрттирерин дааскан.

Тываның найысылалында аварийлиг чуртталга бажыңнарындан хамаатыларны өскээр көжүрер программа-биле беш каът 6 бажыңны дужааган 17.02.2020 Тываның найысылалында аварийлиг чуртталга бажыңнарындан хамаатыларны өскээр көжүрер программа-биле беш каът 6 бажыңны дужааган

«Кызылда Иркутская кудумчузунда беш каът алды бажыңны бүгүн ажыглалда киирди. Ында ниитизи-биле 210 квартира бар. Аварийлиг 31 бажыңнардан 515 кижи чаа бажыңнарже көжүп кирер.

Тываның Баштыңы афган дайынының хоочуннарынга байырны чедирген 15.02.2020 Тываның Баштыңы афган дайынының хоочуннарынга байырны чедирген

Совет Армияның 40-ги тускай шерииниң афган черге дайынчы даалгазын күүсеткениниң соонда, төрээн чуртунче шупту ээп чанып келгениниң 31 чылынга тураскааткан байырлыг хемчег

Тываның Баштыңы коллегалары-биле национал төлевилелдерниң бирги чылында күүселдезиниң түңнелдерин чугаалашкан 14.02.2020 Тываның Баштыңы коллегалары-биле национал төлевилелдерниң бирги чылында күүселдезиниң түңнелдерин чугаалашкан

Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оолга, РФ-тиң президентизиниң май чарлыктары база национал төлевилелдерде сорулгаларын күүсеткенинден регионнуң күүсекчи эрге-чагырга органнарының болгаш губернаторларның ажылынга үненелди бээр өзек 15 көргүзүглерни чедип алырының дугайында вице-премьер база сайыттар илеткээн.

Тываның Баштыңы Тыва Республиканың Истелге эргелелиниң коллегия хуралынга киришкен 13.02.2020 Тываның Баштыңы Тыва Республиканың Истелге эргелелиниң коллегия хуралынга киришкен

2019 чылда Тывада бүрүткеттинген кем-херек үүлгедииниң ниити саны 8626 болуп, 6,8 % кызырылган. Кем-херек ажыдыышкыны – 50,8 хуу четкен (2018 чылда - 44,7%).

Тываның чамдык суурларында ОРВИ база гриппке карантинни чарлаан 11.02.2020 Тываның чамдык суурларында ОРВИ база гриппке карантинни чарлаан

Эрткен неделяда грипп база ОРВИ талазы-биле эпидемиологтуг байдал нарыыдаан.

Тываның Баштыңының Айыткалын боттандырып 11.02.2020 Тываның Баштыңының Айыткалын боттандырып

Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оолдуң ТР-ниң Дээди Хуралының депутаттарынга 2020 чылдың ажыл-чорудулгаларын айыткап тура, аныяк-өскенниң кижизидилгезинде бир кол угланыышкын - спорт-биле харылзаа, кадык-чаагай амыдыралды сагыыры, ынчангаш биче суурлар бүрүзүнге бичежек-даа болза, спортчу залдар турар ужурлуг деп чугаалаан.

Чонга улуг деткимче - социал төлевилелдерде 11.02.2020 Чонга улуг деткимче - социал төлевилелдерде

Тыва Республиканың Чазааның мурнады шиитпирлээр кол сорулгаларының бирээзинге – чоннуң түреңги чоруунуң деңнелин эвээжедири хамааржыр.

Тываның Баштыңы: Тывада коронавирус аарыы чок 10.02.2020 Тываның Баштыңы: Тывада коронавирус аарыы чок

Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол, бо эртен болган Тыва Республиканың Чазааның аппарат хуралында “Тывада коронавирус аарыглыг хамаатылар ужуп келген. Оларның хөй кезии - Кыдаттан” дээн интернет четкизинде социал арыннарда шынга дүүшпес медээлерге удур шынныг фактыларга үндезилээн “Чок” деп харыыны берген.

Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол көдээ черлерде кадык камгалалының бирги звенозун эде дериирин негээн 07.02.2020 Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол көдээ черлерде кадык камгалалының бирги звенозун эде дериирин негээн

Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол республиканың ыраккы булуңнарында төп эмнелге албан черлерин медицина дериг-хереглелдери-биле хандырар системаны эде көөрүн республиканың кадык камгалал яамызынга дааскан.

Тываның Экономика яамызы – туризм адырында солун хемчеглер 07.02.2020 Тываның Экономика яамызы – туризм адырында солун хемчеглер
Туризм адырында 2019 чыл чымыштыг болгаш солун хемчеглер-биле байлак болган.

Тываның Баштыңының көдээ ажыл-агый яамызынга ужуражылгалары 06.02.2020 Тываның Баштыңының көдээ ажыл-агый яамызынга ужуражылгалары
Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол дүүн республиканың көдээ ажыл-агыйынга чедип, ажыл-агыйжы чугааларны кылган.

Улуг Тиилелгеге тураскааткан хостуг хүреш маргылдаазы 06.02.2020 Улуг Тиилелгеге тураскааткан хостуг хүреш маргылдаазы

“Субедей” спорт комплекизинде Ада-чурттуң Улуг дайынынга Тиилелгениң 75 чылынга тураскаадып, Сибирь федералдыг округтуң бирги чери дээш 18 харга чедир оолдар аразынга хостуг хүреш маргылдаазы эрттип турар.

Тываның Экономика яамызы 2020 чылда эрттирер ярмарка хемчеглериниң чаңгыс улуг планын тургускан 05.02.2020 Тываның Экономика яамызы 2020 чылда эрттирер ярмарка хемчеглериниң чаңгыс улуг планын тургускан

Республиканың муниципалдыг тургузугларынга бо чылдың дургузунда эртер 569 делгелге-ярмаркаларынга 3187 садыг точкалары ажылдаар.

Тываның найысылалында чаа школаның төлевилелин үлегер-майык кылдыр ажыглаар 05.02.2020 Тываның найысылалында чаа школаның төлевилелин үлегер-майык кылдыр ажыглаар

Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол чаа туттунган 17 дугаар школаны көрген. Тудуг ажылдары доозулган, школа ажылдаарынга белен.

Тываның Баштыңы Чадаана хоорайда сугга алыскан черлерге четкен 04.02.2020 Тываның Баштыңы Чадаана хоорайда сугга алыскан черлерге четкен

Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол Чадаана хоорайда январь 26-да сугга алыскан черлерни боду барып хынап чораан.

Тывада культура албан черлеринче келиишкин 33 хуу өскен 04.02.2020 Тывада культура албан черлеринче келиишкин 33 хуу өскен

2019 чылда «Культура» национал төлевилелдиң Тывада күүселдезиниң түңнелдерин үндүрген.

Тываның найысылалында көдээ ажыл-агый рыноктарын тудуп турар 04.02.2020 Тываның найысылалында көдээ ажыл-агый рыноктарын тудуп турар

ТР-ниң фермер бизнезин болгаш көдээ ажыл-агый кооперативтерин хөгжүдер коммерцияга хамаарышпас фонд Тываның Көдээ ажыл-агый яамызының деткимчези-биле Кызылдың чөөн болгаш оң талакы микрорайоннар девискээринде хааглыг көдээ ажыл-агый рыноктарын тудуп турар.

Кызыл хоорайның болгаш Кызыл кожууннуң школаларында карантинни чарлаан 03.02.2020 Кызыл хоорайның болгаш Кызыл кожууннуң школаларында карантинни чарлаан

Росхереглел хайгааралының Тыва Республикада эргелелиниң сүмелээни-биле, Кызыл хоорай мэриязы биле Кызыл кожуун чагыргазы Кызылда база Кызыл кожуунда ниити билиг өөредилге албан черлеринде февраль 3-тен чеди хонуктуң кызыгаарлыг хемчеглерин киирген.

Тывада улуг бода малдың шупту санының 16 хуузун мал-маган учедунуң чаңгыс аай системазында киирген 03.02.2020 Тывада улуг бода малдың шупту санының 16 хуузун мал-маган учедунуң чаңгыс аай системазында киирген

Тывада мал-маганны болгаш азырал амытаннарны чаңгыс аай учет системазында бүрүткээри уламчылавышаан.

Муниципалдыг командаларны хевирлээр, мергежилди бедидер 03.02.2020 Муниципалдыг командаларны хевирлээр, мергежилди бедидер

Тыва Республиканың Баштыңы Ш.В. Кара-оолдуң даалгазы ёзугаар, Тыва Республиканың Чазаа биле РУАбКАА филиалы – Тываның удуртуп-башкарылга институдунуң аразында кады ажылдажылга дугайында дугуржулга-биле “Эргелеп-башкарар арга-мергежил: муниципалдыг командаларны хевирлээри” деп мергежил бедидериниң программазы боттанып турар.

Республиканың малчыннары мал оолдаашкынынга белеткенип турар 31.01.2020 Республиканың малчыннары мал оолдаашкынынга белеткенип турар

Тыва Республиканың Көдээ ажыл-агый яамызының берген медээзи-биле алырга, кыш чымчак болганындан, мал кыштаглаашкыны онча-менди эрттип турар.

Сибирь регионнарының туризм адырында кады ажылдажылга дугуржулгазында Тыва каттышкан 30.01.2020 Сибирь регионнарының туризм адырында кады ажылдажылга дугуржулгазында Тыва каттышкан

Тыва база Сибирьниң 5 региону туризм адырында кады ажылдажылга дугайында дугуржулгага атты салырлар. Республика Чазаа январь 28-те дугуржулганың төлевилелин көргеш, деткээн.

Тыва 2019 чылда тудугларның хемчээлин 1,5 катап улгаттырган 30.01.2020 Тыва 2019 чылда тудугларның хемчээлин 1,5 катап улгаттырган

ТР-ниң Тудуг яамызының калбак хуралы 2019 чылда республиканың тудуг адырында ажыл-чорудулганың түңнелдерин үндүрген. 

Шолбан Кара-оол Тываны хөгжүдер федералдыг планның белеткелин эң чугула деп санаан 29.01.2020 Шолбан Кара-оол Тываны хөгжүдер федералдыг планның белеткелин эң чугула деп санаан

Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол эрткен чылын федералдыг чазакка республиканың шапкын хөгжүлде планының төлевилелинге хамааржыр ажылдарны колдадып, Москва-биле чугааларны катап эгелээр даалганы республика чазаанга берген.

Тыва Республиканың автооруктарында байдал 29.01.2020 Тыва Республиканың автооруктарында байдал

Оруктар – амыдыралдың судалы дээр. Бир эвес оруктарда байдал чогумчалыг болза, пассажирлер болгаш чүък сөөртүлгезинге айыыл чок чорук магадылаттынар.

Регион чазаа Тываның күрүне университединге медицина факультедин ажыдарын чедип алыр 29.01.2020 Регион чазаа Тываның күрүне университединге медицина факультедин ажыдарын чедип алыр

Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол республика чазаанга Тываның күрүне университединге эмчи факультедин ажыдар дугайында документилерни белеткеп чыырын дааскан.

Тываның Баштыңы Кызыл – Абакан аразында чаа авиарейстиң ажыттынганы-биле чаңгыс чер-чурттугларынга байыр чедирген 29.01.2020 Тываның Баштыңы Кызыл – Абакан аразында чаа авиарейстиң ажыттынганы-биле чаңгыс чер-чурттугларынга байыр чедирген

Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол Тыва-биле Енисей Сибириниң регионнарын аргыштырган Кызыл – Абакан – Красноярск аразында авиарейстиң ужудуушкуннары январь 27-де эгелээн дугайында бодунуң блогунда дыңнаткан.

Тываның Чазааның Аппарат хуралындан 28.01.2020 Тываның Чазааның Аппарат хуралындан

Чадаанада чайынды суу 
Чазак аппарадының хуралы республиканың Чөөн-Хемчик кожууннуң Чадаана хоорай девискээринде муниципалдыг деңнелде чарлаттынган онза чурум

Тываның Баштыңы Чадаана хоорайда сугга алыскан бажыңнарны хөмүр-биле хандырарын дааскан 27.01.2020 Тываның Баштыңы Чадаана хоорайда сугга алыскан бажыңнарны хөмүр-биле хандырарын дааскан

Тываның Чөөн-Хемчик кожуунунуң төвү Чадаана хоорайда 170 кижи чурттап турар 15 бажың чайынды суунда алыскан.

Тываның Баштыңы “Чаа сорук” төлевилелдиң утказын олуруп чорааннарга тайылбырлаан 24.01.2020 Тываның Баштыңы “Чаа сорук” төлевилелдиң утказын олуруп чорааннарга тайылбырлаан

Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол 2020 чылда Дээди Хуралга Айыткалында санаалдааны “Чаа сорук” төлевилелдиң сайгарылгазынга киришкен.

2019 чылда Тываның кол капиталынче инвестициялар салыышкыны 13 хуу өскен 24.01.2020 2019 чылда Тываның кол капиталынче инвестициялар салыышкыны 13 хуу өскен

2019 чылда Тываның кол капиталынче инвестицияларның хемчээли эрткен чылга бодаарга 13 хуу өзүп, 12,4 ажыг млрд. рубль болган.

Тывада муниципалиттерниң тудуг тудар дүрүмнерни болгаш нормаларны сагып турарын контрольга алыр 23.01.2020 Тывада муниципалиттерниң тудуг тудар дүрүмнерни болгаш нормаларны сагып турарын контрольга алыр

Тываның Тудуг яамызы 2020 чылдан эгелеп тудуг тударының хоойлужудулгазын сагып турарынга муниципалиттерни калбаа-биле хынап эгелээр.

REGNUM ИА: Тываның Баштыңы Россияның чаа Чазааның айтырыгларын чугаалаан 23.01.2020 REGNUM ИА: Тываның Баштыңы Россияның чаа Чазааның айтырыгларын чугаалаан

Чазактың чаа составын эң кыска хуусаада хевирлеп, эң-не шыырак команданы тургускан. Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол ооң дугайында «Вконтакте» соцчеткиде бодунуң арынында бижээн.

Тываның студент отрядтарынга бюджеттен дузаны кадар 23.01.2020 Тываның студент отрядтарынга бюджеттен дузаны кадар

Студент отрядтарны деткиир болгаш хөгжүдеринче угланган чарыгдалдарны Тываның бюджединде 2020 чылдан эгелеп тускайлаан.

Тываның Баштыңы кадрлар томуйлаашкынында аныяк болгаш шимченгир удуртукчуларны салган 22.01.2020 Тываның Баштыңы кадрлар томуйлаашкынында аныяк болгаш шимченгир удуртукчуларны салган

Тываның күүсекчи эрге-чагырга органнарының шупту удуртукчу эрге-дужаалдарының 23 хуузунда 35 хар чедир назылыг аныяктар ажылдап турар. Яамылар болгаш ведомстволар удуртур 71 эрге-дужаалдың 17-зин аныяктарга хүлээткен.

Республика Баштыңының мобильдиг хүлээп алыышкыны Тывада ажылын эгелээн 21.01.2020 Республика Баштыңының мобильдиг хүлээп алыышкыны Тывада ажылын эгелээн

Тываның чурттакчылары мобильдиг хүлээп алыышкын таварыштыр республика баштыңынга дорт айтырыгны салып болур аргалыг апарган.

Тываның Баштыңы Евгений Ромазановтуң чок болганы-биле кажыыдалын илереткен 21.01.2020 Тываның Баштыңы Евгений Ромазановтуң чок болганы-биле кажыыдалын илереткен

Тыва Республиканың Баштыңы Шолбан Кара-оол, Евгений Ромазановтуң озал-ондакка чок болганы-биле ооң чоок болгаш төрээн кижилеринге, Тываның Тудуг болгаш чуртталга-коммунал ажыл-агыйынга, Кызыл хоорай мэриязынга ханы кажыыдалын илереткен.

Кызыл хоорайның кудумчуларында 12 участокта кижилер эртер черлер чоогун чаартыр 21.01.2020 Кызыл хоорайның кудумчуларында 12 участокта кижилер эртер черлер чоогун чаартыр

“2013-2020 чылдарда орук шимчээшкининиң айыыл чок чоруун экижидери” федералдыг тускай сорулгалыг программаның хемчеглеринге Тыва Республиканың Орук-транспорт комплекизиниң яамызы кады акшаландырыышкынынче федералдыг бюджеттиң акша-хөреңгизин алыры-биле чылдың-на киржип турар.

Тываның Баштыңы федералдыг ведомстволар-биле сырый ажылдаарын айыткан 20.01.2020 Тываның Баштыңы федералдыг ведомстволар-биле сырый ажылдаарын айыткан

Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол регионну дүрген хөгжүдер тускай планны федералдыг яамылар болгаш ведомстволар деңнелинге ажылдап кылып турда хүлээп алган шупту документилер пакедин белеткээрин дааскан.

Республика девискээринде бөрүлер-биле демисел 20.01.2020 Республика девискээринде бөрүлер-биле демисел

Тыва Республиканың Чазааның 2019 чылдың апрель 19-та “2019-2020 чылдарда Тыва Республикның девискээринде бөрүлер санын өйлээр хемчеглер дугайында” №196 доктаалын күүседири-биле, Тыва Республиканың Респубиканың көдээ болгаш аңныыр ажыл-агыйларынга экономиктиг улуг когаралды чедирип турар бөрүлер-биле демисежириниң хемчеглер планын Бойдус курлавырлары болгаш экология яамызы тургускан.

Тывада “Көдээ школага – башкы” төлевилелдиң конкурс ажылын эгелээн 17.01.2020 Тывада “Көдээ школага – башкы” төлевилелдиң конкурс ажылын эгелээн

Көдээ суурларже база бичии хоорайларже башкы кадрларны эвилелдээр сорулгалыг “Көдээ школага – башкы” федералдыг төлевилелге киржири-биле башкылардан билдириишкиннерни Тывада январь 10-дан хүлээп эгелээн.

Тываның орук-транспорт комплекизиниң сайыдының оралакчызы: 16.01.2020 Тываның орук-транспорт комплекизиниң сайыдының оралакчызы:

Конга Андрей Адыгжыевич, Тыва Республиканың орук-транспорт комплекизиниң сайыдының оралакчызы 2020 чылда мурнады боттандырар угланыышкыннар дугайында:

Шолбан Кара-оол: Россия Президентизиниң айтыышкыннары Тывага дыка херек 16.01.2020 Шолбан Кара-оол: Россия Президентизиниң айтыышкыннары Тывага дыка херек

"Айыткалда айыткан инициативалар дээш бистиң Президентивис Владимир Владимирович Путинге четтирдивис - деп, Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол Россияның моон соңгааргы хөгжүлдезинге улуг ужур-уткалыг хемчегге киришкенин тайылбырлаан.

Тывада хөй аалдыг 92 бажыңны чоокку үш чылда септээр 16.01.2020 Тывада хөй аалдыг 92 бажыңны чоокку үш чылда септээр

Тываның Чазаа 2020-2022 чылдарда хөй квартиралыг бажыңнарга капиталдыг септелге чорударының кыска хуусаалыг планын бадылаан.

Тывада республика Баштыңының көжүп чоруур хүлээп алыышкыны ажылын эгелээн 15.01.2020 Тывада республика Баштыңының көжүп чоруур хүлээп алыышкыны ажылын эгелээн

2020 чылдың январьдан эгелеп Тыва Республиканың Баштыңының Көжүп чоруур хүлээп алыышкыны ажылын эгелээн.

Тываның Көдээ ажыл-агый болгаш аъш-чем яамызы 2020 чылдың кол угланыышкыннарын тодараткан 15.01.2020 Тываның Көдээ ажыл-агый болгаш аъш-чем яамызы 2020 чылдың кол угланыышкыннарын тодараткан

Көдээ ажыл-агый болгаш аъш-чем сайыдының оралакчызы Дун Айдын Чечен-оолович 2020 чылда Тыва Республиканың көдээ ажыл-агый яамызының кол угланыышкыннарының дугайында чугаалаан:

Тываның Баштыңы РФ-тиң Президентизиниң Айыткалын бээр ёзулалда киржип турар 15.01.2020 Тываның Баштыңы РФ-тиң Президентизиниң Айыткалын бээр ёзулалда киржип турар

Россия Федерациязының Президентизиниң РФ-тиң Федералдыг Чыыжынга чылдың Айыткалын бээр ёзулалда Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол база чалаткан.

Тываның эрге-чагыргазы биле «Интергео» компания Тожу кожуунче чырыкты шөерин дугурушкан 15.01.2020 Тываның эрге-чагыргазы биле «Интергео» компания Тожу кожуунче чырыкты шөерин дугурушкан

Тыва Республиканың Баштыңы Шолбан Кара-оолдуң даалгазын күүседир дээш, ТР-ниң Чазаа даг-болбаазырадылга комбинадын туткаш, чес рудазын казып тывар деп турар Голевтиң даг-руда компаниязы-биле Тожу кожууннуң социал-экономиктиг хөгжүлдезинге киржир дугайында дугуржулганы белеткеп турар.

Республика девискээринде мал кыштаглаашкыны хүр-менди 14.01.2020 Республика девискээринде мал кыштаглаашкыны хүр-менди

Республика девискээринде көдээ ажыл-агыйларының база хууда дузалал ажыл-агыйларының 3134 санныг кышкы турлаглары бар.

Тываның Баштыңының Россияның парлалга хүнү-биле байыр чедириишкини 13.01.2020 Тываның Баштыңының Россияның парлалга хүнү-биле байыр чедириишкини

Россияның парлалга хүнү – профессионал байырлалы-биле журналистерге, полиграфистерге болгаш үндүрүкчүлерге, база ол ышкаш парлалганың хоочуннарынга байырымны чедирип тур мен.

Күрүне ажылдакчызы Дандар-оол Ооржак: Тываның эрткен болгаш амгы үезинге деңнештирилгени кылып болур мен 13.01.2020 Күрүне ажылдакчызы Дандар-оол Ооржак: Тываның эрткен болгаш амгы үезинге деңнештирилгени кылып болур мен
Советтер болгаш күрүнениң көскү ажылдакчызы, Кызыл хоорайның хүндүлүг чурттакчызы Дандар-оол Көк-Хунаевич Ооржак:

Тываның Баштыңының 2020 чылда Айыткалында Өвүр кожуунга дорт хамааржыр айтырыглар хөй 13.01.2020 Тываның Баштыңының 2020 чылда Айыткалында Өвүр кожуунга дорт хамааржыр айтырыглар хөй

Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол декабрьда, Тыва Республиканың Дээди Хуралынга Айыткалын берген. Республиканың чурттакчылары ол программа документизинге хамаарыштыр бодалдарын илереткен:

Тываның Баштыңы: 2020 чыл – шапкын тудуг ажылдарының онзагай чылы 10.01.2020 Тываның Баштыңы: 2020 чыл – шапкын тудуг ажылдарының онзагай чылы

Муниципалдыг тургузуглар-биле селекторлуг аппарат хуралында, Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол адыр аайының угланыышкыннары-биле ажыл-агыйжы эки үре-түңнелдерлиг чыл болур ужурлуг деп, айыткан.

Тываның Баштыңы биле ыдыктыг Феофан Христостуң төрүттүнген хүнүнде уруглар бажыңы биле эмнелгеге барганнар 09.01.2020 Тываның Баштыңы биле ыдыктыг Феофан Христостуң төрүттүнген хүнүнде уруглар бажыңы биле эмнелгеге барганнар

Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол биле Кызылдың епархиязының түр башкарыкчызы Көрей архиепископ Феофан январь 7-де, Христостуң төрүттүнген хүнү болур чырыткылыг байырлалда, элээн каш хемчеглерге киришкеннер.

Тыва Республиканың Баштыңы Шолбан Кара-оолдуң Чаа чыл-биле чаңгыс чер-чурттугларынга байыр чедириишкини 31.12.2019 Тыва Республиканың Баштыңы Шолбан Кара-оолдуң Чаа чыл-биле чаңгыс чер-чурттугларынга байыр чедириишкини

Хүндүлүг чаңгыс чер-чурттугларым!

Кызылда Күш-ажылдың кижизиниң чылын түңнеп, Күш-ажылдың Маадыры атты тывыскан 30.12.2019 Кызылда Күш-ажылдың кижизиниң чылын түңнеп, Күш-ажылдың Маадыры атты тывыскан

Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол 2018 чылдың декабрьда Тыва Республиканың Дээди Хуралынга (парламентизинге) Айыткалын берип тура, 2019 чылды “Күш-ажылдың кижизиниң чылы” кылдыр чарлаан.

КОЛ СОРУЛГА — БУРУНГААР БАЗЫМНАР 27.12.2019 КОЛ СОРУЛГА — БУРУНГААР БАЗЫМНАР

Төнүп турар 2019 чылдың түңнелдериниң дугайында Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол Чаа чылдың бүдүүзүнде чугаалап берген.

Шолбан Кара-оол Тывада сарыг шажынның эрткен, амгы база келир үелериниң дугайында 24.12.2019 Шолбан Кара-оол Тывада сарыг шажынның эрткен, амгы база келир үелериниң дугайында
Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол  Тывада сарыг шажынның эрткен, амгы база келир үезиниң дугайында бодунуң бодалын илереткен.

Тываның Баштыңының хүлээп алыышкыны 23.12.2019 Тываның Баштыңының хүлээп алыышкыны

Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол аңгы-аңгы айтырыгларлыг, санал-оналдыг чонну бодунуң хүлээп алыышкынынче чалап, чугааны кылыры чаңчыл болу берген.

Тываның VIII Камбы-Ламазы Джамбел Лодой дүжүлгезинде саадаан 20.12.2019 Тываның VIII Камбы-Ламазы Джамбел Лодой дүжүлгезинде саадаан

Декабрь 19-та Улусчу чогаадылга бажыңынга, Тыва Республиканың VIII Камбы-Ламазын дүжүлгеге саададып олуртурунуң езулалы болуп эрткен.

Тываның Баштыңы республика чазаанда кадрлар өскерлиишкиннерин кылган 18.12.2019 Тываның Баштыңы республика чазаанда кадрлар өскерлиишкиннерин кылган
Тываның Чазаанда ийи чаа вице-премьерлерни томуйлаан.

Аныяк активчилер Тываның Баштыңының айыткалында боттарынга ажыктыг дыка хөй арга-хевирлерни тыпкан 18.12.2019 Аныяк активчилер Тываның Баштыңының айыткалында боттарынга ажыктыг дыка хөй арга-хевирлерни тыпкан
Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол декабрь 12-де Тыва Республиканың Дээди Хуралынга чылдың-на бээр айыткалын кылган.

Тыва Республиканың Дээди Хуралының депутаттары республика Баштыңының айыткалынга хамаарыштыр 17.12.2019 Тыва Республиканың Дээди Хуралының депутаттары республика Баштыңының айыткалынга хамаарыштыр
Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол декабрь 12-де Тыва Республиканың Дээди Хуралынга чылдың-на бээр айыткалын кылган.

Тываның күрүне университединиң ректору Ольга Хомушку Тываның Баштыңының айыткалының дугайында – аныяктарга дорт кыйгырыгны онзазындым 17.12.2019 Тываның күрүне университединиң ректору Ольга Хомушку Тываның Баштыңының айыткалының дугайында – аныяктарга дорт кыйгырыгны онзазындым
Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол декабрь 12-де Тыва Республиканың Дээди Хуралынга чылдың-на бээр айыткалын кылган.

Тываның Баштыңының айыткалының дугайында Айдын Дун – аарышкылыг айтырыглар хажыызынга артпаан 17.12.2019 Тываның Баштыңының айыткалының дугайында Айдын Дун – аарышкылыг айтырыглар хажыызынга артпаан

Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол декабрь 12-де Тыва Республиканың Дээди Хуралынга чылдың-на бээр айыткалын кылган.

Ирина Бадыргы Тываның Баштыңының Айыткалының дугайында: социал инициативалар шугумунда чаа чүүлдер немешкен 17.12.2019 Ирина Бадыргы Тываның Баштыңының Айыткалының дугайында: социал инициативалар шугумунда чаа чүүлдер немешкен
Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол декабрь 12-де Тыва Республиканың Дээди Хуралынга чылдың-на бээр айыткалын кылган.

Дээди Хуралдың даргазы Тываның Баштыңының дугайында: Шолбан Валерьевич кижилерге кедилиг болгаш херектиг идеяларны эндевес кижи 17.12.2019 Дээди Хуралдың даргазы Тываның Баштыңының дугайында: Шолбан Валерьевич кижилерге кедилиг болгаш херектиг идеяларны эндевес кижи

Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол декабрь 12-де Тыва Республиканың Дээди Хуралынга чылдың-на бээр айыткалын кылган.

Республика баштыңының айыткалында өзек айтыышкынны Тываның Саң-хөө яамызы бодунда демдеглеп алган 17.12.2019 Республика баштыңының айыткалында өзек айтыышкынны Тываның Саң-хөө яамызы бодунда демдеглеп алган
Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол декабрь 12-де Тыва Республиканың Дээди Хуралынга чылдың-на бээр айыткалын кылган.

Александр Донгак: Тываның Чазааның ажылында кол чүък көдээ суурларның талазынче угланган 17.12.2019 Александр Донгак: Тываның Чазааның ажылында кол чүък көдээ суурларның талазынче угланган

Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол декабрь 12-де Тыва Республиканың Дээди Хуралынга чылдың-на бээр айыткалын кылган.

Тыва Баштыңы Шолбан Кара-оолдуң ТР-ниң Дээди Хуралынга (парламентизинге) 2020 чылда республикага ажыл-херектерниң байдалы болгаш иштики политика дугайында “Хөгжүлдениң чаа энергиязы. Тывага чурттаар. Тывага чоргаарланыр” деп АЙЫТКАЛЫ 16.12.2019 Тыва Баштыңы Шолбан Кара-оолдуң ТР-ниң Дээди Хуралынга (парламентизинге) 2020 чылда республикага ажыл-херектерниң байдалы болгаш иштики политика дугайында “Хөгжүлдениң чаа энергиязы. Тывага чурттаар. Тывага чоргаарланыр” деп АЙЫТКАЛЫ

Хүндүлүг Кан-оол Тимурович! 
Хүндүлүг депутаттар! 
Эргим чаңгыс чер-чурттугларым! 
Бөгүн шупту российжилерге кончуг чугула хүн, күрүнениң улуг байырлалы – Россияның Конституциязының хүнү! Бистиң чуртувустуң Үндезин хоойлузунуң 26 чылы-биле силерниң шуптуңарга бүгү сагыш-сеткилимден байыр чедирип тур мен!

Ада-чурттуң улуг дайынының чылдарында тыва чоннуң күш-ажылчы маадырлыг чоруунга тураскаадып “Кызыл коъш” тураскаалды Кызылда ажыткан 13.12.2019 Ада-чурттуң улуг дайынының чылдарында тыва чоннуң күш-ажылчы маадырлыг чоруунга тураскаадып “Кызыл коъш” тураскаалды Кызылда ажыткан

Улусчу чогаадылга бажыңы биле Тываның хан кудар станцияның аразында чаагайжыттынган улуг эвес шөлде «Кызыл коъш» тураскаалдың байырлыг ажыдыышкыны Кызыл хоорайга болуп эрткен.

Тываның Баштыңы 2020 чылда Айыткалын парламентиге болгаш республикага таныштырган 13.12.2019 Тываның Баштыңы 2020 чылда Айыткалын парламентиге болгаш республикага таныштырган

Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол республиканың Дээди Хуралының депутаттарынга база хөй-ниитизинге 2020 чылда Айыткалын таныштырган.

Тываның Саң-хөө яамызы бюджет ажылдакчыларының шалың төлевириниң дугайында 12.12.2019 Тываның Саң-хөө яамызы бюджет ажылдакчыларының шалың төлевириниң дугайында

2019 чылда бюджет адырының ажылдакчыларының күш-ажыл төлевириниң чарыгдалдар түңү 15887 млн. рубль, азы 2018 чылга деңнээрге 1737 млн. рубль хөй.

Декабрь 12-де Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол Дээди Хуралга айыткалын бээр 12.12.2019 Декабрь 12-де Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол Дээди Хуралга айыткалын бээр

Тываның Баштыңы Россияның Конституция хүнү - декабрь 12-де тыва парламентарийлерге чылдың бээр айыткалын таныштырар.

Тыва кадык камгалалында бирги звенону чаартырынга белеткенип эгелээн 14.11.2019 Тыва кадык камгалалында бирги звенону чаартырынга белеткенип эгелээн

РФ-тиң Президентизи В.В. Путинниң сорулгаларын күүседири-биле, кадык камгалал шугумунуң бирги звенозун чаартырынга Тыва идепкейлиг белеткенип турар.

Ноябрьның 13-тен 16-га чедир Тывага хадып, улуг хар дүжүп, оруктарга тайгактаар чадавас 14.11.2019 Ноябрьның 13-тен 16-га чедир Тывага хадып, улуг хар дүжүп, оруктарга тайгактаар чадавас
2019 чылдың ноябрь 13-те ындыг медээни берген.

Валентин Ёндан Тываның чедери берге Мөңгүн-Тайга кожууннуң шупту суурларын эргээн 13.11.2019 Валентин Ёндан Тываның чедери берге Мөңгүн-Тайга кожууннуң шупту суурларын эргээн

Тыва Республиканың Баштыңының оралакчызы – Тыва Республиканың көдээ ажыл-агый болгаш аъш-чем яамызының сайыды Валентин Ёндан ажыл-агый аайы-биле республикада эң шириин агаар-бойдустуг черлериниң бирээзи деп санадыр ыраккы Монгун-Тайга кожуунга чораан.

Тываның Кадык камгалал яамызынга кадрларның соңгаар чоруп турарын база ону болдурбас аргаларны чугаалашкан 13.11.2019 Тываның Кадык камгалал яамызынга кадрларның соңгаар чоруп турарын база ону болдурбас аргаларны чугаалашкан

Тываның Кадык камгалал яамызынга региондан дашкаар эмчилерниң чоруп турары-биле холбашкан кадр айтырыын сайгарып чугаалашкан.

Тываның Баштыңы республиканың хөй-ниити айыыл чок чоруун хандырар сорулганы чаа яамының мурнунга тургускан 12.11.2019 Тываның Баштыңы республиканың хөй-ниити айыыл чок чоруун хандырар сорулганы чаа яамының мурнунга тургускан

Тываның ИХЯ-зының кеземче херээ истээр эргелелдиң начальниги турган, полицияның полковниги , 51 харлыг Леонид Дыртык-Караевич Тамчай чаа тургустунган Тыва Республиканың Айыыл чок чорук яамызын удуртуп эгелээн.

Тываның Баштыңы амгы үениң чижилгелиг экономиктиг байдалында харыысалга күштелгенин коллегаларынга сагындырган 12.11.2019 Тываның Баштыңы амгы үениң чижилгелиг экономиктиг байдалында харыысалга күштелгенин коллегаларынга сагындырган

Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол понедельникте, аппарат хуралында, ТР-ниң Чазак кежигүннеринге база муниципалдыг тургузуглар удуртукчуларынга федералдыг национал төлевилелдер күүселдезинге идепкейлиг киржирин сагындырган.

Шойгунуң Тывага ажыл-албаны: шериг хоорайжыгажын, аът болгаш спорт комплекстерин тутканын хынаан 08.11.2019 Шойгунуң Тывага ажыл-албаны: шериг хоорайжыгажын, аът болгаш спорт комплекстерин тутканын хынаан

Россияның камгалал ведомствозунуң удуртукчузу Урал бертинде чүгле чаңгыс санныг дагжы каттыжыышкын - 55-ки мото-адыгжы бригадага четкен.

Тываның Эрзин кожуунунда чыжыргананы калбаа-биле тарып, болбаазырадып турар 07.11.2019 Тываның Эрзин кожуунунда чыжыргананы калбаа-биле тарып, болбаазырадып турар

Тыва Республиканың Чазааның 2018-2022 чылдарда биче суурларны хөгжүдер комплекстиг программазын амыдыралга боттандырары-биле, республиканың кожуун, суурларында биче бүдүрүлгелерни ажыдар төлевилелдер боттанып турар.

Тываның Баштыңы республиканың социал-экономиктиг шапкын хөгжүлде планының ужур-утказын тайылбырлаан 07.11.2019 Тываның Баштыңы республиканың социал-экономиктиг шапкын хөгжүлде планының ужур-утказын тайылбырлаан

Кызыл. Ноябрь 6. ИНТЕРФАКС-СИБИРЬ - Республика Баштыңы Шолбан Кара-оол республиканы дүрген хөгжүдер социал-экономиктиг план Тывага эң чугула документ болуп турар деп тайылбырлаан.

Республика Баштыңы Тываның күрүне университединиң эртемденнери-биле ужурашкан 06.11.2019 Республика Баштыңы Тываның күрүне университединиң эртемденнери-биле ужурашкан

Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол-биле ужуражылгага факультеттер деканнары, А.А.Даржай аттыг Кызылдың педагогика институдунуң база Кызылдың педагогика колледжизиниң директорлары киришкен.

Тываның социал-экономиктиг хөгжүлдезиниң баш бурунгаар планын чедир кылыр 06.11.2019 Тываның социал-экономиктиг хөгжүлдезиниң баш бурунгаар планын чедир кылыр

Тываның Чазаа чоокку үш чылда ядыы-түреңги чорукту ийи катап эвээжедирин көрген республиканың социал-экономиктиг хөгжүлдезиниң баш бурунгаар чаа планын бадылаан.

Тывада казна, бюджет база автономнуг албан черлериниң ажылдакчыларының шалың төлевирин өстүрер 05.11.2019 Тывада казна, бюджет база автономнуг албан черлериниң ажылдакчыларының шалың төлевирин өстүрер

Тываның Чазаа республиканың казна, бюджет база автономнуг албан черлериниң ажылдакчыларының шалың төлевириниң ставказын өстүрер дугайында доктаалды хүлээп алган.

Тываның Баштыңы Чоннуң чаңгыс деминиң хүнү-биле чаңгыс чер-чурттугларынга байырны чедирген 04.11.2019 Тываның Баштыңы Чоннуң чаңгыс деминиң хүнү-биле чаңгыс чер-чурттугларынга байырны чедирген

Хүндүлүг чаңгыс чер-чурттугларым! 
Россия – өндүр улуг төөгүлүг, делегейниң өске омак чоннарының кайызында-даа чок онзагай шынар-бүдүштүг кайгамчык чурт.

Тываның Кызыл кожуунда электри хандырылгазының шынары бедиир 01.11.2019 Тываның Кызыл кожуунда электри хандырылгазының шынары бедиир

Каа-Хем суурнуң чырык хандырылгазын экижидер талазы-биле ажылдар 2018 чылдан бээр калбарган. Росчеткиниң Сибирьде компаниязы Тывада чурагайлыг тудуг-монтаж төлевилелин чорудуп турары ол.

Тываның эмнелгелеринде чаа эмчи дериг-херекселдерин салган 31.10.2019 Тываның эмнелгелеринде чаа эмчи дериг-херекселдерин салган

Бирги эмчи-санитарлыг дуза көргүзер уруглар поликлиникаларын база эмчи организацияларының уруглар поликлиника салбырларын хөгжүдер программа-биле Улуг-Хем, Чөөн-Хемчик, Барыын-Хемчиктиң кожууннар аразының эмнелге төптеринде база ММЦ Бии-Хемниң төп кожуун эмнелгезинде Көреяга бүдүрген Shenzhen Mindray Bio-Medical Electronics узи аппараттарын салган.

Кызылда Улуг-Хемни кежир коммунал көвүрүгде чаартылга ажылдары кидин-түлүк 31.10.2019 Кызылда Улуг-Хемни кежир коммунал көвүрүгде чаартылга ажылдары кидин-түлүк

Специалистер ажылдың кайы хире чоруп турарын чугаалаан.

Моолдуң кичээнгейинде – Тыва 30.10.2019 Моолдуң кичээнгейинде – Тыва

Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол Моолга үре-түңнелдиг ажылдаан.

Россия-Моол кызыгаарында «Хандагайты» хыналда-эрттирилге пунктузун эде чаартырынга 600 млн. ажыг рубль инвестицияны салыр 29.10.2019 Россия-Моол кызыгаарында «Хандагайты» хыналда-эрттирилге пунктузун эде чаартырынга 600 млн. ажыг рубль инвестицияны салыр

Тывада «Хандагайты» автомобиль эрттирилге пунктузун эде чаартырынга 600 ажыг млн рубльди тускайлаан.

Тываның Баштыңы моол Шамбалага биле чаа цемент заводунга чораан 27.10.2019 Тываның Баштыңы моол Шамбалага биле чаа цемент заводунга чораан

Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол ажыл-албан аайы-биле Моолга чорааш, моол Шамбала деп адаар “Хамарын хийд”хүрээге четкен.

Тывада чаңныктан бажыңы өрттенген өг-бүлеге дузалажыр 26.10.2019 Тывада чаңныктан бажыңы өрттенген өг-бүлеге дузалажыр

Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оолдуң даалгазы-биле, Чеди-Хөл кожууннуң Ак-Тал суурда хөй ажы-төлдүг өг-бүлеге бажың тудуп бээр акша-хөреңгини тускайлаан.

Тывага кардиологияның НМШТ эксперт бөлүү ажылдаан 25.10.2019 Тывага кардиологияның НМШТ эксперт бөлүү ажылдаан

Медицина эртемнериниң кандидады Евгений Сорокинниң удуртканы, Россияның Кадык камгалал яамызының “Чүрек аарыгларының национал эмчи шинчилел төвү” федералдыг күрүне бюджет албан черинден эксперттер чүрек-дамыр аарыгларындан дуза көргүзүп турар Тываның эмнелге албан черлеринге комплекстиг хыналда кылып, республикага үш хонук ажылдаан.

Тываның чедери берге Мөңгүн-Тайга кожуунда энергия бээр чаа дериг-херекселди ажылдаткан 25.10.2019 Тываның чедери берге Мөңгүн-Тайга кожуунда энергия бээр чаа дериг-херекселди ажылдаткан

Тываның чедери берге Мөңгүн-Тайга кожууннуң Мугур-Аксы биле Кызыл-Хая суурларында чырык хандырылгазының чаңгыс аай системазынче кирбээн электри энергиязының чаа дөзү – каттышкан энергодериглерни ажылдадып эгелээн.

Тываның Баштыңы ажыл-албан аайы-биле Моолда чоруп турар 24.10.2019 Тываның Баштыңы ажыл-албан аайы-биле Моолда чоруп турар
Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол октябрьның 23-тен 26-га чедир ажыл-албанының аайы-биле Моолга турар.

Германияның чиңгине консулу Тываның “Аныяк өг-бүлеге кыштаг” төлевилелин онзазынган 23.10.2019 Германияның чиңгине консулу Тываның “Аныяк өг-бүлеге кыштаг” төлевилелин онзазынган

Новосибирскиде Германияның чиңгине консулу Петер Бломайер Тыва-биле таныжып кээп чораан.

Тыва дыл – чоннуң өнчүзү 22.10.2019 Тыва дыл – чоннуң өнчүзү

Тыва Республиканың Баштыңы Шолбан Кара-оолдуң 2016 чылдың январь 18-те ат салганы 11 дугаар Чарлыы-биле, ноябрь 1-ни - Тыва дылдың хүнү кылдыр доктааткан соонда, республика ону чылдың-на калбаа-биле демдеглеп эрттирип турар.

Тываның Баштыңы Моолче сургакчылаашкынының сорулгазын чугаалаан 22.10.2019 Тываның Баштыңы Моолче сургакчылаашкынының сорулгазын чугаалаан
Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол Моолдуң президентизи Халтмаагийн Баттулгадан Улан-Баторга ужуражыр чалалганы алган.

Кызылга Кобду тулчуушкунунуң маадырларынга тураскаалды тудар 21.10.2019 Кызылга Кобду тулчуушкунунуң маадырларынга тураскаалды тудар

Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол тыва чоннуң манчы-кыдаттың дарлалындан хамаарышпас чоруу дээш демиселде кол болуушкуннарның бирээзи – Кобду тулчуушкунунуң маадырларынга тураскааткан аллеяны чаагайжыдарының эге хемчээнге киришкен.

Республикада үндүрүглер чыырының шалыпчы айы чарлаттынган 21.10.2019 Республикада үндүрүглер чыырының шалыпчы айы чарлаттынган

Тыва Республиканың Чазааның 2019 чылдың октябрь 15-те №438-р айтыышкыны-биле, бо чылдың октябрь 15-тен ноябрь 15-ке чедир кижилерден эт-хөреңги үндүрүүн чыырының шалыпчы айын республикада чарлаан.

Тыва чурттар аразының бирги рейизин хүлээп алырынга белеткенип турар 18.10.2019 Тыва чурттар аразының бирги рейизин хүлээп алырынга белеткенип турар

Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол чурттар аразының бирги авиарейизин белеткээр айтырыглар талазы-биле хыналда хуралды эрттирген.

«Тус чер бот-башкарылга органының тулган кадр ажылдакчызы» мөөрейниң түңнелдериниң дугайында 18.10.2019 «Тус чер бот-башкарылга органының тулган кадр ажылдакчызы» мөөрейниң түңнелдериниң дугайында

Тыва Республиканың Баштыңының 2017 чылдың апрель 10-да “Тус чер бот-башкарылга органының тергиин кадр ажылдакчызы” мөөрейиниң дугайында” № 129-РГ айтыышкыны езугаар, Тыва Республиканың Баштыңының Администрациязы база Тыва Республиканың Чазааның Аппарады “Тус чер бот-башкарылга органының тергиин кадр ажылдакчызы” мөөрейни бо удаада база эрттирген.

Яндекстиң өөредилге эгелээшкиннеринде Тыва идепкейлиг киржип турар 17.10.2019 Яндекстиң өөредилге эгелээшкиннеринде Тыва идепкейлиг киржип турар
"Яндекс.Учебник" сервис-биле кады ажылдаарын өөреткен Тывада семинарга 583 эге класс башкылары киришкен. Ону республиканың 17 кожуунунга (муниципалдыг районнарга) база үш хоорай округтарынга (Ак-Довурак, Чадаана база Кызылга) эрттирген.

Республикада күскү дүжүт ажаалдазы доозулган 17.10.2019 Республикада күскү дүжүт ажаалдазы доозулган

Республиканың хову-шөлдеринде күскү ажаалда доозулган. Эрткен чылга деңнээрге, 104,4 хуу хөй черден, азы 44 523,6 га шөлден ниити дүжүттү алган.

Тываның Баштыңы хосталгада үнүп келген, хөй ажы-төлдүг кижилерни эдип-чазаары-биле черни аңгылааш, хойларны үзүп бээрин саналдаан 16.10.2019 Тываның Баштыңы хосталгада үнүп келген, хөй ажы-төлдүг кижилерни эдип-чазаары-биле черни аңгылааш, хойларны үзүп бээрин саналдаан
Кызыл. Октябрь 15. ИНТЕРФАКС-СИБИРЬ – Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол вторникте эрткен хуралда, хоругдалдан хосталып келген хөй ажы-төлдүг кижилерни “Аныяк өг-бүлеге кыштаг” регион төлевилелинге киириштирерин саналдаан.

Тываның Баштыңы Россияның Чазааның даргазы Дмитрий Медведевке буруузун илереткен 15.10.2019 Тываның Баштыңы Россияның Чазааның даргазы Дмитрий Медведевке буруузун илереткен

Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол Россияның Чазааның даргазы Дмитрий Медведевтиң чаа социал объектилер киирилдезин сайгарган видеоселектор хуралынга киришпээни дээш, буруузун илереткен.

Тываның Баштыңы республиканы дүрген хөгжүдер программа талазы-биле ажылдарны тодаргай чугаалаан 14.10.2019 Тываның Баштыңы республиканы дүрген хөгжүдер программа талазы-биле ажылдарны тодаргай чугаалаан

Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол регионнуң МИЧ төлээлеринге Москвага сургакчылаашкынын база Россияның Чазааның даргазы Дмитрий Медведевке республиканы дүрген хөгжүдер программаның төлевилелин сайгарган хуралга киришкенин сонуургаткан.

Тыва Республиканың күрүне программаларын күүсеткениниң түңнелдери 14.10.2019 Тыва Республиканың күрүне программаларын күүсеткениниң түңнелдери

2019 чылдың октябрь 8-те Тыва Республиканың Чазааның хуралынга “2019 чылдың бирги чартыында Тыва Республиканың күрүне программаларын күүсеткениниң дугайында” айтырыгны база 2019 чылдың 9 айларында Тыва Республиканың күрүне программаларын күүсеткениниң баш бурунгаар түңнелдерин чугаалажып көрген.

Тываның Баштыңы, октябрь 11-де, республиканың ажыл-ишчилеринге күрүне шаңналдарын тывыскан 14.10.2019 Тываның Баштыңы, октябрь 11-де, республиканың ажыл-ишчилеринге күрүне шаңналдарын тывыскан

Октябрь 11-де, Тыва Арат Республиканың Совет Эвилелинге каттышканындан бээр 75 чыл оюн бүгү республикага калбаа-биле демдеглээн.

Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол Россияның составынга Тываның каттыжып киргениниң 75 чылынга тураскааткан байырлыг хуралда 12.10.2019 Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол Россияның составынга Тываның каттыжып киргениниң 75 чылынга тураскааткан байырлыг хуралда
Тываның Национал театрынга байырлыг хурал болуп эрткен. Аңаа Тыва Республиканың Баштыңы Шолбан Кара-оол киришкеш, байырлыг сөстү алган.

РФ-тиң Тудуг яамызы Тывада чуртталга тудуунуң бир дөрбелчин метрде өртээниң нормазын 58 муң рубль кылдыр өстүрген 11.10.2019 РФ-тиң Тудуг яамызы Тывада чуртталга тудуунуң бир дөрбелчин метрде өртээниң нормазын 58 муң рубль кылдыр өстүрген

Тывада бир дөрбелчин метр чуртталга шөлүнүң өртээ 2019 чылдың IV кварталындан 58 муң рубль болур.

Моол биле Тываның аразынга авиарейстер организастаарынга кызыгаарда агаар оруктарын ажыдар арганы Росавиацияга чугаалажып көрген 10.10.2019 Моол биле Тываның аразынга авиарейстер организастаарынга кызыгаарда агаар оруктарын ажыдар арганы Росавиацияга чугаалажып көрген

Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол, Москвага чорааш, Росавиацияның удуртулгазы-биле ужуражып, Кызыл аэропорту таварыштыр чурттар аразының авиарейстерин организастаар айтырыгны чугаалашкан.

Тываның Баштыңы октябрь 10-да РФ-тиң Чазак даргазының удуртканы хуралга киришкен 10.10.2019 Тываның Баштыңы октябрь 10-да РФ-тиң Чазак даргазының удуртканы хуралга киришкен

РФ-тиң Чазак Даргазы Дмитрий Медведев четвергде, Россия Федерациязының чамдык субъектилериниң социал-экономиктиг хөгжүлде программаларының белеткелин сайгарган хуралды эртирген. Сайыттар кабинединиң парлалга-албаны ооң дугайында дыңнаткан. 

Чыл эгезинден тура Тывада 3755 кижиниң күш-ажылчы эргелерин тургускан 09.10.2019 Чыл эгезинден тура Тывада 3755 кижиниң күш-ажылчы эргелерин тургускан

Экономикада чажыт ажылдаар чорукту кызырар ажылдар Тывада уламчылавышаан. Республиканың Күш-ажыл яамызының медээзи-биле алырга, күш-ажыл керээзи чок, “билдинмес” шалың ап турган 3755 кижини октябрь эгезинге чедир тодараткан.

Тывада арга-арыг өрттериниң саны 2019 чылда кызырылган 09.10.2019 Тывада арга-арыг өрттериниң саны 2019 чылда кызырылган

Тывада эрткен чылга деңнээрге, 2019 чылда арга-арыг өрттери 65 санга кызырылган.

РФ-тиң Чазаа Тывада уруглар садының тудуун доозарынга 100,8 млн рубльди тускайлаан 08.10.2019 РФ-тиң Чазаа Тывада уруглар садының тудуун доозарынга 100,8 млн рубльди тускайлаан
РФ-тиң Чазаа Чырыдыышкын яамызынга Тыва Республиканың Кызылда уруглар садының тудуун 2019 чылда доозар кылдыр 100,8 миллион рубльди аңгылаан.

Тывада иви ажыл-агыйын хөгжүдер төлевилел боттанып эгелээн 08.10.2019 Тывада иви ажыл-агыйын хөгжүдер төлевилел боттанып эгелээн

Тываның эрге-чагыргазы иви ажыл-агыйын катап тургузарынче угланган төлевилелди эгелээн. Соңгу чүк ивилерин өстүрүп-көвүдедир ажыл-иштиг өг-бүлелерниң иви ажыл-агыйларын тургузары – ооң сорулгазы.

Путинниң дыштанып турар чери Тыва дээрзин регионнуң Баштыңы бадыткаан 08.10.2019 Путинниң дыштанып турар чери Тыва дээрзин регионнуң Баштыңы бадыткаан

Facebook социал четкиде салган видеода президент Владимир Путинниң дыштанып турары Сибирь тайгазы Тыва дээрзин, Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол бодунуң арынында бадыткаан.

Тывада көдээ ажыл-агый культураларының дүжүдүн ажаавышаан 08.10.2019 Тывада көдээ ажыл-агый культураларының дүжүдүн ажаавышаан

Бо чылын үнүш-дүжүт ниитизи-биле эки болган. Ындыг болзажок Улуг-Хем кожуунга агаар-бойдус арай чүдерээн.

Тывага молекуляр-генетиктиг лабораторияны ажыдарын көөр 07.10.2019 Тывага молекуляр-генетиктиг лабораторияны ажыдарын көөр

Тываның Кадык камгалал яамызы “Ыжык аарыглары-биле демисел” төлевилел чорудуу-биле 2020-2021 чылдарда республиканың эмнелге организацияларынга молекуляр-генетиктиг лабораторияны ажыдар аргаларны өөренип көөр.

Тывада «Бүгү-ниити өөредилге – 2019» хемчег доозулган 07.10.2019 Тывада «Бүгү-ниити өөредилге – 2019» хемчег доозулган

Республика девискээринде уруглар болгаш элээдилерни өөредилгеже хаара тудуп, ниити билиг чедип алырынга өөреникчилерниң эргелерин камгалаар сорулга-биле 2019 чылдың август 5-тен 30 сентябрь 30-ге чедир «Бүгү-ниити өөредилге-2019» хемчегни чоруткан.

Кызылдың Президентиниң кадет училищези беш харлаан 04.10.2019 Кызылдың Президентиниң кадет училищези беш харлаан

Бо чаа өөредилге чылында Кызылдың Президентиниң кадет училищези чырыткылыг байырлалды демдеглээннер. Дүүн Тываның национал хөгжүм-шии театрынга Кызылдың президентиниң кадет училищезиниң тургустунганындан бээр беш чыл болганынга тураскааткан байырлыг хемчег болуп эрткен.

Тыва - «Айыыл чок болгаш шынарлыг автооруктар» төлевилелдиң тускай сорулгалыг көргүзүглерин күүседир талазы-биле Россияның мурнуку он регионунуң санында 04.10.2019 Тыва - «Айыыл чок болгаш шынарлыг автооруктар» төлевилелдиң тускай сорулгалыг көргүзүглерин күүседир талазы-биле Россияның мурнуку он регионунуң санында

«Айыыл чок болгаш шынарлыг автооруктар» төлевилел чорудуу-биле чылдың планын күүседиринге чедир Тыва 4 км хире асфальт-бетон шывыын салыры арткан.

Тыва биле Томск облазының аразынга культура харылзаалары быжыгар 03.10.2019 Тыва биле Томск облазының аразынга культура харылзаалары быжыгар

Регион Чазактары садыг-экономиктиг, эртем-техниктиг, социал-культурлуг болгаш өске-даа адырларга кады ажылдажылга дугайында дугуржулгада атты салган.

Культура болгаш уран чүүл адырында башкыларга байыр чедирген байырлал Тывага бир дугаар эртер 03.10.2019 Культура болгаш уран чүүл адырында башкыларга байыр чедирген байырлал Тывага бир дугаар эртер

Октябрь 3-те Улусчу чогаадылга бажыңынга Башкылар хүнү – профессионал байырлал таварыштыр Тываның культура болгаш уран чүүл адырында өөредилге черлери – Кызылдың уран чүүл колледжизи биле Уругларның уран чүүл школазының башкыларынга ведомство шаңналдарын байырлыг байдалга тыпсыр.

Тывада «Башкымга мөгейиг» акция чоруп турар 03.10.2019 Тывада «Башкымга мөгейиг» акция чоруп турар

Башкылар хүнүнге тураскаадып, республикада сентябрь 26-дан октябрь 11-ге чедир «Башкымга мөгейиг» акция эртип турар.

Тывада гриппке удур 140 муң ажыг кижини тараан 02.10.2019 Тывада гриппке удур 140 муң ажыг кижини тараан

Октябрь эгезинге чедир, Тывада бюджет акша-хөреңгизи-биле гриппке удур тарылгаларны 80,4 хуу чоруткан. Ажыл берикчилериниң хөреңгизи-биле 1200 кижи тарыткан.

Кызыл хоорайда 2019 чылда септээр ужурлуг объектилерде ажылдар доозулган 02.10.2019 Кызыл хоорайда 2019 чылда септээр ужурлуг объектилерде ажылдар доозулган

“Айыыл чок болгаш шынарлыг автомобиль оруктары” национал төлевилелдиң бир чугула кезээ - регионнуң орук четкизин эде чаартып септеп-селиири болур.

Тывада мал чемин белеткээринге шылгарааннарга акша шаңналдарын болгаш белектерни тыпсыр 01.10.2019 Тывада мал чемин белеткээринге шылгарааннарга акша шаңналдарын болгаш белектерни тыпсыр

Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол 2019 чылда мал чемин белеткелинге шылгарааннарны шаңнаарын саналдаан.

Тываның биче сууру – Иймеге биче фермаларны ажылдадыр 01.10.2019 Тываның биче сууру – Иймеге биче фермаларны ажылдадыр

Тываның Чазааның ажыл-чорудулгазының бир чугула кезээнге - республиканың чурттакчы чонунуң түреңги чоруун чавырылдырары хамааржыр. Аңаа даянгаш регионнуң тускай программаларын ажылдап, губернатор төлевилелдерин боттандырып, чонга боттуг дузаны көргүзүп турар.

Тывада тудугларның хемчээли 1,5 катап улгаткан 30.09.2019 Тывада тудугларның хемчээли 1,5 катап улгаткан

2019 чылдың 8 айларында Тываның социал-экономиктиг хөгжүлдезиниң түңнелдерин үндүрген.

Тываның Баштыңы моол авиакомпанияның удуртулгазы-биле Кызыл биле Улан-Батор аразынга агаар аргыштырылгазын организастаар арганы чугаалашкан 28.09.2019 Тываның Баштыңы моол авиакомпанияның удуртулгазы-биле Кызыл биле Улан-Батор аразынга агаар аргыштырылгазын организастаар арганы чугаалашкан

Тыва биле Моолдуң хоорайлар аразынга авиарейстер организастаарының айтырыгларын сайгарар дээш Кызылда келген Моолдуң «Хунну Эйр» авиакомпанияның чиңгине директору Пурэвжал Мунхжаргал-биле Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол ужурашкан.

Тываның Баштыңы Дээди Хуралдың чаа чыыжынга чаңгыс команда болуп ажылдаарын күзээн 27.09.2019 Тываның Баштыңы Дээди Хуралдың чаа чыыжынга чаңгыс команда болуп ажылдаарын күзээн

Тываның Баштыңы Дээди Хуралдың чаа чыыжының бирги хуралынга киришкен. Чазак даргазы депутаттарның ажыл-чорудулгазының эгелээни-биле байырны чедиргеш, парламентиниң амгы составы көскү болгаш билдингир кижилерден тургустунганын демдеглээн.

Кызылдың аэропорту 20 млн. рубльге аэродром техниказын садып алган 26.09.2019 Кызылдың аэропорту 20 млн. рубльге аэродром техниказын садып алган

Тываның кол аэропортунуң тускай машиналар парыгы чаа аэродром техниказы-биле четчелеттинген.

Россияның шериг-төөгү ниитители дайын чылдарында Совет эвилелинге Тываның дузалашканын көргүскен тураскаалды тударынга дузаны көргүзер 25.09.2019 Россияның шериг-төөгү ниитители дайын чылдарында Совет эвилелинге Тываның дузалашканын көргүскен тураскаалды тударынга дузаны көргүзер

Гитлержи фашизм-биле демиселде акы-дуңмалышкы Совет Эвилелинге Тыва Арат Республиканың дузалажып турганын көргүскен “Кызыл коъш” деп тураскаалды Тывага тудар.

Республиканың автомобиль оруктарын экижидер дээш 25.09.2019 Республиканың автомобиль оруктарын экижидер дээш

Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол оруктар дээрге, экономиктиг хөгжүлдениң үндезини деп айыткан. Ынчангаш республиканың оруктарын "Айыыл чок болгаш шынарлыг оруктар" национал төлевилелиниң чорудуу-биле чогуур байдалга турарын чедип алыр дээш, орук-септелге ажылдарын шынарлыг чорударын орукчулардан негээнин сагындыраал.

«Россияның болуушкуннары» турисчи төлевилелдер мөөрейиниң түңнел кезээнче «Тыва хойнуң эъди» фестиваль кирген 24.09.2019 «Россияның болуушкуннары» турисчи төлевилелдер мөөрейиниң түңнел кезээнче «Тыва хойнуң эъди» фестиваль кирген

Тываның турисчи төлевилелдери «Россияның болуушкуннары» бүгү-российжи профессионал премияның регионнар аразының чадазынга тиилээн.

Тывада «Кадыкшыл оруу» төлевилел уламчылавышаан 24.09.2019 Тывада «Кадыкшыл оруу» төлевилел уламчылавышаан

Чугула херек медицина дериг-херекселдери-биле чүметтинген комплекcтиг тускай транспорттуг эмчилерниң көжүп чоруур бригадазы «Кадыкшыл оруу» губернатор төлевилели езугаар республиканың кожууннарын эргип турар.

Амгы үениң хоорай хүрээлелин тудар программа күүселдезинде Туран хоорай шылгараан 24.09.2019 Амгы үениң хоорай хүрээлелин тудар программа күүселдезинде Туран хоорай шылгараан
Амгы үениң хоорай хүрээлелин тудар регионнуң күрүне программазында бо чылда көрдүнген 102,34 млн рубль-биле ээлчеглиг ажылдарны ноябрь 30-ге чедир кылып доозарын планнаан.

Тываның Баштыңы Кореяның фондузу-биле чугаалажыышкыннарга киришкен 23.09.2019 Тываның Баштыңы Кореяның фондузу-биле чугаалажыышкыннарга киришкен
Көреяның Фондузу-биле чугаалажыышкыннарга Россияны төлээлеп Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол база кирген.

Тывада инвалидтерге чаа бажың-интернатты тудуп турар 23.09.2019 Тывада инвалидтерге чаа бажың-интернатты тудуп турар

«Демография» национал төлевилелдиң “Улуг назын” программазының Тывада бирги киржикчилери Бүренниң психоневрологтуг бажың-интернады болган.

“Өг-бүле бүрүзүнге бир дээди эртемниг уруг” губернатор төлевилели 23.09.2019 “Өг-бүле бүрүзүнге бир дээди эртемниг уруг” губернатор төлевилели

Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол социал угланыышкынныг “Өг-бүлеге бир дээди эртемниг уруг” төлевилелди боттандырып эгелээрин саналдап тура, бирги ээлчегде хөй ажы-төлдүг өг-бүлелерже кол кичээнгейни углаан.

Тывада хөй ажы-төлдүг өг-бүлелерге халас хөмүр дүжүрүлгезин эгелээн 20.09.2019 Тывада хөй ажы-төлдүг өг-бүлелерге халас хөмүр дүжүрүлгезин эгелээн

Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол республиканың Күш-ажыл яамызы база кожуун чагырга даргалары хөй ажы-төлдүг өг-бүлелерге “социал” хөмүр дүжүрүлгезин онза хыналдага алыр кылдыр дааскан. 

“Аныяк өг-бүлеге – кыштаг” төлевилелдиң боттаныышкыны 20.09.2019 “Аныяк өг-бүлеге – кыштаг” төлевилелдиң боттаныышкыны

Тываның Баштыңы Ш. Кара-оолдуң саналы-биле эгелээн «Аныяк өг-бүлеге – кыштаг” губернатор төлевилели республика чонунуң үнелелин алган чончу шимчээшкин апарган. Төлевилелди 2016 чылдан боттандырып эгелээнден бээр чаа 416 арат ажыл-агыйлар тургустунуп, дыка хөй аныяктар ажыл-биле хандыртынган.

Тываның Чеди-Хөл кожуунунга одалга сезонун эгелээри 19.09.2019 Тываның Чеди-Хөл кожуунунга одалга сезонун эгелээри

Сентябрьның 19-ка чедир 3 котелду одаарынга белен. Эртенгиниң 9 шактан инженер четкилеринде суг базыышкынын хынап эгелээн, кежээге чедир суг-биле долдуртунар. А сентябрьның 20-де 3 котелду одааш, Хову-Аксы суурнуң социал объектилеринче база чуртталга бажыңнарынче төпчүткен чылыг хандырылгазын бээр.

Тывада социал камгалалга онза хереглелдиг хамаатыларны ажылга хаара тудар квота санын көвүдедир 19.09.2019 Тывада социал камгалалга онза хереглелдиг хамаатыларны ажылга хаара тудар квота санын көвүдедир

Тываның эрге-чагыргазы хамаатыларны ажылга тургузар ужурлуг ажыл берикчилеринге квота санын көвүдедир деп турар. Республиканың Чазаа “Социал камгалалга онза хереглелдиг хамаатыларга ажылчын олуттарны квоталаарының дугайында” регион хоойлузунче чогуур эдилгени киирерин саналдаан.

Тывада көдээ ажыл-агый кооперативтерин грантылар-биле деткиир 19.09.2019 Тывада көдээ ажыл-агый кооперативтерин грантылар-биле деткиир

Тывада сентябрь 16-дан көдээ ажыл-агый хереглекчилер кооперативтеринге грант тыпсырының конкурузу эгелээн. Республиканың Көдээ ажыл-агый болгаш аъш-чем яамызы ооң дугайында чарлаан.

2020 чылда Тывада филармонияның чаа оран-савазын тудуп эгелээр 18.09.2019 2020 чылда Тывада филармонияның чаа оран-савазын тудуп эгелээр

Кызыл хоорайга Валерий Халилов аттыг күрүне филармониязының чаа оран-савазын тудуп эгелээрин Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол чугаалаан.

«Туваавиа» компания 2019 чылда орулгазын 2,5 катап улгаттырган 18.09.2019 «Туваавиа» компания 2019 чылда орулгазын 2,5 катап улгаттырган
Регионда чүгле чаңгыс авиасөөртүкчү - «Туваавиа» республиканың казна бүдүрүлгезиниң саң-хөө ажыл-агый ажыл-чорудулгазының түңнелдерин Тываның Чазаанга сайгарган.

Тыва дүжүт ажаалдазын октябрь 15-те доозар 17.09.2019 Тыва дүжүт ажаалдазын октябрь 15-те доозар

Тываның ажыл-агыйлары дүжүт ажаалдазынче сентябрь 7-де киргенин Көдээ ажыл-агый яамызы дыңнаткан. Республиканың баш бурунгаар социал-экономиктиг хөгжүлде планы-биле көөрге, республиканың көдээ ажыл-агый бараан бүдүрүкчүлери 12,5 муң тонна тараа, 31,4 муң тонна картофель база 3,3 муң тонна ногаа дүжүдүн алыр деп сорулга салдынган.

Тываның Одалга болгаш энергетика яамызы республикада одалга сезонун эгелээриниң дугайында 17.09.2019 Тываның Одалга болгаш энергетика яамызы республикада одалга сезонун эгелээриниң дугайында

Тываның одалга болгаш энергетика сайыды Роман Кажин-оолдуң дыңнадыы-биле алырга, Кызыл хоорайда бюджет адырының 101 объектилерин база 412 бажыңнарның 23-зин чылыг хандырылгазында кошкан.

Тываның найысылалында Улуг-Хемни кежир коммунал көвүрүгнүң чаа талазында тудуг ажылдары доозулган 17.09.2019 Тываның найысылалында Улуг-Хемни кежир коммунал көвүрүгнүң чаа талазында тудуг ажылдары доозулган

Тывада республиканың кол көвүрүүнүң чаа талазында шимчээшкинни ажыткан. Ону тудар ажылдар 2017 чылда эгелээн турган. Эрги көвүрүг-биле чергелештир калбаа 4,5 метр, 408 метр узун чаа көвүрүгнү тудуп доосканы ол.

Тываның Баштыңы Шолбан КАРА-ООЛ: «Хөгжүлдени күштелдирер арга-хевирлерни бир дугаарында бистиинге шенеп эгелээр» 16.09.2019 Тываның Баштыңы Шолбан КАРА-ООЛ: «Хөгжүлдени күштелдирер арга-хевирлерни бир дугаарында бистиинге шенеп эгелээр»

РФ-тиң бирги вице-премьери – РФ-тиң саң-хөө сайыды Антон Силуанов-биле эрткен хуралда Тываның Чазааның 2025 чылга чедир республиканың шапкын хөгжүлдезиниң талазы-биле бөлүк саналдарын калбаа-биле бир дугаар сайгарып чугаалашкан.

Дээди Хуралдың депутаттарынче соңгулдаларны эрткен деп санаан 13.09.2019 Дээди Хуралдың депутаттарынче соңгулдаларны эрткен деп санаан

Бөгүн, сентябрь 13-те, Тыва Республиканың Соңгулда комиссиязы 2019 чылдың сентябрь 8-те – Тыва Республиканың девискээринге чаңгыс аай бадылаашкын хүнүнде эрткен соңгулдаларның түңнелдерин үндүрген протоколду шынзыдып, бадылаан.

Ш. Кара-оол: Тывавыстың сайзыралы тус чер чагыргаларының ажылындан дыка хамааржыр 13.09.2019 Ш. Кара-оол: Тывавыстың сайзыралы тус чер чагыргаларының ажылындан дыка хамааржыр

Бөгүн С. Пюрбю аттыг Улусчу чогаадылга бажыңынга “Тыва Республиканың муниципалдыг тургузуглар чөвүлели” ассоциацияның баштаар чериниң улуг хуралы болуп эрткен.

Организацияларының ажык-кончаазынга үндүттен орулга кезээн Тыва үш катап көвүдеткен 12.09.2019 Организацияларының ажык-кончаазынга үндүттен орулга кезээн Тыва үш катап көвүдеткен

Тываның Чазаанга бирги чартык чылда регион бюджединче киирилделерниң түңнелдерин үндүрген. Федералдыг үндүрүг албанының Тывада эргелелиниң медээзи-биле алырга, эрткен чылга деңнээрге 22,9 хуу хөй, азы 3 млрд. 719,7 млн. рубльди каттышкан бюджетче киирген.

Тываның Баштыңы чаа чыыштың депутаттарынга соңгукчуларның чагыг-сүмелерин күүседир дээш ажылдаарын чагаан 11.09.2019 Тываның Баштыңы чаа чыыштың депутаттарынга соңгукчуларның чагыг-сүмелерин күүседир дээш ажылдаарын чагаан

Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол Дээди Хуралдың чаа чыыжында «Чаңгыс демниг России» партиядан депутаттар-биле ужурашкан.

Тываның Баштыңы соңгулдаларда чаңгыс чер-чурттугларының мерген көрүжү болгаш демниг чоруу дээш четтиргенин илереткен 10.09.2019 Тываның Баштыңы соңгулдаларда чаңгыс чер-чурттугларының мерген көрүжү болгаш демниг чоруу дээш четтиргенин илереткен

Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол республиканың чурттакчыларынга сентябрь 9-та телекыйгырыгны кылган.

«Чаңгыс демниг Россия» Тываның Дээди Хуралынче соңгулдаларга бүзүрелдии-биле тиилээн 09.09.2019 «Чаңгыс демниг Россия» Тываның Дээди Хуралынче соңгулдаларга бүзүрелдии-биле тиилээн

Тывада, Дээди Хуралче соңгулдаларда бадылаашкынның баш бурунгаар түңнелдери билдинген.

Школа – амгы үениң төлептиг кижизин кижизидип өстүрер чер болур 06.09.2019 Школа – амгы үениң төлептиг кижизин кижизидип өстүрер чер болур

Барыын-Хемчик кожууннуң Кызыл-Мажалык суурда чаа школаның тудуу чазык-чагырганың кичээнгейинде социал объект кылдыр санаттынар.

06.09.2019 Барыын-Хемчик кожууннуң Эрги-Барлыкче улуг ужур-дузалыг орукту байырлыы-биле ажыткан

Сентябрь 5-те Барыын-Хемчик кожууннуң ыраккы Эрги-Барлык суурнуң чурттакчыларынга езулуг байырымныг хүн болган

Тываның Баштыңы: чурттар аразының ужудуушкунунга «Кызыл» аэропорту ажык 02.09.2019 Тываның Баштыңы: чурттар аразының ужудуушкунунга «Кызыл» аэропорту ажык

Россияның Чазааның баштыңы Дмитрий Медведев «Кызыл» чурттар аразының аэропортун ажыдар дугайында айтыышкынга атты август 28-те салган.

Тываның Баштыңы ЕГЭ-ге тергиин демдектер алган өөреникчилерлиг башкылар-биле ужурашкан 30.08.2019 Тываның Баштыңы ЕГЭ-ге тергиин демдектер алган өөреникчилерлиг башкылар-биле ужурашкан

Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол башкыларның август чөвүлел хуралы бооп турар хүнде, бо чылдың ЕГЭ-зинде эки түңнелдер көргүскен доозукчуларлыг башкылар-биле ужурашкан.

Тывада мал чеминиң белеткели уламчылавышаан 29.08.2019 Тывада мал чеминиң белеткели уламчылавышаан

Республика 92360 га черден (2018 чылдан 17 хуу хөй) мал чеминиң белеткелин чорудуп, 86343 га черде сиген-ширбиилди бөлген.

Тываның онкология эмнелгезинде херелдер-биле эмнээр дериг-херекселди эккелген 29.08.2019 Тываның онкология эмнелгезинде херелдер-биле эмнээр дериг-херекселди эккелген

“Кадык камгалалы” национал төлевилел күүселдези-биле республиканың ыжыктар эмнээр эмнелгезинде, 60 млн рубль өртектиг, “Рокус АМ” херелдер-биле эмнээр дериг-херекселди эккелген.

Чедиишкинниг бурунгаарлаашкын дээш күштерни мөөңнеп, команда-биле ажылдаар 29.08.2019 Чедиишкинниг бурунгаарлаашкын дээш күштерни мөөңнеп, команда-биле ажылдаар

Август 28-те Алдын-Булак этнокультурлуг төпке “Тываның командазы-2030” аныяктарның үшкү шуулганының байырлыг хаашкыны болуп эрткен.

Тываның Баштыңы: республиканың хөгжүлдезин чедип ап, чоннуң амыдырал-байдалын экижидер 28.08.2019 Тываның Баштыңы: республиканың хөгжүлдезин чедип ап, чоннуң амыдырал-байдалын экижидер

Август 27-де, Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол Чаа-Хөл кожуунга чедип, социал албан черлериниң кышка белеткелин хынаан.

Антон Силуанов Тываның тудуг объектилериниң дөзевилел-смета документилеринге субсидияны бээрин саналдаан 28.08.2019 Антон Силуанов Тываның тудуг объектилериниң дөзевилел-смета документилеринге субсидияны бээрин саналдаан

Россияның Чазааның даргазының бирги оралакчызы – саң-хөө сайыды Антон Силуанов Тывага тудар болгаш эде чаартыр объектилерниң дөзевилел-смета документилерин белеткээр чарыгдалдарга субсидияны бээрин федералдыг яамыларга саналдаан.

Россияның Көдээ ажыл-агый яамызы Тывага дүк болбаазырадыр бүдүрүлге ажыдарын көөр 28.08.2019 Россияның Көдээ ажыл-агый яамызы Тывага дүк болбаазырадыр бүдүрүлге ажыдарын көөр

Россияның Чазааның даргазының бирги оралакчызы – саң-хөө сайыды Антон Силуанов Тывага дүк болбаазырадыр бүдүрүлгени ажыдар айтырыгны өөренип көөрүн көдээ ажыл-агый яамызынга дааскан.

Тываның найысылалы - Кызылдың аэропортунга делегей сектору ажыттынар 27.08.2019 Тываның найысылалы - Кызылдың аэропортунга делегей сектору ажыттынар

Кызылдың аэропортунга делегей чергелиг эрге-байдалды тыпсыр дугайында доктаалдың төлевилелин Россия Федерациязының Чазаа белеткээн.

Тываның чурттакчылары үшкү чажы төрүттүнген дээш субсидияны алыр 27.08.2019 Тываның чурттакчылары үшкү чажы төрүттүнген дээш субсидияны алыр

Үшкү база дараазында чаш төл төрүттүнгени дээш өг-бүлеге субсидия бээр төлевилелди боттандырар регионнар санынче Тыва база кирген. Төлевилелде өскерилгени немеп, 12 муң рубль түңнүг пособие алыр регионнар санынче республиканы база кииргенин Шолбан Кара-оол дыңнаткан.

РФ-тиң Чазааның даргазынга Тываның хөгжүлдезин дүргедедир тускай программаны киирер 26.08.2019 РФ-тиң Чазааның даргазынга Тываның хөгжүлдезин дүргедедир тускай программаны киирер

РФ-тиң Чазааның даргазының бирги оралакчызы – саң-хөө сайыды Антон Силуанов август 23-те Тываның найысылалынга хурал эрттирип тура, республиканың социал-экономиктиг хөгжүлдезин дүргедедир хемчеглерни сайгарып көөрү-биле Россияның Чазаандан улуг делегация келгенин чугаалаан.

Тываның Баштыңы эмчилер-биле ужуражылгада республиканың уруглар эмнелгези туттунарын чугаалаан 21.08.2019 Тываның Баштыңы эмчилер-биле ужуражылгада республиканың уруглар эмнелгези туттунарын чугаалаан

Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол регионнуң эң улуг болгаш кол эмнээшкин албан чери - республиканың 1 дугаар эмнелгезиниң коллективи-биле ужурашкан.

Тываның Баштыңы Узбекистанның чиңгине консулу-биле кады ажылдажылга дугайында чугаалашкан 20.08.2019 Тываның Баштыңы Узбекистанның чиңгине консулу-биле кады ажылдажылга дугайында чугаалашкан

Новосибирскиде Узбекистан Республиканың Чиңгине консул чериниң делегациязы август 19-та Тывада чедип келген.

Тываның Баштыңы бодунуң оралакчыларынга даалгаларны берген 16.08.2019 Тываның Баштыңы бодунуң оралакчыларынга даалгаларны берген

Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол бодунуң оралакчыларын чыып, дүрген күүседир айтырыгларны тодараткан.

Тываның Баштыңы арга-арыг ажыл-агыйларынга өртке удур тускай техниканың дүлгүүрлерин тывыскан 16.08.2019 Тываның Баштыңы арга-арыг ажыл-агыйларынга өртке удур тускай техниканың дүлгүүрлерин тывыскан

Август 15-те Республика хүнүнде, ТР-ниң Чазак бажыңының баарында Россия Федерациязы биле Тыва Республиканың туктарын байырлыы-биле көдүрген.

Шолбан Кара-оол: Тываның амгы төөгүзүнде балалбас истерни арттырган чаңгыс чер-чурттугларывыска 15.08.2019 Шолбан Кара-оол: Тываның амгы төөгүзүнде балалбас истерни арттырган чаңгыс чер-чурттугларывыска

Тыва Республика хүнүн доктаадып тургускандан бээр 20 чылынга, Тывада Күш-ажыл кижизиниң чылы кылдыр чарлаанынга тураскааткан байырлыг хуралда республиканың улус ажыл-агый адырында көскү чедиишкиннерни көргүскен мурнакчылар, идепкейжи аныяктар база күш-ажылдың хоочуннары, күрүне болгаш хөй-ниити ажылдакчылары, билдингир политиктер чыылган.

Национал сорулгаларны чедип алыр дээш 14.08.2019 Национал сорулгаларны чедип алыр дээш

Август 14-те, С.Пюрбю аттыг улусчу чогаадылга бажыңынга, хөй-ниити организацияларының киржилгези-биле “2019 чыл – национал сорулгаларны чедип алырының оруунда” деп деп шуулган болуп эрткен.

Тыва Республиканың Соңгулда комиссиязының дыңнадыы 13.08.2019 Тыва Республиканың Соңгулда комиссиязының дыңнадыы

2019 чылдың сентябрь 8-те – чаңгыс аай бадылаашкын хүнүнде Тыва Республикада 61 төлээлекчи органче соңгулдалар болуп эртер:

Тываның Баштыңы чоокку ажыл хонуктарының кол айтырыгларын айыткан 12.08.2019 Тываның Баштыңы чоокку ажыл хонуктарының кол айтырыгларын айыткан

Август 12-де Тыва Республиканың Чазааның аппарат хуралында, Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол, чоокку ийи неделяның кол айтырыгларынче кичээнгейни углаан.

Август 23-25 хүннеринде Кызылга, «Тыва Экспо – 2019. Күс» универсалдыг делгелге-садыглаашкын болуп эртер 12.08.2019 Август 23-25 хүннеринде Кызылга, «Тыва Экспо – 2019. Күс» универсалдыг делгелге-садыглаашкын болуп эртер

2019 чылдың август 23-25 хүннеринде, И. Ярыгин аттыг спорт комплекизинге «Тыва Экспо-2019. Күс» универсалдыг делгелге-садыглаашкынны эрттирер.

Тывага эрткен «Шериг ралли-2019» делегей маргылдаазының түңнелдерин үндүрген 11.08.2019 Тывага эрткен «Шериг ралли-2019» делегей маргылдаазының түңнелдерин үндүрген

«АрМИ-2019» делегейниң армейжи оюннарының Тывага эрткен “Шериг ралли” делегей маргылдаазының түңнелдерин үндүрген.

Тываның Баштыңы Улуг-Хем кожууннуң чону-биле 09.08.2019 Тываның Баштыңы Улуг-Хем кожууннуң чону-биле

Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол ажыл-албан аайы-биле Улуг-Хем кожууннуң Чодураа, Торгалыг, Арыг-Бажы, Арыг-Үзүү суурларның чурттакчы чону-биле Чааты сумузунда ужурашкан.

Террорга удур комиссия болгаш оперативтиг штабтың хуралында Тывага эртер соңгулдалар үезинде айыыл чок чорукту хандырар айтырыгларны сайгарган 09.08.2019 Террорга удур комиссия болгаш оперативтиг штабтың хуралында Тывага эртер соңгулдалар үезинде айыыл чок чорукту хандырар айтырыгларны сайгарган

Соңгулдалар белеткелиниң база чорудуунуң үезинде хөй-ниитиниң корум-чурумун тудуп, кижилерниң айыыл чок чоруун эрге-чагырга хандырар.

Тываның Баштыңы «Тывамедиабөлүк» парлалга бажыңының чогаадыкчы коллективи-биле ужурашкан 08.08.2019 Тываның Баштыңы «Тывамедиабөлүк» парлалга бажыңының чогаадыкчы коллективи-биле ужурашкан

«Тывамедиабөлүк» парлалга бажыңының чогаадыкчы коллективи боттарының ажыл планын база чаа төлевилелдерин таныштары-биле Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол-биле ужурашкан.

Тыва Республика хүнүнге тураскааткан кол хемчеглерниң планы 08.08.2019 Тыва Республика хүнүнге тураскааткан кол хемчеглерниң планы

Культура-массалыг хемчеглер 
Август 14 – Улусчу чогаадылга бажыңынга 11.00 шакта “Национал төлевилелдер – кижи бүрүзүнге” республиканың хөй-ниити албан черлериниң шуулганы

Кышка белеткел – хүннүң чугула айтырыы 07.08.2019 Кышка белеткел – хүннүң чугула айтырыы

Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол республиканың стратегтиг чугула бүдүрүлгези – “Тываэнерго” акционерлиг ниитилелдиң ажылдакчылары-биле ужурашкан.

Тыва Республиканың девискээринге эртер соңгулдаларга 6 партия киржир 06.08.2019 Тыва Республиканың девискээринге эртер соңгулдаларга 6 партия киржир

2019 чылдың сентябрь 9-та Россияга аңгы-аңгы деңнелдиң соңгулдалары болуп эртер. 17 российжи регионнарның хоойлужудулга органнарынче депутаттар соңгулдалары база болур. Ооң аразында Тыва Республиканың Дээди Хуралынче (парламентизинче) депутаттарны сентябрь 8-те чоннуң шилилгези-биле бадылаар.

Эргижирээн болгаш аварийлиг оран-савадан хамаатыларны өскээр көжүрер программа талазы-биле хурал Тываның Чазаанга болуп эрткен 02.08.2019 Эргижирээн болгаш аварийлиг оран-савадан хамаатыларны өскээр көжүрер программа талазы-биле хурал Тываның Чазаанга болуп эрткен

Август 1-де Кызылга, Чуртталга-коммунал ажыл-агыйын эде чаартырынга деткимче көргүзер фондунуң чиңгине директору Константин Цицин база күрүне корпорациязының хайгаарал чөвүлелиниң даргазы Сергей Степашинның киржилгези-биле, эргижирээн болгаш аварийлиг оран-савадан өскээр көжүрүлде программазының күүселдезинге хамаарыштыр хурал болуп эрткен.

Тыва Иркутск облазындан уругларны уткуп алган 01.08.2019 Тыва Иркутск облазындан уругларны уткуп алган

Тыва Республиканың өөредилге болгаш эртем сайыдының бирги оралакчызы Светлана Ощепкова баштаан “Юность” уруглар лагериниң кижизидикчилери, аныяк армейжилер, Кижизидилге, корум-чурум профилактиказының төвүнден команда Иркутскдан ужуп келген оолдар, уругларны «Иркутск, Тыва сээң-биле!» чылыг сөстер-биле уткуп алган.

Тываның Баштыңы чурттакчы чоннуң чидиг айтырыгларын бөлүктээн 31.07.2019 Тываның Баштыңы чурттакчы чоннуң чидиг айтырыгларын бөлүктээн

Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол республиканың элээн каш суурларын эргээн соонда, тус черлерниң чонун дүвүреткен элээн каш чидиг айтырыгларны бөлүктээн.

Тывага эртер «Шериг ралли-2019» делегей маргылдаазының киржикчилерин уткаан 31.07.2019 Тывага эртер «Шериг ралли-2019» делегей маргылдаазының киржикчилерин уткаан

Июльдуң 30-де «Шериг ралли-2019» маргылдааның делегей чадазының киржикчилерин “Азия төвү” тураскаалдың чанынга байырлап уткаан.

Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол республиканың кожууннарын эргип турар 30.07.2019 Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол республиканың кожууннарын эргип турар

Эрткен дыштаныр хонуктарда Бай-Тайга кожуунга чорааш, июль 12-де орук-озал ондаанга бичии уругларын болгаш улуг кижилерин чидирген кижилерниң төрелдеринге ужуражыры-биле Шуй суурга кирген.

Республиканың хемнер-сугларының улгатканы-биле Тываның девискээринде оруктарның база көвүрүглерниң байдалы 29.07.2019 Республиканың хемнер-сугларының улгатканы-биле Тываның девискээринде оруктарның база көвүрүглерниң байдалы

Июльдуң 13-тен 6 кожуун девискээрлеринде: Бай-Тайга, Барыын-Хемчик, Чөөн-Хемчик, Мөңгүн-Тайга, Өвүр база Улуг-Хемде онза байдал чуруму күштүг.

Август 4-тен 10-га чедир Кызылга «Шериг ралли» мөөрейниң делегей чадазы болуп эртер 29.07.2019 Август 4-тен 10-га чедир Кызылга «Шериг ралли» мөөрейниң делегей чадазы болуп эртер

Август 4-тен 10-га чедир Кызыл хоорайга эртер «Шериг ралли» армейжи делегей оюннары–2019 мөөрейниң делегей чадазынга республиканың өөредилге организацияларының аныяк армейжилери база киржир.

Тываның Баштыңы РФ субъектилериниң дээди албан-дужаалын ээлээн кижилерниң семинар-хуралында киржип турар 26.06.2019 Тываның Баштыңы РФ субъектилериниң дээди албан-дужаалын ээлээн кижилерниң семинар-хуралында киржип турар

Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол РФ-тиң субъектилериниң дээди албан-дужаалдыг кижилеринге “Автооруктарның национал четкизин хөгжүдери база айыыл чок орук шимчээшкинин организастаарының дугайында” деп темалыг РФ-тиң Күрүне чөвүлелиниң семинар хуралында киржип турар.

”Чурттап турар суурум” губернатор төлевилелиниң боттаныышкыны 25.06.2019 ”Чурттап турар суурум” губернатор төлевилелиниң боттаныышкыны

”Чурттап турар суурум” губернатор төлевилелин күүседири-биле, республиканың көдээ черлерин хөгжүдеринче угланган чоннуң эң эки эгелээшкиннери дээш бичии суурлар аразынга конкурсту 2018 чылда чарлаан турган.

Тываның малчыннары малын кыргып турар 24.06.2019 Тываның малчыннары малын кыргып турар

Тываның мал ажыл-агыйлары ам ийиги неделяда кыргылдазын уламчылап турар.

ЕГЭ-ге тергиин демдектер алган доозукчулар саны Тывада көвүдээн 21.06.2019 ЕГЭ-ге тергиин демдектер алган доозукчулар саны Тывада көвүдээн

Республикада ийи муң ажыг доозукчулар ЕГЭ шылгалдаларын бо чылын дужааган.

Тываның Баштыңы: Президентивистиң “дорт шугумнары” - амыдыралдың кайы-даа адырында ажыл-чорудулганы хандыр көөрүнге көскү көргүзүг 21.06.2019 Тываның Баштыңы: Президентивистиң “дорт шугумнары” - амыдыралдың кайы-даа адырында ажыл-чорудулганы хандыр көөрүнге көскү көргүзүг

Июнь 20-де Россияның Президентизи-биле эрткен дорт шугумга хамаарыштыр Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол бодунуң бодалын илереткен:

Тываның Баштыңы Москвага РФ-тиң бойдус курлавырлары болгаш экология сайыды-биле ужурашкан 20.06.2019 Тываның Баштыңы Москвага РФ-тиң бойдус курлавырлары болгаш экология сайыды-биле ужурашкан

Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол база РФ-тиң бойдус курлавырлары болгаш экология сайыды Дмитрий Кобылкин «Экология» национал төлевилелде республиканың киржилгезиниң дугайында айтырыгларны сайгарып чугаалашкан.

Россияның Президентизи дорт эфир үезинде чоннуң айтырыгларынга харыылаар 20.06.2019 Россияның Президентизи дорт эфир үезинде чоннуң айтырыгларынга харыылаар

2019 чылдың июнь 20-де, Москваныы-биле 12.00 шакта, «Первый», «Россия 1», «Россия 24», «НТВ», «ОТР», «Мир» телеканалдарның, «Маяк», «Вести FM» база «Радио России» радиостанцияларның дорт эфиринге «Владимир Путин-биле дорт шугум» деп чылдың эртип турар тускай программа болуп эртер.

Тывада доозукчу 9 биле 11 (12) класстарның байырлыг чыскаалдары июнь 19 база 20-де болуп эртер 19.06.2019 Тывада доозукчу 9 биле 11 (12) класстарның байырлыг чыскаалдары июнь 19 база 20-де болуп эртер

2019 чылдың июнь 19 база 20 хүннеринде Тыва Республиканың ниити өөредилге организацияларында 9 класстарның доозукчуларынга байырлыг чыскаалды база 11 (12) класстарга доозукчунуң кежээлерин организастыг эрттирери-биле

Тываның Баштыңы Москвада РФ-тиң регион хөгжүлдезиниң талазы-биле чазак комиссиязының хуралында киржип турар 18.06.2019 Тываның Баштыңы Москвада РФ-тиң регион хөгжүлдезиниң талазы-биле чазак комиссиязының хуралында киржип турар

Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол Москвада ажыл-албан аайы-биле сургакчылап турар.

Тывада «Аныяк өг-бүлеге кыштаг» төлевилелдиң чаа киржикчилери малды хүлээп алырынга белен 18.06.2019 Тывада «Аныяк өг-бүлеге кыштаг» төлевилелдиң чаа киржикчилери малды хүлээп алырынга белен

Тывада «Аныяк өг-бүлеге кыштаг» төлевилелдиң ээлчеглиг чаа чадазы эгелээн. Чон чыыжынга ажыл чок чаңгыс чер-чурттугларындан шилип алганы 103 өг-бүле ооң кежигүннери болган.

Тывада тарылга кампаниязы доозулган 17.06.2019 Тывада тарылга кампаниязы доозулган
Июнь 15-де Тываның шупту кожууннары тараа база мал культураларының тарылгазын дооскан.

Тываның кожууннарында өзүлдениң точкаларын стратегтиг сессияларда тодарадыр 17.06.2019 Тываның кожууннарында өзүлдениң точкаларын стратегтиг сессияларда тодарадыр

Бо чылын Тываның Чазааның кожууннарга эртер отчет кампаниязын стратегтиг сессия хевирлиг чорудар.

Тывада 215 кижи профильдиг математика ЕГЭ-зин дужааган 17.06.2019 Тывада 215 кижи профильдиг математика ЕГЭ-зин дужааган

Тываның школаларында күрүне шылгалдаларының кол үе-чадазы доозулган.

Тыва Арат Республиканың тургустунганының 100 чылын демдеглээр белеткел Тывада эгелээн 14.06.2019 Тыва Арат Республиканың тургустунганының 100 чылын демдеглээр белеткел Тывада эгелээн

Тываның Чазаа Тыва Арат Республиканың тургустунганындан бээр 100 чылдаанынга тураскааткан хемчеглер белеткээр оргкомитеттиң ажылчын бөлүктер составын бадылаан.

Тываның Баштыңы Черби суурнуң чурттакчылары-биле ужурашкан 14.06.2019 Тываның Баштыңы Черби суурнуң чурттакчылары-биле ужурашкан

Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол Черби суурда Орус музей ажыдыышкынының байырлалынга киришкен.

Россия хүнүнде Тываның арга-арыг ажыл-агыйлары, театржылар УАЗ-390945 маркалыг чаа автомобильдер база «ПАЗ ВЕКТОР НЕКСТ» автобустарны алган 13.06.2019 Россия хүнүнде Тываның арга-арыг ажыл-агыйлары, театржылар УАЗ-390945 маркалыг чаа автомобильдер база «ПАЗ ВЕКТОР НЕКСТ» автобустарны алган

Россия Федерациязының Президентизиниң 2018 чылдың май 7-де “2024 чылга чедир Россия Федерациязының хөгжүлдезиниң национал сорулгалары болгаш стратегтиг айтырыгларының дугайында” № 204 чарлыы-биле бадылааны

Тываның Чазаа муниципалитеттерге стратегтиг сессияларны эрттирер 13.06.2019 Тываның Чазаа муниципалитеттерге стратегтиг сессияларны эрттирер

Тываның Чазаа чыл дургузунда кылган ажылын чурттакчы чонга илеткээр арга-хевирден ойталаан. Республика Баштыңы Шолбан Кара-оол ооң орнунга, кожууннар активи-биле стратегтиг сеесияларны - регион трендизи таварыштыр муниципалеттерниң хөгжүлде көргүзүглерин хевирлээр аргаларны сайгарып чугаалажырын саналдаан.

Тываның Баштыңының Россия хүнү-биле байыр чедириишкини 12.06.2019 Тываның Баштыңының Россия хүнү-биле байыр чедириишкини

Хүндүлүг чаңгыс чер-чурттугларым!
 Бүгү чурттуң кол күрүне байырлалы – Россияның хүнү-биле силерге байыр чедирип тур мен.

Тываның Баштыңы ПМЭФ-2019 үезинде «Московский комсомолец»-ке аалдап четкен 11.06.2019 Тываның Баштыңы ПМЭФ-2019 үезинде «Московский комсомолец»-ке аалдап четкен

Тыва Республиканың Баштыңы Шолбан Кара-оол, Петербургтуң делегейниң экономиктиг форумунуң үезинде, «Московский комсомолец» солунга аалдап четкен.

2019 чылда кызыгаар зоназының чуруму чогумчалыг апаарынга Тываның эрге-чагыргазы бүзүрелдиг 11.06.2019 2019 чылда кызыгаар зоназының чуруму чогумчалыг апаарынга Тываның эрге-чагыргазы бүзүрелдиг

САНКТ-ПЕТЕРБУРГ, июнь 8. /ТАСС/. Тываның Чазаа бо чылын Моол-биле кызыгаар зоназынче кирериниң чуруму чымчаарынга идегеп турар.

Кызылдың аэропорту 2019 чылда делегей чергелиг деп статусту алыр чадавас 10.06.2019 Кызылдың аэропорту 2019 чылда делегей чергелиг деп статусту алыр чадавас

САНКТ-ПЕТЕРБУРГ, июнь 8. /ТАСС/. Тываның кол агаар эжии - Кызылдың аэропорту бо чылын делегей чергелиг деп статусту алыр чадавас. Республика Баштыңы Шолбан Кара-оол, субботада Петербургтуң делегейниң экономиктиг форумунга (ПМЭФ) киржип тура, ооң дугайында дыңнаткан.

Тывада часкы хову ажылдары 10.06.2019 Тывада часкы хову ажылдары

Республикада 14437 га шөлде азы планның 98 хуузу хире черде тараа культураларын: кызыл-тасты – 11288 га, арбайны – 1393 га, суланы – 1623 га, чиңге-тарааны – 133 гада тараан.

Шолбан Кара-оол Шериг-медицина академиязында эмнедип чыдар оолга ужурашкан 10.06.2019 Шолбан Кара-оол Шериг-медицина академиязында эмнедип чыдар оолга ужурашкан

Хирургия, офтальмология база отоларингологияның шериг клиниказының начальнигиниң бодунуң хайгааралы-биле аарыг кижиге нарын кезиишкинни кылган.

Тывада 2019 чылдың январь-апрельде кем-херек үүлгедиишкини 19,6 хуу кызырылган 10.06.2019 Тывада 2019 чылдың январь-апрельде кем-херек үүлгедиишкини 19,6 хуу кызырылган

Республиканың иштики херектер органнары-биле улусчу дружиналарның кады чоруткан хемчеглериниң ачызында, хөй-ниити черлеринде оперативтиг байдал экижип,

Мал көвүдедип өстүрер төптүң тускай эртемниглери ажыл-агый аайы-биле Тывада келген 06.06.2019 Мал көвүдедип өстүрер төптүң тускай эртемниглери ажыл-агый аайы-биле Тывада келген

“Мал-маган көвүдедип-өстүрер кол төп” АН-ның чиңгине директору Шеметюк Сергей Александрович, директорнуң уксаажыдылга ажылының талазы-биле оралакчызы Турбина Ирина Сергеевна 2019-2023 чылдарда республикага мал ажылының уксаажыдылга баазазын тургузарынга дуза кадар дээш Тывага кээп чораан.

Тываның Кадык камгалал яамызының кичээнгейинде - «Кадыкшыл маршруду” губернатор төлевилели 06.06.2019 Тываның Кадык камгалал яамызының кичээнгейинде - «Кадыкшыл маршруду” губернатор төлевилели

Эрткен чылын көдээ суурларны хөгжүдер программа күүселдезинче “Кадыкшыл маршруду” төлевилелди угландырган.

Кызылда үлетпүр парыгын тудуп турар 05.06.2019 Кызылда үлетпүр парыгын тудуп турар

“Биче болгаш ортумак сайгарлыкчы чорукту база хуу сайгалыкчы инициативаны деткиири” национал төлевилел-биле республика найысылалында

Тываның Баштыңы 2018 чылда Тыва Республиканың Чазааның ажыл-чорудулгазының дугайында Дээди Хуралдың депутаттарынга илеткээн 05.06.2019 Тываның Баштыңы 2018 чылда Тыва Республиканың Чазааның ажыл-чорудулгазының дугайында Дээди Хуралдың депутаттарынга илеткээн

Хүндүлүг Каң-оол Тимурович! Хүндүлүг депутаттар! 
«Тыва Республиканың Баштыңы – Тыва Республиканың Чазааның Даргазының статузунуң дугайында»

Депутат Солангы Тамчай Тываның Чазак отчедунуң дугайында: 2018 чылдың чугула үре-түңнели - башкыларның шалыңын өстүргени деп демдеглээр мен 04.06.2019 Депутат Солангы Тамчай Тываның Чазак отчедунуң дугайында: 2018 чылдың чугула үре-түңнели - башкыларның шалыңын өстүргени деп демдеглээр мен

Май 31-де, Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол Дээди Хуралга Тыва Республиканың Чазааның 2018 чылда ажыл-чорудулгазының дугайында отчедун берген.

Депутат Виталий Бартына-Сады: республикага Россия Чазааның төлээлериниң үнүүшкүннүг хуралы эрткенинге таарзындым 04.06.2019 Депутат Виталий Бартына-Сады: республикага Россия Чазааның төлээлериниң үнүүшкүннүг хуралы эрткенинге таарзындым

Май 31-де, Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол Дээди Хуралга Тыва Республиканың Чазааның 2018 чылда ажыл-чорудулгазының дугайында отчедун берген.

Депутат Виктор Глухов ТР-ниң Чазак отчедунуң дугайында: Тываның Баштыңы шиитпирлээр ужурлуг чидиг айтырыгларны айыткан 04.06.2019 Депутат Виктор Глухов ТР-ниң Чазак отчедунуң дугайында: Тываның Баштыңы шиитпирлээр ужурлуг чидиг айтырыгларны айыткан

Май 31-де, Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол Дээди Хуралга Тыва Республиканың Чазааның 2018 чылда ажыл-чорудулгазының дугайында отчедун берген.

Алдын-кыс Конгар, Дээди Хуралдың комитет даргазы: Тываның Чазаа 2018 чылда эки ажылдаан 03.06.2019 Алдын-кыс Конгар, Дээди Хуралдың комитет даргазы: Тываның Чазаа 2018 чылда эки ажылдаан

Май 31-де, Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол Дээди Хуралга Тыва Республиканың Чазааның 2018 чылда ажыл-чорудулгазының дугайында отчедун берген.

Дээди Хуралдың даргазы Тываның Чазааның отчедунуң дугайында: республика хөгжүлдезиниң айтырыгларын кады ажылдап кылган бис 03.06.2019 Дээди Хуралдың даргазы Тываның Чазааның отчедунуң дугайында: республика хөгжүлдезиниң айтырыгларын кады ажылдап кылган бис

Май 31-де Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол Дээди Хуралга Тыва Республиканың Чазааның 2018 чылда ажыл-чорудулгазының дугайында отчедун берген.

Росавиация субсидия бээр даңзыже Кызыл-Москва-Кызыл рейсти киирген 03.06.2019 Росавиация субсидия бээр даңзыже Кызыл-Москва-Кызыл рейсти киирген

2019 чылдың июнь 6-дан эгелеп Кызыл - Москва аразынга дорт авиарейс ажыттынар. Чиигелделиг улуска билет өртээ 6100 рубль.

«Чаңгыс демниг Россия» баш бурунгаар бадылаашкынның түңнелдерин үндүрген 31.05.2019 «Чаңгыс демниг Россия» баш бурунгаар бадылаашкынның түңнелдерин үндүрген

«Чаңгыс демниг Россия» партия Тыва Республиканың Дээди Хуралынче база муниципалдыг тургузугларның Төлээлекчилер хуралдарынче кандидаттарны шилээн баш бурунгаар бадылаашкынның түңнелдерин үндүрген.

Тываның Баштыңы РФ-тиң агаар-космиктиг күштериниң кол командалыкчызының оралакчызы-биле регион авиациязын хөгжүдер айтырыгларны сайгарып чугаалашкан 30.05.2019 Тываның Баштыңы РФ-тиң агаар-космиктиг күштериниң кол командалыкчызының оралакчызы-биле регион авиациязын хөгжүдер айтырыгларны сайгарып чугаалашкан

Россияның агаар-космиктиг күштериниң кол командылакчызының оралакчызы, генерал-майор Забит Хеирбеков ажыл албан аайы-биле Тывада келген.

Тывада малчыннарның Наадым байырлалының хүннерин тодараткан 30.05.2019 Тывада малчыннарның Наадым байырлалының хүннерин тодараткан

Тываның турисчи кол болуушкуннарының бирээзи – малчыннарның Наадым байырлалы бо чылдың июль 13-14 хүннеринде болуп эртер.

Тываның Баштыңы Кызыл кожуунга «муниципалдыг шакты» эрттирген 29.05.2019 Тываның Баштыңы Кызыл кожуунга «муниципалдыг шакты» эрттирген

Май 27-де, Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол Кызыл кожууннуң активи-биле ужуражып, муниципалдыг шакты эрттиргеш, кожуун хөгжүлдезиниң айтырыгларын сайгарган.

Шолбан Кара-оол Тывага РФ-тиң Чазак делегацияның ажылының түңнелдерин «Интерфакска» интервьюзунда чугаалаан 29.05.2019 Шолбан Кара-оол Тывага РФ-тиң Чазак делегацияның ажылының түңнелдерин «Интерфакска» интервьюзунда чугаалаан

Россияның экономиктиг хөгжүлде сайыды Максим Орешкин баштаан РФ-тиң Чазак делегациязы май айда Тывага кээп чораан. Даргалар регионда экономиктиг байдалды хандыр өөренип, республиканы хөгжүдеринге боттарының арга-сүмелерин берип, ол ажылдың үре-түңнелдери “саазын кырынга” артпазын аазаан.

Тываның Баштыңы часкы хову ажылдарын дүргедедирин чер ажыл-агыйларындан негээн 28.05.2019 Тываның Баштыңы часкы хову ажылдарын дүргедедирин чер ажыл-агыйларындан негээн

Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол часкы хову ажылдарын узатпас кылдыр көдээ ажыл-агый бүдүрүкчүлерин кыйгырган.

Тываның социал-экономиктиг хөгжүлдезиниң комплекстиг планының ажылчын хевиринде 169 инвестиция төлевилелдери кирген 28.05.2019 Тываның социал-экономиктиг хөгжүлдезиниң комплекстиг планының ажылчын хевиринде 169 инвестиция төлевилелдери кирген

Эрткен неделяда, Россия Чазааның даргазының бирги оралакчызы Антон Силуановтуң деңнелинге болган хуралда, 2025 чылга чедир Тываның социал-экономиктиг дүрген хөгжүлде планының төлевилелин сайгарып көрген.

Тывада хой ажыл-агыйларында мал оолдаашкынының түңнелдерин үндүрген 28.05.2019 Тывада хой ажыл-агыйларында мал оолдаашкынының түңнелдерин үндүрген
Тываның хой болгаш өшкү ажыл-агыйларында мартта эгелээн мал оолдаашкыны доозулган.

Тываның Баштыңы Кызылдың президентиниң кадет училищезиниң хайгаарал чөвүлелиниң хуралын эрттирген 27.05.2019 Тываның Баштыңы Кызылдың президентиниң кадет училищезиниң хайгаарал чөвүлелиниң хуралын эрттирген

Бирги өөредилге ротазының 41 кадеттери - Кызылдың президентиниң кадет училищезиниң бирги доозукчулары болур. Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оолдуң удуртканы КПКУ-нуң хайгаарал чөвүлелиниң ээлчеглиг хуралында оолдарның чедиишкиннерин, ЕГЭ-ге белеткелди, дужаап кирер дээди өөредилге черлерин шилээниниң дугайында чугаалаашкан.

Тываның Баштыңы Россияның саң-хөө сайыды Антон Силуановтуң хуралында киржип турар 24.05.2019 Тываның Баштыңы Россияның саң-хөө сайыды Антон Силуановтуң хуралында киржип турар

"Делегей кооперациязы болгаш экспорт", "Күш-ажылдың бүдүрүкчүлүү болгаш ажылче хаара тударын деткиири”, “Биче болгаш ортумак сайгарлыкчы чорукту деткиири” деп үш национал төлевилелдер күүселдезиниң айтырыгларын сайгарган хуралда Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол киржип турар.

РФ-тиң Чурагайлыг хөгжүлде, харылзаа болгаш массалыг коммуникация яамызы харылзаа ачы-дузалары-биле Тываны хандырар 24.05.2019 РФ-тиң Чурагайлыг хөгжүлде, харылзаа болгаш массалыг коммуникация яамызы харылзаа ачы-дузалары-биле Тываны хандырар

РФ-тиң Чурагайлыг хөгжүлде, харылзаа болгаш массалыг коммуникация яамызының төлээлери Тыва Республикада харылзааның ачы-дузаларын хандырар дээш аңгы-аңгы шиитпирлерни тыварын планнаан.

Күрүне статистиказының федералдыг албаны Тываның хөгжүлдезиниң дугайында элээн хөй медээлерни чыгган 24.05.2019 Күрүне статистиказының федералдыг албаны Тываның хөгжүлдезиниң дугайында элээн хөй медээлерни чыгган

Россия Чазааның делгециязы-биле республикаже кээринге белеткенип тура, күрүне статистиказының федералдыг албаны Тыва Республика дугайында ховар дээн хөй медээлерни чыып алган.

РФ-тиң Чазак делегацияның ажыл-чорудулгазының түңнелдери саазын кырынга артпас 23.05.2019 РФ-тиң Чазак делегацияның ажыл-чорудулгазының түңнелдери саазын кырынга артпас
Экономиктиг хөгжүлде сайыды Максим Орешкин баштаан Россия Чазааның делегециязының республикага ажыл-албанының түңнелдери саазын кырынга артпас.

Хөгжүлдениң комплекстиг тускайлаң планын тургускан бирги регион Тыва Республика болур 23.05.2019 Хөгжүлдениң комплекстиг тускайлаң планын тургускан бирги регион Тыва Республика болур

Максим Орешкин Тыва Республиканың социал-экономиктиг хөгжүлдезин сайгарган үнүүшкүннүг хуралды удуртуп эрттирген.

Тываның биче бизнезинге чээли бээриниң тускай чурумун тургузарын Россияның банкыларынга сүмелээн 22.05.2019 Тываның биче бизнезинге чээли бээриниң тускай чурумун тургузарын Россияның банкыларынга сүмелээн

Банкылар Тываның биче болгаш ортумак бизнезинге чээли бээриниң арга-хевирин өскерткен тускай программаны ажылдап кылыр ужурлуг.

РФ-тиң экономиктиг хөгжүлде яамызы Кызыл – Курагино демир-оруунуң эрттирилгезин ийи катап көвүдедирин саналдаан 21.05.2019 РФ-тиң экономиктиг хөгжүлде яамызы Кызыл – Курагино демир-оруунуң эрттирилгезин ийи катап көвүдедирин саналдаан

РФ-тиң экономиктиг хөгжүлде сайыды Максим Орешкинниң федералдыг яамылар удуртукчулары-биле кады эрттирген үнүүшкүннүг хуралының өзек айтырыы регионнуң чиг-эт баазазын болбаазырадыры-биле холбаалыг Кызыл – Курагино демир-оруун тудары болган.

Май 20-де Тывада, РФ-тиң эконоктиг хөгжүлде сайыды Максим Орешкин баштаан чазак делегациязының киржилгези-биле үнүүшкүннүг хурал болуп турар 20.05.2019 Май 20-де Тывада, РФ-тиң эконоктиг хөгжүлде сайыды Максим Орешкин баштаан чазак делегациязының киржилгези-биле үнүүшкүннүг хурал болуп турар

Федералдыг яамылар болгаш ведомстволарның ажыл-агый программазы элээн каш хемчеглерни хаара туткан, чымыштыг:

Россияның экономиктиг хөгжүлде сайыды ажыл-албан аайы-биле Тывада келген 20.05.2019 Россияның экономиктиг хөгжүлде сайыды ажыл-албан аайы-биле Тывада келген

Россияның экономиктиг хөгжүлде сайыды Максим Орешкин май 18-те Тываның найысылалында чедип келген.

Тывада бичии суур бодунуң гидроэлектростанциязын ажылдадырынга белеткенип турар 17.05.2019 Тывада бичии суур бодунуң гидроэлектростанциязын ажылдадырынга белеткенип турар

Тывада чылыг дүшкени-биле чергелештир, бедик даглыг Мөңгүн-Тайга кожууннуң Тоолайлыг суурда биче ГЭС тудуу катап эгелээн.

Тыва парламентиниң вице-спикери РФ-тиң сайыды Максим Орешкинниң ажыл албан аайы-биле келириниң дугайында 16.05.2019 Тыва парламентиниң вице-спикери РФ-тиң сайыды Максим Орешкинниң ажыл албан аайы-биле келириниң дугайында

Республиканың социал-экономиктиг планын дүрген ажылдап кылырынга Россияның экономиктиг хөгжүлде яамызындан делегацияның Тывага келири салдарны чедирер ужурлуг.

Дмитрий Патрушев биле Шолбан Кара-оол Тыва Республиканың көдээ ажыл-агый бүдүрүлгезиниң моон соңгааргы хөгжүлдезин чугаалашкан 15.05.2019 Дмитрий Патрушев биле Шолбан Кара-оол Тыва Республиканың көдээ ажыл-агый бүдүрүлгезиниң моон соңгааргы хөгжүлдезин чугаалашкан

Россияның көдээ ажыл-агый сайыды Дмитрий Патрушев Тыва Республиканың баштыңы Шолбан Кара-оол-биле ажыл-агыйжы ужуражылганы эрттирип, регионда мал ажыл-агыйын хөгжүдериниң база көдээ ажыл-агый продукциязын көвүдедириниң аргаларын сайгарып чугаалашкан.

Тывада арга-арыг өрттери чок 15.05.2019 Тывада арга-арыг өрттери чок

Регионнуң диспетчер албанының 2019 чылдың май 14-те 18.15 шакта дыңнадыы-биле алырга, Тыва Республиканың арга-арыг фондузунуң девискээрлеринде өөскүп турар өрттер бүрүткеттинмээн.

“Биче болгаш ортумак сайгарлыкчы чорук” национал төлевилел чорудуу-биле көдээ бизнести хөгжүдеринге Тыва 198,27 млн. рубльди алыр 15.05.2019 “Биче болгаш ортумак сайгарлыкчы чорук” национал төлевилел чорудуу-биле көдээ бизнести хөгжүдеринге Тыва 198,27 млн. рубльди алыр

Чаа арат ажыл-агыйларын тургузуп, көдээ ажыл-агый кооперативтерин деткииринче, чижээ, техника, садыглаар дериг-херексел, автолавка дээн ышкаш шимчеп чоруур садыглар садып алырынга, кооператив кежигүннеринден продукция садып алырынга акша-хөреңгини тускайлаан.

Тываның Баштыңы Бай-Тайга кожууннуң чурттакчылары-биле ужурашкан 14.05.2019 Тываның Баштыңы Бай-Тайга кожууннуң чурттакчылары-биле ужурашкан

Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол ыдык Бай-Тайганы 13 дугаар чыл дагаан езулалга киришкен. Дагылга соонда Бай-Тайга кожууннуң элээн каш чурттакчылары-биле ужурашкан.

Тываның Баштыңы училище доозукчуларынга дээди өөредилге черлеринге профөөредилгезин уламчылаар аргаларны болгаш байдалды тургузарын негээн 14.05.2019 Тываның Баштыңы училище доозукчуларынга дээди өөредилге черлеринге профөөредилгезин уламчылаар аргаларны болгаш байдалды тургузарын негээн

Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол техниктиг мергежилдерге эртем-билиглиг кадрлар белеткээрде үзүктел чок өөредилгениң «колледж – вуз» системазын хандырар херек деп санаан.

Тывада «Араттарны деткиир системаны тургузары болгаш көдээ кооперацияны хөгжүдери» федералдыг төлевилел боттанып эгелээн 14.05.2019 Тывада «Араттарны деткиир системаны тургузары болгаш көдээ кооперацияны хөгжүдери» федералдыг төлевилел боттанып эгелээн

Республика девискээринде «Араттарны деткиир системаны тургузары болгаш көдээ кооперацияны хөгжүдери» федералдыг төлевилелдиң хемчеглери боттанып эгелээнин Тыва Республиканың Көдээ ажыл-агый болгаш аъш-чем яамызы көдээ ажыл-агый бараан бүдүрүкчүлеринге дыңнаткан.

Чума талазы-биле эпидемиологтуг байдал дугайында 14.05.2019 Чума талазы-биле эпидемиологтуг байдал дугайында

Россияның хереглекчилер хайгааралының Тыва Республикада эргелелиниң, Тыва Республиканың Кадык камгалал яамызының, Тываның чумага удур станциязының, Гигиена болгаш эпидемиология төвүнүң, Халдавырлыг аарыглар эмнелгезиниң эпидемиолог эмчилери база тус чер эрге-чагырга органнарының харыысалгалыг ажылдакчылары кирген команда Өвүр, Мөңгүн-Тайга база Тес-Хем кожууннарның чурттакчы чонунда тайылбыр ажылын чорудуп турар.

Тывада часкы хову ажылдарының дугайында 13.05.2019 Тывада часкы хову ажылдарының дугайында
Республиканың көдээ ажыл-агый бүдүрүкчүлери дараазында организастыг база белеткел ажылдарын чоруткан:

Тываның Чазаа узун дыштаныр хүннерниң түңнелин үндүрген 13.05.2019 Тываның Чазаа узун дыштаныр хүннерниң түңнелин үндүрген

Майның узун дыштаныр хонуктары доозулган. Май 13-те Чазакка эрткен видеоселектор хуралында Май 1 биле 9-туң байырлал хемчеглери организастыг эрттип, хөй чонну – 84700 кижини (бүгү республикада) хаара тутканын дыңнаткан.

Тывада арга-арыгже кирерин хораан өртке удур онза чурум уламчылавышаан 13.05.2019 Тывада арга-арыгже кирерин хораан өртке удур онза чурум уламчылавышаан
2019 чылдың май 1-ден 21-ге чедир Тыва Республиканың девискээринде арга-арыгже кирерин хораан өртке удур онза чурум чоруп турар.

Тываның Баштыңының Улуг Тиилелге хүнү-биле байыр чедириишкини 09.05.2019 Тываның Баштыңының Улуг Тиилелге хүнү-биле байыр чедириишкини

Хүндүлүг чаңгыс чер-чурттугларым база республиканың аалчылары! Тиилелге хүнү-биле силер бүгүдеге байыр чедирип тур мен.

Ада-чурттуң Улуг дайынында тиилээн шериглерниң Кызылда тураскаалынга боодал чечектерни салган 08.05.2019 Ада-чурттуң Улуг дайынында тиилээн шериглерниң Кызылда тураскаалынга боодал чечектерни салган

Май 8-тиң бирги чартыында, Ада-чурттуң Улуг дайынында тиилекчи шериглерниң тураскаалынга боодал чечектерни салыр езулал болуп эрткен.

Тывага эртер Тиилелге чыскаалын Интернетке дорт дамчыдар 08.05.2019 Тывага эртер Тиилелге чыскаалын Интернетке дорт дамчыдар

Тыва Республиканың Чазаа доктаамал кады ажылдап чоруур эштежилгелери - «Тува 24» телеканал, Информастыг технологиялар төвү, «Тывахарылзааинформ» АН, РЦТО-биле май 9-та Тиилелгениң 74 чылынга тураскааткан чыскаалдың онлайн-дамчыдылгазын чорудар.

Тываның Баштыңы “Тиилелгениң диктантызы” акцияга киришкен 08.05.2019 Тываның Баштыңы “Тиилелгениң диктантызы” акцияга киришкен

Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол май 7-де, Россияның 83 регионунга база 23 даштыкы чурттарга эрткен “Тиилелгениң диктантызы” акцияга киришкен.

Тывада эрге-хоойлу культуразын бедидер талазы-биле күрүне политиказының концепциязын ажылдап кылыр 07.05.2019 Тывада эрге-хоойлу культуразын бедидер талазы-биле күрүне политиказының концепциязын ажылдап кылыр

Тыва Республиканың Конституция хүнүнге тураскаадып “Тыва Республикада эрге-хоойлу культуразын бедидериниң дугайында” деп эртем-практиктиг конференция Тываның Чазак бажыңынга болуп эрткен.

Тыва Республиканың Баштыңының Май 1 байырлалы-биле байыр чедириишкини 01.05.2019 Тыва Республиканың Баштыңының Май 1 байырлалы-биле байыр чедириишкини
Частың болгаш Күш-ажылдың байырлалы-биле хүндүлүг, чаңгыс чер-чурттугларым!

Тывада шупту удуртукчулар майның дыштаныр хонуктарында мөөңнежип ажылдаарын дааскан 30.04.2019 Тывада шупту удуртукчулар майның дыштаныр хонуктарында мөөңнежип ажылдаарын дааскан

Тываның муниципалдыг тургузуглар удуртукчулары майның узун дыштаныр хонуктарында ажылдаар. Тываның чону майның 1-ден 6-га база 9-тан 12-ге чедир дыштаныр.

Тыва Республиканың девискээринде арга-арыг өрттери чок 30.04.2019 Тыва Республиканың девискээринде арга-арыг өрттери чок

Тыва Республиканың арга-арыг фондузунуң черлеринде 2019 чылдың апрель 28-тиң хүнү-биле алырга, чаңгыс-даа өрт болбайн турар.

Тывада саргыга ызырткан кижилерниң саны көвүдээн 30.04.2019 Тывада саргыга ызырткан кижилерниң саны көвүдээн

Саргы энцефалиди. Саргыга ызырткан кижилерниң саны эрткен неделяга деңнээрге 60,3 хуу (68 кижи) көвүдээн,

Тываның Баштыңы Көдээ ажыл-агый яамызынга республиканың үрезин фондузун тургузар даалганы берген 30.04.2019 Тываның Баштыңы Көдээ ажыл-агый яамызынга республиканың үрезин фондузун тургузар даалганы берген

Республиканың үрезин фондузун тургузар көдээ ажыл-агый бүдүрүрүлгезин шилип тывар даалганы көдээ ажыл-агый яамызынга Тываның Баштыңы берген. Тывага үрезин шыгжаар дериг-херексел болгаш технологиялар садып алыр тускай акша-хөреңгини шилип алган ажыл-агыйга бээр деп, Шолбан Кара-оол чугаалаан.

МАЙ 1 – Частың болгаш Күш-ажылдың байырлалынга тураскааткан хемчеглер планы 30.04.2019 МАЙ 1 – Частың болгаш Күш-ажылдың байырлалынга тураскааткан хемчеглер планы

Май 1-де
10.00 шакта Арат шөлүнге ажылчын мергежилдерниң "Аныяк профессионалдар" делгелгези («Студент Арбат» мастер-класстар, делгелге-ярмаркалар) .

Тываның Баштыңы школалар директорларының чөвүлел хуралынга киришкен 29.04.2019 Тываның Баштыңы школалар директорларының чөвүлел хуралынга киришкен

Апрель 26-да, Кызылдың транспорт техникумунга эрткен Тыва Республиканың Баштыңы Ш.В. Кара-оолдуң чанында Өөредилге албан черлериниң директорлар чөвүлелиниң хуралында «2019 чылдың 1-ги кварталында назы четпээннер ортузунда корум-чурум үрээшкининге удур профилактика” деп теманы сайгарып чугаалашкан.

Тываның Баштыңы май байырлалдарын организастыг эрттирерин дааскан 29.04.2019 Тываның Баштыңы май байырлалдарын организастыг эрттирерин дааскан

Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол май байырлалдарын организастыг эрттирерин хандырар даалганы берген. Ажылчы чон 10 хонук дыштаныр.

Кызылдың төп кудумчуларынга Ажыл-ишчи кижилерниң фоточуруктарын азар 29.04.2019 Кызылдың төп кудумчуларынга Ажыл-ишчи кижилерниң фоточуруктарын азар

Апрель 27-ге чедир, Кызылдың төп кудумчуларында Социалистиг күш-ажылдың маадырларының, алдар-аттыг ажылдакчыларның, бүдүрүлгелерниң тергииннериниң, чурттакчылыг черлерниң хүндүлүг хамаатыларының фоточуруктарын аскан.

Тывада соңгулда системазының 25 чылын демдеглээн 26.04.2019 Тывада соңгулда системазының 25 чылын демдеглээн

Четвергде, Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол Москвага албан ажылындан келген дораан, республиканың соңгулда системазының 25 чыл болганынга тураскааткан байырлыг хуралга киришкен.

Кызылдың президентиниң кадет училищезинче чыылда эгелээн. Документилер дужаарының сөөлгү хүнү - май 31 26.04.2019 Кызылдың президентиниң кадет училищезинче чыылда эгелээн. Документилер дужаарының сөөлгү хүнү - май 31

Кызылдың президентиниң кадет училищези кадет училищезинче кирер күзелдиг кандидаттарның ада-иезинден (хоойлу езугаар төлээлеринден) документилерни апрель 15-тен май 31-ге чедир хүлээрин, kzpku.mil.ru сайтыда дыңнаткан.

2019 чылда “Чуртталга болгаш хоорай хүрээлели” национал төлевилелдиң составынче таарымчалыг хоорай хүрээлелин хевирлээр мурнады боттандырар төлевилелди киирген 25.04.2019 2019 чылда “Чуртталга болгаш хоорай хүрээлели” национал төлевилелдиң составынче таарымчалыг хоорай хүрээлелин хевирлээр мурнады боттандырар төлевилелди киирген

Тыва Республиканың Чазааның №398 доктаалы-биле “2018-2022 чылдарда хоорай хүрээлелин хевирлээри” регионнуң күрүне программазын бадылаан.

Тывада өртке удур онза чурумну май 21-ге чедир узаткан 25.04.2019 Тывада өртке удур онза чурумну май 21-ге чедир узаткан

Тыва Республиканың Бойдус яамызының арга-арыг камгалап-хайгаарар килдизиниң начальниги Михаил Середкин, республика яамызы доктаалдың төлевилелин ажылдап кылгаш регион чазаанче киирген деп, TMG-ге дыңнаткан.

Тывада бир бөрүнү узуткааны дээш аңчы кижиге дөрт муң рубльди бээр 24.04.2019 Тывада бир бөрүнү узуткааны дээш аңчы кижиге дөрт муң рубльди бээр
Тываның Бойдус курлавырлары болгаш экология яамызы бир бөрүнү узуткааны дээш дөрт муң рубльди бээрин Контактыда албан езузунуң арынында дыңнаткан.

Тываның Баштыңы майның дыштаныр хонуктарында чажыт арага садып турарлар-биле демиселди күштелдирерин негээн 24.04.2019 Тываның Баштыңы майның дыштаныр хонуктарында чажыт арага садып турарлар-биле демиселди күштелдирерин негээн

Эрткен неделяда Тывага 2,8 муң литр чажыт арага продукциязын садыг-саарылгадан хавырган. Регионнуң айыыл чок чорук департаментизиниң медээзи-биле алырга, чедери берге Тожу кожууннуң оруунга кандыг-даа документилер чокка арага сөөрткен 4 микроавтобусту туткан.

Тываның Бии-Хем кожууну республиканың аът чарыжынга тергиидээн 23.04.2019 Тываның Бии-Хем кожууну республиканың аът чарыжынга тергиидээн

Республиканың 26-гы аът чарыжы Чөөн-Хемчик кожууннуң Чадаана хоорайның чоогунга болуп эрткен. Тываның аңгы-аңгы кожууннарындан 400 ажыг чүрүрүктерни аңаа салган.

Тываның Баштыңы республиканың чурттакчыларынга от-биле оваарымчалыг болурунче кыйгырган 23.04.2019 Тываның Баштыңы республиканың чурттакчыларынга от-биле оваарымчалыг болурунче кыйгырган

Тывада бүрүткеттинген 18 хову өрттериниң 14-үнде кижилер буруулуг. РФ-тиң ОБЯ республикада эргелели регион баштыңы Шолбан Кара-оолга ооң дугайында илеткээн.

Тываның социал-экономиктиг хөгжүлдезин шапкынчыдар комплекстиг план-биле ажыл уламчылавышаан 23.04.2019 Тываның социал-экономиктиг хөгжүлдезин шапкынчыдар комплекстиг план-биле ажыл уламчылавышаан

Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол республиканың социал-экономиктиг шапкын хөгжүлдезиниң комплекстиг планының төлевилелин белеткээри адакталганын дамчыткан.

Тыва Республиканың Аныяктар Чазааның VI составын хевирлээри-биле конкурсту чарлаан 22.04.2019 Тыва Республиканың Аныяктар Чазааның VI составын хевирлээри-биле конкурсту чарлаан

Тыва Республиканың Баштыңының Администрациязының база Тыва Республиканың Чазак Аппарадының Аныяктар болгаш КХО херектериниң талазы-биле департаментизи Тыва Республиканың Аныяктар Чазааның VI составын хевирлээр дээш, конкурсту чарлаан.

Бо чылын Тываның Кадык камгалал яамызы 2500 хире уругну санаторлуг-курорт организацияларынга дыштандырар 20.04.2019 Бо чылын Тываның Кадык камгалал яамызы 2500 хире уругну санаторлуг-курорт организацияларынга дыштандырар

Бо чылдың май 1-ден ноябрь 15-ке чедир, диспансер учедунда хоочураан аарыгларлыг 900 ажыг уругну Хакас Республика биле Красноярск крайның санаторлуг-курорт организацияларынче аъткарар.

Тываның Тудуг яамызы аварийлиг чуртталга бажыңнарындан хамаатыларны көжүрер программа чорудуунуң дугайында 20.04.2019 Тываның Тудуг яамызы аварийлиг чуртталга бажыңнарындан хамаатыларны көжүрер программа чорудуунуң дугайында
2013-2017 чылдарда аварийлиг чуртталга бажыңнарындан хамаатыларны өскээр көжүрер программа херек кырында, апрель 19-туң байдалы-биле, 50 хуу күүсеттинген.

Тываның Баштыңы уруглар садтары биле школалар тудуун эң чугула киирер объектилер деп айыткан 19.04.2019 Тываның Баштыңы уруглар садтары биле школалар тудуун эң чугула киирер объектилер деп айыткан

«Бо чылын тудуг сезону чымыштыг-ла болур боор. “Өөредилге хөгжүлдези” күрүне программазы-биле, чүгле уруглар садарынга безин 800 ажыг олутту тудуп, немей ажыдары көрдүнген.

Тывада республика баштыңының чанында демография талазы-биле чөвүлел бодунуң ажылын эгелээн 19.04.2019 Тывада республика баштыңының чанында демография талазы-биле чөвүлел бодунуң ажылын эгелээн

Мартта тургустунган Тываның Баштыңының чанында Демография политиказының талазы-биле чөвүлелдиң бирги хуралында, регионда демография болгаш миграция байдалының дугайында айтырыгны сайгарып чугаалашкан.

Тыва биле Моол Халхин-Гол тулчуушкунунга тиилелгениң 80 чылынга тураскааткан делгелгени кылыр 18.04.2019 Тыва биле Моол Халхин-Гол тулчуушкунунга тиилелгениң 80 чылынга тураскааткан делгелгени кылыр

Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оолдуң Ада-чурттуң Улуг дайынынга Тиилелгениң 74 чылынга тураскааткан хемчеглер планы-биле делгелгени кады организастаар дээн саналын моол тала хүлээп алган.

Тываның биче комплектилиг школаларынга көжүп чоруур лабораторияларны ажыглаар 18.04.2019 Тываның биче комплектилиг школаларынга көжүп чоруур лабораторияларны ажыглаар

Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол регионнуң Өөредилге яамызының профильдиг кабинеттер чок школаларга физика, химия база биологияның көжүп чоруур лабораторияларын тургузар дугайында саналын деткээн.

Тывада чаа одалга сезонунга белеткел эгелээн 17.04.2019 Тывада чаа одалга сезонунга белеткел эгелээн

Одалга сезону бир ай болгаш доостур-даа болза, Тываның эрге-чагыргазы дараазында компанияга белеткелди эгелээн.

Тыва чурагайлыг теледамчыдылгаже шилчииринге белеткенип турар 17.04.2019 Тыва чурагайлыг теледамчыдылгаже шилчииринге белеткенип турар

Амгы үеде республиканың чурттакчылыг черлериниң 99,17 хуузу чурагайлыг теледамчыдылганы көрүп турар.

Тываның Чазаанга часкы тарылга ажылдарын сайгарып чугаалашкан 16.04.2019 Тываның Чазаанга часкы тарылга ажылдарын сайгарып чугаалашкан

Республика Баштыңы Шолбан Кара-оол ийи кол айтырыгже онза кичээнгейни углаарын чер ажылдыгларга айыткан.

Тывада мал оолдаашкыны уламчылавышаан 16.04.2019 Тывада мал оолдаашкыны уламчылавышаан

Бо хүнге чедир шээр малдың 399229 баш чаш төлүн камгалап алган, азы төрүүр малдың 74 хуузу оолдапкан (неделяда – 67 444 баш чаш төл немешкен):

Тываның Баштыңы шөлдерге кургаг оът-сиген өрттеткен дээш харыысалга барын сагындырган 16.04.2019 Тываның Баштыңы шөлдерге кургаг оът-сиген өрттеткен дээш харыысалга барын сагындырган

Тывада өрт айыылының үези эгелээнден бээр 3 арга-арыг өрттери болган. Өрт өскээн дораан-на оларны өжүргенин арга-арыг камгалалы дыңнаткан.

Тывада девискээрлерни чаагайжыдар часкы субботниктер эгелээн 16.04.2019 Тывада девискээрлерни чаагайжыдар часкы субботниктер эгелээн

Тывада девискээрлерни чаагайжыдып, арыглап аштаар чаңчыл болу берген субботниктер бо удаада суурлар кудумчулары база шөлдер-биле кызыгаарлаттынмас.

Тываның Баштыңы регион чазааның кежигүннеринге РФ-тиң премьер-министриниң даалгаларынга хамаарыштыр ажылды шапкынчыдар даалганы берген 16.04.2019 Тываның Баштыңы регион чазааның кежигүннеринге РФ-тиң премьер-министриниң даалгаларынга хамаарыштыр ажылды шапкынчыдар даалганы берген

2025 чылга чедир Тыва Республиканың социал-экономиктиг хөгжүлдезин дүргедедириниң комплекстиг хемчеглерин ажылдап кылыр айтырыг - хүннүң чугула айтырыы болуп артпышаан.

"Енисей Сибири" деп 32 инвестиция төлевилелдериниң 10-у Тывага хамааржыр 16.04.2019 "Енисей Сибири" деп 32 инвестиция төлевилелдериниң 10-у Тывага хамааржыр

Россияның премьер-министри Дмитрий Медведевтиң ат салганы “Енисей Сибири” комплекстиг инвестиция төлевилелдериниң (КИТ) үш хире кезии Тываның төлевилелдери болур.

Республика чазааның даргазының оралакчызында Валентин Енданны томуйлаан 15.04.2019 Республика чазааның даргазының оралакчызында Валентин Енданны томуйлаан
Валентин Ендан агроүлетпүр комплекизиниң хөгжүлдези дээш харыылаар. Тываның көдээ ажыл-агый сайыдынга ажылдап чораан, амгы үеде Кызыл кожууннуң удуртукчузу Валентин Ендан республика чазааның даргазының оралакчызынга томуйлаткан.

Тыва Бүгү-российжи чон чизезинге белеткелди эгелээн 15.04.2019 Тыва Бүгү-российжи чон чизезинге белеткелди эгелээн

2020 чылда эртер Бүгү-российжи чон чизезинге Тыва белеткенип эгелээн.

Тыва Республиканың девискээринге өртке удур онза чурумну киирериниң дугайында 11.04.2019 Тыва Республиканың девискээринге өртке удур онза чурумну киирериниң дугайында

1994 чылдың декабрь 21-де «Өртке удур айыыл чок чорук дугайында» №69-ФХ федералдыг хоойлу, Россия Федерациязының Чазааның 2012 чылдың апрель 25-те № 390 доктаалы-биле

Тывада май байырлалының бүдүүзүнде чорудар террорга удур айыыл чок чоруктуң немелде хемчеглерин чугаалашкан 11.04.2019 Тывада май байырлалының бүдүүзүнде чорудар террорга удур айыыл чок чоруктуң немелде хемчеглерин чугаалашкан

Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол чоннуң калбак байырлалдарының бүдүүзүнде регионнуң террорга удур комиссия хуралын эрттирген.

Виктор Глухов: Тываның Баштыңының демир-орук-биле холбашкан бүгү-ле күжениишкиннерин республиканың парламентизи деткиир 10.04.2019 Виктор Глухов: Тываның Баштыңының демир-орук-биле холбашкан бүгү-ле күжениишкиннерин республиканың парламентизи деткиир

Демир-орук тудуунуң айтырыы республиканың парламентизинге чугула айтырыг болур болгаш, Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оолдуң ук төлевилелди боттандырар талазы-биле бүгү-ле күжениишкиннерин деткииринге белен деп, Тываның Дээди Хуралының депутады Виктор Глухов чугаалаан.

Тываже демир-орукту тудар дугайында организастыг хурал Абаканга болуп эрткен 09.04.2019 Тываже демир-орукту тудар дугайында организастыг хурал Абаканга болуп эрткен

Элээн каш стратегтиг транспорт төлевилелдериниң эң колу – Курагино-Кызыл демир-оруун тудар төлевилелди боттандырарының чорудуун чугаалашкан хурал Красноярскиниң демир-оруунуң Абакан регионунда офизинге болуп эрткен.

Тываның мал ажыл-агыйларында мал оолдаашкыны кидин-түлүк 09.04.2019 Тываның мал ажыл-агыйларында мал оолдаашкыны кидин-түлүк

ТР-ниң Көдээ ажыл-агый болгаш аъш-чем яамызы республика баштыңы Шолбан Кара-оолга мал оолдаашкынының кампаниязы кайы хире чоруп турарын илеткээн.

Тыва чурагайлыг телерадиодамчыдылгаже шилчииринге белеткенип турар 09.04.2019 Тыва чурагайлыг телерадиодамчыдылгаже шилчииринге белеткенип турар

Тывада муң ажыг өг-бүлеге чурагайлыг телерадиодамчыдылгаже коштунар дериг-херексел садып алырынга дуза херек.

Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол «Национал төлевилелдер – боттаныышкын чадазында» шуулганга киришкен 08.04.2019 Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол «Национал төлевилелдер – боттаныышкын чадазында» шуулганга киришкен

Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол Россияның Чазааның даргазы Дмитрий Медведевтиң удуртулгазы-биле эрткен «Национал төлевилелдер – боттаныышкын чадазы» шуулганга киришкен.

Тываның Баштыңы РФ-тиң чырыдыышкын сайыды-биле республикага чаа школалар тудар айтырыгны чугаалашкан 08.04.2019 Тываның Баштыңы РФ-тиң чырыдыышкын сайыды-биле республикага чаа школалар тудар айтырыгны чугаалашкан

Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол бодунуң блогунда, апрель 4-6 хүннеринде Россияның Чазааның даргазы Дмитрий Медведевтиң удуртулгазы-биле эрткен «Национал төлевилелдер – боттаныышкын чадазы» шуулган үезинде, РФ-тиң чырыдыышкын сайыды Ольга Васильева-биле Тывага чаа школалар тудар айтырыгны чугаалашканын бижээн.

РФ-тиң Чазааның даргазы Дмитрий Медведевке эрткен хуралдың түңнелдеринге хамаарыштыр хөделиишкиннерни дүрген ажылдап кылыр даалганы Тываның Баштыңы чазакка берген 05.04.2019 РФ-тиң Чазааның даргазы Дмитрий Медведевке эрткен хуралдың түңнелдеринге хамаарыштыр хөделиишкиннерни дүрген ажылдап кылыр даалганы Тываның Баштыңы чазакка берген

Эрткен неделя республиканың чаа сайзыралынче угланган төөгүлүг үе болган.

Тываның Баштыңы СФУ-де Шериг өөредилге төвүнүң студентилери-биле ужурашкан 05.04.2019 Тываның Баштыңы СФУ-де Шериг өөредилге төвүнүң студентилери-биле ужурашкан

Красноярскиниң экономиктиг форумунуң бүдүүзүнде, март 28-те, Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол Красноярскиниң дээди өөредилге черлеринде өөренип турар республиканың студентилери-биле ужурашкан.

Тываның эрге-чагырга органнарынга стажировкалаар эрге дээш аныяк специалистерге ээлчеглиг конкурсту эрттирген 05.04.2019 Тываның эрге-чагырга органнарынга стажировкалаар эрге дээш аныяк специалистерге ээлчеглиг конкурсту эрттирген

Тываның эрге-чагыргазы күрүне албанынга ажылдаар күзелдиг доозукчулар ортузунга конкурсту чылдың-на эрттирип турар.

«БелАЗ» беларусь холдинг аар техника хандырар сервис төвүн Тывага ажыдар 04.04.2019 «БелАЗ» беларусь холдинг аар техника хандырар сервис төвүн Тывага ажыдар

Тываның Чазаа Красноярскиниң экономиктиг шуулганының үезинде, ХКД чурттарында карьер техниказын бүдүрүп турар кара чаңгыс дилер - «БелАЗ» белорусь холдингиниң «Красноярск-БелазСервис» компаниязы-биле кады ажылдажылга дугуржулгазында атты салганнар.

Кызыл - Курагино демир-оруун тудар төлевилел Тываның хөгжүлдезинде чаа үе-чада болур 03.04.2019 Кызыл - Курагино демир-оруун тудар төлевилел Тываның хөгжүлдезинде чаа үе-чада болур

Шолбан Кара-оол "ВКонтакте" социал четкиде бодунуң арынында, Кызыл-Курагино демир-оруун тудар талазы-биле төлевилел Тываның хөгжүлдезинге чаа арынны ажыдарын бижээн.

Красноярскиге Тываның Баштыңы «РИА Новости» информация агентилелинге интервьюну берген 02.04.2019 Красноярскиге Тываның Баштыңы «РИА Новости» информация агентилелинге интервьюну берген

Россияның экономиктиг хөгжүлдезинге улуг үлүгнү киирип болур республика Тываны түреңги регион деп санаары шын эвес, чурттуң өске регионнары-биле деңнээрде эгеги негелделерни деңнештирери чугула деп, Шолбан Кара-оол чугаалаан.

КЭФ-2019 авиация талазы-биле нацтөлевилелди тургузарын саналдаан 01.04.2019 КЭФ-2019 авиация талазы-биле нацтөлевилелди тургузарын саналдаан

КРАСНОЯРСК, март 30, ФедералПресс. Красноярскиниң экономиктиг шуулганының үезинде, «Сибирь дугуржулгазы» регионнар ассоциациязының чөвүлел хуралы болуп эрткен.

"Сибирь дугуржулгазы" ассоциацияның дараазында хуралы Тывага болур 01.04.2019 "Сибирь дугуржулгазы" ассоциацияның дараазында хуралы Тывага болур

Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол Красноярскиниң экономиктиг шуулган үезинде «Сибирь дугуржулгазы» регоннар аразының ассоциация чөвүлелиниң хуралын даргалап эрттирген.

Тываның социал-экономиктиг хөгжүлде айтырыгларының талазы-биле хуралда Д.Медведевтиң эге сөзү 28.03.2019 Тываның социал-экономиктиг хөгжүлде айтырыгларының талазы-биле хуралда Д.Медведевтиң эге сөзү

Россияның Чазааның даргазы Дмитрий Медведев март 27-де Тываның социал-экономиктиг хөгжүлдезиниң талазы-биле хуралды эрттирген.

Россияның Чазаа республиканың социал-экономиктиг хөгжүлде талазы-биле Тываның Баштыңының саналдарын деткээн 28.03.2019 Россияның Чазаа республиканың социал-экономиктиг хөгжүлде талазы-биле Тываның Баштыңының саналдарын деткээн

Март 27-де Россияның Чазааның даргазы Дмитрий Медведевке эрткен республиканың социал-экономиктиг хөгжүлде айтырыгларын сайгарган хуралды Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол төөгүлүг түңнелдерлиг болган деп демдеглеп онзалаан.

«Сибирь дугуржулгазы» хөмүр-даш хүлү-биле долган шыгжамырларны шиитпирлээрин саналдаан 27.03.2019 «Сибирь дугуржулгазы» хөмүр-даш хүлү-биле долган шыгжамырларны шиитпирлээрин саналдаан

«Сибирь дугуржулгазы» регионнар аразының ассоциациязы (МАСС) чуртта хөмүр-даш хүлү-биле долган шыгжамырларга хамаарыштыр нормативтиг-эрге-хоойлу баазазын тургузарын саналдаан.

«Сибирь дугуржулгазы» биче авиацияга Сибирьниң маршрут четкизи төлевилелди таныштырар 27.03.2019 «Сибирь дугуржулгазы» биче авиацияга Сибирьниң маршрут четкизи төлевилелди таныштырар

«Сибирь дугуржулгазы» регионнар аразының ассоциациязы (МАСС) регион база биче авиацияны ажыглаар Сибирьниң авиамаршрут четкизин тургузар төлевилелди таныштырар.

Тываның Дээди Хуралы республиканың садыг-үлетпүр палатазының дугайында хоойлу төлевилелиниң бирги номчулгазын хүлээп алган 26.03.2019 Тываның Дээди Хуралы республиканың садыг-үлетпүр палатазының дугайында хоойлу төлевилелиниң бирги номчулгазын хүлээп алган
Тыва Республиканың Баштыңының Айыткалын күүседири-биле, Тыва Республиканың Экономика яамызы документини киирген.

Тывада хөй ажы-төлдүг хамаатыларга ажылчын олуттар тургусканы дээш субсидияларны бээр 26.03.2019 Тывада хөй ажы-төлдүг хамаатыларга ажылчын олуттар тургусканы дээш субсидияларны бээр

Тываның эрге-чагыргазы хөй ажы-төлдүг кижилерге ажылчын олуттарны аңгылаан сайгарлыкчыларга болгаш организацияларга субсидиялары тыпсыр.

Тыва 2019 чылда уругларның организастыг дыштанылгазынче 2,8 хуу хөй кижини хаара тудар 26.03.2019 Тыва 2019 чылда уругларның организастыг дыштанылгазынче 2,8 хуу хөй кижини хаара тудар
Тывада 60 муң ажыг школачыларның 22 муң хирези чайгы лагерьлерге дыштаныр.

Тыва «ITM Mongolia 2019» делегейниң ХХ туризм делгелгезинге киржир 25.03.2019 Тыва «ITM Mongolia 2019» делегейниң ХХ туризм делгелгезинге киржир

Тыва Республика кызыгаар аразының база регионнар аразында туризмни хөгжүдери-биле, 2019 чылдың март 29-31 хүннеринде, Моолдуң Улан-Батор хоорайда «Мишээл Экспоцентр» делегейниң делгелге төвүнге болуп эртер «ITM Mongolia 2019» ХХ делегейниң туризм делгелгезинге ийиги удаа киржир.

Тываның Баштыңы республиканың социал-экономиктиг хөгжүлде планының талазы-биле хуралдың белеткелинде 22.03.2019 Тываның Баштыңы республиканың социал-экономиктиг хөгжүлде планының талазы-биле хуралдың белеткелинде

Бо чоокку үеде РФ-тиң Чазаа Тываның социал-экономиктиг хөгжүлде айтырыгларының талазы-биле аңгы хуралды эрттирер.

Тывада балык курлавырларын тударынга хөй-ниити сайгарылгазы эгелээн 22.03.2019 Тывада балык курлавырларын тударынга хөй-ниити сайгарылгазы эгелээн

2020 чылда Тывада сугнуң биологтуг курлавырларын тудуп болурунуң ниити хемчээлинге сайгарылга эгелээн.

Тываны хөгжүдер айтырыгларлыг хуралды Москвада белеткеп эгелээн 21.03.2019 Тываны хөгжүдер айтырыгларлыг хуралды Москвада белеткеп эгелээн

Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол ажыл-албан аайы-биле Москвада чеде берген. Сургакчылаашкын үезинде, РФ-тиң чазааның аппарады-биле Тываның социал-экономиктиг хөгжүлде айтырыгларын чугаалажып, ону дараазында хуралдың хүн чурумунче киирерин дугуржур планныг.

Тываның Кадык камгалал яамызы: шупту поликлиникаларга хумагалыг чорукту чедип алыр 21.03.2019 Тываның Кадык камгалал яамызы: шупту поликлиникаларга хумагалыг чорукту чедип алыр

2016 чылдан Тывада «Поликлиника регистратурадан эгелээр» база «Хумагалыг поликлиника» төлевилелдерни боттандырып эгелээн.

Росөөредилге хайгааралы ЕГЭ (ЧКШ) эрттирериниң чаа технологиязын шенээр регионнар санында Тываны база киирген 20.03.2019 Росөөредилге хайгааралы ЕГЭ (ЧКШ) эрттирериниң чаа технологиязын шенээр регионнар санында Тываны база киирген

Өөредилге болгаш эртем адырында хайгаарал талазы-биле федералдыг албан, март 15-те, шылгалдалар эрттирер пунктуларга ЧКШ материалдарының бүрүн комплектизин парлааш, «Интернет» четкизи-биле оларны дамчыдарының технологиязын шенеп көрген.

Тывада Каа-Хем суурнуң чырык хандырылгазын экижидер төлевилел күүселдези эгелээн 20.03.2019 Тывада Каа-Хем суурнуң чырык хандырылгазын экижидер төлевилел күүселдези эгелээн

Март 19-те, Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол «Росчетки» ЭАН компания бөлүүнде «Сибирьниң МРСК» ЭАН-ның чиңгине директорунуң оралакчызы Павел Акилин-биле ажыл-агыйжы ужуражылганы кылган.

Тывада тус чер бүдүрүкчүлериниң эттээн алгы-кежинден даараан национал хеп болгаш эдилелдерниң «Алдын дүк» мөөрейин чарлаан 19.03.2019 Тывада тус чер бүдүрүкчүлериниң эттээн алгы-кежинден даараан национал хеп болгаш эдилелдерниң «Алдын дүк» мөөрейин чарлаан

Тус чер бүдүрүкчүлериниң эттээн алгы-кежинден национал болгаш хүннүң кедер хепти база эдилелдерни калбаа-биле даарап, кедерин суртаалдаар дээш, Тыва Республиканың Экономика яамызы «Алдын дүк» республика мөөрейин 2019 чылдың март 11-ден сентябрь 30-ге чедир эрттирериниң дүрүмүн ажылдап кылган.

«Тыва Республикада кадык чемненилге» төлевилел боттаныышкыны-биле Кызыл хоорайга сүт кухнязын ажыдар 19.03.2019 «Тыва Республикада кадык чемненилге» төлевилел боттаныышкыны-биле Кызыл хоорайга сүт кухнязын ажыдар

Чаа төрүттүнген чаш уругну бирги чылында хоолулуг чем-биле чемгерери эң кол.

Тываның эрге-чагыргазы корум-чурум үрээшкиннеринге удур организастыг ажылдарны көвүдедир 18.03.2019 Тываның эрге-чагыргазы корум-чурум үрээшкиннеринге удур организастыг ажылдарны көвүдедир

Корум-чурум үрээшкиннеринге удур профилактика ажылдарын организастыг, доктаамал чорудары кем-херек үүлгедииниң хемчээлин кызырарынга улуг рольдуг.

Тываның девискээринде уругларның айыыл чок айын марттың 15-тен чарлаан 18.03.2019 Тываның девискээринде уругларның айыыл чок айын марттың 15-тен чарлаан

Тыва Республиканың Чазаанда Назы четпээннер херектери болгаш оларның эргелерин камгалаар ведомстволар аразының комиссиязының доктаалы-биле, 2019 чылдың март 15-тен апрель 15-ке чедир,

Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол республиканың судьялар коллегиязының хуралынга киришкен 15.03.2019 Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол республиканың судьялар коллегиязының хуралынга киришкен

Чазак даргазы бодунуң чугаазында кем-херек үүлгедиишкини-биле демиселде судьдялар ниитилежилгезиниң чугула ажылдарын айыткан.

Тываның орук-транспорт сайыды Улуг-Хемни кежир улуг көвүрүгнү эде чаартыр ажылдарны хынаан 15.03.2019 Тываның орук-транспорт сайыды Улуг-Хемни кежир улуг көвүрүгнү эде чаартыр ажылдарны хынаан

«Восток» КХН тудуг организациязы ажылды айыттынган хуусаазында доозар дээш, дүн-хүн дивейн ажылдап турар.

2019 чылдың часкы база күскү үелеринде Тываның арга-арыгларынга бооп болур өрт айыылының баш бурунгаар медээзин берген 14.03.2019 2019 чылдың часкы база күскү үелеринде Тываның арга-арыгларынга бооп болур өрт айыылының баш бурунгаар медээзин берген

«Март база апрельде бойдуска база арга-арыглыг черлерге бооп болур өрттер дыңнадыында Сибирьниң барык бүгү девискээрлери кирген. Сибирь мониторингизиниң медээзи-биле алырга, Тываның төп болгаш мурнуу кожууннары эң айыылдыг зонада.

Тывада социал угланыышкынныг КХО-ларны шимчевес өнчү-биле деткиир 14.03.2019 Тывада социал угланыышкынныг КХО-ларны шимчевес өнчү-биле деткиир

Тывада социал угланыышкынныг коммерцияга хамаарышпас организациялар ажыглаар азы үр хуусаада хөлезилээр кылдыр берип болур күрүне өнчүзүнүң даңзызын тургузуп турар.

Тываның эрге-чагыргазы «Ажыл-агыйжы Россия»-биле кады ажылдажылга дугайында дугуржулгага атты салыр 13.03.2019 Тываның эрге-чагыргазы «Ажыл-агыйжы Россия»-биле кады ажылдажылга дугайында дугуржулгага атты салыр

Тываның Чазаа «Ажыл-агыйжы Россия» хөй-ниити организациязы-биле кады ажылдаар дугайында дугуржулга төлевилелин чүүлдүг деп көрген.

Тываның Чазаа төлевилел ажыл-чорудулгазын организастаарының дүрүмүн бадылаан 13.03.2019 Тываның Чазаа төлевилел ажыл-чорудулгазын организастаарының дүрүмүн бадылаан

Регион чазааның ажылының чаа хевири – төлевилел офизин таарыштырган бирги документини Тывада хүлээп алган.

РФ-тиң Чазааның даргазы Тываның хөгжүлдезиниң талазы-биле хурал эрттирер дээн Шолбан Кара-оолдуң саналын деткээн 13.03.2019 РФ-тиң Чазааның даргазы Тываның хөгжүлдезиниң талазы-биле хурал эрттирер дээн Шолбан Кара-оолдуң саналын деткээн

Россия Чазааның даргазы Дмитрий Медведев Тываның баштыңы Шолбан Кара-оолдуң республиканы хөгжүдер талазы-биле немелде хемчеглерни сайгарган аңгы хуралды ооң удуртулгазы-биле эрттирер дугайында саналын деткээн.

Тывада даргалар өрээлдеринге видеорегистраторларны салыр 13.03.2019 Тывада даргалар өрээлдеринге видеорегистраторларны салыр

Тывада даргаларның хүн бүрүде ажылын онлайн чурум-биле хынаар кылдыр, оларның ажылдаар черлеринге видеохайгаарал системаларын салыр.

Тываның Баштыңы хөй-ниитиниң кичээнгейин наркобизнесче элээдилерни хаара туткан таварылгаларже углаан 12.03.2019 Тываның Баштыңы хөй-ниитиниң кичээнгейин наркобизнесче элээдилерни хаара туткан таварылгаларже углаан

Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол албаарадыр бүдүмелдер садарынче элээдилерни хаара тудуп турар таварылгаларны онза хайгааралга алырын демдеглээн.

Тываның чедери берге черлеринде одаар бажыңнарда чурттап турар хамаатыларга кадыг одаар чүүл сөөртүп алганының чарыгдалдарын эгидер дугайында 12.03.2019 Тываның чедери берге черлеринде одаар бажыңнарда чурттап турар хамаатыларга кадыг одаар чүүл сөөртүп алганының чарыгдалдарын эгидер дугайында

Тыва Республиканың Баштыңының республика девискээринде чурттакчылыг черлерде хөмүр-даш өртээн чиигедир дээн даалгазын күүседири-биле,

Тывада Алтайның Национал шии театрының артистери аалдап келген 12.03.2019 Тывада Алтайның Национал шии театрының артистери аалдап келген

П. Кучияк аттыг Алтайның Национал шии театры Тываның найысылалында аалдап чедип келген.

2019 чылда социал угланыышкынныг коммерцияга хамаарышпас организацияларга Тыва Республиканың республика бюджединден субсидия бээринге республика конкурузун эрттирер дугайында 12.03.2019 2019 чылда социал угланыышкынныг коммерцияга хамаарышпас организацияларга Тыва Республиканың республика бюджединден субсидия бээринге республика конкурузун эрттирер дугайында

Тыва Республиканың Чазааның 2015 чылдың май 8-те, «Тыва Республиканың девискээринде социал угланыышкынныг коммерцияга хамаарышпас организацияларга деткимче бээрин организастаар хемчеглер дугайында» № 204-р айтыышкыны езугаар,

Тываның Баштыңы мал ажыл-агыйларын суг-биле хандырар даалганы берген 11.03.2019 Тываның Баштыңы мал ажыл-агыйларын суг-биле хандырар даалганы берген

Хар эвээш база час эрте дүшкени-биле Тываның малчыннары сугга бергежидип болур. Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол бөгүн эрттирген аппарат хуралында, чавызааш черлерде хар эрип каанындан, а хемнер, сугларның доштары ам-даа эривээнинден, малга суг айтырыы бергедеп болурун чугаалаан.

Тываның Чазаа корум-чурум үрээшкиннеринге удур ажылды экижиткен муниципалитеттерге акша шаңналын бээр 11.03.2019 Тываның Чазаа корум-чурум үрээшкиннеринге удур ажылды экижиткен муниципалитеттерге акша шаңналын бээр

Тываның Чазаа корум-чурум үрээшкиннеринге удур профилактика ажылын күштелдирип, муниципалитеттерниң ажыл-чорудулгазының шынарын бедидер сорулга-биле, республика бюджединден субсидия тыпсырының дүрүмүн бадылаан.

Тываның чазак-чагыргазы көдээ бизнеске техника садып алырынга чиигелделиг чээли бээр төлевилелди кады боттандырарын Россельхозбанкыга сүмелээн 11.03.2019 Тываның чазак-чагыргазы көдээ бизнеске техника садып алырынга чиигелделиг чээли бээр төлевилелди кады боттандырарын Россельхозбанкыга сүмелээн

Тываның Чазаа биле Россельхозбанк республиканың көдээ ажыл-агый бүдүрүкчүлеринге чиигелделиг чээли шугумун кады тургузарын дугурушкан.

Тываның Баштыңы Бүгү-делегейниң херээженнер хүнүнде күрүне шаңналдарын тывыскан 10.03.2019 Тываның Баштыңы Бүгү-делегейниң херээженнер хүнүнде күрүне шаңналдарын тывыскан

Март 7-де В. Көк-оол аттыг национал хөгжүм-шии театрынга Бүгү-делегейниң херээженнер хүнү Март 8-ке тураскааткан байырлыг хурал болуп эрткен. 

Тываның көдээ школаларынга чурагайлыг болгаш гуманитарлыг угланыышкынныг «Өзүлдениң точкалары» өөредилге төптерин ажыдар 07.03.2019 Тываның көдээ школаларынга чурагайлыг болгаш гуманитарлыг угланыышкынныг «Өзүлдениң точкалары» өөредилге төптерин ажыдар

2019 база 2024 чылдарда, Тыва Республиканың девискээринде 17 мунициапалдыг тургузугларның көдээ суурларында болгаш биче хоорайларында ниити өөредилге организацияларынга чурагайлыг болгаш гуманитарлыг угланыышкынныг 100 хире өөредилге төвүн ажыдары планнаттынган.

XXIX бүгү-делегей кышкы Универсиадазы-2019 (Красноярск) хемчеглеринге "Тува Джаз Бэнд" киржир 07.03.2019 XXIX бүгү-делегей кышкы Универсиадазы-2019 (Красноярск) хемчеглеринге "Тува Джаз Бэнд" киржир

XXIX бүгү-делегей кышкы Универсиадазы-2019-туң март 7, 8 база 9 хүннеринде эртер хемчеглеринге киржир дээш, Тыва джаз коллективи Красноярск крайже аъттаныпкан.

Тывада авиация эскадрильязы марттың ортан үезинде баштайгы ужудуушкуннарын эгелээр 06.03.2019 Тывада авиация эскадрильязы марттың ортан үезинде баштайгы ужудуушкуннарын эгелээр

Төп шериг округунуң транспорт полугунуң Кызылда авиация эскадрильязы март 1-де ажылдап эгелээн.

Тываның Баштыңы биле Россияның спорт сайыды Каа-Хем суурда спортчу-культура төвүнүң тудуун доозарының ажылдарын дугурушкан 06.03.2019 Тываның Баштыңы биле Россияның спорт сайыды Каа-Хем суурда спортчу-культура төвүнүң тудуун доозарының ажылдарын дугурушкан

Март 5-де, Россия Федерациязының Спорт яамызынга, ведомствонуң удуртукчузу Павел Колобков биле Тыва Республиканың Баштыңы Шолбан Кара-оол ажыл албан аайы-биле ужурашкан.

Тывада бүрүткеттинген кем-херектерниң саны кызырылган 06.03.2019 Тывада бүрүткеттинген кем-херектерниң саны кызырылган

Тывада 2018 чылдың январьга деңнээрге, бо чылдың ол үезинде бүрүткеттинген кем-херек үүлгедиишкини 20,5 хуу кызырылган.

Тываның Баштыңы дааранылга фабриказының коллективинге бүдүрүлгениң тургустунганындан бээр бир чылдааны-биле байырны чедирген 05.03.2019 Тываның Баштыңы дааранылга фабриказының коллективинге бүдүрүлгениң тургустунганындан бээр бир чылдааны-биле байырны чедирген

Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол социал четки таварыштыр «БТК групп» АН биле дааранылга фабриказының бир чылдааны-биле байырны чедирген.

Тываның ажыл-агыйларында хой база өшкү малдың баш саны чайга чедир чартык миллион башка көвүдээр 05.03.2019 Тываның ажыл-агыйларында хой база өшкү малдың баш саны чайга чедир чартык миллион башка көвүдээр
Тываның мал ажыл-агыйлары кышты хүр эртип, мал оолдаашкынынче кирген.

2019 чылда XXIX бүгү-делегей кышкы универсиадазының байырлыг ажыдыышкыны Красноярскыда болуп эрткен 04.03.2019 2019 чылда XXIX бүгү-делегей кышкы универсиадазының байырлыг ажыдыышкыны Красноярскыда болуп эрткен

Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол: «Енисей Сибири Универсиада кылдыр өскен! Россияның булуңнарындан болгаш бүгү делегейден муң-муң киржикчилер биле аалчыларын хүндүлээчел Красноярск сибирьжи чазык-чаагайы болгаш ажык сеткили-биле уткуп алган.

Тываның Баштыңы: ТШО транспорт полугунуң Авиация эскадрильязын Кызылда ажытканы - күчүлүг күрүневисти тудуп турарының база бир таваа 04.03.2019 Тываның Баштыңы: ТШО транспорт полугунуң Авиация эскадрильязын Кызылда ажытканы - күчүлүг күрүневисти тудуп турарының база бир таваа

Тывага авиация эскадрильязын тургузар ужурлуг Ан-26 транспорт самоледу-биле Ми-8АМТШ-В «Терминатор» транспорт-дайынчы вертолеттар техниказы Кызылда чедип келген.

Парламентиниң вице-спикери Ирина Самойленко: Тываның Баштыңының ядыы-түреңги чорукту ажып эртер талазы-биле программаны тургузар дээн саналын бүрүнү-биле деткип тур мен 01.03.2019 Парламентиниң вице-спикери Ирина Самойленко: Тываның Баштыңының ядыы-түреңги чорукту ажып эртер талазы-биле программаны тургузар дээн саналын бүрүнү-биле деткип тур мен

Чоннуң шыгжамырынга немелде хемчеглерни болгаш экономиктиг политиканы күштелдирер айтырыгларны сайгарган Тываның Чазааның болгаш Дээди Хуралдың каттышкан чөвүлел хуралының киржикчилери, февраль 26-д,а Тыва Республиканың Баштыңының илеткелинге хамаарыштыр боттарының бодалдарын илередип, айыттынган темаларны депутаттар-биле чугаалашкан.

Кара-Кыс Аракчаа Тывада ядыы чорукка этнопсихологтуг тайылбырны бээрин эртемденнерге сүмелээн 01.03.2019 Кара-Кыс Аракчаа Тывада ядыы чорукка этнопсихологтуг тайылбырны бээрин эртемденнерге сүмелээн

Чоннуң шыгжамырынга немелде хемчеглерни болгаш экономиктиг политиканы күштелдирер айтырыгларны сайгарган Тываның Чазааның болгаш Дээди Хуралының каттышкан чөвүлел хуралының киржикчилери,

Тывада ооң мурнунда олуруп чораан кижилерни амыдыралга ижиктиреринче хөй-ниитини хаара тудар 28.02.2019 Тывада ооң мурнунда олуруп чораан кижилерни амыдыралга ижиктиреринче хөй-ниитини хаара тудар

Тывада ооң мурнунда олуруп чораан кижилерни амыдыралга ижиктиреринче хөй-ниитини хаара тудар.

Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол: кижилерниң шыдалын шын өөренип көөр 27.02.2019 Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол: кижилерниң шыдалын шын өөренип көөр

Президентиниң айыткалын күүседир хемчеглер даңзызын Тываның чазак-чагыргазы ажылдап кылып эгелээн. Февраль 26-да, республика чазаа биле Дээди Хурал кады чоннуң шыгжамырынга база экономиктиг политиканы күштелдиреринге немелде хемчеглер дугайында айтырыглар талазы-биле хуралдаан.

Тывада өг-бүлелерни деткиир немелде хемчеглерни сайгарып чугаалашкан 27.02.2019 Тывада өг-бүлелерни деткиир немелде хемчеглерни сайгарып чугаалашкан

Тываның чазак-чагыргазы президентиниң айыткалын күүседир хемчеглер даңзызын ажылдап эгелээн.

Тываның Баштыңы Россия Президентизиниң Айыткалынга хамаарыштыр дарый ажылдаар даалганы берген 26.02.2019 Тываның Баштыңы Россия Президентизиниң Айыткалынга хамаарыштыр дарый ажылдаар даалганы берген

Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол, понедельникте аппарат хуралында, Россияның Президентизи Владимир Путинниң февраль 20-де кылган айыткалын күүседир сорулгаларны чугаалаан:

Тыва культураның төлээлери Бүгү-делегейниң кышкы универсиадазынга (Красноярск) киржир 26.02.2019 Тыва культураның төлээлери Бүгү-делегейниң кышкы универсиадазынга (Красноярск) киржир
Универсиаданың киржикчилери болгаш көрүкчүлери Тываның хөөмейжилерин дыңнап, тыва аъш-чемни амзап, улусчу ус-шеверлерниң чажыттарынга өөренир аргалыг.

«Чаңгыс суур – чаңгыс бүдүрүлге» губернатор төлевилелин 2018 чылда күүсеткениниң баш бурунгаар түңнелдери 25.02.2019 «Чаңгыс суур – чаңгыс бүдүрүлге» губернатор төлевилелин 2018 чылда күүсеткениниң баш бурунгаар түңнелдери

Тыва Республиканың Экономика яамызы «Чаңгыс суур – чаңгыс бүдүрүлге» губернатор төлевилелин 2018 чылда боттандырганының баш бурунгаар түңнелдерин үндүрген.

РФ-тиң Президентизиниң Айыткалының түңнелдери-биле: Тываның Баштыңы регионнуң хөгжүлдезинге бүгү талалыг сайгарылганы Россияның Чазаанга кылырын саналдаан 25.02.2019 РФ-тиң Президентизиниң Айыткалының түңнелдери-биле: Тываның Баштыңы регионнуң хөгжүлдезинге бүгү талалыг сайгарылганы Россияның Чазаанга кылырын саналдаан

Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол, президент Владимир Путинниң российжи өг-бүлелерниң чидиг айтырыынче угланган айыткалы амыдыралдың шынарын экижидеринге чаа идиглерни алыр ужурлуг деп, санаан.

Тыва Республиканың Баштыңы Ш. Кара-оолдуң Ада-чурт камгалакчызының хүнү-биле байыр чедириишкини 23.02.2019 Тыва Республиканың Баштыңы Ш. Кара-оолдуң Ада-чурт камгалакчызының хүнү-биле байыр чедириишкини

Хүндүлүг чаңгыс чер-чурттугларым! 
Ада-чурт камгалакчызының хүнү-биле силерге байырым чедирип тур мен!

Тываның Баштыңы Ада-чурт камгалаар албан хүлээлгезинден аңгыда, хөй-ниити ажылынга идепкейлиг кижилерни онзалап демдеглээн 22.02.2019 Тываның Баштыңы Ада-чурт камгалаар албан хүлээлгезинден аңгыда, хөй-ниити ажылынга идепкейлиг кижилерни онзалап демдеглээн

Эрткен чүс чылдың, тодаргайлаарга, 1922 чылда Кызыл армияның болгаш флоттуң хүнү кылдыр ужуун алган байырлал - Ада-чурт камгалакчызының хүнүн бо чылын республикада калбаа-биле демдеглеп эрттирип турар.

Ш. Кара-оол: Төрээн дылывысты кадагалап арттырар дээш ажылдаар ужурлуг бис 22.02.2019 Ш. Кара-оол: Төрээн дылывысты кадагалап арттырар дээш ажылдаар ужурлуг бис

Февраль 21-де, бүгү делегейде Төрээн дыл хүнүн демдеглээн хүнде, Тываның Баштыңы Ш. Кара-оол Тываның Улустуң болгаш республиканың алдар-аттыг чогаалчылары-биле ужуражып, тыва дылдың салым-чолунга хамаарыштыр ажык чугааны чоруткан.

Тываның Баштыңы Россияның Президентизиниң Айыткалынга хамаарыштыр үзел-бодалын илереткен 21.02.2019 Тываның Баштыңы Россияның Президентизиниң Айыткалынга хамаарыштыр үзел-бодалын илереткен

Россияның Президентизи Владимир Путинниң Федералдыг Чыышка эрткен езулалынга киришкен Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол, Айыткалда эрге-чагырганың шупту деңнелиниң органнарын кижини, ооң чаагай чоруун, өг-бүлени долгандыр чугула сорулганы күүседиринче угландырганын, бодунуң комментарийинде демдеглээн.

Республика Баштыңы: буддийжи хептерлиг тыва джазчылар Универсиада-2019 дош көргүзүүнге киржир 20.02.2019 Республика Баштыңы: буддийжи хептерлиг тыва джазчылар Универсиада-2019 дош көргүзүүнге киржир

"Тува джаз-бэнд" профессионал джаз оркестри Красноярск хоорайга эртер Универсиадага киржир деп, Тываның Баштыңы социал четкилерде бодунуң арынында дыңнаткан.

Тыва Республикада туризмни хөгжүдер комплекстиг программаны 2018 чылда боттандырганының түңнелдери болгаш 2019 чылда планнары 19.02.2019 Тыва Республикада туризмни хөгжүдер комплекстиг программаны 2018 чылда боттандырганының түңнелдери болгаш 2019 чылда планнары

2030 чылга чедир Тыва Республикада туризмни хөгжүдер стратегияга даянгаш, турисчи ажыл-чорудулганы чорудуп, боттандырарда, Тывада туризмни сайзырадыр эрге-хоойлулуг, организастыг, экономиктиг хүрээлелди, байдалдарны тургузарынче угланган.

Тываның Баштыңы федералдыг төлевилелдерге база түреңги чорукту эвээжедир айтыкчыга шыңгыы хыналданы тургузарын негээн 19.02.2019 Тываның Баштыңы федералдыг төлевилелдерге база түреңги чорукту эвээжедир айтыкчыга шыңгыы хыналданы тургузарын негээн

Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол, республика чазаа бо чылын бюджеттер аразының тускай сорулгалыг трансфертерин бээр дугайында дугуржулгалар чарар кампанияны үе-шаанда доосканын, дыңнаткан.

Тываның Баштыңы бо үеде оваарымчалыг болурун чагаан 19.02.2019 Тываның Баштыңы бо үеде оваарымчалыг болурун чагаан

Частың тыныжы билдинип келзе-даа, кыш бодунуң дүжүлгезин бербиксевээн бо үеде, онза кичээнгейлиг болурун Тываның Баштыңы чагаан.

Тываның үш кожуунунда карантинни чарлаан 18.02.2019 Тываның үш кожуунунда карантинни чарлаан

Роспотребнадзорнуң Тыва Республикада эргелели Кызыл, Бии-Хем база Каа-Хем кожууннарның школаларында база республиканың шупту уруглар садтарында чеди хонуктуң карантинин саналдаан.

Тывада губернатор төлевилелиниң чорудуу-биле алгы-кеш эттээр мастерскаяларны тургузуп эгелээн 18.02.2019 Тывада губернатор төлевилелиниң чорудуу-биле алгы-кеш эттээр мастерскаяларны тургузуп эгелээн

Тываның эрге-чагыргазы алгы-кеш эттээр губернатор төлевилелиниң бирги киржикчилеринге баштайгы хуу мастерскаяны ажыдарынга Сайгарлыкчы чорукту деткиир фонд таварыштыр дузалашкан.

Тыва Республиканың күүсекчи эрге-чагырга органнарынга стажировкалаар аныяк специалистерни шилиир конкурсту чарлаан 15.02.2019 Тыва Республиканың күүсекчи эрге-чагырга органнарынга стажировкалаар аныяк специалистерни шилиир конкурсту чарлаан

Тыва Республиканың Баштыңының Администрациязынга база Тыва Республиканың Чазааның Аппарадынга, Тыва Республиканың күүсекчи эрге-чагырга органнарынга стажировка эртер аныяк специалистерни шилиир конкурс чарлаттынган.

Тывада 2018 чылдың социал-экономиктиг хөгжүлдезин түңнээн 15.02.2019 Тывада 2018 чылдың социал-экономиктиг хөгжүлдезин түңнээн

Тыва 2018 чылда макроэкономиктиг кол көргүзүглерин экижиткен. ТР-ниң Экономика яамызы республика Баштыңы Шолбан Кара-оолга түңнел илеткелин берген.

Тывада база бир улуг үндүрүг төлекчизи немешкен 14.02.2019 Тывада база бир улуг үндүрүг төлекчизи немешкен

Каң бүдүрер талазы-биле делегейде улуг компанияларның бирээзи ЕВРАЗ бодунуң иштинде структуразы – «ЕвразХолдинг Финанс» КХН-ниң офизин Тывада ажыткан.

Боттаныышкында - «Чемгерикчи инек малым» төлевилел 14.02.2019 Боттаныышкында - «Чемгерикчи инек малым» төлевилел

Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оолдуң саналдааны-биле 2016 чылда боттаныышкынче киирген «Чемгерикчи инек малым» төлевилел - республиканың хөй ажы-төлдүг болгаш эвээш орулгалыг өг-бүлелеринге улуг дузаны көргүскен социал төлевилелдерниң бирээзи.

Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оолдуң эгелээни «Социал хөмүр» төлевилелге киржирин «Межегей хөмүр» компанияның удуртулгазы шиитпирлээн 14.02.2019 Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оолдуң эгелээни «Социал хөмүр» төлевилелге киржирин «Межегей хөмүр» компанияның удуртулгазы шиитпирлээн

Кочетовтуң чоогунда тывыш ажылдыг бүдүрүлге суурнуң чурттакчыларга 300 тонна одаар хөмүрнү халас дүжүрген.

Тывада чиигелде алыр 174 муң кижиниң социал төлевирлерин индексастаар 13.02.2019 Тывада чиигелде алыр 174 муң кижиниң социал төлевирлерин индексастаар

Россияда тургустунган чурум езугаар, февральдың 1-ден чуртта социал төлевирлерни индексастаар. Тываның Күш-ажыл яамызы инфляция деңнели-биле хереглел өртээниң херек кырында ылгалын көргеш, эде санаашкынны кылырын дыңнаткан.

Тываның Чазаанга онза байдалар болгаш өрт айыылының талазы-биле комиссияның хуралы болуп эрткен 13.02.2019 Тываның Чазаанга онза байдалар болгаш өрт айыылының талазы-биле комиссияның хуралы болуп эрткен

Ол хуралда часкы чайындыга база үерлээшкинге удур кылып чорудар хемчеглер дугайында чугаалашкан.

«Аныяк өг-бүлеге кыштаг» губернатор төлевилелиниң боттаныышкыны уламчылавышаан 12.02.2019 «Аныяк өг-бүлеге кыштаг» губернатор төлевилелиниң боттаныышкыны уламчылавышаан
Бөгүнде «Аныяк өг-бүлеге кыштаг» төлевилелдиң шупту киржикчилеринде 62434 баш шээр база 1366 баш улуг бода мал бар.

Тываның эрге-чагыргазы РФ-тиң чазаа-биле мурнады боттандырар 48 төлевилелдерни акшаландырар дугайында дугуржулганы чарар 12.02.2019 Тываның эрге-чагыргазы РФ-тиң чазаа-биле мурнады боттандырар 48 төлевилелдерни акшаландырар дугайында дугуржулганы чарар

Тываның Чазаа федералдыг яамылар болгаш ведомстволар-биле мурнады боттандырар национал төлевилелдерни 2019 чылда акшаландырар дугайында дугуржулгаларга ат салырын доозуп турар.

Тывада мал кыштаглаашкыны хүр-менди 12.02.2019 Тывада мал кыштаглаашкыны хүр-менди

Малчын турлагларже оруктар чогумчалыг, малды одарларже үндүрүп турар. Ажыл-агыйларда мал оолдаашкынынга белеткел кидин-түлүк.

Шолбан Кара-оол: Тура-сорук, чүткүл, күзел-биле кылган ажыл хүндүткелге төлептиг 11.02.2019 Шолбан Кара-оол: Тура-сорук, чүткүл, күзел-биле кылган ажыл хүндүткелге төлептиг

Тыва Республиканың Баштыңы Шолбан Кара-оол ажыл-албан аайы-биле Чөөн-Хемчик кожуунга чедип, элээн каш объектилерге четкен.

Тываның Баштыңы РФ-тиң күрүне программаларында регион чагыгларын камгалаарын чазак кежигүннеринге дааскан 07.02.2019 Тываның Баштыңы РФ-тиң күрүне программаларында регион чагыгларын камгалаарын чазак кежигүннеринге дааскан

Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол Россия Федерациязының күрүне программаларында боттарының чагыгларын камгалап алырын республиканың яамыларынга дааскан.Тыва Республика 16 күрүне программаларын 10 млрд рубль түңүнге, азы эрткен чылга деңнээрге 15 хуу хөйге чагаан.

Тыва Республиканың 2019 чылда киржир национал төлевилелдери 06.02.2019 Тыва Республиканың 2019 чылда киржир национал төлевилелдери

2019 чылда республиканың киржир 8 национал төлевилелдеринче федералдыг бюджеттен 2 817,02 муң рубль түңнүг акшаны тускайлаан:

Россия Федерациязының күрүне программаларынга Тыва Республиканың 2018 чылда киришкениниң түңнелдери 06.02.2019 Россия Федерациязының күрүне программаларынга Тыва Республиканың 2018 чылда киришкениниң түңнелдери

Россия Федерациязында 44 күрүне программалары (РФ-тиң Чазааның 2010 чылдың ноябрь 11-де № 1950-р айтыышкынынче киирген өскерилгелери-биле) ажылдап турар, Тыва Республика 2018 чылда ол күрүне программаларының 16-зынга киришкен.

Ийи-Тал суурда аграрлыг школа-интернат чоннуң Шагаазын байырлаан 06.02.2019 Ийи-Тал суурда аграрлыг школа-интернат чоннуң Шагаазын байырлаан

Республиканың аграрлыг школы-интернадының өөреникчилери болгаш башкылары Шагаа байырлалында аалчыларын чолукшуп уткааннар.

Тываның Баштыңының Шагаа байырлалы-биле байыр чедириишкини 04.02.2019 Тываның Баштыңының Шагаа байырлалы-биле байыр чедириишкини

Эргим чаңгыс чер-чурттуглар! 
Чөөн чүктүң ай календарын ёзугаар Чаа чылдың – Шагааның байырлалы-биле сеткилим ханызындан байыр чедириишкинин хүлээп ап көрүңер!

Тываның Баштыңы «Муниципалдыг тургузуглар чөвүлели» ассоциацияның съездизинге киришкен 02.02.2019 Тываның Баштыңы «Муниципалдыг тургузуглар чөвүлели» ассоциацияның съездизинге киришкен

«Тыва Республиканың муниципалдыг тургузуглар чөвүлели» ассоциацияның VIII съезидинге республиканың муниципалдыг тургузуглар чөвүлелиниң 2018 чылда ажыл түңнелдерин база көдээ ажыл-агый адырында республика төлевилелдериниң күүселдезин сайгарып чугаалашкан.

Тываның Баштыңы тудуг материалдарын бүдүрер индустрияны тургузарынче тудуг яамызын угландырган 02.02.2019 Тываның Баштыңы тудуг материалдарын бүдүрер индустрияны тургузарынче тудуг яамызын угландырган

Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол республикага тудуг материалдарын бүдүрери-биле холбашкан индустрияны тургузар сорулганы салган.

Тываның Кадык камгалал яамызы: эмчилер Шагаа байырлалының хүннеринде күштелдирген чурум-биле ажылдаар 02.02.2019 Тываның Кадык камгалал яамызы: эмчилер Шагаа байырлалының хүннеринде күштелдирген чурум-биле ажылдаар

Февраль 4-5 хүннеринде Тывага Шагаа байырлалын демдеглеп эрттирер. Эмчи бригадалары Кызыл хоорайның төп шөлүнге эртер Шагаа национал байырлалдың хемчеглери – саң салыр, номчулгалар, массалыг хемчеглер үезинде ажылдаар.

Тываның Баштыңы дилеглиг хамаатыларны хүлээп алган 01.02.2019 Тываның Баштыңы дилеглиг хамаатыларны хүлээп алган

Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол ниитилелди болгаш кижилерни дүвүредип база өөртүп чоруур айтырыгларлыг хамаатыларны бодунуң хүлээп алыышкынга ай санында хүлээп алыры чаагай чаңчыл апарган.

Тыва Республиканың найысылалында бомба салган дугайында телефон-биле меге медээ кирген соонда, 2100 ажыг кижини чайлаткан 31.01.2019 Тыва Республиканың найысылалында бомба салган дугайында телефон-биле меге медээ кирген соонда, 2100 ажыг кижини чайлаткан

Россияның регионнарында мина салган дугайында меге дыңнадыглар нептерээн. REGNUM ИА Орел, Смоленск, Иваново, Липецк, Владимир, Краснодар, Ставрополь болгаш өске-даа хоорайларда административтиг, өөредилге, эмнелге албан черлеринде кижилерни айыылдан чайладып үндүргенин дыңнаткан.

Тываның ажыл-чорудулганың чамдык хевирлеринге чөпшээрел бээр болгаш хайгаараар албан 2018 чылдың түңнелдерин үндүрген 31.01.2019 Тываның ажыл-чорудулганың чамдык хевирлеринге чөпшээрел бээр болгаш хайгаараар албан 2018 чылдың түңнелдерин үндүрген

Тыва Республиканың ажыл-чорудулганың чамдык хевирлерин чөпшээрээр болгаш хайгаараар албанның түңнел коллегия хуралынга 2018 чылдың түңнелдерин үндүрүп, келир чылда ажылдың кол угланыышкыннарын тодараткан.

Тывада грипп талазы-биле эпидемиологтуг байдал ажырбас 30.01.2019 Тывада грипп талазы-биле эпидемиологтуг байдал ажырбас
ТР-ниң Кадык камгалал яамызының эпидбайдал талазы-биле мониторинг килдизиниң дыңнатканы-биле, грипптеп аарааш эмчи дузазын алган кижилерни саны 42,4 хуу өскен.

Февраль 5-те, Кызылга, тус черниң бараан бүдүрүкчүлериниң делгелге-садыглаашкыны болуп эртер 30.01.2019 Февраль 5-те, Кызылга, тус черниң бараан бүдүрүкчүлериниң делгелге-садыглаашкыны болуп эртер

2019 чылдың февраль 5-те, Кызылда Арат шөлүнге, чоннуң Шагаа байырлалының үезинде тус черниң бараан бүдүрүкчүлериниң делгелге-садыглаашкыны болуп эртер.

Тываның Бойдус кулавырлары болгаш экология яамызының 2019 чылда мурнады боттандырар угланыышкыннарын тодараткан 29.01.2019 Тываның Бойдус кулавырлары болгаш экология яамызының 2019 чылда мурнады боттандырар угланыышкыннарын тодараткан

Тываның Бойдус курлавырлары болгаш экология яамызының бирги улуг хуралы 2018 чылда ажылдың түңнелдерин үндүреринче база бо чылда мурнады боттандырар угланыышкыннарже угланган.

Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол Россияның кадык камгалал сайыды Вероника Скворцова-биле адырның инфраструктура хөгжүлдезин чугаалашкан 29.01.2019 Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол Россияның кадык камгалал сайыды Вероника Скворцова-биле адырның инфраструктура хөгжүлдезин чугаалашкан

«Кадык камгалалы» национал төлевилелдиң 8 программазының 7-зинге Тыва киржир. Январь 25-те Москвага, Россияның кадык камгалал сайыды Вероника Скворцова-биле республика баштыңы Шолбан Кара-оол ажыл-агыйжы байдалда ужурашкаш, регион чагыгларын камгалап алганының түңнелдерин чугаалашкан.

Тываның Саң-хөө яамызының түңнел хуралында бюджет политиказының айтырыгларын көрген 29.01.2019 Тываның Саң-хөө яамызының түңнел хуралында бюджет политиказының айтырыгларын көрген

Республиканың Саң-хөө яамызының коллегия хуралында 2018 чылда саң-хөө органнарының ажыл-чорудулгазын, каттышкан бюджеттиң күүселдезиниң кол көргүзүглерин, келир чылда бюджет болгаш үндүрүг политиказының айтырыгларын сайгарып чугаалашкан.

Тывада 2019 чылда 5,5 муң хире кижи күш-ажыл керээлерни чарган 29.01.2019 Тывада 2019 чылда 5,5 муң хире кижи күш-ажыл керээлерни чарган

Тываның Күш-ажыл болгаш яамызы база ооң иштинде ведомстволар 2018 чылдың ажылын түңнеп, келир чылда ажыл планнарын коллегия хуралынга көрген.

Тываның Баштыңы биле Красноярск крайның губернатору: Ярыгин маргылдаазының тулган мөгези – Начын Куулар 28.01.2019 Тываның Баштыңы биле Красноярск крайның губернатору: Ярыгин маргылдаазының тулган мөгези – Начын Куулар

Тываның мөгези Начын Куулар хостуг хүрешке Иван Ярыгин аттыг ХХХ делегей маргылдаазының Гран-при шаңналы дээш бөлүүнге мөңгүн медальды чаалап алган

Мөңгүн-Тайгадан өг-бүле Тываның эрге-чагыргазынга «Чемгерикчи инек малым» төлевилел дээш четтиргенин илереткен 28.01.2019 Мөңгүн-Тайгадан өг-бүле Тываның эрге-чагыргазынга «Чемгерикчи инек малым» төлевилел дээш четтиргенин илереткен

Хөй ажы-төлдүг өг-бүле Руслан Довукай биле Чинчи Кечил Тываның Чазаанга болгаш республика Баштыңы Шолбан Кара-оолга «Чемгерикчи инек малым» социал төлевилел дээш четтиргенин илереткен.

Тываның Баштыңы ыры болгаш самның «Саяннар» ансамблиниң хоочуннары-биле ужурашкан 25.01.2019 Тываның Баштыңы ыры болгаш самның «Саяннар» ансамблиниң хоочуннары-биле ужурашкан

Тывада ыры болгаш самның «Саяннар» ансамбли юбилейинге белеткенип турар. Коллективтиң удуртулгазы болгаш хоочуннары юбилейлиг хемчеглерге кайы хире белеткенип турарының дугайында Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оолга сонуургаткан.

Россияның Күш-ажыл яамызы «Демография» национал төлевилелче Тывада инвалидтерге 2 бажың-интернат тудуун киирген 25.01.2019 Россияның Күш-ажыл яамызы «Демография» национал төлевилелче Тывада инвалидтерге 2 бажың-интернат тудуун киирген

РФ-тиң күш-ажыл болгаш социал камгалал сайыды Максим Топилин Тываның Бүрен биле Хайыракан суурларда инвалидтер болгаш хоочуннарга бажың-интернаттар – ийи социал объектини «Демография» национал төлевилелче киирерин дилээн чагыгны деткээн.

Тываның Баштыңы энергетика адырынга бодунуң кадрларын белеткээри эң чугула деп айыткан 25.01.2019 Тываның Баштыңы энергетика адырынга бодунуң кадрларын белеткээри эң чугула деп айыткан

Республика Баштыңы Шолбан Кара-оол Тываның одалга болгаш энергетика яамызының кадрлар белеткээр ажылы эң кошкак чоруп турарын айыткан.

Тываның Баштыңы Кызылдың чоогунга хөй каът бажыңнарлыг комплекстиг тудуг тудар участоктар даңзызын бадылаан 24.01.2019 Тываның Баштыңы Кызылдың чоогунга хөй каът бажыңнарлыг комплекстиг тудуг тудар участоктар даңзызын бадылаан

Республика Баштыңы Шолбан Кара-оолдуң даалгазы-биле ажылдап кылдынган, хөй каът бажыңнарлыг комплекстиг тудугну хөгжүдер «орук картазын» Тываның Чазаа бадылаан.

Тывада чиигелде алыкчылары пенсияже үнген хуусаазындан хамаарылга чокка социал пособиелерни алыр 23.01.2019 Тывада чиигелде алыкчылары пенсияже үнген хуусаазындан хамаарылга чокка социал пособиелерни алыр

Пенсияже үнер назынны улгаттырза-даа, Тываның эрге-чагыргазы чамдык категорияның чиигелде алыкчыларынга ай санының социал төлевирлерин төлээр деп шиитпирлээн.

Республиканың минералдыг-чиг-эт баазазын 2030 чылга чедир хөгжүдер база шиңгээдир дугайында стратегтиг документини Тываның Чазааның доктаалы-биле бадылаан 23.01.2019 Республиканың минералдыг-чиг-эт баазазын 2030 чылга чедир хөгжүдер база шиңгээдир дугайында стратегтиг документини Тываның Чазааның доктаалы-биле бадылаан

Тывада 2030 чылга чедир минералдыг-чиг-эт баазаны шиңгээдип база хөгжүдер концепцияны бадылаан.

Тывада биче суурларже көжеринге халас чер дугайында хоойлу күш кирген 22.01.2019 Тывада биче суурларже көжеринге халас чер дугайында хоойлу күш кирген

Тываның эрге-чагыргазы 2019 чылдан биче суурларже көжер күзелдиг кижилерге халас чер участоктарын бээр.

Тываның Баштыңы регионнуң кадык камгалалынга 2019 чылда онкология албанын эде чаартыр кол сорулганы айыткан 22.01.2019 Тываның Баштыңы регионнуң кадык камгалалынга 2019 чылда онкология албанын эде чаартыр кол сорулганы айыткан

Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол Кадык камгалал яамызының 2018 чылдың түңнелдерин үндүрген болгаш 2019 чылдың сорулгазын салган коллегия хуралынга киришкен.

Тываның Баштыңы «Фермер» УАЗ-тың дүлгүүрлерин мурнакчы кожууннарга тывыскан 21.01.2019 Тываның Баштыңы «Фермер» УАЗ-тың дүлгүүрлерин мурнакчы кожууннарга тывыскан

Тес-Хем, Чөөн-Хемчик, Улуг-Хем, Таңды база Өвүр кожууннарже чап-чаа УАЗ-фермер автомашиналар үнүпкен.

Тывада одалга сезону чогуур деңнелде эртип турар 21.01.2019 Тывада одалга сезону чогуур деңнелде эртип турар

Январь 18-тиң хүнү-биле алырга, республиканың чылыдылга-энергетика комплекизиниң объектилеринде 22 муң хире тонна хөмүр-даш курлавыры бар.

Шагаа-2019 байырлалынга тураскааткан хемчеглер планы 18.01.2019 Шагаа-2019 байырлалынга тураскааткан хемчеглер планы

Январь 21 - 24  
Бойдус материалдарындан кылган чүүлдерниң Шагаага тураскааткан республиканың экологтуг конкурузу – республиканың өөредилге организацияларынга.

Тывада үш томнуг Урянхай-Тыва энциклопедияны тургузуп турар 18.01.2019 Тывада үш томнуг Урянхай-Тыва энциклопедияны тургузуп турар

Тыва Республиканың Национал музейинге Урянхай-Тыва энциклопедияның "Сөс даңзызы" номнуң редакция коллегиязының база тургузукчуларының кол штавының «төгерик столу» болуп эрткен.

Тываның Баштыңы республиканың сайгарлыкчыларынга Alibaba.com-га садыглаар аргалыг болзун дээш байдалдарны тургускан 17.01.2019 Тываның Баштыңы республиканың сайгарлыкчыларынга Alibaba.com-га садыглаар аргалыг болзун дээш байдалдарны тургускан

Тываның чазаа регион бизнезинге онлайн-экспортер бооп ажылдаар арганы тургускан.

Тываның Көдээ ажыл-агый болгаш аъш-чем яамызы алгы-кеш эттээр болгаш дүк болбаазырадыр биче цехтер тудар талазы-биле бизнес-төлевилелдерни марттың 1-ге чедир хүлээр 17.01.2019 Тываның Көдээ ажыл-агый болгаш аъш-чем яамызы алгы-кеш эттээр болгаш дүк болбаазырадыр биче цехтер тудар талазы-биле бизнес-төлевилелдерни марттың 1-ге чедир хүлээр

Тываның Республиканың Көдээ ажыл-агый болгаш аъш-чем яамызы Тыва Республиканың девискээринге алгы-кеш эттээр болгаш дүктүң баштайгы болбаазырадылгазын кылыр биче цехтерни тудар бизнес-төлевилелдерни хүлээп эгелээн.

Тываның Баштыңының саналдааны езугаар, кадык камгалал яамызы спортчуларга эмчи-биологтуг хандырылганы чедирерин хүлээнген 16.01.2019 Тываның Баштыңының саналдааны езугаар, кадык камгалал яамызы спортчуларга эмчи-биологтуг хандырылганы чедирерин хүлээнген

2019 чылда Тываның Кадык камгалал яамызының бүрүн эргелеринде чаа хүлээлге немешкен – республиканың чыынды командаларында спортчуларның кадыкшыл байдалын хайгаараар. Ол хүлээлгени «Хамаатыларның кадыкшылын камгалаарының дугайында» регион хоойлузунда немелде чүүл кылдыр киирген.

Тываның Баштыңы Спорт яамызындан спортчу ажыл-агый удуртулгазының чаа технологияларын чедип алырын кыйгырган 16.01.2019 Тываның Баштыңы Спорт яамызындан спортчу ажыл-агый удуртулгазының чаа технологияларын чедип алырын кыйгырган

Тываның Спорт яамызы эрткен чылды түңнеп, 2019 чылда планын бадылаан хуралды эрттирген.

Tываның Баштыңы Конститусчу судту дүжүрер дугайында хоойлуга атты салган 15.01.2019 Tываның Баштыңы Конститусчу судту дүжүрер дугайында хоойлуга атты салган

Январь 11-де, Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол Конститусчу судту дүжүрер дугайында ТР-ниң Дээди Хуралының хүлээп алганы хоойлуга атты салган.

Тываның Баштыңы чылдың түңнелдерин үндүрерде хөй-ниити эксперттерин хаара тударын чазак-чагыргадан негээн 15.01.2019 Тываның Баштыңы чылдың түңнелдерин үндүрерде хөй-ниити эксперттерин хаара тударын чазак-чагыргадан негээн

Эрге-чагырганың шупту деңнелдеринде эрткен 2018 чылдың түңнелдерин үндүрер болгаш 2019 чылдың планнарын ажылдап кылыр кампания Тывада эгелээн. Республика Баштыңы Шолбан Кара-оол неделяның аппарат хуралында ооң дугайында дыңнаткан.

Тываның Баштыңы тайга-таскыл черге айыыл чок чоруктуң база алдынарының талазы-биле тайылбыр ажылын күштелдирерин дааскан 15.01.2019 Тываның Баштыңы тайга-таскыл черге айыыл чок чоруктуң база алдынарының талазы-биле тайылбыр ажылын күштелдирерин дааскан

Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол понедельникте хуралда, тайгада аңчыларны база анаа-ла кижилерни камгалаар операцияларның көвүдээнин айыткан.

Тываның Баштыңы фермер ажыл-агыйлары-биле кады ярмаркаларны эрттирерин чазакка дааскан 14.01.2019 Тываның Баштыңы фермер ажыл-агыйлары-биле кады ярмаркаларны эрттирерин чазакка дааскан

Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол ай санаашкыны-биле Чаа чыл - чоннуң Шагаа байырлалының бүдүүзүнде тус черниң көдээ ажыл-агый бүдүрүкчүлери-биле элээн каш ярмаркаларны организастап эрттирерин айыткан.

Тываның Баштыңының бирги оралакчыларында Александр Брокерт биле Шолбан Хопуяны томуйлаан 11.01.2019 Тываның Баштыңының бирги оралакчыларында Александр Брокерт биле Шолбан Хопуяны томуйлаан

Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол, январь 9-та, республика чазааның кежигүннеринге хамааржыр элээн каш кадрлар томуйлаашкыннарын дыңнаткан.

Тываның Баштыңы өрт айыылындан когараан хөй ажы-төлдүг өг-бүлени деткиир болган 10.01.2019 Тываның Баштыңы өрт айыылындан когараан хөй ажы-төлдүг өг-бүлени деткиир болган

2019 чылдың январь 1-де, 2 шак 05 минута турда, Кызыл кожууннуң 8 дугаарлыг өрт кезээнге, Баян-Кол суурда Нурсат Тулуш кудумчунуң, 10 дугаар бажыңының 2-ги квартиразында өрт үнген дугайында дыңнадыг кирген.

Тыва күрүнениң болгаш хөй-ниитиниң билдингир ажылдакчызы Моңгуш Какыйлаевич Шыырапты сөөлгү орукче үдээн 10.01.2019 Тыва күрүнениң болгаш хөй-ниитиниң билдингир ажылдакчызы Моңгуш Какыйлаевич Шыырапты сөөлгү орукче үдээн

Ада-чурттуң Улуг дайынының киржикчизи, күрүнениң болгаш хөй-ниитиниң билдингир ажылдакчызы Моңгуш Какыйлаевич Шыырап 2019 чылдың январь 9-та 95 харлыында мөчээн.

Тывада Күш-ажыл кижизиниң чылының түңнелдери-биле Тыва Республиканың Күш-ажылдың Маадырын илередир 09.01.2019 Тывада Күш-ажыл кижизиниң чылының түңнелдери-биле Тыва Республиканың Күш-ажылдың Маадырын илередир

Тывага 2019 чыл Күш-ажыл кижизиниң чылы демдек-биле эртер. Тыва Республиканың Баштыңы Шолбан Кара-оол 2018 чылдың декабрьда Дээди Хуралга берген Айыткалында чылдың кыйгырыын чарлаан.

Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол январь дыштаныр хонуктарының түңнелдерин үндүрген 09.01.2019 Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол январь дыштаныр хонуктарының түңнелдерин үндүрген

Бо Чаа чылдың дыштаныр хонуктарында республикага элээн каш технологтуг үрелиишкиннер демдеглеттинген.

Тываның Баштыңы Ш. Кара-оолдуң 2018 чылдың түңнелдери-биле интервьюзу: Чаңгыс чер-чурттугларым-биле улуг ажыл-херектерге төлептиивисти бадыткап, күш-ажылывыс-биле хөйнү чедип алган бис 07.01.2019 Тываның Баштыңы Ш. Кара-оолдуң 2018 чылдың түңнелдери-биле интервьюзу: Чаңгыс чер-чурттугларым-биле улуг ажыл-херектерге төлептиивисти бадыткап, күш-ажылывыс-биле хөйнү чедип алган бис

Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол эрткен чылдың түңнелдерин сайгаржып чугаалажыр дээн республика МИЧ-териниң дилээнге харыылаан. Журналистер-биле ужуражылга бо удаада Чазак бажыңынга эвес, а бодунуң ажыл-агыйында турисчи баазаны ажыдып алган Тывада билдингир арат Дарисю Данзуруннуң өөнге эрткен. Аалдың ээзиниң чөпшээрешкени-биле парлалганы ынаар чалавышаан, оларның чаа эгелээшкининге рекламаны кылырын Шолбан Кара-оол шиитпирлээн.

Тываның Баштыңының Чаа чыл-биле байыр чедириишкини 31.12.2018 Тываның Баштыңының Чаа чыл-биле байыр чедириишкини

Эргим чаңгыс чер чурттугларым! 
Кремльдиң курантыларының шимээн-дааштыг үделгези-биле бүгү чурт чаа 2019 чылче кирериниң хуулгаазын үезинге чедир каш-ла шактар арткан.

Тываның Баштыңы Москвага РФ-тиң күш-ажыл болгаш социал камгалал сайыды-биле ужурашкан 29.12.2018 Тываның Баштыңы Москвага РФ-тиң күш-ажыл болгаш социал камгалал сайыды-биле ужурашкан

Москвага Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол Россияның күш-ажыл болгаш социал камгалал сайыды Максим Топилин-биле ужурашкаш, республикага чаа объектилер тудар айтырыгларны чугаалашкан.

Тываның Баштыңы Күрүне чөвүлелиниң хуралының түңнелдери-биле: Волентерлар институдун оон-даа улам хөгжүдүп, ону кол экономиктиг үндезинге алыр 29.12.2018 Тываның Баштыңы Күрүне чөвүлелиниң хуралының түңнелдери-биле: Волентерлар институдун оон-даа улам хөгжүдүп, ону кол экономиктиг үндезинге алыр

Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол Россияның Президинтизи Владимир Путинниң даргалааны, РФ-те Эки турачының болгаш волонтернуң чылы кылдыр чарлаан 2018 чылдың тңүнелдерин үндүрген база эки турачы шимчээшкинни болгаш социал угланыышкынныг коммерцияга хамаарышпас организацияларны хөгжүдерин чугаалашкан Күрүне чөвүлелиниң хуралынга киришкен.

Тываның Баштыңы пассажирлерге авиабилеттер өртээ чедингирин арттырып алыры-биле, Чаа чыл бүдүүзүнде база январь хонуктарында, Кызыл-Москва-Кызыл дорт авиарейсти боттандырарынга кывар-чаар чүүлдү садып алырын акшаландырар айтыышкынны берген 29.12.2018 Тываның Баштыңы пассажирлерге авиабилеттер өртээ чедингирин арттырып алыры-биле, Чаа чыл бүдүүзүнде база январь хонуктарында, Кызыл-Москва-Кызыл дорт авиарейсти боттандырарынга кывар-чаар чүүлдү садып алырын акшаландырар айтыышкынны берген

Келир чылдың эгезинде федералдыг субсидия бээр программа эгелээже, Кызыл-Москва маршруттуг авиабилеттиң өртээ 12 муң рубль деңнелге хевээр артар.

Тываның Баштыңы: Каа-Хем суурда чаа чылыг четкизи хөй каъттарлыг микрорайон тудуунуң эге чадазы болур 29.12.2018 Тываның Баштыңы: Каа-Хем суурда чаа чылыг четкизи хөй каъттарлыг микрорайон тудуунуң эге чадазы болур
Кызылдың ЧЭТ биле Каа-Хем аразынга чаа чылыг четкизин тудар. Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол «Сибирьниң генерация компаниязының» чиңгине директору Степан Солженицын-биле ужурашкан.

ЧАА ЧЫЛДЫҢ БАЙЫРЛАЛ ХҮННЕРИНДЕ КУЛЬТУРА-МАССАЛЫГ ХЕМЧЕГЛЕР ПЛАНЫ 29.12.2018 ЧАА ЧЫЛДЫҢ БАЙЫРЛАЛ ХҮННЕРИНДЕ КУЛЬТУРА-МАССАЛЫГ ХЕМЧЕГЛЕР ПЛАНЫ

Декабрь 29 
– «Щелкунчик» деп шии көргүзүглүг «Тоолчургу оранга бал» деп Чаа чылдың утренниги – «Тет-а-тет» биче театрга, 10.00; 12.30; 14.30; 16.30 шактарда.

Тыва: 2019 чылдың январь пенсияларын үлээриниң дугайында 28.12.2018 Тыва: 2019 чылдың январь пенсияларын үлээриниң дугайында

Почта харылзаазының салбыры таварыштыр 2019 чылдың январь дээш пенсияны үлээрде, почта салбырының ажылдаарын тургускан график-биле чорудар.

Тываның Саң-хөө яамызы: республиканың бюджет ажылдакчыларының декабрь шалыңын бүрүнү-биле акшаландырган 28.12.2018 Тываның Саң-хөө яамызы: республиканың бюджет ажылдакчыларының декабрь шалыңын бүрүнү-биле акшаландырган

«2018 чылда база планныг 2019-2020 чылдарда республика бюджединиң дугайында» хоойлуже өскерилгелерни киирген база федералдыг бюджеттен немелде саң-хөө дузазын алган соонда, Тыва Республиканың Саң-хөө яамызы декабрь айның шалың төлевиринче акшаландырыышкынны шилчиткен:

Декабрь 27-де Тываның Баштыңы Күрүне Чөвүлелиниң хуралынга киржир 27.12.2018 Декабрь 27-де Тываның Баштыңы Күрүне Чөвүлелиниң хуралынга киржир

Декабрь 27-де Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол эки турачы чорукту болгаш социал угланыышкынныг коммерцияга хамаарышпас организацияларны хөгжүдеринге тураскааткан Күрүне Чөвүлелиниң хуралынга киржир.

Тыва Республиканың Баштыңының Тыва Республиканың Дээди Хуралынга (парламентизинге) 2019 чылда республикада ажыл-херектерниң дугайында «2019 чыл — национал сорулгаларны чедип алырының оруунга старт» деп АЙЫТКАЛЫ 27.12.2018 Тыва Республиканың Баштыңының Тыва Республиканың Дээди Хуралынга (парламентизинге) 2019 чылда республикада ажыл-херектерниң дугайында «2019 чыл — национал сорулгаларны чедип алырының оруунга старт» деп АЙЫТКАЛЫ

Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол, декабрь 24-те, Тыва Республиканың Дээди Хуралынга (парламентизинге) 2019 чылда республикада ажыл-херектер болгаш иштика политика дугайында «2019 чыл – национал сорулгаларны чедип алырының оруунга старт» деп Айыткалын берген:

Тывада боттарының техниказын хандырар төптү тударын БелАЗ биле Гомсельмаш планнаан 30.11.2018 Тывада боттарының техниказын хандырар төптү тударын БелАЗ биле Гомсельмаш планнаан

Тываның Чазаа биле Россияда аар болгаш тускай техниканың улуг белорус бүдүрүлгелерин төлээлээн компаниялар – БелАЗ биле Гомсельмаш кады ажылдажылга дугуржулгазынга атты салыр.

Тыва: «Чемгерикчи инек малым» губернатор төлевилелиниң киржикчилерин шилиир чурумнуң дугайында 29.11.2018 Тыва: «Чемгерикчи инек малым» губернатор төлевилелиниң киржикчилерин шилиир чурумнуң дугайында

Тыва Республиканың Чазааның 2016 чылдың март 16-да № 88 доктаалы-биле, «Чемгерикчи инек малым» губернатор төлевилелиниң киржикчилерин шилиир дараазында негелделерни тодараткан:

Тываның Орук-транспорт яамызы пенсия хоойлужудулгазында өскерилгелерге хамаарышкан айтырыгларны орук-транспорт комплекизиниң кадрлар албанының ажылдакчылары-биле чугаалажып көрге 29.11.2018 Тываның Орук-транспорт яамызы пенсия хоойлужудулгазында өскерилгелерге хамаарышкан айтырыгларны орук-транспорт комплекизиниң кадрлар албанының ажылдакчылары-биле чугаалажып көрге

Тыва Республиканың Орук-транспорт комплекизиниң яамызы Пенсия фондузунуң Кызылда эргелелиниң төлээлери-биле кады, «Орукчу» КХН, «Кызыл» аэропорту» ФКБ, «Өвүрнүң ОСТЭ» КХН,

Кремль елказынга Тывадан 16 уруг киржир 29.11.2018 Кремль елказынга Тывадан 16 уруг киржир

Россия Федерациязының Президентизи В.В. Путинниң, 2018 чылдың декабрь 26-да Күрүнениң Кремль Ордузунга, Россия Федерациязының шупту субъектилеринден 8-тен 13 хар назылыг уругларны чалап, Бүгү-российжи Чаа чыл елказын эрттирер

Шолбан Кара-оол: бөгүн Тыва Республика сибирьжи бизнеске ажык-дузаны калбартыр ужурлуг 29.11.2018 Шолбан Кара-оол: бөгүн Тыва Республика сибирьжи бизнеске ажык-дузаны калбартыр ужурлуг

Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол Красноярскиниң экономиктиг шуулганның оргкомитет хуралынга, РФ-тиң Транспорт яамызынга ажыл-агыйжы эртенги шайга киришкени база ДОСААФ бүгү-российжи хөй-ниити организациязының баштаар черинге ужуражылга дээш, Москвага ажыл-агыйжы сургакчылаашкынының түңнелдери-биле таныштырган.

Тыва таарымчалыг хоорай хүрээлелин хевирлээр программаны уламчылаарынга федералдыг бюджеттен 97 млн. рубльди 2019 чылда алыр 28.11.2018 Тыва таарымчалыг хоорай хүрээлелин хевирлээр программаны уламчылаарынга федералдыг бюджеттен 97 млн. рубльди 2019 чылда алыр

2017 чылда РФ-тиң Президентизиниң саналдааны «Таарымчалыг хоорай хүрээлелин хевирлээри» федералдыг төлевилелдиң Тывада күүселдезиниң түңнелдерин үндүрген.

Шолбан Кара-оол: Артас чедиишкиннерни бодунуң чүткүл-соруу, дери-биле чедип алган 28.11.2018 Шолбан Кара-оол: Артас чедиишкиннерни бодунуң чүткүл-соруу, дери-биле чедип алган

С.Пюрбю аттыг Улусчу Чогаадылга бажыңынга республиканың шылгараңгай спортчу тренерлери, ооң кижизидикчилери, кадет корпустарының, ортумак тускай өөредилге черлериниң сургуулдары, хүрештиң мөгейикчилери чыглып, Тываның бир ат-алдарлыг спортчузу, хостуг хүрешке делегей чемпионадының мөңгүн медалының эдилекчизи Артас Санаа-биле ужурашкан.

Тываның Баштыңы телефоннар база смартфоннар оорлаарының уржуктарын тайылбырлаар ажылды өөредилге яамызынга дааскан 28.11.2018 Тываның Баштыңы телефоннар база смартфоннар оорлаарының уржуктарын тайылбырлаар ажылды өөредилге яамызынга дааскан

Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол телефоннар база смартфоннар оорлаарының багай уржуун өөреникчилерге болгаш студентилерге тайылбырлаарын республиканың өөредилге албан черлериниң директорлары болгаш башкыларынга онааган.

Республика Баштыңы Тываның күрүне филармониязының чаа оран-савазын тудар төлевилелди ажылдап кылыр даалганы берген 27.11.2018 Республика Баштыңы Тываның күрүне филармониязының чаа оран-савазын тудар төлевилелди ажылдап кылыр даалганы берген

Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол Москвага РФ-тиң культура сайыды Владимир Мединский-биле ужурашкаш, республиканың көдээ клубтарын тударынга, эде чаартырынга база капитал септелгезин кылырынга акша-хөреңгини аңгылап бээр магадылалды алган.

Тываның Баштыңы «Московский комсомолец» солунга республикада инфраструктура төлевилелдериниң хөгжүлдезин чугаалаан 26.11.2018 Тываның Баштыңы «Московский комсомолец» солунга республикада инфраструктура төлевилелдериниң хөгжүлдезин чугаалаан

Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол «Московский комсомолец» солунга аалдап чораан.

Тываның Баштыңы «Московский комсомолец» солунга аалдап чораан 26.11.2018 Тываның Баштыңы «Московский комсомолец» солунга аалдап чораан

Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол Москвага сургакчылап чорааш, ону шагда-ла чалаан «Московский комсомолец» солуннуң кол Павел Гусев-биле ужурашкан.

Тывада аварийлиг чуртталга бажыңнарындан өскээр көжүрер программа күүселдезинге хыналда доозулган 23.11.2018 Тывада аварийлиг чуртталга бажыңнарындан өскээр көжүрер программа күүселдезинге хыналда доозулган

Чуртталга-коммунал ажыл-агыйын эде чаартырынга деткимче көргүзер фондунуң контроль департаментизиниң директорунуң оралакчызы Эльмар Апаевтиң удуртканы комиссия аварийлиг чуртталга бажыңнарындан хамаатыларны өскээр көжүрер программа-биле республикада чуртталга тудуун тудуп турарынга пландан дашкаар хыналданы кылган.

Шолбан Кара-оол: Тыва аварийлиг бажыңнардан өскээр көжүрер программа талазы-биле эки арга-дуржулганы чыып алган бис 23.11.2018 Шолбан Кара-оол: Тыва аварийлиг бажыңнардан өскээр көжүрер программа талазы-биле эки арга-дуржулганы чыып алган бис

Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол эргижирээн болгаш аварийлиг чуртталга бажыңнарын өскээр көжүрер программадан эки арга-дуржулганы база шиңгээдип алганын демдеглээн.

Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол Россияның транспорт сайыды Евгений Дитрих-биле чугаалашканының түңнели 23.11.2018 Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол Россияның транспорт сайыды Евгений Дитрих-биле чугаалашканының түңнели

Келир чылын тудуу доостур ужурлуг Кызылда коммунал көвүрүг чанында дөрт дилиндектиг автоорукче Россияның Транспорт яамызы 300 млн. рубльди аңгылаар.

Тывага хөй залдыг бирги кинотеатр кинофикация федералдыг программа-биле ажыттынар 22.11.2018 Тывага хөй залдыг бирги кинотеатр кинофикация федералдыг программа-биле ажыттынар

Кинофикация федералдыг программа-биле Тывага хөй залдыг бирги кинотеатрны ажыдар. Республика Баштыңы Шолбан Кара-оолдуң Россия Федерациязының культура сайыды Владимир Мединский-биле ужуражылгазының үезинде ооң дугайында билдинген.

Российжи армияже келир үеде кыйгыртыр оолдар белеткээр инфраструктураны тургузар дээш Тыва херии базымны кылыр 22.11.2018 Российжи армияже келир үеде кыйгыртыр оолдар белеткээр инфраструктураны тургузар дээш Тыва херии базымны кылыр

Тыва Республика российжи армияже келир үениң оолдарын белеткээр база спорттуң тускай шериг хевирлерин хөгжүдер инфраструктуразын тударынга бурунгаар базымны кылырынга белеткенип турар.

Тываның делегациязы «Россияның транспорту» XII делегей шуулганында киржип турар 21.11.2018 Тываның делегациязы «Россияның транспорту» XII делегей шуулганында киржип турар

Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол удуртулгазы-биле республика делегациязы Москва хоорайда эрттип турар «Россияның транспорту» XII делегей шуулганында киржип турар.

Москвада сургакчылап турар Тываның Баштыңы Красноярскиниң экономиктиг шуулганы-2019-ту белеткеп, эрттирер оргкомитет хуралынга киришкен 21.11.2018 Москвада сургакчылап турар Тываның Баштыңы Красноярскиниң экономиктиг шуулганы-2019-ту белеткеп, эрттирер оргкомитет хуралынга киришкен

Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол Москвада РФ-тиң Чазак даргазының оралакчызы Дмитрий Козактың даргалаашкыны-биле эрткен Красноярскиниң экономиктиг шуулганының оргкомитет хуралынга киришкен.

Тываның Көдээ ажыл-агый яамызы бүн чыл дургузунда сүт бүдүрер өг-бүле фермаларын тургузуп, хөгжүдер 21.11.2018 Тываның Көдээ ажыл-агый яамызы бүн чыл дургузунда сүт бүдүрер өг-бүле фермаларын тургузуп, хөгжүдер
Тывада бүдүн чыл дургузунда чалаң сүт бүдүрүп турар бирги сүт-бараан фермазы тургустунган.

Тываның Баштыңы мал кыштаглаашкынын организастыг эрттирери-биле кожууннарга штабтарны тургузарын дааскан 20.11.2018 Тываның Баштыңы мал кыштаглаашкынын организастыг эрттирери-биле кожууннарга штабтарны тургузарын дааскан

Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол аппарат хуралында, кожууннар чагыргалары ТР-ниң Көдээ ажыл-агый болгаш аъш-чем яамызының ниити удуртулгазы-биле элээн каш организастыг хемчеглерни чорудар ужурлуг деп демдеглээн.

Тывада «Енисейская» куш фабриказы хүнде-ле 28000 чуурганы чыып турар 20.11.2018 Тывада «Енисейская» куш фабриказы хүнде-ле 28000 чуурганы чыып турар

Бөгүнде «Енисейская» куш фабриказы 45 муң төрүүр кушту ажаап-өстүрүп турар.

Тываның Көдээ ажыл-агый яамызы: Тывада мал кыштаглаашкыны чогумчалыг эгелээн 20.11.2018 Тываның Көдээ ажыл-агый яамызы: Тывада мал кыштаглаашкыны чогумчалыг эгелээн

Республиканың Көдээ ажыл-агый болгаш аъш-чем яамызының дыңнадыы-биле алырга, мал кыштаглаашкыны таарымчалыг эгелээн.

Тываның Баштыңы Кызылдың ЧЭТ удуртулгазы-биле хоорай четкизин моон соңгаар сайзырадыр айтырыгларны чугаалашкан 19.11.2018 Тываның Баштыңы Кызылдың ЧЭТ удуртулгазы-биле хоорай четкизин моон соңгаар сайзырадыр айтырыгларны чугаалашкан

Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол Кызылдың чылыг-энергетика төвүнге хоорайның чылыг-хандырылга системазын моон соңгаар хөгжүдер талазы-биле айтырыгларга үнүүшкүннүг хуралды эрттирген.

Тываның Баштыңы хоойлуга чөрүштүр арага саарылгазынга удур кады демисежирин Хакасияның чаа удуртукчузунга саналдаан 19.11.2018 Тываның Баштыңы хоойлуга чөрүштүр арага саарылгазынга удур кады демисежирин Хакасияның чаа удуртукчузунга саналдаан

Тываның эрге-чагыргазы кожазы Хакасия-биле каттыжып алгаш, арага болгаш спирт холуксаалыг продукцияны хоойлуга чөрүштүр садып-саарарынга удур демисежир.

Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол муниципалдыг тургузуглар удуртукчуларындан чуртталга тудуун шапкынчыдарын негээн 16.11.2018 Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол муниципалдыг тургузуглар удуртукчуларындан чуртталга тудуун шапкынчыдарын негээн

Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол муниципалдыг тургузуглар баштыңнарындан база республика чазааның ведомстволарындан чуртталга тудуун киирери-биле холбашкан айтырыгларны дүрген шиитпирлээрин негээн.

Тываның Баштыңы национал төлевилелдерге киржир чагыгларны тургузарын чазак кежигүннеринге дааскан 16.11.2018 Тываның Баштыңы национал төлевилелдерге киржир чагыгларны тургузарын чазак кежигүннеринге дааскан

Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол Россия Федерациязының президентизиниң май чарлыктарынга даянып тургускан, 12 национал төлевилелдерниң паспорттарын ажылдап кылып турар бо үеде, республика чазааның ведомстволар баштыңнарындан элээн чымыштыг ажылдаарын негээн.

Нотариустар шимчевес өнчүнү Росреестрже халас долдурар 16.11.2018 Нотариустар шимчевес өнчүнү Росреестрже халас долдурар

2019 чылдың февраль 1-ден нотариустарга шимчевес өнчү-биле дугуржулга кылыр чаа хүлээлгелерни дамчытканын Росреестрниң Тыва Республикада эргелели (дараазында - эргелел) дыңнаткан.

Тываның Баштыңы: чонга акша ажылдап алыр арганы тургузары – эрге-чагырганың ажылы 16.11.2018 Тываның Баштыңы: чонга акша ажылдап алыр арганы тургузары – эрге-чагырганың ажылы

Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол күүсекчи эрге-чагырга органнарының удуртукчулары ужуражып, «муниципалдыг шакты» эрттирген. Бо удаада чугаа тус черниң бюджединче боттуң орулгаларын көвүдедип база чон-биле сырый харылзааны тудуп, оларның чагыгларын, негелделерин дыңнап, ону шиитпирлээр дээш, бир дем-биле ажылдаарын чедип алыры болган.

2019 чылда Тывада 14,8 муң дөрбелчин метр шөлдүг аварийлиг бажыңнарны өскээр көжүрер 16.11.2018 2019 чылда Тывада 14,8 муң дөрбелчин метр шөлдүг аварийлиг бажыңнарны өскээр көжүрер

2018 чылда Тывага чоруткан шинчилел-биле, аварийлиг бажыңнардан хамаатыларны өскээр көжүрер программаның чаа чадазынче 14,8 муң дөрбелчин метр ниити шөлдүг, хөй квартиралыг бажыңнарда 368 бажың кирген.

Тываның Баштыңы биле «Енисей» орук эргелели ФКА-ның начальниги Р-257 оруктуң берге участоктарынга капитал септелгени кылырын дугурушкан 15.11.2018 Тываның Баштыңы биле «Енисей» орук эргелели ФКА-ның начальниги Р-257 оруктуң берге участоктарынга капитал септелгени кылырын дугурушкан
Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол «Енисей» орук эргелели федералдыг казна албанының начальниги Сергей Аникин-биле ужурашкан.

Тываның Баштыңы миграция-виза албанының чаа оран-савазын тудар планны чугаалаан 15.11.2018 Тываның Баштыңы миграция-виза албанының чаа оран-савазын тудар планны чугаалаан

Россияның Иштики херектер яамызы, Кызылда Ленин кудумчузунда чер участогунга, миграция-виза албанының чаа оран-савазын тудар арганы ол черинге өөренип көөр ажылчын бөлүктү чорудар деп турар.

Кызылда аварийлиг бажыңнардан хамаатыларны өскээр көжүрер программа-биле хөй квартиралыг 3 бажыңны дужааган 15.11.2018 Кызылда аварийлиг бажыңнардан хамаатыларны өскээр көжүрер программа-биле хөй квартиралыг 3 бажыңны дужааган

Ноябрь 14-те, Дружба кудумчузунда 26, 28, 30 «а» дугаарлыг чаагайжыды туткан 5 каът 3 бажыңны байырлыг байдалда ажыткан.

Тываның Баштыңы Кызылды хөөлүг ыштан уштур дизе, каът бажыңнар тударын саналдаан 14.11.2018 Тываның Баштыңы Кызылды хөөлүг ыштан уштур дизе, каът бажыңнар тударын саналдаан

Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол Кызылды долгандыр чер үлелгезинге мораторийни чорударын саналдаан.

Тываның Баштыңы: төрээн чери ышкаш эргим чер чок деп, бодап чор 14.11.2018 Тываның Баштыңы: төрээн чери ышкаш эргим чер чок деп, бодап чор

Тываның Чазак бажыңынга, республика Баштыңы Шолбан Валерьевич Кара-оол хостуг хүрешке делегей чемпионадынга мөңгүн медальды чаалап алган бистиң чаңгыс чер-чурттуувус Санаа Артас-биле ужурашкан.

Тываның Баштыңы чаа техниканың дүлгүүрлерин хүлээткен 13.11.2018 Тываның Баштыңы чаа техниканың дүлгүүрлерин хүлээткен

Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол ОБЯ-ның регион эргелелиниң өрт-камгалал кезектеринге чаа тускай техниканы дамчыдар езулалга киришкен.

Тывада инвалидтерге тускай ажылчын олуттарны тускайлаарын ажыл берикчилеринге хүлээткен 13.11.2018 Тывада инвалидтерге тускай ажылчын олуттарны тускайлаарын ажыл берикчилеринге хүлээткен

Тываның эрге-чагыргазы инвалидтерге тускай ажылчын олуттарны дериир хүлээлгени ажыл берикчилеринге онааган.

Тываның чаңгыс демнигжилери партийжи ажылды чаартыр санал-оналдарны киирген 12.11.2018 Тываның чаңгыс демнигжилери партийжи ажылды чаартыр санал-оналдарны киирген

Тывага, муниципалдар аразында база регион деңнелинде, РФ-тиң Президентизи В. Путинниң Айыткалын боттандырар база «Чаңгыс демниг Россия» партияның ажылын чаартыр талазы-биле сайгарылганы чоруткан.

Тываның Баштыңы иштики херектер органнарының ажылдакчыларынга болгаш хоочуннарынга профессионал байырлалы-биле байырны чедирген 12.11.2018 Тываның Баштыңы иштики херектер органнарының ажылдакчыларынга болгаш хоочуннарынга профессионал байырлалы-биле байырны чедирген

Ноябрь 10-да, Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол Иштики херектер органнарының ажылдакчызының хүнү-биле чаңгыс чер-чурттугларынга байырны чедирген.

Тываның Баштыңы хамаатыларның күш-ажылчы эргелерин камгалаар айтырыглар талазы-биле прокуратураның үшкү шуулганынга киришкен 12.11.2018 Тываның Баштыңы хамаатыларның күш-ажылчы эргелерин камгалаар айтырыглар талазы-биле прокуратураның үшкү шуулганынга киришкен

Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол, республика прокуратуразының чылдың-на эрттирип турары ажык шуулганы хамаатыларның күш-ажылчы эргелерин камгалаарының база бир дээштиг хевири апарган дээрзин демдеглээн.

Тываның Баштыңы «Хандагайты» хыналда-эрттирилге пунктузунга делегей статузун чедип алыр дээш туржуп турар 09.11.2018 Тываның Баштыңы «Хандагайты» хыналда-эрттирилге пунктузунга делегей статузун чедип алыр дээш туржуп турар

Тывада ийи талазындан кызыгаар пунктулуг «Хандагайты» эрттирилге черинге хөй талалыг эрге-байдалды тыпсып болурун Россияның элээн каш ведомстволары бадыткаан.

Тываның Баштыңы кем-херек үүлгедиишкини-биле демисел талазы-биле республиканы конференциязын белеткеп турар 08.11.2018 Тываның Баштыңы кем-херек үүлгедиишкини-биле демисел талазы-биле республиканы конференциязын белеткеп турар

Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол удавас демдеглээр Иштики херектер органының ажылдакчызының хүнү кем-херек үүлгедиишкининиң айтырыгларын сайгарарынга эки чылдагаан деп санаан.

Тывада «Экономика неделязы» чоруп турар 08.11.2018 Тывада «Экономика неделязы» чоруп турар

Азимут аалчылар бажыңының конференц-залынга ноябрь 7-де, 2013 чылдан бээр доктаамал эртип турар, Республиканың инвестиция климадын экижидер талазы-биле чөвүлелдиң чыыжы болуп эрткен.

Тываның Баштыңы биле Сибирьниң генерация компаниязының чиңгине директору Кызылдың чаа тудугларын чылыг четкизинге кожар айтырыгны чугаалашкан 07.11.2018 Тываның Баштыңы биле Сибирьниң генерация компаниязының чиңгине директору Кызылдың чаа тудугларын чылыг четкизинге кожар айтырыгны чугаалашкан

Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол биле Сибирьниң генерация компаниязының (СГК) чиңгине директору Михаил Кузнецов Кызыл хоорайның чылыг-хандырылга системазын модернизастаар дугайында үш чыл бурунгаар чарган дугуржулганың күүселдезин сайгарып чугаалашканнар.

Тываның экономиказы 2019 чылда 1,9 хуу өзер 07.11.2018 Тываның экономиказы 2019 чылда 1,9 хуу өзер

Тываның Чазаа 2024 чылга чедир республиканың социал-экономиктиг хөгжүлдезиниң баш бурунгаар санаашкынын бадылаан.

Күрүне шаңналдарын тыпсыр езулалдың киржикчилери Чоннуң чаңгыс демниң хүнү-биле Тываның чурттакчыларынга байыр чедирген 07.11.2018 Күрүне шаңналдарын тыпсыр езулалдың киржикчилери Чоннуң чаңгыс демниң хүнү-биле Тываның чурттакчыларынга байыр чедирген

Светлана Сыргашева, Сосновка ортумак школазының даштыкы дыл башкызы, «Тыва Республиканың өөредилгезиниң алдарлыг ажылдакчызы» хүндүлүг аттың эдилекчизи:

Тывада пенсия реформазының чаартылгаларын тайылбырлаар тускай комиссияны тургускан 07.11.2018 Тывада пенсия реформазының чаартылгаларын тайылбырлаар тускай комиссияны тургускан

Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол пенсия дугайында федералдыг хоойлужулгада 2019 чылдың январь 1-де күш кирер өскерилгелерин тайылбырлаар тускай комиссияны республика чазаанда тургускан.

Тывада Чоннуң чаңгыс деминиң хүнүнде күрүне шаңналдарын тывыскан 06.11.2018 Тывада Чоннуң чаңгыс деминиң хүнүнде күрүне шаңналдарын тывыскан

Тываның Чазааның бажыңынга, Чоннуң чаңгыс деминиң хүнүнге тураскаадып, күрүне шаңналдарын тыпсыр байырлыг езулал болуп эрткен.

РФ-тиң чырыдыышкын сайыды биле Тываның Баштыңы өөредилге инфраструктуразын хөгжүдер айтырыгны чугаалашкан 03.11.2018 РФ-тиң чырыдыышкын сайыды биле Тываның Баштыңы өөредилге инфраструктуразын хөгжүдер айтырыгны чугаалашкан

Москвага, Россияның чырыдыышкын сайыды Ольга Васильева биле Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол ужурашкаш, республикада өөредилге инфраструктуразын хөгжүдер айтырыгларны сайгарып көрген.

Дмитрий Патрушев регион баштыңы-биле Тываның агроүлетпүр комплекизиниң хөгжүлдезин сайгарган 03.11.2018 Дмитрий Патрушев регион баштыңы-биле Тываның агроүлетпүр комплекизиниң хөгжүлдезин сайгарган

Ноябрь 2-де, Россияның көдээ ажыл-агый сайыды Дмитрий Патрушев Тыва Республиканың Баштыңы Тыва Шолбан Кара-оол-биле ужурашкан.

Тываның күрүне университединиң Кызылдың педагогика институдунга улустуң чогаалчызы Александр Даржайның адын тывыскан 02.11.2018 Тываның күрүне университединиң Кызылдың педагогика институдунга улустуң чогаалчызы Александр Даржайның адын тывыскан

Ноябрь 1-де, Тывага, Тыва дылдың хүнүн демдеглеп эрттирген. Ол хүн Тываның күрүне университединиң Кызылдың башкы институдунга Тываның улустуң чогаалчызы Александр Даржайның адын тывыскан.

Москвага Тыва дылдың хүнүн демдеглээн 02.11.2018 Москвага Тыва дылдың хүнүн демдеглээн

Тыва дыл хүнүнде, Москвада тыва студентилер ниитилежилгезиниң активчилери диктант бижиир деп шиитпирлээн.

Төрээн тыва дылывысты кадагалап арттырар дээш.... 02.11.2018 Төрээн тыва дылывысты кадагалап арттырар дээш....

Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оолдуң чарлыы-биле доктааттынган Тыва дылдың хүнүн, ноябрь 1-де, республика калбаа-биле демдеглеп эрттирген.

Россияның ОБЯ сайыды айыыл чок чорукту хандырар айтырыгларга онза кичээнгейи дээш Тываның Баштыңынга четтиргенин илереткен 01.11.2018 Россияның ОБЯ сайыды айыыл чок чорукту хандырар айтырыгларга онза кичээнгейи дээш Тываның Баштыңынга четтиргенин илереткен

Москвага Россияның онза байдалдар сайыды Евгений Зиничев биле Тываның Баштыңы Главы Тувы Шолбан Кара-оол ужурашкаш, регионда дүрген дуза кыйгыртыр «112» системаны биле «Айыыл чок хоорай» аппарат-программалыг комплексти сайзырадырының айтырыгларын чугаалашкан.

Тываның 2019 чылда бюджет төлевилелин Дээди Хуралче чоруткан 01.11.2018 Тываның 2019 чылда бюджет төлевилелин Дээди Хуралче чоруткан

Республика Чазаа 2019 чылда база планныг 2020 биле 2021 чылдарда Тываның бюджединиң дугайында хоойлу төлевелин деткип, ТР-ниң Дээди Хуралынче (парламентиже) киирген.

Тываның Баштыңы 2019 чылдың федералдыг бюджедин хевирлээр ажылда республиканың сонуургалын камгалап турар 31.10.2018 Тываның Баштыңы 2019 чылдың федералдыг бюджедин хевирлээр ажылда республиканың сонуургалын камгалап турар

РФ-тиң регион хөгжүлдезиниң талазы-биле чазак комиссиязынга 2019 чылда база планныг 2020 биле 2021 чылдарда федералдыг бюджет төлевилелиниң айтырыгларын сайгарган.

Тывада хөй ажы-төл азырап алган өг-бүлеге автомобильди берген 31.10.2018 Тывада хөй ажы-төл азырап алган өг-бүлеге автомобильди берген

Тываның Баштыңы Таңды кожуунга ажыл-агый аайы-биле чорааш, 2017 чылдың сентябрьда хөй ажы-төл азырап алган өг-бүле – Севекпиттер-биле ужурашкан.

Тываның Баштыңы ажыл аайы-биле Москваже ужупкан 30.10.2018 Тываның Баштыңы ажыл аайы-биле Москваже ужупкан

Бөгүн, октябрь 30-де, Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол РФ-тиң Чазак даргазының оралакчызы Виталия Мутконуң удуртканы Россия Федерациязының регионалдыг хөгжүлде талазы-биле чазак комиссиязының ажылынга киржир.

«Тыва дыл – чоннуң өнчүзү» республика шуулганынга белеткел адакталган 30.10.2018 «Тыва дыл – чоннуң өнчүзү» республика шуулганынга белеткел адакталган

ТР-ниң Өөредилге болгаш эртем яамызы, 2018 чылдың ноябрь 1-де Улусчу чогаадылга бажыңынга «Тыва дыл – чоннуң өнчүзү» деп үшкү республика шуулганы болуп эртерин, дыңнаткан.

Тываның Кадык камгалал яамызы уругларның санаторлуг-курорт эмнээшкинин организастаар ажылды уламчылавышаан 30.10.2018 Тываның Кадык камгалал яамызы уругларның санаторлуг-курорт эмнээшкинин организастаар ажылды уламчылавышаан

Тываның Кадык камгалал яамызы чыл эгезинден тура, 2500 уругнуң кадыкшылын быжыктырып, дыштандырган.

Тывада республиканың дүжүт байырлалын демдеглээн 29.10.2018 Тывада республиканың дүжүт байырлалын демдеглээн

Октябрь 27-де, Таңды кожууннуң Балгазын суурда Тываның агроүлетпүр техникумунуң баазазынга, Көдээ ажыл-агый болгаш болбаазырадылга үлетпүрүнүң ажылдакчызының хүнүнге тураскааткан республиканың дүжүт байырлалы болуп эрткен.

Тываның Баштыңы: Назы четпээннер ортузунда кем-херек үүлгедиишкининге удур кады ажылды күштелдирер 29.10.2018 Тываның Баштыңы: Назы четпээннер ортузунда кем-херек үүлгедиишкининге удур кады ажылды күштелдирер

Тываның прокуратуразынга назы четпээннерниң кем-херек үүлгедиишкиннеринге удур ажылдар талазы-биле ведомстволар аразының хуралы болуп эрткен.

2018 чылдың 9 айында Тываның даштыкы садыг саарылгазы 7 катап өскен 26.10.2018 2018 чылдың 9 айында Тываның даштыкы садыг саарылгазы 7 катап өскен

"Азимут - Эне-Сай" аалчылар бажыңының конференц-залынга эрткен ужуражылга үезинде, Тыва Каайлының 2018 чылдың 9 айында албан-ажылының түңнелдерин база республиканың бизнес-ниитилежилгелери, эрге-чагырганың муниципалдыг органнары-биле кады ажылдаарының айтырыгларын сайгарып чугаалашкан.

«Сибирь дугуржулгазы» регионнар аразының ассоциация чөвүлели кызыгаарлар аразының оруун кедизинде тударын чугаалашкан 26.10.2018 «Сибирь дугуржулгазы» регионнар аразының ассоциация чөвүлели кызыгаарлар аразының оруун кедизинде тударын чугаалашкан

Октябрь 23-те, Новосибирск хоорайга хуралдаан «Сибирь дугуржулгазы» регионнар аразының ассоциациязы (МАСС), Кыдат Улус республика-биле харылзааларны хөгжүдер холбашкан элээн каш эгелээшкиннерни «Делегей кооперациязы болгаш экспорт» национал төлевилелче киирерин саналдаан.

«Сибирь дугуржулгазы» Кыдатче транспорт коридорун тургузарын саналдаан 25.10.2018 «Сибирь дугуржулгазы» Кыдатче транспорт коридорун тургузарын саналдаан

«Сибирь дугуржулгазы» регионнар аразының ассоциация чөвүлели (МАСС) Тыва таварты, Кыдаттың Урумчиже Красноярскиден кызыгаарлар аразының автомобиль транспортунуң коридорун тудуп, «Хандагайты» автомобиль эрттирилге пунктузун чаагайжыдар айтырыгларны деткээн.

Президентиниң СФО-да бүрүн эргелиг төлээзи кем-херек үүлгедиишкиннерин эвээжедир дээн Тываның күжениишкиннерин демдеглээн 25.10.2018 Президентиниң СФО-да бүрүн эргелиг төлээзи кем-херек үүлгедиишкиннерин эвээжедир дээн Тываның күжениишкиннерин демдеглээн

Новосибирскиге Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол РФ-тиң Айыыл чок чорук чөвүлелиниң секретары Николай Патрушев биле Президентиниң СФО-да бүрүн эргелиг төлээзи Сергей Меняйлонуң киришкени каттышкан хуралга олурушкан.

Тываның найысылалының мэри - Карим Сагаан-оол 25.10.2018 Тываның найысылалының мэри - Карим Сагаан-оол

Найысылалдың Төлээлекчилер хуралының ээлчеглиг үшкү сессиязының хүн чурумунуң бирги айтырыы - Кызылдың мэрин томуйлаары болган.

Тыва регионнар аразының кады ажылдажылгазын быжыглаан 25.10.2018 Тыва регионнар аразының кады ажылдажылгазын быжыглаан

Сибирь дугуржулгазы регионнар аразының ассоциация чөвүлелиниң хуралында, регионнарның кады ажылдажылгазын быжыглаан элээн каш чугула документилерге аттарны салган.

Чоннуң чаңгыс деминиң хүнүнге тураскааткан хемчеглер планы 24.10.2018 Чоннуң чаңгыс деминиң хүнүнге тураскааткан хемчеглер планы
Октябрь 23-31 хүннеринде 

 - Национал культураларның «Найырал» фестивалы.

Тыва чылыг шынарынга хыналданың чаңгыс аай хүнүнде каттышкан 24.10.2018 Тыва чылыг шынарынга хыналданың чаңгыс аай хүнүнде каттышкан

Октябрь 25-те, четвергде, чылыг шынарынга хыналданың чаңгыс аай хүнүн эрттирер.

Тывада бүрүткеткен кем-херек үүлгедиишкини кызырылган 23.10.2018 Тывада бүрүткеткен кем-херек үүлгедиишкини кызырылган

Республика Чазааның аппарат хуралында, Тываның девискээринде оперативтиг байдалды сайгарып көрген.

Тываның Баштыңы Москвага ажыл-албанының түңнелдерин парлалга конференциязында таныштырган 23.10.2018 Тываның Баштыңы Москвага ажыл-албанының түңнелдерин парлалга конференциязында таныштырган

Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол 2019 чылда бюджет акшаландырыышкынын камгалаар дээш чоруткан ажылдарын парлалга конференциязында дыңнаткан.

Тывада 45 муң хире өреге огородту тарып турар 19.10.2018 Тывада 45 муң хире өреге огородту тарып турар

Тывада шупту өрегелерниң 72 хуузу, азы 45 муң хирези огород ажыл-агыйын тудуп турар.

Тывада тараа культуразының үрезин курлавырын тургускан 19.10.2018 Тывада тараа культуразының үрезин курлавырын тургускан

Республика 2019 чылда тарылга кампаниязын чорударынга тараа культуразының 5 муң тонна: 3 муң тонна сула, 1 муң тонна кызыл-тас база 1 муң тонна арбай үрезиннерин курлавырда шыгжаан.

Тываның девискээринде чыдыг чашпан узуткаар план 95 хуу күүсеттинген 19.10.2018 Тываның девискээринде чыдыг чашпан узуткаар план 95 хуу күүсеттинген

Тываның Чазаанда республиканың наркотиктерге удур комиссиязының ээлчеглиг хуралында, черлик чыдыг чашпан үнген черлерни илередип, ооң үнген черлерин узуткаан ажылдарның түңнелин чугаалажып көрген.

Россияның Бойдус яамызының удуртукчузу биле Тыва Республиканың Баштыңы чурттуң Президентизиниң Чарлыын боттандырар чугула айтырыгларны сайгарып чугаалашкан 19.10.2018 Россияның Бойдус яамызының удуртукчузу биле Тыва Республиканың Баштыңы чурттуң Президентизиниң Чарлыын боттандырар чугула айтырыгларны сайгарып чугаалашкан

РФ-тиң бойдус курлавырлары болгаш экология сайыды Дмитрий Кобылкин биле Тыва Республиканың Баштыңы Шолбан Кара-оол, 2019 чылдың январь 1-ден боктарны болбаазырадыр чаа системаже шилчииринге девискээрниң белениниң, онза хайгааралдыг бойдус девискээрлерин хөгжүдериниң чугула айтырыгларын чугаалашкан ажылчын хуралды эрттирген.

Тывада чурттакчы чонну гриппке удур тарыыры адакталган 18.10.2018 Тывада чурттакчы чонну гриппке удур тарыыры адакталган

Росхереглекчилер хайгааралының Тыва Республикада эргелелиниң неделя санында чоруткан мониторингизинден көөрге, Тываның чурттакчы чонунуң 54,4 хуузу гриппке удур тарылганы алган.

Тывада ведомстволар аразының комиссиязы хөмүр складтарын хынап эгелээн 18.10.2018 Тывада ведомстволар аразының комиссиязы хөмүр складтарын хынап эгелээн

Тываның Одалга болгаш энергетика яамызының, Тарифтер талазы-биле албанның специалистери одалга сезонунуң эгелээни-биле, кожууннарның одаар чүүл складтарының удуртукчуларынга, хуу сайгарлыкчыларга хамаарыштыр хыналда рейдилерни чорудуп эгелээн.

Шолбан Кара-оол: «Россияның лидерлеринче» Тыва он-он кордакчыны идип шыдаар 17.10.2018 Шолбан Кара-оол: «Россияның лидерлеринче» Тыва он-он кордакчыны идип шыдаар

Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол Россия Президентизи Владимир Путинниң саналы-биле эгелээн «Россияның лидерлери» конкурска идепкейлиг киржирин кыйгырган.

Tываның Баштыңы ажыл-албан аайы-биле Москвада сургакчылаашкында 16.10.2018 Tываның Баштыңы ажыл-албан аайы-биле Москвада сургакчылаашкында

Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол оралакчылары база регион сайыттары-биле, федералдыг бюджеттен акшаландырыышкын алыр кылдыр санаан республика төлевилелдерин Россия Чазааның яамыларынга камгалаар дээш, Москвада чеде берген.

Тываның Баштыңы көдээ ажыл-агыйының эртем-шинчилел институдун арттырып алырын дугурушкан 16.10.2018 Тываның Баштыңы көдээ ажыл-агыйының эртем-шинчилел институдун арттырып алырын дугурушкан

Тыва Республикада көдээ ажыл-агыйының эртем-шинчилел институду бодунуң эрге-байдалын хевээр арттырган.

Тывада акваферма ажылдап эгелээр 15.10.2018 Тывада акваферма ажылдап эгелээр

Акваферма "Далай" көдээ ажыл-агый хереглеглекчилер болбаазырадылгазының кооперативиниң баазазында ажыттынган.

Тывада араттарның бизнезин болгаш көдээ ажыл-агый кооперативтерин хөгжүдер фонд тургустунар 15.10.2018 Тывада араттарның бизнезин болгаш көдээ ажыл-агый кооперативтерин хөгжүдер фонд тургустунар
Фонд ажылын көдээ ажыл-агый кооперативтерин болгаш ажыл-агыйның биче хевирлерин деткиир инфраструктураны тургузуп, хөгжүдер талазы-биле организастыг хемчеглерни боттандырарынче угландырар.

«Тус чер бот-башкарылга органының шылгараңгай кадр ажылдакчызы» мөөрей түңнелдерин үндүрген 15.10.2018 «Тус чер бот-башкарылга органының шылгараңгай кадр ажылдакчызы» мөөрей түңнелдерин үндүрген

Чылдың-на октябрь 12-де демдеглээри Кадр ажылдакчызының профессионал байырлалының бүдүүзүнде, Тыва Республика Баштыңының Администрациязының күрүне албаны болгаш кадр курлавырының талазы-биле айтырыглар департаментизи «Тус чер бот-башкарылга органнарының шылгараңгай кадр ажылдакчызы» мөөрейни эрттирген.

Тывада пиво барларын суд шиитпири-биле хаап эгелээн 12.10.2018 Тывада пиво барларын суд шиитпири-биле хаап эгелээн

Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оолдуң хамаатыларының хомудалдар болгаш саналдарын шын көөр дугайында даалгазын күүседири-биле, Росхереглел хайгааралдың Тывада эргелелиниң территориалдыг килдизи пиво садар барларны пландан дашкаар хынап эгелээн.

Тывада, улуг черден аңгы суурже, Улуг-Хемни кежир чаа көвүрүгни ажыткан 12.10.2018 Тывада, улуг черден аңгы суурже, Улуг-Хемни кежир чаа көвүрүгни ажыткан
Объекти тудуунга аңгы демир-орук бригадазы биле аңгы материал-техниктиг хандырылга бригадазының каттышкан кезектери ажылдаан.

РФ-тиң камгалал сайыды Тываның чонунга, Россияның составынче республиканың киргенинден бээр 74 чыл болганы-биле байыр чедирген 11.10.2018 РФ-тиң камгалал сайыды Тываның чонунга, Россияның составынче республиканың киргенинден бээр 74 чыл болганы-биле байыр чедирген
Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол республиканың чурттакчыларынга РФ-тиң камгалал сайыды Сергей Шойгуның «улуг байырын» дамчыткан.

Шолбан Кара-оол ССРЭ биле Россияның совтавынче Тываның эки тура-биле каттыжып киргенинден бээр 74 чыл ою-биле байыр чедирген 11.10.2018 Шолбан Кара-оол ССРЭ биле Россияның совтавынче Тываның эки тура-биле каттыжып киргенинден бээр 74 чыл ою-биле байыр чедирген
Хүндүлүг чаңгыс чер-чурттуглар! ССРЭ биле Россияның составынче Тываның эки тура-биле каттыжып кирген хүнү – онза төөгүлүг хүн-биле силер бүгүдеге байыр чедирип тур мен.

Тывада муниципалдар аразының маршруттар четкизи калбарган 10.10.2018 Тывада муниципалдар аразының маршруттар четкизи калбарган

Тывада муниципалдар аразында рейстерниң пассажирлер сөөртүлгези ортумаа-биле 65 хуу, азы 9981 кижи болган.

Тываның Юстиция херектериниң талазы-биле яамы «Хоойлуну сагыыр салгал» төлевилелди боттандырып турар 10.10.2018 Тываның Юстиция херектериниң талазы-биле яамы «Хоойлуну сагыыр салгал» төлевилелди боттандырып турар

Республика школа-интернадының Тываның кадет корпузунга Тываның Юстиция яамызы «Хоойлуну сагыыр салгал» төлевилел чорудуу-биле назы четпээннер ортузунга корум-чурум үрээшкиннерин болдурбас сорулгалыг уругларга оюн хевирлиг бирги ужуражылгазын эрттирген.

Тываның Баштыңы регионнуң Россия Президентизиниң национал төлевилелдеринге киржир чагыглары кайы хире камгалаттынып турарын чугаалашкан 10.10.2018 Тываның Баштыңы регионнуң Россия Президентизиниң национал төлевилелдеринге киржир чагыглары кайы хире камгалаттынып турарын чугаалашкан

Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол республика чазааның вице-премьерлери-биле Россия Президентизиниң национал төлевилелдеринге киржир регионнуң чагыын камгалап турарының дугайында хуралды эрттирген.

Тываның эрге-чагыргазы чурттакчы чонга хөмүр өртээн, ону сөөрткен чарыгдалга субсидия таварыштыр өйлээр 10.10.2018 Тываның эрге-чагыргазы чурттакчы чонга хөмүр өртээн, ону сөөрткен чарыгдалга субсидия таварыштыр өйлээр

Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол, ТР-ниң Энергетика болгаш Саң-хөө яамызынга, разрезтен муниципалдыг складка чедир чурттакчы чонга хөмүр сөөрткениниң чарыгдалын регион бюджединден субсидия кылдыр эгидер аргазын көөрүн дааскан

Президент Владимир Путинниң «Российжи энергетика неделязында» чугаазынга хамаарыштыр Тываның Баштыңының бодалы 09.10.2018 Президент Владимир Путинниң «Российжи энергетика неделязында» чугаазынга хамаарыштыр Тываның Баштыңының бодалы

Россияның президентизи Владимир Путинниң хөмүр-даштың делегей рыногунда Россияның киржилгезин улгаттырар дээни, Тывада хөмүр-даш адырының хөгжүлдезинге чаа идигни бээр ужурлуг.

Tываның Баштыңы мөчээн полицейжиниң өг-бүлези-биле ужуражыр 09.10.2018 Tываның Баштыңы мөчээн полицейжиниң өг-бүлези-биле ужуражыр
Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол, сургакчылаашкындан чанып келгеш, бодунуң бирги оралакчызы Органа Натсак биле Күш-ажыл болгаш социал политика яамызының удуртулгазын шүгүмчүлээн.

Тывада дүжүт ажаалдазы доозулган 08.10.2018 Тывада дүжүт ажаалдазы доозулган

Октябрь 5-тиң хүнүнге чедир, республикада тараа культураларының 70 хуузун ажааган.

Тываның Баштыңы инвестицияларны хаара тударынга кайыын-даа, кандыг-даа арга-хевирлерни ажыглаарын коллегаларынга чагаан 08.10.2018 Тываның Баштыңы инвестицияларны хаара тударынга кайыын-даа, кандыг-даа арга-хевирлерни ажыглаарын коллегаларынга чагаан
Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол республикаже капиталды хаара тударының янзы-бүрү аргаларын дилеп тыварын айыткан. Чүгле күрүне болгаш российжи хуу инвестицияларны эвес, а даштыкыдан база.

Тывада күрүне албан хаакчыларының доктааткан ажыл чурумун хынаар 08.10.2018 Тывада күрүне албан хаакчыларының доктааткан ажыл чурумун хынаар
Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол республика яамыларының ажылдакчыларының ажыл регламентизин хынарын дааскан.

Тываның Баштыңы профессионал байырлалы-биле республика башкыларынга байыр чедирген 05.10.2018 Тываның Баштыңы профессионал байырлалы-биле республика башкыларынга байыр чедирген

Хүндүлүг башкылар, өөредилгениң хоочуннары болгаш башкы ажылынга хамаарылгалыг кижи бүрүзү!

Тывада биче суурларже көжер күзелдиг кижилерге черни халас бээр 05.10.2018 Тывада биче суурларже көжер күзелдиг кижилерге черни халас бээр

Регионнуң чазаа 1 муңдан эвээш чурттакчылыг суурларга турумчуур күзелдиг кижи бүрүзүнге халас черни садыглаашкын чокка бээрин тус чер бот-башкарылга органнарынга чөпшээрээн эдилгелерни «Чер дугайында» конституция хоойлузунче киирген.

Тывада хереглекчилер кооперациязының системазын катап тургузар 04.10.2018 Тывада хереглекчилер кооперациязының системазын катап тургузар

Тываның эрге-чагыргазы РФ-тиң Хереглекчилер ниитилелиниң төп эвилели база Тываның хереглекчилер ниитилелдериниң эвилели-биле кады ажылдажылганың үш талалыг керээзин чарарынга белеткенип турар.

Башкы хүнүнге тураскаадып, Тывада «Өөредилге арга-курлавырлары-2018» шуулган эрткен 04.10.2018 Башкы хүнүнге тураскаадып, Тывада «Өөредилге арга-курлавырлары-2018» шуулган эрткен

Шуулганның киржикчилери темалыг секцияларда өөредилге адырында мурнады шиитпирлээр элээн хөй айтырыгларны сайгарып көрген.

Тываның Чазаанга аныяк 12 специалист стажировкалаар 04.10.2018 Тываның Чазаанга аныяк 12 специалист стажировкалаар

Тыва Республика Баштыңының Администрациязы база Тыва Республика Чазааның Аппарадынга, Тыва Республиканың күүсекчи эрге-чагырга органнарынга стажировка эрттер аныяк специалистерни шилиир бо чылдың ийиги конкурузу доозулган.

Тывада мал чеминиң белеткели доозулган 04.10.2018 Тывада мал чеминиң белеткели доозулган

Тыва ниитизи-биле 234280 тонна, азы планныг онаалдадан 4 хуу хөй мал чемин белеткээн. Эрткен чылдың ол үезинге деңнээрге, 5,2 муң тонна хөй.

Тываның Баштыңы моол суможулар-биле Токиога чедип, япон сумонуң өзүп орар сылдызы – 19 харлыг тыва оол-биле ужурашкан 03.10.2018 Тываның Баштыңы моол суможулар-биле Токиога чедип, япон сумонуң өзүп орар сылдызы – 19 харлыг тыва оол-биле ужурашкан

Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол моол суматори Асошори Акинориниң чалааны-биле Токиога (Япония) четкен. Аңаа Моолдан алдарлыг суможулар киришкен хүндүткелдиң езулалынга киришкен.

Тыва ажыт-чажыт күш-ажылды ажык болдурган регионнар рейтингизинде көргүзүүн экижиткен: бо чылдың тос айында 65-ки туруштан 43-те келген 03.10.2018 Тыва ажыт-чажыт күш-ажылды ажык болдурган регионнар рейтингизинде көргүзүүн экижиткен: бо чылдың тос айында 65-ки туруштан 43-те келген

«Чаагай чорукче базымнар» төлевилел чорудуунуң арга-хевирлери-биле кожууннар болгаш хоорайларда ажыт-чажыт күш-ажылды ажык болдурарын чедип ап турар.

Тывада мал хөөрлериниң ончалалы эгелээн 02.10.2018 Тывада мал хөөрлериниң ончалалы эгелээн

Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оолдуң даалгазын күүседир дээш, республиканың Көдээ ажыл-агый яамызы муниципалиттер девискээрлеринде мал хөөрлериниң байдалын хынап эгелээн.

Тываның Экономика яамызының чанында Хөй-ниити чөвүлели 2019 чылда база 2024 чылга чедир планныг үеде ТР-ниң социал-экономиктиг хөгжүлдези 02.10.2018 Тываның Экономика яамызының чанында Хөй-ниити чөвүлели 2019 чылда база 2024 чылга чедир планныг үеде ТР-ниң социал-экономиктиг хөгжүлдези

Сентябрь 28-те, Тыва Республиканың Хөй-ниити палатазының удуртукчузу Ондар Чимит-Доржу Байыровичиниң даргалаашкыны-биле, Тыва Республиканың Экономика яамызында Хөй-ниити чөвүлелиниң хуралы болуп эрткен.

Тываның девискээринде, октябрьның 1-ден, уругларның айыыл чок чоруунуң айы чарлаттынган 02.10.2018 Тываның девискээринде, октябрьның 1-ден, уругларның айыыл чок чоруунуң айы чарлаттынган

Тыва Республиканың Чазааның чанында назы четпээннер херектери база оларның эргелерин камгалаар талазы-биле ведомстволар аразында комиссияның доктаалы-биле,

Тывада бүгү-российжи хамааты камгалал белеткелиниң бирги чадазы эгелээн 01.10.2018 Тывада бүгү-российжи хамааты камгалал белеткелиниң бирги чадазы эгелээн

Тыва Республикада Россия Федерациязының субъектилериниң күүсекчи эрге-чагырганың федералдыг органнары, күүсекчи эрге-чагырга органнары база тус чер бот-башкарылга органнары-биле бүгү-российжи хамааты камгалалдың белеткели эгелээн.

Тывада сес ай дургузунда 32 муң дөрбелчин метр шөлдүг чурттаар оран-саваны ажыглалче киирген 01.10.2018 Тывада сес ай дургузунда 32 муң дөрбелчин метр шөлдүг чурттаар оран-саваны ажыглалче киирген

Республика Чазааның аппарат хуралында, Тываның муниципалдыг тургузугларында чуртталга бажыңнарын тудар талазы-биле көргүзүглер күүселдезин чугаалашкан.

Тываның Баштыңы Кызыл хоорайның чаа депутаттарындан өөреникчилер аргыштырылгазын чогумчударын дилээн 28.09.2018 Тываның Баштыңы Кызыл хоорайның чаа депутаттарындан өөреникчилер аргыштырылгазын чогумчударын дилээн

Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол Кызыл хоорайның Төлээлекчилер хуралының чаа соңгуткан депутаттарынга чугаалаан:

2017-2018 өөредилге чылының түңнелдери-биле Тыва Республиканың Баштыңының стипендияларын тыпсыр конкурсту чарлаан 28.09.2018 2017-2018 өөредилге чылының түңнелдери-биле Тыва Республиканың Баштыңының стипендияларын тыпсыр конкурсту чарлаан

2017-2018 өөредилге чылының түңнелдери-биле Тыва Республиканың Баштыңының стипендияларын тыпсыр конкурсту чарлаан.

РФ-тиң энергетика сайыды Александр Новак Тываның энергетика төлевилелдерин деткээн 27.09.2018 РФ-тиң энергетика сайыды Александр Новак Тываның энергетика төлевилелдерин деткээн

Республика Баштыңы Шолбан Кара-оолдуң даалгазы езугаар, Тывадан сенатор Людмила Нарусова Россияның энергетика сайыды Александр Новак-биле ужурашкан. Ведомствонуң парлалга төвү сентябрь 25-те олар ужурашканын дыңнаткан.

Эвээш санныг үндезин чоннарның төлээлери – тожу тывалары Тываның Баштыңынга чагааны бижээн 27.09.2018 Эвээш санныг үндезин чоннарның төлээлери – тожу тывалары Тываның Баштыңынга чагааны бижээн

Хүндүлүг Шолбан Валерьевич!  
Силерге, үндезин ивижи чоннуң мурнундан,бистиң амыдыралывысты эки билип, дузалажып турарыңар дээш, Тожу кожуунда «Өдүген» МУБ-туң ивижилери, берген белектериңерге сеткиливистен аажок өөрүп, четтиргенивисти илередип,

Юридиктиг халас дузаның чаңгыс хүнү 27.09.2018 Юридиктиг халас дузаның чаңгыс хүнү

2019 чылдың сентябрь 27-де, эртенгиниң 9:00 шактан 12.00 шакка чедир, Тыва Республикада «Россияның Юристер ассоциациязы» бүгү-российжи хөй-ниити организациязының регион салбыры халас юридиктиг дузаның ниити хүнүн эрттирер.

Тывада «Өг-бүле бүрүзүнге-ле дээди эртемниг уруг» губернатор төлевилелиниң күүселдезиниң ээлчеглиг түңнелин үндүрген 27.09.2018 Тывада «Өг-бүле бүрүзүнге-ле дээди эртемниг уруг» губернатор төлевилелиниң күүселдезиниң ээлчеглиг түңнелин үндүрген

Тываның Өөредилге яамызы Республика Баштыңы Шолбан Кара-оолга «Өг-бүле бүрүзүнге-ле дээди эртемниг уруг» губернатор төлевилелиниң бо чылда боттаныышкынын таныштырган.

Тываның Баштыңы хөй ажы-төлдүг өг-бүлелерге чиигелделиг хөмүр чедирилгезин онза хыналдага алырын негээн 26.09.2018 Тываның Баштыңы хөй ажы-төлдүг өг-бүлелерге чиигелделиг хөмүр чедирилгезин онза хыналдага алырын негээн

ТР-ниң Өг-бүле болгаш уруглар херээниң талазы-биле агентилел «Социал хөмүр» губернатор төлевилелиниң күүселдезин Тываның Баштыңынга илеткээн.

Сибирьде кадет өөредилгезиниң хөгжүлдезин Тывада сайгарып турар 26.09.2018 Сибирьде кадет өөредилгезиниң хөгжүлдезин Тывада сайгарып турар

Россияның Чырыдыышкын яамызының ниити өөредилге адырында күрүне политиказының департамент начальниги Сергей Пилипенконуң удуртулгазы-биле, Сибирьде кадет тургузуунуң системазын хөгжүдер айтырыгларны сайгарган округ хуралы болуп турар.

Күрүне ачы-дузаларының чаңгыс аай порталы таварыштыр эмчиже электроннуг бижидилге ачы-дузазын чедиишкинниг чорудуп турары-биле Тыва мурнуку черже үнген 26.09.2018 Күрүне ачы-дузаларының чаңгыс аай порталы таварыштыр эмчиже электроннуг бижидилге ачы-дузазын чедиишкинниг чорудуп турары-биле Тыва мурнуку черже үнген

Россияның регионнар аразында күрүне ачы-дуза порталы таварыштыр эмчиниң хүлээп алыышкынынче электроннуг бижидилге ачы-дузазын чедиишкинниг ажыглаанының рейтингизинде, Тыва Республика бирги одуругну ээлээн.

Сибирьниң өөредилге адырының удуртукчулар бөлүүн Кызылдың аэропортунга уткаан 26.09.2018 Сибирьниң өөредилге адырының удуртукчулар бөлүүн Кызылдың аэропортунга уткаан

Россияның Чырыдыышкын яамызының ниити өөредилге адырында күрүне политиказы департаментиниң начальниги Сергей Пилипенконуң удуртулгазы-биле Сибирьде кадет өөредилге системазын хөгжүдер айтырыгларны сайгарган округ хуралы болуп эртер.

Тывада Сибирь федералдыг округда күрүнениң национал политиказын боттандырар айтырыгларны сайгарган 25.09.2018 Тывада Сибирь федералдыг округда күрүнениң национал политиказын боттандырар айтырыгларны сайгарган

«Сибирь федералдыг округда Россия Федерациязының күрүнениң национал политиказыг боттаныышкыны» «төгерик столду» Тывада эрттирген.

Шупту бажыңнарже чылыгны төндүр кииргижеге, Кызылдың мэриязынга ЧЭН база БК-тан штабты тургузарын, Тываның Баштыңы негээн 25.09.2018 Шупту бажыңнарже чылыгны төндүр кииргижеге, Кызылдың мэриязынга ЧЭН база БК-тан штабты тургузарын, Тываның Баштыңы негээн

Тываның Чазаа, Кызыл хоорайның хөй квартиралыг бажыңнарынче чылыг киирер ажылдарны доозарынга, ийи хонукту берген.

Тываның Баштыңы шериг чоруур назылыг аныяктар следунга киришкен 24.09.2018 Тываның Баштыңы шериг чоруур назылыг аныяктар следунга киришкен

Сентябрь 20-22 хүннеринде Тывага, шериг чоруур назылыг оолдарның II шериг-патриотчу следу болуп эрткен.

Тываның Баштыңы көдээ котельнаяларның одалга сезонунга беленин хынаан 24.09.2018 Тываның Баштыңы көдээ котельнаяларның одалга сезонунга беленин хынаан

Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол Чаа-Хөл суурдан эгелеп, көдээ котельнаяларның кышка белеткелин хынаан.

Тываның Баштыңы биле «Межегейхөмүр» компанияның чаа удуртукчузу кады ажылдажылга айтырыгларын чугаалашкан 21.09.2018 Тываның Баштыңы биле «Межегейхөмүр» компанияның чаа удуртукчузу кады ажылдажылга айтырыгларын чугаалашкан

Регионда хөмүр-даш чыдынының улуг болбаазырадыкчызының бирээзи – «Межегейхөмүр» КХН-ниң чаа чиңгине директорун албан езузу-биле Тываның Баштыңынга таныштырган.

«Сибирь дугуржулгазы» регионнар аразының ассоциациязының чөвүлел хуралы болуп эртер 20.09.2018 «Сибирь дугуржулгазы» регионнар аразының ассоциациязының чөвүлел хуралы болуп эртер

2018 чылдың сентябрь төнчүзүнде, Кызылга, «Сибирь дугуржулгазы» регионнар аразының ассоциациязының Чөвүлел хуралы Сибирь федералдыг округтуң субъектилер баштыңнарының киржилгези-биле болуп эртер.

Тываның Баштыңы дагын катап кем-херек үүлгедиишкиннеринге удур республика конференциязын эрттирерин саналдаан 20.09.2018 Тываның Баштыңы дагын катап кем-херек үүлгедиишкиннеринге удур республика конференциязын эрттирерин саналдаан

Сентябрь 19-та, Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол, СФО-да Саң-хөө хайгаарал албанының удуртукчузу Андрей Алексеевич Долбня болгаш корум-чурум камгалакчыларының база кожуун чагырга даргаларының киржилгези-биле, дагын катап кем-херек үүлгедир чорукка удур демисежир хемчеглерни сайгарып көрген.

Тываның Баштыңы Мөңгүн-Тайга кожууннуң чаа соңгуткан депутаттары-биле ужурашкан 20.09.2018 Тываның Баштыңы Мөңгүн-Тайга кожууннуң чаа соңгуткан депутаттары-биле ужурашкан
Сентябрь 19-та, Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол Мөңгүн-Тайга кожууннуң чаа соңгуткан депутаттары-биле ужурашкан.

Тывада Улуг-Хемни кежир көвүрүг адааның хос черин эптеп чыыры эгелээн 19.09.2018 Тывада Улуг-Хемни кежир көвүрүг адааның хос черин эптеп чыыры эгелээн

Сентябрь 18-те, Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол Улуг-Хемни кежир чаа коммунал көвүрүгнүң хос черин эптеп чыырынга стартты берген.

«Аныяк өг-бүлеге кыштаг» төлевилелдиң 2018 чылда боттанылгазының шынары дээш, кожуун чагырга даргалары боттары харыылаар 19.09.2018 «Аныяк өг-бүлеге кыштаг» төлевилелдиң 2018 чылда боттанылгазының шынары дээш, кожуун чагырга даргалары боттары харыылаар

Тываның 17 кожуунунуң үжү «Аныяк өг-бүлеге кыштаг» губернатор төлевилелиниң ээлчеглиг чадазының күүселдези дээш онза кичээнгейни негеп турар.

Тываның Баштыңы Кызыл кожууннуң төп эмнелгезин хынаан 19.09.2018 Тываның Баштыңы Кызыл кожууннуң төп эмнелгезин хынаан

Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол Кызыл кожууннуң административтиг төвү - Каа-Хем суурда поликлиниканың уруглар салбырының ажылын экижидер кылдыр берген даалгазы кайы хире күүсеттингенин хынаан.

Тываның билдингир эртемдени Монгуш Хүргүл-оолович Маңнай-оол чырык өртемчейден чарлып чоруткан 18.09.2018 Тываның билдингир эртемдени Монгуш Хүргүл-оолович Маңнай-оол чырык өртемчейден чарлып чоруткан

Тыва Республиканың Баштыңы Шолбан Кара-оол, Кызыл хоорай мэриязы база Төлээлекчилер хураланың депутаттары,

Тывада тараа культураларының ортумак дүжүдү гектардан-на 15,6 центнер, азы 2017 чылга деңнээрге ийи катап хөй 18.09.2018 Тывада тараа культураларының ортумак дүжүдү гектардан-на 15,6 центнер, азы 2017 чылга деңнээрге ийи катап хөй

Республика чазаа күскү дүжүт ажаалдазының чамдык түңнелдерин үндүрген. Сентябрь 17-ге чедир, 2,3 муң га тараа шөлдериниң 24 хуузунда дүжүттү ажааган.

Тываның Баштыңы муниципалитеттер удуртукчуларынга ажыл хүнүн чылыг төптеринден эгелээрин сүмелээн 17.09.2018 Тываның Баштыңы муниципалитеттер удуртукчуларынга ажыл хүнүн чылыг төптеринден эгелээрин сүмелээн

Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оолдуң удуртулгазы-биле эрткен аппарат хуралында, республикада чылыг сезонунуң дугайында чугааны чоруткан. Хурал муниципалдыг тургузуглар-биле видеоконференция харылзаазылыг эрткен.

Тываның Баштыңы Кызылдың мэрин соңгуурун организастыг эрттирерин чагаан 17.09.2018 Тываның Баштыңы Кызылдың мэрин соңгуурун организастыг эрттирерин чагаан

Понедельникте, аппарат хуралында, Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол Кызыл хоорайның база Мөңгүн-Тайга кожууннуң Төлээлекчилер хуралынче депутаттар соңгулдалары эрткен неделяда эрткенин, ооң түңнелдерин үндүргенин дыңнаткан.

Тывага коллекционерлерниң болгаш хол-биле кылган ажылдар мастерлериниң III делегей фестивалы болуп эрткен 17.09.2018 Тывага коллекционерлерниң болгаш хол-биле кылган ажылдар мастерлериниң III делегей фестивалы болуп эрткен
Сентябрь 14-15 хүннеринде, Тывага, коллекционерлер болгаш хол-биле кылган ажылдар мастерлериниң үшкү делегей фестивалы болуп эрткен.

Тывада одалга сезону Кызылда чылыг хандырылгазын кииргени-биле эгелээн 14.09.2018 Тывада одалга сезону Кызылда чылыг хандырылгазын кииргени-биле эгелээн

Бөгүн, сентябрь 14-те, Кызылда одалга сезону эгелээн. Найысылалдың мэриязы чогуур доктаалды хүлээп алган. Бирги ээлчегде социал албан черлерин чылыг хандыралгазынга кожар.

Тываның хой болгаш өшкү ажыл-агыйлары бүдүрүкчү малды бөлүктеп тускайлааны дээш субсидияны алыр 14.09.2018 Тываның хой болгаш өшкү ажыл-агыйлары бүдүрүкчү малды бөлүктеп тускайлааны дээш субсидияны алыр

Тываның эрге-чагыргазы бүдүрүкчү малды аңгылаан хой болгаш өшкү ажыл-агыйларының чарыгдалдарын регион бюджединден дуглаарын шиитпирлээн.

Тус чер бот-башкарылга органнары бажыңнар ээлеринге капитал септелге дугайында тодаргай тайылбырны бээрин хүлээндирген 13.09.2018 Тус чер бот-башкарылга органнары бажыңнар ээлеринге капитал септелге дугайында тодаргай тайылбырны бээрин хүлээндирген

Тыва Республиканың Чазаа тус чер бот-башкарылга органнарының капитал септелге фондузун тургузар аргалар дугайында хөй квартиралыг бажыңнарда чурттап турар кижилерге дыңнадыр чурумну бадылаан.

Тываның муниципалдыг тургузугларының бирги чартык чылда социал-экономиктиг хөгжүлдезиниң кол көргүзүглеринге мониторингини түңнээн 13.09.2018 Тываның муниципалдыг тургузугларының бирги чартык чылда социал-экономиктиг хөгжүлдезиниң кол көргүзүглеринге мониторингини түңнээн

2018 чылда Тыва Республиканың Экономика яамызы муниципалдыг районнар болгаш хоорай округтарынга квартал санында рейтингини тургузуп эгелээн.

Тываның культура сайыдының оралакчыларын бадылаан 12.09.2018 Тываның культура сайыдының оралакчыларын бадылаан

Сентябрь 11-де, Тыва Республиканың Чазак хуралынга кадрлар айтырыгларын сайгарып көрген.

Тывада чаартынган Кызыл дептер чырыкче үнген 12.09.2018 Тывада чаартынган Кызыл дептер чырыкче үнген
Экологтар регионнуң Кызыл дептериниң ийиги томунуң чаа үндүрүлгезин Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оолга таныштырган.

Тываның Чазаа 2018 чылдың бирги чартыында каттышкан бюджет күүселдезиниң түңнелдерин сайгарган 12.09.2018 Тываның Чазаа 2018 чылдың бирги чартыында каттышкан бюджет күүселдезиниң түңнелдерин сайгарган

ТР-ниң Саң-хөө яамызы, чыл планының орулгалар кезээ 13 млрд. 485 млн. рубльге, азы 48,4 хуу күүсеттингенин дыңнаткан.

Тываның Чазаа тараачын амыдырал-чуртталганы таныштырган «Орус казанак» музейни тургузар дээн саналды деткээн 11.09.2018 Тываның Чазаа тараачын амыдырал-чуртталганы таныштырган «Орус казанак» музейни тургузар дээн саналды деткээн

Тараачын амыдырал-чуртталганы таныштырган «Орус казанак» музей удавас Тывага ажыттынар.

Тываның Баштыңы мал чеминиң белеткелин шапкынчыдар даалганы салган 11.09.2018 Тываның Баштыңы мал чеминиң белеткелин шапкынчыдар даалганы салган

«Мал чеми белеткээр онаалда амдыызында 72 хуу күүсеттинген. Бии-Хем биле Тере-Хөл кожууннар эң эвээш сиген-ширбиилди белеткеп, соонда артканнар» - деп, Тываның Баштыңы демдеглээн.

Кызылда хоорайның чылыг четкилерин солуур план бүдүн чартык катап ажыр күүсеттинген 11.09.2018 Кызылда хоорайның чылыг четкилерин солуур план бүдүн чартык катап ажыр күүсеттинген

Кызылда Сибирьниң генерация компаниязының энергетиктери хоорайның чылыг четкилерин солуур планын бүдүн чартык катап ажыр күүсеткен.

Тывага соңгулдаларда «Чаңгыс демниг Россия» тергиидээн 10.09.2018 Тывага соңгулдаларда «Чаңгыс демниг Россия» тергиидээн

Чаңгыс аай бадылаашкын хүнүнде Тывага эрткен соңгулдаларның баштайгы түңнелдерин үндүрген.

Тывада пенсия назынында регион чиигелделери хевээр артар 07.09.2018 Тывада пенсия назынында регион чиигелделери хевээр артар

Пенсия хоойлужудулгазында өскерлиишкиннерни чымчадыр дээн президентиниң саналының соонда, Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол «Чер дугайында» хоойлуга эдилгелер киирер төлевилелге атты салган.

Тываның Баштыңы: Төрээн черивистиң чечектелиишкини, чоннуң чедимчелиг чуртталгазы дээш демниг ажылдаар 07.09.2018 Тываның Баштыңы: Төрээн черивистиң чечектелиишкини, чоннуң чедимчелиг чуртталгазы дээш демниг ажылдаар

Сентябрь 7-де, С.Пюрбю аттыг Улусчу чогаадылга бажыңынга, Россияның Саң-хөө ажылдакчызының хүнүнге тураскаадып, «Күрүне акша-хөреңгизин башкарар чаа аргалар» деп республика конференциязы болуп эрткен.

Тываның Баштыңы «социал» хөмүр сөөртүлгезин дүргедедирин негээн 06.09.2018 Тываның Баштыңы «социал» хөмүр сөөртүлгезин дүргедедирин негээн

Сентябрь 4-ке чедир, Тывада «социал» хөмүр алыр ужурлуг 1100 өг-бүлениң чүгле 179-зунда хөмүрнү дүжүрген. База 6 өг-бүле хөмүр орнунда одаар халас ыяшты алган.

Тываның Баштыңы: Спорт – амыдырал-чуртталгада чедиишкинниң үндезини 06.09.2018 Тываның Баштыңы: Спорт – амыдырал-чуртталгада чедиишкинниң үндезини

Сентябрь 5-те, Тыва Республиканың Каа-Хем кожууннуң Бүрен-Хем суурга спортчу хемчег болуп эрткен. Аңаа Тыва Республиканың Баштыңы Шолбан Кара-оол, ТР-ниң Дээди Хуралының (парламент) депутады Олег Дудко, Каа-Хем кожуун база сумулар чагыргазының удуртулгазы база бүрен-хемчилер киришкен.

Тываның Чазаанга өөредилге адырында хуу секторну сайзырадыр айтырыгны чугаалашкан 05.09.2018 Тываның Чазаанга өөредилге адырында хуу секторну сайзырадыр айтырыгны чугаалашкан

Республика Баштыңы Шолбан Кара-оолдуң киржилгези-биле эрткен аппарат хуралында, ТР-ниң Экономика яамызы ол айтырыгга медээлерни берген.

«Енисей» автооруктуң Тывада 24 километрин чыл төнчүзүнге чедир септээр 04.09.2018 «Енисей» автооруктуң Тывада 24 километрин чыл төнчүзүнге чедир септээр

Орукчулар «Енисей» Р-257 федералдыг авторуктуң Тываның девискээринде 4 участогун септеп турар.

Тываның Баштыңы: чаңгыс аай бадылаашкын хүнүн организастыг эрттирери – шупту деңнелде эрге-чагырганың айтырыы 04.09.2018 Тываның Баштыңы: чаңгыс аай бадылаашкын хүнүн организастыг эрттирери – шупту деңнелде эрге-чагырганың айтырыы

Тываның үш муниципалдыг тургузуунуң девискээринге: Кызыл хоорайга, Сүт-Хөл кожууннуң Алдан-Маадыр сумузунга база Мөңгүн-Тайга кожуунга сентябрь 9-та төлээлекчилер хуралының депутаттарынче соңгулдалар болуп эртер.

Тывада республиканың тараалаң кол шөлдерин катап тургузуп эгелээн 04.09.2018 Тывада республиканың тараалаң кол шөлдерин катап тургузуп эгелээн

Республиканың тараалаң кол чери кылдыр алдаржаан Таңды кожууннуң шөлдеринде «Заря» тыва агрохолдингиниң ажыл-агыйлары бо чылын гектардан-на 20 центнер кызыл-тастың дүжүдүн алыр.

Тывада аграр угланыышкынныг чаа школа-интернатты ажыткан 03.09.2018 Тывада аграр угланыышкынныг чаа школа-интернатты ажыткан

Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол Ийи-Тал суурда чаа школа ажыдыышкынының байырлалынга киришкен.

Тывада мал чемин белеткээр кампания уламчылап турар 03.09.2018 Тывада мал чемин белеткээр кампания уламчылап турар

Бо хүннүң медээзи-биле алырга, республикада 114 032 тонна малы чемин белеткээнин, азы планныг онаалданың 50,4 хуу (эрткен чылдың бо-0ла үезинде 107 хуу турган) күүсеттингенин Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оолга, понедельникте аппарат хуралында, илеткээн.

Тывада аварийлиг чуртталга бажыңнарындан өскээр көжүрер программаның күүселдези уламчылавышаан 31.08.2018 Тывада аварийлиг чуртталга бажыңнарындан өскээр көжүрер программаның күүселдези уламчылавышаан

Тывада база Иркутск облазының Братск хоорайда аварийлиг чуртталга фондузундан хамаатыларны өскээр көжүрер талазы-биле программа күүселдезиниң айтырыгларын чугаалашкан хурал август 30-де, Новосибирск хоорайга, болуп эрткен.

Сергей Меняйло биле Шолбан Кара-оол МАСС ажылының сорулгаларын чугаалашкан 31.08.2018 Сергей Меняйло биле Шолбан Кара-оол МАСС ажылының сорулгаларын чугаалашкан

Сибирь федералдыг округда Россия Федерациязының Президентизиниң бүрүн эргелиг төлээзи Сергей Меняйло Тыва Республиканың Баштыңы – Чазааның даргазы, «Сибирь дугуржулгазы» регионнар аразында экономиктиг кады ажылдажылга ассоциациязының даргазы Шолбан Кара-оол-биле ужурашкан.

Тываның Баштыңы Россия Президентизиниң пенсияда өскерлиишкиннер талазы-биле кыйгырыынга тайылбырны берген 30.08.2018 Тываның Баштыңы Россия Президентизиниң пенсияда өскерлиишкиннер талазы-биле кыйгырыынга тайылбырны берген

Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол пенсия хоойлужудулгазынче киирер өскерилгелер талазы-биле РФ-тиң Президентизиниң кыйгырыын тайылбырлап тура, Владимир Путинниң туружун деткип турарын демдеглээн:

Тываның Баштыңы «Чурттап турар суурум» төлевилелдиң түңнелдерин үндүрген 29.08.2018 Тываның Баштыңы «Чурттап турар суурум» төлевилелдиң түңнелдерин үндүрген

Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол «Чурттап турар суурум» губернатор төлевилелиниң биче суурларны хөгжүдер талазы-биле инициативаларының конкурс комиссиязының ээлчеглиг ажылынга киришкен.

Тываның Баштыңы мөөгү болгаш кат чыыкчыларының айыыл чок чоруун хандырар хемчеглерни алырын айыткан 29.08.2018 Тываның Баштыңы мөөгү болгаш кат чыыкчыларының айыыл чок чоруун хандырар хемчеглерни алырын айыткан

Тываның кожуун болгаш суму чагыргалары боттарының девискээрлеринде кат-мөөгү сезонун организастыг эрттирер дээш сагышты салыр ужурлуг.

Тываның Баштыңы «60 минута» программада: Путин ышкаш, кижи бүрүзү бедиктерни эртип шыдавас 29.08.2018 Тываның Баштыңы «60 минута» программада: Путин ышкаш, кижи бүрүзү бедиктерни эртип шыдавас

Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол «Россия 1» телеканалда «60 минута» чурттуң кол политиктиг ток-шоузунга киришкен.

Тывага Путинниң дыштанган видеозун үндүрген 29.08.2018 Тывага Путинниң дыштанган видеозун үндүрген

Россияның Президентизи Владимир Путин, Сибирь федералдыг округтуң регионнарынга ажыл-албан аайы-биле баар мурнунда, Тыва Республикага каш хонук дыштанган.

Тываның Баштыңы Өөредилге яамызының башкыларга рейтинг тургузарын деткээн 29.08.2018 Тываның Баштыңы Өөредилге яамызының башкыларга рейтинг тургузарын деткээн

Август 28-те, Кызылда С. Пюрбю аттыг Улусчу чогаадылга бажыңынга, республиканың өөредилге организацияларының удуртукчуларының болгаш башкылар ниитилежилгезиниң август чөвүлел хуралы болуп эрткен.

Тываның орук-транспорт яамызы муниципалдар аразынга халдыр маршруттарга конкурсту чарлаан 28.08.2018 Тываның орук-транспорт яамызы муниципалдар аразынга халдыр маршруттарга конкурсту чарлаан

Тывада кожууннар аразынга пассажирлер аргыштырылгазын чорудар дугайында үр хуусаалыг чөпшээрел алырынга мөөрей эгелээн.

Тывада хөй ажы-төлдүг өг-бүлелерге «Социал хөмүр-дашты» чедирип эгелээн 27.08.2018 Тывада хөй ажы-төлдүг өг-бүлелерге «Социал хөмүр-дашты» чедирип эгелээн

Бо хонуктарда республиканың кожууннарынче «Социал хөмүр» сөөртүлгези эгелээн. Кызыл кожууннуң Кур-Чер суурда хөй ажы-төлдүг үш өг-бүле 2 тонна ажыг хөмүрнү алганын «Тува 24» телеканал дыңнаткан.

Тываның Баштыңы шахтерларга күрүне шаңналдарын тывыскан 27.08.2018 Тываның Баштыңы шахтерларга күрүне шаңналдарын тывыскан

Кызылга Шахтер хүнүнге тураскааткан байырлыг хурал эрткен. Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол хөмүр-даш үлетпүрүнүң ажылдакчыларынга болгаш хоочуннарынга байырны чедирип, күрүне шаңналдарын тывыскан.

Тываның Баштыңы: Бурунгаар чүткүлдүг, чуртунга бир-ле чаа чүүлдү кылыр сорулга салып алгаш, мында чыглып келген аныяктарны көөрге, дыңнаарга, эскерерге черле түрлүг-дүр 24.08.2018 Тываның Баштыңы: Бурунгаар чүткүлдүг, чуртунга бир-ле чаа чүүлдү кылыр сорулга салып алгаш, мында чыглып келген аныяктарны көөрге, дыңнаарга, эскерерге черле түрлүг-дүр

Дүүн, август 23-те, «Алдын-Булак» этнокультура төвүнде аныяк лидерлерниң «Тываның командазы-2030» республика шуулганы ажылын эгелээн.

Тываның Баштыңы дээди өөредилге черлериниң база училищелерниң тергиин доозукчулары-биле ужурашкан 24.08.2018 Тываның Баштыңы дээди өөредилге черлериниң база училищелерниң тергиин доозукчулары-биле ужурашкан
Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол өөредилгезин 2018 чылда тергиин демдектерлиг дооскан аныяк специалистер-биле чаңчылчаан ужуражылгазын эрттирген.

Кызыгаар эргелелиниң хоочуну Александр Федосов: Тывада ышкаш ындыг бойдусту каяа-даа көрбээн мен 23.08.2018 Кызыгаар эргелелиниң хоочуну Александр Федосов: Тывада ышкаш ындыг бойдусту каяа-даа көрбээн мен

Александр Федосов, Россияның Федералдыг айыыл чок албанының Тыва Республикада кызыгаар эргелелиниң хоочуну, кызыгаар албанының подполковниги:

Полицияның майору Дмитрий Рекида: Тывада шупту чүвеге таарзындым 23.08.2018 Полицияның майору Дмитрий Рекида: Тывада шупту чүвеге таарзындым

Дмитрий Рекида, Тыва Республикада ИХЯ-ның эксперт-криминалистика төвүнүң улуг эксперти, полицияның майору:

Константин Банников, Онза байдалдар яамызының кол эргелел начальнигиниң оралакчызы: Тывага ажылдаар дээрге, боданмайн-даа чөпшээрештим 23.08.2018 Константин Банников, Онза байдалдар яамызының кол эргелел начальнигиниң оралакчызы: Тывага ажылдаар дээрге, боданмайн-даа чөпшээрештим

Константин Банников, Россияның ОБЯ Тывада кол эргелел начальнигиниң оралакчызы, иштики албанның подполковниги:

Tыва бодунуң авиабүдүрүлгезинге чаа Ми-8-ти садып алган 22.08.2018 Tыва бодунуң авиабүдүрүлгезинге чаа Ми-8-ти садып алган

Тывада «Тыва Авиа» регион авиакомпаниязы чаа үениң Ми-8АМТ вертоледун садып ап, парыгын четчелээн. Лизинг-биле машинаны садып алганын орук-транспорт сайыды Олег Бады дыңнаткан.

Тывада Россия Федерациязының Күрүне тугунуң хүнүнде чалыы хамаатыларга паспорттарны тывыскан 22.08.2018 Тывада Россия Федерациязының Күрүне тугунуң хүнүнде чалыы хамаатыларга паспорттарны тывыскан

Бөгүн, август 22-де, Тыва Республиканың Чазак бажыңының баарынга, Россия Федерациязы биле Тыва Республиканың күрүне туктарын көдүрер байырлыг езулал эрткен.

Тывада «Аныяк өг-бүлеге кыштаг» губернатор төлевилелиниң үшкү чадазының 105 киржикчилеринге малды дамчыткан 22.08.2018 Тывада «Аныяк өг-бүлеге кыштаг» губернатор төлевилелиниң үшкү чадазының 105 киржикчилеринге малды дамчыткан

2016 чылда ооң саналы-биле эгелээн «Аныяк өг-бүлеге кыштаг» төлевилел боттанылгазының чамдык түңнелдерин Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оолга таныштырган.

Тыва чер участоктарын өнчүже долдурарын дүрген эгелээр 21.08.2018 Тыва чер участоктарын өнчүже долдурарын дүрген эгелээр

Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол ээлчеглиг аппарат хуралында, «Чедингир чер» төлевилел чорудуунуң түңнелдерин болгаш күүселдезин сайгарган.

Тывада «БТК Групп» дааранылга цеги бүдүрүлге хемчээлин улгаттырар планныг 21.08.2018 Тывада «БТК Групп» дааранылга цеги бүдүрүлге хемчээлин улгаттырар планныг

Эрткен чылдың мартта Тывага, чиик үлетпүрнүң «БТК Групп» российжи улуг холдингизиниң дааранылга цеги ажылын эгелээн. Цехтиң коллективи Россияның Камгалал яамызының тускай хептерин болгаш орун-дөжек херекселдерин даарап турар.

«Дугуй кырында МФЦ» Тываның кожууннарынче аъттаныпкан 21.08.2018 «Дугуй кырында МФЦ» Тываның кожууннарынче аъттаныпкан

Тыва Республиканың «Мои документы» төптерде чедирип турар ачы-дузаларның саны чылдан чылче немежип, кээп турар кижилерниң саны көвүдээн.

Тывага ушу школазын тудар, республикадан сес кижи КУР-нуң шыырак дээди өөредилге черлеринге өөренири-биле чоруур 21.08.2018 Тывага ушу школазын тудар, республикадан сес кижи КУР-нуң шыырак дээди өөредилге черлеринге өөренири-биле чоруур

Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол «Лунсин» даг-тывыш компаниязының чиңгине директору Оуян Луньао-биле республика девискээринге ийи төлевилелди боттандырарынга хамаарыштыр социал кады ажылдажылга дугайында дугуржулгага атты салган.

Тываның күүсекчи эрге-чагырга органнарынга стажировкалаар аныяк специалистерни шилип алыр конкурс чарлаттынган 21.08.2018 Тываның күүсекчи эрге-чагырга органнарынга стажировкалаар аныяк специалистерни шилип алыр конкурс чарлаттынган

Тыва Республиканың Баштыңының Администрациязы база Тыва Республиканың Чазааның Аппарадынга, Тыва Республиканың күүсекчи эрге-чагырга органнарынга стажировка эрттирер аныяк специалистерни шилип алыр конкурсту чарлаан.

Тыва «Социал хөмүр» губернатор төлевилелинче бюджет чарыгдалын улгаттырган 20.08.2018 Тыва «Социал хөмүр» губернатор төлевилелинче бюджет чарыгдалын улгаттырган

Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол кыжын одаар хөмүр садып алырынга дуза хереглеп турар чурттакчы чон бөлүүнде «Социал хөмүр» губернатор төлевилелиниң киржикчилер санын көвүдеткен.

Тываның Чазаа «Школаже белеткениринге дузалаш» акцияда идепкейлиг киржип турар 20.08.2018 Тываның Чазаа «Школаже белеткениринге дузалаш» акцияда идепкейлиг киржип турар

«Тыва Республиканың девискээринге «Школаже белеткениринге дузалаш!» деп акцияны эрттирер дугайында» Тыва Республиканың Чазааның июль 31-де №318-р айтыышкынын езугаар,

Тывада мал чеминиң белеткелиниң дугайында 20.08.2018 Тывада мал чеминиң белеткелиниң дугайында

Республика 43136 га черде сигенни кезип, 39408 га черде мал чемин бөлген. Мал чеминиң ортумак дүжүдү, эрткен чылда ышкаш, гадан 11 центнер.

Тыва ажык-кончаага үндүрүг киирилдезин өстүргени дээш РФ-тиң Чазаандан шаңнал акшаны алган 17.08.2018 Тыва ажык-кончаага үндүрүг киирилдезин өстүргени дээш РФ-тиң Чазаандан шаңнал акшаны алган

РФ-тиң Чазаа организациялар болгаш бүдүрүлгелер ажык-кончаазындан үндүрүглер киирилдезин көвүдеткени дээш, курлавыр фондудан 31,8 млн. рубльди Тывага тускайлаан. Россияның Чазааның даргазы Дмитрий Медведев ооң дугайында доктаалга атты салган.

Тываның Баштыңы совет үеден бо хонуктарга чедир регионну удуртуп чораан даргаларны чаңгыс черге чыгган 17.08.2018 Тываның Баштыңы совет үеден бо хонуктарга чедир регионну удуртуп чораан даргаларны чаңгыс черге чыгган

Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол кол күрүне байырлалы – Республика хүнүнде, совет үеден бо хонуктарга чедир регионну удуртуп чораан даргаларны чыгган.

Тываның улустуң башкызы, билдингир күрүне ажылдакчызы Петр Александрович Морозов мөчээн 17.08.2018 Тываның улустуң башкызы, билдингир күрүне ажылдакчызы Петр Александрович Морозов мөчээн

2018 чылдың август 16-да 68 харлап чорааш, башкы ажылының хоочуну, билдингир күрүне болгаш хөй-ниити ажылдакчызы, Тыва Республика Ордениниң кавалери Петр Александрович Морозов чырык черден чарлып чоруткан.

Агаар транспортунуң федералдыг агентилелиниң удуртукчузу Александр Нерадько ажыл-албан аайы-биле Тываның найысылалында келген 16.08.2018 Агаар транспортунуң федералдыг агентилелиниң удуртукчузу Александр Нерадько ажыл-албан аайы-биле Тываның найысылалында келген

Республика Баштыңы Шолбан Кара-оол аалчыны аэропортка уткуп алган. Олар аэродромнуң ужудуп-хондурар дилиндээн база өске-даа объектилерин көрген.

Тываның найысылалында хөй квартиралыг базa бир бажың дужааттынган 16.08.2018 Тываның найысылалында хөй квартиралыг базa бир бажың дужааттынган

Кызылдың чөөн кезээнде Дружба кудумчузунда, хөй квартиралыг 32 «б» дугаарлыг база бир бажыңның дүлгүүрлерин Тыва Республика хүнүнде байырлыг байдалда тывыскан.

Тываның девискээринде чоокку бо ийи чылда боттаныр улуг энерготөлевилелди эгелээринге чедир санныг хонук арткан 16.08.2018 Тываның девискээринде чоокку бо ийи чылда боттаныр улуг энерготөлевилелди эгелээринге чедир санныг хонук арткан

Бо чылдың январьда, Москвага, «Россеть» ЭАН-ның чиңгине директору Павел Ливинский-биле Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол ужурашкаш, Каа-Хем суурга электрочеткини модернизастаар дугайында дугуржулганы чедип алган.

Чаа үениң езу-чаңчылы: Тывада Монгуш Буян-Бадыргының тураскаалынга боодал чечектерни салган 16.08.2018 Чаа үениң езу-чаңчылы: Тывада Монгуш Буян-Бадыргының тураскаалынга боодал чечектерни салган

Тыва Республика хүнүнде Монгуш Буян-Бадыргының тураскаалынга боодал чечектер салыр езулал ам дөрт дугаар чыл эртип турар.

Тываның Баштыңы республиканың ажыл-ишчилеринге күрүне шаңналдарын тывыскан 16.08.2018 Тываның Баштыңы республиканың ажыл-ишчилеринге күрүне шаңналдарын тывыскан

Тываның Национал театрынга, Республика хүнүнге тураскааткан байырлалда күрүне шаңналдарын тывыскан.

РФ-тиң Президентизиниң «чаа» май чарлыктарын боттандырар төлевилелдерни Тывада ажылдап эгелээн 14.08.2018 РФ-тиң Президентизиниң «чаа» май чарлыктарын боттандырар төлевилелдерни Тывада ажылдап эгелээн

«2024 чылга чедир Россия Федерациязының национал сорулгаларының база стратегтиг айтырыгларының дугайында» Россия Президентизиниң «чаа» май чарлыктарын күүседир национал программаларга киржири-биле чагыгларны долдурарын республика чазаанга Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол дааскан.

Тывада студент отрядтарның 176 дайынчызы түр үениң ажылчын олуттарын алган 13.08.2018 Тывада студент отрядтарның 176 дайынчызы түр үениң ажылчын олуттарын алган

Тываның Тудуг болгаш чуртталга-коммунал ажыл-агый яамы тудуг организациялары база башкарыкчы компаниялар деткиишкини-биле 176 студентилерни бо чайын ажылда хаара туткан.

Күрүнениң культура организацияларынга база чамдык профессионал уран, чогаадыкчы коллективтерге «Национал» атты тыпсыр чурумну бадылаан 10.08.2018 Күрүнениң культура организацияларынга база чамдык профессионал уран, чогаадыкчы коллективтерге «Национал» атты тыпсыр чурумну бадылаан

Тыва Республиканың Юстиция яамызының эрге-хоойлу экспертизазынга даянгаш, Тыва Республканың Чазааның доктаалы-биле, Культураның күрүне организацияларынга база чамдык профессионал уран, чогаадыкчы коллективтерге «Национал» атты тыпсыр чурум дугайында шиитпирни август 7-де, вторникте, хүлээп алган.

Тываның Тожу кожуунда биче буурай үндезин чоннарның делегей хүнүнге тураскаткан хемчеглер эрттип турар 10.08.2018 Тываның Тожу кожуунда биче буурай үндезин чоннарның делегей хүнүнге тураскаткан хемчеглер эрттип турар

Каттышкан нациялар организациязының Чиңгине ассамблеязының шиитпири-биле, чылдың-на август 9-та, Делегейниң үндезин чоннарының бүгү-делегей хүнүн хөй-ниитиниң демдеглеп эрттирери чаңчылчаан.

Тываның Баштыңы республика девискээринге ярмарка ажылын идепкейжидип, ону чер-черлерге калбартырын дааскан 10.08.2018 Тываның Баштыңы республика девискээринге ярмарка ажылын идепкейжидип, ону чер-черлерге калбартырын дааскан

Тываның чурттакчыларының садыг четкилеринде барааннар-биле деңнээрге, хереглекчилерге элээн чиик (15-20 хуу) өртектиг, тус черниң чаа продукциязын көдээ бараан бүдүрүкчүлеринден садып алыр аргалыг ярмаркаларга сонуургалы улгаткан.

Тывада ветеринария албанын эде тургускан 09.08.2018 Тывада ветеринария албанын эде тургускан

Тыва Республиканың Юстиция яамызының эрге-хоойлу экспертизазынга даянган, Тыва Республиканың Чазааның доктаалы-биле, Тыва Республиканың ветеринария күрүнениң бюджет албан черин «Республиканың ветеринария төвү» күрүнениң бюджет албан черинге кадып, ооң салбыры кылдыр эде тургузар шиитпир хүлээп алдынган.

Тыва Республика хүнүнге тураскааткан кол хемчеглер планы 08.08.2018 Тыва Республика хүнүнге тураскааткан кол хемчеглер планы

Бүгү республикада национал хептиң неделязы – август 8-тен 15 хүннеринде.

Тываның Чазаа арагага удур хоойлуже эдилгелерни киирген 08.08.2018 Тываның Чазаа арагага удур хоойлуже эдилгелерни киирген

Tываның Чазаа арага продукциязын үүрмектеп садар үеге, байдалга база черлерге кызыгаарлаашкыннарны немээрин саналдаан.

Тываның Баштыңы сиген кезилдезинче шалыпкын кирерин көдээ ишчилерге чагаан 07.08.2018 Тываның Баштыңы сиген кезилдезинче шалыпкын кирерин көдээ ишчилерге чагаан

 Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол чаъстыг хүннер сиген кезеринге шаптыктап турзажок, бар аргаларны ажыглап, сиген шөлдерже үнеринче чаңгыс чер-чурттугларын кыйгырган.

АрМИ-2018 «Шериг авточарыштың» делегей маргылдаазынга Россия тиилээн 07.08.2018 АрМИ-2018 «Шериг авточарыштың» делегей маргылдаазынга Россия тиилээн

Бүгү-делегейниң армейжи оюннары-2018-тиң «Шериг авточарыш» маргылдаазының делегей чадазының байырлыг хаашкыны Кызылга болуп эрткен.

Күчүлүг Россияның база бистиң республиканың чаагай чоруун кады тургусчуп база хөгжүдээлиңер 07.08.2018 Күчүлүг Россияның база бистиң республиканың чаагай чоруун кады тургусчуп база хөгжүдээлиңер

Тываның Баштыңының «Эштер офицерлер!» дээн командазы-биле байырлыг ужуражылга Чазак бажыңынга эгелээн.

Шолбан Кара-оолдуң чалалгазы-биле келген сумога алдарлыг мөге Долгорсурэнгийн Дагвадорж тыва өөреникчилерни шилип алыр 06.08.2018 Шолбан Кара-оолдуң чалалгазы-биле келген сумога алдарлыг мөге Долгорсурэнгийн Дагвадорж тыва өөреникчилерни шилип алыр

Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол бүгү делегейден чөөн чүк спортчу хевирлериниң ат-сураглыг тренерлерин республикаже чалаарын уламчылавышаан.

Кызыл, Ак-Довурак база Шагаан-Арыг хоорайларның чылыг хандырылгазының схемазын эде көөр ажылдар эгелээн 06.08.2018 Кызыл, Ак-Довурак база Шагаан-Арыг хоорайларның чылыг хандырылгазының схемазын эде көөр ажылдар эгелээн

РФ-тиң Чазааның чылыг хандырылгазының системазын хөгжүдер сорулгалыг, 2012 чылдың феварль 22-де № 154 доктаалы-биле бадылааны, чылыг хандырылгазының схемазын ажылдап кылыр база бадылаар чурумга негелделер езугаар,

Россия 2019 чылдың январьдан чурагайлыг дамчыдылгаже шилчиир 03.08.2018 Россия 2019 чылдың январьдан чурагайлыг дамчыдылгаже шилчиир

Өске регионнарда ышкаш, Тывада база, чурттакчы чонга чурагай дамчыдылгазынче шилчиириниң онзагайын тайылбырлаар ажылдар эгелээн.

Тываның Тожу кожуунга биче буурай үндезин чоннарның хүннери эртер 02.08.2018 Тываның Тожу кожуунга биче буурай үндезин чоннарның хүннери эртер

Биче буурай үндезин чоннарның хүнүн байырлаар программада конкурстар, маргылдаалар, «төгерик стол», семинарлар база эмчи шинчилгези кирген.

ЕВРАЗ-тың Тывада шахтерлары боду чоруур крепьти Россияда бир дугаар ажыглалда киирген 02.08.2018 ЕВРАЗ-тың Тывада шахтерлары боду чоруур крепьти Россияда бир дугаар ажыглалда киирген

ЕВРАЗ-тың Тывада «Межегейхөмүр» уургайының хөмүржүлери мобильдиг боду чоруур крепь (чер адааның даг породаларын казар камгалалдыг техника) секциязының комплектизин Россияда бир-ле дугаар ажыглалда киирген.

Тываның Баштыңы Иркутск хоорайда Көрей Республиканың Чиңгине консулу-биле ужурашкан 01.08.2018 Тываның Баштыңы Иркутск хоорайда Көрей Республиканың Чиңгине консулу-биле ужурашкан

Иркутск хоорайда Көрей Республиканың Чиңгине консулу Ом Ки-ён таныжылгалыг албан-чорук кылып Тываның найысылалында келген.

2018 чылдың республиканың хүлээп алыышкын кампаниязында, чурттуң дээди өөредилге черлеринче, Тывадан абитуриентилерниң дужаап киргениниң баш бурунгаар түңнелдериниң дугайында медээ 01.08.2018 2018 чылдың республиканың хүлээп алыышкын кампаниязында, чурттуң дээди өөредилге черлеринче, Тывадан абитуриентилерниң дужаап киргениниң баш бурунгаар түңнелдериниң дугайында медээ
Тыва Республикадан дашкаар хоорайларда 56 дээди өөредилге черлери (2017 чылда – 43) 731 (2017 чылда – 614) тускай сорулгалыг бюджет олуттарын 2018 чылда аңгылаан.

Асашори Дагвадоржтуң алдарлыг сумо школазынче шилиишкинге киржир күзелдиг оолдарга медээ 01.08.2018 Асашори Дагвадоржтуң алдарлыг сумо школазынче шилиишкинге киржир күзелдиг оолдарга медээ

2018 чылдың август 4-де, "Хүреш" стадионунга, спорттуң национал хевирлеринге Тыва Республиканың фестивалы болуп эртер. 13.00 шакта ону байырлыы-биле ажыдар. Фестивальдың хүндүлүг аалчызы — сумога алдарлыг моол мөге Асасерю Акинори .

Тываның Баштыңы Көдээ ажыл-агый яамызы биле Росхереглелхайгааралының ТР-де эргелел удуртулгазының мурнунга элээн каш айтырыгларны тургускан 01.08.2018 Тываның Баштыңы Көдээ ажыл-агый яамызы биле Росхереглелхайгааралының ТР-де эргелел удуртулгазының мурнунга элээн каш айтырыгларны тургускан

Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол сибирь язвазы тывылган Барыын-Хемчик кожуунда байдалга хамаарыштыр эрге-чагырганың шупту деңнели шалыпкын ажылдаарын айтып, албан-дужаал ээлээн кижилерниң мурнунга элээн каш шиитпирлээр айтырыгларны тургускан:

Tываның Баштыңы суггур чаъстар уржуунуң дугайында: агаар-бойдустуң кандыг-даа байдалында ажылдап өөренири – кол кичээл 31.07.2018 Tываның Баштыңы суггур чаъстар уржуунуң дугайында: агаар-бойдустуң кандыг-даа байдалында ажылдап өөренири – кол кичээл

Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол аппарат хуралында, орук-транспорт комплекс яамызының удуртулгазының мурнунга, айтырыгларны тургускан:

Асaшори Дагвадоржтуң алдарлыг школазынче сумога эң салымныг тыва оолдарны шилиир 31.07.2018 Асaшори Дагвадоржтуң алдарлыг школазынче сумога эң салымныг тыва оолдарны шилиир

Август 4-те, Кызылга, 2001-2006 чылдарда төрүттүнген оолдар ортузунга национал хүрешке делегей фестивалы эгелээр.

Тывада сиген кезикчилериниң мөөрейинге Улуг-Хем кожууннуң төлээлери тиилээн 31.07.2018 Тывада сиген кезикчилериниң мөөрейинге Улуг-Хем кожууннуң төлээлери тиилээн

Июль 31-ниң хүнүнге чедир Тывада 5400 тонна сигенни кезип белеткээн. Мал чеминиң белеткелинче шупту кожууннар кирген.

зүлдениң чартык чылы. Тываның социал-экономиктиг хөгжүлдезиниң чаа айтырыглары 31.07.2018 зүлдениң чартык чылы. Тываның социал-экономиктиг хөгжүлдезиниң чаа айтырыглары

Тываның социал-экономиктиг хөгжүлдезиниң 2018 чылдың бирги чартык чылының түңнелдерин үндүрген. Бирги чартык чылдың түңнелдери-биле республика макроэкономиктиг көргүзүглерниң хөй кезиинде өзүлдениң эки темпизин хевээр арттырган.

Тывада уруглар поликлиникаларының база салбырларының материал-техниктиг баазазын сайзырадыр 30.07.2018 Тывада уруглар поликлиникаларының база салбырларының материал-техниктиг баазазын сайзырадыр

Республикада уруглар поликлиникалары биле эмнелге организацияларының поликлиника салбырларының материал-техниктиг баазазын сайзыраңгайжыдып база быжыглаар ажылдар эгелээр.

«Чемгерикчи инек малым» социал төлевилел боттаныышкынының дугайында медээ 30.07.2018 «Чемгерикчи инек малым» социал төлевилел боттаныышкынының дугайында медээ

Тываның Баштыңының эгелээни «Чемгерикчи инек малым» төлевилелди 2016 чылдан бээр боттандырып турар.

Тываның Баштыңы хамаатылар хүлээп тургаш, элээн чугула каш айтырыгны чугаалашкан 27.07.2018 Тываның Баштыңы хамаатылар хүлээп тургаш, элээн чугула каш айтырыгны чугаалашкан

Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол хамаатылар хүлээп алыышкынында республиканың элээн каш эң-не чугула айтырыгларын сайгарып чугаалашкан.

Тывага республиканың террорга удур комиссиязының хуралы болуп эрткен 27.07.2018 Тывага республиканың террорга удур комиссиязының хуралы болуп эрткен

Республиканың террорга удур комиссиязының ээлчеглиг хуралынга Тываның Баштыңы Ш. Кара-оол, ТР-ниң Дээди Хуралының (парламент) даргазы К.Даваа, ТР-де федералдыг инспектор Ш. Монгуш болгаш республиканың шеригжиткен структураларының удуртукчулары, кожуун чагыргаларының тус черде айыыл чок чорукту хандырар комиссия кежигүннери киришкен.

Тываның Баштыңы көдээ ажыл-агыйын чаартыр болгаш техниктиг хандырылгазын быжыглаар курсту ам-даа уламчылаар 26.07.2018 Тываның Баштыңы көдээ ажыл-агыйын чаартыр болгаш техниктиг хандырылгазын быжыглаар курсту ам-даа уламчылаар

 Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол республиканың Көдээ ажыл-агый болгаш аъш чем яамызының удуртулгазы база көдээ ажыл-агый бүдүрүлгезиниң төлээлери-биле ажылчын хуралды эрттирген. Аңаа көдээ ажыл-агый техниказын чаарттып чоруур араттарны деткиир аргаларны чугаалашкан.

Тывада күскү-кышкы одалга үезинге белеткел чоруп турар 26.07.2018 Тывада күскү-кышкы одалга үезинге белеткел чоруп турар

2018-2019 чылдың күскү-кышкы одалга сезонунга белеткел 54 хуу деңнелде. Республиканың Одалга болгаш энергетика яамызы июль 26-да ындыг медээни берген.

Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол база Россияның Журналистер эвилелиниң даргазы Владимир Соловьев чугула айтырыгларны сайгарып чугаалашкан 25.07.2018 Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол база Россияның Журналистер эвилелиниң даргазы Владимир Соловьев чугула айтырыгларны сайгарып чугаалашкан

Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол Россияның Журналистер эвилелиниң даргазы Владимир Соловьев база Журналистерниң делегей федерациязының төвүнден төлээ Тимур Шафир-биле ужурашкан. Олар Тыва Республикага ажыл-агый аайы-биле кээп чораан.

Тываның найысылалында республиканың бирги ужудукчузу Чооду Кидиспейге тураскаалды туткан 25.07.2018 Тываның найысылалында республиканың бирги ужудукчузу Чооду Кидиспейге тураскаалды туткан

Июль 24-те, «Кызыл» аэропорт бажыңының баарынга, Тес-Хем кожуундан «Самолеттар» ансамбль оолдарының, авиабүдүрүлге ажылдакчыларының, хөй-ниити төлээлериниң киржилгези-биле байырлыг хемчег болуп эрткен.

Тываның Баштыңы телефон дамчыштыр Россияның хереглекчилер хайгааралының удуртукчузу-биле чугаалашкан 25.07.2018 Тываның Баштыңы телефон дамчыштыр Россияның хереглекчилер хайгааралының удуртукчузу-биле чугаалашкан

Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол Россияның хереглекчилер хайгааралының удуртукчузу Анна Попова-биле Барыын-Хемчик эпидемиологтуг байдал талазы-биле чугааны кылган.

Тываның аныяк малчыннарын деткиир «Экономиктиг десант» ажылдап эгелээн 24.07.2018 Тываның аныяк малчыннарын деткиир «Экономиктиг десант» ажылдап эгелээн

«Аныяк өг-бүлеге кыштаг» төлевилелдиң киржикчилеринге экономиктиг болгаш саң-хөө билиин бедидер сорулга-биле, кыштагжыларны деткиир, информастыг тайылбыр ажылын чорудар «Экономиктиг десант» төлевилел республикада ажылдап эгелээн.

Тываның делгемнеринге «Шериг ралли» чарыжы болуп эртер 24.07.2018 Тываның делгемнеринге «Шериг ралли» чарыжы болуп эртер

«Шериг ралли» - делегейде билдингир «Париж-Дакар» азы «Торгу оруу» ышкаш, солун, хей-аъттыг мөөрейлиг чарыш кылдыр санаттынар.  
 Чарыштың киржикчилери танывазы черге келгеш, даглыг, ховулуг, суглуг, шаптараазыннарлыг черлерге шериг техниканы кайы хире башкарып билиринге бодунуң мергежилдиин бадыткаар.

Мал чемин белеткээр мөөрейже кыйгырган 24.07.2018 Мал чемин белеткээр мөөрейже кыйгырган

2018-2019 чылдың кыжын хүр-менди ажарынга, малдың бир баш санынга-ла 4,0 центнерден эвээш эвес, азы 226,1 муң тонна мал чеми херек.

Тыва Республиканың онза байдалдарны болдурбас болгаш чайладыр девискээр системаның иштинде күштерге база эргелеп-башкарылга органнарынга «Кезээде белен» чурумга ажылдаарын Тыва Республиканың девискээринге киирер дугайында 23.07.2018 Тыва Республиканың онза байдалдарны болдурбас болгаш чайладыр девискээр системаның иштинде күштерге база эргелеп-башкарылга органнарынга «Кезээде белен» чурумга ажылдаарын Тыва Республиканың девискээринге киирер дугайында

«Бойдус болгаш техногенниг характерлиг онза байдалдарда чурттакчы чонну болгаш девискээрлерни камгалаар дугайында» 1994 чылдың декабрь 21-де № 68-ФХ федералдыг хоойлу, Россия Федерациязының Чазааның 2003 чылдың декабрь 30-де «Онза байдалдарны болдурбас болгаш чайладыр чаңгыс аай күрүне системазының дугайында» № 794 доктаалы езугаар, үргүлчүлелдиг суггур чаъстар-биле холбашкан таарымча чок метеорологтуг болуушкуннар ужунда:

Барыын-Хемчик кожуунда ийи кижи сибирь язвазындан аараан дадагалзал уржуундан, хыналда-эрттирилге пунктузун тургузар даалганы Тываның Баштыңы берген 23.07.2018 Барыын-Хемчик кожуунда ийи кижи сибирь язвазындан аараан дадагалзал уржуундан, хыналда-эрттирилге пунктузун тургузар даалганы Тываның Баштыңы берген

Тываның Барыын-Хемчик кожуунга, 31-34 харлыг, ийи аныяк эр, малчын аалга улуг бода мал аайлап тургаш, сибирь язвазындан аараан чадавас дээн ийи таварылга бүрүткеттинген.

Россияның Президентизи Владимир Путин база РФ-тиң Чазааның Даргазы Дмитрий Медведев Тываның Баштыңынга төрүттүнген хүнү-биле байырны чедиргеннер 20.07.2018 Россияның Президентизи Владимир Путин база РФ-тиң Чазааның Даргазы Дмитрий Медведев Тываның Баштыңынга төрүттүнген хүнү-биле байырны чедиргеннер

Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол июль 18-те, төрүттүнген хүнүн таварыштыр, хөй санныг байыр чедириишкиннерин алган.

Тывада 70 өг-бүле өскээр көжүрер программа күүселдези-биле чаа бажыңнарны алган 19.07.2018 Тывада 70 өг-бүле өскээр көжүрер программа күүселдези-биле чаа бажыңнарны алган

Кызылда аварийлиг бажыңнардан хамаатыларны өскээр көжүрер программа боттанылгазы-биле хөй квартиралыг ийи бажыңны ажыглалче киирген.

Тываның Баштыңы: Муниципалитеттер аразында чижилге – бурунгаар хөгжүүрүнүң барымдаазы 19.07.2018 Тываның Баштыңы: Муниципалитеттер аразында чижилге – бурунгаар хөгжүүрүнүң барымдаазы

 2017 чылдың түңнелдери езугаар Тываның муниципалитеттер аразында ажыл-чорудулганың дээштииниң рейтингизин Кызыл хоорай баштаан.

РФ-тиң камгалал сайыды Сергей Шойгу Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оолга төрүттүнген хүнү-биле байырны чедирген 18.07.2018 РФ-тиң камгалал сайыды Сергей Шойгу Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оолга төрүттүнген хүнү-биле байырны чедирген

Бөгүн, июль 18-те Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол 52 харлаан. Шолбан Валерьевичниң төрүттүнген хүнүн таварыштыр РФ-тиң камгалал сайыды Сергей Шойгу байыр чедирген.

Тываның Баштыңы хораннанган кижилерниң кадыының дугайында кадык камгалал сайыдының дыңнадыы-биле танышкан 18.07.2018 Тываның Баштыңы хораннанган кижилерниң кадыының дугайында кадык камгалал сайыдының дыңнадыы-биле танышкан

Средада эртенги шакта, кадык камгалал сайыды Орлан Донгак Кызыл хоорайда «Шаурма» чемненир черге хораннанган республика чурттакчыларының кадыының байдалының дугайында Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оолга илеткээн.

Дирижер Алим Шахмаметьев: Тываже чалаар деп бодаваан мен 18.07.2018 Дирижер Алим Шахмаметьев: Тываже чалаар деп бодаваан мен

Дирижер Алим Шахмаметьев - «Үстүү-Хүрээ» фестивальдың хедлайнери. Новосибирск филармониязының камерлиг оркестриниң кол дирижеру болгаш уран чүүл удуртукчузу Алим Шахмаметьев «Үстүү-Хүрээ» фестивалының кол хартаачыларының бирээзи болур.

Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол Дээди Хуралдың сессия хуралында сөстү алган 14.06.2018 Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол Дээди Хуралдың сессия хуралында сөстү алган

 Июнь 13-те, Тыва Республиканың Дээди Хуралының (парламент) сески сессиязын хагган хуралда, Тыва Республиканың Баштыңы Шолбан Кара-оол чаңчыл езугаар сөстү алган.

Тываның найысылалында аварийлиг чуртталга бажыңнарындан өскээр көжүрер программа-биле туттунган бажыңда чаа квартираларны 30 өг-бүле алган 14.06.2018 Тываның найысылалында аварийлиг чуртталга бажыңнарындан өскээр көжүрер программа-биле туттунган бажыңда чаа квартираларны 30 өг-бүле алган

 Кызыл хоорайның Московская кудумчузунда, 117 дугаарлыг бажыңда чаа квартираларның дүлгүүрлерин 30 өг-бүле алган.

14.06.2018 Тываның Баштыңы аныяк малчыннарның ажыл-агыйларынга доктаамал тайылбыр бээрин экономика сайыдынга дааскан

Тываның Чазааның аппарат хуралында «Аныяк өг-бүлеге кыштаг» төлевилелдиң күүселдезин чугаалашкан. Амгы үеде 2018 чылдың кыштагжыларында тудуг ажылдары чоруп турар, а 2016 чылдың төлевилел киржикчилери 200 баш хоюн дамчыдарынга белен.

Тыва эң-не турум 15 регион санында 13.06.2018 Тыва эң-не турум 15 регион санында
«Петербургская политика» фондунуң майда чорутканы шинчилел түңнелдери-биле, социал-политиктиг эң-не турум регионнар бөлүүнде Тыва 7-ги черни ээлээн.

Тываның Чазаанга, Россия хүнүнде, күрүне шаңналдарын тывыскан 13.06.2018 Тываның Чазаанга, Россия хүнүнде, күрүне шаңналдарын тывыскан

Россия хүнүнде 15 кижи күрүне шаңналдарын алган. Шаңнал алганнарның аразында, хар-нызыны, мергежилдери аңгы-аңгы, алды нацияның төлээри бар.

Тываның Баштыңы спортчуларга эмчи үделгезиниң системазын тургузарынче «Победа» хуу ачы-дуза фондузун хаара туткан 09.06.2018 Тываның Баштыңы спортчуларга эмчи үделгезиниң системазын тургузарынче «Победа» хуу ачы-дуза фондузун хаара туткан

Тываның чазаа Россияның чыынды командаларында кирип турар спортчуларга эмчи үделгезиниң системазын тургузар сорулгалыг.

2018 чылда Россия хүнүн демдеглеп эрттирер хемчеглер ПЛАНЫ 09.06.2018 2018 чылда Россия хүнүн демдеглеп эрттирер хемчеглер ПЛАНЫ

Культура-массалыг хемчеглер 
 «Россия – мээң бажыңым», «Россияда чурттап турар бис», «Россияның күрүне демдектери» беседалар – Кызыл хоорайның муниципалдыг өөредилге черлеринде школа чанының лагерьлеринге, июнь 6-12 хүннеринде;

Президент-биле дорт дамчыдылгадан Тываның Баштыңы көдээ эмнелгелер айтырыын бодунга демдеглеп алган 08.06.2018 Президент-биле дорт дамчыдылгадан Тываның Баштыңы көдээ эмнелгелер айтырыын бодунга демдеглеп алган

Июнь 7-де, Россияның президентизи Владимир Путин-биле чаңчылчаан дорт харылзаа болуп эрткен. Конференц-харылзаа чуруму-биле эрткен хемчегге Тываның Баштыңы база киришкен.

Республикада часкы тарылга адакталган 08.06.2018 Республикада часкы тарылга адакталган

Бо хүннүң байдалы-биле, республиканың кожууннарында часкы тарылга ажылдары адакталган.

Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол: ХКД чурттарының камгалал сайыттары тайбың дугайында 07.06.2018 Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол: ХКД чурттарының камгалал сайыттары тайбың дугайында

Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол хүлээп ап турар таланың удуртукчузу эргелиг болгаш, Хамаарышпас күрүнелер демнежилге чурттарының база Моолдуң камгалал сайыттарының Чөвүлел хуралынга киришкен.

Россияның камгалал сайыды ХКД чурттарының мурнунда ниити чөңгээлер болгаш кыжаныгларны айыткан 07.06.2018 Россияның камгалал сайыды ХКД чурттарының мурнунда ниити чөңгээлер болгаш кыжаныгларны айыткан

ХКД чурттары делегей террорунуң талазындан ниити чөңгээлер болгаш кыжаныгларга таваржып турар. Хамаарышпас күрүнелер демнежилгезиниң киржикчилери күрүнелерниң камгалал сайыттарының чөвүлел хуралында Россияның камгалал сайыды, армияның генералы Сергей Шойгу ооң дугайында чугаалаан.

Россияның болгаш Моолдуң камгалал сайыттары шериг болгаш шериг-техниктиг кады ажылдажылга айтырыгларын Кызылга чугаалашкан 07.06.2018 Россияның болгаш Моолдуң камгалал сайыттары шериг болгаш шериг-техниктиг кады ажылдажылга айтырыгларын Кызылга чугаалашкан

Кызыл хоорайга болуп эрткен ужуражылга үезинде, Россияның камгалал сайыды, армияның генералы Сергей Шойгу биле Моолдуң камгалал сайыды Нямаагийн Энхболд шериг болгаш шериг-техниктиг кады ажылдажылга айтырыгларын чугаалашкан.

Тывада ХКД-ниң шериг ведомство баштыңнарының Чөвүлел хуралы болуп турар 06.06.2018 Тывада ХКД-ниң шериг ведомство баштыңнарының Чөвүлел хуралы болуп турар

Бөгүн, Тываның найысылалында, Россияның камгалал сайыды Сергей Шойгунуң даргалаашкыны-биле, Хамаарышпас күрүнелер демнежилге чурттарының камгалал сайыттарының чөвүлел хуралы эгелээн.

ХКД киржикчилери күрүнелерниң камгалал сайыттары Кызылда Тиилелге шөлүнде Мемориал комплекске боодал чечектерни салган 06.06.2018 ХКД киржикчилери күрүнелерниң камгалал сайыттары Кызылда Тиилелге шөлүнде Мемориал комплекске боодал чечектерни салган

Кызылда саммитте келген Хамаарышпас күрүнелер демнежилгезиниң киржикчилери күрүнелерниң камгалал сайыттары бөгүн хурал эгелээр мурнунда, Тиилелге шөлүнде Мемориалдыг комплекске боодал чечектерни салган.

Кызыл Армияның 100 чылынга турааскаткан делгелгеде Сергей Шойгунуң чогаадыкчы ажылдарын Тываның чурттакчылары болгаш аалчылары бир дугаарында көргеннер 06.06.2018 Кызыл Армияның 100 чылынга турааскаткан делгелгеде Сергей Шойгунуң чогаадыкчы ажылдарын Тываның чурттакчылары болгаш аалчылары бир дугаарында көргеннер

Хамаарышпас күрүнелер демнежилге чурттарының камгалал сайыттарының саммиди таварыштыр, Тываның Национал музейи база РФ-тиң Камгалал яамызының культура департаментизи «Армейжи культура хүннери» төлевилел чорудуу-биле, Кызыл Армияның 100 чылынга тураскааткан делгелгени белеткээн.

Тываның Баштыңы ПКУ-же оолдар шилилдезин организастаар айтырыгны бодунуң оралакчыларының бирээзинге быжыглаар даалганы өөредилге сайыдынга берген 06.06.2018 Тываның Баштыңы ПКУ-же оолдар шилилдезин организастаар айтырыгны бодунуң оралакчыларының бирээзинге быжыглаар даалганы өөредилге сайыдынга берген

Президентиниң кадет училищезинче дужаап кирер оолдарның документилерин хүлээп эгелээн. Бо чылын чүгле 62 олутту (5-ки классче – 40 оолдарга, 8-ки классче – 22 кыстарга) берген. А дужаап кириксеп уруглар саны оон 10 катап хөй.

Тывада муниципалдар аразында пассажирлер аргыжылгазының шугумунда чаа автобустарны салган 05.06.2018 Тывада муниципалдар аразында пассажирлер аргыжылгазының шугумунда чаа автобустарны салган
Тываның Чазаа регионда пассажирлер аргыжылгазын чурумчудар дээш хемчеглерни ап турарын база катап бадыткаан.

Тываның Баштыңы найысылалда автомобиль шимчээшкинин чурумчударын негээн 05.06.2018 Тываның Баштыңы найысылалда автомобиль шимчээшкинин чурумчударын негээн

Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол, республиканың найысылалы Кызылда, автомобиль шимчээшкинин чурумчударын негээн.

Тывада «Шериг ралли» бүгү-армейжи конкурс эртип турар 05.06.2018 Тывада «Шериг ралли» бүгү-армейжи конкурс эртип турар

Улуг-хүнде, Тываның найысылалы Кызылга, бүгү-российжи "Шериг ралли - 2018" конкурс эгелээн. Маргылдаа эртер 140 ажыг километр орукту республикада кылган деп, Төп шериг округунуң парлалга албаны дыңнаткан.

«Тыва Республикада өскүс болгаш ада-иезиниң хайгараалы чок арткан уругларны чурттаар чер-биле хандырар» айтырыг талазы-биле медээ 05.06.2018 «Тыва Республикада өскүс болгаш ада-иезиниң хайгараалы чок арткан уругларны чурттаар чер-биле хандырар» айтырыг талазы-биле медээ

Тыва Республиканың күрүнениң социал политиказының чугула угланыышкынынга өскүс болгаш ада-иезиниң хайгааралы чок арткан уругларның (дараазында - өскүс уруглар) чурттаар черге эргезин камгалаары болур.

2018 чылда Тывада регионнуң ие капиталынга 11 млн. ажыг рубльди тускайлаан 04.06.2018 2018 чылда Тывада регионнуң ие капиталынга 11 млн. ажыг рубльди тускайлаан

2018 чылда программа боттанылгазынга 11250,0 муң рубль акша көрдүнген. 5 ай дургузунда 68 билдириишкин кирген, ооң 63-үн төлээринге – ниитизи-биле 3050,0 муң рубльди үндүрген.

Тывада хөй ажы-төлдүг өг-бүлелерге «Чемгерикчи инек малым» социал төлевилел боттанылгазының дугайында 04.06.2018 Тывада хөй ажы-төлдүг өг-бүлелерге «Чемгерикчи инек малым» социал төлевилел боттанылгазының дугайында

Тыва Республиканың Баштыңы Шолбан Кара-оол 2016 чылда, ТР-ниң Дээди Хуралынга (парламентиге) айыткалында, хөй ажы-төлдүг, эвээш орулгалыг өг-бүлелерге «Чемгерикчи инек малым» деп социал төлевилелди эгелээрин саналдаан.

Тывадан уруглар Красноярск крайда «Тесь» санаторийниң «чайгы» бирги бөлүүнче аъттаныпкан 04.06.2018 Тывадан уруглар Красноярск крайда «Тесь» санаторийниң «чайгы» бирги бөлүүнче аъттаныпкан

Сибирьниң эки дээн санаторлуг-курорт организацияларының бирээзинге дыштаныр дээш уруглар аъттаныпкан.

"Азия төвүнүң уруглары": Тываның чогаадыкчы болгаш салым-чаяанныг уругларынга шөлчүгеш 01.06.2018 "Азия төвүнүң уруглары": Тываның чогаадыкчы болгаш салым-чаяанныг уругларынга шөлчүгеш

Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол школачы Ерлан Ооржакка «Изиг чүрек» хөрек демдээн тывыскан. «Азия төвүнүң уруглары» республика фестивалында байырлыг езулалды эрттирген.

Тываның эрге-чагыргазының уруглар кадыкшылын хайгараар ажылының дугайында 01.06.2018 Тываның эрге-чагыргазының уруглар кадыкшылын хайгараар ажылының дугайында

Бүгү-делегейниң уруглар камгалалының хүнүнде уругларның кадыкшылын деткиир ажылга анализти кылган. Амыдыралдың берге байдалында - өскүс база ада-иезиниң хайгааралы чок арткан уруглар, азырандыда барган дээш, өске-даа чаштарже онза кичээнгейни углаан.

2018 чылда Тывада «Социал картофель» губернатор төлевилелинге хөй ажы-төлдүг 2 муң ажыг өг-бүле киржир 01.06.2018 2018 чылда Тывада «Социал картофель» губернатор төлевилелинге хөй ажы-төлдүг 2 муң ажыг өг-бүле киржир

«2017-2020 чылдарда өг-бүле болгаш уругларга социал камгалал» күрүне программазы-биле, 2018 чылда республика бюджединден төлевилелди боттандырар дээш, тус черниң көдээ ажыл-агый бараан бүдүрүкчүлеринден картофель болгаш ногаа үрезиннерин садып алырынга миллион рубльди тускайлаан.

Тываның эрге-чагыргазы ажы-төлдүг малчын өг-бүлелерни деткип турар 01.06.2018 Тываның эрге-чагыргазы ажы-төлдүг малчын өг-бүлелерни деткип турар

«Аныяк өг-бүлеге кыштаг» төлевилелдиң киржикчилери кылдыр 2018 чылда 105 өг-бүлени чон чыыштарынга шилээн, олар тараачын (арат) ажыл-агыйларының баштыңнары кылдыр бүрүткелди эртип турар.

Россияның Саң-хөө яамызы орулгалар өзүлдезин көвүдеткен мурнакчыларның санында Тываны демдеглээн 01.06.2018 Россияның Саң-хөө яамызы орулгалар өзүлдезин көвүдеткен мурнакчыларның санында Тываны демдеглээн

 Тыва бодунуң орулгаларын көвүдеткеш, Россияның Саң-хөө яамызының рейтингизинде 8-ки черни ээлээн.

Тываның Баштыңы чазак кежигүннеринге: бистиң уругларывыстың дээди өөредилге черлеринче дужаап кирип алырынга боттарыңар сонуургалдыг болур ужурлуг силер 31.05.2018 Тываның Баштыңы чазак кежигүннеринге: бистиң уругларывыстың дээди өөредилге черлеринче дужаап кирип алырынга боттарыңар сонуургалдыг болур ужурлуг силер

Май 30-де, Тываның Баштыңы республика чазааның кежигүннери-биле ажылчын хуралынче, профессионал өөредилге черлериниң удуртукчуларын база чалаан.

Тывада өскүс уругларга бажың үлээр комиссия составынче кижиниң (уругнуң) эргелерин камгалаар талазы-биле бүрүн эргелиг төлээни киирген 31.05.2018 Тывада өскүс уругларга бажың үлээр комиссия составынче кижиниң (уругнуң) эргелерин камгалаар талазы-биле бүрүн эргелиг төлээни киирген

Тыва Республикада кижиниң (уругнуң) эргелерин камгалаар бүрүн эргелиг төлээ Ольга Россова Тыва Республиканың Өг-бүле болгаш уруглар херээниң талазы-биле агентилелдиң өскүс уругларга бажың үлээр комиссиязының составында кирген.

Тывада «Энергострой» компания аварийлиг чуртталга бажыңнарындан өскээр көжүрер программа-биле 4 бажың тудуун доозуп турар 31.05.2018 Тывада «Энергострой» компания аварийлиг чуртталга бажыңнарындан өскээр көжүрер программа-биле 4 бажың тудуун доозуп турар

 Кызыл хоорайның чөөн микрорайонунда хөй каът бажыңнарны аварийлиг чуртталга бажыңнарындан хамаатыларны өскээр көжүрер программа күүселдези-биле тудуп турар.

Тывага арага аймаа садарынга чөпшээрел алыры нарыыдаар 31.05.2018 Тывага арага аймаа садарынга чөпшээрел алыры нарыыдаар
Республиканың Чазаа спирт садыгжылары өзек капиталын эвээш дизе үш катап көвүдедирин хүлээндирген хоойлу төлевилелин Дээди Хуралче киирген.

Июнь 1 - Тывага юридиктиг халас дуза чедирер хүн 30.05.2018 Июнь 1 - Тывага юридиктиг халас дуза чедирер хүн

Уруглар камгалалының хүнүнде Тываның болчукчулар палатазы база Республиканың юстиция яамызы юридиктиг халас дуза чедирер хүннү эрттирер.

Делегейниң уруглар камгалалының хүнүн Тывага демдеглеп эрттирер хемчеглер ПЛАНЫ 30.05.2018 Делегейниң уруглар камгалалының хүнүн Тывага демдеглеп эрттирер хемчеглер ПЛАНЫ

Июнь 1  
Уруглар камгалалының хүнүнде «Уругларга музей» деп 1-ден 11 класс өөреникчилеринге 50 хуу чиигелделиг акция — Тываның Национал музейинге, 11.00 - 18.00 шактарда;

Тываның хамааты байдалдың актылар бижидилгези электроннуг хевирже шилчээн 30.05.2018 Тываның хамааты байдалдың актылар бижидилгези электроннуг хевирже шилчээн

2018 чылда Тываның хамааты байдал актыларының бижидилгезиниң шупту ачы-дузаларын күрүне ачы-дузазының порталы таварыштыр ап эгелээн.

Тываның Өөредилге болгаш эртем яамызы 2018 чылда чайгы кадыкшылга дыштанылгазының дугайында 30.05.2018 Тываның Өөредилге болгаш эртем яамызы 2018 чылда чайгы кадыкшылга дыштанылгазының дугайында

2018 чылдың январь 1-ниң байдалы-биле алырга, республикада өөреникчилерниң саны – 64632 кижи (2017 чылда - 62098), ооң иштинде 7-15 харлыг 58431 (64632 кижиниң 90,41 хуузу, 2017 чылда - 52477) уругну дыштандырар.

Тывада «Шериг ралли» конкурстуң киржикчилери чедип келген 30.05.2018 Тывада «Шериг ралли» конкурстуң киржикчилери чедип келген

 Июнь 3-тен 9 хүннеринде республика девискээринге эртер «Шериг ралли» бүгү-российжи конкурстуң бүгү-армейжи чадазынга белеткел Тывада доозулган.

Сайгарлыкчы чорук неделязында Тываның кожууннарынга тускай угланыышкынныг 70 ажыг хемчег эрткен 30.05.2018 Сайгарлыкчы чорук неделязында Тываның кожууннарынга тускай угланыышкынныг 70 ажыг хемчег эрткен

Тус чер бот-башкарылга органнары 26 консультациялар болгаш семинарларны организастаан. Муниципалдыг 10 тургузуг 309 киржикчини хаара туткан ярмаркаларны эрттирип, 1,7 млн. рубль түңнүг продукцияны садып-саарган.

Тываның Баштыңы РФ-тиң кызыгаар камгалаар албанның 100 чылы-биле байырны чедирип, шаңналдарны тывыскан 29.05.2018 Тываның Баштыңы РФ-тиң кызыгаар камгалаар албанның 100 чылы-биле байырны чедирип, шаңналдарны тывыскан

Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол Россия Федерациязының кызыгаар камгалаар албанының 100 чылдааны-биле байырны чедирип, шаңналдарны тывыскан.

«Тыва Республиканың күүсекчи эрге-чагырга органының шылгараңгай кадр ажылдакчызы» мөөрейни түңнээн 29.05.2018 «Тыва Республиканың күүсекчи эрге-чагырга органының шылгараңгай кадр ажылдакчызы» мөөрейни түңнээн

Тыва Республика Баштыңының Администрациязының күрүне албаны болгаш кадрлар курлавырының талазы-биле департаментизи профессионал мергежилдиң «Тыва Республиканың күүсекчи эрге-чагырга органының шылгараңгай кадр ажылдакчызы» мөөрейни үш дугаар эрттирген.

Тыва 2 чыл дургузунда инвестклимат байдалының национал рейтингизинде 35 чадага көдүрүлген 29.05.2018 Тыва 2 чыл дургузунда инвестклимат байдалының национал рейтингизинде 35 чадага көдүрүлген

РФ-тиң 85 субъектилериниң аразынга Тыва инвестиция климадының байдалының национал рейтингизинде 45-ки черни ээлээн.

«Тыва Экспо-2018. Час» регионнар аразының делгелге-ярмаркада бараан саарылгазының ниити түңү 23,5 млн. рубль болган 28.05.2018 «Тыва Экспо-2018. Час» регионнар аразының делгелге-ярмаркада бараан саарылгазының ниити түңү 23,5 млн. рубль болган

Тыва Республиканың Экономика яамызы ындыг медээни берген.15 дугуржулга чардынган. Үш хүн дургузунда 8 муң хире кызылчылар болгаш найысылалдың аалчылары делгелгени көрген.

Тывага Моолдуң Убсанур аймааның хүннери: ийи тала турисчи агымны ийи катап көвүдедир 28.05.2018 Тывага Моолдуң Убсанур аймааның хүннери: ийи тала турисчи агымны ийи катап көвүдедир

Чурттар аразының «төгерик столунуң» темазы - кызыгаар туризмин сайзырадып, айыыл чок чорукту хандырары болган. Тыва Республиканың найысылалы — Кызыл хоорайга Моолдуң Убсанур аймааның хүннеринде ук хемчег эрткен.

Тываның найысылалынга «Чоннуң чемненилгезиниң чугула айтырыглары» деп регионнар аразының II эртем-практиктиг конференциязы болуп эрткен 28.05.2018 Тываның найысылалынга «Чоннуң чемненилгезиниң чугула айтырыглары» деп регионнар аразының II эртем-практиктиг конференциязы болуп эрткен

Тыва Республикада Моолдуң Увс аймааның хүннеринде конференцияны эрттирген.

Тывада Моолдуң Увс аймааның хүннери: Тыва-Экспо делгелге чаа деңнелче үнген 26.05.2018 Тывада Моолдуң Увс аймааның хүннери: Тыва-Экспо делгелге чаа деңнелче үнген

Тывада Моолдуң Увс аймааның хүннериниң албан езузу-биле ажыдыышкыны "Тыва Экспо-2018. Час" девискээрлер аразының 19-ку делгелге-ярмарка-биле эгелээн.

Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол биле Моолдуң Убсанур аймааның губернатору чаа болгаш улуг оруктуң эгезинде 26.05.2018 Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол биле Моолдуң Убсанур аймааның губернатору чаа болгаш улуг оруктуң эгезинде

Тываның найысылалында Моолдуң Увс аймааның хүннери эгелээн. Майның 25-те, хүннүң бирги чартыында, Тыва Республиканың Баштыңы Шолбан Кара-оол биле Увс аймактың губернатору Дайвийням Батсайхан ужурашкан.

"Енисей Сибири": Тывага Хакасияның өөредилге сайыды Лариса Гимазутина кээп чораан 25.05.2018 "Енисей Сибири": Тывага Хакасияның өөредилге сайыды Лариса Гимазутина кээп чораан

"Енисей Сибири" төлевилелинге стартты берген соонда, регионнар аразында ажыл-агыйжы бирги аян-чорукту Хакасияның өөредилге сайыды Лариса Гимазутина баштаан делегация кылган.

"Тува 24" телеканалдың студиязынга аварийлиг бажыңнардан өскээр көжүрер программаның боттанылгазын чугаалашкан 25.05.2018 "Тува 24" телеканалдың студиязынга аварийлиг бажыңнардан өскээр көжүрер программаның боттанылгазын чугаалашкан

 Кызылда хөй квартиралыг алды бажыңны өскээр көжүрүлге программазы-биле бо чоокку айларда дужаар. Ол хире санныг бажыңнар шуут белен.

Тыва даштыкы экономиктиг кады ажылдажылга делгемнерин калбарткан 24.05.2018 Тыва даштыкы экономиктиг кады ажылдажылга делгемнерин калбарткан

 2017 чылда Тываның чурттар аразында экономиктиг харылзаалар географиязы ийи катап улгаткан.

Тываның эрге-чагыргазы тус черниң авиашугумнар пассажирлеринге шупту чиигелделерни 2018 чылда арттырган 24.05.2018 Тываның эрге-чагыргазы тус черниң авиашугумнар пассажирлеринге шупту чиигелделерни 2018 чылда арттырган

 2018 чылда республиканың эрге-чагыргазы Тываның иштинге авиашугумнарга пассажирлер аргыштырылгазынга субсидияны ооң мурнунда турган ол-ла хемчээлге бээр. Тываның Баштыңы ТР-ниң Чазааның авиамаршруттар даңзызын болгаш чиигелделиг тарифтер хемчээлин тодарткан доктаалга атты салган.

Тывага эртер Моолдуң Убсанур аймааның хүннеринде тулган мөге дээш тыва хүреш маргылдаазын интернет ажыглакчылары дорт дамчыдылга-биле көрүп болур 24.05.2018 Тывага эртер Моолдуң Убсанур аймааның хүннеринде тулган мөге дээш тыва хүреш маргылдаазын интернет ажыглакчылары дорт дамчыдылга-биле көрүп болур

 Тыва Моолдуң Убсанур аймаандан делегацияны хүлээп алырга белеткенип турар. Тыва Республиканың Баштыңы Шолбан Кара-оол биле Увс аймактың губернатору дээрги Д. Батсайханның аразында дугуржулга езугаар, майның 25-26 хүнеринде Кызылга, Россия Федерациязында Тыва Республикага Увс аймактың хүннери болуп эртер.

Тывада күш-ажылчы улдуңда ажылдаар 16 студент отрядтар тургустунган 24.05.2018 Тывада күш-ажылчы улдуңда ажылдаар 16 студент отрядтар тургустунган

 Бо чайын Тываның студент отрядтары улуг объектилер тудуу дээш, ажыл-агыйның элээн каш адырларынга хары угда ажылдаарлар.

Тывага "Наадым-2018" малчыннар байырлалы июльдуң 14 база 15 хүннеринде болуп эртер 23.05.2018 Тывага "Наадым-2018" малчыннар байырлалы июльдуң 14 база 15 хүннеринде болуп эртер

Тыва Республиканың чоннуң байырлалы – Наадым-2018 июльдуң 14-15 хүннеринде болуп эртер.

Тываның Чазаанга «Аныяк өг-бүлеге кыштаг» төлевилелдиң күүселдезин сайгарып чугаалашкан 23.05.2018 Тываның Чазаанга «Аныяк өг-бүлеге кыштаг» төлевилелдиң күүселдезин сайгарып чугаалашкан

2016 чылда «Аныяк өг-бүлге кыштаг» төлевилелдиң киржикчилеринге дамчыткан 21 муң баш малдың баш саны 42175 чедир өзүп көвүдээн. Өзүлде - 101 хуу. Тыва Республиканың Баштыңының Дээди Хуралга Айыткалында салдынган кол сорулганы аныяк өг-бүлелер күүсеткен деп, Тываның Көдээ ажыл-агый яамызы дыңнаткан.

Тывада чайгы дыштанылга лагерьлеринде улуг хыналда чоруп турар 23.05.2018 Тывада чайгы дыштанылга лагерьлеринде улуг хыналда чоруп турар

 2018 чылда Тыва Республиканың девискээринге 198 лагерьни ажыдып, ынаар ниитизи-биле 19130 уругну хаара тудар.

Тываның найысылалында аварийлиг чуртталга бажыңнарындан өскээр көжүрер программа-биле бажыңнар тудуу кидин-түлүк 23.05.2018 Тываның найысылалында аварийлиг чуртталга бажыңнарындан өскээр көжүрер программа-биле бажыңнар тудуу кидин-түлүк

 Бо айның төнчүзүнде Кызыл хоорайның Московская кудумчузунда 30 квартиралыг ийи бажыңны дужаар. Тудуг биле чуртталга-коммунал ажыл-агый яамызы ооң дугайында дыңнаткан.

Тывада часкы хову ажылдарын эгелээринге белен 22.05.2018 Тывада часкы хову ажылдарын эгелээринге белен

Республикада агаар-бойдустуң байдалы-биле часкы тарылга колдуунда майның 25-тен эгелээр.

Тыва Республикага Моолдуң Убсанур аймааның хүннерин эрттирериниң ПРОГРАММАЗЫ 22.05.2018 Тыва Республикага Моолдуң Убсанур аймааның хүннерин эрттирериниң ПРОГРАММАЗЫ

Майның 25-те (пятницада) 
 «Тыва Экспо-2018. Час» деп регионнар аразының 19-ку ярмарка-делгелгезинде «Увс аймакка кылган» деп делгелгениң ажыдыышкыны – Ярыгин аттыг спорт комплекизинге 12.00 шакта;

Тываның Баштыңы Улан-Баторга чораанының дугайында: кызыгаар регионнарны хөгжүдер дизе, кызыгаар кады ажылдажылгазынга хосталганы бээр 21.05.2018 Тываның Баштыңы Улан-Баторга чораанының дугайында: кызыгаар регионнарны хөгжүдер дизе, кызыгаар кады ажылдажылгазынга хосталганы бээр

 Тыва Республиканың делегациязының Моолга албан езузу-биле май 14-17 хүннеринде чораанының түңнелдеринге хамаарыштыр парлалга конференциязын Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол эрттирген.

Тываның Баштыңы: Сергей Шойгунуң кылган бүгү-ле ажылы бедик шынарлыг 21.05.2018 Тываның Баштыңы: Сергей Шойгунуң кылган бүгү-ле ажылы бедик шынарлыг

Россия Федерациязының камгалал сайыды, армияның генералы Сергей Шойгу майның 21-де төрүттүнген хүнүн демдеглеп турар. Ооң адынга дыка хөй байыр чедириишкиннери келген. Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол база байырын чедирген.

Тывада өнчү-хөреңги үндүрүглерин чыырының шалыпчы айын чарлаан 18.05.2018 Тывада өнчү-хөреңги үндүрүглерин чыырының шалыпчы айын чарлаан

2018 чылдың май 15-тен июнь 15-ке чедир республика девискээринде өнчү-хөреңги үндүрүглерин чыыр талазы-биле шалыпчы айны чарлаан.

Шолбан Кара-оол: Тыва биле Енисей Сибириниң инфраструктура төлевилелдери – Азия күрүнелериниң аразында кады ажылдажылганы калбартыр бааза 17.05.2018 Шолбан Кара-оол: Тыва биле Енисей Сибириниң инфраструктура төлевилелдери – Азия күрүнелериниң аразында кады ажылдажылганы калбартыр бааза

Республика Чазааның Даргазы Шолбан Кара-оол баштаан Тываның делегациязы Моолга ажыл-албанын май 16-да дооскан.

Тывада ажык-кончаага үндүрүгден орулга 1,7 катап көвүдээн 17.05.2018 Тывада ажык-кончаага үндүрүгден орулга 1,7 катап көвүдээн

 Тываның Чазаа 2017 чылда республика бюджединиң күүселдезиниң дугайында хоойлу төлевилелин Дээди Хуралга бадыладыр дээш киирген.

Тывага Сайгарлыкчы чорук неделязында ажык консультацияларны бээр 16.05.2018 Тывага Сайгарлыкчы чорук неделязында ажык консультацияларны бээр

 Тыва Республиканың Экономика яамызы Сайгарлыкчы чорук неделязы таварыштыр, 2018 чылдың май 25-тен 27-ке чедир, контроль-хыналда органнары, сайгарлыкчы чоруктуң инфраструктура организациялары:

Моолдуң камгалал сайыды Н. Энхболд: «Тыва – тоол-дур» 16.05.2018 Моолдуң камгалал сайыды Н. Энхболд: «Тыва – тоол-дур»

 Республика Баштыңы Шолбан Кара-оолдуң удуртканы Тываның делегациязы, майның 15-те, Моолдуң Чазааның удуртукчулары-биле ажыл-агыйжы ужуражылгаларны эрттирген.

Ийи-Тал суурда аграрлыг чаа школаның интернадынга өөренип чурттаар уругларны «Аныяк өг-бүлеге кыштаг» губернатор төлевилелиниң киржикчилериниң ажы-төлүнден хүлээп эгелээн 16.05.2018 Ийи-Тал суурда аграрлыг чаа школаның интернадынга өөренип чурттаар уругларны «Аныяк өг-бүлеге кыштаг» губернатор төлевилелиниң киржикчилериниң ажы-төлүнден хүлээп эгелээн

 Тыва Республиканың Өөредилге болгаш эртем яамызы Тыва Республиканың Баштыңы Шолбан Кара-оолдуң даалгазын күүседири-биле, Улуг-Хем кожууннуң Ийи-Тал суурда республиканың чаа аграрлыг школа-интернадынга 2018 чылдың сентябрь 1-лен эгелеп өөренип база чурттаар уругларны «Аныяк өг-бүлеге кыштаг» губернатор төлевилелиниң киржикчилеринден хүлээп эгелээн.

Тывадан албан езузунуң делегациязы Моолдуң Бойдус яамызы биле Энергетика яамызынга ужуражылгаларны эрттирген 15.05.2018 Тывадан албан езузунуң делегациязы Моолдуң Бойдус яамызы биле Энергетика яамызынга ужуражылгаларны эрттирген

Тыва биле Моол туризм биле энергетиканы сайзырадыр аргаларны өөренип көрүп турар.

Тываның Өөредилге болгаш эртем яамызы малчыннар уругларын тургусканы дээш хуу уруглар садтарынга субсидияларны бээр 15.05.2018 Тываның Өөредилге болгаш эртем яамызы малчыннар уругларын тургусканы дээш хуу уруглар садтарынга субсидияларны бээр

Тыва Республиканың Чазааның 2017 чылдың апрель 7-де «Тыва Республиканың муниципалдыг ниити билиг организацияларының интернаттарында чурттап турар малчыннар уругларын тургускан чарыгдалдарының чартыын эгидери-биле

Ажыл-агыйжы сургакчылаашкын: Тываның Баштыңы биле Моолдуң Президентизи Улан-Баторга ужурашкан 15.05.2018 Ажыл-агыйжы сургакчылаашкын: Тываның Баштыңы биле Моолдуң Президентизи Улан-Баторга ужурашкан

 Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол ажылчын сургакчылаашкыны-биле Моолдуң найысылалы Улан-Батор хоорайда чоруп турар.  
Майның 14-те, Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол биле Моолдуң Президентизи Халтмагийн Баттулга Күрүне ордузунга ужурашкан.

Тывада аварийлиг байдалда азы улуг септелге негеттинип турар муниципалдыг культура албан черлериниң саны 2017 чылда кызырылган 15.05.2018 Тывада аварийлиг байдалда азы улуг септелге негеттинип турар муниципалдыг культура албан черлериниң саны 2017 чылда кызырылган

Россия Федерациязының 1996 чылдың июль 3-те № 1063-р айтыышкынында тургускан норматив езугаар, республиканың муниципалдыг тургузуглары клуб албан черлери-биле 100 хуу хандырттынган.

Тываның Баштыңы ажыл-албан аайы-биле Моолдуң найысылалында чеде берген 14.05.2018 Тываның Баштыңы ажыл-албан аайы-биле Моолдуң найысылалында чеде берген

 Майның 13-те, Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол ажыл-албан аайы-биле Улан-Батор хоорайга чеде бээрге, Моолда Россия Федерациязының Онза болгаш Бүрүн эргелиг элчини Искандер Кубарович Азизов уткуп алган.

Тывада чаа школа-интернатты ажыдарынга белен 14.05.2018 Тывада чаа школа-интернатты ажыдарынга белен

 Тываның Улуг-Хем кожуунунуң Ийи-Тал суурда 2017 чылда тудуп эгелээн чаа школа ээлерин – башкыларын болгаш өөреникчилерни хүлээп алырынга бүрүнү-биле белен.

Тываның Баштыңы: «Республиканың уран чүүл школазы – чогаадылганың болгаш чедиишкинниң девискээри» 11.05.2018 Тываның Баштыңы: «Республиканың уран чүүл школазы – чогаадылганың болгаш чедиишкинниң девискээри»

Ростислав Кенденбиль аттыг республиканың уран чүүл школазы май 11-де 40 харлаанын байырлаан.

Тывада сүткүр альпин өшкүлерни өстүрүп эгелээн 11.05.2018 Тывада сүткүр альпин өшкүлерни өстүрүп эгелээн

 Даглыг Мөңгүн-Тайга кожууннуң малчыннары 2017 чылда Алтайдан Тывага эккелгени уксаалыг альпин өшкүлериниң баштайгы төлдерин алганнар. Мал оолдаашкынының үезинде оларның бажы үш катап өзүп, 16 тургаш, ам 53 баш апарган.

Тывада ажыл чоруктуң ниити деңнели чыл дургузунда 34 хуу кызырылган 11.05.2018 Тывада ажыл чоруктуң ниити деңнели чыл дургузунда 34 хуу кызырылган

2018 чылдың бирги кварталының төнчүзүнде, Тывада ажыл чок кижилерниң саны 8,2 муң кижиге кызырлып, эрткен чылдың ол үезинге деңнээрге 34 хуу эвээжээн.

Тывада хуу чуртталга тудуу шапкынчаан 11.05.2018 Тывада хуу чуртталга тудуу шапкынчаан

 Тывада 2018 чылдың эгезинден тура, 15,2 муң дөрбелчин метр чуртталга шөлүн тудуп, эрткен чылдың ол үезинге деңнээрге 42 хуу хөйнү киирген. Ооң 94,6 хуузу хуу чуртталга тудуунга хамааржыр.

Тываның Баштыңы: мөгелер чараш адаан-мөөрейлиг хүрешти көргүзүп, арыг тиилелгелерни чедип алыңар 10.05.2018 Тываның Баштыңы: мөгелер чараш адаан-мөөрейлиг хүрешти көргүзүп, арыг тиилелгелерни чедип алыңар

Ада-чурттуң Улуг дайынында Тиилелгеге алдар болдуруп тыва хүреш маргылдаазын эрттирери чаңчыл апарган. Бо удаада республиканың шыырак дээн мөгелери Улуг Тиилелгениң 73 чылынга тураскааткан хүрешке боттарының күжүн шенеп, аарыкчыларын мөгүдеткен.

Тываның Баштыңы дайын хоочуннары болгаш күш-ажылчы фронтунуң киржикчилери-биле ужурашкан 10.05.2018 Тываның Баштыңы дайын хоочуннары болгаш күш-ажылчы фронтунуң киржикчилери-биле ужурашкан

Кызылда дайынның хоочуннары биле күш-ажылчы фронтунуң киржикчилеринге байырлалдың дүштеки шайлаашкынын Тиилелге хүнүнде эрттирери чаңчыл болу берген.

Тываның Баштыңы: майның 9-зу ышкаш күчүлүг өске болуушкун төөгүвүсте чок 09.05.2018 Тываның Баштыңы: майның 9-зу ышкаш күчүлүг өске болуушкун төөгүвүсте чок

 Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол Тиилелге хүнү-биле республиканың чурттакчыларынга байырны чедирген.

РФ-тиң Президентизиниң Сибирь федералдыг округда бүрүн эргелиг төлээзи Сергей Меняйлонуң сибирьжилерге Тиилелге хүнү-биле байыр чедириишкини 08.05.2018 РФ-тиң Президентизиниң Сибирь федералдыг округда бүрүн эргелиг төлээзи Сергей Меняйлонуң сибирьжилерге Тиилелге хүнү-биле байыр чедириишкини

Ада-чурттуң Улуг дайынының болгаш тылдың хүндүлүг хоочуннары! 
 Эргим сибирьжилер!

1941-1945 чылдарда Ада-чурттуң Улуг дайынында Тиилелгениң 73 чылын Тыва Республикага байырлаар кол хемчеглер планы 08.05.2018 1941-1945 чылдарда Ада-чурттуң Улуг дайынында Тиилелгениң 73 чылын Тыва Республикага байырлаар кол хемчеглер планы

Май 8-те 
Кызыл хоорайда Тиилелге шөлүнде Сактыышкын мемориалынга «сактыышкынның» хүндүлүг таңныылы база боодал чечектерни салыры – Кызыл хоорайда Тиилелге шөлүнге, 11.00 шакта;

Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол РФ-тиң Президентизиниң инагурациязында: Владимир Путин чүгле Россияны эвес, а делегей чурумун өскерткен 08.05.2018 Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол РФ-тиң Президентизиниң инагурациязында: Владимир Путин чүгле Россияны эвес, а делегей чурумун өскерткен

 Россияның Президентизи албан-дужаалче Владимир Путинниң киргениниң байырлыг езулалы Улуг Кремль ордузунга болуп эрткен. Ооң дугайында Кремль сайтызы дыңнаткан.

Тываның Баштыңы Тиилелге чыскаалының кол белеткелиниң дугайында: мында келген кижилер чуртувус дээш чоргааландывыс 08.05.2018 Тываның Баштыңы Тиилелге чыскаалының кол белеткелиниң дугайында: мында келген кижилер чуртувус дээш чоргааландывыс

Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол ажыл-албан аайы-биле Москва хоорайга сургакчылап чорааш, улуг-хүнде Кызыл шөлге, Тиилелге чыскаалының чиңгине белеткелин көрген.

Тывага Тиилелге хүнүнде шериг техника чыскаалы бир дугаар киржир 08.05.2018 Тывага Тиилелге хүнүнде шериг техника чыскаалы бир дугаар киржир

Тус черниң чурттакчылары боду чоруур "Нона-СВК" артиллерийжи машиналарны, "Тигр" марканың куяк автомобильдерин база БТР-80-ниң баазазында харылзааның чаа дериг-херекселдерин көөрлер.

Тываның Баштыңы Президент Владимир Путинниң эрге-чагыргаже киргениниң езулалында 08.05.2018 Тываның Баштыңы Президент Владимир Путинниң эрге-чагыргаже киргениниң езулалында

Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол май 7-де, Москвага, Россияның Президентизи Владимир Путинниң инагурация езулалынга киришкен. Москваныы-биле ол 12 шакта эгелээн.

Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оолдуң республиканың Үндезин хоойлузунуң хүнү-биле чаңгыс чер-чурттугларынга байыр чедириишкини 06.05.2018 Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оолдуң республиканың Үндезин хоойлузунуң хүнү-биле чаңгыс чер-чурттугларынга байыр чедириишкини

 Эргим чаңгыс чер-чуртугларым!  
Май 6-да бистиң республиканың Үндезин хоойлузу – Конституция хүнүн 17 дугаар чыл демдеглеп эрттирип турар бис.

«Кызыл хоорайда капитал тудуг объектилерин чылыг хандырылгазының системазынга алызында кожарының зоназы» картаны таныштырган 04.05.2018 «Кызыл хоорайда капитал тудуг объектилерин чылыг хандырылгазының системазынга алызында кожарының зоназы» картаны таныштырган

Тыва Республиканың Чазааның 2017 чылдың июнь 21-де «Тыва Республикада чижилгени хөгжүдер стандартты киирер дугайында»

Тываның Баштыңының культура болгаш уран чүүл адырында грантылар конкурузунче чагыгларны 2018 чылдың май 15-ке чедир хүлээп алыр 04.05.2018 Тываның Баштыңының культура болгаш уран чүүл адырында грантылар конкурузунче чагыгларны 2018 чылдың май 15-ке чедир хүлээп алыр

Тыва Республиканың Культура яамызы чогаадыкчы төлевилелдерни боттандырар дээш, культура болгаш уран чүүл адырында Тыва Республиканың Баштыңы - Чазааның даргазының грантызын алыр кижилер болгаш юридиктиг черлерниң чагыгларынга конкурс шилилдезин дараазында угланыышкыннарга чорудуп эгелээн:

Тываның Баштыңы хөмүр-даш уургайынга мөчээн дагжының дугайында дыңнаткан 04.05.2018 Тываның Баштыңы хөмүр-даш уургайынга мөчээн дагжының дугайында дыңнаткан

Тываның хөмүр-даш уургайынга мөчээн дагжы рекордту чедип алган өрүмнекчилер бригадазын удуртуп турган деп, Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол Facebook-та бодунуң арынында бижээн.

Тываның Баштыңы Кремльдиң губернаторлар рейтингизинде эки демдекти алган 03.05.2018 Тываның Баштыңы Кремльдиң губернаторлар рейтингизинде эки демдекти алган

Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол политиктиг туружу-биле российжи эксперттерниң эки деп демдээн алган, Сибирь федералдыг округда беш губернаторнуң санында .

1941-1945 чылдарда Ада-чурттуң Улуг дайынында Тиилелгениң 73 чылынга тураскааткан кол хемчеглер планы 03.05.2018 1941-1945 чылдарда Ада-чурттуң Улуг дайынында Тиилелгениң 73 чылынга тураскааткан кол хемчеглер планы

Кызыл хоорайда Тиилелге шөлүнде тураскаалга «сактыышкынның» хүндүлүг таңныылы база боодал чечектерни салыры - Тиилелге шөлүнге, майның 8-те 11.00 шакта;
 

Тываның Баштыңы Кемеровода Сибирь федералдыг округтуң губернаторлар чөвүлелиниң хуралында киржип турар 03.05.2018 Тываның Баштыңы Кемеровода Сибирь федералдыг округтуң губернаторлар чөвүлелиниң хуралында киржип турар

 Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол Кемерово хоорайда, Россия Федерациязының Президентизиниң Сибирь федералдыг округда бүрүн эргелиг төлээзи Сергей Меняйлонуң удуртканы Сибирь федералдыг округтуң губернатор чөвүлелиниң хуралында киржип турар.

Тываның найысылалынга мергежилиниң тергииннернин шаңнаан 03.05.2018 Тываның найысылалынга мергежилиниң тергииннернин шаңнаан

 Май 1-де, найысылалдың кол шөлүнге «Мергежилиниң тергиини» профессионал мергежилдиң республика маргылдаазынга тиилээннерни шаңнаарының езулалы болуп эрткен.

Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол биле Дээди Хуралдың даргазы Каң-оол Даваа Улуг-Хем кожуунга чорааннар 03.05.2018 Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол биле Дээди Хуралдың даргазы Каң-оол Даваа Улуг-Хем кожуунга чорааннар

 «Күш-ажылдың хүнүнде чаңгыс чер-чурттугларымның хавырыкталы берген холдарын тудар аас-кежиктиг болдум. Шагаан-Арыгга четкеш, хоочуннар, бөдүүн кижилер-биле ужуражып, аныяктар сесерлииниң база хоорайывыстың чаагайжыдылга планын бадылап, төрээн черимге ам-на ыяшты олурттум» - деп, Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол демдеглээн.

Тываның Баштыңының Майның 1-биле байыр чедириишкини 01.05.2018 Тываның Баштыңының Майның 1-биле байыр чедириишкини
Эргим чаңгыс чер-чурттугларым!  

Частың болгаш Күш-ажылдың хүнү-биле сеткилим ханызындан байыр чедирдим!

Частың болгаш Күш-ажылдың байырлалы – Майның 1-ге тураскааткан кол хемчеглер планы 28.04.2018 Частың болгаш Күш-ажылдың байырлалы – Майның 1-ге тураскааткан кол хемчеглер планы

I. Организастыг хемчеглер 
 1. Май 1-де 75, 80, 85, 90, 95 харлаан юбилейин демдеглеп турар узун назылыгларга байыр чедирери – ХБАБ-ка май 1-де.

Тываның Баштыңы май байырлалының бүдүүзүнде күш-ажылдың кижилеринге күрүне шаңналдарын тывыскан 27.04.2018 Тываның Баштыңы май байырлалының бүдүүзүнде күш-ажылдың кижилеринге күрүне шаңналдарын тывыскан

 Апрельдиң 27-де, Частың болгаш Күш-ажыл байырлалының бүдүүзүнде, күш-ажылчы чедиишкиннери-биле шылгараан республиканың мурнакчыларын шаңнап-мактаар езузал болуп эрткен.

Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол террорга удур комиссия биле оперативтиг штабтың каттышкан хуралын эрттирген 27.04.2018 Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол террорга удур комиссия биле оперативтиг штабтың каттышкан хуралын эрттирген

Майның дыштаныр хонуктарында айыыл чок чоруктуң хайгаарал ажылын күштелдирип, кезээде белен байдалдың хемчеглерин сайгарып чугаалажыр дээш, республика чазаанда террорга удур комиссия биле оперативтиг штаб хуралдаан.

Тываның Баштыңы Соңгу Кавказче албан сургакчылаашкынынче полицияның каттышкан отрядын үдешкен 27.04.2018 Тываның Баштыңы Соңгу Кавказче албан сургакчылаашкынынче полицияның каттышкан отрядын үдешкен

 Тыва Республиканың Иштики херектер яамызының каттышкан отряды, Cоңгу Кавказтың девискээринде конститусчу чурумну тударынга дайынчы албан хүлээлгезин алды ай дургузунда күүседир дээш, Чечен Республикаже аъттаныпкан.

Кызыл—Курагино оруунуң тудуу чүге херегил 26.04.2018 Кызыл—Курагино оруунуң тудуу чүге херегил

 Россияның Чазаа Элегес–Кызыл–Курагино демир-орук тудуунга керээлиг дугуржулганы чарар дугайында айтыышкынны бадылаан.

Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол Сибирьниң автооруктар хайгаараар регионнар аразында эргелелдиң начальниги Федор Семенков-биле ужурашкан 25.04.2018 Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол Сибирьниң автооруктар хайгаараар регионнар аразында эргелелдиң начальниги Федор Семенков-биле ужурашкан
Чугааның кол утказы – ылаңгыя пассажирлер аргажылгазында контроль-хайгаарал ажыл-чорудулгазын шыңгыырадырының айтырыы болган.

Алтай Республикаже автоорукту угландырар дугайында айтырыгны Тываның Чазаанда сайгарып турар 25.04.2018 Алтай Республикаже автоорукту угландырар дугайында айтырыгны Тываның Чазаанда сайгарып турар

Тываның орук-транспорт комплекизиниң сайыды Олег Бады Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оолга Кызылдың чаартынган аэропортунда чырык медээзиниң дериг-херекселин эптээр, Коммунал көвүрүгде тудуг ажылдарының дугайында, база Тывадан Алтай Республикаже автомобиль оруун шөйер төлевилелди орук эксперттериниң шинчилээн болгаш анализтээн түңнелдерин илеткээн.

Тываның Баштыңы найысылалга автовокзал тудар саналдыг сайгарлыкчы-биле ужурашкаш, даалгаларны берген 24.04.2018 Тываның Баштыңы найысылалга автовокзал тудар саналдыг сайгарлыкчы-биле ужурашкаш, даалгаларны берген

Сайгарлыкчы Роман Добровольский, эрткен дыштаныр хүнде, Тываның Баштыңы Тувы Шолбан Кара-оолдуң хүлээп алыышкынынга кирген. Кызыл хоорайга автовокзалдың чаа оран-савазын тударын ол саналдаан.

Тываның Баштыңы муниципалдыг тургузугларны сезоннуг ажылдарже угландырган 24.04.2018 Тываның Баштыңы муниципалдыг тургузугларны сезоннуг ажылдарже угландырган

Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол часкы тарылга кампаниязының айтырыгларындан аңгыда, муниципалдыг шупту тургузугларның идепкейлиг ажылдаар ужурлуг сезоннуг ажылдарын айыткан.

Тываның Мөңгүн-Тайга кожууннуң Тоолайлыг суурга биче ГЭС-ти тудар 24.04.2018 Тываның Мөңгүн-Тайга кожууннуң Тоолайлыг суурга биче ГЭС-ти тудар

Тус чер инициативаларын шилиир конкурс комиссиязы биче суурлары деткээн «Мээң чурттап турар суурум» мурнады боттандырар төлевилел чорудуу-биле хуралдаан.

Тываның Баштыңы көдээ ажыл-агыйынга 2018 чылдың тарылга ажылдарын үе шаанда эгелээрин сагындырган 24.04.2018 Тываның Баштыңы көдээ ажыл-агыйынга 2018 чылдың тарылга ажылдарын үе шаанда эгелээрин сагындырган

Понедельникте чазактың аппарат хуралында, республика баштыңы Шолбан Кара-оол кожуун чагыргаларының баштыңнары-биле тарылга сезонунга көдээ ажыл-агый яамызының белениниң айтырыын видеохарылзаага чугаалашкан.

Тываның Баштыңы арга-арыг өрттери-биле демиселде профилактика ажылдары болгаш белеткелди бирги ээлчегде салырын негээн 24.04.2018 Тываның Баштыңы арга-арыг өрттери-биле демиселде профилактика ажылдары болгаш белеткелди бирги ээлчегде салырын негээн

Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол понедельникте, аппарат хуралында, муниципалдыг тургузугларның удуртукчулары болгаш оралакчыларындан өрттүң айыыл чоруунуң талазы-биле бирге ээлчегде чорудар хемчеглерни хандырын негээн.

Тус чер бот-башкарылга хүнүнде Тываның муниципалдыг тургузуглар чөвүлелиниң съездизи болуп эрткен 24.04.2018 Тус чер бот-башкарылга хүнүнде Тываның муниципалдыг тургузуглар чөвүлелиниң съездизи болуп эрткен

 Апрельдиң 21-де, Тыва Республиканың Чазааның бажыңынга, «Тыва Республиканың муниципалдыг тургузуглар чөвүлели» Ассоциацияның съезидизи болуп эрткен.

Тываның Баштыңы 2017 чылда чазактың ажыл-чорудулгазының түңнелдерин ТР-ниң Дээди Хуралынга илеткээн 23.04.2018 Тываның Баштыңы 2017 чылда чазактың ажыл-чорудулгазының түңнелдерин ТР-ниң Дээди Хуралынга илеткээн

Чазактың 2017 чылда ажыл-чорудулгазының түңнелдериниң дугайында отчетту Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол Дээди Хуралга берген. Парламентиниң апрель 19-та ээлчеглиг VIII cессиязының үезинде отчетту кылган.

Тываның Дээди Хуралының депутады Аяна Монгуш: Тываның Баштыңы республиканың туружун суларатпас 20.04.2018 Тываның Дээди Хуралының депутады Аяна Монгуш: Тываның Баштыңы республиканың туружун суларатпас

Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол Дээди Хуралга 2017 чылда республика чазааның ажыл-чорудулгазының дугайында отчетту берген.

Депутат Лидия Волошина Тыва Чазактың отчедунуң дугайында: бистиң республикавысты озалааш черде турар деп бодаар 20.04.2018 Депутат Лидия Волошина Тыва Чазактың отчедунуң дугайында: бистиң республикавысты озалааш черде турар деп бодаар

Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол Дээди Хуралга 2017 чылда республика чазааның ажыл-чорудулгазының дугайында отчетту берген. Апрель 19-та, Парламентиниң ээлчеглиг VIII сессиязында, илеткелди кылган.

Тываның Дээди Хуралының депутады Иван Чучев: көдээниң айтырыы мени хөлзедип тур 20.04.2018 Тываның Дээди Хуралының депутады Иван Чучев: көдээниң айтырыы мени хөлзедип тур

Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол Дээди Хуралга 2017 чылда республика чазааның ажыл-чорудулгазының дугайында отчетту берген. Апрель 19-та, Парламентиниң ээлчеглиг VIII сессиязында, илеткелди кылган. Депутаттар регион баштыңының илеткелинге хамаарыштыр бодалын илереткен.

Тываның Дээди Хуралының депутады Солангы Тамчай: Тываның Чазааның отчедунда кошкак болгаш күштүг талаларны айытканынга таарзындым 20.04.2018 Тываның Дээди Хуралының депутады Солангы Тамчай: Тываның Чазааның отчедунда кошкак болгаш күштүг талаларны айытканынга таарзындым

Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол Дээди Хуралга 2017 чылда республика чазааның ажыл-чорудулгазының дугайында отчетту берген.

Депутат Виталий Бартына-Сады 2017 чылда Чазак отчедунуң дугайында: Тываның Баштыңы дыка хөй айтырыгларны тура-соруктуг шиитпирлээн 20.04.2018 Депутат Виталий Бартына-Сады 2017 чылда Чазак отчедунуң дугайында: Тываның Баштыңы дыка хөй айтырыгларны тура-соруктуг шиитпирлээн

 Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол Дээди Хуралга 2017 чылда республика чазааның ажыл-чорудулгазының дугайында отчетту берген. Апрель 19-та, Парламентиниң ээлчеглиг VIII сессиязында, илеткелди кылган.

Тываның Дээди Хуралының депутады Василий Оюн 2017 чылда Чазак отчедунуң дугайында: сорулгаларын күүсеткен 20.04.2018 Тываның Дээди Хуралының депутады Василий Оюн 2017 чылда Чазак отчедунуң дугайында: сорулгаларын күүсеткен

 Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол Дээди Хуралга 2017 чылда республика чазааның ажыл-чорудалгазының дугайында отчетту берген.

Тывада беш сылдыстыг бирги аалчылар бажыңы бүрүткеттинген 19.04.2018 Тывада беш сылдыстыг бирги аалчылар бажыңы бүрүткеттинген

 «AZIMUT Отель Кызыл» аалчылар бажыңынга эң бедик класстың категориязын тывыскан.

Тываның Баштыңы: Чазак Отчеду – удуртулганың шынарынга боттуг сайгарылга кылыр арга 19.04.2018 Тываның Баштыңы: Чазак Отчеду – удуртулганың шынарынга боттуг сайгарылга кылыр арга

 Тываның Баштыңы чазактың ажыл-чорудулгазының чыл отчедун Дээди Хуралга илеткээр.

Тываның Баштыңы шефке алганы школа-интернатта оолдары-биле күш-дамыр белеткелин уламчылавышаан 19.04.2018 Тываның Баштыңы шефке алганы школа-интернатта оолдары-биле күш-дамыр белеткелин уламчылавышаан

2018 чылдың апрельде Москва хоорайга, Бүгү-Россияның кадет корпустарының ХV чыыжында, чурттуң кадет корпустарының аразынга «Тываның кадет корпузу» республиканың школа-интернадындан» 14 оол эң бедик көргүзүглерни чедип алгаш, тиилекчи болганннар.

Тываның Баштыңы көдээ ажыл-агый сайыдының чаа оралакчыларын чаартыкчы ажылдарже кыйгырган 19.04.2018 Тываның Баштыңы көдээ ажыл-агый сайыдының чаа оралакчыларын чаартыкчы ажылдарже кыйгырган

 Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол, бо понедельникте, Көдээ ажыл-агый болгаш аъш-чем яамызынга чедип, коллектив база көдээ ажыл-агый КУБ-тарының удуртукчулары-биле ужурашкан.

Тываның Баштыңы терапия корпузунда тудуг ажылдарын шапкынчыдарын негээн 18.04.2018 Тываның Баштыңы терапия корпузунда тудуг ажылдарын шапкынчыдарын негээн

 Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол терапия корпузунуң тудуг шөлүнге үнүүшкүннүг хуралды эрттирген. Объектиде ажылдарны тудуг организациязының удуртулгазы, тудуг болгаш кадык камгалал сайыттары-биле кады сайгарып чугаалашканнар.

Апрель 25-те Тываның Албан медицина камгаладылгазының девискээр фондузу «Ажык эжиктер хүнүн» эрттирер 18.04.2018 Апрель 25-те Тываның Албан медицина камгаладылгазының девискээр фондузу «Ажык эжиктер хүнүн» эрттирер

Тыва Республиканың албан медицина камгаладылгазының девискээр фондузу апрельдиң 25-те, 9.00 шактан 17.00 шакка чедир, республиканың чурттакчы чонунга медээлер дыңнадырының деңнелин база камгалаттырган кижилерниң албан медицина камгаладылгазының айтырыгларының талазы-биле эрге-хоойлу билиглерин бедидер сорулгалыг «Ажык эжиктер хүнүн» эрттирер.

Тывада оолдар этиленгликоль-биле хораннанганы тодараан 18.04.2018 Тывада оолдар этиленгликоль-биле хораннанганы тодараан

Улуг-Хем кожууннуң Торгалыг суурда элээдилерниң хораннанган чүүлүн тодараткан экспертиза, этиленгликоль болганын түңнээн.

Тываның Баштыңы хораннанган оолдарга чогуур эмчи дузазын көргүзерин дааскан. ОБ чылдагааннарының дугайында баштайгы медээ. 18.04.2018 Тываның Баштыңы хораннанган оолдарга чогуур эмчи дузазын көргүзерин дааскан. ОБ чылдагааннарының дугайында баштайгы медээ.

«Торгалыг суурда хораннанган оолдарның кадыкшыл байдалы чүгээртээн деп, дыңнадып тур мен, чаңгыс чер-чурттуглар. Үш оол токсикология салбырында, ийи оол республиканың уруглар эмнелгезинде чыдар. Оожургап, анаа олурбас ужурлуг бис.

Тываның Баштыңы айыыл чок чоруктуң шупту дүрүмнерин хандырарын аът чарыжының организаторларындан негээн 17.04.2018 Тываның Баштыңы айыыл чок чоруктуң шупту дүрүмнерин хандырарын аът чарыжының организаторларындан негээн

 Апрельдиң 20-де, Тываның Чөөн-Хемчик кожуунга республиканың аът чарыжы чаңчыл езугаар болуп эртер.

Тываның Баштыңы КЭФ-2018-те: «Енисейниң Сибири» мегатөлевилел – кайы-даа талазы-биле онзагай 17.04.2018 Тываның Баштыңы КЭФ-2018-те: «Енисейниң Сибири» мегатөлевилел – кайы-даа талазы-биле онзагай

 "Енисейниң Сибири" төлевилел-биле кады ажылдаарын үш регион дугурушкан. Красноярск крайның губернаторунуң хүлээлгезин күүседип турар Александр Усс, Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол, Хакасияның Баштыңы Виктор Зимин дугуржулгага атты салганнар.

Тыва Кышкы универсиада-2019-туң от эстафетазының белеткелинге киржир 17.04.2018 Тыва Кышкы универсиада-2019-туң от эстафетазының белеткелинге киржир

Красноярскиниң экономиктиг форумунуң үезинде, «Красноярск-2019 дирекциязы» автономнуг коммерциялыг эвес организацияның удуртукчузу Максим Уразов база Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол олар кады ажылдажылга дугайында дугуржулгага атты салганнар.

Тываның Баштыңы «Енисейниң Сибири» төлевилел офизин тургузарын дааскан 16.04.2018 Тываның Баштыңы «Енисейниң Сибири» төлевилел офизин тургузарын дааскан

 Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол понедельникте, соцчеткилерде онлайн-чурум-биле дамчыткан хуралда, Хакасия база и Красноярск крайның төлээлериниң киржилгези-биле үш талалыг ажылчын бөлүктүң ажылдаары «Енисейниң Сибири» төлевилел офизин тургузарын дааскан.

Тыва совет үениң кобальт артынчыларын болбаазырадырынга идегеп турар 16.04.2018 Тыва совет үениң кобальт артынчыларын болбаазырадырынга идегеп турар

 Тываның Хову-Аксы суурунда хоозураан кобальт комбинадының, амгы үениң үлетпүрүнге перспективтиг чиг-эт болур, хоралыг болгаш аар металлдарның муң-муң тонна артынчыларын болбаазырадырынга инвесторлар тыптып кээринге регион улуг идегелдиг.

Тываның Баштыңы: Азия чурттарынче ужудуушкунда Кызылдың аэропорту белдир апаар 16.04.2018 Тываның Баштыңы: Азия чурттарынче ужудуушкунда Кызылдың аэропорту белдир апаар

 Кызылдың аэропорту Азия чурттарынче чүък сөөртүлгезиниң белдири апаар чадавас. Красноярскиниң экономиктиг форумунуң үезинде (КЭФ) Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол ТАСС-ка ооң дугайында дыңнаткан.

Тываның Баштыңы Кызылда көвүрүгнү чаартыр ажылдар 2019 чылда доостурун дыңнаткан 16.04.2018 Тываның Баштыңы Кызылда көвүрүгнү чаартыр ажылдар 2019 чылда доостурун дыңнаткан

 Төлевилелдиң ниити инвестиция хемчээли 1,26 млрд рубль хире. Тываның найысылалы Кызылда коммуналдыг чаңгыс көвүрүгнүң эде тудуушкун ажылдары 2019 чылда доостур.

Тыва биле Алтайның оруктарын каттыштырары - чаа рыноктарже дорт орукту Сибирьниң бизнезинге ажыдар 16.04.2018 Тыва биле Алтайның оруктарын каттыштырары - чаа рыноктарже дорт орукту Сибирьниң бизнезинге ажыдар

 Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол Ак-Довурак – Абаза оруун септээринге сонуургалдыын чугаалаан. Ооң бодалы-биле алырга, ол регионга Новосибирск-биле дорт аргыжар арганы бээр.

Красноярскиниң экономиктиг форуму-2018-те Тываның эвээш чурттакчылыг болгаш ыраккы суурларын соталыг харылзаа-биле хандырар база ХВОШ тудар талазы-биле инвестиция төлевилелдерин чугаалашкан 13.04.2018 Красноярскиниң экономиктиг форуму-2018-те Тываның эвээш чурттакчылыг болгаш ыраккы суурларын соталыг харылзаа-биле хандырар база ХВОШ тудар талазы-биле инвестиция төлевилелдерин чугаалашкан

 Бөгүн Красноярскиниң экономиктиг форумунуң ийиги ажыл хүнү эгелээн. Тыва Республиканың чугаалажыышкын өрээлинде ажыл-агыйжы ужуражылгалар эртип, аңгы-аңгы инвестиция төлевилелдериниң сайгырылгазы уламчылап турар.

XV Красноярскиниң экономиктиг форуму ажылын эгелээн 13.04.2018 XV Красноярскиниң экономиктиг форуму ажылын эгелээн
«Салгал 2030» аныяктар шөлчүгежинден Красноярскиниң экономиктиг форуму-2018 бодунуң ажылын эгелээн.

Тываның Баштыңы – бистиң регионнарның хөгжүлдезиниң шимчедикчи күжү «Енисейниң Сибири» төлевилел апаар 13.04.2018 Тываның Баштыңы – бистиң регионнарның хөгжүлдезиниң шимчедикчи күжү «Енисейниң Сибири» төлевилел апаар

(Регионнуң удуртукчузу Красноярскиниң экономиктиг форумунуң аргаларының дугайында) 
Апрель 12-де XV Красноярскиниң экономиктиг форуму ажылын эгелээн.

Тываның Өөредилге яамызы профессионал башкылал мергежилиниң конкурс түңнелдерин үндүрген 12.04.2018 Тываның Өөредилге яамызы профессионал башкылал мергежилиниң конкурс түңнелдерин үндүрген

В.М. Халилов аттыг Тываның күрүне филормониязынга профессионал башкылал мергежилиниң мөөрейинге тиилекчилерни шаңнап-мактаан байырлыг хемчег болуп эрткен.

«Өг-бүле бүрүзүнге бирден эвээш эвес дээди эртемниг уруг» губернатор төлевилелиниң киржикчилерин дээди өөредилге черлеринче дужаап киреринге белеткеп турар 11.04.2018 «Өг-бүле бүрүзүнге бирден эвээш эвес дээди эртемниг уруг» губернатор төлевилелиниң киржикчилерин дээди өөредилге черлеринче дужаап киреринге белеткеп турар

«Өг-бүле бүрүзүнге бирден эвээш эвес дээди эртемниг уруг» губернатор төлевилелиниң дээштииниң кол көргүзүү ийи көргүзүгге чедиишкинден хамааржыр:

Тываның эмчи колледжизиниң доозукчулары Сибирьниң медицина талазы-биле дээди өөредилге черлеринге өөредилгезин уламчылап болур 11.04.2018 Тываның эмчи колледжизиниң доозукчулары Сибирьниң медицина талазы-биле дээди өөредилге черлеринге өөредилгезин уламчылап болур

 Республиканың эмчи колледжизи Красноярскиниң күрүнениң медицина университеди, Сибирьниң күрүнениң медицина университеди база Алтайның күрүнениң медицина университеди-биле кады ажылдаар дугайында дугуржулгаларны чарган.

Тываның Баштыңы Каа-Хем суурда чылдың-на сугга алзыр девискээрлерге хамаарыштыр шиитпирни бир ай иштинде алырын Кызыл кожуун чагыргазынга берген 11.04.2018 Тываның Баштыңы Каа-Хем суурда чылдың-на сугга алзыр девискээрлерге хамаарыштыр шиитпирни бир ай иштинде алырын Кызыл кожуун чагыргазынга берген

Вторникте, муниципалдыг тургузуглар-биле видеоконференция чурумунга эрткен республика чазааның хуралында, Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол Каа-Хем суурда чылдың-на сугга алзыр девискээрлерге хамаарыштыр тодаргай хемчеглерни бир ай дургузунда алырын Кызыл кожуун чагыргазының даргазы Валентин Енданга дааскан.

Өөредилге яамызы 2018 чылда тулган башкыларга Тываның Баштыңының премиязын тыпсырынга конкурс шилилгези эгелээнин чарлаан 09.04.2018 Өөредилге яамызы 2018 чылда тулган башкыларга Тываның Баштыңының премиязын тыпсырынга конкурс шилилгези эгелээнин чарлаан

Тыва Республиканың Чазааның 2006 чылдың май 18-те «Тыва Республиканың Баштыңы - Чазааның Даргазының өөредилге адырында премияларын болгаш грантыларын тыпсырының дугайында» №642 доктаалынга даянгаш

Тываның Баштыңы Күрүне Думазының дыңнаашкыннарында регионнарга «модельдиг бюджет» аргазын өскертирин саналдаан 09.04.2018 Тываның Баштыңы Күрүне Думазының дыңнаашкыннарында регионнарга «модельдиг бюджет» аргазын өскертирин саналдаан

 Москвага Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол Күрүне Думазының даргазының бирги оралакчылары база бюджеттер аразында хамаарылгалар айтырыгларының талазы-биле үш талалыг комиссияның бир даргазы Александр Жуков-биле ужурашкан.

Ат-алдарлыг ус-шевер даш чонукчузу, Тыва АССР-ниң алдарлыг чурукчузу Сергей Кочаа чуртталгадан чарлып чоруткан 06.04.2018 Ат-алдарлыг ус-шевер даш чонукчузу, Тыва АССР-ниң алдарлыг чурукчузу Сергей Кочаа чуртталгадан чарлып чоруткан

 «Ат-алдарлыг даш-чонукчузу, Бай-Тайгадан билдингир чурукчу болгаш дарган, талантылыг болгаш кайгамчык башкы, өглерниң бурунгу уран чүүлүнүң кадагалакчызы, хөй-ниитичи, бистиң төрээн республикавыстың төлептиг оглу Сергей Хомушкуевич Кочааның дүүн дүне, 66 харлыында, чүрээ турупкан.

Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол: шынчы чижилгелиг өзүлде дээш ажылдап турарларга деткимчени ам-даа уламчылаар бис 06.04.2018 Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол: шынчы чижилгелиг өзүлде дээш ажылдап турарларга деткимчени ам-даа уламчылаар бис

Апрель 5-де, Улуг Кремль Ордузунга, Россияның Президентизи Владимир Путин чуртта чижилгени хөгжүдерин деткиир талазы-биле РФ-тиң субъектилериниң ажыл-чорудулгазында мурнады боттандырар угланыышкыннар айтырыын чугаалашкан Күрүне чөвүлелиниң хуралын эрттирген.

Тываның Баштыңы муниципалдыг эрге-чагыргаларга сезоннуг ажылдарның уг-шиин берген 05.04.2018 Тываның Баштыңы муниципалдыг эрге-чагыргаларга сезоннуг ажылдарның уг-шиин берген

Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол среда эртенинде бодунуң блогунга, муниципалдыг эрге-чагыргага сезоннуг ажылдар-биле холбашкан кол даалгалар даңзызын парлаан:

Тыва Кино фондузундан кинозалдар чаартынга күрүне деткимчезин алган 05.04.2018 Тыва Кино фондузундан кинозалдар чаартынга күрүне деткимчезин алган

 Барыын-Хемчик биле Чөөн-Хемчик кожууннарда - Кызыл-Мажалык, Ак-Довурак база Чадаананың чурттакчылары чыл төнчүзүнде амгы үениң дериг-херексели-биле 2d и 3d хевирге киноларны көрүп эгелээр.

Каа-Хемде Республиканың эки турачы штавы сугга алыскан черлерде когараан чонга дузазын көргүзүп турар 05.04.2018 Каа-Хемде Республиканың эки турачы штавы сугга алыскан черлерде когараан чонга дузазын көргүзүп турар

 Каа-Хем суурда Республиканың эки турачылар штавы бодунуң ажылын уламчылавышаан. Дүүн хүннүң 18 шакка чедир, 50 кижи штабта дежурныйлап турар специалистерден дуза дилеп келген.

Тывада өрт айыылының сезонунга белеткел эгелээн 04.04.2018 Тывада өрт айыылының сезонунга белеткел эгелээн
Тывага бооп болур арга-арыг өрттерин өжүреринче 500 ажыг кижини хаара тудар.

Тываның Каа-Хем суурда, сугга алыскан черлерде кижилерге, дуза көргүзер болгаш тайылбыр бээр республиканың эки турачылар штавын ажыткан 04.04.2018 Тываның Каа-Хем суурда, сугга алыскан черлерде кижилерге, дуза көргүзер болгаш тайылбыр бээр республиканың эки турачылар штавын ажыткан

Тывада, Каа-Хем суурда сугга алыскан черлерде кижилерге дуза көргүзер болгаш тайылбыр бээр, республиканың эки турачылар штавы бодунуң ажылын эгелээн.

Тывада часкы үер: амгы байдалы, чорудуп турар хемчеглер 04.04.2018 Тывада часкы үер: амгы байдалы, чорудуп турар хемчеглер

 2018 чылдың март 21-26-да республика девискээринге хүндүс агаарның температуразы +10,+15° чедир хенертен чылаан. Марттың сөөлгү он хонуу база--ла чылыг хүннерлиг болган.

Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол Кызыл кожуунда сугга алыскан девискээрлерде аварийлиг катап тургузуушкун ажылдарының талазы-биле дарый күүседир даалгалар даңзызын бадылаан 03.04.2018 Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол Кызыл кожуунда сугга алыскан девискээрлерде аварийлиг катап тургузуушкун ажылдарының талазы-биле дарый күүседир даалгалар даңзызын бадылаан

Тыва Республиканың Баштыңы Шолбан Кара-оол чазактың албан дужаалдыг кижилеринге Кызыл кожуунда аварийлиг катап тургузуушкун ажылдарының талазы-биле дарый күүседир даалгаларны берген:

Тывада тарылга үезин тодараткан 03.04.2018 Тывада тарылга үезин тодараткан

30,8 муң гектар шөлге часкы тарылга ажылдарын чорудар. Ооң 6,2 муңунга тараа культураларын, 21,4 муң гектарынга мал чиир тараа үрезинин чажар.

Тываның Баштыңы Крсноярскиниң экономиктиг шуулганының бүдүүзүнде: регионнар аразында түңнел чок чижилгени «Енисей Сибири» төлевилел чайладыр» 03.04.2018 Тываның Баштыңы Крсноярскиниң экономиктиг шуулганының бүдүүзүнде: регионнар аразында түңнел чок чижилгени «Енисей Сибири» төлевилел чайладыр»

 Красноярск край, Тыва база Хакасияның тургузуп турары «Енисей Сибири» экономиктиг макрорегионнуң кол төлевилелдериниң бирээзи Кызыл-Курагино демир-оруунуң тудуу болур деп, Тыва Республиканың Баштыңы Шолбан Кара-оол санап турар.

Тыва хөй талалыг ажыл-чорудулгалыг төптүң ажылын эң бедик деңнелде организастаан РФ-тиң регионнарының санында 03.04.2018 Тыва хөй талалыг ажыл-чорудулгалыг төптүң ажылын эң бедик деңнелде организастаан РФ-тиң регионнарының санында

 Экономиктиг хөгжүлде яамызы 2017 чылдың 4 кварталында күрүне ачы-дузаларын көргүзер хөй талалыг ажыл-чорудулгалыг төптер четкизин тургузуп, ону хөгжүткен регионнарның рейтингизин белеткээн.

Тываның муниципалитеттеринде бюджет адырының ажылдакчылары июнь 1-ге чедир «Мир» карталарын алыр 02.04.2018 Тываның муниципалитеттеринде бюджет адырының ажылдакчылары июнь 1-ге чедир «Мир» карталарын алыр

Россияның банкызының Сибирьде кол эргелелиниң Тыва Республикада салбыры - Национал банкының төлээлериниң киржилгези-биле Тываның Чазааның хуралынга ындыг шиитпирни хүлээп алган.

Волонтерларның дузазын ажыглаар 02.04.2018 Волонтерларның дузазын ажыглаар

 Республиканың төп болгаш мурнуу кожууннарынга хар бо чылын хөй дүшкенин сагындыраал. Ынчангаш Тыва Республиканың Баштыңы Шолбан Кара-оол часкы үеде эрээн хардан суг үери болу бээрин баш удур сагындырып, чер-черлерге белеткел ажылдарын күштелдирип, онза байдалды болдурбас база чайладыр оперативтиг штабтарны тургузар дугайында айтыышкынны берип, чогуур доктаалга атты салган турган.

ТР-ниң Баштыңының Администрациязынга база ТР-ниң Чазак Аппарадынга стажировкалаар аныяк специалистерни шилиир конкурсче документилерни хүлээп эгелээн 30.03.2018 ТР-ниң Баштыңының Администрациязынга база ТР-ниң Чазак Аппарадынга стажировкалаар аныяк специалистерни шилиир конкурсче документилерни хүлээп эгелээн

Тыва Республиканың Баштыңының Администрациязынга база Тыва Республиканың Чазак Аппарадынга, Тыва Республиканың күүсекчи эрге-чагырга органнарынга стажировка эртер аныяк специалистерни шилиир конкурска киржири-биле документилерни хүлээп эгелээн.

Март 29-та 18.00 шактыы-биле Тывада эрээн сугларда алыскан 60 бажың арткан 30.03.2018 Март 29-та 18.00 шактыы-биле Тывада эрээн сугларда алыскан 60 бажың арткан

ОБЯ-ның кол эргелелиниң парлалга албанының дыңнадыы-биле алырга, март 29-та 18.00 шакта, Тывада Высокая, Современник, 2-ги Целинная, Фестивальная, Холмистая, Аржаан, Горнорудная, Кедровая, Интернациональная, Аныяк, Лазурная, Алдан-Маадыр, 2-ги Буренская база Сергей Лазо кудумчуларында

Тываның Чонну ажылга хаара тудар төптери амгы үениң «Катарсис» программа комплекизинче шилчээн 30.03.2018 Тываның Чонну ажылга хаара тудар төптери амгы үениң «Катарсис» программа комплекизинче шилчээн

Тываның чонну ажылга хаара тудар төптери «Катарсис» программа комплекизиниң амгы 8-ки хевиринче 2018 чылда шилчээн.

Тывада садыг төптеринде база хөй улус чыглыр объектилерде хыналдалар эгелээн 30.03.2018 Тывада садыг төптеринде база хөй улус чыглыр объектилерде хыналдалар эгелээн

Онза байдалда яамызының Тыва Республикада кол эргелели биле Кызылдың прокуратура ажылдакчыларының бирги хынаан объектизи – найысылалдың төвүнде "Алма" садыг төвү болган.

Тывада 2000-2002 чылдарда төрүттүнген оолдар, уруглар аразынга хол бөмбүүнге бирги чер дээш маргылдаа чазактың деткимчези-биле эртип турар 30.03.2018 Тывада 2000-2002 чылдарда төрүттүнген оолдар, уруглар аразынга хол бөмбүүнге бирги чер дээш маргылдаа чазактың деткимчези-биле эртип турар
2018 чылдың март 26-дан 30 хүннеринде Кызылда «Херел» спорт залы биле СК им. И.Ярыгин аттыг спортчу комплексте республиканың бирги чери дээш хол бөмбүүнүң маргылдаазы эртип турар.

Тываның эрге-чагыргазы бюджет чарыгдалдарын эде үлээш, немелде федералдыг акшаландырыышкын киирилдезин хандырган 29.03.2018 Тываның эрге-чагыргазы бюджет чарыгдалдарын эде үлээш, немелде федералдыг акшаландырыышкын киирилдезин хандырган

 2018 чылдың бюджединче Тываның Чазааның киирген эдилгелерин Дээди Хурал бадылаан.

Кызыл кожуун: оперативтиг медээ 29.03.2018 Кызыл кожуун: оперативтиг медээ

 88 бажыңны, оларның 58-зи бүрүнү-биле, а 30-ин кезек-чамдыызын суг алган. Аныяк (30 см-ге), Интернациональная, Кедровая база Аржаан кудумчуларда сугнуң деңнели баткан. Сугга алыскан черлерде бажыңнарда чеже кижи чурттап турганын тодарадып турар.

Тываның аңныыр ажыл-агый чөвүлели куштар база хүрең адыглар аңнаар хуусааны доктааткан 29.03.2018 Тываның аңныыр ажыл-агый чөвүлели куштар база хүрең адыглар аңнаар хуусааны доктааткан

 Тываның Аңныыр ажыл-агый чөвүлелиниң хуралынга куштарны болгаш хүрең адыгны чазын аңнаар үезин эгелээр дугайында айтырыгны чугаалашкан.

«2018-2022 чылдарда амгы үениң хоорай хүрээлелин хевирлээри» Тыва Республиканың күрүне программазынче өскерилгелерни киирген 28.03.2018 «2018-2022 чылдарда амгы үениң хоорай хүрээлелин хевирлээри» Тыва Республиканың күрүне программазынче өскерилгелерни киирген

 Тываның Чазаа «2018-2022 чылдарда амгы үениң хоорай хүрээлелин хевирлээри» Тыва Республиканың күрүне программазынче өскерилгелерни киирер дугайында» Тыва Республиканың Чазааның төлевилелин ажылдап кылган.

Красноярск край, Хакасия база Тываның экономиктиг хөгжүлде сайыттары Красноярскиниң экономиктиг шуулганы – 2018-ке белеткелди чугаалашкан 28.03.2018 Красноярск край, Хакасия база Тываның экономиктиг хөгжүлде сайыттары Красноярскиниң экономиктиг шуулганы – 2018-ке белеткелди чугаалашкан

 Федерацияның үш субъектизиниң экономиктиг хөгжүлде талазы-биле регион яамыларының удуртукчулары Красноярскиниң экономиктиг шуулганында "Енисей Сибири" макрорегион төлевилелин таныштырарын сайгарып чугаалашкан. 

Республиканың чурттакчылары «Кемерово, Тыва сээң-биле кады» деп кажыыдал акциязынга киришкен 28.03.2018 Республиканың чурттакчылары «Кемерово, Тыва сээң-биле кады» деп кажыыдал акциязынга киришкен

Коргунчуг өрт айыылынга чоок кижилерин, ажы-төлүн чидирген кижилерни деткиир дээш республиканың чону хөй-ниити эгелээшкини-биле эрттирген «Кемерово, Тыва сээң-биле кады» деп кажыыдалдың акциязынга чыглып келген.

Тывада уругларның чайгы дыштанылга лагерьлериниң санын көвүдедир 27.03.2018 Тывада уругларның чайгы дыштанылга лагерьлериниң санын көвүдедир

 Тывада уругларга стационарлыг лагерьлер саны көвүдээр. Эрткен чылга деңнээрге, бо чайын республикага 198 чайгы кадыкшылга легерьлери ажылдаар, азы 5 лагерь хөй. Немелде баазаларны ажытканы, сезонда немей 3 муң хире уругну дыштандырар арганы бээр.

Тывада часкы мал оолдаашкының үезинде хой малдың баш санын чартык саяга көвүдедир сорулганы салган 27.03.2018 Тывада часкы мал оолдаашкының үезинде хой малдың баш санын чартык саяга көвүдедир сорулганы салган

 Тываның мал ажыл-агыйларында мал оолдаашкыныны февральда-ла эгелээн. ТР-ниң Көдээ ажыл-агый яамызы республика баштыңы Шолбан Кара-оолга ооң баштайгы түңнелдерин илеткээн.

Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол республиканың чурттакчы чонунуң өмүнээзинден Кемеровода айыыл-халап-биле холбаштыр кажыыдалын илереткен 26.03.2018 Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол республиканың чурттакчы чонунуң өмүнээзинден Кемеровода айыыл-халап-биле холбаштыр кажыыдалын илереткен

 Кемеровонуң төвүнде «Зимняя вишня» садыг-хөглээшкин комплекизинге улуг-хүннүң ийиги чартыында улуг өрт өөскүп үнген.

«Социал картофель» адрестиг төлевилелди 2018 чылда база уламчылаар 23.03.2018 «Социал картофель» адрестиг төлевилелди 2018 чылда база уламчылаар

Республика бюджединде ол сорулгага бо чылын 1 млн. 100 муң рубль көрдүнген, төлевилелге эвээш орулгалыг 2587 өг-бүле киржир.

Тываның Баштыңы часкы үениң бооп болур онза байдалдарын болдурбас база ооң-биле демисежир сорулганы салган 23.03.2018 Тываның Баштыңы часкы үениң бооп болур онза байдалдарын болдурбас база ооң-биле демисежир сорулганы салган

Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол, синоптиктерниң республикада агаар хенертен чылып, 15 градус чедер дээнин, база катап сагындырган.

Тываның Баштыңы кол яамыларның удуртукчу составын аныяктар-биле быжыглаан 23.03.2018 Тываның Баштыңы кол яамыларның удуртукчу составын аныяктар-биле быжыглаан

 Тываның Чазаа орук-транспорт комплекизиниң сайыдының оралакчызынга чаа томуйлаашкыннарны бадылаан. Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол чогуур доктаалга атты бо неделяда салган.

Тываның Баштыңы ТР-ниң Культура яамызынга башкарыкчы артистерниң халас гастрольдарын республикага организастаарын дааскан 23.03.2018 Тываның Баштыңы ТР-ниң Культура яамызынга башкарыкчы артистерниң халас гастрольдарын республикага организастаарын дааскан

 Тываның Чазаа күрүне чагыы-биле 32 млн. ажыг рубльди республиканың чурттакчыларынга билдингир артистерниң болгаш чогаадыкчы коллективтерниң 2018 чылда концерт программаларынче шилчидер.

Чоннуң бедик көдүрлүүшкүннүг хей-адын тодаргай ажыл-херектер-биле быжыглаарын Тываның Баштыңы биле депутаттар дугурушкан 22.03.2018 Чоннуң бедик көдүрлүүшкүннүг хей-адын тодаргай ажыл-херектер-биле быжыглаарын Тываның Баштыңы биле депутаттар дугурушкан

 «Президент соңгулдаларында чоннуң көргүскен бедик көдүрлүүшкүннүг хей-адын хевээр арттырып, ону тодаргай ажыл-херектер-биле көвүдедип, республиканың чедиишкинин ажыл-агыйжы хүннерде бүгү аргалар-биле ажыглаар херек.

Кызылдың президентиниң кадет училищезинче дужаап кирер кордакчыларның шилилгези эгелээн 22.03.2018 Кызылдың президентиниң кадет училищезинче дужаап кирер кордакчыларның шилилгези эгелээн

Tыва Республиканың Баштыңы Шолбан Кара-оолдуң даалгазын, РТ-ниң Чазааның 2017 чылдың декабрь 4-те №560-р айтыышкынын күүседири-биле, республиканың школаларында 2018 чылда Кызылдың президентиниң кадет училищезинче дужаап кирер кордакчыларны шилип эгелээн.

Хөй ажы-төлдүг ада-иелерни ажылга хаара тудар хемчеглер дугайында 21.03.2018 Хөй ажы-төлдүг ада-иелерни ажылга хаара тудар хемчеглер дугайында

 Республика 3 болгаш оон ажы-төлдүг ада-иелерниң саны-биле Россия Федерациязының субъектилериниң аразында мурнуку черде, ынчангаш апрельдиң ийиги он хонуунда Күш-ажыл аямызы ажыл чок хамаатылар аразындан хөй ажы-төлдүг ада-иелерни база инвалид уруглар азырап олурар ада-иелерни ажылга хаара туткан өнчүнүң шупту хевирлеринде ажыл берикчилеринден бизнес планнарның конкурстуг шилилдезин эрттирерин планнаан.

Тываның Баштыңы соңгулда мурнунуң кампаниязында көдүрүлген шупту чидиг айтырыгларны кичээнгейге алырын негээн 21.03.2018 Тываның Баштыңы соңгулда мурнунуң кампаниязында көдүрүлген шупту чидиг айтырыгларны кичээнгейге алырын негээн

 Тываның Баштыңы президент соңгулдаларының түңнелдериниң дугайында чугаалап тура, күрүне биле чоннуң сонуургалдары каттыжа бээри ховар таварылга деп демдеглээн.

Тывада Россия Федерациязының Президент соңгулдаларының түңнелдерин бадылаан 21.03.2018 Тывада Россия Федерациязының Президент соңгулдаларының түңнелдерин бадылаан

 Тыва Республиканың Соңгулда комиссиязы Россия Федерациязының Президент соңгулдаларында бадылаашкынның түңнелдерин бадылаан. Бадылаан кижилерниң ниити санындан хууларга онааштыр көргүзүглер түңнелдерин үндұргени ол.

Тываның Баштыңы Красноярскиниң экономиктиг шуулганынга белеткенирин чазактың экономика адырынга дааскан 21.03.2018 Тываның Баштыңы Красноярскиниң экономиктиг шуулганынга белеткенирин чазактың экономика адырынга дааскан

 2018 чылдың апрель 12-де Красноярскиниң экономиктиг шуулганында «Енисей Сибири» төлевилелди таныштырар.

Тывада хөй-ниити шөлдериниң талазы-биле рейтингилиг бадылаашкынның тиилекчилери илерээн 20.03.2018 Тывада хөй-ниити шөлдериниң талазы-биле рейтингилиг бадылаашкынның тиилекчилери илерээн

Марттың 18-те, РФ-тиң Президент соңгулдаларының хүнүнде, республиканың он муниципалитединиң чурттакчылары хөй-ниити шөлдерин чаагайжыдар талазы-биле бадылаашкынга киришкен.

Тываның Баштыңы Көдээ ажыл-агый яамызындан күрүне деткимчезин алыр кижилерниң шилилдезин шынарлыг чорударын негээн 20.03.2018 Тываның Баштыңы Көдээ ажыл-агый яамызындан күрүне деткимчезин алыр кижилерниң шилилдезин шынарлыг чорударын негээн

 2018 чылда Тывада тарылга шөлдериниң хемчээли 8,5 хуу улгадыр. Эрткен чылга деңнээрге тараа шөлдерин үш катап улгаттырар.

Тывада Каа-Хем суурнуң энергия объектилерин эде чаартырынче 733 млн. рубльди тускайлаар 20.03.2018 Тывада Каа-Хем суурнуң энергия объектилерин эде чаартырынче 733 млн. рубльди тускайлаар
"Росчетки" ПАН-ның директорлар чөвүлели Тыва Республиканың Каа-Хем хоорай хевирлиг суурунда электри четкилерин тудуп база чаартыр талазы-биле инвестиция төлевилелин бадылаанын кампания дыңнаткан.

Тывада Владимир Путинни деткээн көргүзүг Сибирьде эң-не эки 19.03.2018 Тывада Владимир Путинни деткээн көргүзүг Сибирьде эң-не эки

РФ-тиң Президент соңгулдаларында Сибирь федералдыг округтуң регионнар аразынга Тыва эң-не бедик идепкейин көргүскен. Тывада Владимир Путинни эң-не хөй соңгукчу бадылап, Сибирьде мурнуку черже үнген.

Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол Россияның Президент соңгулдаларында чаңгыс чер-чурттугларының эң-не демниг чоруу дээш четтиргенин илереткен 19.03.2018 Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол Россияның Президент соңгулдаларында чаңгыс чер-чурттугларының эң-не демниг чоруу дээш четтиргенин илереткен

Тываның чонунуң хамааты быжыг туружунга база чаңгыс демниинге кажан-даа бүзүрээр мен. Президент соңгулдаларының түңнелди ону бадыткады.

Владимир Путин дээш Тываның соңгукчулары 91,98 хуу бадылаан 19.03.2018 Владимир Путин дээш Тываның соңгукчулары 91,98 хуу бадылаан

Тыва Республиканың Соңгулда комиссиязы Россия Федерациязының Президент соңгулдаларында бадылаашкынның баштайгы түңнелдерин дыңнаткан.

Март 18-те Кызылга «Крым чазы» деп митинг-концерт болуп эрткен 19.03.2018 Март 18-те Кызылга «Крым чазы» деп митинг-концерт болуп эрткен

 Кызыл хоорайның Арат шөлүнге Крымның Россия-биле каттышканының дөрт чыл оюнга тураскаадып эрттирген митинг концертке 2500 кижи чыылган. Дыка хөй кижилер өг-бүлелери база ажы-төл-биле байырлалды сонуургаан.

Тываның Баштыңы өгбелер ханы хүндүткелде деп демдеглээн 16.03.2018 Тываның Баштыңы өгбелер ханы хүндүткелде деп демдеглээн
Тываның Баштыңы «Эки турачы мөңгүн назын» деп волонтерлар клувунуң хоочуннары-биле ужурашкан.

Тываның Баштыңы биле Сибирьниң генерация компаниязының чиңгине директору Кызылда чаа объектилерге чылыгны кожарын хандырар деп дугурушкан 16.03.2018 Тываның Баштыңы биле Сибирьниң генерация компаниязының чиңгине директору Кызылда чаа объектилерге чылыгны кожарын хандырар деп дугурушкан

Тыва Республиканың Чазаа биле Сибирьниң генерация компаниязының аразында күштүг бооп турар дугуржулгалар Кызылдың чылыг-биле хандырылгазының системазы он чыл бурунгаар турум болурунуң курлавырын тургускан.

Тываның хөй-ниитичилерин президент грантыларынга чагыглар белеткээриниң нарын чүүлдеринге өөреткен 16.03.2018 Тываның хөй-ниитичилерин президент грантыларынга чагыглар белеткээриниң нарын чүүлдеринге өөреткен

«Волонтерлар шимчээшкининде кижилер халас ажылдап-даа турар болза, ооң хөгжүлдезинге дөмей-ле акша херек – деп, Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол санап турар.

Россияның Президентизиниң чарлааны Эки турачылар чылында Тывага волонтерлар шуулганы эрттер 16.03.2018 Россияның Президентизиниң чарлааны Эки турачылар чылында Тывага волонтерлар шуулганы эрттер

 Россияның Президентизиниң чарлааны Эки турачылар чылының адаа-биле тыва волонтерлар шуулганы Кызылдың Улусчу чогаадылга бажыңынга болуп эртер.

2030 чылга чедир Тываның стратегтиг хөгжүлде төлевилели Хамааты бот-идепкей чөвүлелиниң экспертизазын эрткен 16.03.2018 2030 чылга чедир Тываның стратегтиг хөгжүлде төлевилели Хамааты бот-идепкей чөвүлелиниң экспертизазын эрткен

 Тываның Баштыңының чанында Хамааты бот-идепкей чөвүлели республика чазааның таныштырганы 2030 чылга чедир Тываның стратегтиг хөгжүлде төлевилелин деткээн.

Тываның Баштыңы биле «Енисей» ФКА-ның начальниги Кызылдан Хандагайтыга чедир орукту федералдыг стандартка дүүштүр кылыр ажылдарны дугурушкан 15.03.2018 Тываның Баштыңы биле «Енисей» ФКА-ның начальниги Кызылдан Хандагайтыга чедир орукту федералдыг стандартка дүүштүр кылыр ажылдарны дугурушкан

 Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол «Енисей» ФКА-ның начальниги Сергей Аникин-биле ажыл-агыйжы байдалда ужурашкан.

«Созидатели Советской Тувы. Чтобы помнили…» деп номнуң таныштырылгазы болуп эрткен 15.03.2018 «Созидатели Советской Тувы. Чтобы помнили…» деп номнуң таныштырылгазы болуп эрткен

 А.Б. Чыргал-оол аттыг Кызылдың уран чүүл колледжизинге Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол, Күрүне Думазының депутады Лариса Шойгу, республиканың хоочуннары, эртемденнер, чогаалчылар, төөгүчүлер, студентилер, школачыларның киржилгези-биле «Созидатели Советской Тувы. Чтобы помнили…» деп номнуң таныштырылгазы болуп эрткен.

Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол - «Рейтер» делегей агентилелиниң фотоочерк маадыры 15.03.2018 Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол - «Рейтер» делегей агентилелиниң фотоочерк маадыры

 Россияда ам болур президент соңгулдаларында ол азы өске кандидат дээш бадылаар кижилерни көргүзери-биле «Рейтер» агентилел соңгулда мурнунуң фотоочеригин парлаан.

«Россети» 500 кВ күчүлүг Саян-Шушенская ГЭС–Тыва–Моол–Кыдат ЭДШ-ти тудар планныг 14.03.2018 «Россети» 500 кВ күчүлүг Саян-Шушенская ГЭС–Тыва–Моол–Кыдат ЭДШ-ти тудар планныг

 «Өзүлдениң локомотивтери» улуг төлевилел чорудуу-биле Иркутскиге эрткен үлетпүр шуулганы Сибирь федералдыг округтуң территорияларының үлетпүр болгаш инновация курлавырының кедилиг төлевилелдерин таныштырган шөл болган.

Республика блогерлериниң баштайгы ужуражылгазы: #ПродвигайТуву 14.03.2018 Республика блогерлериниң баштайгы ужуражылгазы: #ПродвигайТуву

 Кызылга тыва блогерлерниң баштайгы ужаражылгазы болуп эрткен. Март эгезинде чыглыр дугайында медээ четки делгеминге көстүп келген. Аныяктар социал четкилерде идепкейжи-даа болза, боттарын блогерлер деп санавас бол, организаторларның манааваны хөй кижи Национал театрның фойезинге чыглып келген.

Тываның Баштыңы соңгулда хүнүнүң бүдүүзү неделяда кол айтырыг – хөй-ниитиниң айыыл чок чоруун хандырары деп айыткан 13.03.2018 Тываның Баштыңы соңгулда хүнүнүң бүдүүзү неделяда кол айтырыг – хөй-ниитиниң айыыл чок чоруун хандырары деп айыткан

Россия Федерациязының Президент соңгулдаларының бүдүүзү неделяда регионнуң амыдырал-хандырылгазын харыылап турар Тываның шупту структуралары болгаш бүдүрүлгелери шыңгыы чурум-биле ажылдаар.

РФ-тиң Президент соңгулдаларында «угаанныг хааржактарны» ажыглаар 13.03.2018 РФ-тиң Президент соңгулдаларында «угаанныг хааржактарны» ажыглаар

Тывада Россия Федерациязының Президент соңгулдаларынга үннер санаар техниктиг дериг-херексел – соңгулда бюллетенин аайлаар комплекстерни ажыглаар.

Тываның Баштыңы Росгвардияның регионда килдизиниң удуртулгазы-биле соңгулдаларга белеткелди чугаалашкан 13.03.2018 Тываның Баштыңы Росгвардияның регионда килдизиниң удуртулгазы-биле соңгулдаларга белеткелди чугаалашкан

 Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол биле Росгвардияның Тыва Республикада килдизиниң начальниги, полицияның полковниги Сергей Затолочный база ооң оралакчызы, штаб начальниги, полковник Сергей Долженко олар ужурашкаш, 2018 чылдың март 18-те эртер соңгулдаларга белеткел дугайында чугаалашкан.

Тываның Баштыңы ажыл-албан аайы-биле Барыын-Хемчик кожуун биле Ак-Довурак хоорайга четкен 13.03.2018 Тываның Баштыңы ажыл-албан аайы-биле Барыын-Хемчик кожуун биле Ак-Довурак хоорайга четкен

 Тывада база бир эштир бассейнни ажыткан. Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол дыштаныр хүннерде Барыын-Хемчик кожуунга чорааш, Ак-Довурак хоорайда эштир бассейнниң байырлыг ажыдыыышкынга киришкен.

Бүгү-делегейниң Херээженнер хүнүнде күрүне шаңналдарын тывыскан 12.03.2018 Бүгү-делегейниң Херээженнер хүнүнде күрүне шаңналдарын тывыскан

 Бүгү-делегейниң херээженнер хүнү – Март сеске тураскааткан байырлыг хурал Тываның В.Көк-оол аттыг национал хөгжүм-шии театрынга болуп эрткен. Аңаа күш-ажылдың хоочуннары, хөй-ниити болгаш күрүне ажылдакчылары, кожууннардан херээженнер шимчээшкининиң идепкейлиг киржикчилери чаладып киришкен.

Сергей Меняйлонуң Херээженнер хүнү-биле байыр чедириишкини 08.03.2018 Сергей Меняйлонуң Херээженнер хүнү-биле байыр чедириишкини

Эргим херээженнер! Делегейниң херээженнер хүнү-биле сеткилимниң ханызындан чедирген байырым хүлээп ап көрүңер!

Тываның Баштыңының Бүгү-делегейниң херээженнер хүнү-биле байыр чедириишкини 08.03.2018 Тываның Баштыңының Бүгү-делегейниң херээженнер хүнү-биле байыр чедириишкини

Эргим херээжен чон! 
Делегейниң херээженнер хүнү-биле чүректиң ханызындан байыр чедириишкиннерин хүлээп ап көрүңер.

Тываның Баштыңы президент айыткалын күүседирде республиканың бирги ээлчеглиг айтырыгларын тодараткан 07.03.2018 Тываның Баштыңы президент айыткалын күүседирде республиканың бирги ээлчеглиг айтырыгларын тодараткан

РФ-тиң Президентизиниң Федералдыг Хуралга айыткалында сорулгалар-биле холбаштыр Тываның Чазаа бодунуң планынга өскерилгелерни киирер.

Сергей Белоусов, орукчу: федералдыг деңнелде деткиишкин-биле Тываның Баштыңын СДРА чөвүлелиниң даргазынга соңгаан деп бодаар мен 06.03.2018 Сергей Белоусов, орукчу: федералдыг деңнелде деткиишкин-биле Тываның Баштыңын СДРА чөвүлелиниң даргазынга соңгаан деп бодаар мен

 Марттың 2-де Сибирь регионнарының губернаторлары Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оолду «Сибирь дугуржулгазы» регионнар аразының ассоциациязының Чөвүлел даргазынга соңгаан. Тываның хөй-ниити төлээлери ол болуушкунга хамаарыштыр бодалын илереткен.

Хөй-ниитилел: Тываның Баштыңы элээн каш чылдарда бүгү Сибирьге солун төлевилелдерни идип үндүрген 06.03.2018 Хөй-ниитилел: Тываның Баштыңы элээн каш чылдарда бүгү Сибирьге солун төлевилелдерни идип үндүрген

Марттың 2-де Сибирь регионнарының губернаторлары Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оолду «Сибирь дугуржулгазы» регионнар аразының ассоциациязының Чөвүлел даргазынга соңгаан. Тываның хөй-ниити төлээлери ол болуушкунга хамаарыштыр бодалын илереткен.

Суд приставтарының ажылының чедиишкини – чон-биле ажылда 06.03.2018 Суд приставтарының ажылының чедиишкини – чон-биле ажылда

Суд приставтары федералдыг албанның Тыва Республикада эргелелиниң 2017 чылда ажыл-чорудулгазының түңнелдерин үндүрген коллегия хурал бөгүн эрткен.

Сибирьниң губернаторлары регионнар аразының «Сибирь дугуржулгазы» ассоциацияның Чөвүлел даргазынга Тываның Баштыңын соңгаан 05.03.2018 Сибирьниң губернаторлары регионнар аразының «Сибирь дугуржулгазы» ассоциацияның Чөвүлел даргазынга Тываның Баштыңын соңгаан

 Регионнар аразының “Сибирь дугуржулгазы” каттыжыышкынның кежигүннери – Сибирь губернаторларының бадылаашкыны-биле ассоциацияның чөвүлел даргазынга Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оолду соңгаан.

Бүгү-делегейниң Херээженнер хүнү - Марттың 8-зин байырлаар кол хемчеглерниң планы 05.03.2018 Бүгү-делегейниң Херээженнер хүнү - Марттың 8-зин байырлаар кол хемчеглерниң планы

Марттың 6-7-де 
Ортумак тускай өөредилге черлериниң болгаш ТКУ-нуң студентилерниң киржилгези-биле байырлал концерти, бичии классчылар ортузунга «Бичии даңгына» чарашпайларның хоорай мөөрейи - «Найысылал» арт-төпке.  
«Аваларывыска» байырлал концерти, уран чогаадылга делгелгези – Орус культура төвүнге.

Тывада кожууннарның суг үеринге база өрт айыылынга удур беленин хынаан 02.03.2018 Тывада кожууннарның суг үеринге база өрт айыылынга удур беленин хынаан

 Тываның Хамааты камгалал болгаш онза байдалдар албанының, Кадык камгалал яамызының база Ростеххайгааралдың Хакас база Тыва Республикалар болгаш Кемерово область талазы-биле эргелелиниң специалистеринден тургустунган ажылчын бөлүк бо чылын бооп болгу дег онза байдалдарны, суг үерин база өрт айыылын чайладып база чок кылырынга Улуг-Хем биле Чөөн-Хемчик кожууннарның кайы хире беленин хынаан.

Тываның найысылалында уруглар поликлиникаларының расписаниези өскерилген 02.03.2018 Тываның найысылалында уруглар поликлиникаларының расписаниези өскерилген

 Кызылдың уруглар поликлиникаларының хүн чуруму марттың бирден өскерилген. Педиатр эмчи дузазын понедельниктен пятница хүннеринде эртенгиниң сес шактан кежээниң сес шакка чедир ап болур.

Тываның Баштыңы Владимир Путинниң Айыткалының дугайында: Россияның Президентизиниң айыткалында шериг талазы-биле кезек бүгү делегейни аймаарадыпкан 02.03.2018 Тываның Баштыңы Владимир Путинниң Айыткалының дугайында: Россияның Президентизиниң айыткалында шериг талазы-биле кезек бүгү делегейни аймаарадыпкан

Президентиниң Айыткалында Россияны болгаш бүгү делегейни кайгаткан чүүл – ракеталарның үзүк-соксаал чок болгаш кайнаар-даа ужуп чоруй барып болурун хандырар эң күчүлүг, бичии хемчээлдиг ядерлиг шимчедикчини чогаадып кылып, дайынчы ракетага тургускан дугайында Путиннуң дыңнадыы.

"Аныяк өг-бүлеге кыштаг" губернатор төлевилели чаа үе-чадаже кирген 02.03.2018 "Аныяк өг-бүлеге кыштаг" губернатор төлевилели чаа үе-чадаже кирген

 «Аныяк өг-бүлеге кыштаг» губернатор төлевилелинге 2018 чыл онзагай. Ийи чыл бурунгаар 200 баш алган бирги киржикчилер ам малчыннаар деп шиитпирлээн аныяк өг-бүлелерге 200 баш хойну дамчыдарлар.

Тываның Баштыңы Күрүне Думазының удуртулгазы-биле бюджет айтырыын чугаалашкан 02.03.2018 Тываның Баштыңы Күрүне Думазының удуртулгазы-биле бюджет айтырыын чугаалашкан

 Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол Москвага ажыл-агыйжы сургакчылаашкын үезинде федералдыг удуртукчулар-биле ужуражып, республика бюджединге хамаарышкан база күрүне программаларынга киржири-биле холбашкан айтырыгларны чугаалашкан.

Тываның Өг-бүле болгаш уруглар херектериниң талазы-биле агентилел уруглар лагерьлериниң 2018 чылда реестрин бадылаан 01.03.2018 Тываның Өг-бүле болгаш уруглар херектериниң талазы-биле агентилел уруглар лагерьлериниң 2018 чылда реестрин бадылаан

 Тываның Өг-бүле болгаш уруглар херектериниң талазы-биле агентилелдиң дужаалы-биле, 2018 чылда уруглар лагерьлерниң реестрин база амыдыралдың берге байдалында уругларның кадыкшылга кампаниязының хемчеглерин акшаландырарынче 30155 муң рубль хемчээлдиг республика бюджединден субсидияны үлээриниң планын бадылаан.

Тываның Кадык камгалал яамызы уруглар участоктарының ажылының көргүзүүн үндүрген 01.03.2018 Тываның Кадык камгалал яамызы уруглар участоктарының ажылының көргүзүүн үндүрген

 Тываның Кадык камгалал яамызынга Педиатрлар ниитилелиниң хуралы болуп эрткен. Эрткен чылдың түңнелдери-биле шылгараан уруглар участоктарының эмчилерин база эмчи сестраларын аңаа демдеглеп, шаңнаан.

Тываның Баштыңы ажыл-албан аайы-биле Москвада 28.02.2018 Тываның Баштыңы ажыл-албан аайы-биле Москвада

Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол ажыл-албан аайы-биле Москвада чеде берген.

РФ-тиң Президент соңгулдаларында Тывадан 5,5 муң соңгукчу хуусаадан эрте бадылап болур 27.02.2018 РФ-тиң Президент соңгулдаларында Тывадан 5,5 муң соңгукчу хуусаадан эрте бадылап болур

РФ-тиң Президент соңгулдаларының хуусаадан эрте бадылаашкыны Тываның Соңгулда комиссиязының сүмелээни-биле, Сүт-Хөл, Тожу база Чаа-Хөл кожууннарда ыраккы болгаш чедери берге черлерге эгелээр.

Тываның Баштыңы зооветеринарлыг норма езугаар малды хуусаазында оолдадырын Көдээ ажыл-агый яамызындан негээн 27.02.2018 Тываның Баштыңы зооветеринарлыг норма езугаар малды хуусаазында оолдадырын Көдээ ажыл-агый яамызындан негээн

Понедельникте, Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол Тываның Хөй-ниити палатазының кежигүнү, Мөңгүн-Тайга кожуунда «Мөген-Бүрен» КУБ-туң директору Өшкү-Саар Аракчааевна Ооржак-биле ужурашкан.

Тывага «Шериг авточарыш» болуп эртер 27.02.2018 Тывага «Шериг авточарыш» болуп эртер

 Бо чай Тывага изиг болуру чугаажок. Улустар аразының шериг оюннары-2018-тиң элээн каш хемчеглерин база «Шериг авточарыш» бүгү-армейжи маргылдааларның шилилде чадазын эрттирер чер кылдыр бистиң регионну шилип алган.

Тываның Баштыңы кобальт бүдүрүлгезиниң артынчыларын чок кылыр айтырыгны шиитпирлээринге Красноярскиден специалистерни хаара тудар 27.02.2018 Тываның Баштыңы кобальт бүдүрүлгезиниң артынчыларын чок кылыр айтырыгны шиитпирлээринге Красноярскиден специалистерни хаара тудар

Айыылдыг артынчылар-биле ажылдаар чөпшээрелдиг Сибирьде каш санныг бүдүрүлгелерниң бирээзи - Красноярскдан «Квант» компания эрги «Тывакобальт» комбинадының артынчыларын ажыглаарының база чок кылырының аргазын көөр. Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол «Квант» КХН-ниң удуртукчузу Сергей Бехтев-биле ол дугайын дугуржуп чугаалашкан.

Тываның уруглар поликлиникалары «Хумагалыг поликлиника» төлевилелге киржир 27.02.2018 Тываның уруглар поликлиникалары «Хумагалыг поликлиника» төлевилелге киржир

 Тыва Республиканың Кадык камгалал яамызы кожууннарның эмнелге албан черлериниң, ылаңгыя уруглар поликлиникаларының ортузунга «Хумагалыг поликлиника» төлевилелди бо чылын база уламчылаарын шиитпирлээн.

Тываның Баштыңы: регионнуң күш-ажыл рыногу чурттакчы чон дээш ажылдаар 26.02.2018 Тываның Баштыңы: регионнуң күш-ажыл рыногу чурттакчы чон дээш ажылдаар
Тываның Чазаанга ажыл чоктарның санын кызырып, чурттакчы чоннуң боттуг орулгаларын көвүдедир айтырыгларны сайгарып чугаалашкан.

Тываның Баштыңы: Ада-чурттуң камгалакчызы дээрге-ле чүгле боо-чепсектиг кижи эвес. Эр кижи бүрүзүнүң хүлээлгези – боттарының төрел болгаш чоок кижилеринге чөленгииш болуру 23.02.2018 Тываның Баштыңы: Ада-чурттуң камгалакчызы дээрге-ле чүгле боо-чепсектиг кижи эвес. Эр кижи бүрүзүнүң хүлээлгези – боттарының төрел болгаш чоок кижилеринге чөленгииш болуру

Тываның Баштыңының Ада-чурт камгалакчызының хүнү-биле байыр чедириишкини: 
Эргим чаңгыс чер-чурттуглар! Чепсектиг күштерниң хоочуннары болгаш шериг албанныглар!

Тываның бодунуң орулгаларында улуг компанияларның үлүү 9 хуу четкен 22.02.2018 Тываның бодунуң орулгаларында улуг компанияларның үлүү 9 хуу четкен

Тывада ажылдап турар улуг инвестиция компанияларының сөөлгү үш чылда республика бюджединче киирилделери 1,8 катап өскен. 2014 чылда регионнуң казназынче 314,1 млн. рубль төлевирлерни киирген болза, 2017 чылда ол түң 549,1 млн. рубль болган.

Тываның Күш-ажыл яамызы чоннуң күш-ажылчы хамаарылгаларын ажык болдуруп, орулгаларын көвүдедир ажылды уламчылавышаан 22.02.2018 Тываның Күш-ажыл яамызы чоннуң күш-ажылчы хамаарылгаларын ажык болдуруп, орулгаларын көвүдедир ажылды уламчылавышаан

2017 чылда Тывада 5 муң ажыг кижиниң күш-ажылчы хамаарылгаларын чажыт байдалдан үндүрген. Күш-ажыл болгаш социал политика яамызының амгы үеде ол угланыышкындаа ажылды уламчылап турар.

Март 1-де Росреестрниң Тыва Республикада эргелели Тайылбыр бээр чаңгыс аай хүннү эрттирер 21.02.2018 Март 1-де Росреестрниң Тыва Республикада эргелели Тайылбыр бээр чаңгыс аай хүннү эрттирер

Росреестрниң Тыва Республикада эргелели (Эргелел) Күрүне регистрациязы, кадастр болгаш картографияның федералдыг албаны – Росреестрниң тургустунганындан бээр 10 чылынга, Россия Федерациязында шимчевес өнчүге база ооң-биле кылыгларга эргелерге күрүне регистрациязының системазын үндезилээнден бээр 20 чылынга тураскаадып, марттың 1-де тайылбырлар бээр чаңгыс аай хүннү эрттирер.

Тывада ажыл чок хамаатыларның саны кызырылган 20.02.2018 Тывада ажыл чок хамаатыларның саны кызырылган

Чонну ажылга хаара тудар албанның органынче ажыл берикчизиниң организацияны дүжүрүп турары-биле, штат кызырылганда ажылдан хосталыр ажылдакчыларның дугайында берген албан медээзинге даянгаш, Россия Федерациязының субъектилер аайы-биле күш-ажыл рыногунда неделя санының монторингизин Россияның Күш-ажыл яамызы кылып турар.

Чылыг хандырылгазының шынарынга хыналданың чаңгыс аай хүнүнде СГК-ниң энергетиктери кызылчыларның айтырыгларынга харыылаар 20.02.2018 Чылыг хандырылгазының шынарынга хыналданың чаңгыс аай хүнүнде СГК-ниң энергетиктери кызылчыларның айтырыгларынга харыылаар
Сибирьниң генерация компаниязы боттарының киржилгези-биле февраль 27-де шупту хоорайларга «Хыналданың чаңгыс аай хүнүн» эрттирер.

Күрүне ачы-дузаларын көргүзеринге Тыва беш мурнакчының санынче кирген 20.02.2018 Күрүне ачы-дузаларын көргүзеринге Тыва беш мурнакчының санынче кирген

«Күрүне болгаш муниципалдыг ачы-дузалар алырда электроннуг хевирни ажыглаан хамаатыларның үлүү» көргүзүг талазы-биле Росстаттың шинчилелиниң түңнелдерин албан езузу-биле парлаан. Ооң түңнели-биле Тыва Республика шыырак дээн беш регионнуң санынче кирген.

РФ-тиң камгалал сайыдының сургакчылаашкынының түңнели-биле Тываның Баштыңы республика чазаанга сорулганы салган 20.02.2018 РФ-тиң камгалал сайыдының сургакчылаашкынының түңнели-биле Тываның Баштыңы республика чазаанга сорулганы салган

Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол аппарат хуралында Шагаа биле Масленица байырлалдары эки эрткен, а ооң онза ужур-уткалыы эң кол болганын демдеглээн.

«Натура Сиберика» компания Тыва дугайында номну Алла Пугачеваның допчу-намдарының авторунга чагаан 20.02.2018 «Натура Сиберика» компания Тыва дугайында номну Алла Пугачеваның допчу-намдарының авторунга чагаан

«Натура Сиберика» компанияның ээзи Андрей Трубников Тыва дугайында номну бижииринче билдингир россижи журналистер Алексей Беляков биле Максим Мармурну хаара туткан. Республика Баштыңы Шолбан Кара-оол ооң дугайында бодунуң блогунда дыңнаткан. Журналистер бижиир номунга материалдар чыыры-биле Тывада келгеш, бир дугаарында чазак даргазы-биле ужурашкан.

Тываның Баштыңы Россияның камгалал сайыдының ажыл-албанының дугайында: Сергей Кужугетович Шойгунуң бистиң республикавыска келгени — биче төрээн чуртунга улуг хүндүткел 19.02.2018 Тываның Баштыңы Россияның камгалал сайыдының ажыл-албанының дугайында: Сергей Кужугетович Шойгунуң бистиң республикавыска келгени — биче төрээн чуртунга улуг хүндүткел

 Россияның камгалал сайыды Сергей Шойгу Кызылга февраль 16-да келгеш, республика Баштыңы Шолбан Кара-оол-биле ажыл-агыйжы ужуражылганы кылган.

Тываның Баштыңы: чонуңарның бүзүрелин шынзытканыңар эр-хей-дир 16.02.2018 Тываның Баштыңы: чонуңарның бүзүрелин шынзытканыңар эр-хей-дир

Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол «Аныяк өг-бүлеге – кыштаг» губернатор төлевилелиниң киржикчилери Айдаш, Аржаана Хорлууларның кайы хире кыштап турарын сонуургап, Кызыл кожууннуң Эйлиг-Хемниң Кызыл-Чыраа деп черде оларның кыштаанга четкен.

Тываның Баштыңы күш-ажылдың хоочуннарынга база мурнакчыларынга күрүне шаңналдарын тывыскан 15.02.2018 Тываның Баштыңы күш-ажылдың хоочуннарынга база мурнакчыларынга күрүне шаңналдарын тывыскан

Февраль 14-те Тываның Чазааның бажыңынга Шагаа байырлалы таварыштыр күрүне шаңналдарын тыпсыр байырлыг езулал болуп эрткен. Республика Баштыңы чыылганнарга чугаалаан:

Тывада мал кыштаглаашкыны ниитизи-биле эки 14.02.2018 Тывада мал кыштаглаашкыны ниитизи-биле эки

Бо чылын Тывада шээр малдың массалыг оолдаашкыны март-апрель айларда эгелээр.

Шагаа-2018 национал байырлалдың хемчеглер планы 14.02.2018 Шагаа-2018 национал байырлалдың хемчеглер планы

Февраль 14  
– Кызылдың оң талакы дачалар ниитилелиниң чурттакчыларынга национал оюннар, концерт программазы – Вавилин ээтпээнге 12.00 шакта.

Тыва: Кызыл аэропортунуң чаартырган ужудуп-хондурар шөлү бирги бортту хүлээп алган 14.02.2018 Тыва: Кызыл аэропортунуң чаартырган ужудуп-хондурар шөлү бирги бортту хүлээп алган

Кызыл хоорайның аэропортунуң эде чаарткан ужудуп-хондурар шөлү бирги агаар суднозун хүлээп алган. «Нордстар» авиакомпанияның Красноярск-Кызыл маршрутта рейзиниң "ATR 42" самоледу шөлге хонупкан.

Тываның Баштыңы: төөгүлүг хүнде өөрүшкүңерни үлежип тур мен 13.02.2018 Тываның Баштыңы: төөгүлүг хүнде өөрүшкүңерни үлежип тур мен

 Кызыл кожууннуң Баян-Кол суурга чаа Культура бажыңын ажыдар онзагай болуушкун болган. Федералдыг төлевилелге республика Чазааның идепкейлиг киржип, ажылдаан түңнелинде, суурда 80 олуттуг чаа культура одаа ажыттынган.

Тываның Шолбан Кара-оол Кызыл кожууннуң Баян-Кол суурга чораан 13.02.2018 Тываның Шолбан Кара-оол Кызыл кожууннуң Баян-Кол суурга чораан

 Кызыл кожуунга Тываның Баштыңының ажыл-агыйжы сургакчылаашкыны ведомстволар аразының эр башкыларының республика шуулганындан эгелээн.

Тываның Баштыңы муниципалдарның кичээнгейин чоннуң байырлалдарын шынарлыг белеткеп, эрттиреринче угландырган 13.02.2018 Тываның Баштыңы муниципалдарның кичээнгейин чоннуң байырлалдарын шынарлыг белеткеп, эрттиреринче угландырган

 Чоннуң Шагаа биле Масленица байырлалдарын белеткеп эрттирер план-биле алгаш көөрге, бо неделя дыка чымыштыг.

Тываның Баштыңы республиканың келир үези кады ажылдажылгада 12.02.2018 Тываның Баштыңы республиканың келир үези кады ажылдажылгада

 Тывада муниципалдыг тургузуглар чөвүлели тус черниң төлээлекчилер депутаттарының бирги съездизин чыгган. Республика Баштыңы Шолбан Кара-оол съездиниң ажылынга киришкеш, Тываның ниити стратегтиг хөгжүлдезинге дүүштүр тус чер бот-башкарылга органнарының ажылын эде тургузары чугула базым болурун айыткан.

Тываның Баштыңы эртемденнерге күрүне шаңналдарын тывыскан 09.02.2018 Тываның Баштыңы эртемденнерге күрүне шаңналдарын тывыскан

 Кызылда Улусчу чогаадылга бажыңынга Российжи эртем хүнүнге тураскааткан байырлыг хурал болган. Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол профессионал байырлалы-биле эртемденнерге байырны чедирип, күрүне шаңналдарын тывыскан.

Тываның Баштыңы: бичии суурларывыстың келир үези силерниң холуңарда 09.02.2018 Тываның Баштыңы: бичии суурларывыстың келир үези силерниң холуңарда

 Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол Россияның эртем хүнүнде Тываның күрүне университединиң студентилери-биле ужурашкан.

Торгу оруунуң тыва адыры 08.02.2018 Торгу оруунуң тыва адыры

Шолбан Кара-оол, Тыва Республиканың Баштыңы: 
 - Красноярск край, Хакасия база Тыва – бо үш кол регионга даянгаш, Енисейниң экономиктиг зоназын тургузар дугайында идеяны бөгүнде элээн сайгарып турар. Кызыл – Курагино демир-оруунуң тудуу ол инициативаның үндезининде.

Бурятия хой эъдин сөөртүрүн Тыва-биле дугурушкан 08.02.2018 Бурятия хой эъдин сөөртүрүн Тыва-биле дугурушкан

 Тыва Республиканың көдээ ажыл-агый сайыды Эртине Данзы-Белектиң удуртулгазы-биле яамының делегациязы февраль 5-те Бурятияга чораан.

Сүткүр малдың продукциязын көвүдедиринче угланган субсидияларны бээринге билдириишкиннерни хүлээп эгелээнин чарлаан 07.02.2018 Сүткүр малдың продукциязын көвүдедиринче угланган субсидияларны бээринге билдириишкиннерни хүлээп эгелээнин чарлаан

 Тыва Республиканың Көдээ ажыл-агый болгаш аъш-чем яамызы сүткүр малдың продуктулуг чоруун көвүдедиринче угланган субсидияларны бээринге документилерни хүлээп эгелээнин чарлаан.

Тываның Баштыңының оралакчызы «Московский комсомолецке»: чурттаар чер негеп турар өскүстер – организастаан кеди чок күткүүшкүн 07.02.2018 Тываның Баштыңының оралакчызы «Московский комсомолецке»: чурттаар чер негеп турар өскүстер – организастаан кеди чок күткүүшкүн

Республика Баштыңының социал айтырыглар талазы-биле оралакчызы Шолбан Хопуя Тыва Республиканың Өг-бүле болгаш уруглар херектериниң талазы-биле агентилелден чурттаар чер бээрин негээн улуг өскүстерниң забастовказынга хамаарыштыр «МК в Тыве» редакцияга тайылбырны берген.

Тываның эмчилери МФЦ-ге келген кижилерге консультацияларны бээр 07.02.2018 Тываның эмчилери МФЦ-ге келген кижилерге консультацияларны бээр

 Тываның хөй ажыл-чорудалгалыг төвүнге күрүне ачы-дузазының порталы таварыштыр хүлээп алыышкынга бижидер дээш келген кижилерге эмчилер халдавырлыг аарыглар профилактиказы болгаш амыдыралдың кадык овур-хевириниң, донор ханын дужаарының, ыжык аарыгларының дугайында арга-сүмелерни бээр.

Тываның Баштыңының деткимчези-биле хоорайның автопарыгында чаа 20 "ПАЗ" автобустар немешкен 06.02.2018 Тываның Баштыңының деткимчези-биле хоорайның автопарыгында чаа 20 "ПАЗ" автобустар немешкен

 Кызыл хоорайның хөй-ниити транспортунуң парыгында ишкир, чаа "ПАЗ" маркалыг 20 автобус немешкен. Эрткен чылдың төнчүзүнде Тываның Чазаа лизинг чээлизи-биле машина садып алырынга баштайгы дадывыр кылдыр 4 млн. рубльди тускайлап берген.

2017 чылда Тываның чурттакчы чонунуң чайгаар өзүлдези 4228 кижи болган 06.02.2018 2017 чылда Тываның чурттакчы чонунуң чайгаар өзүлдези 4228 кижи болган

 2017 чылда ХБАБ эргелелиниң органнары төрүттүнген дугайында 7041 база чок болган дугайында 2813 бижикти бүрүткээн.

Тываның эрге-чагыргазы өскүс уругларга бажың тудуу биле үлелгезинге хөй-ниити контролюн тургускан 05.02.2018 Тываның эрге-чагыргазы өскүс уругларга бажың тудуу биле үлелгезинге хөй-ниити контролюн тургускан

 Февраль 1-де, республиканың тудуг болгаш ЧКА сайыды Евгений Овсянников база Өг-бүле болгаш уруглар херээниң талазы-биле агентилелдиң директору Саида Сенгии өскүс уруглар-биле ужурашкан.

Тывада 11 класстың 290 доозукчузу орус дылга чаңгыс аай күрүне шылгалдазын шенеп дужааган 05.02.2018 Тывада 11 класстың 290 доозукчузу орус дылга чаңгыс аай күрүне шылгалдазын шенеп дужааган

 Өвүр, Мөңгүн-Тайга, Бай-Тайга, Чөөн-Хемчик, Сүт-Хөл, Улуг-Хем кожууннар база Ак-Довурак хоорайдан 11 класстың доозукчулары федералдыг шылгалдаларның шенелдезинге киришкен.

Тываның девискээринде одалга сезону чурум езугаар эртип турар 02.02.2018 Тываның девискээринде одалга сезону чурум езугаар эртип турар

 Республиканың Одалга болгаш энергетика яамызы ооң дугайында дыңнаткан. Республиканың 4 улуг котельнаязында (Ак-Довурак, Шагаан-Арыг, Хову-Аксы, Чаа-Хөл) база Кызылдың чылыдылга-энергетика төвүнде ажыл доктааткан чурум езугаар чоруп турар.

Тывада «Өг-бүлеге дээди эртемниг бирден эвээш эвес уруг» губернатор төлевилели эки күүсеттинип турар 02.02.2018 Тывада «Өг-бүлеге дээди эртемниг бирден эвээш эвес уруг» губернатор төлевилели эки күүсеттинип турар

 Губернатор төлевилели 2014 чылда эгелээнин сагындыраал. 4 чыл дургузунда 2203 кижини дээди өөредилге черлеринче дужаадып киирери планнаттынган, херек кырында 2226 кижи кирген.

Тывада мал бажын көвүдедир талазы-биле көргүзүг эки деңнелде хевээр 02.02.2018 Тывада мал бажын көвүдедир талазы-биле көргүзүг эки деңнелде хевээр

 Тываның агроүлетпүр комплекизиниң специалистери 2017 чылдың түңнелдерин үндүрген. Февраль эгезинде эртер республиканың Көдээ ажыл-агый болгаш аъш-чем яамызының коллегия хуралында ындыг отчетту бээр.

Тываның Өөредилге яамызы «Артек» уруглар төвүнүң ийиги сменазынче чоруур школачылар делегациязын чыып эгелээн 01.02.2018 Тываның Өөредилге яамызы «Артек» уруглар төвүнүң ийиги сменазынче чоруур школачылар делегациязын чыып эгелээн

 Тываның Өөредилге болгаш эртем яамызы 2018 чылдың февраль 18-19-тан марттың 10-11-ге чедир «Артек» бүгү-делегейниң уруглар төвүнүң «Сөстүң экологиязы» II сменазынга киржир өөреникчилер делегециязын чыып турар.

Өг-бүле болгаш уруглар херээниң талазы-биле агентилел: Тывада губернатор төлевилелдерин боттандырганындан эвээш орулгалыг өг-бүлелерниң саны эвээжээн 01.02.2018 Өг-бүле болгаш уруглар херээниң талазы-биле агентилел: Тывада губернатор төлевилелдерин боттандырганындан эвээш орулгалыг өг-бүлелерниң саны эвээжээн

 2017 чылда Тывада шупту 95165 өг-бүлениң 51441-и социал ачы-дузаларны алган. Өг-бүле болгаш уруглар херээниң талазы-биле агентилел чылды түңнээн хуралында ындыг сан-чурагайларны дыңнаткан.

2018 чылда бирги уруг төрүттүнгенде ай санының төлевирин алырын база ие капиталының чаа аргаларын ажыглаарын "Тува 24" телеканалдың студиязынга чугаалашкан 31.01.2018 2018 чылда бирги уруг төрүттүнгенде ай санының төлевирин алырын база ие капиталының чаа аргаларын ажыглаарын "Тува 24" телеканалдың студиязынга чугаалашкан

Президент Владимир Путин өг-бүлелерни деткиир болгаш чаш төл төрүттүнеринде идиг бээр хемчеглерни айыткан. Бирги чаш төрүттүнгенде ай санының төлевиринге ол хамааржыр.

Тывада "Социал хөмүр" губернатор төлевилел уламчылап, оон-даа хөй киржикчилерни хаара туткан 31.01.2018 Тывада "Социал хөмүр" губернатор төлевилел уламчылап, оон-даа хөй киржикчилерни хаара туткан

2016 чылда эгелээн губернатор төлевилели 1420 өг-бүлеге социал деткимчени көргүзүп, халас хөмүрнү дүжүрген. Эрткен чылын 3479 уруг бар 718 өг-бүле социал хөмүрнү алган.

Күрүне Думазының депутады Мерген Ооржак ээлчеглиг ажыл-албаны-биле Тывада келген 30.01.2018 Күрүне Думазының депутады Мерген Ооржак ээлчеглиг ажыл-албаны-биле Тывада келген

 Вторникте, Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол Тывада ажылының аайы-биле келген Күрүне Думазының депутады Мерген Ооржак-биле ужурашкан.

«Гран при Иван Ярыгин» делегей маргылдаазының хүндүлүг аалчылары Тываның Баштыңы Ш. Кара-оол биле Моолдуң алдар аттыг сумо мөгези Д.Дагвадорж болган 30.01.2018 «Гран при Иван Ярыгин» делегей маргылдаазының хүндүлүг аалчылары Тываның Баштыңы Ш. Кара-оол биле Моолдуң алдар аттыг сумо мөгези Д.Дагвадорж болган

 Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол хостуг хүрешке «Гран при Иван Ярыгин» делегей маргылдаазында киржип турар Россияның чыынды составында тыва спортчуларны деткип четкен.

Тыва-биле Красноярск крайның аразында культура адырында кады ажылдажылганы шапкынчыларын Шолбан Кара-оол биле Александр Усс дугурушкан 30.01.2018 Тыва-биле Красноярск крайның аразында культура адырында кады ажылдажылганы шапкынчыларын Шолбан Кара-оол биле Александр Усс дугурушкан

 Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол Красноярск крайга чорааш, хостуг хүрешке «Гран при Иван Ярыгин» делегей чергелиг маргылдааны көрүп, крайның губернаторунуң хүлээлгезин күүседип турар Александр Усс-биле Сибирь федералдыг университетке, культура болгаш уран чүүлдүң объектилерге чорааннар.

Тываның найысылалынга «Арыг соңгулдалар дээш» деп конференция эрткен 30.01.2018 Тываның найысылалынга «Арыг соңгулдалар дээш» деп конференция эрткен

 Тываның күрүне университединге регионнуң Хөй-ниити палатазының төлээлериниң, күрүне университединиң юридиктиг факультединиң студентилериниң, республиканың юридиктиг ниитилежилгелер төлээлериниң киржилгези-биле «Арыг соңгулдалар дээш» хайгааакчылар корпузунуң федералдыг төлевилелинге стартты берген «Арыг соңгулдалар дээш» конференция болуп эрткен.

2017 чылда республиканың хереглелдиг хамаатыларынга адрестиг социал дуза көргүзеринге 15,6 млн. рубльди тускайлаан 30.01.2018 2017 чылда республиканың хереглелдиг хамаатыларынга адрестиг социал дуза көргүзеринге 15,6 млн. рубльди тускайлаан

 Республиканың хереглелдиг хамаатыларынга адрестиг социал дуза көргүзер социал төлевилелдерни боттандырарынга 15,6 млн. ажыг рубльди тускайлаан.

Красноярскиниң чурттакчызы кырган-ачазының дайындан эккелгени өг-бүлениң хоочун эдин Тываның Баштыңынга дамчыткан 30.01.2018 Красноярскиниң чурттакчызы кырган-ачазының дайындан эккелгени өг-бүлениң хоочун эдин Тываның Баштыңынга дамчыткан

Красноярск крайның губернаторунуң оралакчызының оралакчызы Александр Походин Тывага тускай белекти сөңнээн. Ол фронтучу кырган-ачазы Александр Григорьевич Чирковтуң өг-бүлезиниң эрги эдилелдериниң аразындан хүлерден шуткуп куткан буддийжи бурганны тып алгаш, республиканың Баштыңы Шолбан Кара-оолга дамчыткан.

Тываның Күш-ажыл яамызы: шалың төлевири өзүлделиг 29.01.2018 Тываның Күш-ажыл яамызы: шалың төлевири өзүлделиг

 Күш-ажыл болгаш социал политика яамызы республиканың чурттакчы чонунуң амыдырал байдалының деңнелин бадыткаан күш-ажыл төлевириниң хемчээлинге мониторингини кылган.

Тываның Өөредилге яамызында Өөредилге, лизенция болгаш күрүне аккредитациязы адырда контроль болгаш хайгаарал эргелелин тургускан 29.01.2018 Тываның Өөредилге яамызында Өөредилге, лизенция болгаш күрүне аккредитациязы адырда контроль болгаш хайгаарал эргелелин тургускан

Тыва Республиканың Баштыңының 2017 чылдың декабрь 7-де «Тыва Республиканың Өөредилге болгаш эртем яамызының структуразын бадылаар дугайында» № 236 Чарлыы езугаар,

Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол Шагаа бүдүүзүнде СФУ-нуң Шериг-инженер институдунуң курсантылары чаңгыс чер-чурттуглары-биле ужурашкан 29.01.2018 Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол Шагаа бүдүүзүнде СФУ-нуң Шериг-инженер институдунуң курсантылары чаңгыс чер-чурттуглары-биле ужурашкан

Тывадан Красноярск хоорайда Сибирь федералдыг университеттиң Шериг-инженер институдунда өөренип турар курсантылар-биле Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол Шагаа байырлалының мурнуу чарыында ужуражып, оларның кандыг өөренип, чурттап турары-биле танышкан.

2018 чылда Тывага федералдыг субсидияларның хемчээли эрткен чылга деңнээрге 586 млн. рубль хөй 26.01.2018 2018 чылда Тывага федералдыг субсидияларның хемчээли эрткен чылга деңнээрге 586 млн. рубль хөй

 Эрткен чылга деңнээрге, Тыва 2018 чылда 26 хуу хөй федералдыг дузаны алыр. Ооң ниити түңү 2,255 млрд. ажыг рубль.

Тываның Баштыңы дун уруг төрүттүнгенде төлевирни үе шаанда долдурарын социал албан черлеринден негээн 26.01.2018 Тываның Баштыңы дун уруг төрүттүнгенде төлевирни үе шаанда долдурарын социал албан черлеринден негээн

 РФ-тиң Президентизиниң чарлыы езугаар, 2018 чылдың январь 1-ден төрүттүнген бирги чаштарга ай санының төлевир акшазынче хамаатылардан билдириишкиннерни үе шаанда алырынга шупту негелделерни хандырарын Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол социал албан черлеринге сүмелээн.

2017 чылда Тываның арга-арыын катап тургузар планны 1420 гектар улугга кылган 26.01.2018 2017 чылда Тываның арга-арыын катап тургузар планны 1420 гектар улугга кылган

 Тываның күрүнениң арга-арыг комитеди 2017 чылда 6064 гектар шөлде арга-арыгны катап тургускан. Ооң 5600 газынга чайгаар өзүп-үнер ажылдарны чоруткан. Арга-арыг өрттеринден когараан база кезип каапкан ыяштарлыг 464 гектар черге ыяштар өзүмнерин олурткан.

Tываның хамааты камгалал база онза байдалдар албанының 2018 чылда ажылында туристерниң айыыл чок чоруун хандырары кол черни ээлээр 25.01.2018 Tываның хамааты камгалал база онза байдалдар албанының 2018 чылда ажылында туристерниң айыыл чок чоруун хандырары кол черни ээлээр

Тываның Хамааты камгалал болгаш онза байдалдар албанының коллегия хуралында, эрткен чылдың түңнелдерин база 2018 чылда мурнады боттандырар угланыышкыннарны чугаалашкан.

Сөөлгү чылдарның статистиктиг көргүзүглери-биле алырга, Тывада чаш уругларның өлүп-хораар чоруу эвээжээн 25.01.2018 Сөөлгү чылдарның статистиктиг көргүзүглери-биле алырга, Тывада чаш уругларның өлүп-хораар чоруу эвээжээн

 «Тывада сөөлгү он чылда чаш уругларның өлүп-хораар чоруу ийи катап эвээжээн. 2007 чылда 118 чашты чидирген болзувусса, 2017 чылда – 62. 1958 чылдан бээр эң-не куду көргүзүг – деп, Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол чазак хуралында ол айтырыгны чугаалашканының түңнелдерин бижидип алыкчыларынга дыңнаткан.

Tываның Баштыңы ИХЯ коллегиязының калбак хуралынга киришкен 24.01.2018 Tываның Баштыңы ИХЯ коллегиязының калбак хуралынга киришкен

 Январьның 23-те, Тыва Республиканың Иштики херектер яамызының коллегиязының калбак хуралынга 2017 чылда ажылдың түңнелдерин үндүрген. Тыва Республиканың Баштыңы Шолбан Кара-оол хуралдың ажылынга киришкен.

Тываның Баштыңы бодунуң оралакчыларынга биче суурларны болгаш ивижи өг-бүлелерни деткиир төлевилелдерни шынарлыг кылдыр ажылдап кылырын айыткан 23.01.2018 Тываның Баштыңы бодунуң оралакчыларынга биче суурларны болгаш ивижи өг-бүлелерни деткиир төлевилелдерни шынарлыг кылдыр ажылдап кылырын айыткан

Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол бодунуң оралакчылары-биле хуралдааш, чылдың эң кол – биче суурларны база ивижи өг-бүлелерни деткиир төлевилелдери ам-даа чедир кылырын айыткан.

Бурятия биле Пермь крайның школаларында онза болуушкун соонда Тывада социал албан черлеринде таңныыл-хайгаараашкынны шыңгыыраткан 23.01.2018 Бурятия биле Пермь крайның школаларында онза болуушкун соонда Тывада социал албан черлеринде таңныыл-хайгаараашкынны шыңгыыраткан

 Республиканың Баштыңы Шолбан Кара-оол чазак кежигеннери база муниципалдыг тургузуглар удуртукчулары-биле понедельникте эрттирген аппарат хуралында Росияның школаларында онза болуушкуннарже кичээнгейни углаан.

Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол ИХЯ-биле кады шиитпирлээр айтырыгларны демнежирин иштики херектер сайыды Александр Щурга сүмелээн 23.01.2018 Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол ИХЯ-биле кады шиитпирлээр айтырыгларны демнежирин иштики херектер сайыды Александр Щурга сүмелээн

 Понедельникте аппарат хуралында, Тывада чаа томуйлаткан иштики херектер сайыды Александр Щурнуң киржилгези-биле республика девискээринде криминогенниг байдалды чугаалашкан. Чаа сайыт амгы бо хүннерде байдалды илеткеп, чоокку үеде Тываның барыын кожууннарынче үнер деп турарын дыңнаткан.

Тываның Баштыңы агаарның температуразын болгаш кичээлдерден хостаанының дугайында школачыларга үе-шаанда дыңнадып турарын негээн 23.01.2018 Тываның Баштыңы агаарның температуразын болгаш кичээлдерден хостаанының дугайында школачыларга үе-шаанда дыңнадып турарын негээн

 Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол понедельникте, кожуун чагыргалары-биле видеоконференция харылзалыг эрттирген аппарат хуралында, агаарның температуразының дугайында школачыларга үе-шаанда дыңнадырын негээн.

Тываның Баштыңы барыын Моолдуң губернаторлары-биле кады боттандырар инфраструктура төлевилелдерин шимчедирин чугаалашкан 22.01.2018 Тываның Баштыңы барыын Моолдуң губернаторлары-биле кады боттандырар инфраструктура төлевилелдерин шимчедирин чугаалашкан

Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол Тыва-биле кызыгаарлашкак Увс аймактың губернатору Д. Батсайхан баштаан моол делегацияны хүлээп алган.

22.01.2018 Тывада Аныяктарның бот-идепкейиниң чылы Эки-турачы болгаш волонтержу чылынче эстафетазын дамчыткан

Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол аныяктарның бот-идепкейиниң эң көскү түңнелдерин «Спортчу элита» байырлыг кежээ ышкаш чылдың-на эрттирерин саналдаан.

Тываның Баштыңы: Azimut Hotel Kyzyl хостуг үени чөптүг ажыглаарының чаа культуразын тургузар ужурлуг 19.01.2018 Тываның Баштыңы: Azimut Hotel Kyzyl хостуг үени чөптүг ажыглаарының чаа культуразын тургузар ужурлуг

 Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол Кызыл Azimut Отельдиң чиңгине менеджери Иван Горновой-биле ажыл-агыйжы чугааны кылган. Сөөлгү үениң негелдезинге дүүштүр туткан аалчылар бажыңы баштайгы аалчыларын уткуп алырынга кайы хире беленин чугаалашкан.

ЧКА эде тургузарын деткиир фонду Тывада аварийлиг чуртталга бажыңнарындан хамаатыларны өскээр көжүрер программаның күүселдезин хынаан 18.01.2018 ЧКА эде тургузарын деткиир фонду Тывада аварийлиг чуртталга бажыңнарындан хамаатыларны өскээр көжүрер программаның күүселдезин хынаан

Контроль департаментизиниң директорунуң оралакчызы Эльмар Апаев баштаан Күрүне корпорациязының төлээлери Николай Высочанский биле Михаил Голов олар, январьның 15-тен 17 хүннеринде, хамаатыларны өскээр көжүрер прорграмма-биле республика найысылалында туткан чаа белен тудугларны, ам-даа тудуп турар тудугларны база ажыглалга кирген бажыңнарның хемчээлин, көжүрген хамаатыларның санын хынаан.

Тываның эмнелге албан черлери электроннуг эмнелге хуудустарын бижээниниң саны-биле РФ-те 36-гы черде 18.01.2018 Тываның эмнелге албан черлери электроннуг эмнелге хуудустарын бижээниниң саны-биле РФ-те 36-гы черде

20 муң организацияның рейтингизинде Республиканың бир дугаар эмнелгези бодунуң ажылдакчыларындан оларны хүлээп ап турары-биле 274 дугаары болган.

Тываның Кадык камгалал яамызы гриппке база ОРВИ-ге удур профилактиктиг хемчеглерни күштелдирерин негээн 18.01.2018 Тываның Кадык камгалал яамызы гриппке база ОРВИ-ге удур профилактиктиг хемчеглерни күштелдирерин негээн

 Эрткен неделяда лабораторлуг шинчилге үезинде республикада грипптиң үш – ийизи В, бирээзи - АH3N2 хевири бүрүткеттингенин республиканың халдавырлыг аарыглар эмнелгези бадыткаан.

Росчеткиниң чаа баштыңы Тываны таварты Азия чурттарынче транзиттиг электри энергиязын үндүр садар шугумну тудар планга чөпшээрешкен 17.01.2018 Росчеткиниң чаа баштыңы Тываны таварты Азия чурттарынче транзиттиг электри энергиязын үндүр садар шугумну тудар планга чөпшээрешкен

 Москвага Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол «Росчетки» АЭН-ның чиңгине директору Павел Ливинский-биле ужурашкан. Регионнуң электри энергетиказын хөгжүдериниң чугула айтырыгларын ужуражылга үезинде сайгарган.

Тываның Көдээ ажыл-агый яамызының мурнунда сорулга – малдың кыштаглаашкынын онча-менди эрттирер 17.01.2018 Тываның Көдээ ажыл-агый яамызының мурнунда сорулга – малдың кыштаглаашкынын онча-менди эрттирер

Агаар-бойдустуң таарымчалыг байдалы-биле мал кыштаглаашкыны хүр эртип турарын көдээ ажыл-агый сайыды Эртине Данзы-Белек дыңнаткан.

Тывада май чарлыктарынче кирбейн барган бюджет ажылдакчыларының шалыңнарын 2018 чылда эде санаар 17.01.2018 Тывада май чарлыктарынче кирбейн барган бюджет ажылдакчыларының шалыңнарын 2018 чылда эде санаар

 Россия Федерациязының Президентизиниң даалгаларын күүседип, хамаатыларның орулгаларын көвүдедири-биле, Россия Федерациязының Президентизиниң чарлыктарынга кирбейн барган экономика адырында бюджет ажылдакчыларының (ветеринарлар, чолаачылар, программистер, ЧКА ажылдакчылары болгаш өске-даа) шалың төлевирин 2018 чылдың январь 1-ден индексастаар.

Тывада чарлаан Биче суурларны хөгжүдер чылга хамааржыр чоннуң эгелекчи санал-оналын сайгарары чоруп турар 16.01.2018 Тывада чарлаан Биче суурларны хөгжүдер чылга хамааржыр чоннуң эгелекчи санал-оналын сайгарары чоруп турар

 Тываның Чазааның кежигүннери, Дээди Хуралдың депутаттары, яамылар болгаш ведомстволар төлээлери кирген ажылчын бөлүктер хөгжүлде программазын тургузарынга база чоннуң эң эки эгелекчи санал-оналдар конкурузунга киржир чагыгны кииреринге практиктиг дузаны көргүзер дээш, республиканың бичии суурларын кезип турар.

Тываның Баштыңы Гайдаровчу шуулганда киржип турар 16.01.2018 Тываның Баштыңы Гайдаровчу шуулганда киржип турар

 Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол Москвага ажыл-агый аайы-биле чорааш, «Гайдаровчу шуулган» делегей чергелиг эртем-практиктиг конференцияда киржип турар.

Тываның Баштыңынга 55-ки мотоадыгжы (дагжы) бригаданың чаа командирин таныштырган 16.01.2018 Тываның Баштыңынга 55-ки мотоадыгжы (дагжы) бригаданың чаа командирин таныштырган

 Кызылда 55-ки мотоадыгжы бригаданың командиринде полковник Рамиль Ибатуллинни томуйлаан. Төп шериг округунуң 41-ги ниити шериг армиязын командылаан генерал-майор Алексей Завизьон чаа командирни Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оолга таныштырган.

Тываның Баштыңы РФ-тиң иштики херектер сайыдының бирги оралакчызы-биле көдээ полицияны быжыглаар ажыл-чорудулганың чурумун дугурушкан 15.01.2018 Тываның Баштыңы РФ-тиң иштики херектер сайыдының бирги оралакчызы-биле көдээ полицияны быжыглаар ажыл-чорудулганың чурумун дугурушкан

Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оолдуң регион полициязының структуразынче көдээде килдистерни эгидер, республикаже кирер черлерге постуларын тургузар, мал оору-биле демисежир тускай килдистерни катап тургузар дугайында дилээн Россияның Иштики херектер яамызынга көөр.

Тываның Баштыңы чуртталга-коммунал ажыл-агыйының сайыды-биле ажыл-агыйжы ужуражылганы эрттирген 11.01.2018 Тываның Баштыңы чуртталга-коммунал ажыл-агыйының сайыды-биле ажыл-агыйжы ужуражылганы эрттирген

Тываның эрге-чагыргазы тудуг адырында чурумну күштелдирер шиитпирлиг хемчеглерже шилчээн. Республика Баштыңы Шолбан Кара-оол ооң дугайында тудуг болгаш чуртталга-коммунал ажыл-агый яамының удуртулгазы-биле эрттирген хуралда дыңнаткан.

Тыва политиктиг турум байдалы-биле шүглүкчүлер санында 11.01.2018 Тыва политиктиг турум байдалы-биле шүглүкчүлер санында

«Петербургская политика» фондунуң белеткээни рейтингиде Россияның эң-не тайбың регионнарының санында Тыва хевээр арткан.

Тываның Чазаанга Россия Президентизиниң соңгулдаларынга белеткелди чугаалашкан 11.01.2018 Тываның Чазаанга Россия Президентизиниң соңгулдаларынга белеткелди чугаалашкан

 Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол Россия Федерациязының Президентизиниң соңгулдаларынга белеткел талазы-биле калбак хуралды эрттирген.ТР-ниң Чазааның Даргазының оралакчылары, аямылар болгаш ведомстволар удуртукчулары, регионнуң Соңгулда комиссиязының даргазы болгаш өскелер-даа аңаа киришкен.

Тывада мал кыштаглаашкыны хүр-менди 11.01.2018 Тывада мал кыштаглаашкыны хүр-менди

 Ажыл-агыйның шупту хевирлеринде малдың кыштаглаашкынын хынаар тус черниң штабтары Тываның Баштыңының даалгазы-биле, узун байырлал хүннеринде, малчыннарга практиктиг дуза көргүзүп, ол-ла черинге чогуур хемчеглерни алыры-биле шыңгыы чурумга дежурныйлаашкынны чоруткан.

Тываның Баштыңы кадрлар шимчээшкинин кылырын муниципалдыг чагыргаларга айыткан 10.01.2018 Тываның Баштыңы кадрлар шимчээшкинин кылырын муниципалдыг чагыргаларга айыткан

 2018 чылда Тываның тус чер бот-башкарылга органнары кадрлар шимчээшкинин манап турар. Чыл эгезиниң бирги аппарат хуралында, республика Баштыңы Шолбан Кара-оол муниципалдыг звенога кадрлар чаартылгазын кылыр планнарын дыңнаткан.

Тываның Баштыңы байырлал хүннеринде ийи өлүрүүшкүн болган Улуг-Хем кожууннуң эрге-чагыргазынга кадрлар айтырыын шиитпирлээрин айыткан 10.01.2018 Тываның Баштыңы байырлал хүннеринде ийи өлүрүүшкүн болган Улуг-Хем кожууннуң эрге-чагыргазынга кадрлар айтырыын шиитпирлээрин айыткан

 Вторникте, аппарат хуралында, Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол байырлал хүннеринде республика девискээринде эрге-чагырганың корум-чурум камгалаар талазы-биле ажылдаанының түңнелдеринче онза кичээнгейни угландырган.

Тываның Кадык камгалал яамызы дыштаныр хонуктарның ажылын сайгарган 10.01.2018 Тываның Кадык камгалал яамызы дыштаныр хонуктарның ажылын сайгарган

 Январьның 10 дыштаныр хонуунда республиканың чонунга эмчи дузазын көргүскениниң база эмнелге албан черлеринде чылыг чурумун сагып турарынга хамаарышкан медээлер Тываның Кадык камгалал яамызынче доктаамал кирип турган.

695 уруг Чаа чылдың байырлал хүннеринде хүндүскү лагерьлерге дыштанган 09.01.2018 695 уруг Чаа чылдың байырлал хүннеринде хүндүскү лагерьлерге дыштанган

Чаа чылдың байырлал хүннеринде, өг-бүлеге болгаш уругларга социал деткимче көргүзер албан черлериниң баазазында хүндүскү лагерьлерге 745 уруг дыштаныр тургаш, 695 кижи дыштанган.

Тываның Чазааның кежигүннери Чаа чылдың дыштаныр хонуктарында аныяк малчыннарга четкеннер 09.01.2018 Тываның Чазааның кежигүннери Чаа чылдың дыштаныр хонуктарында аныяк малчыннарга четкеннер

 Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол январь 1-де Таңды кожуунга чедип, «Аныяк өг-бүлеге кыштаг» губернатор төлевилелиниң киржикчилери болур аныяк малчыннарның канчаар кыштап олурарын көрүп, чазак кежигүннеринге үлегерлиг чижээн база саналдаан.

Тывада ЧЭК объектилери байырлал хүннеринде үзүктел чок ажылдаан 09.01.2018 Тывада ЧЭК объектилери байырлал хүннеринде үзүктел чок ажылдаан

Тыва Республиканың чылыг-энергетика яамызы биле чылыг-энергетика комплекизиниң удуртукчулары узун байырлал хүннеринде республиканың хереглекчилеринге чылыг хандырылгазын үзүктел чок бээр дээш, энергия бээр объектилериниң ажылын шыңгыы контрольга алган.

Тываның Баштыңының Чаа чыл-биле байыр чедириишкини: Дамырактар, хемнер каттышкаш, күчүлүг улуг Эне-Сай бооп агып чыдары дег, бичии чедиишкиннер каттышкаш, улуг чедиишкиннерге эккээр! 30.12.2017 Тываның Баштыңының Чаа чыл-биле байыр чедириишкини: Дамырактар, хемнер каттышкаш, күчүлүг улуг Эне-Сай бооп агып чыдары дег, бичии чедиишкиннер каттышкаш, улуг чедиишкиннерге эккээр!

 Хүндүлүг чаңгыс чер-чурттугларым!  
Ам бичии болгаш 2017 чыл-биле байырлажыр бис. Чамдыктарывыс өөрүп, чиик тынып, а өскелери - өөрүп четтириишкинниң чырык бодалдары-биле, амыдыралга шупту-ла чүве эки болурунга идегел-биле эрги чылды үдээр бис.

Тываның Каа-Хем кожуунунуң Сарыг-Сеп суурда Культура сайзыралының төвү ажыттынган 29.12.2017 Тываның Каа-Хем кожуунунуң Сарыг-Сеп суурда Культура сайзыралының төвү ажыттынган

 Каа-Хем кожууннуң административтиг төвү Сарыг-Сеп суурда Культура сайзыралының төвүн байырлыг байдалга ажыткан.

Тываның культура болгаш уран чүүл ажылдакчыларының съездизи болуп эрткен 29.12.2017 Тываның культура болгаш уран чүүл ажылдакчыларының съездизи болуп эрткен

 Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол Каа-Хем кожууннуң административтиг төвү - Сарыг-Сеп суурга бөгүн болуп эрткен культура болгаш уран чүүл ажылдакчыларының съездинге киришкен.

Тываның Баштыңы Россия Федерациязының Күрүне чөвүлелиниң түңнел хуралында киржип турар 27.12.2017 Тываның Баштыңы Россия Федерациязының Күрүне чөвүлелиниң түңнел хуралында киржип турар

 Бөгүн Кремльдиң Улуг ордузунда РФ-тиң Президентизи Владимир Путинниң даргалаашкыны-биле Россия Федерациязының Күрүне чөвүлелиниң чылдың түңнел хуралы болуп турар.

Тываның Баштыңы аңныыр курлавырларын камгалаар болгаш ону калбартыр хемчеглерни алыр айтырыгны тургускан 27.12.2017 Тываның Баштыңы аңныыр курлавырларын камгалаар болгаш ону калбартыр хемчеглерни алыр айтырыгны тургускан

Аңнар курлавырларын, оларның чурттап турар хүрээлелин камгалаар болгаш калбартыр талазы-биле хемчеглерни хандырып, аңнаашкынныг туризмни хөгжүдеринче инфраструктураны тургузарынга аңныыр ажыл-агыйларын киириштирер сорулгалыг аңнаашкын шөлдерин ажыглап турар кижилер-биле дугуржулга чарарының майыын Тываның Чазаа бадылаан.

Шолбан Кара-оол: Красноярск биле Тываның чаарттынган аэропорттары – «Енисейниң меридианы» төлевилелдиң төлептиг эгези 27.12.2017 Шолбан Кара-оол: Красноярск биле Тываның чаарттынган аэропорттары – «Енисейниң меридианы» төлевилелдиң төлептиг эгези

 2019 чылдың кышкы универсиадазынга уткуштур Красноярскиде чаа терминалдың байырлыг ажыдыышкынынга Тываның Баштыңы киришкен.

Чижилгени хөгжүдеринге деткимче көргүзер талазы-биле чөвүлелдиң ийиги хуралы Чазакка болуп эрткен 27.12.2017 Чижилгени хөгжүдеринге деткимче көргүзер талазы-биле чөвүлелдиң ийиги хуралы Чазакка болуп эрткен

 Тыва Республиканың Чазааның даргазының оралакчызы А.В. Брокерттиң даргалаашкыны-биле эрткен Чижилгени хөгжүдеринге деткимче көргүзер талазы-биле чөвүлелдиң ийиги хуралында Тыва Республикада чижилгени хөгжүдеринче угланган чаңгыс аай турушту ажылдап кылыр сорулга-биле Тыва Республиканың күрүнениң автономнуг албан черлериниң садыглаашкын ажыл-чорудулгазы-биле холбаалыг айтырыгларын сайгарып көрген.

Тываның чаартынган аэропорту кайы-даа угланыышкыннарже ужудуушкуннар санын көвүдедип, улуг самолеттарны хостуг хүлээп алыр аргалыг 26.12.2017 Тываның чаартынган аэропорту кайы-даа угланыышкыннарже ужудуушкуннар санын көвүдедип, улуг самолеттарны хостуг хүлээп алыр аргалыг

 Бөгүн Красноярск хоорайда Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол биле Росавиацияның удуртукчузу Александр Нерадько «Кызыл» аэропорт комплекизин эде тургузар айтырыглар талазы-биле хуралды эрттирген.

Тываның Баштыңынга политиктиг эки турум байдалды федералдыг деткимче болгаш улуг төлевилелдер хандырып турар 26.12.2017 Тываның Баштыңынга политиктиг эки турум байдалды федералдыг деткимче болгаш улуг төлевилелдер хандырып турар

 Президент соңгулдаларының бүдүүзүнде, «Минченко консалтинг» холдингиниң белеткээни губернаторларның политиктиг турум чоруунуң рейтингизинде Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол быжыг турушту ээлеп турар.

Хамаатыларны өскээр көжүрер программа күүселдези-биле Тывада 70 өг-бүле бажыңнарны алган 26.12.2017 Хамаатыларны өскээр көжүрер программа күүселдези-биле Тывада 70 өг-бүле бажыңнарны алган

 Кызылда Убса-Нур кудумчузунда 16, 18 дугаарлыг хөй квартиралыг ийи бажыңче чурттакчылар көжүп кирген. Аварийлиг чуртталга бажыңнарындан хамаатыларны өскээр көжүрер программа-биле 70 өг-бүле чаа квартираларның дүлгүүрлерин байырлыг байдалда алыр аас-кежиктиг болган.

Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол 2017 чылдың кол түңнелдерин үндүрген 25.12.2017 Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол 2017 чылдың кол түңнелдерин үндүрген

 «Тыва» КТРК-га бодунуң интервьюзунга Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол төнүп турар 2017 чылга үнелелди берген.

Тыва эмчи дузазының шынарын бедиткен эки регионнар санынче кирген 22.12.2017 Тыва эмчи дузазының шынарын бедиткен эки регионнар санынче кирген

 Сибирьниң ийи республиказы – Тыва биле Алтай Республикалар эмчилерниң санын көвүдедип, эмнер-биле хандырылганы экижидип, өлүп-хораар чоруктуң санын эвээжеткен.

Тываның Чазаа үндүрүг болгаш үндүрүгге хамаарышпас орулгалар күүселдезин сайгарып чугаалашкан 22.12.2017 Тываның Чазаа үндүрүг болгаш үндүрүгге хамаарышпас орулгалар күүселдезин сайгарып чугаалашкан

 Республиканың каттышкан бюджединиң үндүрүглер болгаш үндүрүгге хамаарышпас орулгаларыниң хемчээли 5 млрд 857 млн рубль болуп, чыл планын 93 хуу күүсеткен.

Тываның Баштыңы Россияның улус ажыл-агыйы база күрүне албанының академиязының Сибирьде эргелеп-башкарылга институду-биле кады ажылдаарын дугурушкан 21.12.2017 Тываның Баштыңы Россияның улус ажыл-агыйы база күрүне албанының академиязының Сибирьде эргелеп-башкарылга институду-биле кады ажылдаарын дугурушкан

 Тыва Республиканың Чазаа база РФ-тиң Президентизиниң чанында Россияның улус ажыл-агыйы база күрүне албаны академияның филиалы – Сибирьниң эргелеп-башкарылга институду-биле кады ажылдажылга чаа үе-чадаже шилчээн.

Тываның Баштыңы: Школавыс эрткен оруу – улуг төөгү 21.12.2017 Тываның Баштыңы: Школавыс эрткен оруу – улуг төөгү

 Декабрь 20-де Каа-Хем кожууннуң Бүрен-Хем ортумак школазының 75 чылдаан оюнга тураскааткан байырлыг хемчег болуп эрткен. Школаны аңгы-аңгы чылдарда дооскан доозукчулар, республиканың аңгы-аңгы адырларында ажылдап чоруур чаңгыс чер-чурттуглары, тус чер чагыргазының удуртулгазы, Дээди Хуралдың депутаттары база ук школаны 1983 чылда алдын медаль-биле дооскан хүндүлүг аалчы – Шолбан Валерьевич Кара-оол байырлалга келген.

Чаартыкчы үзел-бодалдыг кижилерни депшидери – Тываны чедиишкинниг дүрген хөгжүдеринге шиитпирлиг базымнарның бирээзи 20.12.2017 Чаартыкчы үзел-бодалдыг кижилерни депшидери – Тываны чедиишкинниг дүрген хөгжүдеринге шиитпирлиг базымнарның бирээзи

 Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оолдуң саналы-биле Тываның күрүне университединде тургустунган Философчу клубтуң ээлчеглиг хуралынга экономиканың бүгү адырларында ажыл-херектерни организастап, чорударда онзагай көрүштүг специалистерни дилеп, оларны деткиир ажыл эң-не чугула дээрзи демдеглеттинген.

Тывада «Спортчу элита – 2017» байырлалы эрткен 19.12.2017 Тывада «Спортчу элита – 2017» байырлалы эрткен

 Чылдың түңнелдери-биле шылгараан спортчуларны, тренерлерни, күш-культура болгаш спорттуң хоочуннарын алгап-мактаан «Спортчу элита-2017» байырлал Тываның Национал театрынга болуп эрткен.

Тываның Баштыңы Улуг-Хем кожууннуң чедери берге суурунга чораан 18.12.2017 Тываның Баштыңы Улуг-Хем кожууннуң чедери берге суурунга чораан

 Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол бо дыштаныр хонуктарда в Улуг-Хем кожууннуң Эйлиг-Хем суурда чаа культура одааның ажыдыышкынынга киришкен.

Тываның Баштыңы ТР-ниң Хөй-ниити палатазының чаа составының организастыг хуралынга киришкен 18.12.2017 Тываның Баштыңы ТР-ниң Хөй-ниити палатазының чаа составының организастыг хуралынга киришкен

 Хөй-ниити палатазы удуртукчузун соңгувушаан, бодунуң ажыл-чорудулгазының аңгы-аңгы угланыышкыннарының аайы-биле ажылчын бөлүктерниң составын пленарлыг хуралда шиитпирлээн.

Шолбан Кара-оол Тываның билдингир чогаалчылары-биле ужурашкан 15.12.2017 Шолбан Кара-оол Тываның билдингир чогаалчылары-биле ужурашкан

 Республика Баштыңы Шолбан Кара-оол «Россия чоннарының амгы литературазы. Поэзия» деп ийи дылда бижиттинген антологияның автор экземплярларын Тываның Улустуң чогаалчылары, Россияның Чогаалчылар эвилелиниң кежигүннери Николай Куулар биле Эдуард Мижитке тывыскан.

Тываның Баштыңы Айыткалында бурунгаар сайзырап-хөгжүүрүнүң оруктарын айыткан 15.12.2017 Тываның Баштыңы Айыткалында бурунгаар сайзырап-хөгжүүрүнүң оруктарын айыткан

 Тыва Республиканың Баштыңы Шолбан Кара-оолдуң декабрь 12-де Дээди Хуралга берген Айыткалынга хамаарыштыр чамдык удуртукчулар боттарының үзел-бодалын илереткен.

Политконсультант Константин Бакшеев: «Тываның Баштыңының төлевилелдери бөдүүн кижилерниң дилеглеринге көскүзү-биле харыылап турар» 15.12.2017 Политконсультант Константин Бакшеев: «Тываның Баштыңының төлевилелдери бөдүүн кижилерниң дилеглеринге көскүзү-биле харыылап турар»

 Вторникте, декабрь 12-де, Ты¬ваның Баштыңы Шолбан Кара-оол республикада ажыл-херектерниң байдалын база бо чоокку чылдарда иштики политиканың дугайында Айыткалын Дээди Хуралдың депутаттарынга таныштырган.

Улуг транспорт төлевилелдеринде Тыва бодунуң туружун быжыглаанын аналитиктер демдеглээн 14.12.2017 Улуг транспорт төлевилелдеринде Тыва бодунуң туружун быжыглаанын аналитиктер демдеглээн

 Декабрь 12-де, Улусчу чогаадылга бажыңынга, Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол республикада ажыл-херектерниң байдалын база бо чооку чылдарда иштики политика дугайында Айыткалын Дээди Хуралдың депутаттарынга таныштырган.

Эксперт: Шолбан Кара-оол Айыткалында Тывада байдал чогумчалыын көргүскен 14.12.2017 Эксперт: Шолбан Кара-оол Айыткалында Тывада байдал чогумчалыын көргүскен

 Декабрь 12-де, Улусчу чогаадылга бажыңынга, Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол республикада ажыл-херектерниң байдалын база бо чооку чылдарда иштики политика дугайында Айыткалын Дээди Хуралдың депутаттарынга таныштырган.

Депутат: Тываның Баштыңы пассажирлер аргыштырылгазының айтырыынга чиге болгаш тодаргай доктааган 13.12.2017 Депутат: Тываның Баштыңы пассажирлер аргыштырылгазының айтырыынга чиге болгаш тодаргай доктааган
Декабрь 12-де, Улусчу чогаадылга бажыңынга, Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол 2018 чылда республикада ажыл-херектерниң байдалы база иштики политика дугайында Айыткалын Дээди Хуралдың депутаттарынга таныштырган. Хемчегниң киржикчилери боттарының үзел-бодалдары-биле үлешкен.

Республиканың билдингир ажылдакчылары Тываның Баштыңының Айыткалынга хамаарыштыр 13.12.2017 Республиканың билдингир ажылдакчылары Тываның Баштыңының Айыткалынга хамаарыштыр

 Декабрь 12-де, Улусчу чогаадылга бажыңынга, Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол 2018 чылда республикада ажыл-херектерниң байдалының база иштики политика дугайында Айыткалын Дээди Хуралдың депутаттарынга таныштырган.

Тыва Республиканың Баштыңының Тыва Республиканың Дээди Хуралынга (парламентизинге) 2018 чылда республикага ажыл-херектерниң байдалының болгаш иштики политика дугайында «2018 чыл – девискээрниң сайзыралының стратегиязының старты. Тыва-2030» деп АЙЫТКАЛЫ 13.12.2017 Тыва Республиканың Баштыңының Тыва Республиканың Дээди Хуралынга (парламентизинге) 2018 чылда республикага ажыл-херектерниң байдалының болгаш иштики политика дугайында «2018 чыл – девискээрниң сайзыралының стратегиязының старты. Тыва-2030» деп АЙЫТКАЛЫ

 Хүндүлүг Каң-оол Тимурович! Дээди Хуралдың хүндүлүг депутаттары! Коллегалар! Чаңгыс чер-чурттугларым! 
 Чаңчыл езугаар, төнүп турар чылдың сөөлгү айында 2017 чылдың түңнелдерин үндүрер болгаш 2018 чылда чугула ажыл-херектер биле угланыышкыннарны тодаргайлап алыр дээш, мындыг төлептиг составтыг чыглып келген-дир бис.

Россияның Конституция хүнү-биле республиканың чурттакчыларынга болгаш аалчыларынга Тываның Баштыңының байыр чедириишкини 12.12.2017 Россияның Конституция хүнү-биле республиканың чурттакчыларынга болгаш аалчыларынга Тываның Баштыңының байыр чедириишкини

 Хүндүлүг чаңгыс чер-чурттугларым!  
 Чуртувустуң база бир чугула күрүне байырлалдарының бирээзи – Россия Федерациязының Конституциязының хүнү-биле байыр чедирип тур мен.

Тывада социал адырның 35 албан чери чаа автотранспорттарны алган 11.12.2017 Тывада социал адырның 35 албан чери чаа автотранспорттарны алган

 Чылдың төнчүзүнде, социал адырның 35 албан черлери тускайжыттынган автотранспорту алганнар.

Декабрь 12-де Тываның Баштыңының Айыткалын интернет четкизинге, ооң иштинде Telegram - https://t.me/karaool/ онлайн-дамчыдылгага дамчыдар 11.12.2017 Декабрь 12-де Тываның Баштыңының Айыткалын интернет четкизинге, ооң иштинде Telegram - https://t.me/karaool/ онлайн-дамчыдылгага дамчыдар

Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оолдуң ТР-ниң Дээди Хуралынга бо чылдың айыткалын дорт дамчыдылгада көрүп болур.

Тываның Баштыңы ТШО чаа командылакчызы-биле кады ажылдаар чурумну дугурушкан 11.12.2017 Тываның Баштыңы ТШО чаа командылакчызы-биле кады ажылдаар чурумну дугурушкан

 Республикада шериг объек¬тилерин хынап чораан Төп шериг округунуң чаа командылакчызы генерал-лейтенант Александр Лапин-биле Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол ужурашкан.

Тываның «Аныяк өг-бүлеге кыштаг» төлевилели – Бүгү-Россияның хөгжүлдениң тулган ажыл-херектери конкурстуң тиилекчилериниң кордакчылар санынче кирген 08.12.2017 Тываның «Аныяк өг-бүлеге кыштаг» төлевилели – Бүгү-Россияның хөгжүлдениң тулган ажыл-херектери конкурстуң тиилекчилериниң кордакчылар санынче кирген

 Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оолдуң саналы-биле боттандырып эгелээн «Аныяк өг-бүлеге кыштаг» төлевилел социал-экономиктиг хөгжүлде ажыл-херектериниң тулган дээн төлевилели деп шаңналдың кол кордакчызы болган.

Шолбан Кара-оол: бистиң камгалал сайыдывыстың командазы -армейжи чемпионнарының бүдүн десантызы Тывада 07.12.2017 Шолбан Кара-оол: бистиң камгалал сайыдывыстың командазы -армейжи чемпионнарының бүдүн десантызы Тывада

 41-ки ниити шериг армиязында спорттуң алдарлыг мастерлери биле армейжи чемпионнарның бүдүн десантызы Кызылдың Президентиниң кадет учиилищезиниң кадеттеринге эштиринге, грек-рим база хостуг хүрештерге, бокс база кикбоксингиге мастер класстарны эрттирген.

Шолбан Кара-оол В.В. Путинниң Президент соңгулдарынче идип үндүргениниң дугайында: чүгле ооң-биле тыва чон камгалалдыг 07.12.2017 Шолбан Кара-оол В.В. Путинниң Президент соңгулдарынче идип үндүргениниң дугайында: чүгле ооң-биле тыва чон камгалалдыг

Декабрь 6-да, средада, Владимир Путин ГАЗ заводтуң 85 чыл болган байырлалынга киришкен. Күрүне баштыңы 2018 чылдың мартта болур президент соңгулдаларынга бодунуң кандидатуразын киирер дугайында шиитпирни хүлээп алганын бүдүрүлгениң ажылчыннарынга болгаш хоочуннарынга дыңнаткан

Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол ээлчеглиг хүлээп алыышкынны эрттирген 07.12.2017 Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол ээлчеглиг хүлээп алыышкынны эрттирген

 Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оолдуң хууда хамаатылар хүлээп алыышкынынга Чаа-Хөл кожуунда эгелеп чоруур сайгарлыкчы Чойган Баазакай киргеш, эт-сеп бүдүрүп турар бүдүрүлгезин калбартырынга деткимчеден көргүзерин дилээн.

Тываның Баштыңы хоочун өгбе Көгел Мижитеевич Саая-биле ужурашкан 06.12.2017 Тываның Баштыңы хоочун өгбе Көгел Мижитеевич Саая-биле ужурашкан

 Көгел Мижитеевич Саая 1931 чылдың июль 10-да Барыын-Хемчик кожууннуң Аксы-Барлык сумузунга төрүттүнген. Бичиизинден улусчу ус-шеверлерниң ажылын сонуургап, ыяш чөвүрээзинден база чымчак ыяштардан мал-маган, черлик амытаннар дүрзүлерин өттүндүр чонуп эгелээн.

05.12.2017 Тываның Казначействозу: амгы үеге чедир хөгжүлдези

 Россияның Федералдыг казначействозунуң тургустунганының 25 чыл оюн демдеглээр бүдүүзүнде Федералдыг казначействонуң Тыва Республика талазы-биле эргелелиниң удуртукчузу Солаңгы Саая интервьюну берген.

Тываның Баштыңы Сүт-Хөлдүң малчыннарынга кудук казарынга деткимчени көргүзүп база чаа көдээ клубту ажыткан 05.12.2017 Тываның Баштыңы Сүт-Хөлдүң малчыннарынга кудук казарынга деткимчени көргүзүп база чаа көдээ клубту ажыткан

 «100 культура бажыңнары» программа-биле Тывада база бир көдээ клубту туткан.

Эксперттер: Тываның Баштыңы орус дылдың камгалакчызы болгаш тыва культураның нептередикчизи болуп хөй саннарны алган. Ол хөйнү чугаалап турар 04.12.2017 Эксперттер: Тываның Баштыңы орус дылдың камгалакчызы болгаш тыва культураның нептередикчизи болуп хөй саннарны алган. Ол хөйнү чугаалап турар

 «Россияның губернаторларының Кремль рейтингизиниң» ийиги үндүрүлгезиниң тургузукчулары Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оолдуң туружун бедии-биле үнелээн турган.

Тываның Баштыңы республиканы хөгжүдеринче угланган эртем ажылдарын деткиир 01.12.2017 Тываның Баштыңы республиканы хөгжүдеринче угланган эртем ажылдарын деткиир

 Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол республиканың Өөредилге болгаш эртем яамызының организастааны аныяк эртемденнер школазының II ажылынга киришкен. Шуулган чүгле Тывадан эвес, а кожа регионнар – Алтай, Хакасия база Красноярск крайдан шупту 150 ажыг эртем ажылдакчыларын болгаш специалистерни хаара туткан.

Тыва Республиканың 2018 чылда база планныг 2019, 2020 чылдарда республика бюджедин Дээди Хурал бадылаан 01.12.2017 Тыва Республиканың 2018 чылда база планныг 2019, 2020 чылдарда республика бюджедин Дээди Хурал бадылаан

 Ноябрьның 30-де Тыва Республиканың Дээди Хуралының (парламентиниң) ийиги чыыжының чедиги сессиязының бешки ээлчеглиг хуралында ону бадылаан. Хүн айтырыынга 24 айтырыгны чугаалашкан, ооң эң колу – «2018 чылда база планныг 2019 биле 2020 чылдарда Тыва Республиканың республика бюджединиң дунайында» Тыва Республиканың Хоойлузу болган.

Тываның Баштыңы аныяк специалистерге республика эргелеп-башкарылгазынче орукту ажыткан 01.12.2017 Тываның Баштыңы аныяк специалистерге республика эргелеп-башкарылгазынче орукту ажыткан

 Дээди өөредилге черлериниң 30 ажыг доозукчузу 2017 чылда Тываның эрге-чагырга органнарынга стажировкалааш, оларның 10-у доктаамал ажылдарже кирген.

Тываның Баштыңы хөй-ниитичилер болгаш хоочуннар-биле Ангара бульварында чаа оруктуң шынарын хынаан 30.11.2017 Тываның Баштыңы хөй-ниитичилер болгаш хоочуннар-биле Ангара бульварында чаа оруктуң шынарын хынаан

 Тываның Баштыңының чанында Хамааты эгелээшкиннер чөвүлелиниң активчилери оруктар төлевилелиниң күүселдезинде техниктиг байдалды хынап көргеннер.

Улуг-Хем кожууннуң Ийи-Тал суурда 1941 чылдагы эрги школаның орнунда чаа школаны тудуп турар 29.11.2017 Улуг-Хем кожууннуң Ийи-Тал суурда 1941 чылдагы эрги школаның орнунда чаа школаны тудуп турар

Улуг-Хем кожууннуң Ийи-Тал суурда спорт залдыг, 176 олуттуг школа-биле, аңаа чыпшыр туткан 50 олуттуг интернат тудуу кидин-түлүк чоруп турар.

Тывадан 16 оолдар, уруглар Кремль елказынче аъттаныптар 29.11.2017 Тывадан 16 оолдар, уруглар Кремль елказынче аъттаныптар

 Декабрь 29-та Кремль ордузунга болур бүгү-российжи Чаа чыл елказынга киржир оолдар, уругларны шилиири Тывада доозулган.

Тываның Баштыңы мөлчүкчү чажыт оюннар-биле демиселди күштелдирерин негээн 29.11.2017 Тываның Баштыңы мөлчүкчү чажыт оюннар-биле демиселди күштелдирерин негээн

Эрткен неделяда Тываның найысылалында мөлчүкчү чажыт оюннарлыг залды хоойлуга чөрүштүр ажылдадып турганын илереткен.

Тываның Баштыңы губернаторларның Кремль рейтингизинде эки турушта 28.11.2017 Тываның Баштыңы губернаторларның Кремль рейтингизинде эки турушта

 «Россияның губернаторларының Кремль рейтингизиниң» ийиги үндүрүлгезиниң тургузукчулары Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол федералдыг төпке хамаарыштыр хамаарылгазы элээн быжыг дээрзин айыткан.

Тываның Баштыңы кыштаглаашкынны чидириг чок ажар болгаш малдың чаш төлүн онча-менди камгалап алыр сорулганы салган 28.11.2017 Тываның Баштыңы кыштаглаашкынны чидириг чок ажар болгаш малдың чаш төлүн онча-менди камгалап алыр сорулганы салган

 «Малдың шупту чүзүнүнүң баш санын көвүдедип алгаш, кыштаглаашкынче кирдивис. Эрткен чылга деңнээрге, сиген-ширбиил бир бүдүн чартык катап хөй белеткеттинген. Ол дээрге кыштаглаашкынны хүр болгаш малдың чаш төлүн чидириг чок, онча-менди камгалап алырынга магадылал-дыр» - деп, Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол демдеглээн.

Тываның Баштыңы чедиишкинниг херээженнерни регион төлевилелдеринче хаара тудар 27.11.2017 Тываның Баштыңы чедиишкинниг херээженнерни регион төлевилелдеринче хаара тудар

 Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол уруг азырап олургаш, чүгле ие эвес, а чедиишкинче шимчедип орукту тып алган иелер дугайында социал четкиде бодунуң арынында бижээн.

ываның Баштыңы: Тывалар өскүс уругларны кажанда-даа кагбас чораан 27.11.2017 ываның Баштыңы: Тывалар өскүс уругларны кажанда-даа кагбас чораан

 Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол Иелер хүнүнүң бүдүүзүнде ажы-төл азырап алган өг-бүлелер-биле ужурашкан.

Тываның Баштыңы 2018 чылда регион төлевилелдерин деткиир айтырыгларны Күрүне Думазының удуртукчулары-биле чугаалашкан 24.11.2017 Тываның Баштыңы 2018 чылда регион төлевилелдерин деткиир айтырыгларны Күрүне Думазының удуртукчулары-биле чугаалашкан

Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол РФ-тиң Федералдыг Хуралының Күрүне Думазынга элээн каш ажылчын ужуражылгаларга киржип, 2018 чылда республикага немелде саң-хөө-биле дузалаарының хемчеглерин дугурушкан.

Тывада полицияның тулган дээн бүрүн эргелиг төлээзи, Ак-Довурактан Сылдыс Донгакка аътты берген 23.11.2017 Тывада полицияның тулган дээн бүрүн эргелиг төлээзи, Ак-Довурактан Сылдыс Донгакка аътты берген

 Республика Баштыңы Шолбан Кара-оолдуң саналы-биле эрттирген «Тулган участок шагдаазы» мөөрейниң түңнелдерин үндүрген. Мөөрейниң тиилекчизи,Тываның тулган дээн участок шагдаазы болган, Ак-Довурактан Сылдыс Донгакты республиканың VII адалар шуулганынга адап демдеглээн. Полицияның капитаны кол шаңнал – чорукка ажыглаар аътты алган.

Тываның Баштыңы тыва бизнести сонуургадыры-биле Биче болгаш ортумак сайгарлыкчы чорук корпорациязының удуртулгазы-биле ужурашкан 23.11.2017 Тываның Баштыңы тыва бизнести сонуургадыры-биле Биче болгаш ортумак сайгарлыкчы чорук корпорациязының удуртулгазы-биле ужурашкан

 Москвага хайымныг ажыл графиктиг сургакчылаашкынының үезинде, Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол Биче болгаш ортумак сайгарлыкчы чорукту хөгжүдер талазы-биле федералдыг корпорацияның (БОС корпорация) чиңгине директору Александр Браверман-биле ноябрь 22-де ужурашкан.

Тываның үш улуг объектизи туризмни хөгжүдер федералдыг программаже кирер кордакчылар санында 23.11.2017 Тываның үш улуг объектизи туризмни хөгжүдер федералдыг программаже кирер кордакчылар санында

 Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол туризм талазы-биле республиканың планын бүгү-российжи дүүштүрүлге чөвүлелиниң хуралында таныштырган. «Сөөлгү чылдарда Тывада туризмни хөгжүдүп шыдаанывысты база хуу капиталды ынаар хаара тутканывысты бадыткаан бис. Ам адырны элээн деткиир дээн ажыл-херектерже дап бээр херек!» - деп, Тываның Баштыңы демдеглээн.

Тываның Баштыңы ажыл-албан аайы-биле Москва хоорайда сургакчылаашкында 22.11.2017 Тываның Баштыңы ажыл-албан аайы-биле Москва хоорайда сургакчылаашкында

 Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол, ноябрь 21-де, «Россия Федерациязында иштики болгаш үнүүшкүннүг туризмни хөгжүдери» федералдыг тускай сорулгалыг программа талазы-биле каттышкан чөвүлелдиң ХVIII хуралында киржип турар.

«Кадыкшылдың оруу» губернатор төлевилелиниң 10 айларда ажылы 22.11.2017 «Кадыкшылдың оруу» губернатор төлевилелиниң 10 айларда ажылы

 «Кадыкшылдың оруу» төлевилелдиң эмчилер бригадазы бо чылдың он айында республиканың 14 кожууннарынче 21 үнүүшкүннерни кылган.

Тываның ЧЭК бүдүрүлгелериниң ажыл-чорудулгазының кол көргүзүглери эрткен чылдың деңнелинден ашкан 22.11.2017 Тываның ЧЭК бүдүрүлгелериниң ажыл-чорудулгазының кол көргүзүглери эрткен чылдың деңнелинден ашкан

 Тыва Республиканың чылыг-энергетика комплекизиниң бүдүрүлгелериниң 2017 чылдың 10 айында ажыл-чорудалгазының түңнелдерин үндүрген: кол көргүзүглер эрткен чылдың көргүзүглеринден экижээн.

Чазак комиссиязының төлээлери Тывада корум-үрээшкиннеринге удур профилактика ажылдарын өөренип көөр 22.11.2017 Чазак комиссиязының төлээлери Тывада корум-үрээшкиннеринге удур профилактика ажылдарын өөренип көөр

 Корум-чурум үрээшкиннеринге удур профилактика талазы-биле Чазак комиссиязының чанында ведомстволар аразының ажылчын бөлүүнүң төлээлери Тывада келген.

Чаа-Суурнуң чурттакчылары Тываның Баштыңындан «Кыштаг» төлевилелдиң киржикчилеринге хар-назы кызыгаарын ап кааптарын дилээн 21.11.2017 Чаа-Суурнуң чурттакчылары Тываның Баштыңындан «Кыштаг» төлевилелдиң киржикчилеринге хар-назы кызыгаарын ап кааптарын дилээн

Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол Өвүр кожууннуң кызыгаар черде Чаа-Суур суурда чаа Культура бажыңының байырлыг ажыдыышкынынга киришкен. «Чаңгыс демниг Россия» партияның эгелээни «100 модельдиг культура бажыңнары» федералдыг тускай сорулгалыг программа чорудуу-биле Тывада тудуп турар 10 Культура бажыңнарының бирээзи бо суурда.

Тывада адалар шимчээшкининиң ажыл-чорудулгазының түңнелдерин «Мээң ачамның алдар-ады» республика шуулганынга түңнээн 21.11.2017 Тывада адалар шимчээшкининиң ажыл-чорудулгазының түңнелдерин «Мээң ачамның алдар-ады» республика шуулганынга түңнээн

 Адаларның VII республика шуулганы шылгараңгай спортчуларны, оларның адаларын болгаш тренерлерин алдаржыдары-биле эгелээн.

Тываның найысылалында стратегтиг объект – Коммунал көвүрүгде тудуг ажылдары эгелээн 20.11.2017 Тываның найысылалында стратегтиг объект – Коммунал көвүрүгде тудуг ажылдары эгелээн

Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол Кызылда коммунал тудугну эде кылырынга стартты берген соонда, орук-транспорт комплекизиниң сайыды Олег Бады тудуг-эптээшкин ажылдарын эгелээринге шупту беленин дыңнаткан. "Восток" тудуг организациязының чиңгине директору Сергей Уюсов ук езулалга киришкен.

Тываның Баштыңы алдын чемпионнар-биле ужурашкан 20.11.2017 Тываның Баштыңы алдын чемпионнар-биле ужурашкан

 Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол ноябрьда улуг маргылдааларга тиилээн тыва спортчулар-биле ужурашкан. Сергек Ооржак, Антон Салчак база Кежик Монгуш Венгрияның төвү Будапешт хоорайга эрткен кикбоксингиге делегей чемпионадынга алдын медальдарны чаалап алган. А Саян Хертек Сочиге эрткен делегей чемпионадынга чемпионнаан болза, дзюдо мөгези Саян Ондар Черногорияга Европаның бирги чери дээш маргылдаага тиилээн.

Тываның Баштыңы дарга эрге-дужаалдыг кижилерниң күш-ажыл чурумун IT-технологияларның дузазы-биле быжыглаарын саналдаан 18.11.2017 Тываның Баштыңы дарга эрге-дужаалдыг кижилерниң күш-ажыл чурумун IT-технологияларның дузазы-биле быжыглаарын саналдаан
Күрүне албанында башкарыкчыларның ажылчын хүнү кайы хире дээштиг чоруп турарын контрольдаар, ол ышкаш ажылчын кабинеттеринден үнмейн-даа, чазактың хуралдарының киржикчизи болуп, кожууннар аразының кады ажылдажылгазының айтырыгларын сайгарып, чугаалажып болур тускай видеохарылзаа системазы-биле республика болгаш кожууннар деңнелдиг удуртукчуларның кабинеттерин дериир.

Республикада тыва уксаалыг аъттар санаашкыны чоруп турар 17.11.2017 Республикада тыва уксаалыг аъттар санаашкыны чоруп турар

 Тываның көдээ ажыл-агый яамызы биле республиканың кожуун чагыргалары тыва уксаалыг аъттарның чизезин кады чорудуп турар. Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оолдуң даалгазы-биле, ведомство тыва чылгы ажыл-агыйын камгалап арттырар болгаш сайзырадыр адырда күрүне политиказын боттандырар сорулгалыг «Тыва аът» мурнады боттандырар төлевилелди ажылдадып эгелээн.

Өөредилге болгаш эртем сайыды Татьяна Санчаа Успенка суурда эвээш комплектилиг школага чораан 17.11.2017 Өөредилге болгаш эртем сайыды Татьяна Санчаа Успенка суурда эвээш комплектилиг школага чораан

 Уруглар саны эвээш чурттакчылыг черлерде биче комплектилиг школалар бар. Ындыг көдээ школаларда чаңгыс класста-ла бирден он өөреникчи өөренип турар.

Тыва орус дыл шылгалдазын аас-биле дужаарын шенээр 16.11.2017 Тыва орус дыл шылгалдазын аас-биле дужаарын шенээр
 РФ-тиң Өөредилге яамызының орус дыл шылгалдазын аас-биле дужаар дээн шенелдезинге Тыва база киржир.

Тываның төлээлери Россияның Тудуг яамызының өөредиглиг семинарынга киришкен 16.11.2017 Тываның төлээлери Россияның Тудуг яамызының өөредиглиг семинарынга киришкен

 Республиканың тудуг болгаш чуртталга-коммунал ажыл-агый сайыдының оралакчызы Тамара Авыда, архитектура, территориалдыг планнаашкын болгаш хоорай тудуунга контроль килдизиниң консультантызы Айлана Очур база Тываның Чазак Аппарадының информастыг политика департаментизиниң начальниги Али Кужугет Россияның Тудуг яамызының семинарынга киришкен.

Тываның Баштыңының грантызын алгаш, Татьяна Брюханова башкы Хайыракан суурда чедип келген 16.11.2017 Тываның Баштыңының грантызын алгаш, Татьяна Брюханова башкы Хайыракан суурда чедип келген

 Татьяна Брюханова бо чайын республикага бир дугаар кээп, Дус-Хөлге дыштанып чорааш, Тываның агаар-бойдузунга ынакшып каан. Тыва Республиканың Өөредилге болгаш эртем яамызының сайтызындан ТР-ниң Баштыңы Шолбан Кара-оолдуң грантызының дугайында билип алгаш, аңаа киржир деп шиитпирлээн.

Тываның Кадык камгалал яамызының удуртулгазы Улуг-Хемде кожууннар аразының медицина төвүнге четкен 15.11.2017 Тываның Кадык камгалал яамызының удуртулгазы Улуг-Хемде кожууннар аразының медицина төвүнге четкен

 Республиканың кадык камгалал сайыды Орлан Донгак биле оралакчызы Дмитрий Карымов Улуг-Хемде кожууннар аразының медицина төвүнге чедип, төптүң чаа удуртулгазынга боттуг дузаны катканнар.

Федералдыг каайлы албанынданТыва ыяшты үндүр садар декларацияга чөпшээрелди алган 15.11.2017 Федералдыг каайлы албанынданТыва ыяшты үндүр садар декларацияга чөпшээрелди алган

 Республика Баштыңы Шолбан Кара-оолдуң Тыва каайлы черинге дашкаар үндүр садар ыяшка декларацияны хүлээп алыр эргени бээр дугайында дилээн Федералдыг каайлы албаны хандырган соонда, Тываның ыяш болбаазырадыр бүдүрүлгелеринге тудуг материалдарын үндүр садары чогумчалыг апарган.

Тываның школалары Россияның регионнары-биле «найыралдың көвүрүүн» калбарткан 15.11.2017 Тываның школалары Россияның регионнары-биле «найыралдың көвүрүүн» калбарткан

 Орус дылды сайзырадыр губернатор төлевилелиниң чорудуу-биле Тываның Өөредилге болгаш эртем яамызының эгелээни «Найыралдың көвүрүү» регионнар аразының интернет-төлевилели ам амыдыралда шуут боттанып эгелээн. Ооң мурнунда төлевилелдиң киржикчилери чүгле скайп таварыштыр харылзажып турган болза, ам бот-боттары ужуражып чугаалажыр аргалыг.

ИШКИН ОГЛУ: Тываның Баштыңының чедиишкинниг төлевилелдеринге «Аныяк өг-бүлеге кыштаг» база «Социал хөмүр» хамааржыр 15.11.2017 ИШКИН ОГЛУ: Тываның Баштыңының чедиишкинниг төлевилелдеринге «Аныяк өг-бүлеге кыштаг» база «Социал хөмүр» хамааржыр

 Тывада ат-сураглыг ыраажы Айдың Монгуш – Ишкин оглу:  
 - Тыва Республиканың Баштыңының ажылы чонга көскү, бо чылдарда регион херии базымнарын кылган. «Аныяк өг-бүлеге кыштаг» база «Социал хөмүр» губернатор төлевилелдерин элээн чедиишкиннерлиг деп санаар мен.

Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол Бии-Хем кожууннуң чурттакчылары-биле ужурашкан 14.11.2017 Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол Бии-Хем кожууннуң чурттакчылары-биле ужурашкан

 Эрткен дыштаныр хонуктарда Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол Бии-Хем кожуунга четкен. Кожууннуң кышка белеткели, тус черниң активи-биле чугаа, сыын ажыл-агыйынче угланган чаа орук участогун ажыглалга киирери – ажыл-агыйжы чоруктуң планы. Ол чорааш, Туранның Культура бажыңынга чон-биле ужурашкан.

Аркадий Ротенберг, ДДФ президентизи: Тыва спортчу башкарыкчы күштүг командалыг регион апарган 14.11.2017 Аркадий Ротенберг, ДДФ президентизи: Тыва спортчу башкарыкчы күштүг командалыг регион апарган

 23 харга чедир юниорлар аразынга дзюдога Европаның бирги чери дээш маргылдаага Тываның төлээзи Саян Ондарның бедик чедиишкини – алдын медальды чаалап алганы дээш Дзюдога делегей фондузунуң президентизи Аркадий Ротенберг, Россияның Дзюдо федерациязының президентизи Василий Анисимов олар Тыва Республиканың Баштыңының адынче байыр чедиришкинниг бижикти чоруткан.

Тываның Баштыңы республика чазааның чаа сайыттарын томуйлаан 13.11.2017 Тываның Баштыңы республика чазааның чаа сайыттарын томуйлаан

 Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол ТР-ниң Чазааның яамылар звенозунда чаа кадрларны томуйлаанын чарлаан.

Тывада «Туран» сыын ажыл-агыйында турисчи баазаже орукту ажыглалче киирген 13.11.2017 Тывада «Туран» сыын ажыл-агыйында турисчи баазаже орукту ажыглалче киирген

Тываның Бии-Хем кожуунунда 18,5 км узун хемчээлдиг чаа орукту ажыглалда киирген. Кызылдың транспорт техникумунуң студентилери, "Восток" тудуг организациязының, Тываның автоорук эргелелиниң, ТР-ниң Орук-транспорт комплекс яамызының база «Туран» сыын ажыл-агыйының ажылдакчылары байырлыг ажыдыышкынга киришкен.

Улустуң башкызы Петр Морозов: Тывада губернатор төлевилелдери бар, хөгжүлде-сайзырал бурунгаар базымнарлыг 05.10.2017 Улустуң башкызы Петр Морозов: Тывада губернатор төлевилелдери бар, хөгжүлде-сайзырал бурунгаар базымнарлыг

 Петр Морозов, Тываның Улустуң башкызы:
 - Өөредилге дугайында бир дугаарында чугаалаксап тур мен. Бистиң башкыларывыска, кижизидикчи башкыларга, немелде өөредилгениң педагогтарынга, Тываның күрүне университединиң башкыларынга, тускай профессионал өөредилге башкыларынга бөгүн улуг байырлал.

Чөптүг российжи Василий Оюн: Тываның Баштыңының Моол биле Кыдаттың төлээлери-биле ужуражылгазын чүүлдүгзүндүм 05.10.2017 Чөптүг российжи Василий Оюн: Тываның Баштыңының Моол биле Кыдаттың төлээлери-биле ужуражылгазын чүүлдүгзүндүм

 Василий Оюн, ТР-ниң Дээди Хуралының (парламент) депутады, "Чөптүг Россия" партия:  
 - Чөөн чүктүң экономиктиг шуулганында Тываның Баштыңы Ш.В. Кара-оолдуң Моолдуң Президентизи-биле ужуражылгазы биске дыка ажыктыг.

Депутат Алдын-Кыс Конгар: Тываның Баштыңы – шудургу ажылдыг шыырак политик 05.10.2017 Депутат Алдын-Кыс Конгар: Тываның Баштыңы – шудургу ажылдыг шыырак политик

Aлдын-кыс Конгар, ТР-ниң Дээди Хуралының энергетика, тудуг, транспорт болгаш чуртталга-коммунал ажыл-агый талазы-биле комитет даргазы:  
 - Россия Федерациязының Президентизиниң киришкени Чөөн чүк шуулганынга Шолбан Валерьевичиниң ажыл-албаны, стратегтиг планнары бедик деңнелдиг ужуражылгаларда үнелелди ап, хүлээп алдынган.

Депутат Иван Чучев: Тывада эргижирээн оран-савадан өскээр көжүрерде бергедээшкиннер бар-даа болза, бажыңнарны дужаап турары – улуг кадар 05.10.2017 Депутат Иван Чучев: Тывада эргижирээн оран-савадан өскээр көжүрерде бергедээшкиннер бар-даа болза, бажыңнарны дужаап турары – улуг кадар

 Иван Чучев, ТР-ниң Дээди Хуралының (парламент) депутады, "Чаңгыс демниг Россия" партия:
 - Эргижирээн бажыңнардан өскээр көжүрери. Шолбан Валерьевич хөйнү кылган дээр мен. 20-30 хуузун көжүрүп алган бис. Чыл төнчүзүнге чедир ол 60 хуу чеде бээр.

Тывада Садыглажылга киржикчилериниң школазын ажыткан 04.10.2017 Тывада Садыглажылга киржикчилериниң школазын ажыткан
ТР-ниң Чазааның төлевилел удуртулгазын боттандырары-биле садыглажылга киржикчилеринге школаны организастаан.

Тываның ыраккы чурттакчылыг черлери «Тыва» КТРК-ның дамчыдылгаларын көрүп эгелээн 04.10.2017 Тываның ыраккы чурттакчылыг черлери «Тыва» КТРК-ның дамчыдылгаларын көрүп эгелээн

 2017 чылдың октябрь 3-те телерадиодамчыдылганың бирги мультиплекс сан-чурагайлыг составынче регион дамчыдылгазының үезин киирериниң байырлыг хемчээ Тывага болуп эрткен.

Тываның Чазааның үш төлевилел офизи «Төлевилел Олимпизи» федералдыг конкурстуң финалынче кирген 04.10.2017 Тываның Чазааның үш төлевилел офизи «Төлевилел Олимпизи» федералдыг конкурстуң финалынче кирген

Россияның Чазааның чанында Аналитика төвү төлевилел ажыл-чорудулгазын мергежилдиг башкарарынга «Төлевилел Олимпизи» конкурсту дөрт дугаар чыл эрттирип турар.

Тываның бурунгаарлаашкынныг хөгжүлдезин 2017 чылдың сес айларының түңнелдери херечилээн 03.10.2017 Тываның бурунгаарлаашкынныг хөгжүлдезин 2017 чылдың сес айларының түңнелдери херечилээн

 Үлетпүр бүдүрүлгезиниң өзүлдези бедик деңнелин хевээр арттырган. Эрткен чылдың бо үезинге деңнээрге, январь-август айларда үлетпүр бүдүрүлгезиниң индекизи 113,4 хуу болганын статистика көргүскен.

Тывада 5 болгаш оон хөй ажы-төлдүг өг-бүлелерге социал хөмүр чедирилгези уламчылавышаан 03.10.2017 Тывада 5 болгаш оон хөй ажы-төлдүг өг-бүлелерге социал хөмүр чедирилгези уламчылавышаан

 Бо хонуктарда Чөөн-Хемчик кожуунда хөй ажы-төлдүг өг-бүлелерге социал хөмүрнү дүжүрүп берип турар. 2017 чылда кожуундан 77 өг-бүле губернатор төлевилелинде киржип турар. Социал төлевилел негелдези-биле өг-бүлелер бештен хөй ажы-төлдүг болур ужурлуг.

Тываның Сүт-Хөл кожууннуң Ак-Даш суурда чоннуң үрде манааны культура бажыңын тудуп турар 03.10.2017 Тываның Сүт-Хөл кожууннуң Ак-Даш суурда чоннуң үрде манааны культура бажыңын тудуп турар
Сүт-Хөл кожууннуң Ак-Даш суурнуң чурттакчылары удавас онзагай болуушкунну демдеглээр – 80 олуттуг чаа культура бажыңын ажыдар.

Дагестан: Тывадан кысты бодунуң амы-тыны-биле камгалаан Рашид Салахбековтуң ада-иезинге Тыва Республика Орденин тыпсып берген 02.10.2017 Дагестан: Тывадан кысты бодунуң амы-тыны-биле камгалаан Рашид Салахбековтуң ада-иезинге Тыва Республика Орденин тыпсып берген

 Дагестанның Баштыңы Рамазан Абдулатипов биле Тыва Республикадан делегация Хасавюрт районнуң Карланюрт суурда Рашид Салахбековтуң ада-иезинге аалдап четкен.

Тываның Баштыңы: ырак черлерде малчын турлаглар – бистиң даяныр черлеривис-тир 29.09.2017 Тываның Баштыңы: ырак черлерде малчын турлаглар – бистиң даяныр черлеривис-тир

 Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол бодунуң блогунда «Аныяк өг-бүлеге – кыштаг» губернатор төлевилели-биле чедери берге черде туттунган малчын турлаг дугайында бижээн:

Күрүне Думазының «чазак шагында» Тываның Баштыңы Ш. Кара-оолдуң школаларже эр башкыларны хаара туткан үлегерин чугаалашкан 29.09.2017 Күрүне Думазының «чазак шагында» Тываның Баштыңы Ш. Кара-оолдуң школаларже эр башкыларны хаара туткан үлегерин чугаалашкан

 Өөредилге болгаш эртем сайыды Ольга Васильева эр башкыларны российжи школаларже хаара тударын кыйгырган. Күрүне Думазының «чазак шагында» ол айтырыгны сайгарган.

Тывада тус чер бот-башкарылга органнарының чугула айтырыгларының талазы-биле өөредилге семинары эрткен 29.09.2017 Тывада тус чер бот-башкарылга органнарының чугула айтырыгларының талазы-биле өөредилге семинары эрткен

 Тываның муниципалдыг тургузуглар чөвүлели Тываның Чазаа-биле кады «Муниципалдыг удуртукчунуң школазы» мурнады боттандырар төлевилелди күүседип, республиканың муниципалдыг тургузугларының баштыңнарынга өөредилге семинарын организастап эрттирген.

Тываның Чазааның бойдус камгалаар адырының амгы ажылын парлалга-конференциязында чугаалашкан 28.09.2017 Тываның Чазааның бойдус камгалаар адырының амгы ажылын парлалга-конференциязында чугаалашкан

 Тываның Чазааның даргазының оралакчызы Байбек Монгуштуң, бойдус курлавырлары болгаш экология сайыдының оралакчызы Елена Кудымова база Күрүнениң арга-арыг комитедеиниң удуртукчузу Альберт Бараанның киржилгези-биле эрткен парлалга-конференциязында экологияны болгаш долгандыр бойдус хүрээлелин камгалаарының айтырыгларын чугаалашкан.

Тывада чурттакчы чоннуң чээлилерге төлеттинмээн өрезин эвээжедири-биле шалыпчы айны чарлаан 28.09.2017 Тывада чурттакчы чоннуң чээлилерге төлеттинмээн өрезин эвээжедири-биле шалыпчы айны чарлаан

 Республикада чурттакчы чоннуң чээлилерге узаткан өрезин эвээжедириниң шалыпчы айы октябрьның 2-ден эгелээр. Тыва Республиканың Чазааның айтыышкыны-биле ук айны эрттирериниң хуусаазын база хемчеглер планын доктааткан.

Шолбан Кара-оол: Тывада туризмни көдүреринге дузалаар бис, а туризм хөгжүлдеге идигни бээр 28.09.2017 Шолбан Кара-оол: Тывада туризмни көдүреринге дузалаар бис, а туризм хөгжүлдеге идигни бээр

 Сентябрь 27-де Туризмниң бүгү-делегей хүнүн демдеглээн. Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол регионунда ук адырның сайзыралынга кыска түңнелди үндүрүп, ону бодунуң блогунда бижээн:

Политолог Дмитрий Орлов: даштыкы-биле харылзаа шөлүнге губернаторлар бүрүн эргелерни алыры ховар 27.09.2017 Политолог Дмитрий Орлов: даштыкы-биле харылзаа шөлүнге губернаторлар бүрүн эргелерни алыры ховар

 Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оолга 2017 чылдың сентябрь ай делегей экономиказының харылзаазында элээн дүжүткүр болган.

«Хоорай хүрээлели» партийжи төлевилел-биле Тываның найысылалында бажыңнар чанының сес девискээрин чаагайжыдар 27.09.2017 «Хоорай хүрээлели» партийжи төлевилел-биле Тываның найысылалында бажыңнар чанының сес девискээрин чаагайжыдар

 «Хоорай хүрээлели» партийжи төлевилелдиң күүселдези-биле Кызыл хоорайда бажың чанының сес девискээрин, алды хөй-ниити шөлдерин база хоорайның бир парыгын чаагайжыдар. Ажылдың хемчээли улуг-даа болза, ажылдар кончуг шалыпкын чоруп турар.

Тывада информацияның айыыл чок чоруунуң айтырыгларын эртем-практиктиг конференцияда сайгарган 27.09.2017 Тывада информацияның айыыл чок чоруунуң айтырыгларын эртем-практиктиг конференцияда сайгарган

 Тыва Республиканың Чазааның бажыңынга, "Күрүне болгаш муниципалдыг информация системаларынга айыыл чок чорукту хандырары. Ниитилелге кыжаныгның чаа хевирлери" деп эртем-практиктиг конференция болуп эрткен.

Сентябрь 26-да Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол РФ-тиң регион хөгжүлдезиниң талазы-биле чазак комиссиязының хуралынга киржир 26.09.2017 Сентябрь 26-да Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол РФ-тиң регион хөгжүлдезиниң талазы-биле чазак комиссиязының хуралынга киржир

 Россияның Президентизи Владимир Путин, Ульяновскыга болган Күрүне чөвүлелиниң хуралында, регионнарның бюджет чээлилерин эде көөр программаны 2018 чылдан эгелээрин чарлаанын сагындыраал.

Тываның Баштыңы бүгү республикада объектилерже чылыгны бээрин негээн 26.09.2017 Тываның Баштыңы бүгү республикада объектилерже чылыгны бээрин негээн

Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол республикада эрте сооп келгени-биле холбаштыр, төп одалга хандырылгалыг чурттакчылыг суурларже чылыгны кожарын айыткан.

Александр Куулар: Москвада тыва студентилер Тываның Баштыңындан харыыларны дорт алган 26.09.2017 Александр Куулар: Москвада тыва студентилер Тываның Баштыңындан харыыларны дорт алган

Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол чурттуң найысылалының дээди өөредилге черлеринде өөренип кирген бирги курсчулары-биле Москваның Националдар бажыңынга сентябрь 21-де ужурашкан.

Тывада «Енисей хүнү» экологтуг байырлал эгелээн 25.09.2017 Тывада «Енисей хүнү» экологтуг байырлал эгелээн

2012 чылда республиканың Баштыңы Шолбан Кара-оолдуң доктаатканы экологтуг байырлал – Енисей хүнүнге тураскааткан акция Тывада сентябрь 22-де эгелээн.

Тываның Баштыңы губернатор-блогерлер рейтингизинде баштайгы 10-нуң санында 25.09.2017 Тываның Баштыңы губернатор-блогерлер рейтингизинде баштайгы 10-нуң санында

 Август айның түңнелдери-биле, российжи регионнарда боттарының блогтарын чорудуп турар баштыңнарның эң бажында 10 кижи санынче Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол кирген.

Неделяның беш хонуунда: Кызыл-Новосибирск угланыышкынныг чаа авиарасписаниени тургускан 25.09.2017 Неделяның беш хонуунда: Кызыл-Новосибирск угланыышкынныг чаа авиарасписаниени тургускан

 Чаа авиарасписание ажылдап эгелээн. Эң-не хереглелдиг угланыышкыннарның бирээзи - Новосибирскиже рейстерниң санын каш катап көвүдеткенинге Тываның чону дыка өөрээн.

Калининград область биле Тыва Республиканы «Найыралдың көвүрүглери» харылзаштырган 25.09.2017 Калининград область биле Тыва Республиканы «Найыралдың көвүрүглери» харылзаштырган

«Найыралдың көвүрүглери» Калининград область биле Тыва Республиканы харылзаштырган.

Дмитрий Орлов: "Тыва Республикага аварийлиг чуртталга бажыңнарындан өскээр көжүрер программаның негелдезин өскертири чугула» 22.09.2017 Дмитрий Орлов: "Тыва Республикага аварийлиг чуртталга бажыңнарындан өскээр көжүрер программаның негелдезин өскертири чугула»
Россияда 2013 чылда эгелээн аварийлиг чуртталга бажыңнарындан өскээр көжүрер программа 2017 чылда доостур.

Турисчи Тыва: президент биле бөдүүн чоннуң шилилгези 22.09.2017 Турисчи Тыва: президент биле бөдүүн чоннуң шилилгези

 Роман Добровольский, сайгарлыкчы:
  - Тываже даштыкы күрүнелерниң бирги удуртукчулары, улуг бизнесменнер, хөй эвес шалыңныг бөдүүн кижилер кайгамчык черлерни көөр дээш кээп турар.

Күш-ажыл яамызы – Тывада амыдыраарының кудуку хемчээлинден эвээш орулгалыг чурттакчы чоннуң саны эвээжээн 21.09.2017 Күш-ажыл яамызы – Тывада амыдыраарының кудуку хемчээлинден эвээш орулгалыг чурттакчы чоннуң саны эвээжээн

 Тываның Күш-ажыл яамызының төлевилел офизиниң ажылдакчылары республикада чединмес чурттакчы чоннуң саны бо чылдың бирги чартыында эвээжээнин демдеглээн. Ону албан езузунуң статистика медээлери бадыткаан.

Тывага сентябрь 24-те «Нацияның чарыжы-2017» болуп эртер 21.09.2017 Тывага сентябрь 24-те «Нацияның чарыжы-2017» болуп эртер

 2004 чылдан бээр доктаамал эртип турар Бүгү-Россияда чадаг чарыш хүнүнге тураскааткан «Нацияның чарыжы» акцияга Тыва база киржир.

Тываның Күш-ажыл яамызынга парлалга-конференциязында социал угланыышкынныг губернатор төлевилелдериниң күүселдезин чугаалашкан 21.09.2017 Тываның Күш-ажыл яамызынга парлалга-конференциязында социал угланыышкынныг губернатор төлевилелдериниң күүселдезин чугаалашкан

 ТР-ниң Күш-ажыл болгаш социал политика яамызынга парлалга-конференциязында республиканың массалыг информация чепсектериниң журналистеринге Тывада социал губернатор төлевилелдериниң күүселдезин база социал хандырылганың чаңгыс аай күрүнениң информастыг системазын киирип турарын таныштырган.

Тываның бюджет акша-хөреңгизи-биле хөй ажы-төлдүг 700 ажыг өг-бүлеге кыжын одаар хөмүр болгаш ыяшты дүжүрер 20.09.2017 Тываның бюджет акша-хөреңгизи-биле хөй ажы-төлдүг 700 ажыг өг-бүлеге кыжын одаар хөмүр болгаш ыяшты дүжүрер

 Республика Баштыңы Шолбан Кара-оолдуң саналдааны «Социал хөмүр» төлевилелди Тываның Чазаа боттандырып, регион бюджединиң акша-хөреңгизи-биле хөй ажы-төлдүг өг-бүлелерге кыжын одаар чүүлдү курлавырлап берип турар.

Тываның Баштыңының кады ажылдажылга айтырыгларының талазы-биле российжи-кыдат-моол ажылчын бөлүктү тургузар дугайында саналын КУР-нуң хөгжүлде болгаш реформа күркомитеди деткээн 20.09.2017 Тываның Баштыңының кады ажылдажылга айтырыгларының талазы-биле российжи-кыдат-моол ажылчын бөлүктү тургузар дугайында саналын КУР-нуң хөгжүлде болгаш реформа күркомитеди деткээн

 Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол Кыдатка ажыл-албан аайы-биле чорааш, Пекинге КУР-нуң хөгжүлде болгаш реформа талазы-биле күрүне комитединиң барыын регионну хөгжүдүп-сайзырадыр департаментиниң директорунуң оралакчызы Сяо Вэймин-биле ужурашкан.

Тывада улуг спортчу-культура төвүнүң тудуун уламчылаар 19.09.2017 Тывада улуг спортчу-культура төвүнүң тудуун уламчылаар

 Тываның Каа-Хем суурда улуг спортчу-культура төвүнүң тудуун 2017 чылда катап эгелээр. Республиканың эрге-чагыргазы федералдыг бюджеттен кол социал объектиниң тудуун доозар ажылдарга херек кады акшаландырыышкынның хемчээлин камгалап алган.

Тывада мал чеми белеткээр кампания сентябрь төнчүзүнде доостур 19.09.2017 Тывада мал чеми белеткээр кампания сентябрь төнчүзүнде доостур

 Тыва Республиканың Көдээ ажыл-агый болгаш аъш-чем яамызының берген медээзи-биле алырга, Тывада мал чеми белеткээр план 92 хуу күүсеттинген, азы 207,5 муң тонна сигенни белеткээн.

Тываның Баштыңы Росчеткилерниң регион политиказында шупту керээлерни күүседири чугула деп демдеглээн 18.09.2017 Тываның Баштыңы Росчеткилерниң регион политиказында шупту керээлерни күүседири чугула деп демдеглээн

 Тываның найысылалында «Вавилинская» чаа подстанцияны ажылдадырынга белеткеп турар. «Тываэнерго» ААН-ның чиңгине директорунуң бирги оралакчызы – башкарыкчы директор Карим Сагаан-оол Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оолга ооң дугайында илеткээн.

Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол инфраструктура хөгжүлдезиниң айтырыгларын сайгарып чугаалажыры-биле КУР-да чеде берген 18.09.2017 Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол инфраструктура хөгжүлдезиниң айтырыгларын сайгарып чугаалажыры-биле КУР-да чеде берген

Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол Кыдат Улус Республикада ажыл-албан аайы-биле сентябрь 18-те чеде берген. Пекинге КУР-нуң Даштыкы херектер аямызы база Хөгжүлде болгаш реформа талазы-биле күрүне комитединге ужуражылгаларга киржир. Оон аңгыда Тываның Баштыңы Россияның элчин черинге ужуражылганы база ажыл-ишчи партнерлар-биле чугааны кылыр.

Тываның Баштыңы: Чаартынган Тываны кады тургусчур бис 16.09.2017 Тываның Баштыңы: Чаартынган Тываны кады тургусчур бис

 Сентябрь 15-те Барыын-Хемчик кожууннуң Ак сумузунга көдээ культура бажыңын байырлыг байдалда ажыткан. Республика Чазааның төлевилел офизиниң «10 культура одаглары» деп программазы-биле туттунган бирги культура бажыңы кылдыр ол санадыр.

Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол барыын Тываның чурттакчыларынга Алтай болгаш Новосибирск облазынче эң кыска транспорт оруун дилеп, тып турар 14.09.2017 Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол барыын Тываның чурттакчыларынга Алтай болгаш Новосибирск облазынче эң кыска транспорт оруун дилеп, тып турар

Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол база республиканың массалыг информация чепсектериниң удуртукчулары киришкен Кол редакторлар клувунуң хуралында ооң дугайында билдинген.

Шолбан Кара-оол: Тыва таварыштыр демир-орукту тудары күрүнелер аразында деңнелдиг айтырыг апарган 13.09.2017 Шолбан Кара-оол: Тыва таварыштыр демир-орукту тудары күрүнелер аразында деңнелдиг айтырыг апарган

 Кол редакторлар клувунуң чаңчылчаан хуралында Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол республиканың массалыг информация чепсектериниң төлээлери-биле ужурашкан. Республика баштыңының киржип чорааны Чөөн чүктүң экономиктиг шулганының түңнелдери - чугааның кол темазы болган.

Россияның Социал палатазы-биле Тываның Күш-ажыл болгаш социал политика яамызы керээге атты салган 13.09.2017 Россияның Социал палатазы-биле Тываның Күш-ажыл болгаш социал политика яамызы керээге атты салган

 Кызылга «Россияның Социал палатазы» социал угланыышкынныг организацияларның кады ажылдажылга болгаш хөгжүлде эвилели-биле Тыва Республиканың Күш-ажыл болгаш социал политика яамызы ийи таланың аразында дугуржулгага атты салган.

Тыва 22 школа автобузун база 10 дүрген дуза машиназын алыр 12.09.2017 Тыва 22 школа автобузун база 10 дүрген дуза машиназын алыр

 Россияның Чазааның даргазы Дмитрий Медведев регионнарга школа автобустарын база дүрген дуза машиналарын бээр дугайында Россия Федерациязының Чазааның айтыышкынынга атты салган.

Тываның Баштыңының Кубогун моол мөге чаалап алган 11.09.2017 Тываның Баштыңының Кубогун моол мөге чаалап алган

 Эрткен дыштаныр хүннерде эң-не солун спортчу хемчеглерниң бирээзи «Тыва Республиканың Бaштыңының кубогу» дээш тыва хүрешке делегей маргылдаазы болганы чугаажок.

Тывада тус чер төлээлекчилер депутадының соңгулдаларынга «Чаңгыс демниг Россиядан» кандидат тиилээн 11.09.2017 Тывада тус чер төлээлекчилер депутадының соңгулдаларынга «Чаңгыс демниг Россиядан» кандидат тиилээн

 Тыва Республиканың Соңгулда комиссиязының даргазы Олег Фортуна Тыва Республиканың Барыын-Хемчик кожууннуң Эрги-Барлык көдээ сумузунуң Төлээлекчилер хуралының дөрткү чыыжының депутадынче соңгулдаларның түңнелин Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оолга илеткээн.

«Россияның демир-оруктары» төлевилелге киржиринге беленин бадыткаан 08.09.2017 «Россияның демир-оруктары» төлевилелге киржиринге беленин бадыткаан

 ВЛАДИВОСТОК, сентябрь 7. /ТАСС/. Курагино (Красноярск край) - Кызыл (Тыва) демир-оруун келир чылын катап тудуп эгелээр. Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол ол дугайында, Чөөн чүктүң экономиктиг шуулганының үезинде, ТАСС-ка интервью берип тургаш дыңнаткан.

Регионнуң Баштыңы: Моолче электри энергиязын киирери Тывага чырык өртээн чиигедир 08.09.2017 Регионнуң Баштыңы: Моолче электри энергиязын киирери Тывага чырык өртээн чиигедир

 ВЛАДИВОСТОК, 6 сентября. /ТАСС/. Владивистокка Чөөн чүктүң экономиктиг шуулган ажылының үезинде болуп эрткен «Россия-Моол» деп «төгерик столда» регионнуң баштыңы Шолбан Кара-оол Тыва тавартыр Моолче чырык шугумун шөйери – республиканың хереглекчилеринге чырык өртээн чиигедир арганы бээрин чугаалаан.

Тыва 2018 чылда Моолче авиарейстерни ажыдар 08.09.2017 Тыва 2018 чылда Моолче авиарейстерни ажыдар

 ВЛАДИВОСТОК, 7 сентября. /ТАСС/. Тываның найысылалында аэропорт делегей чергелиг эрге-байдалды алган соонда, 2018 чылда Кызыл (Тыва) - Улан-Батор (Моол) рейсти ажыдар планныг. Ооң дугайында республиканың Баштыңы Шолбан Кара-оол Чөөн чүк экономиктиг шуулган үезинде ТАСС-ка интервью берип тургаш, чугаалаан.

ТАСС: Тыва туризмниң улуг сезонун ажыдарынга белеткенип турар 07.09.2017 ТАСС: Тыва туризмниң улуг сезонун ажыдарынга белеткенип турар

 2027 чылга чедир республикага аян-чорук кылып чедер туристерниң саны 30 ажыг катап көвүдээрин эксперттер санаан.

Тыва Республика Стратегтиг эгелээшкиннер агентилели-биле чөпшээрежилгени чарган 07.09.2017 Тыва Республика Стратегтиг эгелээшкиннер агентилели-биле чөпшээрежилгени чарган

 Сентябрь 6-да, Чөөн чүктүң экономиктиг шуулган үезинде, Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол Стратегтиг эгелээшкиннер агентилелиниң чиңгине директору Светлана Чупшева-биле кады ажылдажылга дугайында чөпшээрежилгеге атты салган.

«Хевел» компания бөлүү Тывага 1600 киловатт күчүлүг хүн электростанциязын тудар 06.09.2017 «Хевел» компания бөлүү Тывага 1600 киловатт күчүлүг хүн электростанциязын тудар

 Ооң дугайында дугуржулганы Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол биле «Хевел» компания бөлүүнүң чиңгине директору Игорь Шахрай чарган.
 Владивостокта эртип турар Чөөн чүк экономиктиг шуулган үезинде ийи тала хүн энергиязының автономнуг гибридтиг чырык станциязын тудуп, Тыва Республиканың чедери берге чурттакчылыг пунктуларында чырык хандырар адырда кады ажылдажылга дугайында дугуржулгага атты салган.

Тываның Баштыңы Моолдуң Президентизи-биле кады хөгжүлдениң оруктарын сайгарып чугаалашкан 06.09.2017 Тываның Баштыңы Моолдуң Президентизи-биле кады хөгжүлдениң оруктарын сайгарып чугаалашкан

 Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол-биле Моолдуң Президентизи дээрги Халтмаагийн Баттулга Владивостокта Чөөн чүктүң экономиктиг шуулганының шөлчүгежинге албан езузу-биле ужуражып, Россияның региону Тыва Республиканың саналдааны инфраструктура төлевилелдерин шиитпирлээриниң аргаларын, кызыгаар хөгжүлдезиниң айтырыгларын чугаалашкан.

Армейжи төп спортчу клубтуң чаа начальниги Артем Громов Тывага кээп чораан 05.09.2017 Армейжи төп спортчу клубтуң чаа начальниги Артем Громов Тывага кээп чораан

 Артем Громов ажыл-албан аайы-биле республикага келгеш, Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол-биле ужурашкаш, ТАР-ның эки турачыларының ат-алдарынга төөгүлүг сактыышкын хүнүнге тураскааткан митингиге киржип, ТР-ниң Аныяктар херээ болгаш спорт яамызының база "АТСК-Тыва" школаның удуртулгазы-биле ужурашкан.

Тываның бүдүрүлгелери болгаш тараачын-арат ажыл-агыйлары чаа көдээ ажыл-агый техникаларын алган 05.09.2017 Тываның бүдүрүлгелери болгаш тараачын-арат ажыл-агыйлары чаа көдээ ажыл-агый техникаларын алган

 Республиканың Баштыңы Шолбан Кара-оол көдээ ишчилерге чаа тракторларның дүлгүүрлерин тудускан.

РФ-тиң Президентизиниң бүрүн эргелиг төлээзи Сергей Меняйло: Меңээ Тывага эки-дир 05.09.2017 РФ-тиң Президентизиниң бүрүн эргелиг төлээзи Сергей Меняйло: Меңээ Тывага эки-дир

 РФ-тиң Президентизиниң Сибирь федералдыг округда бүрүн эргелиг төлээзи Сергей Меняйло, сентябрь 1-де, Кызылда тудуп турар объектилерге база Тываның күрүне университединге чораан.

Тываның Баштыңы, Ак-Довуракка март айда, чон чыыжынга берген сөзүн ээлээн 04.09.2017 Тываның Баштыңы, Ак-Довуракка март айда, чон чыыжынга берген сөзүн ээлээн

 Бо чылдың март 4-те Ак-Довуракка ийи чаш ажы-төлдүг, аныяк өг-бүлени араатанзыы-биле өлүрген таварылга чоннуң сагыш-сеткилинден ам-даа уттундурбаан. Кады арагалаашкынның түңнелинде бо дерзии херек үүлгедиишкин болганын сагындыраал. Ынчан Тываның Баштыңы Ак-Довурак хоорайның активи-биле ужуражып, Барыын-Хемчик кожууннуң чонун ажык чугааже чалаан.

Кызылдың Президентиниң кадет училищези – оолдар, уруглар кады өөренип турар Камгалал яамызында чүгле чаңгыс өөредилге чери 04.09.2017 Кызылдың Президентиниң кадет училищези – оолдар, уруглар кады өөренип турар Камгалал яамызында чүгле чаңгыс өөредилге чери

 Россия Федерациязының Президентизиниң Сибирь федералдыг округда бүрүн эргелиг төлээзи, курлавырда вице-адмирал Сергей Меняйло, Россия Федерациязының өөредилге болгаш эртем сайыды Ольга Васильева, Тыва Республиканың Баштыңы Шолбан Кара-оол Кызылдың Президентиниң кадет училищезинге чедип, өөредилге чылының эгелээни база Билиглер хүнү-биле кижизидикчилерге, коллективке байырны чедирген.

Шолбан Кара-оол: Тывада Билиглер хүнү федералдыг эрге-чагырга талазындан деткимчелиг онза кичээнгейде эрткен 01.09.2017 Шолбан Кара-оол: Тывада Билиглер хүнү федералдыг эрге-чагырга талазындан деткимчелиг онза кичээнгейде эрткен

 Бөгүн, сентябрь 1-де, Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол республиканың хүндүлүг аалчылары – Россияның өөредилге болгаш эртем сайыды Ольга Васильева биле РФ-тиң Президентизиниң Сибирь федералдыг округда бүрүн эргелиг төлээзи Сергей Меняйлону аэропортка уткуп алган.

Россияның өөредилге болгаш эртем сайыды Ольга Васильева биле Президентиниң бүрүн эргелиг төлээзи Сергей Меняйло бөгүн Тывага ажыл-албан аайы-биле келир 01.09.2017 Россияның өөредилге болгаш эртем сайыды Ольга Васильева биле Президентиниң бүрүн эргелиг төлээзи Сергей Меняйло бөгүн Тывага ажыл-албан аайы-биле келир

 Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оолдуң чалааны-биле, бөгүн Тывага, Россияның өөредилге болгаш эртем сайыды Ольга Васильева биле РФ-тиң Президентизиниң Сибирь федералдыг округда бүрүн эргелиг төлээзи Сергей Меняйло ажыл-албан аайы-биле келир.

Тыва Республиканың Баштыңы Ш. В. Кара-оолдуң Билиглер хүнү-биле байыр чедириишкини 01.09.2017 Тыва Республиканың Баштыңы Ш. В. Кара-оолдуң Билиглер хүнү-биле байыр чедириишкини

 Эргим башкылар болгаш школаларның өөреникчилери! Хүндүлүг ада-иелер! Чаа өөредилге чылының эгелээни - Билиглер хүнү-биле байыр чедирип тур мен!

2017 чылдың январь-июньда Тыва Республиканың чурттакчы чонунуң амыдырал деңнелин бадыткаан чамдык көргүзүглер дугайында 31.08.2017 2017 чылдың январь-июньда Тыва Республиканың чурттакчы чонунуң амыдырал деңнелин бадыткаан чамдык көргүзүглер дугайында

2017 чылдың январь-июнь айларда Тыва Республиканың чурттакчы чонунуң кижи санынга ортумак акша орулгазы 12671,7 рубль болуп, 2016 чылга деңнээрге 3 хуу өскен. А боттуг акша орулгазы - 0,4 хууга.

Тываның найысылалында база бир бажың аварийлиг чуртталга бажыңнарындан хамаатыларны өскээр көжүрер программа-биле дужааттынган 30.08.2017 Тываның найысылалында база бир бажың аварийлиг чуртталга бажыңнарындан хамаатыларны өскээр көжүрер программа-биле дужааттынган

 Аварийлиг чуртталга бажыңнарындан хамаатыларны өскээр көжүрер программа-биле 32 квартиралыг бажың туттунган. Паротурбинная кудумчузунда 17 база 19А болгаш Дзержинский кудумчузунда 3 дугаар бажыңның чурттакчылары оон чаа квартираларны алыр.

Террор-биле демиселде демнежилге хүнүнде Тывага класс шактары болгаш лекциялар эртер 30.08.2017 Террор-биле демиселде демнежилге хүнүнде Тывага класс шактары болгаш лекциялар эртер

 Сентябрь 3-те Россияга Террор-биле демиселде демнежилге хүнүн демдеглеп эрттирер. 2005 чылда федералдыг хоойлу-биле сактыышкынныг чаа хүннү доктааткан. Тываның Чазаа ниитилел-политиктиг, культурлуг, өөредиглиг хемчеглер планын бадылаан.

Тываның Баштыңы хамаатыларны хүлээп алган 30.08.2017 Тываның Баштыңы хамаатыларны хүлээп алган

 Тываның Баштыңының хүлээп алыышкынында Чаа-Хөл кожуундан Алдынай Шаравии бир дугаарында кирген. Ооң бир харлыг уруу Долума элээн аарып турар, ынчангаш томография аппарадынга шинчилге эрттирери негеттинип турар.

Регионнуң ие (өг-бүле) капиталының акша-хөреңгизин Тывада 507 өг-бүле ажыглаан 29.08.2017 Регионнуң ие (өг-бүле) капиталының акша-хөреңгизин Тывада 507 өг-бүле ажыглаан

 2012 чылдан бээр Тывада регионнуң ие капиталының сертификадын алган хамаатыларның саны ай санында немежип турар. Бо хүннүң байдалы-биле алырга, ындыг өг-бүлелерниң саны 888 четкен деп, Өг-бүле болгаш уруглар херектериниң талазы-биле агентилел дыңнаткан.

Тываның Баштыңы РФ-тиң Президентизиниң СФО-да бүрүн эргелиг төлээзинге республиканың школалары чаа өөредилге чылынга беленин илеткээн 29.08.2017 Тываның Баштыңы РФ-тиң Президентизиниң СФО-да бүрүн эргелиг төлээзинге республиканың школалары чаа өөредилге чылынга беленин илеткээн

 Президентиниң бүрүн эргелиг төлээзи Сергей Меняйлонуң эрттиргени хуралда Сибирь федералдыг округтуң регионнарында өөредилге албан черлериниң кайы хире беленин сайгарып чугаалашкан.

Тываның Баштыңы "Мир" шахтага айыыл-халап-биле кажыыдалын илереткен 29.08.2017 Тываның Баштыңы "Мир" шахтага айыыл-халап-биле кажыыдалын илереткен

 Август 4-те Якутияда «Мир» шахтага айыыл-халап болуп, сес дагжы мөчээн. Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол Якутияның Баштыңы Егор Борисовка болгаш республиканың чурттакчы чонунга кажыыдалын илереткен.

Тывада Шахтер хүнү: күрүне шаңналдарын тывысканы, "Голос" шоунуң тиилекчилериниң концерти 28.08.2017 Тывада Шахтер хүнү: күрүне шаңналдарын тывысканы, "Голос" шоунуң тиилекчилериниң концерти

 Август 27-де Кызылда Арат шөлүнге Шахтернуң хүнүн байырлаан чаңчыл болган массалыг хемчег эрткен. Республиканың Баштыңы Шолбан Кара-оол хөмүр-даш үлетпүрүнүң ажылдакчыларынга байырны чедирип, Россия Федерациязы биле Тыва Республиканың күрүне шаңналдарын тывыскан.

Кызылда "Тыва Экспо-2017. Күc" регионнар аразының делгелгези ажыттынган 25.08.2017 Кызылда "Тыва Экспо-2017. Күc" регионнар аразының делгелгези ажыттынган

 Август 25-27 хүннеринде, И. Ярыгин аттыг спорт комплекизинге, "Тыва Экспо-2017" күскү делгелге-ярмаркага 60 ажыг киржикчи боттарының барааннарын делгеп садар.

Таңдыда читкен оолдар боттары чанып келген 25.08.2017 Таңдыда читкен оолдар боттары чанып келген

 Таңдының аргазынга аза берген 10-14 харлыг оолдар боттары Дүрген суурже чанып келгеннер. Август 25-те 02.30 минута турда, оларның читкениниң дугайында дыңнадыг Кризистиг байдалдарда удуртулга төвүнге келген.

Тываның Баштыңы өөредилге болгаш эртем сайыды-биле ажылчын ужуражылганы эрттирген 25.08.2017 Тываның Баштыңы өөредилге болгаш эртем сайыды-биле ажылчын ужуражылганы эрттирген

 Республиканың школалары чаа өөредилге чылынга 100 хуу белен. Хүлээп алыышкын ажылдары доозулган, 424 белениниң актызы болгаш айыыл чок чоруктуң паспортунда аттар салдынган. Өөредилге болгаш эртем сайыды Татьяна Санчаа ооң дугайында республика Баштыңы Шолбан Кара-оолга дыңнаткан.

Ш.Кара-оол: чогаадыкчы тура-соруун суларатпайн ажылдаар 25.08.2017 Ш.Кара-оол: чогаадыкчы тура-соруун суларатпайн ажылдаар

 Тываның Чазак бажыңынга республиканың Баштыңы Шолбан Кара-оол Тываның Чазааның Үрер хөгжүм оркестриниң артистери-биле ужурашкан.

Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол: бодуңарның күш-ажылыңар-биле бөгүн республиканың келир үедеги овурун хевирлеп турар силер 24.08.2017 Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол: бодуңарның күш-ажылыңар-биле бөгүн республиканың келир үедеги овурун хевирлеп турар силер

 Улусчу чогаадылга бажыңынга республиканың башкылар чөвүлел хуралынга өөредилге чылының түңнелдерин болгаш сорулгаларны чугаалашкан. Өөредилгениң чедингири болгаш чижилге – август хуралының кол айтырыы ол.

Тыва: бизнези болгаш турисчи курлавыры 24.08.2017 Тыва: бизнези болгаш турисчи курлавыры

 Анна Шолина, Росаныяктарның аныяктар төлевилелдерин үнелээр федералдыг эксперт, Россияда биче сайгарлыкчы чорук экосистемазын хөгжүдер талазы-биле эксперт: 
 - Биче бизнести хөгжүдериниң талазы-биле көөр болза, Тыва солун регион.

Август 25-27 хүннеринде, Кызыл хоорайда И.Ярыгин аттыг спорт комплекске, «Тыва-Экспо-2017. Күс» регионнар аразының XVIII универсалдыг делгелге-ярмарказы болуп эртер 23.08.2017 Август 25-27 хүннеринде, Кызыл хоорайда И.Ярыгин аттыг спорт комплекске, «Тыва-Экспо-2017. Күс» регионнар аразының XVIII универсалдыг делгелге-ярмарказы болуп эртер

 Москва, Санкт-Петербург хоорайлардан, Алтай база Красноярск крайлардан, Кемерово, Новосибирск база Томск областардан, Хакас база Тыва республикалардан 70 ажыг компаниялар болгаш сайгарлыкчылар боттарының барааннарын делгеп, ачы-дузазын бараалгадыр.

Тываның найысылалында "Южная" белдир подстанцияны чаартып эгелээн 23.08.2017 Тываның найысылалында "Южная" белдир подстанцияны чаартып эгелээн

 Кызыл хоорайның улуг подстанцияларының бирээзинде чаартылга ажылдары эгелээнин Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол бодунуң блогунда дыңнаткан.

Тывада башкыларның август хуралы эгелээн 23.08.2017 Тывада башкыларның август хуралы эгелээн

 Тыва Республиканың Өөредилге яамызы республика башкыларының август хуралының программазында өскерилгелер киргенин дыңнаткан.

Виталий Горичев: Тываны кырлап чондурар алмаз дээр мен 23.08.2017 Виталий Горичев: Тываны кырлап чондурар алмаз дээр мен

Горичев Виталий, политиктиг консультант:
  - Элээн каш объективтиг база субъективтиг чылдагааннар ужун Тыва дугайында шынга дүүшпес бодалдар бар.

"Школаже чыгдынарынга дузалаш" ачы-буян акциязы бүгү Тывадан 1700 ажыг уругга дузаны көргүзер 22.08.2017 "Школаже чыгдынарынга дузалаш" ачы-буян акциязы бүгү Тывадан 1700 ажыг уругга дузаны көргүзер

 Хөй ажы-төлдүг, социал камгалалы кошкак өг-бүлелерден ажы-төлдү школаже үезинде белеткээр дээш ачы-буян акциязын чыл санында эрттирери чаңчыл апарган.

Тываның Баштыңы: Россияның тугу – бистиң чүректеривиске эң-не эргим күрүне демдектериниң бирээзи! 22.08.2017 Тываның Баштыңы: Россияның тугу – бистиң чүректеривиске эң-не эргим күрүне демдектериниң бирээзи!

 Август 22 - Россияның тугунуң хүнү. Кызылга күрүне байырлалы Россия Федерациязының болгаш Тыва Республиканың күрүне туктарын көдүрериниң езулалы-биле эгелээн.

Бойдус халавындан когараан Россияның тос регионунуң көдээ ажыл-агый бүдүрүкчүлери компенсацияны алыр 22.08.2017 Бойдус халавындан когараан Россияның тос регионунуң көдээ ажыл-агый бүдүрүкчүлери компенсацияны алыр

 Россияның Чазааның даргазы Дмитрий Медведев ол дугайында чогуур айтыышкынга атты салган.

Тыва биле Моолдуң кызыгаар чоогунга август 23-25 хүннеринде ярмарка болуп эртер 21.08.2017 Тыва биле Моолдуң кызыгаар чоогунга август 23-25 хүннеринде ярмарка болуп эртер

 2017 чылдың август 23-25 хүннеринде, «Цагаан-Толгой» хыналда-эрттирилге пунктузунуң чоогунда Моолдуң Завхан аймактың Арц-суурь деп черге ярмарка болур.

Тывада "Школаже белеткениринге дузалаш" деп ачы-буян акциязы чоруп турар 21.08.2017 Тывада "Школаже белеткениринге дузалаш" деп ачы-буян акциязы чоруп турар

 Бөгүн Тыва Республиканың шупту кожууннарында база Кызыл хоорайда "Школаже белеткениринге дузалаш" деп ачы-буян акцияны эрттип турар.

РФ-тиң Тугунуң хүнүнге тураскааткан литературлуг номчулгаларны Интернет четкизиниң ажыглакчылары онлайн дамчыдылга-биле көрүп болур 21.08.2017 РФ-тиң Тугунуң хүнүнге тураскааткан литературлуг номчулгаларны Интернет четкизиниң ажыглакчылары онлайн дамчыдылга-биле көрүп болур

 Россия тугунуң хүнүнге тураскаткан литературлуг номчулгаларже найысылалдың чурттакчыларын болгаш аалчыларын август 21-де 18 шакта чалап тур.

Тываның Чазаанга республиканың террорга удур комиссиязының калбак хуралы болган 18.08.2017 Тываның Чазаанга республиканың террорга удур комиссиязының калбак хуралы болган

 Тываның Чазаанга республиканың террорга удур комиссиязының калбак хуралын муниципалитеттер-биле видео-конференция харылзаазынга эрттирген.

Тываның Баштыңы регионга албан хүлээлге эрттирер дээш келген доозукчу офицерлер-биле ужурашкан 18.08.2017 Тываның Баштыңы регионга албан хүлээлге эрттирер дээш келген доозукчу офицерлер-биле ужурашкан

 Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол август 17-де регионга албан хүлээлге эрттирер дээш келген 52 офицер-доозукчулар-биле ужурашкан. Олар Россияның 18 аңгы дээди өөредилге черлерин дооскаш, АЧФА-ның Тывада кызыгаар эргелелинге, республиканың ИХЯ-зынга, ОБЯ-ның ТР-де кол эргелелиниң структураларынга, РФ-тиң Камгалал яамызының 55-ки мотоадыгжы бригадазынга албанын эрттирерлер.

Россияның Националдар херектериниң талазы-биле федералдыг агентилелдиң удуртукчузунуң оралакчызы Андрей Меженько Тыва дугайында 17.08.2017 Россияның Националдар херектериниң талазы-биле федералдыг агентилелдиң удуртукчузунуң оралакчызы Андрей Меженько Тыва дугайында

 Националдар херектериниң талазы-биле федералдыг агентилелдиң удуртукчузунуң оралакчызы август 13-тен 15-ке чедир Тыва Республикага кээп чораан. Ол Республика хүнүнге болгаш малчыннарның Наадым байырлалынга тураскааткан хемчеглерге киржип, ажылчын ужуражылгаларны эрттирген.

Тыва: Россияның почтазы «Азия төвүнде хөөмей» фестивальга тураскаадып эң ховар почта таңмазын белеткээн 17.08.2017 Тыва: Россияның почтазы «Азия төвүнде хөөмей» фестивальга тураскаадып эң ховар почта таңмазын белеткээн

 «Азия төвүнде хөөмей» деп эң ховар таңманы базарының байырлыг езулалы «Азия төвү» скульптура комплекизиниң девискээринге болуп эрткен.

Шолбан Кара-оол: Тыва – хөгжүлделерниң белдири болгаш чоннар аразында найыралдың көвүрүү 16.08.2017 Шолбан Кара-оол: Тыва – хөгжүлделерниң белдири болгаш чоннар аразында найыралдың көвүрүү

 Август 14-те Тывада «Азия төвүнде хөөмей» II делегей фестивалы эгелээн. Делегейниң аңгы-аңгы чурттарындан киржикчилерниң болгаш бурунгу уран чүүлдүң мөгейикчилериниң хайымы-биле байырлыг ажыдыышкын Азия төвү скульптура комплекизиниң шөлүнге эрткен.

«Чаңгыс демниг России» биле РФКП-тиң удуртукчулары Республика хүнү-биле Тываның чурттакчыларынга байырны чедирген 16.08.2017 «Чаңгыс демниг России» биле РФКП-тиң удуртукчулары Республика хүнү-биле Тываның чурттакчыларынга байырны чедирген

 «Чаңгыс демниг Россия» партияның төп соңгулда комиссиязының удуртукчузу Владимир Бурматов Республика хүнү болгаш малчыннарның Наадым национал байырлалы-биле Тываның чурттакчыларынга байырны чедирген.

Көрүкчүлерниң сонуургалын хаара туткан байырлалдар 15.08.2017 Көрүкчүлерниң сонуургалын хаара туткан байырлалдар

 Малчыннарның Наадым болгаш Республика хүнүнге тураскааткан хемчеглер аразында тыва хой эъдинден чемнер кылырының делегей чергелиг бирги фестивалы онзагай черни ээлеп, көрүкчүлерниң сонуургалын хаара туткан.

Наадым – өгбелерден дамчып келген чаңчылдарлыг чараш байырлал 14.08.2017 Наадым – өгбелерден дамчып келген чаңчылдарлыг чараш байырлал

 Кызыл кожууннуң Тос-Булак бо удаада кажангызындан-даа хөй аалчыларын уткуп алган: республиканың малчыннарының Наадым биле Республика хүнүнүң байырлалын сонуургап келген кижи бажы кизирт, аът бажы козурт.

Тыва Республиканың Баштыңы Ш. Кара-оолдуң Республика хүнү болгаш Наадым байырлалы-биле байыр чедириишкини 14.08.2017 Тыва Республиканың Баштыңы Ш. Кара-оолдуң Республика хүнү болгаш Наадым байырлалы-биле байыр чедириишкини

 Эргим чаңгыс чер-чурттуглар! 
 Республиканың хүндүлүг аалчылары! 
Республика хүнү болгаш Наадым – хөй нациялыг республиканы сырый каттыштырып турар ханы уткалыг байырлалдар дээрзин база катап демдеглээр-дир бис.

«Тываның кадет корпузу» республиканың школа-интернады» КБӨА 5-ки классче оолдарны хүлээп алырын уламчылавышаан 11.08.2017 «Тываның кадет корпузу» республиканың школа-интернады» КБӨА 5-ки классче оолдарны хүлээп алырын уламчылавышаан

 «Кызылдың президентиниң кадет училищези» ФККӨА-же дужааган шылгалдаларының түңнелдери-биле 30 база оон хөй ниити баллдарлыг өөреникчилерни 2017 чылдың август 15-тен чалап тур.

Тывада "Школаже белеткениринге дузалаш!" деп республика чергелиг ачы-дуза акциязы эгелээн 11.08.2017 Тывада "Школаже белеткениринге дузалаш!" деп республика чергелиг ачы-дуза акциязы эгелээн

 Чыл санында эртип турар, чаагай чаңчыл апарган «Школаже белеткениринге дузалаш!» деп акция амыдыралдың берге байдалынга таварышкан ада-иелерниң дыка хөй уругларынга школаже үезинде белеткенир арганы берип турар.

Наадым биле Тыва Республика хүнүнүң хемчеглерин онлайн-дамчыдылга-биле көргүзер 11.08.2017 Наадым биле Тыва Республика хүнүнүң хемчеглерин онлайн-дамчыдылга-биле көргүзер

 Малчыннарның «Наадым» база Тыва Республика хүнүнге тураскааткан кол хемчеглерни онлайн-дамчыдылгалардан көрүп болур.

2017 чылдың август 13-15 хүннеринде малчыннарның «Наадым» база Тыва Республика хүнүнге тураскааткан кол хемчеглерниң ПЛАНЫ 11.08.2017 2017 чылдың август 13-15 хүннеринде малчыннарның «Наадым» база Тыва Республика хүнүнге тураскааткан кол хемчеглерниң ПЛАНЫ

Август 13-те
  - Малчыннарның «Наадым» база Тыва Республика хүнүнге тураскааткан муниципалдыг тургузуглар аразынга команда аайы-биле шыдыраа маргылдаазы – Тос-Булакка, 10.00 шакта;

Кызылда улуг көвүрүгнү эде-чаартыр төлевилел күрүне экспертизазын эртип турар 10.08.2017 Кызылда улуг көвүрүгнү эде-чаартыр төлевилел күрүне экспертизазын эртип турар

 Транспорт инфраструктуразының адырында ажыл-чорудулгалыг "Трансмост" компания Кызылдың улуг көвүрүүн эде чаартыр талазы-биле төлевилел-смета документациязын ажылдап кылган.

Тываның Баштыңы кижиниң эргелерин камгалаар омбудсменниң удуртулгазы-биле ажылчын бөлүктү Еланьның шериг гарнизонунче чоруткан 10.08.2017 Тываның Баштыңы кижиниң эргелерин камгалаар омбудсменниң удуртулгазы-биле ажылчын бөлүктү Еланьның шериг гарнизонунче чоруткан

 Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол Тывадан шериг албанныгларның киржилгези-биле Еланьның шериг гарнизонунга болган болуушкунну истеп турар Төп шериг округунуң командылакчызының оралакчызы, генерал-лейтенант Хасан Калоев-биле август 9-та телефон дамчыштыр чугаалашкан.

Тываның Өөредилге болгаш эртем яамызы «Өг-бүле бүрүзүнге 1-ден эвээш эвес дээди эртемниг уруг» губернатор төлевилели-биле РФ-тиң дээди өөредилге черлеринче дужаап киргеннерниң дугайында илеткээн 09.08.2017 Тываның Өөредилге болгаш эртем яамызы «Өг-бүле бүрүзүнге 1-ден эвээш эвес дээди эртемниг уруг» губернатор төлевилели-биле РФ-тиң дээди өөредилге черлеринче дужаап киргеннерниң дугайында илеткээн

Төлевилелди боттандырып эгелээнден бээр үш чылда, 3589 школа доозукчуларының 1804-ү (50 хуу) чурттуң 262 дээди өөредилге черлеринде 252 угланыышкынче дужаап кирген.

Россияның ДОСААФ-ының 90 чылынга алдар болдурган авточарыш Тывада чоруп турар 09.08.2017 Россияның ДОСААФ-ының 90 чылынга алдар болдурган авточарыш Тывада чоруп турар

 "Тыва – эрес-дидим чоруктуң девискээри" губернатор төлевилели-биле авточарышты Россия Федерациязының Күрүне тугунга база Россияның ДОСААФ-ының 90 чылдаанынга тураскаадып организастаан.

Тываның найысылалынга «Күрүне ачы-дуза чедирилгезиниң десантызы» акция эртер 09.08.2017 Тываның найысылалынга «Күрүне ачы-дуза чедирилгезиниң десантызы» акция эртер

 Кызылда «Хоорайыңда күрүне ачы-дуза чедирилгезиниң десантызы!» акция эгелээн.

Сибирь федералдыг округда шериг үрер хөгжүм оркестрлериниң регионнар аразының I фестивалы Тывага эртер 08.08.2017 Сибирь федералдыг округда шериг үрер хөгжүм оркестрлериниң регионнар аразының I фестивалы Тывага эртер

 Тыва Республиканың Культура яамызы-биле 55-ки мотоадыгжы (дагжы) бригада кады фестивалды эрттирер.

Тываның Күш-ажыл яамызы: Малчыннарның Наадым-2017 байырлалында ажыл чок хамаатылар боттарының кылган продукциязын делгеп садар 08.08.2017 Тываның Күш-ажыл яамызы: Малчыннарның Наадым-2017 байырлалында ажыл чок хамаатылар боттарының кылган продукциязын делгеп садар

 Күрүне деткимчези алган ажыл чок хамаатылар малчыннарның Наадым байырлалында боттарының кылып, бүдүрген барааннарын республиканың чурттакчыларынга болгаш аалчыларынга бараалгадып садар.

Тываның бюджет ажылдакчыларын «Мир» национал төлевир системазының картазынче шилчидер 07.08.2017 Тываның бюджет ажылдакчыларын «Мир» национал төлевир системазының картазынче шилчидер

 Тыва Республиканың күүсекчи эрге-чагырга органнарының база бюджет адырының ажылдакчыларын национал төлевирниң «Мир» картазынче шилчидер айтырыг талазы-биле хурал Тыва Республиканың Чазаанга эрткен.

Август 7-9 хүннеринде Тывага агаар-бойдус чүдереп, күштүг хат, чаъс, долу дүжерин дыңнадып тур 07.08.2017 Август 7-9 хүннеринде Тывага агаар-бойдус чүдереп, күштүг хат, чаъс, долу дүжерин дыңнадып тур

Гидрометеорология болгаш долгандыр хүрээлел мониторингизиниң талазы-биле төптүң медеглээни болза, республика девискээринге август 8-те база 9-та суггур чаъстар чаап, диңмиреп, долу дүжүп, чер-черлерге хаттың күжү секундада 20-25 метр чедер.

Россияның Президентизи Владимир Путин база катап Тывага дыштанган 07.08.2017 Россияның Президентизи Владимир Путин база катап Тывага дыштанган

 РФ-тиң Президентизиниң парлалга-секретары Дмитрий Песков пятницада журналистер-биле ужурашкаш, Владимир Путин кыска шөлээзин канчаар эрттиргенин дыңнаткан.

Моолдуң Даштыкы херектер яамызының күрүне секретары Улан-Баторже Тываның Баштыңын чалаан 18.07.2017 Моолдуң Даштыкы херектер яамызының күрүне секретары Улан-Баторже Тываның Баштыңын чалаан

 Моолдуң Даштыкы херектер яамызының күрүне секретары, дээрги Д. Даваасурэн баштаан моол делегация Тывада келген.

Тываның Баштыңы Россияда Индияның төлээ чериниң төлээзи-биле ужурашкан 18.07.2017 Тываның Баштыңы Россияда Индияның төлээ чериниң төлээзи-биле ужурашкан

 Индий кино фестивалы, культурлуг солчулгалар, Индияның шажын университеттеринде өөренип турар тыва хуурактарга виза кылдыртырынга дуза, Тыва студентилерге болгаш ажылдап турар студентилерге IT-адырга стажировка эрттирери – Тыва биле Индия кады ажылдажылганың бирги базымнарын оон эгелээрин шиитпирлээн.

Тываның Баштыңы: Өгбелерден дамчып келген чаагай чаңчылдарлыг байырлалдар 17.07.2017 Тываның Баштыңы: Өгбелерден дамчып келген чаагай чаңчылдарлыг байырлалдар

 2017 чылдың июльдуң 14-16 хүннеринде Чөөн-Хемчик кожууну үш дакпыр байырлалды: малчыннарның кожуун Наадымын, дириг хөгжүмнүң болгаш чүдүлгениң «Үстүү-Хүрээ» фестивалын болгаш тыва күрүнениң тургузукчузу М. Буян-Бадыргының 125 харлаанын демдеглеп эрттирген.

Тывага электроннуг чазак неделязы болуп эрткен 17.07.2017 Тывага электроннуг чазак неделязы болуп эрткен

 Июль 12-14 хүннеринде Тывага июль айның эң-не улуг хемчээлдиг акцияларының бирээзи – электроннуг чазакка тураскааткан ажык эжиктер хүнү болуп эрткен. Ол 1400 хире кижини хаара туткан.

Тываның Культура яамызы «10 культура бажыңы» төлевилел күүселдезин дыңнаткан 14.07.2017 Тываның Культура яамызы «10 культура бажыңы» төлевилел күүселдезин дыңнаткан

 Бөгүн, июль 14-те, Кызыл кожууннуң Баян-Кол суурuа культура бажыңы тудар күрүне керээзин чарган.

Тывада республиканың арга-арыгларында регион чергелиг онза байдал чурумун соксаткан 14.07.2017 Тывада республиканың арга-арыгларында регион чергелиг онза байдал чурумун соксаткан

 Тыва Республиканың Чазаа республика девискээринде арга-арыгларда регион чергелиг онза байдал чурумун соксадыр дугайында айтыышкынны хүлээп алган.

Кызыл хоорайның Спутник микрорайонунда чаа школаның тудуг-монтаж ажылдары 84 хуу кылдынган 13.07.2017 Кызыл хоорайның Спутник микрорайонунда чаа школаның тудуг-монтаж ажылдары 84 хуу кылдынган

 Тыва Республиканың Өөредилге болгаш эртем яамызының мурнады боттандырар бир угланыышкыны - федералдыг күрүне стандарты езугаар чаңгыс сменада өөредилге чорудуун эрттирер ниити өөредилге организацияларының санын көвүдедири-биле, ниити өөредилге инфраструктуразының объектилерин тутпушаан, школачыларга амгы үениң өөренир хүрээлелин тургузары хамааржыр.

Тыва Республиканың Баштыңының стипендиязын тыпсырының конкурузунга киржир документилерни Өөредилге яамызы хүлээп эгелээн 13.07.2017 Тыва Республиканың Баштыңының стипендиязын тыпсырының конкурузунга киржир документилерни Өөредилге яамызы хүлээп эгелээн

 Тываның Өөредилге болгаш эртем яамызы, июльдуң 1-ден эгелеп, Тыва Республиканың Баштыңының стипендиязын тыпсыр кконкурска киржир күзелдиг студентилерден документилерни хүлээп эгелээн.

Тываның Экономика яамызы чаа бүдүрүлгеже даараныкчылар, быжыкчылар болгаш чурукчуларны чыып турар 13.07.2017 Тываның Экономика яамызы чаа бүдүрүлгеже даараныкчылар, быжыкчылар болгаш чурукчуларны чыып турар

 Тыва Республиканың Экономика яамызы чаа технологияның дериг-херекселдерин болгаш ажылдаарынга таарымчалыг байдалдарны тургускан амгы үениң дааранылга бүдүрүлгезинче мергежилдиг, профессионал, харыысалгалыг, өөрениичел даараныкчылар, быжыкчылар болгаш костюм талазы-биле чурукчуларны чыыр дугайында конкурсту чарлаан.

Красноярск-Кызыл-Красноярск авиарейс июль 17-тен катап ужуп эгелээр 12.07.2017 Красноярск-Кызыл-Красноярск авиарейс июль 17-тен катап ужуп эгелээр

 «Нордстар» авиакомпанияның (Таймыр) ооң мурнунда соксатканы Красноярск - Кызыл - Красноярск ТИ61/62 авиарейс 2017 чылдың юль 17-ден катап ужуп эгелээрин, Тыва Республиканың Орук-транспорт яамызы дыңнаткан.

Тываның каттышкан бюджединиң бирги чартык чылда күүселдезиниң баш бурунгаар түңнелдери 12.07.2017 Тываның каттышкан бюджединиң бирги чартык чылда күүселдезиниң баш бурунгаар түңнелдери

 Бирги чартык чылда республиканың каттышкан бюджединче үндүрүг болгаш үндүрүгден өске орулгалардан план езугаар 2 935 млн. рубль кирер тургаш, 3029 млн. рубль түңнүг акша кирип, бирги чартык чылдың планы 103 хуу, чыл планын 50 хуу күүсеткенин, Тываның Саң-хөө яамызы дыңнаткан.

Тывадан 140 математика башкызы Алтай крайның институдунуң организастааны билиг-мергежил бедидер курстарга өөренген 12.07.2017 Тывадан 140 математика башкызы Алтай крайның институдунуң организастааны билиг-мергежил бедидер курстарга өөренген

 Тываның өөредилгени сайзырадыр болгаш башкыларның билиг-мергежилин бедидер институттуң баазазынга Алтай крайның өөредилге ажылдакчыларының мергежилин бедидер институттуң организастааны курстарынга Тыва Республиканың математика башкылары өөренген.

Тываның Көдээ ажыл-агый яамызы тарылга шөлдеринде долудан каражаны санап эгелээн 11.07.2017 Тываның Көдээ ажыл-агый яамызы тарылга шөлдеринде долудан каражаны санап эгелээн

 Кожууннарның көдээ ажыл-агый эрглелдериниң дыңнадыы-биле алырга, 2017 чылдың июль 6-да республиканың бүгү девискээринге соңгу-барыын чүктен хаттың күжү секунда 20, чамдык черлерге 25 метр четкен.

Тываның Баштыңы социал объектилер тудуунуң талазы-биле оперативтиг хуралды эрттирген 11.07.2017 Тываның Баштыңы социал объектилер тудуунуң талазы-биле оперативтиг хуралды эрттирген

 Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол понедельникте, аппарат хуралының соонда, республика девискээринде социал объектилер тудуунуң талазы-биле оперативтиг хуралды чыгган.

Июль 14-те Тываның найысылалынга Сибирь-Азийжи стоматология шуулганы болуп эртер 10.07.2017 Июль 14-те Тываның найысылалынга Сибирь-Азийжи стоматология шуулганы болуп эртер

 Июль 14-те, 10 шакта, Улусчу чогаадылга бажыңынга «Сибирь-Азийжи стоматология шуулганы» II бүгү-российжи эртем-практиктиг конференция эртерин ТР-ниң Кадык камгалал яамызы дыңнаткан.

Москвада тыва чаңгыс чер-чурттуглар ниитилежилгези Тываның Баштыңынга студентилер дугайында сагыш човаашкыны дээш өөрүп четтиргенин илереткен 07.07.2017 Москвада тыва чаңгыс чер-чурттуглар ниитилежилгези Тываның Баштыңынга студентилер дугайында сагыш човаашкыны дээш өөрүп четтиргенин илереткен

 Москваның дээди өөредилге черлеринде өөренип турар Тывадан студентилер, республиканың Баштыңы Шолбан Кара-оолга, төрээн черинче чанар билеттерни cадып бергени дээш өөрүп четтиргенин илереткен.

Тываның Чазаа инвалидтер интернадының чемненир чериниң капиталдыг септелгезинче 1,7 млн. рубльди тускайлаар 07.07.2017 Тываның Чазаа инвалидтер интернадының чемненир чериниң капиталдыг септелгезинче 1,7 млн. рубльди тускайлаар

 Тываның эрге-чагыргазы Бүренниң психоневрологтуг интернадының чемненир чериниң септелгезинче 1, 7 млн. рубльди аңгылаан.

Тывадан сенатор Оксана Белоконь - республиканың чурттакчыларынга иштики авиааргыжылга өртээн өстүрбес 07.07.2017 Тывадан сенатор Оксана Белоконь - республиканың чурттакчыларынга иштики авиааргыжылга өртээн өстүрбес

 Россияның Федерация Чөвүлелинде Тываның парламентизинден сенатор Оксана Белоконь демир-орук чок бистиң республиканың чурттакчыларынга агаар транспорту-биле аргыжарының билеттериниң өртээн чиигедири чугула деп санап турар.

Тываның эрге-чагыргазы мал чеми белеткээр кампанияның регион штавының ажылын эгелээн 06.07.2017 Тываның эрге-чагыргазы мал чеми белеткээр кампанияның регион штавының ажылын эгелээн

 Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол оралакчызы Байбек Монгуш биле көдээ ажыл-агый сайыды Эрес Данзы-Белекке штабты удуртурун дааскан.

2017 чылда Тываның кадык камгалал шугумунга 300 ажыг аныяк эмчилер немежир 06.07.2017 2017 чылда Тываның кадык камгалал шугумунга 300 ажыг аныяк эмчилер немежир

 Тываның кадык камгалал яамызы дээди өөредилге черлериниң доозукчулары, интерннер болгаш ординаторлар болур аныяк эмчилерни хүлээп алырынга белен.

Тывада уругларның айыыл чок чоруунуң айын чарлаан 05.07.2017 Тывада уругларның айыыл чок чоруунуң айын чарлаан

 Республиканың Чазаа июль 1-ден Тывада уругларның айыыл чок чоруунуң айын чарлаан. Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол ону организастап эрттирериниң ажылдарын социал адырны харыылап турар бодунуң оралакчызы Шолбан Хопуяга дааскан.

КУР-нуң Иштики Моол автономнуг можудан делегация Тывада келген 04.07.2017 КУР-нуң Иштики Моол автономнуг можудан делегация Тывада келген

 Тыва биле КУР-нуң Иштики Моол автономнуг можунуң (АРВМ) эрге-чагыргалары 2007 чылда ат салганы регионнар аразының садыг-экономиктиг, эртем-техниктиг болгаш культурлуг кады ажылдажылга дугайында дугуржулганы күүседирин база ону калбартырының аргаларын сайгарып чугаалашкан.

Аварийлиг чуртталга бажыңнарындан хамаатыларны өскээр көжүрер программа-биле Тываның найысылалында хөй квартиралыг чаа бажыңнарны тудары уламчылавышаан 04.07.2017 Аварийлиг чуртталга бажыңнарындан хамаатыларны өскээр көжүрер программа-биле Тываның найысылалында хөй квартиралыг чаа бажыңнарны тудары уламчылавышаан

 Кызылдың Восток микрорайонунда «Первомайская» доктаам чоогунга турган ийи каът ыяш бажыңнарның орнунда хөй квартиралыг дөрт чаа бажың туруптар. Ол чаа бажыңнарның адрестери - Дружба кудумчузу, 26, 28, 30 биле 32 дугаарлыг.

Тываның Баштыңы оруктарда байдалдарны хынаарын дааскан 04.07.2017 Тываның Баштыңы оруктарда байдалдарны хынаарын дааскан

 Тывада эрткен дыштаныр хүннерде чагган суггур чаъстар республиканың өске черлери-биле ыраккы Мөңгүн-Тайганы харылзаштырган кара чаңгыс чазаглыг оруктуң элээн участогун үрээн.

Россияның 43 дээди өөредилге черлери Тываның абитурентилеринге тускай сорулгалыг 500 ажыг олуттарны аңгылаан 03.07.2017 Россияның 43 дээди өөредилге черлери Тываның абитурентилеринге тускай сорулгалыг 500 ажыг олуттарны аңгылаан

 Аныяк специалистерни тускай сорулгалыг белеткээр программаның «бюджет» олуттарын Тывадан дужаап кирип турарларга тускайлап бээринге беленин Россияның 40 ажыг дээди өөредилге черлери бадыткаан.

ФСК ЕЭС Тыва Республиканың өзек ЭДШ чаа участогун тудуп, чаартыр 14.06.2017 ФСК ЕЭС Тыва Республиканың өзек ЭДШ чаа участогун тудуп, чаартыр

 Чаңгыс аай электри четкилери федералдыг четки компаниязы Тыва Республиканың Барыын-Хемчик кожуунда 220 кВ-тыг «Абаза – Ак-Довурак» электри дамчыдылгазының участогун эде чаартып эгелээн.

Тывада «Аныяк өг-бүлеге - кыштаг» төлевилел күүселдези-биле хойнуң баш саны 14 муң ажыгга көвүдээн 14.06.2017 Тывада «Аныяк өг-бүлеге - кыштаг» төлевилел күүселдези-биле хойнуң баш саны 14 муң ажыгга көвүдээн

 Тывада «Аныяк өг-бүлеге - кыштаг» төлевилел-биле суурларда 600 ажыг ажыл чок кижилерни ажылче хаара туткан. Июнь 9-та, республика Баштыңы Шолбан Кара-оол-биле ужуражылгада, төлевилелдиң бирги чадазында киржикчилерниң түңнелдерин үндүрген.

Тыва Россияның Коммуникация болгаш харылзаа яамызының «Айыыл чок оруктар» деп медээлер төлевилелинче кирген 14.06.2017 Тыва Россияның Коммуникация болгаш харылзаа яамызының «Айыыл чок оруктар» деп медээлер төлевилелинче кирген

 Aвтомобиль оруктарында орук-транспорт озал-ондааның база септелге ажылдарын көргүскен бүгү чурт масштавында «Айыыл чок оруктар» медээлер курлавырын хевирлээринге киржири-биле Тыва белеткенип эгелээн.

Тывада фрилансерлерниң 8 бөлүүн үндүрүглерден хостаар 14.06.2017 Тывада фрилансерлерниң 8 бөлүүн үндүрүглерден хостаар

 Тываның Чазаа аңгы-аңгы кижилерниң чагыгларын хары угда кылыптар хостуг ажылчыннар азы хуу специалистерниң 8 аңгы бөлүүн боттарын ажыл-биле хандырган сайгарлыкчыларның федералдыг даңзызынче киирген.

Тывага Россия хүнүнүң байырлалы күрүне тугун көдүрүп, көдээ ишчилерни шаңнап-мактаарындан эгелээн 13.06.2017 Тывага Россия хүнүнүң байырлалы күрүне тугун көдүрүп, көдээ ишчилерни шаңнап-мактаарындан эгелээн

 Кызылда Арат шөлүнге тус чернии-биле 10 шакта, Россия Федерациязы биле Тыва Республиканың күрүне туктарын көдүрери-биле байырлал эгелээн.

Чурттуң удуртукчулары Россия хүнү-биле Тываның Баштыңынга болгаш республиканың чурттакчыларынга байырны чедирген 13.06.2017 Чурттуң удуртукчулары Россия хүнү-биле Тываның Баштыңынга болгаш республиканың чурттакчыларынга байырны чедирген

 Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оолдуң адынга база республика чурттакчыларынга Россия хүнү-биле күрүнениң удуртукчуларындан байыр чедирген хөй санныг телеграммалар болгаш бижиктер келген.

Тываның Баштыңының Россия хүнү-биле байыр чедириишкини 12.06.2017 Тываның Баштыңының Россия хүнү-биле байыр чедириишкини
Эргим чаңгыс чер-чурттугларым! 

 Кол күрүне байырлалы — Россия хүнү-биле силерге байыр чедирип тур мен.

Тывада «Аныяк өг-бүлеге кыштаг» губернатор төлевилели угланыышкынын калбарткан 09.06.2017 Тывада «Аныяк өг-бүлеге кыштаг» губернатор төлевилели угланыышкынын калбарткан

 Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оолдуң эгелээни «Аныяк өг-бүлеге кыштаг» губернатор төлевилели ам угланыышкынын калбарткан.

Тывада тудуп турар терапия корпузунуң дериг-херекселдерин салып эгелээр 09.06.2017 Тывада тудуп турар терапия корпузунуң дериг-херекселдерин салып эгелээр

 Күрүне керээзи езугаар 2017 чылдың июль 3-те ажыглалга дужаар ужурлуг республика эмнелгезиниң терапия корпузунуң тудуу кайы хире чоруп турарын Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол хынаан.

СВА-2017 лидерлерниң аныяктар шуулганынга Тыва киржир 09.06.2017 СВА-2017 лидерлерниң аныяктар шуулганынга Тыва киржир

 2017 чылдың август 6-12 хүннеринде, Пусанның даштыкы дылдар университединге болур, Соңгу-Чөөн Азия чурттарның лидерлериниң аныяктар шуулганы-2017-ниң киржикчилерин Көрей Республика уткуур.

Россия Федерациязының Камгалал яамызы «Тыва – эрес-дидим чоруктуң девискээри» губернатор төлевилелин деткээн 09.06.2017 Россия Федерациязының Камгалал яамызы «Тыва – эрес-дидим чоруктуң девискээри» губернатор төлевилелин деткээн

 Россия Федерациязының Камгалал яамызындан, камгалал эргелеп-башкарылга төвүнүң удуртукчузу Михаил Мизинцевтен «Тыва – эрес-дидим чоруктуң девискээри» төлевилелди боттандырып турары дээш өөрүп четтириишкинниг чагааны Тываже чоруткан:

Тываның Баштыңы школа-интернаттың кадет доозукчуларынга дээди өөредилге черинче дужаап кирер планны тургузар даалганы берген 08.06.2017 Тываның Баштыңы школа-интернаттың кадет доозукчуларынга дээди өөредилге черинче дужаап кирер планны тургузар даалганы берген

 Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол дээди өөредилге черлеринче дужаап кирер кампания бүдүүзүнде Тываның кадет корпузунга чедип, 2017 чылдың доозукчулары-биле чаңчыл езугаар ужурашкан.

Тывага Чиик үлетпүр ажылдакчыларының хүнүн ярмаркалар болгаш дааранырынга мастер-класстар-биле демдеглээр 08.06.2017 Тывага Чиик үлетпүр ажылдакчыларының хүнүн ярмаркалар болгаш дааранырынга мастер-класстар-биле демдеглээр

 Тываның Экономика яамызының эгелээшкини-биле июнь 9-та, Чиик үлетпүр ажылдакчыларының хүнүнге тураскаткан ярмаркалар, дааранырының мастер-класстары болгаш өске-даа хемчеглер республикага эрттер.

Тываның Баштыңы долгандыр хүрээлел талазы-биле экологтуг мониторинг четкизин калбартыры чугула деп демдеглээн 07.06.2017 Тываның Баштыңы долгандыр хүрээлел талазы-биле экологтуг мониторинг четкизин калбартыры чугула деп демдеглээн

 Эртемденнер Тывада, хоорай чоогунда безин, хемниң суу «эвээш хирленген» деп тодараткан.

Тыва социал-политиктиг эң бедик турум 20 регион санынче кирген 07.06.2017 Тыва социал-политиктиг эң бедик турум 20 регион санынче кирген

 Россияның политологтары Тываны чурттуң эң-не тайбың регионнарының бирээзи деп санаан.

ТР-ниң Бизнес-инкубатору «Сайгарлыкчының азбуказы» тренингиже чалап тур 06.06.2017 ТР-ниң Бизнес-инкубатору «Сайгарлыкчының азбуказы» тренингиже чалап тур

 2017 чылдың июнь 19-тан 23-ке чедир, «ТР-ниң Бизнес-инкубатору» КБА куруг черден бизнестиң эге аргаларынга өөредир талазы-биле «Сайгарлыкчының азбуказы» тренингиге киржир кылдыр эгелеп чоруур сайгарлыкчыларны чалап тур.

Тываның башкылары орус дыл башкылаар методика талазы-биле мергежилин бедиткен 06.06.2017 Тываның башкылары орус дыл башкылаар методика талазы-биле мергежилин бедиткен

 2016-2020 чылдарда «Орус дыл» федералдыг тускай сорулгалыг программа күүселдези езугаар, Тывада орус дыл өөредириниң айтырыгларының талазы-биле башкыларның болгаш специалистерниң кадр курлавырын бедидер арга, хевирлерни хөгжүдер хемчеглерни боттандырып турар.

Россия Федерациязының субъектилеринде инвестиция байдалының национал рейтингизинде Тыва туружун экижиткен 06.06.2017 Россия Федерациязының субъектилеринде инвестиция байдалының национал рейтингизинде Тыва туружун экижиткен

 Делегейниң Петербургка болган экономиктиг шуулганынга Россия Федерациязының субъектилеринде инвестиция байдалының национал рейтингизиниң түңнелдерин чарлаан.

Тыва аратка берген грант акшазы сүт ажыл-агыйын шуудадырынга дузалаан 05.06.2017 Тыва аратка берген грант акшазы сүт ажыл-агыйын шуудадырынга дузалаан

 Бии-Хем кожууннуң «Саян» совхозунуң тоймаглаттынган оран-савазын катап тургускаш, каш чыл бурунгаар ажылын эгелээн «Артыш» тараачын-арат ажыл-агыйы 2016 чылда чалаң сүттен продукция бүдүрүлгезин 2,5 катап көвүдеткен.

Тывада үлетпүр бүдүрүлгезиниң индекизи ниити-российжини ашкан 05.06.2017 Тывада үлетпүр бүдүрүлгезиниң индекизи ниити-российжини ашкан

 Тывада үлетпүр бүдүрүлгези январь-апрельде шапкынчып, ортумак российжи көргүзүгнү ашкан.

2016 чылда Тыва Республиканың республика бюджединиң күүселдезиниң дугайында чыл отчедунга ажык дыңнаашкыннар июнь 8-те болур 05.06.2017 2016 чылда Тыва Республиканың республика бюджединиң күүселдезиниң дугайында чыл отчедунга ажык дыңнаашкыннар июнь 8-те болур

«Тыва Республикада бюджет чорудуунуң дугайында» Тыва Республиканың хоойлузунуң 20 чүүлү-биле база Тыва Республиканың Дээди хуралының (парламент) даргазының 2017 чылдың май 22-де «2016 чылда Тыва Республиканың республика бюджединиң күүселдезиниң дугайында чыл отчедунга ажык дыңнаашкыннарны эрттирериниң дугайында»

РФ биле Моол электри энергиязын дамчыдар дугайында дугуржулганы белеткеп турар 05.06.2017 РФ биле Моол электри энергиязын дамчыдар дугайында дугуржулганы белеткеп турар
Россия биле Моол ЭДШ азы ГЭС дузазы-биле Моолче электри энергиязын хандырар дугайында айтырыгны көдүрген чазактар аразының дугуржулгазын чарарынга белеткеп турар.

Тывада уругларның чайгы кадыкшылга кампаниязы эгелээн 02.06.2017 Тывада уругларның чайгы кадыкшылга кампаниязы эгелээн

 Бөгүн Тывада уругларга дыштанылганың 151 лагери ажылын эгелээн.

Кызылга Бүгү-делегейниң уруглар камгалалының хүнүн байырлаарының кол черлериниң бирээзи Тываның Национал музейинге болган 02.06.2017 Кызылга Бүгү-делегейниң уруглар камгалалының хүнүн байырлаарының кол черлериниң бирээзи Тываның Национал музейинге болган

 «Музей чаштарга» акция албан чериниң бодунга, а «Азия төвүнүң уруглары» республика фестивалы музейниң девискээринге чаптылган.

Тывада оолдар аразында национал тыва хүреш эң нептереңгей 02.06.2017 Тывада оолдар аразында национал тыва хүреш эң нептереңгей

 Тывада Бүгү-делегейниң уруглар камгалалының хүнүнге тураскааткан тыва хүреш маргылдааларында 7184 оолдар күжүн шенээн. Тыва Республиканың «Хүреш» национал тыва хүреш федерациязы шак ындыг медээни берген.

Тываның талантылыг уруглар, оолдарынга премиялар болгаш грантыларны тывыскан 02.06.2017 Тываның талантылыг уруглар, оолдарынга премиялар болгаш грантыларны тывыскан

Бүгү-делегейниң Уруглар камгалалының хүнүнде, «Азия төвүнүң уруглары» республика фестивалының үезинде, Россия Федерациязының Президентизиниң премиялары болгаш Тыва Республиканың Баштыңының грантылары база премияларын тывыскан.

Тываның Баштыңы 55-ки мотоадыгжы бригаданың шериглеринге чайгы өөредилге эгелээни-биле байырны чедирген 01.06.2017 Тываның Баштыңы 55-ки мотоадыгжы бригаданың шериглеринге чайгы өөредилге эгелээни-биле байырны чедирген

 Тывада 55-ки мотоадыгжы (дагжы) бригада доктаамал черинде келген соонда, өөредилгениң чайгы бирги курстары эгелээн. Республиканың Баштыңы Шолбан Кара-оол бөгүн шериг кезээнге чорааш, бригаданың дайынчыларынга бо болуушкун-биле байырны чедирген.

Федералдыг трассадан Сукпак суурже кирер орукта капиталдыг септелгени кылып турар 01.06.2017 Федералдыг трассадан Сукпак суурже кирер орукта капиталдыг септелгени кылып турар

 2017 чылда муниципалдыг тургузугларда планнаан Тываның орук четкизиниң хөгжүлде программазында кол объектилерге өскерилгелер хамаарышпас. Республиканың Баштыңы Шолбан Кара-оол май 30-де хамаатыларны боду хүлээп ап тургаш, ону дыңнаткан.

Федералдыг трассадан Сукпак суурже кирер орукта капиталдыг септелгени кылып турар 2017 чылда муниципалдыг тургузугларда планнаан Тываның орук четкизиниң хөгжүлде программазында кол объектилерге өскерилгелер хамаарышпас. Республиканың Баштыңы Шолбан Ка 01.06.2017 Федералдыг трассадан Сукпак суурже кирер орукта капиталдыг септелгени кылып турар 2017 чылда муниципалдыг тургузугларда планнаан Тываның орук четкизиниң хөгжүлде программазында кол объектилерге өскерилгелер хамаарышпас. Республиканың Баштыңы Шолбан Ка

 Май 29-та Тываның доозукчулары география, информатика база ИКТ-га чаңгыс аай күрүне шылгалдаларын дужааган.

Тывадан пенсионер Бүгү-россияның компьютерге хөй талалыг маргылдаага тиилээн 31.05.2017 Тывадан пенсионер Бүгү-россияның компьютерге хөй талалыг маргылдаага тиилээн

 Майның 25- 27 хүннеринде Санкт-Петербургка эрткен Бүгү-россияның компьютерге хөй талалыг VII маргылдаазының тиилекчилери илереттинген.

Тываның иштики херекер сайыды Александр Лобанов республиканың Баштыңы Шолбан Кара-оолга Найырал орденин тывысканы-биле байыр чедирген 31.05.2017 Тываның иштики херекер сайыды Александр Лобанов республиканың Баштыңы Шолбан Кара-оолга Найырал орденин тывысканы-биле байыр чедирген

 Май 24-те Кремльге Россия Федерациязының күрүне шаңналдарын тыпсыр езулал эрткен. Эртем, үлетпүр, культура, кадык камгалал болгаш спорт адырында үжен хире шылгараңгай российжилерге орденнер болгаш хүндүлүг аттарны тывыскан.

Тывада санитарлыг авиация вертоледу ужуп эгелээн 30.05.2017 Тывада санитарлыг авиация вертоледу ужуп эгелээн

 Май 26-да, медицина дериг-херекселдери-биле чепсегленген санавицияның тускай вертоледу бирги ужудуушкунну кылган. Ооң дугайында Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол бодунуң блогунда бижээн.

«Россеть» ПАН-ның чиңгине директору Олег Бударгин Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оолга Найырал ордени-биле шаңнатканы дээш байыр чедирген 30.05.2017 «Россеть» ПАН-ның чиңгине директору Олег Бударгин Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оолга Найырал ордени-биле шаңнатканы дээш байыр чедирген

 Май 24-те Кремльге Россия Федерациязының күрүне шаңналдарын тыпсыр езулал эрткен. Эртем, үлетпүр, культура, кадык камгалал болгаш спорт адырында үжен хире шылгараңгай российжилерге орденнер болгаш хүндүлүг аттарны тывыскан.

Тываның ногаажыдылга талазы-биле муниципалдыг тургузуглар ортузунда рейтингизи 30.05.2017 Тываның ногаажыдылга талазы-биле муниципалдыг тургузуглар ортузунда рейтингизи

 Республиканың шупту муниципалдыг тургузуглары Экология чылында долгандыр хүрээлелге кижиниң чедирген хоразын кызырар дээн хүлээлгени боттарынга ап, экологтуг байдалды экижидер талазы-биле планны тургузуп, ону бадылаан.

Тываның Бойдус яамызы «Россияның уруглары бойдус камгалалы дээш» уругларның экологтуг фестивалынче июнь 1-де чалап тур 30.05.2017 Тываның Бойдус яамызы «Россияның уруглары бойдус камгалалы дээш» уругларның экологтуг фестивалынче июнь 1-де чалап тур

 2017 чылдың июнь 1-де, Уруглар камгалалының бүгү-делегей хүнүнде, Тыва Республиканың Чазааның деткимчези-биле Кызылга «Россияның уруглары бойдус камгалалы дээш» уругларының үшкү бүгү-российжи экологтуг фестивалы болуп эртер.

ГТО — күш-культуржу кижизидилгениң үндезини 30.05.2017 ГТО — күш-культуржу кижизидилгениң үндезини

 Тываның Аныяктар херээ болгаш спорт яамызы чайгы спортчу сезон ажыдыышкынын «Күш-ажылга болгаш камгалалга белен» деп Бүгү-российжи күш-культура-спортчу комплекстиң чайгы фестивалы-биле демдеглээн.

«ТЫВА ЭКСПО-2017. ЧАС» делгелгениң организаторлары болгаш садып алыкчылар Тывага бүдүрген продукцияның шынары болгаш дизайны экижээнин демдеглээн 29.05.2017 «ТЫВА ЭКСПО-2017. ЧАС» делгелгениң организаторлары болгаш садып алыкчылар Тывага бүдүрген продукцияның шынары болгаш дизайны экижээнин демдеглээн

 Тываның найысылалында И.Ярыгин аттыг спорт комплекизинге Тываның Чазаа биле Новосибирск область чагыргазының чылдың-на эрттирип турары «Тыва-Экспо» регионнар аразының делгелге-ярмарказының 2017 чылдың часкы XVII сессиязы доозулган.

«Тыва-Экспо-2017. ЧАС» регионнар аразының делгелге-ярмарказы тыва барааннарны нептередиринге улуг идиглиг 29.05.2017 «Тыва-Экспо-2017. ЧАС» регионнар аразының делгелге-ярмарказы тыва барааннарны нептередиринге улуг идиглиг

Май 26-да Кызылга «Тыва Экспо» регионнар аразының универсалдыг делгелге-ярмарказы ажыттынгаш, май 28-те доозулган.

Тывада часкы тарылга ажылдары кидин-түлүк 27.05.2017 Тывада часкы тарылга ажылдары кидин-түлүк

 Тывада часкы хову ажылдары кидин-түлүк. Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол часкы тарылга ажылдарын үе шаанда доозар сорулганы чер ажылдыг ажыл-агыйлар мурнунга салган турган.

Тыва биле Г.В.Плеханов аттыг Россияның Экономиктиг университеди кады ажылдажылга дугуржулгазын чарган 26.05.2017 Тыва биле Г.В.Плеханов аттыг Россияның Экономиктиг университеди кады ажылдажылга дугуржулгазын чарган

 Москвага Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол Г.В.Плеханов аттыг Россияның экономиктиг университеди-биле кады ажылдажылга керээзин чарган.

Республиканың чурттакчызынга Украинадан Россияже чанарынга Тыва дузалажыр 26.05.2017 Республиканың чурттакчызынга Украинадан Россияже чанарынга Тыва дузалажыр

 Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол республиканың чурттакчызы Валентина Ондарга, Украинадан Россияже чанып келиринге, ТР-ниң Чазааның курлавыр фондузундан материалдыг дузаламчыны көргүзерин дааскан.

Тывада «Үстүү-Хүрээ-2017» хөгжүм болгаш чүдүлгениң XVIII бүгү-делегей фестивалының хүннери тодараттынган 26.05.2017 Тывада «Үстүү-Хүрээ-2017» хөгжүм болгаш чүдүлгениң XVIII бүгү-делегей фестивалының хүннери тодараттынган

 2014 чылда ара соксаар часкан «Үстүү-Хүрээ» хөгжүм болгаш чүдүлгениң фестивалы бо чылын уламчылаарын бадыткаан. Республиканың Чазаа 2017 чылда фестивальдың эртер хүннерин тодарадып, организастыг комитеттиң составын бадылаан.

Тывада «ТЫВА ЭКСПО-2017. ЧАС» делгелге-ярмарка ажыттынган 26.05.2017 Тывада «ТЫВА ЭКСПО-2017. ЧАС» делгелге-ярмарка ажыттынган

 Тывадан болгаш Россияның регионнарындан 60 ажыг бүдүрүлгелер «ТЫВА ЭКСПО-2017. ЧАС» ярмаркада боттарының барааннарын делгээн. Республиканың найысылалы Кызылдап делгелге-садыглаашкын бөгүн ажыттынган.

Майның 26-дан 28 хүннеринде, Кызылга, сайгарлыкчы ажыл-чорудулга айтырыгларының талазы-биле консультацияларны бээр 25.05.2017 Майның 26-дан 28 хүннеринде, Кызылга, сайгарлыкчы ажыл-чорудулга айтырыгларының талазы-биле консультацияларны бээр

 Сайгарлыкчы ажыл-чорудулга талазы-биле айтырыыңар бар болза, Иван Ярыгин аттыг спорт комплекизинде специалистерден консультацияны май 26-28 хүннеринде 10.00-15.00 шактарда ап болур силер.

Республика чазааның кежигүннери «Сөөлгү коңга» байырлалдарынга киришкен 25.05.2017 Республика чазааның кежигүннери «Сөөлгү коңга» байырлалдарынга киришкен

 Май 24-те республиканың шупту школаларынга сөөлгү коңга байырлалдары эрткен. Аңаа 9-ку класстың дөрт муң ажыг, 11 база 12 класстың ийи муң ажыг доозукчулары киришкен.

Тывада күштүг хат болурун сагындырган 25.05.2017 Тывада күштүг хат болурун сагындырган

 Майның 25 база 26 хүннеринде, Тыва Республикага суггур чаъс-чайык, долу дүжүп, кызаңнап, хаттың күжү секундада 15-20 метр, чамдык черлерге 25-27 метр чедип, чер-черлерге доозуннуг шуурган болур чадавас.

Россияның Президентизи Владимир Путин Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оолга Найырал ордени – бедик күрүне шаңналын тывыскан 25.05.2017 Россияның Президентизи Владимир Путин Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оолга Найырал ордени – бедик күрүне шаңналын тывыскан

 Май 24-те Кремльге Россия Федерациязының күрүне шаңналдарын тыпсыр езулал эрткен. Эртем, үлетпүр, культура, кадык камгалал болгаш спорт адырында үжен хире шылгараңгай российжилерге орденнер болгаш хүндүлүг аттарны тывыскан.

РФ-тиң Хөй-ниити палатазы Тываның арагага удур хоойлулары дыка чымчак деп үнелээн 25.05.2017 РФ-тиң Хөй-ниити палатазы Тываның арагага удур хоойлулары дыка чымчак деп үнелээн

 Тываның эрге-чагыргазының кииргени арага аймаан садарынга кызыгаарлаашкыннары Россияда эң чымчак хоойлуларның бирээзи болган.

Тываның Баштыңы чаңгыс чер-чурттугларын өрт айыылының үезин cеремчилелдиг эрттиреринче кыйгырган 24.05.2017 Тываның Баштыңы чаңгыс чер-чурттугларын өрт айыылының үезин cеремчилелдиг эрттиреринче кыйгырган

 Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол оттан оран-таңдывысты камгалаарынче чаңгыс чер-чурттугларын кыйгырган бижимелди социал четкилерде парлаан.

Тываның Баштыңы Моолдуң девискээринге орук озал-ондаанга таварышкан херээжен кижиниң кадыкшыл байдалын хыналдага алырын дааскан 24.05.2017 Тываның Баштыңы Моолдуң девискээринге орук озал-ондаанга таварышкан херээжен кижиниң кадыкшыл байдалын хыналдага алырын дааскан

Май 23-те, Улангом – Боршоо күрүне кызыгаары оруунга Тыва Республикадан 5 кижилиг автомашина орук озал-ондаанга таварышкан.

Тывада чаңгыс аай күрүне шылгалдаларының бүдүүзүнде ABBYY программа дузазы-биле доозукчуларга хыналда ажылдарны кылдырткан 24.05.2017 Тывада чаңгыс аай күрүне шылгалдаларының бүдүүзүнде ABBYY программа дузазы-биле доозукчуларга хыналда ажылдарны кылдырткан

 Тывада өөредилге чылының дургузунда 11 класстың өөреникчилериниң орус дыл болгаш математикага билиин «Чедиишкинниг доозукчу» регион төлевилелиниң күүселдези-биле үш катап хынаан.

Май 26-да Тываның найысылалынга хостуг хүрешке бүгү-российжи «Азия төвү» маргылдаа эгелээр 23.05.2017 Май 26-да Тываның найысылалынга хостуг хүрешке бүгү-российжи «Азия төвү» маргылдаа эгелээр

 Тывада хостуг хүрешке бүгү-российжи «Азия төвү» маргылдааны эрттиреринге белеткел ажылдары доозулган.

Тывада Сайгарлыкчы чоруктуң неделязы эгелээн 23.05.2017 Тывада Сайгарлыкчы чоруктуң неделязы эгелээн

 Тыва Республиканың Чазааның шиитпирин езугаар май 22 – май 28 хүннеринде республикага сайгарлыкчы чоруктуң неделязын эрттирер.

Тываның школаларында шахтер класстар көвүдээн 23.05.2017 Тываның школаларында шахтер класстар көвүдээн

 Тыва Республиканың Чазааның чанында Экономиктиг чөвүлел хуралының түңнели-биле, улуг компанияларга ажылдаар профессионал кадрларны школадан эгелеп белеткээр инженер-технологтуг («шахтер») класстарны ажыткан.

Тываның найысылалы Кызылда аварийлиг бажыңнардан хамаатыларны өскээр көжүрер программа-биле ээлчеглиг бажыңны дужааган 23.05.2017 Тываның найысылалы Кызылда аварийлиг бажыңнардан хамаатыларны өскээр көжүрер программа-биле ээлчеглиг бажыңны дужааган
<div style="text-align: justify;"><b> Бузар ужурлуг Паротурбинная 19 биле 19/1, Комсомольская 107, Заводская 24а база Ленин 8 адрестерде чурттап турар 32 өг-бүлеге Убсу-Нурская 12-де чаа квартираларның дүлгүүрлерин үлээн.</b></div>

«Бүзүрелдиг шиитпирлер садыының» беш төлевилелин Тывага ажыглаар 22.05.2017 «Бүзүрелдиг шиитпирлер садыының» беш төлевилелин Тывага ажыглаар

 Стратегтиг инициативалар агентилелиниң саналдааны «Бүзүрелдиг шиитпирлер садыы» программа-биле регионнарның тулган дээн арга-дуржулга даңзызындан беш төлевилелди Тываның эрге-чагыргазы күүседир дээш шилип алган.

Тывада хөй квартиралыг бажыңнарның капитал септелгезин кылырынга оочурну тодарадыр арганы тургускан 22.05.2017 Тывада хөй квартиралыг бажыңнарның капитал септелгезин кылырынга оочурну тодарадыр арганы тургускан

 Хөй квартиралыг бажыңнарның капитал септелгезиниң оочурун тодарадыр чаңгыс аай арга Тывада көстүп келген.

Тывада эжиндириишкин сезонунга белеткел эгелээн 22.05.2017 Тывада эжиндириишкин сезонунга белеткел эгелээн

 Чурттакчыларның массалыг эштиринге көрдүнген черлерде суг хөөлбектериниң дүвүнге шинчилел чорударын, арыглап-аштаашкынны кылырын Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол камгалакчыларга дааскан.

Тываның Кадык камгалал яамызы: республиканың 1 дугаар эмнелгезинде ниити аарыглар курстары доозулган 19.05.2017 Тываның Кадык камгалал яамызы: республиканың 1 дугаар эмнелгезинде ниити аарыглар курстары доозулган

 Красноярск хоорайдан башкарыкчы специалистер Тыва Республиканың терапевт эмчилеринге ниити өөредилге курстарын эрттирген.

Тываның Баштыңы тыва журналистиканың хоочуну Владимир Федорович Чадамбаның мөчээни-биле кажыыдалын илереткен 19.05.2017 Тываның Баштыңы тыва журналистиканың хоочуну Владимир Федорович Чадамбаның мөчээни-биле кажыыдалын илереткен

 Тыва журналистиканың хоочуну Владимир Федорович Чадамба мөчээн. Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол чок болган кижиниң төрел болгаш чоок кижилеринге ханы кажыыдалын илереткен.

Май 21-де Тыва Республиканың инженер-технологтуг («шахтер») класстарның II cледу болуп эртер 18.05.2017 Май 21-де Тыва Республиканың инженер-технологтуг («шахтер») класстарның II cледу болуп эртер

 Бо чылдың май 21-де Кызылдың 15 дугаар лицейинге Тыва Республиканың инженер-технологтуг («шахтер») класстарның II cледу болуп эртер.

Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол: чаа уруглар садтарын ам-даа тудар 18.05.2017 Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол: чаа уруглар садтарын ам-даа тудар

 Школа назыны четпээн өөредилгениң чедингирин бедидер регион программазын 2025 чылга чедир республиканың соцал-экономиктиг хөгжүлдезинче угланган федералдыг хемчеглер планынче аңгы пункт кылдыр киирерин Тываның Чазаа чедип алган.

Тываның сайгарлыкчылары бизнести эгелээриниң байдалдары экижээнин демдеглээн 17.05.2017 Тываның сайгарлыкчылары бизнести эгелээриниң байдалдары экижээнин демдеглээн

 Бо чылдың баштайгы үш айында Тывада биче болгаш ортумак сайгарлыкчы чоруктуң субъектилери 238-ке көвүдээн.

Тывада кижилерден өнчү-хөреңги үндүрүглерин чыырының шалыпчы айы эгелээн 17.05.2017 Тывада кижилерден өнчү-хөреңги үндүрүглерин чыырының шалыпчы айы эгелээн

 Тывада чурттакчы чондан үндүрүглер өрезин чыыр талазы-биле шалыпчы ай май 15-те эгелээн. Республиканың Чазаа ооң дугайында айтыышкынны бадылаан. 

Тыва МФЦ четкилерин тургузар база хөгжүдер ажыл-чорудулганы бедик деңнелге организастаан регионнар санында кирген 17.05.2017 Тыва МФЦ четкилерин тургузар база хөгжүдер ажыл-чорудулганы бедик деңнелге организастаан регионнар санында кирген

 Бо чылдың май 4-те Россияның Президентизи Владимир Путин Күрүне чөвүлели биле Россияның Президентизиниң чанында Чурттуң социал-экономиктиг хөгжүлдезиниң тускай сорулгалыг көргүзүглерин чедип алырынга мониторинг талазы-биле комиссияның каттышкан хуралын эрттирген. Ол хуралга Тыва Республиканың Баштыңы Шолбан Кара-оол киришкен.

«Ачам, авам, мен – бизнес өг-бүле бис» конкурс 17.05.2017 «Ачам, авам, мен – бизнес өг-бүле бис» конкурс

 ТР-ниң Садыг-үлетпүр палатазы ТР-ниң Экономика яамызы биле «ТР-ниң муниципалдыг тургузуглар чөвүлели» ассоциацияның деткиишкини-биле, май 26-да, Россияда Сайгарлыкчы чоруктуң хүнүнге тураскаадып конкурсту эрттирер.

Тывада өртке удур онза байдал чурумун июнь 4-ке чедир узаткан 16.05.2017 Тывада өртке удур онза байдал чурумун июнь 4-ке чедир узаткан

 Республика девискээринде өртке удур онза байдалдың чурумун июнь 4-ке чедир узадыр шиитпирни Тываның Чазаа хүлээп алган.

Тывада бюджет адырының ажылдакчыларын «Мир» картаже июль 1-ден шилчидип эгелээр 16.05.2017 Тывада бюджет адырының ажылдакчыларын «Мир» картаже июль 1-ден шилчидип эгелээр

 Тываның кредит организациялары 2017 чылдың июль 1-ден эгелеп карта-биле төлевир чорудуп турар боттарының шупту дериг-херекселдерин «Мир» төлевир картазын хүлээр кылдыр хандырар ужурлуг.

Тываның Баштыңы "Огненный таран" чоннар аразының моточарыжынга стартты берген 16.05.2017 Тываның Баштыңы "Огненный таран" чоннар аразының моточарыжынга стартты берген

 Ада-чурттуң Улуг дайынынга Тиилелгениң 72 чылынга база республиканың чурттакчызы, Совет Эвилелиниң Маадыры Михаил Артемьевич Бухтуевтиң маадырлыг чоруунга тураскааткан чоннар аразының "Огненный таран" моточарыжы Тывадан үнүпкен.

Тывада аныяк өг-бүлелерге чуртталга байдалын экижидер херечилелдерни тывыскан 16.05.2017 Тывада аныяк өг-бүлелерге чуртталга байдалын экижидер херечилелдерни тывыскан

 "Азия төвү" скульптурлуг комплекске 19 аныяк өг-бүлеге чуртталга байдалын экижидер херечилелдерни тывыскан.

Тывада сөөлгү коңга хүнүнде арага садарын хораан 16.05.2017 Тывада сөөлгү коңга хүнүнде арага садарын хораан

 Тываның школаларынга өөредилге чылы май 24-те 11 шакта болур сөөлгү коңганың байырлалы-биле адакталыр.

Тываның найысылалынга «Муниципалдыг тургузуглар чөвүлели» ассоциацияның (АСМО) ээлчеглиг хуралы болган 15.05.2017 Тываның найысылалынга «Муниципалдыг тургузуглар чөвүлели» ассоциацияның (АСМО) ээлчеглиг хуралы болган

 Тываның найысылалынга «Муниципалдыг тургузуглар чөвүлели» Ассоциацияның ээлчеглиг хуралы болуп эрткен.

Тываның Баштыңы бүгү-делегейниң эмчи сестраларының хүнүнде ТР-ниң Перинаталдыг төвүнге байыр чедирип четкен 15.05.2017 Тываның Баштыңы бүгү-делегейниң эмчи сестраларының хүнүнде ТР-ниң Перинаталдыг төвүнге байыр чедирип четкен

 Май 12-де, эмчи сестраларының профессионал байырлалын таварыштыр Перинаталдыг төптүң медперсоналынга Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол байыр чедирген.

Тывада мал-маган тарып боозадыр пунктуларны тургузуп эгелээн 12.05.2017 Тывада мал-маган тарып боозадыр пунктуларны тургузуп эгелээн

 Тывада эъткир болгаш сүткүр уксаалыг малдың шынарын экижидери-биле, мал-маганны тарып боозадыр технологияже шилчээн.

«Аныяк өг-бүлеге – кыштаг» төлевилелге эрге-чагыргага чоок кижилерниң киржирин хораанын Тываның Баштыңы база катап сагындырган 12.05.2017 «Аныяк өг-бүлеге – кыштаг» төлевилелге эрге-чагыргага чоок кижилерниң киржирин хораанын Тываның Баштыңы база катап сагындырган

Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол четвергте Чазак кежигүннери-биле ажылчын хуралды эрттирген. Бир дугаарында, кожууннарда «Аныяк өг-бүлеге – кыштаг» губернатор төлевилелиниң күүселдезин хынап чораан коллегаларын дыңнаан.

ЦСКА-ның сылдыстары Тывага чорааш, бичии спортчулар-биле ужурашкан 12.05.2017 ЦСКА-ның сылдыстары Тывага чорааш, бичии спортчулар-биле ужурашкан

 Армияның төп спортчу клувундан десант бөлүү аныяк армейжилерниң даңгыраан хүлээп алыр езулалга болгаш Май 9 байырлалынга киржири-биле Тывага келген.

Валентин Георгиевич Тока мөчээн 11.05.2017 Валентин Георгиевич Тока мөчээн

 Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол Валентин Георгиевич Токаның төрел болгаш чоок кижилеринге ханы кажыыдалын илергейлээн.

Тывада 2017 чылда эжиндириишкинниң хуусаазын тургускан 11.05.2017 Тывада 2017 чылда эжиндириишкинниң хуусаазын тургускан

 Республиканың Чазаа «2017 чылда биче хемчээлдиг хемелерни эжиндирип эгелээриниң болгаш доозарының хуусаазының дугайында» айтыышкынны бадылаан.

Тываның Баштыңы: Майның 9-ун ЦСКА-ның шыырак спортчулары-биле уткууру чаагай чаңчыл апарган 11.05.2017 Тываның Баштыңы: Майның 9-ун ЦСКА-ның шыырак спортчулары-биле уткууру чаагай чаңчыл апарган

 Армияның төп спортчу клувундан десант бөлүү аныяк армейжилерниң даңгыраан хүлээп алыр езулалга болгаш Май 9 байырлалынга киржири-биле Тывага келген. Бөлүктү ЦСКА-ның начальниги, полковник Михаил Барышев баштаан. Аныяк армейжилер-биле ужурашкан соонда, регионнуң МИЧ-теринге интервьюну берген.

Тываның Баштыңының Тииилелге хүнү-биле байыр чедириишкини 09.05.2017 Тываның Баштыңының Тииилелге хүнү-биле байыр чедириишкини

 Эргим чаңгыс чер-чурттугларым! Хүндүлүг хоочуннар! 
 Ада-чурттуң Улуг дайынынга Тиилелгениң 72 чылы-биле байыр чедирип тур мен! Ол бистиң чуртувустуң кол байырлалы, Россияның хөй националдыг чонунуң маадырлыг чоруунуң, ат-алдарының үлегери.

Республика Баштыңы Тыва Республиканың Үндезин Хоойлузунуң хүнү — күрүне байырлалы-биле чаңгыс чер-чурттугларынга болгаш республиканың аалчыларынга байырны чедирген 06.05.2017 Республика Баштыңы Тыва Республиканың Үндезин Хоойлузунуң хүнү — күрүне байырлалы-биле чаңгыс чер-чурттугларынга болгаш республиканың аалчыларынга байырны чедирген

 Хүндүлүг чаңгыс чер-чурттугларым!  
 Тыва Республиканың күрүне байырлалы — Үндезин Хоойлузунуң хүнү-биле чүректиң ханызындан чедирген байырымны хүлээп ап көрүңер!

Тываның Баштыңы РФ-тиң Күрүне чөвүлелиниң хуралынга киришкен 05.05.2017 Тываның Баштыңы РФ-тиң Күрүне чөвүлелиниң хуралынга киришкен

 Россияның Президентизи Владимир Путин Күрүне чөвүлели биле Россияның социал-экономиктиг тускай сорулгалыг көргүзүглериниң чедиишкиннеринге Президентиниң чанында мониторинг комиссиязының каттышкан хуралын эрттирген.

Тываның Баштыңы араттарга күрүне деткимчезиниң акша-хөреңгизи четкенин база ону шын ажыглаанын хынаарын ТР-ниң Көдээ ажыл-агый яамызынга дааскан 05.05.2017 Тываның Баштыңы араттарга күрүне деткимчезиниң акша-хөреңгизи четкенин база ону шын ажыглаанын хынаарын ТР-ниң Көдээ ажыл-агый яамызынга дааскан

 Тываның эрге-чагыргазы көдээ бизнести деткииринче угланган регион бюджединден акша-хөреңгини тус чер бот-башкарылга органнарының тускай сорулгалыг чарып турарынга контрольду шыңгыыраткан.

Тывада онза байдалдар чурумун киирген 05.05.2017 Тывада онза байдалдар чурумун киирген

 Сибирь федералдыг округтуң девискээринде тургустунган байдалдар уржуундан регионнар аразының онза байдалын чарлаан болгаш, Тывада база ОБ чурумун киирген. Республика Баштыңы Шолбан Кара-оол ол дугайында айтыышкынга атты салган.

Тыва Республиканың Баштыңының КВН кубогу Кемеровоже чорупкан 04.05.2017 Тыва Республиканың Баштыңының КВН кубогу Кемеровоже чорупкан

 Тываның Баштыңының КВН кубогу дээш Сибирьден КВН-чилер чылдың-на маңаа мөөрейлежири чаңчыл болу берген. 

Тус черниң бараан бүдүрүкчүлерин деткээн чаа хевир Тываның биче бизнезинге күрүне чагыының акша-хөреңгизин шиңгээдир арганы берген 04.05.2017 Тус черниң бараан бүдүрүкчүлерин деткээн чаа хевир Тываның биче бизнезинге күрүне чагыының акша-хөреңгизин шиңгээдир арганы берген

 Тывада тус черниң бараан бүдүрүкчүлерин деткээн чаа арга-хевир күрүне болгаш муниципалдыг чагыгларже оларның кирерин чиигеткен.

Ада-чурттуң Улуг дайынынга Тиилелгениң 72 чыл оюнга тураскааткан кол-кол хемчеглер ПЛАНЫ 04.05.2017 Ада-чурттуң Улуг дайынынга Тиилелгениң 72 чыл оюнга тураскааткан кол-кол хемчеглер ПЛАНЫ

 Май 8-те 
 Шериг баар назылыг аныяктар ортузунга «Тулчуушкун» деп шериг-спортчу оюн — Уругларның немелде өөредилгезиниң республика төвүнге 10.00 шакта.

Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол: чаңгыс аай күрүне шылгалдалары – республика эрге-чагыргазының шупту органнарынга шылгалда-дыр 03.05.2017 Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол: чаңгыс аай күрүне шылгалдалары – республика эрге-чагыргазының шупту органнарынга шылгалда-дыр

 2017 чылдың май 26-дан июнь 1-ге чедир эртер күрүнениң түңнел аттестациязынга (ГИА) белеткел дугайында Чазактың аппарат хуралында чугаалашкан.

2017 чылда Тываның найысылалында кол көвүрүгнү эде тудар 03.05.2017 2017 чылда Тываның найысылалында кол көвүрүгнү эде тудар

 Тываның эрге-чагыргазы Кызылда кол көвүрүгнү эде чаартыр ажылдарны 2017 чылда эгелээрин чедип алган.

Өскээр көжүрер программа-биле Кызылда 32 квартиралыг база бир бажыңны туткан 03.05.2017 Өскээр көжүрер программа-биле Кызылда 32 квартиралыг база бир бажыңны туткан

 "Спутник" микрорайонунда Убса-Нурская кудумчузу 14 дугаар бажың деп адрестиг 32 квартиралыг чаа объектини ажыглалче киирген. "Титан" компания аварийлиг чуртталга бажыңындан хамаатыларны өскээр көжүрер программа күүселдези-биле бажыңны туткан.

Тываның пенсионерлери Бүгү-россияның компьютерге хөй талалыг VII маргылдаазынга киржир 03.05.2017 Тываның пенсионерлери Бүгү-россияның компьютерге хөй талалыг VII маргылдаазынга киржир

 Май 25-тен 27-ге чедир Санкт-Петербург хоорайга Бүгү-россияның компьютерниң хөй талалыг VII чемпионадының түңнел мөөрейинге Тываның пенсионерлери киржир.

Тываның Баштыңы өртке удур онза чурум үезинде арга-арыг постуларының ажылын күштелдирерин негээн 02.05.2017 Тываның Баштыңы өртке удур онза чурум үезинде арга-арыг постуларының ажылын күштелдирерин негээн

 Тываның Чазаанга видеохарылзаалыг эрткен аппарат хуралында муниципалитеттер удуртукчулары-биле арга-арыг өрттериниң оперативтиг байдалын сайгарып чугаалашкан.

Кыдат делегация Тываның инвестиция төлевилелдериниң курлавырын бедии-биле үнелээн 02.05.2017 Кыдат делегация Тываның инвестиция төлевилелдериниң курлавырын бедии-биле үнелээн

 Тыва Республиканың Чазааның бажыңынга регионнуң инвестиция курлавырын таныштырган хурал эрткен.

Тывада шалыпчы айда 2 муң ажыг ыяш өзүмнерин олуртур 02.05.2017 Тывада шалыпчы айда 2 муң ажыг ыяш өзүмнерин олуртур

 Регионнуң Баштыңы Шолбан Кара-оолдуң инициативазы-биле апрель 15-те Тывада чарлаан ногаажыдылга айы уламчылап турар. Бо удаада найысылалдың чөөн талазында Тываның күрүне университединиң чаа корпузунуң чоок-кавы девискээринге ногаан өзүмнерни тарып олуртур акция эрткен.

ТЫВАНЫҢ БАШТЫҢЫ ШОЛБАН КАРА-ООЛ 2016 ЧЫЛДА ЧАЗАКТЫҢ АЖЫЛ-ЧОРУДУЛГАЗЫНЫҢ ДУГАЙЫНДА ОТЧЕТТУ ДЭЭДИ ХУРАЛДЫҢ МУРНУНГА КЫЛГАН 02.05.2017 ТЫВАНЫҢ БАШТЫҢЫ ШОЛБАН КАРА-ООЛ 2016 ЧЫЛДА ЧАЗАКТЫҢ АЖЫЛ-ЧОРУДУЛГАЗЫНЫҢ ДУГАЙЫНДА ОТЧЕТТУ ДЭЭДИ ХУРАЛДЫҢ МУРНУНГА КЫЛГАН

 Тываның Дээди Хуралының (парламентизиниң) сессиязының ээлчег чок хуралы апрель 28-те болган. Хурал калбак хевирге эрткен. Аңаа регион Чазааның кежигүннери, кожууннар баштыңнары болгаш чагыргалар даргалары, эрге-чагырганың федералдыг органнарының девискээр эрге­лелдериниң удуртукчулары, хөй-ниити организацияларның баштыңнары олурушкан.

Тыва Республиканың Баштыңы республиканың чурттакчыларынга Частың болгаш күш-ажылдың байырлалы-биле байырны чедирген 01.05.2017 Тыва Республиканың Баштыңы республиканың чурттакчыларынга Частың болгаш күш-ажылдың байырлалы-биле байырны чедирген

 Хүндүлүг чаңгыс чер-чурттугларым!  
 Чоннуң ынак байырлалы Частың болгаш Күш-ажылдың байырлалы Май 1-ни таварыштыр сеткилимниң ханызындан байыр чедириишкинимни хүлээп ап көрүңер.

Тываның Баштыңы эмчилерни ам-даа деткиирин аазаан 29.04.2017 Тываның Баштыңы эмчилерни ам-даа деткиирин аазаан

 Апрель 28-те – Россияда Дүрген дуза хүнүнде Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол дүрген эмчи дузазының база медицинаның айыыл-халаптар төвүнүң дежурный эмчилеринге байырны чедирип, амданныг тортту сөңнээн.

Тываның найысылалында Тиилелгениң терээн олурткан 28.04.2017 Тываның найысылалында Тиилелгениң терээн олурткан

«Тиилелгениң терээ» Бүгү-россияның хөй-ниити акциязынга Кызыл база каттышкан. Сталинград тулчуушкунунуң үезинде бүдүн арткан теректерниң өзүмнерин Россияның 17 хоорайынга хары угда олурткан.

Тываның Баштыңы Террорга удур комиссияның хуралын эрттирген 28.04.2017 Тываның Баштыңы Террорга удур комиссияның хуралын эрттирген

 Видеоконференц-харылзаазы-биле эрткен хуралда муниципалитеттер удуртукчулары база киришкен. Комиссия кежигүннери террорисчи хөделиишкинни азы айыылды тургузуп болур болуушкуннарны болдурбас дээш эрге-чагырганың шупту органнарының кады ажылдажылгазының болгаш белениниң шынарын бедидер айтырыгларны чугаалашкан.

Тыва Улуг Тиилелгениң 72 чыл оюн демдеглээринге белеткенип турар 27.04.2017 Тыва Улуг Тиилелгениң 72 чыл оюн демдеглээринге белеткенип турар

 Улуг Тиилелгениң 72 чылынга тураскааткан хемчеглер Тывада шагда-ла эгелээн. Кызыл Шеригниң составынга тулчуп турган тыва эки турачыларга тураскааткан «Адаларның ажыл-херектеринге шынчы» деп көжүп чоруур делгелге февраль 17-ден эгелеп Тываның чедери берге кожууну Тере-Хөлден эгелээн.

Георгий Полтавченко: чаңгыс дем-биле террорну чок кылыр 27.04.2017 Георгий Полтавченко: чаңгыс дем-биле террорну чок кылыр

 Петербургтуң метрозунга болган айыыл-халаптың соонда деткимчези дээш Тыва Республиканың Баштыңы Шолбан Кара-оолдуң адынга Санкт-Петербург хоорайның губернатору Георгий Полтавченкодан четтиргенин илереткен сөстерлиг чагаа келген.

Тываның Баштыңы: ажылдың шын уун тодарадып алыр 27.04.2017 Тываның Баштыңы: ажылдың шын уун тодарадып алыр

 И.Ярыгин аттыг спорт комплекизинге Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол республикада ады-сураа билдингир спортчуларның «Сайзыра, Тывам!» фондунуң кежигүннери-биле ужурашкан.

Тываның Баштыңы 2016 чылда Чазактың ажылының түңнелдерин Кызылдың чурттакчыларынга таныштырган 26.04.2017 Тываның Баштыңы 2016 чылда Чазактың ажылының түңнелдерин Кызылдың чурттакчыларынга таныштырган

 2016 чылда Тыва Республиканың Чазааның ажыл-чорудулгазының отчедун чонга таныштырары адакталган. Чазак Даргазы Шолбан Кара-оол баштаан ажылчын бөлүк Кызылда Улусчу чогаадылга бажыңынга чон-биле дүүн ужурашкан.

Частың болгаш Күш-ажылдың байырлалынга тураскааткан ХЕМЧЕГЛЕРНИҢ ПЛАНЫ 26.04.2017 Частың болгаш Күш-ажылдың байырлалынга тураскааткан ХЕМЧЕГЛЕРНИҢ ПЛАНЫ

 Апрель 29-та 
  Апрель 29-30 – Бүгү республикага экологтуг субботниктер

Тываның эрге-чагыргазы эвээш орулгалыг болгаш хөй ажы-төлдүг өг-бүлелерге үлээр картофель үрезинин садып алган 26.04.2017 Тываның эрге-чагыргазы эвээш орулгалыг болгаш хөй ажы-төлдүг өг-бүлелерге үлээр картофель үрезинин садып алган

Тывада «Социал картофель» төлевилелдиң киржикчилеринге үлээр картофель үрезининиң садыглаашкын түңнелин үндүрген.

Тываның Чазаа аныяк специалистерден стажировка эрттирер документилерни хүлээп эгелээн 25.04.2017 Тываның Чазаа аныяк специалистерден стажировка эрттирер документилерни хүлээп эгелээн

 35 хар чедир назылыг аныяктар конкурска киришкеш, ТР-ниң Баштыңының Администрациязынга болгаш ТР-ниң Чазааның Аппарадынга, Тыва Республиканың күүсекчи эрге-чагырга органнарынга стажировкалап болур.

Президентиниң кадет училищезинче оолдарның дужаап кирерин белеткээри-биле Тываның школаларынга кадет класстарын ажыдар 25.04.2017 Президентиниң кадет училищезинче оолдарның дужаап кирерин белеткээри-биле Тываның школаларынга кадет класстарын ажыдар

 Тывада Кызылдың Президентиниң кадет училищезинге (КПКУ) өөренир кандидаттар шилилгезин чада аайы-биле чурумчудар. КПКУ-же өөренип кирер күзелдиг өөреникчилерни республиканың 17 кожуунундан шилип, оларның дужаап кирерин белеткээр баштайгы звено – кадет класстарны ажыдар.

КЭФ-2017: 2025 чылга чедир российжи экономика база Сибирьниң ролю 25.04.2017 КЭФ-2017: 2025 чылга чедир российжи экономика база Сибирьниң ролю

 Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол 2025 чылга чедир российжи экономиканы сайгарып чугаалашкан Красноярскиниң экономиктиг шуулганының пленарлыг хуралынга киришкен. Ону Россияның Чазааның даргазының оралакчызы Аркадий Дворкович башкарып эрттирген.

Тоора-Хем суурда дизельдиг электри станциязын септээш, чырыкты катап берген 24.04.2017 Тоора-Хем суурда дизельдиг электри станциязын септээш, чырыкты катап берген

 Тыва Республиканың Одалга болгаш энергетика яамызы Тожу кожууннуң төвү Тоора-Хем суурда электри энергиязын долузу-биле берип эгелээнин дыңнаткан.

Республиканың Чазаа 2016 чылда ажыл-чорудулгазының түңнелдерин чонга илеткээр 24.04.2017 Республиканың Чазаа 2016 чылда ажыл-чорудулгазының түңнелдерин чонга илеткээр

 Күүсекчи эрге-чагырга органнарының 2016 чылда ажыл-чорудулгазының түңнелдериниң дугайында республиканың Чазааның отчеттуг кампаниязы апрель 21-ден эгелээн.

Шолбан Кара-оол Тывага хөй талалыг эмнелгени күрүне-хуу кады ажылдажылга-биле тудар дугайында протоколда атты салган 21.04.2017 Шолбан Кара-оол Тывага хөй талалыг эмнелгени күрүне-хуу кады ажылдажылга-биле тудар дугайында протоколда атты салган

 Республика удуртукчузу Шолбан Кара-оолга баштаткан Тываның делегациязы Красноярскиниң экономиктиг шуулганында киржип турар.

Тываның Баштыңының Тус чер бот-башкарылгазының хүнү-биле муниципалитеттер ажылдакчыларынга байыр чедириишкини 21.04.2017 Тываның Баштыңының Тус чер бот-башкарылгазының хүнү-биле муниципалитеттер ажылдакчыларынга байыр чедириишкини

 Бөгүн Россияда элээн аныяк байырлал - Тус чер бот-башкарылгазының хүнүн демдеглеп турар. Россияның Президентизи Владимир Путин 2012 чылдың июнь 10-да ооң дугайында чарлыкка атты салган.

Тываның Баштыңы XIV Красноярскиниң экономиктиг шуулганында киржип турар 20.04.2017 Тываның Баштыңы XIV Красноярскиниң экономиктиг шуулганында киржип турар

 Тываның делегациязында республиканың Баштыңы Шолбан Кара-оол, ооң оралакчызы Шолбан Хопуя, ТР-ниң экономика сайыды Елена Каратаева база Инвестицияларны хаара тудар болгаш камгалаар талазы-биле агентилелдиң удуртукчузу Даваа-Церин Иргит олар, бөгүн апрель 20-де, Красноярскиде ажыттынган экономиктиг шуулганның ажылында киржип турар.

Шолбан Кара-оол республиканың чаа прокурорунга Тываның эрге-чагырга органнары-биле кады дээштиг ажылдаарын күзээн 20.04.2017 Шолбан Кара-оол республиканың чаа прокурорунга Тываның эрге-чагырга органнары-биле кады дээштиг ажылдаарын күзээн

 Тыва Республиканың Дээди Хуралының депутаттары сессия хуралында республика прокурорунга Александр Боровковту томуйлаарынга чөпшээрел бээр дугайында айтырыгны көрген.

Тываның Баштыңы: үрезин ажыл-агыйын хөгжүдеринге кластер аргазын ажыглаар 20.04.2017 Тываның Баштыңы: үрезин ажыл-агыйын хөгжүдеринге кластер аргазын ажыглаар

 2017 чылда Тывага часкы хову ажылдарының организастыг хемчеглерин Таңды кожуунга үнүүшкүннүг хуралда чугаалашкан. Аңаа Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол база киришкен.

Тываның Баштыңы республика прокурорунуң албан-дужаалынга ажылдаар кандидат-биле ужурашкан 19.04.2017 Тываның Баштыңы республика прокурорунуң албан-дужаалынга ажылдаар кандидат-биле ужурашкан

 Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол Россияның Чиңгине прокурору Юрий Чайканың регионнуң удуртукчузунче чорутканы кандидат Александр Боровков-биле дүүн ужурашкан.

Тываның Баштыңынга эвээш санныг үндезин чоннарының шуулганын эрттиреринге деткимчези дээш Ямалдың губернатору өөрүп четтиргенин илереткен 19.04.2017 Тываның Баштыңынга эвээш санныг үндезин чоннарының шуулганын эрттиреринге деткимчези дээш Ямалдың губернатору өөрүп четтиргенин илереткен

 «Россияның Соңгу чүктүң, Сибирьниң болгаш Ыраккы Чөөн чүктүң эвээш санныг үндезин чоннары» деп чоннар аразының шуулганы Ямалга болуп эрткен.

Тываның 5 кожууну суг үериниң ийиги чадазынга удур белен 18.04.2017 Тываның 5 кожууну суг үериниң ийиги чадазынга удур белен

 Республика Баштыңының удуртканы Тываның Чазааның аппарадының хуралында часкы үерлээшкинни айыыл чок эртериниң талазы-биле хемчеглерниң чорудуун чугаалашкан.

Россияның хостуг хүреш маргылдаазынга Тывадан Алдынай Даржаа 43 кил деңзиге чемпионнаан 18.04.2017 Россияның хостуг хүреш маргылдаазынга Тывадан Алдынай Даржаа 43 кил деңзиге чемпионнаан

 Чурттуң 31 регионундан 140 спортчу Мурнуу-Сахалинге бир-ле дугаар эрткен маргылдаага киришкен.

Тываның Баштыңы Аныяктар ордузунуң тудуун дооозарынга инвестиция киирер кылдыр бизнести чалаан 18.04.2017 Тываның Баштыңы Аныяктар ордузунуң тудуун дооозарынга инвестиция киирер кылдыр бизнести чалаан

 Тываның Чазаа бюджеттиң кызырылганын барымдаалааш, Кызыл хоорайда Аныяктар ордузунуң тудуун доозарынче бизнести киириштирерин шиитпирлээн.

Тывада Культура болгаш дыштанылганың национал парыгын чаагайжыдар төлевилди хөй-ниити сайгарылгазынче киирген 18.04.2017 Тывада Культура болгаш дыштанылганың национал парыгын чаагайжыдар төлевилди хөй-ниити сайгарылгазынче киирген

 Тывада «Таарымчалыг хоорай хүрээлелин хевирлээри" регион программазының боттаныышкыны-биле республика найысылалы Кызылда национал паркты 2017 чылда чаартыр ажылдар эгелээн.

Тыва регионнар-биле кады спирт холумактыг продукцияны хоойлуга чөрүштүр садып-саарары-биле демисежир 17.04.2017 Тыва регионнар-биле кады спирт холумактыг продукцияны хоойлуга чөрүштүр садып-саарары-биле демисежир

 Спирт холумактыг продукцияны хоойлуга чөрүштүр садып-саарарынга хыналданы шыңгыырадыр талазы-биле «орук картазын» ажылдап кылырын, ол ышкаш чурттакчы чон ортузунга арагалаар чорук-биле демиселге хөй-ниитиниң төлээлери-биле демниг ажылдажылганың айтырыгларын ТР-ниң Чазаанга сайгарып чугаалашкан.

«Туваасбест» комбинады бүдүрүлгени катап эгелээн 17.04.2017 «Туваасбест» комбинады бүдүрүлгени катап эгелээн

 Тывада эң улуг бүдүрүлгелерниң бирээзи турган - «Туваасбест» комбинады ийи чыл ишти анаа турганының соонда, бүдүрүлгени катап эгелээн. Март 24-тен даг-болбаазырадылга комбинады (ГОК) даштыкы хереглекчилерниң, колдуунда Киргизияның чагыы езугаар 600 тонна хемчээлдиг баштайгы продукциязы чүдүрүп, чоруткан.

Шолбан Кара-оол Россияның Чазааның даргазының оралакчызы Дмитрий Козак-биле ужурашкан 14.04.2017 Шолбан Кара-оол Россияның Чазааның даргазының оралакчызы Дмитрий Козак-биле ужурашкан

 Апрель 13-де Москвага Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол Россия Федерациязының Чазааның даргазының оралакчызы Дмитрий Козак-биле ужурашкан.

Тываның Шериг комиссариады 100 чылдаан юбилейиниң бүдүүзүнде аныяктар ортузунга шериг-патриотчу ажылды күштелдирер 13.04.2017 Тываның Шериг комиссариады 100 чылдаан юбилейиниң бүдүүзүнде аныяктар ортузунга шериг-патриотчу ажылды күштелдирер

 Россияда шериг комиссариадының тургустунганындан бээр 99 чылдаанынга тураскааткан байырлыг хуралда Тываның Баштыңы ол дугайында чугаалаан.

Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол ажыл-агый аайы-биле Москвада 13.04.2017 Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол ажыл-агый аайы-биле Москвада

 2025 чылга чедир Тыва Республиканың социал-экономиктиг хөгжүлдезинче угланган хемчеглер планынче өскерилгелер киирер дугайында Россия Чазааның айтыышкынының төлевилелиниң талазы-биле хуралга бөгүн Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол киржир.

Ат-сураглыг боксер Юрий Арбачаковтуң Тывада мастер-класстары эртип турар 13.04.2017 Ат-сураглыг боксер Юрий Арбачаковтуң Тывада мастер-класстары эртип турар

 Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол Москваже ужуп чоруур мурнунда, совет болгаш российжи алдарлыг боксер Юрий Арбачаков-биле ужурашкан.

Тываның Баштыңы: «адрестер»-биле демиселче ниитилелди мөөңнээрин деткиир херек 12.04.2017 Тываның Баштыңы: «адрестер»-биле демиселче ниитилелди мөөңнээрин деткиир херек

 Ийи неделя дургузунда, Тываның полиция ажылдакчылары арага продукциязы болгаш спирт холумактыг 2,5 муң литр суук чүүлдерни хавырган.

Тываның Баштыңы: Аныяктар сесерлиин эде чаартыр 12.04.2017 Тываның Баштыңы: Аныяктар сесерлиин эде чаартыр

 Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол найысылал Кызылдың Хоорай тудуунуң талазы-биле чөвүлел хуралынга олурушкан.

Апрель 15-тен Тывада хоорай, суурлар ногаажыдылгазының шалыпчы айы чарлаттынган 12.04.2017 Апрель 15-тен Тывада хоорай, суурлар ногаажыдылгазының шалыпчы айы чарлаттынган

 Экология чылында Тывада, апрельдиң 15-тен, чурттакчылыг черлерни ногаажыдар шалыпчы ай эгелээр.

Тываның Баштыңы Кремль рейтингиде бодунуң туружун экижиткен 11.04.2017 Тываның Баштыңы Кремль рейтингиде бодунуң туружун экижиткен

 Федералдыг төптен Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оолга хамаарыштыр, ооң туружун кошкадыры болдунмас. Бөгүн Регион политиказын хөгжүдер төптүң белеткээни «Кремль рейтингизиниң» 2017 чылда бирги түңнелдери билдинген.

Тывада "Чылдың башкызы-2017" мөөрейге Тайгана Сандак тиилээн 11.04.2017 Тывада "Чылдың башкызы-2017" мөөрейге Тайгана Сандак тиилээн

 Тывада мергежилиниң шылгараңгайларын илереткен «Чылдың башкызы», «Чылдың кижизидикчизи», «Төрээн болгаш орус дылдарның бүгү-российжи мастер-клазы» база «Өөредилге чериниң тулган эр башкызы» чаңчылчаан мөөрей доозулганын, ТР-ниң Өөредилге болгаш эртем яамызы дыңнаткан. Мөөрейге республикадан 117 башкы киришкен, оларның 26-зы – аныяк специалистер.

Кызыгаар эргелели биле Росгвардияның килдизи российжи-моол кызыгаарның тыва участогунга кады рейдилээн 11.04.2017 Кызыгаар эргелели биле Росгвардияның килдизи российжи-моол кызыгаарның тыва участогунга кады рейдилээн

 Россияның Федералдыг айыыл чок албанының Тывада кызыгаар эргелели биле Росгвардияның республикада килдизи российжи-моол кызыгаарның тыва участогунуң девискээринге «Чурум-2017» деп каттышкан хемчегни эрттирген.

Тываның Чазаа дөрт школа тудуунуң төлевилелин бадылаан 11.04.2017 Тываның Чазаа дөрт школа тудуунуң төлевилелин бадылаан

 Тываның эрге-чагыргазы найысылалдың солагай талакы дачалар кезээнге база «6а» микрорайонунга, база ол ышкаш Тес-Хемниң Ак-Эрик биле Мөңгүн-Тайганың Кызыл-Хая суурунга чаа школаларны тударынга белеткенип эгелээн.

Тываның улустуң чогаалчызы Монгуш Кенин-Лопсан «Хамның салым-чолу» деп чаа номун номчукчуларга таныштырган 10.04.2017 Тываның улустуң чогаалчызы Монгуш Кенин-Лопсан «Хамның салым-чолу» деп чаа номун номчукчуларга таныштырган

 Тываның улустуң чогаалчызы, төөгү эртемнериниң доктору, тыва хамнарның президентизи Монгуш Кенин-Лопсанның «Хамның салым-чолу» деп чаа номунуң таныштырылгазы республиканың Национал музейинге эрткен.

Тываның бойдус курлавырларын комплекстиг шиңгээдир институтка геология сайзыралының айтырыгларын чугаалашкан 10.04.2017 Тываның бойдус курлавырларын комплекстиг шиңгээдир институтка геология сайзыралының айтырыгларын чугаалашкан

 Тыва Республикага геологияны болгаш минерал-чиг-эт баазазын сайзырадырының перспективаларын чугаалашкан.

Моол чаартынган «Хандагайты-Боршоо» хыналда-эрттирилге пунктузун улгаттырар планныг 10.04.2017 Моол чаартынган «Хандагайты-Боршоо» хыналда-эрттирилге пунктузун улгаттырар планныг

 «Хандагайты» эрттирилге пунктузун 2017 чылда чаартып эгелээриниң дугайында Россияның Транспорт яамызының шиитпири Моолдуң талазындан деткимчени алган.

Тываның үлетпүр бүдүрүлгези 2016 чылда ортумак российжи көргүзүгнү ашкан 08.04.2017 Тываның үлетпүр бүдүрүлгези 2016 чылда ортумак российжи көргүзүгнү ашкан

 2016 чылда Тываның үлетпүр бүдүрүлгези 5,3 хуу, азы российжи ортумак көргүзүгнү 1,1 хуу ашкан.

Тываның чыынды командазы Чечняга 7 медальды чаалап алган 07.04.2017 Тываның чыынды командазы Чечняга 7 медальды чаалап алган

 Чечен республиканың найысылалынга кикбоксингиге Россия чемпионады биле бирги чер дээш маргылдаалар доозулган.

Бии-Хемден аныяк «кыштагжылар» Рафаэль биле Чодураа Саая баштайгы олчаларын алган 07.04.2017 Бии-Хемден аныяк «кыштагжылар» Рафаэль биле Чодураа Саая баштайгы олчаларын алган

 Бии-Хем кожууннуң Өөк суурдан ырак эвесте 10 хире мал ажыл-агыйы бар. Оларның хөй кезии дөртен-бежен хар ашкан малчыннар. Ындыг болзажок Тываның Баштыңының эгелээни «Аныяк өг-бүлеге - кыштаг» төлевилели аныяктарны мал ажыл-агыйынче хаара тудуп, байдалды өскерткен.

Тываның Баштыңы - эң нептереңгей 5 блогер-губернаторларның бирээзи 06.04.2017 Тываның Баштыңы - эң нептереңгей 5 блогер-губернаторларның бирээзи

 Россияның губернаторларындан Интернет ажыглакчылар аразында эң-не нептереңгейиниң талазы-биле, Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оолдуң «Контактыда» арыны 5-ки черни ээлээн.

Тыва – Россияның чогумчалыг беш регионунуң санында 06.04.2017 Тыва – Россияның чогумчалыг беш регионунуң санында

 Тыва тус чер-даа, федералдыг деңнелде-даа чурттакчы чоннуң талазындан эрге-чагыргага удурланган кыйгырыглар чок 5 российжи регионнуң санынче кирген. 2018 чылда болур соңгулдалар мурнунда, Mindscan компанияның чоруткан шинчилелдериниң түңнелдери ону бадыткаан.  

Тываның Баштыңы Кыдат тываларынга национал хепти белекке сөңнээн 06.04.2017 Тываның Баштыңы Кыдат тываларынга национал хепти белекке сөңнээн

Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол республикага хөөмейлеп өөренип алыр дээш чыл эгезинде келген этниктиг тывалар-биле ужурашкан.

Тываның спортчузу Кежик Монгуш Россияның кикбоксинг чемпионадынга 54 килге "алдынны" чаалап алган 05.04.2017 Тываның спортчузу Кежик Монгуш Россияның кикбоксинг чемпионадынга 54 килге "алдынны" чаалап алган

 Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол аныяк спортчунуң чедиишкининге өөрүп, социал четкиде бодунуң арнында тиилелге дээш байырны аңаа чедирген:

Тываның Баштыңынга Тываның күрүне университединиң шериг кафедразының начальнигин таныштырган 05.04.2017 Тываның Баштыңынга Тываның күрүне университединиң шериг кафедразының начальнигин таныштырган

 Тываның күрүне университединиң ректору Ольга Хомушку шериг кафедразының начальниги, подполковник Олег Калининни Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оолга таныштырган.

Тываның Баштыңы: чазактың социал адырын күштелдирер херек 05.04.2017 Тываның Баштыңы: чазактың социал адырын күштелдирер херек

 Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол республика чазааның социал адыры-биле хуралды эрттирген. Ужуражылгада өөредилге болгаш эртем, күш-ажыл болгаш социал политика, культура, спорт болгаш аныяктар политиказының сайыттары, оларның оралакчылары, ведомстволар, өөредилге болгаш өске-даа албан черлериниң удуртукчулары киришкен.

Шолбан Кара-оол: «Эрес-дидим чоруктуң девискээри» төлевилелди боттандырарда, патриотчу кижизидилгениң инфраструктура хөгжүлдезин тургузар 05.04.2017 Шолбан Кара-оол: «Эрес-дидим чоруктуң девискээри» төлевилелди боттандырарда, патриотчу кижизидилгениң инфраструктура хөгжүлдезин тургузар
 Тываның Чазаа «Тыва – эрес-дидим чоруктуң девискээри» шериг-патриотчу төлевилелдиң хемчеглер планын сайгарып көрген.

Тываның Баштыңы: муниципалитеттер болгаш оперативтиг албаннар республикада суг үериниң байдалын контрольга тутсун 04.04.2017 Тываның Баштыңы: муниципалитеттер болгаш оперативтиг албаннар республикада суг үериниң байдалын контрольга тутсун

 Тываның муниципалдыг эрге-чагыргазы болгаш оперативтиг албаннары бирги ээлчегде суг үериниң байдалын контрольга алыр. Регионнуң баштыңы Шолбан Кара-оол чазак хуралында ындыг даалганы берген. Кызыл кожууннуң Каа-Хем суурда байдалды чайлаткан соонда, муниципалдыг чергелиг онза байдал чурумун Чөөн-Хемчик кожуунда чарлаан.

«ИрАэро» компания Кызыл биле Иркутск аразында авиарейстерниң санын көвүдеткен 04.04.2017 «ИрАэро» компания Кызыл биле Иркутск аразында авиарейстерниң санын көвүдеткен

 Марттың 29-тан эгелеп Кызылдан Иркутскиже немелде авирейсти ажыткан. Ол маршрут-биле неделяда үш катап - понедельник, среда база пятница хүннеринде ужуп болур. Чаңгыс талаже билеттиң өртээ 4,2 муң рубль.

Тывада даг-адыгжы бригаданың баазазында мобилизация курлавырын тургускан 03.04.2017 Тывада даг-адыгжы бригаданың баазазында мобилизация курлавырын тургускан

 Курлавырда шериг албанныгларга кол ажылындан үнмейн, Тываның 55-ки мото-адыгжы (дагжы) бригадага ажылдаар арганы сүмелеп тур.

03.04.2017 Тываның Баштыңы кадрларны томуйлаан

 Республика Чазааның даргазының оралакчызынга Тываның Перинаталдыг төвүнүң кол эмчизи Шолбан Хопуяны томуйлаан. Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол аппарат хуралынга социал адырны харыылаар коллегазын таныштырган.

Тываның Баштыңы Сибирьниң бирги чери дээш бокс маргылдаазынга тиилээн Ай-Демир Уржанайга байырны чедирген 03.04.2017 Тываның Баштыңы Сибирьниң бирги чери дээш бокс маргылдаазынга тиилээн Ай-Демир Уржанайга байырны чедирген

 Сибирь федералдыг округтуң бирги чери дээш 17-18 харлыг элээдилер ортузунга бокс маргылдаазы Кызыл хоорайга эрткен. Аңаа ниитизи-биле 49-тан 91 кл деңзилерге 10 комплект шаңналдарны ойнаан.

Шолбан Кара-оол хууда айтырыгларлыг хамаатыларны хүлээп алган 31.03.2017 Шолбан Кара-оол хууда айтырыгларлыг хамаатыларны хүлээп алган

 Чедери берге Кунгуртуг суурнуң чурттакчылары эм садып алыр дээш Кызылче чоруп турарлар. Ылаңгыя хоочураан аарыг кижилерге берге – Тере-Хөлдүң кожуун эмнелгезинде аптеканың эмнери чегей санныг.

Тываның Баштыңы республиканың тудуг яамызының удуртулгазы-биле ужурашкан 31.03.2017 Тываның Баштыңы республиканың тудуг яамызының удуртулгазы-биле ужурашкан

Чарыгдалдарны чогумчалыг болдурары-биле республиканың Тудуг яамызы бодунуң чагыргазында албан черлерин эде организастаарын көрүп турар. 
«Күртудуг-чагыг» күрүнениң казна албан чери биле «Капитал тудуг эргелели» күрүнениң бюджет албан черин чаңгыс организация кылдыр каттыштырган. 

Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол Саглананың авазының байдалын хыналдага алган 30.03.2017 Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол Саглананың авазының байдалын хыналдага алган

Регион Баштыңы Тыва Республикада уругнуң эргелериниң талазы-биле төлээ Ольга Россова-биле ужурашкан.  
 Төлээ Шолбан Кара-оолга бичии уругнуң авазы Элянора Салчактың байдалының дугайын дыңнаткан. Ырак-узак Тере-Хөл кожуунга 5 харлыг Саглананың таварышкан төөгүзү ооң чоок кижилеринге аар уржуктарны таварыштыра берген.

Тываның бюджет албан черлериниң удуртукчуларының шалыңын ажылдакчыларының шалыңынче «чоокшулаштырган» 30.03.2017 Тываның бюджет албан черлериниң удуртукчуларының шалыңын ажылдакчыларының шалыңынче «чоокшулаштырган»

 2017 чылда бюджет албан черлериниң удуртукчулары биле бөдүүн ажылдакчыларның шалыңнарының аразында ылгалы улам кызырлыр.

Шолбан Кара-оол тыва кикбоксерларга Чечняга чедиишкинни күзээн 30.03.2017 Шолбан Кара-оол тыва кикбоксерларга Чечняга чедиишкинни күзээн

 Апрель 2-ден 7-ге чедир Грозныйга эртер, Чечен Республиканың бирги президентизи, Россияның Маадыры Ахмат-Хаджи Кадыровтуң чырык адынга тураскаткан Россияның бирги чери дээш маргылдааже чоруурунга белеткенген кикбоксингиге республиканың чыынды командазы - 20 спортчу, 3 тренер база 3 судья-биле Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол ужурашкан.

Тываның Баштыңы терроризмге удур комиссияның хуралын эрттирген 29.03.2017 Тываның Баштыңы терроризмге удур комиссияның хуралын эрттирген

 Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол республика Чазааның чанында терроризмге удур комиссияның хуралын эрттирген. Аңаа чугааның кол темазы республиканың өөредилге болгаш кадык камгалал албан черлерин терроризмниң айыы­лындан, а ол ышкаш элээдилерни болгаш аныяктарны террорисчи шимчээшкиннерниң салдарындан камгалаарының талазы-биле хемчеглерниң дугайында болган.

Тывада Россияның элээдилер ортузунга бокс маргылдаазынга киржир спортчулар илереттинер 29.03.2017 Тывада Россияның элээдилер ортузунга бокс маргылдаазынга киржир спортчулар илереттинер

 И. Ярыгин аттыг спорт комплекизинде Сибирь федералдыг округтуң бирги чери дээш 17-18 харлыг элээдилер ортузунга бокс маргылдаазы эгелээн.

Стратегтиг инициативалар агентилелиниң хөй-ниити төлээзи албан-дужаалче Тывадан кандидаттар шилилгези эгелээн 29.03.2017 Стратегтиг инициативалар агентилелиниң хөй-ниити төлээзи албан-дужаалче Тывадан кандидаттар шилилгези эгелээн

 Март 27-де Стратегтиг инициативалар агентилели Тыва-биле кады РФ-тиң 33 субъектизинге инвестиция климадын экижидер талазы-биле ажылды дүүштүрер хөй-ниити төлээлериниң ажык шилилдезин чарлаан.

Тываның Баштыңы: Суг үериниң база өрт айыылының дүшкүүрлүг үези мурнувуста, бүгү күштерни болгаш курлавырларны мөөңнээр 28.03.2017 Тываның Баштыңы: Суг үериниң база өрт айыылының дүшкүүрлүг үези мурнувуста, бүгү күштерни болгаш курлавырларны мөөңнээр

 Эрээн хар суунга чуртталга бажыңнары биле бажың чанының участоктарын алыскан Кызыл кожуунда муниципалдыг чергелиг онза байдал чурумун чарлаан.

Тывада аныяктар эгелээшкининиң шуулганы болуп эртер 28.03.2017 Тывада аныяктар эгелээшкининиң шуулганы болуп эртер

 Тываның Баштыңы @ Sh kara-ool Шолбан Кара-оолдуң республиканың Улуг Хуралынга (парламентизинге) Айыткалында чарлаан Аныяктарның бот-идепкейиниң чылын шуулган-биле эгелээр.

Тываның Баштыңы "Сибмост" АН-ның чаа удуртукчузу-биле ужурашкан 27.03.2017 Тываның Баштыңы "Сибмост" АН-ның чаа удуртукчузу-биле ужурашкан

 Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол Кызыл хоорайда аэропорт комплекизин чаартыр ажылдарны кылып турар чиңгине тудуг организациязы – «Сибмост» бүдүрүлгениң президентизи Сергей Титов-биле ужурашкан.

Тываның Баштыңы эрээн хар суу-биле демиселге улуг техниканы ажыглаарын негээн 27.03.2017 Тываның Баштыңы эрээн хар суу-биле демиселге улуг техниканы ажыглаарын негээн

 «Часкы эрээн хар суу Каа-Хем суурда чурттакчылыг черде 200 бажыңны алыр чадавас. Онза байдалдар комиссиязын дарый чыггаш, улуг техниканы хаара тударын шиитпирледивис. Бойдустуң бооп болур болуушкуннарын баш бурунгаар чарлаар, ам «кыдыг» кижини дилээн ажыы чок, чүгле демивис-биле бо үени улуг чидириг чок эртер апаар!» - деп, Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол ажыл-албаны-биле Москвадан Кызылга келген дораан, бодунуң блогунда бижээн.

Тываның Баштыңы бизнести деткиир айтырыглар талазы-биле хуралга киржир дээш Екатеринбургда чеде берген 24.03.2017 Тываның Баштыңы бизнести деткиир айтырыглар талазы-биле хуралга киржир дээш Екатеринбургда чеде берген

 Россияның прокурору Юрий Чайканың март 24-те Екатеринбургка эрттирер хуралынга киржир дээш, Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол Урал, Приволжье, Сибирь база Ыраккы Чөөн чүк федералдыг округтарның губернаторлары-биле кады ында чеде берген. Регионнарның прокуратура төлээлери база хуралга олуржур.

23.03.2017 Тываның Баштыңы РФ-тиң көдээ ажыл-агый сайыды-биле ужурашкан

 РФ-тиң көдээ ажыл-агый сайыды Александр Ткачев-биле дүүн ужуражылгазында Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол федералдыг бюджеттен регионнуң агроүлетпүр комплекизинге бээр субсидияның хемчээлин көвүдедириниң аргазын чугаалашкан.

Бай-Тайгада хар көшкеге бастырган малдарның мөчүлерин узуткаан 23.03.2017 Бай-Тайгада хар көшкеге бастырган малдарның мөчүлерин узуткаан

 Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оолдуң даалгазы-биле Көдээ ажыл-агый яамызының, Тываның Ветеринарлыг хайгаарал албынының, ТР-ниң ХК база ОБ албанының, Бай-Тайга кожууннуң тус чер бот-башкарылга органнарының төлээлеринден тургустунган ажылчын бөлүк «Ооруг» КБК-ның муңчу малчыны Макар Саттың малчын коданынга көшке батканының уржуун долузу-биле шинчилеп көрген.

Тывада шалың төлевиринге өре 4,9 катап эвээжээн 23.03.2017 Тывада шалың төлевиринге өре 4,9 катап эвээжээн

 Россияның социал-күш-ажылчы хамаарылгаларны башкарар үш талалыг комиссия Тывада шалың төлевиринге өре эвээжеп турарын айыткан.

Тыва Россияда ИАЧС-те бүрүткеттингеннер-биле бирги черде 22.03.2017 Тыва Россияда ИАЧС-те бүрүткеттингеннер-биле бирги черде

 РФ-тиң Коммуникация болгаш харылзаа яамызының сөөлгү рейтингизинде Идентификация болгаш аутентификацияның чаңгыс аай системазында (ИАЧС) бүрүткеткен хамаатылар үлүү-биле Тыва бирги черни ээлээн.

Тывада часкы хову ажылдарынга белеткел эгелээн 22.03.2017 Тывада часкы хову ажылдарынга белеткел эгелээн

 2017 чылда көдээ ажыл-агый барааннарының бүдүрүкчүлери 5 муң тонна тараа, 29 муң тонна картофель, 3200 тонна ногаа дүжүдүн алыр сорулганы салган.

2017 чылда уругларның кадыкшылга кампаниязының түңнели-биле Тывада дыштанылганың тулган албан черин тодарадыр 22.03.2017 2017 чылда уругларның кадыкшылга кампаниязының түңнели-биле Тывада дыштанылганың тулган албан черин тодарадыр

 2017 чылда Россияның болгаш Тываның кадыкшылга албан черлеринге 7-15 харлыг уругларның 45 хуузу азы 23,6 муң кижи дыштаныр.

2017 чылда «Чемгерикчи инек малым» губернатор төлевилелинге 250 өг-бүле киржир 21.03.2017 2017 чылда «Чемгерикчи инек малым» губернатор төлевилелинге 250 өг-бүле киржир

 Бо чылын «Чемгерикчи инек малым» социал төлевилелдиң күүселдезинче 10 млн. рубльди тускайлаан.

Тывада өрт айыылынга удур шалыпчы айга белеткел эгелээн 21.03.2017 Тывада өрт айыылынга удур шалыпчы айга белеткел эгелээн

 Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оолдуң даалгазы езугаар, республиканың чазаанга муниципалдыг тургузуглар-биле видеоконференцияны эрттирип, аңаа арга-арыг фондузунуң черлеринге 2017 чылда өрт айыылынга удур белеткелдиң айтырыгларын чугаалашкан.

Март 23-те чаңгыс аай күрүне шылгалдаларын хуусаадан эрте дужаар чадазы эгелээр 21.03.2017 Март 23-те чаңгыс аай күрүне шылгалдаларын хуусаадан эрте дужаар чадазы эгелээр

 Өөредилгениң күрүнениң түңнел аттестациязы болур чаңгыс аай күрүне шылгалдаларын хуусаадан эрте үеде дужаарынга белеткел ажылдары Тывада кидин-түлүк. Эрткен чылдарның доозукчулары, ортумак профессионал өөредилге албан черлериниң доозукчулары база эрткен чылын аттестат албаан, шупту 1163 кижи шылгалдалар дужаарынга бүрүткеткен.

Тыва федералдыг эрге-чагырганың мурнунга ССРЭ үезинден бээр артып каан артынчыларны узуткаар дугайында айтырыгны тургузар 20.03.2017 Тыва федералдыг эрге-чагырганың мурнунга ССРЭ үезинден бээр артып каан артынчыларны узуткаар дугайында айтырыгны тургузар

 РФ-тиң Президентизиниң Экология чылы кылдыр чарлааны 2017 чылда Тываның эрге-чагыргалары республика девискээринде экология талазы-биле эң озалдыг деп санаткан «Тыва кобальт» комбинаттың артынчылар шыгжаар чери-биле ажылды катап эгелээн.

«Улуг гастрольдар»-биле Россияның аныяктарның академиктиг театры Тывага ийи шиини көргүзер 20.03.2017 «Улуг гастрольдар»-биле Россияның аныяктарның академиктиг театры Тывага ийи шиини көргүзер

 РФ-тиң Культура яамызы база Гастроль ажыл-чорудулгазын деткиир федералдыг төптүң боттандырганы «Улуг гастрольдар» төлевилели-биле Россияның академиктиг аныяктар театрының төлээлери оюн-көргүзүүн бараалгадырынга тус черниң сцена шөлдерин белеткээр дээш Тывада келген.

Тываның Баштыңы найысылалда Аныяктар ордузунуң тудуун доозарын негээн 20.03.2017 Тываның Баштыңы найысылалда Аныяктар ордузунуң тудуун доозарын негээн

 Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол март 16-да, ажыл-албан аайы-биле Москваже чоруур мурнунда, республиканың Тудуг, Аныяктар, Культура яамыларының, Кызыл мэриязының база «Сельстрой» тудуг организациязының удуртукчулары-биле найысылалда Аныяктар ордузунуң тудуун доозар дугайында чугааны кылган.

Тываның Баштыңы аварийлиг чуртталга фондузундан хамаатыларны өскээр көжүрер программа-биле хөй квартиралыг бажыңнар тудуунуң дугайында хуралды эрттирген 17.03.2017 Тываның Баштыңы аварийлиг чуртталга фондузундан хамаатыларны өскээр көжүрер программа-биле хөй квартиралыг бажыңнар тудуунуң дугайында хуралды эрттирген

 Чазак даргазы программа күүселдезиниң чорудуун сайгарып тура, тудуг шөлдеринде ажылды интенсификастаарынга, графикти болгаш хуусааны сагыырынга, саң-хөө акшазының чарыгдалынга контрольга, объектилерде ажылчыннарның санын көвүдедир ажылдарга чиге планны тургузарын негээн.

Тываның Баштыңы хар көшкеден малы когараан малчынның байдалын хынаарын дааскан 17.03.2017 Тываның Баштыңы хар көшкеден малы когараан малчынның байдалын хынаарын дааскан

 Бай-Тайга кожууннуң Узуг-Кыры деп черде хар көшке баткан дугайында медээ четвергте, март 16-да, кежээ келген.

Крым чонунуң Россияга каттыжар дээш бадылаанының үш чылы 17.03.2017 Крым чонунуң Россияга каттыжар дээш бадылаанының үш чылы

 2014 чылдың март 16-да Крым чартык ортулук биле Севастополь хоорайның эрге-байдалының дугайында айтырыглыг референдум болуп эрткен. Ооң түңнелинде чурттакчы чоннуң хөй кезии хамаарышпас чорук дээш бадылаан болгаш оон Россия Федерациязынга каттышкан.

Тывада «Эрес-дидим чорук школазы» төлевилел эгелээн 16.03.2017 Тывада «Эрес-дидим чорук школазы» төлевилел эгелээн

 Республиканың Аныяктар херээ болгаш спорт яамызы Өөредилге болгаш эртем яамызы-биле кады ындыг аттыг шериг-патриотчу төлевилелди боттандырып эгелээн.

"Социал картофель" губернатор төлевилелин ам-даа боттандырар 16.03.2017 "Социал картофель" губернатор төлевилелин ам-даа боттандырар

 Тыва Республиканың Өг-бүле болгаш уруглар херектериниң талазы-биле агентилелдиң дыңнадыы-биле алырга, бо чылын төлевилелди боттандырарынга республика бюджединден 1 млн. 100 муң рубльди аңгылаан.

Кызылда "Кежик" чаа уруглар сады ажыттынган 15.03.2017 Кызылда "Кежик" чаа уруглар сады ажыттынган

 Найысылалдың мурнуу микрорайонунда, Ангарский бульварда, 5 муң дөрбелчин метр шөлдү элээн, тудуг объектизиниң смета төлевири барык 179 млн. рубль акша түңнүг чаа уруглар садын туткан. «Кежик» деп адаан назы четпээн өөредилге албан чериниң байырлыг ажыдыышкынынга Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол киришкен.

Тывада хуу уруглар садтарынга субсидияларны бээр 15.03.2017 Тывада хуу уруглар садтарынга субсидияларны бээр

 2017 чылда Тываның эрге-чагыргазы регион бюджединде 10,2 млн. рубльди хуу уруглар садтарынга субсидиялар бээринге аңгылаан. Республиканың Баштыңы Шолбан Кара-оол ТР-ниң Чазааның субсидия бээр дугайында доктаалында атты салган.

Тывада хоорайлар аразынга пассажирлер аргыштырылгазын чурумчудар 15.03.2017 Тывада хоорайлар аразынга пассажирлер аргыштырылгазын чурумчудар

 Тываның эрге-чагыргазы республиканың чурттакчыларының болгаш хоойлу езугаар ажылдап турар пассажирлер аргыштырыкчыларының эрге-ажыктары дээш хоорайлар аразының пассажирлер аргыштырарының рыногун организастаарынга базымнарны кылып турар.

Тывада эът бүдүрер база бир комплекс ажылдап эгелээн 14.03.2017 Тывада эът бүдүрер база бир комплекс ажылдап эгелээн

 Чоокта чаа мал бажының санының талазы-биле мурнакчы болуп турар Чөөн-Хемчик кожуунга чылда 300 тонна эът болбаазырадыр чаа цех продукцияны мөөңү-биле бүдүрериниң сертификациязын чедиишкинниг эртип алган.

Тывада чайгы турисчи сезонга белеткел эгелээн 14.03.2017 Тывада чайгы турисчи сезонга белеткел эгелээн

 Тыва эрткен чылга деңнээрге, 2017 чылда элээн хөй туристерни манап турар. Регионда туризмни организастаарын харыылап турар Культура яамызының специлистериниң баш бурунгаар үнелели-биле алырга, бо чайын республикага 40 муңдан эвээш эвес турист келир.

Тываның Баштыңы мал оолдаашкынының үезинде аныяк малчыннарга дузалажырын чагаан 14.03.2017 Тываның Баштыңы мал оолдаашкынының үезинде аныяк малчыннарга дузалажырын чагаан

 ТР-ниң Чазааның хуралында, Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол видеохарылзаа-биле, муниципалдыг тургузугларда мал оолдаашкынын чугаалашкан.

Аъш-чем аймааның Европада улуг садыг шөлүнге чаа шөлдү ажыдарын Тывага саналдаан 13.03.2017 Аъш-чем аймааның Европада улуг садыг шөлүнге чаа шөлдү ажыдарын Тывага саналдаан

 Доктаамал ажылдап турар ЕАДС-ЭКСПО делгелгениң одуруунга Тываның бараан бүдүрүкчүлеринге садыг павильонун ажыдар.

ТЫВАНЫҢ БАШТЫҢЫ: Ак-Довуракта арага садып турар «адрестерни» хаап кааптарын чедип алыр мен 13.03.2017 ТЫВАНЫҢ БАШТЫҢЫ: Ак-Довуракта арага садып турар «адрестерни» хаап кааптарын чедип алыр мен

 Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол Ак-Довурак хоорайга чораан, ында хуралдаар залга чүгле хоорайның эвес, Барыын-Хемчик кожууннуң активи-биле ужурашкан.

Тываның Баштыңы Москвага ээлчеглиг сургакчылаашкынының түңнелдерин Редакторлар клувунга чугаалаан 11.03.2017 Тываның Баштыңы Москвага ээлчеглиг сургакчылаашкынының түңнелдерин Редакторлар клувунга чугаалаан

 Чуртта амыр эвес экономиктиг байдалдар ужун Россияның регионнарының дыка хөйү бо чоокку чылдарда регионнуң экономика хөгжүлдезинче федералдыг бюджеттен инвестицияларны элээн улгаттырарынче кордаан ажыы чок.

ТКУ-нуң ректору: Медведевтиң айтыышкыны болгаш Шолбан Кара-оолдуң деткээни-биле шериг кафедразын ажыдып, ажылдаттывыс 10.03.2017 ТКУ-нуң ректору: Медведевтиң айтыышкыны болгаш Шолбан Кара-оолдуң деткээни-биле шериг кафедразын ажыдып, ажылдаттывыс

 Март 6-да РФ-тиң Чазааның даргазы Дмитрий Медведев Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол-биле регион хөгжүлдезиниң айтырыгларын чугаалашкан. РФ-тиң Чазааның даргазы-биле ужуражылгалар Тывага тодаргай үре-түңнелдерлиг болур болгаш, бо удаада база боттуг чугаа болганын Кара-оол демдеглээн.

«Тыва» КТРК-ның директору Андрей Чымба: Тывада социал четкилерде хажыдыышкыннарга хыналданы күштелдирер херек 10.03.2017 «Тыва» КТРК-ның директору Андрей Чымба: Тывада социал четкилерде хажыдыышкыннарга хыналданы күштелдирер херек

 Март 9-та Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оолдуң кол редакторлар клувунуң журналистери-биле ужуражалга үезинде, интернет четкилеринде эң-не нептерээн медээ – Ак-Довуракта коргунчуг болуушкунну база сайгарган.

Тываның Баштыңы көдээ ажыл-агый бүдүрүкчүлеринге дузалаар акша-хөреңгини чазак ам-даа тыварын чугаалаан 10.03.2017 Тываның Баштыңы көдээ ажыл-агый бүдүрүкчүлеринге дузалаар акша-хөреңгини чазак ам-даа тыварын чугаалаан

 Март 9-та Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол журналистер-биле ужуражылгазын регион база муниципалдыг массалыг информация чепсектериниң редакторлар клувунуң хуралы хевирлиг эрттирген. Регионнуң удуртукчузу Москвага сургакчылаашкынының түңнелдерин таныштырып, журналистерниң айтырыгларынга харыылаан.

Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол НХФА-ның удуртукчузу Игорь Баринов-биле кады ажылдажылганы дугурушкан 09.03.2017 Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол НХФА-ның удуртукчузу Игорь Баринов-биле кады ажылдажылганы дугурушкан

 Тываның Баштыңы Москвага сургакчылаашкынын Националдар херектериниң талазы-биле федералдыг агентилелдиң удуртукчузу Игорь Баринов-биле ужуражылга-биле дооскан.

Тываның Баштыңының херээженнерге частың башкы болгаш эң чылыг-чымчак байырлалы – Март 8-биле байыр чедириишкини 08.03.2017 Тываның Баштыңының херээженнерге частың башкы болгаш эң чылыг-чымчак байырлалы – Март 8-биле байыр чедириишкини

 Эргим бистиң херээжен чонувус! Делегейниң херээженнер хүнү - часкы болгаш эң чылыг-чымчак байырлал-биле сеткилим ханызындан байыр чедирип тур мен!

Тываның Баштыңы волейбол, баскетбол маргылдааларынга тиилээн 11 москвачы студентини Кызылче чанар авиабилеттер-биле хандырар 07.03.2017 Тываның Баштыңы волейбол, баскетбол маргылдааларынга тиилээн 11 москвачы студентини Кызылче чанар авиабилеттер-биле хандырар

 Марттың 4-те Надя Рушева аттыг 1466 дугаарлыг Москваның школазынга «Тыва чаңгыс чер-чурттуглар» РХО волейболга, баскетболга база тыва хүрешке маргылдааларны организастап эрттирген. Тыва Республиканың Баштыңы Ш.В.Кара-оол хемчегниң хүндүлүг аалчызы болуп киришкеш, баскетбол маргылдаазынга база ойнаан.

МИЧ: Тывада Шолбан Кара-оол «бедик» политиктиг турум байдалда 07.03.2017 МИЧ: Тывада Шолбан Кара-оол «бедик» политиктиг турум байдалда

 «Петербургская политика» фондуда Михаил Виноградовтуң тайылбыры-биле алырга, Сибирь федералдыг округтуң сес региону политиктиг турум эвес байдалда. Прибайкальеде база Новосибирск облазында байдал эң-не дүшкүүрлүг.

Тываның Каа-Хем кожуунунда уруглар садтары губернатор төлевилелдеринче каттышкан 06.03.2017 Тываның Каа-Хем кожуунунда уруглар садтары губернатор төлевилелдеринче каттышкан

 Кундустуг суурда чаа ажыттынган уруглар сады «Аныяк өг-бүлеге – кыштаг» төлевилелдиң күүселдезинде киржип эгелээн. Кожуун удуртулгазының планнааны ышкаш, губернатор төлевилелиниң киржикчилери болур ыраккы суурларда аныяк малчыннарның уругларынга хонар бөлүктү ажыткан.

Тыва хой эъдин садар черлерни делгемчидер 06.03.2017 Тыва хой эъдин садар черлерни делгемчидер

 Тывада «Заря» эът комбинадының хой эъдин садары-биле Москваның «ФУД СИТИ» компаниязы-биле садыглажыышкыны Россияның өске регионнарында экология талазы-биле арыг эътти мөөңү-биле садып ап турар садыгжыларның сонуургалын болдурган.

Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол РФ-тиң Президент Администрациязының удуртукчузунуң бирги оралакчызы Сергей Кириенко-биле ужурашкан 03.03.2017 Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол РФ-тиң Президент Администрациязының удуртукчузунуң бирги оралакчызы Сергей Кириенко-биле ужурашкан

 Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол март 2-де Москвага ажыл-албан аайы-биле сургакчылап чорааш, РФ-тиң Президент администрациязының удуртукчузунуң бирги оралакчызы, иштики политика блогун харыылап турар Сергей Кириенко-биле ужурашкан.

Сарыг-Сеп суурда «Аныяк өг-бүлеге - кыштаг» губернатор төлевилелиниң киржикчилерин бадылаан 03.03.2017 Сарыг-Сеп суурда «Аныяк өг-бүлеге - кыштаг» губернатор төлевилелиниң киржикчилерин бадылаан

 2016 чылда Каа-Хем кожууннуң 11 суурундан 9 суур «Аныяк өг-бүлеге - кыштаг» губернатор төлевилелинге киришкен. Кожуун төвү болур Сарыг-Сеп суур Тываның Көдээ ажыл-агый яамызының даңзызынче кирбээн болза, ыраккы Сизим одар-белчиир чедишпезинден база чаңчылчаан эрги чүдүлгезин сагып, күрүне деткимчезиниң программазынга киржиринден ойталаан турган.

Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол тус черниң бараан бүдүрүкчүлеринге эптиг онлайн-садыглаашкынны тургузарын негээн 03.03.2017 Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол тус черниң бараан бүдүрүкчүлеринге эптиг онлайн-садыглаашкынны тургузарын негээн

 Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол бодунуң блогунда республиканың эрге-чагыргазы тус черниң бараан бүдүрүкчүлеринге күрүне чагыын салырынга хоойлу езугаар дузалаарын сагындырган.

«2020 чылга чедир Тыва Республикага хөй-ниитиниң корум-чурумун хандырары болгаш кем-херек үүлгедиишкиннеринге удур демисел» күрүне программазын хүлээп алган 02.03.2017 «2020 чылга чедир Тыва Республикага хөй-ниитиниң корум-чурумун хандырары болгаш кем-херек үүлгедиишкиннеринге удур демисел» күрүне программазын хүлээп алган

 Тываның девискээринге кем-херек үүлгедир чоруктарга удур демиселди күштелдирер, хөй-ниитиниң корум-чурумун быжыглаар, профилактиктиг ажылдарның дээштиин бедидер сорулга-биле күрүне программазын ажылдап кылган.

Шолбан Кара-оол: Россияда Регионнарның турисчи ассоциациязын тургусканы – Тывага чогуур үезинде болуушкун 02.03.2017 Шолбан Кара-оол: Россияда Регионнарның турисчи ассоциациязын тургусканы – Тывага чогуур үезинде болуушкун

 Россияда Регионнарның турисчи ассоциациязы тургустунган. Россияның иштики болгаш үнүүшкүннүг туризмин сайзырадырынга каттыжыышкын дузалыг деп, REGNUM дыңнаткан.

«Тува 24» телеканал «21-ги кнопканы» алган 02.03.2017 «Тува 24» телеканал «21-ги кнопканы» алган

 Март 1-де Роскомнадзорга Теледамчыдылга талазы-биле федералдыг комиссия хуралында регион телеканалдарын ыяап-ла чонга көргүзер эргени алырынга шилилдени чоруткан. Бо удаада Соңгу Кавказ болгаш Сибирь федералдыг округтарның каналдарын сайгарып көрген. Роскомнадзорнуң удуртукчузу Александр Жаров федералдыг комиссияны удурткан.

Тывада 2017 чылдың суг үеринге удур белеткел эгелээн 01.03.2017 Тывада 2017 чылдың суг үеринге удур белеткел эгелээн

 Тывага кыштың башкы айында эң-не хөй хар дүшкен. Харның кылыны 115-ден 165 мм., чамдык черлерде 185-215 мм. чедип турарындан, эриир хардан сугнуң курлавыры нормадан 200 ажыг хуу хөй. Республиканың барыын кезээнде хар эриир болза, ийи метр хире кылын хар эрээни-биле дөмей сугнуң курлавыры бар.

Марттың 2-ге чедир Тес-Хем кожуунда команда-штаб өөредилгелери эртип турар 01.03.2017 Марттың 2-ге чедир Тес-Хем кожуунда команда-штаб өөредилгелери эртип турар

 Кожууннуң өрт айыылының сезонунга белеткелин февраль 28-те эгелээн команда-штаб өөредилгелериниң үезинде тодарадыр. Ниитизи-биле хыналда хемчеглерниң болгаш хөделиишкиннерниң даңзызын, база ол ышкаш нормативтиг-эрге-хоойлу документилерин бадылаан.

Кур-Чер суурнуң чоогунда Маргарита Ооржактың аалынга ол чоок кавының малчыннары Шагааны байырлаан 28.02.2017 Кур-Чер суурнуң чоогунда Маргарита Ооржактың аалынга ол чоок кавының малчыннары Шагааны байырлаан

 Маргарита Ооржак – Социалистиг күш-ажылдың маадыры, алдарлыг көдээ ишчи Василий Оюнович Янчаттың уруу. Ай санаашкыны-биле Чаа чылды уткуп, байырлаарын 2013 чылда-ла эгелээн.

Уругларның катап эмнээшкин болгаш реабилитация төвү эрткен чылда ажылын түңнээн 28.02.2017 Уругларның катап эмнээшкин болгаш реабилитация төвү эрткен чылда ажылын түңнээн

 Республиканың уругларның катап эмнээшкин болгаш реабилитация төвү эрткен чылдың ажылын түңнээн болгаш келир чылдың планын сайгарган коллегия хуралын эрттирген.

26.02.2017 Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оолдуң Шагаа-биле республиканың чонунга байыр чедириишкини

 Эргим чаңгыс чер-чурттугларым! 
 Республиканың эргим аалчылары!  
 Тыва черде ам база чырыткылыг байырлал - Шагаа аалдап чедип келди!

25.02.2017 Тываның Баштыңы Шагааның бүдүү айының бүдүү хүнүнде эрткен чылды канчаар эрткенин түңнээн

 Тываның Баштыңы Шолбан Валерьевич Кара-оол Шагааның бүдүү айының бүдүү хүнүнде эрткен чылды канчаар эрткенин түңнеп, үнер чылда кылыр ажыл-ишти баш удур тодарадып, мурнунга сорулгаларны салган.

Тываның Баштыңының Ада-чурт камгалакчызының хүнү-биле байыр чедириишкини 23.02.2017 Тываның Баштыңының Ада-чурт камгалакчызының хүнү-биле байыр чедириишкини

 Эргим чаңгыс чер-чурттугларым! Кайгамчык байырлал – Ада-чурт камгалакчызының хүнү-биле чүректиң ханызындан чедирген изиг байырымны хүлээп ап көрүңер!

Владимир Путин биле Дмитрий Медведев Ада-чурт камгалакчызының хүнү-биле Тываның Баштыңынга болгаш республиканың чонунга байырны чедирген 23.02.2017 Владимир Путин биле Дмитрий Медведев Ада-чурт камгалакчызының хүнү-биле Тываның Баштыңынга болгаш республиканың чонунга байырны чедирген

 Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оолдуң адынга Россияның Президентизи Владимир Путин биле Чазак даргазы Дмитрий Медведевтен байыр чедириишкиннери келген. 

Тывага Шагаа дүнезинде, февраль 26-дан февраль 27-же 22:00 шактан 05:00 шакка чедир, буддийжи мөргүл номнарын интернетке дорт дамчыдар 22.02.2017 Тывага Шагаа дүнезинде, февраль 26-дан февраль 27-же 22:00 шактан 05:00 шакка чедир, буддийжи мөргүл номнарын интернетке дорт дамчыдар

 Тываның Баштыңы «Вконтакте» социал четкиде бодунуң блогунда ооң дугайында бижээн:

Россияның кызыгаар тудуу «Хандагайты (Россия) – Боршоо (Моол)» эрттирилге пунктузун эде чаартып эгелээр 22.02.2017 Россияның кызыгаар тудуу «Хандагайты (Россия) – Боршоо (Моол)» эрттирилге пунктузун эде чаартып эгелээр

 Россияның кызыгаар тудуу ФККА-ның удуртукчузу Леонид Бершанский ажыл-агый аайы-биле Тывага келген. Хандагайты-Боршоо эрттирилге пунктузун 2017 чылда эде чаартып тудары-биле амгы үеде ооң байдалын көөрү - ажылының кол кезээ болган. Тываның Чазааның каш чылдар дургузунда тургузуп келген айтырыы – пунктуга хөй талалыг эрге-байдалды тыпсыры ам чоокку үеде боттаныр.

Төөгү башкызы Николай Качурин күрүне шаңналының дугайында: Оон-даа эки ажылдаарынга чаа идиг-дир 22.02.2017 Төөгү башкызы Николай Качурин күрүне шаңналының дугайында: Оон-даа эки ажылдаарынга чаа идиг-дир

 Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол Ада-чурт камгалакчызының база Шагаа байырлалының бүдүүзүнде республиканың чурттакчыларнга күрүне шаңналдарын тывыскан.

Тываның Баштыңы Москваже сооткан хой эъдин чорудуп турарын барып көрген 21.02.2017 Тываның Баштыңы Москваже сооткан хой эъдин чорудуп турарын барып көрген

 Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол Москваның рыногунче чорудуп турар рефрижераторда сооткан хой эъдин көрген. 
 Баштайгы дээрезинде эки үнелелди бээр апаар. Мөчүлерни дыка эки аайлаан-дыр, а Москва облазынче чүдүрген эъттиң шынары тулган-дыр. Республикада хар улуг-даа болза, кыштаглаашкын хүр эртип турарының бадыткалы ол.

Тывада "Биржа шөлчүгежи" электроннуг курлавырны ажылдаткан 21.02.2017 Тывада "Биржа шөлчүгежи" электроннуг курлавырны ажылдаткан

 Ол системада бүдүрүп база хандырып турары продукциязын документ езугаар бадыткаткан аъш-чем барааннарының бүдүрүкчүлери бүрүткеткен.  
 Продукцияның өртээнче чедирилгениң төлевирин база киир санаар. Чагып алыкчы чагыгны киирерге, хандырыкчылар боттарының өртээн сүмелээр, оон таарымчалыг саналды шилип алыр.

55-ки адыгжы бригаданың девискээринге соталыг харылзаа тургузарының дугайында Тываның Баштыңының саналын Мегафон деткээн 21.02.2017 55-ки адыгжы бригаданың девискээринге соталыг харылзаа тургузарының дугайында Тываның Баштыңының саналын Мегафон деткээн

 «Мегафон» компанияның республика девискээринде соталыг харылзаазының башкарыкчы оператору 55-ки аңгы адыгжы (даг) бригадазын шынарлыг соталыг харылзаа-биле хандырар.

Тываның Баштыңы Одалга яамызын ведомствога хамааржыр бүдүрүлгелерниң шалың төлевирин саададып турары дээш шүгүмчүлээн 20.02.2017 Тываның Баштыңы Одалга яамызын ведомствога хамааржыр бүдүрүлгелерниң шалың төлевирин саададып турары дээш шүгүмчүлээн

 Понедельникте, аппарат хуралында, регионнуң баштыңы Шолбан Кара-оол Тываның Одалга болгаш энергетика яамызының ажылын сойгалаан. 
 «Тываның Одалга болгаш энергетика яамызының ведомство бүдүрүлгелеринде байдалды билбейн тур мен, чижээ Хову-Аксының ЧЭТ ажылчыннарның акша-шалыңы-дыр - деп, Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол чугаалаан.

Россияның Садыг-үлетпүр палатазының вице-президентизи М.А. Фатеевтиң Тывага чорааны 20.02.2017 Россияның Садыг-үлетпүр палатазының вице-президентизи М.А. Фатеевтиң Тывага чорааны

 Тываның Чазаанга республика баштыңы Шолбан Кара-оол РФ-тиң Садыг-үлетпүр палатазының вице-президентизи Максим Фатеев-биле ужурашкан.  
 Россия Федерациязының Садыг-үлетпүр палатазы, Тыва Республиканың Садыг-үлетпүр палатазы база Тыва Республиканың Чазааның аразында үш таланың дугуржулгазын чарарынга белеткел ажылдарын чорудар дугайында шиитпирни аңаа хүлээп алган.

Тываның найысылалынга российжи политиканың патриаргы Евгений Примаковтуң чыынды номнарын таныштырган 20.02.2017 Тываның найысылалынга российжи политиканың патриаргы Евгений Примаковтуң чыынды номнарын таныштырган

 Бүгү делегейге ат-сураглыг күрүне ажылдакчызы, чөөн чүктүң шинчилекчизи, журналист, академик, Россияның даштыкы хайгыылының баштыңы, РФ-тиң Садыг-үлетпүр палатазының президентизи болгаш өске-даа харыысалгалыг албан-дужаалдарны ээлеп чораан Евгений Примаковтуң он том ажылы өөредилге ному болгаш бүдүн үениң көрүнчүү болур чыынды студентилерге, эртемденнерге, экономистерге, шинчилекчилерге чугула херек дептер апаары чугаажок.

«Росчетки» Тыва таварыштыр электри энергиязын даштыкыже үндүр садар арганы көрүп турар 17.02.2017 «Росчетки» Тыва таварыштыр электри энергиязын даштыкыже үндүр садар арганы көрүп турар

Азия чурттарынче чырык энергиязын үндүр садарынга Тыва белдир регион апаар чадавас.

Тываның Баштыңы Каа-Хем суурда четкилерге коштунмаан чуртталга кварталдарынче чырыкты киирерин дугурушкан 17.02.2017 Тываның Баштыңы Каа-Хем суурда четкилерге коштунмаан чуртталга кварталдарынче чырыкты киирерин дугурушкан

 Тываның Чазаа биле «Тываэнерго» электричетки компаниязы найысылал чоогунда Каа-Хем суурнуң чидиг айтырыы – барык-ла караңгы черге чурттап турган 3 муң ажыг чурттакчылыг микрорайонче чырыкты киирерин дугурушкан.

Росчеткилерниң баштыңы Олег Бударгин ажыл-агый аайы-биле Тывада келген 17.02.2017 Росчеткилерниң баштыңы Олег Бударгин ажыл-агый аайы-биле Тывада келген

 Бөгүн, 2017 чылдың февраль 16-да, «Россеть» ПАН-ның чиңгине директору Олег Бударгин ажыл-агый аайы-биле Тыва Республикада келген.

«Енисейская» куш фабриказы чуурга бүдүрүлгезин катап эгелээн 16.02.2017 «Енисейская» куш фабриказы чуурга бүдүрүлгезин катап эгелээн

 2016 чылдың октябрьда куш фабриказын «Хакасияның мал чеми бүдүрер заводу» КХН-ның удуртулгазынче дамчыткан. Куш фабриказының директорунуң оралакчызы Владимир Банников бүдүрүлгениң бо чоокку үеде планнарын таныштырган.

Тывада чер участоктарын белеткеп кылырының хуусаазы кызырылган 16.02.2017 Тывада чер участоктарын белеткеп кылырының хуусаазы кызырылган

 Республиканың Чер болгаш өнчү хамаарылгаларының яамызы 2017 чылда мурнады боттандырар ажыл-чорудулгалыг «Чедингир чер» төлевилелди ажылдадып эгелээн.

Москваның рыногунче Тыва бодунуң хоюнуң баштайгы эъдин чоруткан 16.02.2017 Москваның рыногунче Тыва бодунуң хоюнуң баштайгы эъдин чоруткан

Россияның аъш-чем садыының эң улуг дээн төвү «ФУД СИТИГЕ» Тыва хой эъдин садып эгелээр.

«Регионнарга — турум сайзырал» инвестиция конкурузунга Тываны Мөңгүн-Тайгадан «Малчын» ажыл-агыйы төлээлээр 15.02.2017 «Регионнарга — турум сайзырал» инвестиция конкурузунга Тываны Мөңгүн-Тайгадан «Малчын» ажыл-агыйы төлээлээр

 Бүгү-россияның «Регионнарга — турум сайзырал» деп конкурузунга Тывадан Мөңгүн-Тайга кожуунда «Малчын» күрүнениң унитарлыг бүдүрүлгези киржир. Бир эвес ажыл-агый аңаа чедиишкинниг киржир болза, бодунуң бүдүрүлгезин калбартырынга болгаш сайзырадырынга 45 миллион рубльден эвээш эвес конкурс шаңналын ап болур.

Тывада интернационалчы дайынчыларны сактып, мөгейген 15.02.2017 Тывада интернационалчы дайынчыларны сактып, мөгейген

 Афганистандан дайынчыларны үндүргениниң ээлчеглиг чылынга тураскаткан хемчеглер бөгүн бүгү Тывага эрткен.

Тываның Баштыңы: Афганистандан шериглерни үндүрген хүн – чанып келгенинге өөрүшкүнүң база чидириг дээш кударалдың хүнү 15.02.2017 Тываның Баштыңы: Афганистандан шериглерни үндүрген хүн – чанып келгенинге өөрүшкүнүң база чидириг дээш кударалдың хүнү
 Февраль 15-те Россияда Афганистандан совет шериглерни үндүргениниң чылын демдеглеп эрттирип турар.

Тывага республиканың кол архитектору турар 14.02.2017 Тывага республиканың кол архитектору турар

 Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол республика чазааның аппарат хуралында регионнуң кол архитекторунуң ажыл-чорудулгазының регламентизиниң талазы-биле регионнуң нормативтиг-эрге-хоойлу баазазынче өскерилгени ажылдап кылырын дааскан.

«Кадыкшылдың оруу» губернатор төлевилели-биле «Инек — чемгерикчи малым» төлевилелдиң киржикчилери болур 315 өг-бүлени шинчээн 14.02.2017 «Кадыкшылдың оруу» губернатор төлевилели-биле «Инек — чемгерикчи малым» төлевилелдиң киржикчилери болур 315 өг-бүлени шинчээн

 Эрткен чылын «Кадыкшылдың оруу» эмчилер бригадазының кежигүннери «Инек — чемгерикчи малым» биле «Аныяк өг-бүлеге кыштаг» деп губернатор төлевилелдериниң киржикчилеринге чедип, оларның өг-бүлелериниң шупту кежигүннерин шинчээн.

«ШАГАА-2017» БАЙЫРЛАЛЫНЫҢ ХЕМЧЕГЛЕРИ 14.02.2017 «ШАГАА-2017» БАЙЫРЛАЛЫНЫҢ ХЕМЧЕГЛЕРИ

 Культура-массалыг хемчеглер  
 Февраль 1-28 хүннеринде – «Шыдыраа – хааннар оюну» делгелге. Тыва Республиканың Национал музейи. 
 Февраль 1-28 хүннеринде – номнар делгелгези, «Шагаа дээрге тыва чоннуң Чаагай сүзүк чаңчылы-дыр» допчулал. А.С. Пушкин аттыг национал библиотека.

Тываның Баштыңы Улуг-Хем кожуунда «Кыштаг» төлевилелдиң киржикчизиниң аалынга чеде бээрге, баштайгы олчазын алган болган 13.02.2017 Тываның Баштыңы Улуг-Хем кожуунда «Кыштаг» төлевилелдиң киржикчизиниң аалынга чеде бээрге, баштайгы олчазын алган болган

 Тываның Баштыңы ажыл-агый аайы-биле кожууннарга чорааш, мал ажыл-агыйынга албан чедери чаңчылчаан. Бо удаада Улуг-Хем кожуунда «Аныяк өг-бүлеге - кыштаг» губернатор төлевилелиниң аныяк киржикчилери - Буян биле Чаяна Дадар-оолдарның кыштаанга четкен. Өг-бүлениң баштыңы - 23, бажың ээзи – чаа-ла 19 харлыг.

Тываның Баштыңы эргижирээн оран-савада өөренип турар Ийи-Тал суурнуң ажы-төлүнге чаа школаны тударын айыткан 13.02.2017 Тываның Баштыңы эргижирээн оран-савада өөренип турар Ийи-Тал суурнуң ажы-төлүнге чаа школаны тударын айыткан

 Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол ажыл-агый аайы-биле Улуг-Хем кожуунга чорааш, Ийи-Тал биле Иштии-Хем суурларда көдээ школаларга кирген.
  Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол Ийи-Тал суурда эргижирээн школаны эргип көргеш, чаа школаны тудар шиитпирни үндүрген.

Тывага 23 хар чедир аныяктар аразынга дзюдога Сибирь федералдыг округтуң маргылдаазы чедиишкинниг эрткен 13.02.2017 Тывага 23 хар чедир аныяктар аразынга дзюдога Сибирь федералдыг округтуң маргылдаазы чедиишкинниг эрткен

 Кызыл хоорайга ээлчеглиг спортчу байырлал болуп эртен. Эрткен дыштаныр хүннерде Иван Ярыгин аттыг спорт комплекизинге 23 хар чедир аныяктар аразынга дзюдо талазы-биле Сибирь федералдыг округтуң маргылдаазы болуп эрткен.

2017 чылда «Аныяк өг-бүлеге - кыштаг» губернатор төлевилели-биле чаа киржикчилерни шилиир 10.02.2017 2017 чылда «Аныяк өг-бүлеге - кыштаг» губернатор төлевилели-биле чаа киржикчилерни шилиир

 Тываның Көдээ ажыл-агый яамызы-биле муниципалдыг тургузуглар төлевилелге киржир чаа аныяк өг-бүлелерниң шилилдезин эгелээн. Тус чер чагыргалары-биле суурларның чурттакчылары чон чыыжынга ажы-төлдүг, эң-не харыысалгалыг өг-бүлелерни тодарадыр.

Тываның көдээ кооперациязынга 2016 чылда күрүне деткимчезиниң хемчээли 45,2 млн. рубль болган 10.02.2017 Тываның көдээ кооперациязынга 2016 чылда күрүне деткимчезиниң хемчээли 45,2 млн. рубль болган
 2016 чылда Тывада көдээ ажыл-агый кооперациязының хөгжүлдезинче ниитизи-биле 45 млн. 279 муң рубльди угландырган. ТР-ниң Көдээ ажыл-агый яамызы көдээ хереглекчилер кооперативтеринге күрүне деткимчезиниң тускай сорулгалыг программазының күүселдезиниң түңнелдерин үндүрген. Ол программа-биле конкурс шилилдезин эрткен тос кооперативке база бир хереглекчилер ниитилелинге саң-хөө дузазын көргүзер.

Сибирьде часкы үер медээзи 10.02.2017 Сибирьде часкы үер медээзи

 Бо кыжын Тывада 20 чылда туруп көрбээн хөй хар дүшкен, чамдык кожууннарда ооң кылыны - бир метр ажыг. Час эрте дүжер болза, республикага суг үеринден нарын байдал тургустунары чадап чок. Ынчангаш Тываның Баштыңы онза байдалды болдурбазы-биле, амдыгааштан ажылды күштелдирип, бооп болур байдалдарга удур дүрген хөделиишкинни чорударынга белеткелди эгелээрин айыткан.

Тываның Баштыңы Ш. Кара-оолдуң адынга «Найырал ордени» күрүне шаңналын тывысканы-биле байыр чедириишкиннери ам-даа кээп турар 09.02.2017 Тываның Баштыңы Ш. Кара-оолдуң адынга «Найырал ордени» күрүне шаңналын тывысканы-биле байыр чедириишкиннери ам-даа кээп турар

 РФ-тиң Президентизиниң Чарлыы езугаар Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оолга күрүне шаңналы – Найырал Орденин тывысканы-биле ооң адынга байыр чедииришкиннери ам-даа кээп турар.

Тывада Россияның эртем хүнүнде эртемденнерни шаңнаан 09.02.2017 Тывада Россияның эртем хүнүнде эртемденнерни шаңнаан

 Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол Россияның эртем хүнүнге тураскааткан байырлалга киришкен. Февраль 8-те Улусчу чогаадылга бажыңынга эрткен ол хемчег үезинде эртемденнерге шаңналдарны болгаш премияларны тывыскан.

Тываның көдээ школаларынга ажылдаар күзелдиг орус дылдыг башкыларга ээлчеглиг конкурсту чарлаан 08.02.2017 Тываның көдээ школаларынга ажылдаар күзелдиг орус дылдыг башкыларга ээлчеглиг конкурсту чарлаан

 Көдээ школаларга ажылдаарынга белен орус дылдыг башкыларга Тываның Баштыңының грантызынче чылдың-на эртер конкурс эгелээн.

Тыва Баштыңы республиканың эртем ниитилежилгезинге профессионал байырлалы-биле байырны чедирген 08.02.2017 Тыва Баштыңы республиканың эртем ниитилежилгезинге профессионал байырлалы-биле байырны чедирген

 Эргим чаңгыс чер-чурттугларым! Бөгүн Эртемнер хүнүн, күзелдерни планнар кылдыр, планнарны боттуг чүүлдер кылдыр шилчидип турар кижилерниң профессионал байырлалын демдеглеп турар.

Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол Бурятияның Баштыңының хүлээлгезин түр када күүседир Алексей Цыденовка чедиишкиннерни күзээн 08.02.2017 Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол Бурятияның Баштыңының хүлээлгезин түр када күүседир Алексей Цыденовка чедиишкиннерни күзээн

 Бурятияның Баштыңының хүлээлгезин түр када күүседир кылдыр томуйлаткан Россияның транспорт сайыдының оралакчызы Алексей Цыденов дугайында Тыва Республиканың Баштыңы үзел-бодалын үлешкен.

Тыва бодунуң даг инженерлерин белеткеп эгелээн 08.02.2017 Тыва бодунуң даг инженерлерин белеткеп эгелээн

  Эрткен неделяда Тываның күрүне университединиң инженер-техниктиг факультединиң даг херээ кафедразын 10 доозукчу доозуп, «Ажык даг ажылдары» мергежил талазы-биле дээди эртемниң дипломнарын алган.

Тываның Баштыңы үстүкү черлерге Тываның чугула төлевилелдерин уламчылаарының айтырыын сайгарып чугаалашкан 07.02.2017 Тываның Баштыңы үстүкү черлерге Тываның чугула төлевилелдерин уламчылаарының айтырыын сайгарып чугаалашкан

Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол ажыл-агый аайы-биле Москвада чоруп турар. Понедельникте ол Федерация Чөвүлелиниң даргазы Валентина Матвиенко база РФ-тиң Чазааның даргазының оралакчызы Дмитриц Козак-биле ужурашкан.

Тываның Экономика яамызы кожууннарже бизнес-десантыларны чорудар 07.02.2017 Тываның Экономика яамызы кожууннарже бизнес-десантыларны чорудар

 Тыва Республиканың Экономика яамызы сайгарлыкчы ажыл-чорудулгаже чурттакчы чонну хаара тудары-биле «БИЗНЕС-ДЕСАНТ» информастыг-үнүүшкүн кампаниязын эгелээн. Төлевилел 4 ай (февраль, март, апрель, май) үргүлчүлээр.

Тываның Күш-ажыл яамызы үндүрүг албаны-биле кады күш-ажылчы хамаарылгаларны хоойлу езугаар ажык болдурар талазы-биле семинарларны эрттирип турар 07.02.2017 Тываның Күш-ажыл яамызы үндүрүг албаны-биле кады күш-ажылчы хамаарылгаларны хоойлу езугаар ажык болдурар талазы-биле семинарларны эрттирип турар

 Федералдыг үндүрүг албанының Тыва Республикада эргелелиниң 2016 чылда тус чер бюджединиң орулгалыг кезээн тургузар талазы-биле үндүрүг органнарының ажылының түңнелдеринге дяангаш, ТР-ниң муниципалдыг тургузугларынга организастааны семинар-хуралынга Тыва Республиканың Күш-ажыл болгаш социал политика яамызының специалистери база киришкен.

Тываның Баштыңы ажыл-агыйжы сургакчылаашкын-биле Москва хоорайда 07.02.2017 Тываның Баштыңы ажыл-агыйжы сургакчылаашкын-биле Москва хоорайда

 Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол Т2017 чылда федералдыг инвестиция программаларындан республиканың дилээни акшаландырыышкын хемчээлин камгалаарынче Тывадан сенатор биле Күрдуманың депутаттарын киириштирер.

Тывада школа назы четпээн уругларны «социал чада» программада киириштирген 06.02.2017 Тывада школа назы четпээн уругларны «социал чада» программада киириштирген

 Тываның Баштыңының «Өг-бүле бүрүзүнге – бирден эвээш эвес дээди эртемниг уруг» өөредилге программазы – республика чазааның мурнады боттандырар кол угланыышкынынга хамааржыр. Төлевилел удуртулгазы-биле Тываның Өөредилге яамызының специалистери чаа дүрүмнерниң күүселдезин боттандырар офисти ажыткан.

Тывада «Туран» сыын ажыл-агыйының чанында чаа дыштанылга баазазы аалчыларын хүлээп эгелээн 06.02.2017 Тывада «Туран» сыын ажыл-агыйының чанында чаа дыштанылга баазазы аалчыларын хүлээп эгелээн

 Тывада чаа дыштанылга баазазы– «Туран» сыын ажыл-агыйының чанында этниктиг сууржугаш ажыттынган. Бо дыштаныр хонуктарда аңаа четкен туристерниң баштайгы бөлүү турбаазаның дугайында боттарының сагыш-сеткилин понедельникте социал четкилерге үлешкен.

Тывада өрт айыылынга база үер-чайыкка удур белеткел ажылдары эгелээн 06.02.2017 Тывада өрт айыылынга база үер-чайыкка удур белеткел ажылдары эгелээн

 Чазак бажыңынга Тыва Республиканың Онза байдалдар болгаш хамааты камгалал албаны республиканың чазаанда Онза байдалдарны болдурбас болгаш чайладыр база өртке удур айыыл чок чорукту хандырар талазы-биле комиссияның хуралын эрттирген.

Тывада М-54 федералдыг автоорук уун дургаар орук кыдыының сервизин хөгжүдер дөзевилелди ажылдап турар 04.02.2017 Тывада М-54 федералдыг автоорук уун дургаар орук кыдыының сервизин хөгжүдер дөзевилелди ажылдап турар

 Тывада «Енисей» М-54 федералдыг автооруктуң чаа угланыышкынынга чоок чыдар девискээрлерде орук кыдыының ачы-дуза объектилериниң тудуунга планны кылып эгелээн.

Тывада «Кадыкшылдың маршруду» губернатор төлевилели уламчылавышаан 03.02.2017 Тывада «Кадыкшылдың маршруду» губернатор төлевилели уламчылавышаан

 Таңды кожууннуң чурттакчылары «Кадыкшылдың маршруду» губернатор төлевилелиниң күүселдези-биле бо чылын бир дугаарында эмчи дузазын алганнар. Эмчилерниң көжүп чоруур комплекстиг бригадазы Балгазын биле Бай-Хаак суурларның чурттакчыларын дөрт хүн дургузунда шинчээн.

Тываның Баштыңы Кызылдың президентиниң кадет училищезинче дужаап киреринге белеткээри-биле регион иштинден оолдар-уругларны шилиир онаалданы берген 03.02.2017 Тываның Баштыңы Кызылдың президентиниң кадет училищезинче дужаап киреринге белеткээри-биле регион иштинден оолдар-уругларны шилиир онаалданы берген

 Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол бүдүн республика иштинден Кызылдың президентиниң кадет училищезинче кирип шыдаар оолдарны шилиирин негээн.

Тывага хоорай парктарын чаагайжыдар субсидияны аңгылаан 03.02.2017 Тывага хоорай парктарын чаагайжыдар субсидияны аңгылаан

 «Таарымчалыг хоорай хүрээлелин хевирлээри» программа чорудуу-биле чурттакчы чоннуң массалыг дыштанылга черлерин чаагайжыдарынче Тыва федералдыг бюджеттен 3 млн. 115,3 муң рубльди алыр.

Чингиз Алиев биле Тамара Наводкина: Найырал ордени – бүгү Тывавыска шаңнал-дыр 03.02.2017 Чингиз Алиев биле Тамара Наводкина: Найырал ордени – бүгү Тывавыска шаңнал-дыр

 РФ-тиң Президентизиниң Чарлыы-биле Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оолга күрүне шаңналы – Найырал Орденин тывыскан.  
 Тываның Баштыңының адынга байыр чедииришкиннери кээп турар. Чингиз Алиев биле Тамара Наводкина чазак даргазы Шолбан Кара-оолга байырны чедирген.

РФ-тиң Президентизиниң СФО-да бүрүн эргелиг төлээзи Сергей Меняйло Тываның Баштыңынга байырны чедирген 03.02.2017 РФ-тиң Президентизиниң СФО-да бүрүн эргелиг төлээзи Сергей Меняйло Тываның Баштыңынга байырны чедирген

 РФ-тиң Президентизиниң Чарлыы-биле Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оолга күрүне шаңналы – Найырал Орденин тывыскан.  
 РФ-тиң Президентизиниң Сибирь федералдыг округда бүрүн эргелиг төлээзи Сергей Меняйло Тываның Баштыңынга байыр чедиишкинниг телеграмманы чоруткан:

2017 чылда биче болгаш ортумак бизнести хөгжүдеринге Тыва федералдыг субсидия кылдыр 23 млн. 433,3 муң рубльди алыр 02.02.2017 2017 чылда биче болгаш ортумак бизнести хөгжүдеринге Тыва федералдыг субсидия кылдыр 23 млн. 433,3 муң рубльди алыр

Бо неделяда РФ-тиң Чазаа 82 регионга «Экономиктиг хөгжүлде болгаш инновациялыг экономика» күрүне программазының акша-хөреңгизин үлээн. 

Тываның найысылалында дүрген дуза станциязы биле регионнуң медицинаның айыыл-халаптар төвүн каттыштырган 02.02.2017 Тываның найысылалында дүрген дуза станциязы биле регионнуң медицинаның айыыл-халаптар төвүн каттыштырган

 Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол дүрген эмчи дузазының ийи албаны - регионнуң медицинаның айыыл-халаптар төвү биле Кызыл база Кызыл кожууннарның дүрген дуза станцияларын каттыштырар ажылдар доозулганын дыңнаткан.

Тывада пенсионерлерниң чамдык категорияларынга капитал септелге дадывырын эгидер 02.02.2017 Тывада пенсионерлерниң чамдык категорияларынга капитал септелге дадывырын эгидер

 Тывада узун назыдаан ажыл чок база бажың ээлери болур чааскаан чурттап турар пенсионерлерниң капиталдыг септелге дээш дадывыр төлевириниң чарыгдалдарынга компенсацияны эгидеринге федералдыг чазак дузаны көргүзер.

Улустуң хөөмейжизи Мөңгүн-оол Ондар биле депутат Алдын-Кыс Конгар Тываның Баштыңынга байырны чедирген 01.02.2017 Улустуң хөөмейжизи Мөңгүн-оол Ондар биле депутат Алдын-Кыс Конгар Тываның Баштыңынга байырны чедирген

 Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оолдуң адынга РФ-тиң Президентизиниң Чарлыы езугаар Найырал ордени-биле шаңнатканы дээш байыр чедириишкиннери кээп турар.
 Тываның Улустуң хөөмейжизи Мөңгүн-оол Ондар, Дээди Хуралдың депутады Алдын-Кыс Конгар Тываның Баштыңынга байырны чедирген.

Альберт Кувезин Тываның Баштыңының шаңналының дугайында: ындыг аныяк назыда Найырал орденин алыры – ам-даа улуг чедиишкиннерге магадылал-дыр 01.02.2017 Альберт Кувезин Тываның Баштыңының шаңналының дугайында: ындыг аныяк назыда Найырал орденин алыры – ам-даа улуг чедиишкиннерге магадылал-дыр

 РФ-тиң Президентизиниң Чарлыы езугаар Найырал ордени-биле шаңнатканы дээш Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оолдуң адынга байыр чедириишкиннери кээп турар.

Генерал-полковник В. Зарудницкий Тываның Баштыңынга: Россияның Президентизи Силерге хүндүткелди көргүскен 01.02.2017 Генерал-полковник В. Зарудницкий Тываның Баштыңынга: Россияның Президентизи Силерге хүндүткелди көргүскен

 РФ-тиң Президентизиниң Чарлыы езугаар Найырал ордени-биле шаңнатканы дээш Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оолдуң адынга байыр чедириишкиннери кээп турар. Төп шериг округунуң командылакчызы, генерал-полковник Владимир Зарудницкий аңаа бир дугаарында байырны чедиргеннерниң бирээзи:

Тываның Баштыңынга бедик шаңнал – Найырал орденин тывысканы дээш Улустуң эмчизи Виктор Шлеменко байырны чедирген 01.02.2017 Тываның Баштыңынга бедик шаңнал – Найырал орденин тывысканы дээш Улустуң эмчизи Виктор Шлеменко байырны чедирген

 Россияның Президентизи Владимир Путин Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оолду күш-ажылчы чедиишкиннери, идепкейлиг хөй-ниити ажыл-чорудулгазы болгаш хөй чылдарда ак сеткилдиг ажылы дээш Найырал ордени-биле шаңнаан.

Россияның Президентизи Владимир Путин Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оолду Найырал ордени-биле шаңнаан 31.01.2017 Россияның Президентизи Владимир Путин Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оолду Найырал ордени-биле шаңнаан

 РФ-тиң Президентизи Владимир Путин дыка хөй хамаатыларны шаңнаарының дугайында чарлыкка атты салган. Күрүне баштыңы Юрий Григоровичиниң, режиссерлар Владимир Меньшов биле Александр Прошкинниң ачы-хавыяазын бедик шаңналдар-биле демдеглээн. Ооң дугайында чарлыкты эрге-хоойлу медээлериниң интернет-порталында парлаан.

Тываның Чазаа санавиацияны катап тургузар айтырыгны сайгарып турар 31.01.2017 Тываның Чазаа санавиацияны катап тургузар айтырыгны сайгарып турар

 2017 чылда федералдыг программа күүселдези-биле, «Чурттакчы чонга дүрген дузаны үе шаанда чедирерин хандырары», «Электроннуг кадык камгалалы» база «Чаштарның өлүп-хораар чоруун эвээжедири» деп үш төлевилелди боттандырарын яамы планнаан.

Тываның Баштыңының негелдезиниң соонда, энергетиктер Элдиг-Хем суурда чырык хандырылгазын катап киирген 30.01.2017 Тываның Баштыңының негелдезиниң соонда, энергетиктер Элдиг-Хем суурда чырык хандырылгазын катап киирген

 «Тываэнергосбыт» компанияның мурнунда өрези дээш чырык арткан Чөөн-Хемчик кожууннуң Элдиг-Хем суурунуң чурттакчылары Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оолга бажыңнарынче чырыкты катап кииреринге дузалажырын дилеп келгеннер. Эрткен неделяның пятницада суурнуң төлээлери республика Баштыңының хүлээп алыышкынынга кирген.

Тываның Баштыңы хуу айтырыгларлыг хамаатыларны хүлээген 30.01.2017 Тываның Баштыңы хуу айтырыгларлыг хамаатыларны хүлээген

 Тула областа «Тулачермет-Сталь» заводтуң тудуунга вахта аргазы-биле ажылдап тургаш, шалыңын албаан республиканың 30 чурттакчызынга Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол дузалажып эгелээн.

Тываның Баштыңы школа назыны четпээн уруглар өөредилгезинде чугула чидиг айтырыгларны уруглар садтарының эргелекчилери-биле сайгарган 28.01.2017 Тываның Баштыңы школа назыны четпээн уруглар өөредилгезинде чугула чидиг айтырыгларны уруглар садтарының эргелекчилери-биле сайгарган

 Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол Тываның өөредилге болгаш эртемң, Саң-хөө яамыларының, мунициалдыг тургузугларының удуртукчулары, назы четпээн өөредилге албан черлериниң ажылдакчылары-биле кады республикада назы четпээн өөредилге айтырыгларының талазы-биле хуралды эрттирген.

Тывада дача суурунуң девискээринде чаа уруглар садын ажыглалче киирген 27.01.2017 Тывада дача суурунуң девискээринде чаа уруглар садын ажыглалче киирген

 Тываның найысылалы Кызыл хоорайда – 10 муң хире чурттакчылыг солагай талакы дачалар суурунуң девискээринде чаа уруглар садын ажыткан. Республиканың Баштыңы Шолбан Кара-оол бир чыл бурунгаар ооң саналы-биле тудуп эгелээш, ам ажыглалче кирип турар садиктиң байырлыг ажыдыышкынынга киришкен.

2016 чылда Тыва көдээ ажыл-агый ярмаркаларының санын ийи катап көвүдеткен 27.01.2017 2016 чылда Тыва көдээ ажыл-агый ярмаркаларының санын ийи катап көвүдеткен

 Тывада көдээ ажыл-агый продукциязын садып-саарган ярмарканың ниити саны 2015 чылга деңнээрге 2 катап көвүдеп – 752 четкен. Республиканың көдээ ажыл-агый яамызы тус черниң бараан бүдүрүкчүлерин деткээн ярмаркаларның түңнелдерин ТР-ниң Чазаанга таныштырган. Ярмарканың ниити санының өскени-биле чергелештир, ооң географиязы алгаан, оларның үш кезии кожууннарга эрткенин специалистер демдеглээн.

Тыва «чедимче чок» школаларда өөредилге чорудуун экижидеринге субсидия алыр 45 регионнуң санынче кирген 27.01.2017 Тыва «чедимче чок» школаларда өөредилге чорудуун экижидеринге субсидия алыр 45 регионнуң санынче кирген

 Билигниң шынары куду школаларда, база ол ышкаш таарымча чок социал байдалдарда ажылдап турар школаларда өөредилгениң шынарын бедидер дугайында Тываның төлевилели РФ-тиң Өөредилге яамызының конкурузун ойнап алган.

Тывага «Эрге-хоойлу бижик-билииниң 5 кичээли» шалыпчы айны эрттирер 26.01.2017 Тывага «Эрге-хоойлу бижик-билииниң 5 кичээли» шалыпчы айны эрттирер

 ТР-ниң ИХЯ-зының медээзи-биле алырга, 2016 чылда республикада назы четпээннер ортузунда кем-херек үүлгедиишкини 18,9 хуу, ооң мурнунда чылдың көргүзүүнден 2 катап эвээжээн.

2016 чылда Тываның муң хире чурттакчылары бедик технологиялыг эмчи дузазын халаска алган 26.01.2017 2016 чылда Тываның муң хире чурттакчылары бедик технологиялыг эмчи дузазын халаска алган

 2017 чылда эмчи дузазын халас чедирер күрүне магадылалының территориалдыг программазын 6,5 млрд. рубль ажыг түңге бадылаан: республика бюджединиң акша-хөреңгизинден - 1261546,6 муң рубль база албан медицина камгаладылгазының акша-хөреңгизинден - 5301480,8 муң рубль.

Тываның Баштыңы республиканың ведомстволарынга часка белеткенирин чагаан 26.01.2017 Тываның Баштыңы республиканың ведомстволарынга часка белеткенирин чагаан

 Сөөлгү 20 чылда туруп көрбэн улуг харлыг кыштың соонда, Тывага база бир шылгалданы эрте час таварыштырып болуру магатчок. Республика Баштыңы Шолбан Кара-оол эрге-чагырганың регион болгаш муниципалдыг органнарының бирги ээлчегде кичээнгей салыры ийи угланыышкынны айыткан.

2017 чылдың февраль 1-ден ай санының акша төлевиринге индексацияның дугайында 25.01.2017 2017 чылдың февраль 1-ден ай санының акша төлевиринге индексацияның дугайында

 Эрткен чылын чуртта инфляция деңнелин санааш, 2017 чылдың февраль 1-ден ай санының акша төлевирин (ААТ) 5,4 хуу өстүрген.

РФ-тиң Чазаа «2014-2017 чылдарда база 2020 чылга чедир көдээ девискээрлерниң турум хөгжүлдези» программа-биле 2017 чылда Тывага бээр субсидияның хемчээлин бадылаан 24.01.2017 РФ-тиң Чазаа «2014-2017 чылдарда база 2020 чылга чедир көдээ девискээрлерниң турум хөгжүлдези» программа-биле 2017 чылда Тывага бээр субсидияның хемчээлин бадылаан

 Федералдыг бюджеттен удур акшаладырыышкын-биле ол шупту 66 млн. 424,1 муң рубль болур. Россияның Чазааның даргазы Дмитрий Медведев ооң дугайында айтыышкынга атты салган.

Тыва федералдыг бюджеттен «Аныяк өг-бүлелерни чурттаар чер-биле хандырары» иштики программаны акшаландырар чагыглар шилилгезин чедиишкинниг эрткен 24.01.2017 Тыва федералдыг бюджеттен «Аныяк өг-бүлелерни чурттаар чер-биле хандырары» иштики программаны акшаландырар чагыглар шилилгезин чедиишкинниг эрткен
 2017 чылда республика күрүнениң бо социал хүлээлгезинден дуза кылдыр 51 млн. 434 муң рубльди алыр. РФ-тиң Чазаа январь 19-та иштики программаның акша-хөреңгизиниң үлелгезин бадылаан.

Республиканың эрге-чагыргазы Тывада мал кыштаглаашкынын хайгаарап турар 24.01.2017 Республиканың эрге-чагыргазы Тывада мал кыштаглаашкынын хайгаарап турар

 Тывада тус чер чагыргаларының ажылдакчылары, мал эмчилери болгаш эмчилерден четчелеттинген комплекстиг бригадаларны мал кыштаглаашкынын эки доозуп, ажыл-агыйларда малдың кидин-түлүк оолдаашкынынга дуза көргүзер кылдыр тургускан.

«Чаңгыс демниг Россия» партияның Дээди чөвүлелиниң чаа составынче Тываның баштыңы кирген 23.01.2017 «Чаңгыс демниг Россия» партияның Дээди чөвүлелиниң чаа составынче Тываның баштыңы кирген

 Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол Москвага эрткен «Чаңгыс демниг Россияның» съездизинде партияның Дээди чөвүлелиниң чаа составынче соңгуткан.

Тываның бюджединиң орулгазы ажык-кончаа үндүрүүнден 139 хуу көвүдээн 23.01.2017 Тываның бюджединиң орулгазы ажык-кончаа үндүрүүнден 139 хуу көвүдээн

 Тыва 2016 чылда бодунуң орулгаларының түңүн, 2015 чылдың түңнелинге деңнээрге, 17 хуу азы 622,1 млн. рубльге көвүдеткен. Республиканың бодунуң орулгаларының ниити хемчээли 4 млрд. 324,1 млн. рубль болган. ТР-ниң Саң-хөө яамызында республика бюджединче үндүрүгден база үндүрүгден эвес орулгалар киирилдезиниң түңүн үндүрген.

Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оолдуң патриотчу күштерниң республика шуулганын эрттирер дугайында саналын хөй-ниити деткээн 23.01.2017 Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оолдуң патриотчу күштерниң республика шуулганын эрттирер дугайында саналын хөй-ниити деткээн

Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол патриотчу күштерниң республика шуулганын эрттирер дугайында саналды киирген. Регионнуң сайзыралы дээш политика болгаш көөргеттинер чүүлдер сүрбейн, саналдар кииреринге, чугаалажырынга болгаш ажылдаарынга белен, идепкейлиг кижилерни мөөңнээриниң талазы-биле сорулганы Чазак кежигүннериниң мурнунга салган. Ол хемчегни эртем-практиктиг конференция хевирлиг эрттирип болуру-биле чөпшээрешкен.

ТР-ниң одалга болгаш энергетика сайыды Роман Кажин-оол журналистерниң айтырыгларынга харыылаан 22.01.2017 ТР-ниң одалга болгаш энергетика сайыды Роман Кажин-оол журналистерниң айтырыгларынга харыылаан

 ТР-ниң одалга болгаш энергетика сайыды Роман Кажин-оол биле ТР-ниң Тарифтер албанының удуртукчузунуң хүлээлгезин күүседип турар Елена Бочарова «Тыва», «Тыва 24» телеканалдарның болгаш «Тувинская правда», «Плюс информ» солуннарның корреспондентилери-биле парлалга конференциязын эрттирген.

Тываның Баштыңы «Чаңгыс демниг Россия» партияның XVI отчет-соңгулдалыг съездизинге киржир 20.01.2017 Тываның Баштыңы «Чаңгыс демниг Россия» партияның XVI отчет-соңгулдалыг съездизинге киржир

 Тываның Баштыңы, партияның Дээди Чөвүлелиниң кежигүнү Шолбан Кара-оол, январь 21-22 хүннеринде Москва хоорайга эртер, «Чаңгыс демниг Россия» партияның XVI отчет-соңгулдалыг съездизинге киржир.

Тывада чажыт арага садыглаашкынынга удур рейдилер уламчылап турар 20.01.2017 Тывада чажыт арага садыглаашкынынга удур рейдилер уламчылап турар

 Республика Баштыңының чарлыы-биле чажыт арага продукциязы биле «Боярышник» хандызын садып турарын илереткен рейдилер чер-черлерде уламчылавышаан.

Тываның Баштыңы күрүне чагыы дээш чижилгеде тус чер бүдүрүкчүлериниң чедиишкинниг киржилгезин нормативтиг актылар-биле быжыглаар бодалдыг 20.01.2017 Тываның Баштыңы күрүне чагыы дээш чижилгеде тус чер бүдүрүкчүлериниң чедиишкинниг киржилгезин нормативтиг актылар-биле быжыглаар бодалдыг

 Тываның сайгарлыкчылар ниитилежилгези республиканың Баштыңы Шолбан Кара-оолдуң тус черниң бараан бүдүрүкчүлеринге күрүне садып алыышкынынга киржирин чиигедир дээн саналын деткээн.

Тыва республиканың чедери берге кожууннарынче авиааргыжылга дээш субсидияны бээрин уламчылаар 20.01.2017 Тыва республиканың чедери берге кожууннарынче авиааргыжылга дээш субсидияны бээрин уламчылаар

 2017 чылда Тываның Чазаа республика бюджединден субсидия алыр иштики шугумнуң авиарейстериниң санын өскерилге чокка хевээр арттырган. Ол маршруттарның хандырып турары чедери берге суурларның чурттакчыларыга чиигелделиг өртектер хевээр арткан. Республиканың Баштыңы Шолбан Кара-оол январь 18-те ооң дугайында чогуур доктаалга атты салган.

Тывада «Таарымчалыг хоорай хүрээлелин тургузары» төлевилел офизин ажылдадып эгелээн 19.01.2017 Тывада «Таарымчалыг хоорай хүрээлелин тургузары» төлевилел офизин ажылдадып эгелээн

«Таарымчалыг хоорай хүрээлелин тургузары» федералдыг төлевилелдиң бирги офизи Тывада ажыттынган. Стратегтиг планнаашкын болгаш төлевилел удуртулгазының талазы-биле регион чөвүлелиниң даргазы болур республиканың баштыңы Шолбан Кара-оолга ооң паспортун таныштырган. Төлевилелдиң кол сорулгазы – амгы үеде хоорай инфраструктуразының комплекстиг хөгжүлдезин хандырары.

Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол Воскресенскиниң кафедралдыг хүрээзинге Владыка Феофанга төрүттүнген хүнү-биле байыр чедирген 19.01.2017 Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол Воскресенскиниң кафедралдыг хүрээзинге Владыка Феофанга төрүттүнген хүнү-биле байыр чедирген

 Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол Воскресенскиниң кафедралдыг хүрээзинге чораан база Кызылдың болгаш Тываның епискову Владыка Феофанга төрүттүнген хүнү-биле байыр чедирген.

Тываның Баштыңы: Тус черниң бараан бүдүрүкчүлеринге күрүне чагыы база ажылдаар ужурлуг 18.01.2017 Тываның Баштыңы: Тус черниң бараан бүдүрүкчүлеринге күрүне чагыы база ажылдаар ужурлуг

 Тываның эрге-чагыргазы республика иштинде күрүне болгаш муниципалдыг чагыгларны тус черниң бараан бүдүрүкчүлеринче база угландырар. Республика Баштыңы Шолбан Кара-оолдуң видеоконференция чурумунга эрттирген неделя санының аппарат хуралынга чагыглар дээш чижилгелиг демиселде боттуң компанияларынга база сайгарлыкчыларынга эки байдалды канчаар хандырарының дугайында чугааны чоруткан.

Тывада февраль 1-ден школаже уруглар бижидилгези эгелээн 18.01.2017 Тывада февраль 1-ден школаже уруглар бижидилгези эгелээн

 Тываның школаларында бирги классче уругларын бижидеринге ада-иелерден билдириишкиннерни хүлээп алырынга белеткел эгелээн. Хоойлужудулгада өскерилгелерни кииргени-биле кампания ийи чадага эрттерин ТР-ниң Өөредилге яамызы дыңнаткан.

Тываның поликлиникаларында соңгаарладып болбас албан ажылының чурумун күштелдирген 18.01.2017 Тываның поликлиникаларында соңгаарладып болбас албан ажылының чурумун күштелдирген

 Тыва Республиканың девискээринде грипптен аарыыр чорук үш катап көвүдээни-биле, ТР-ниң Кадык камгалал яамызы уругларга болгаш улуг кижилерге соңгаарладып болбас албынның ажылын ажыл хүннеринде 8.00 шктан 20.00 шака чедир узадыр дугайында шиитпирни хүлээп алган.

17.01.2017 Тываның Баштыңы үнелиг кадрларны деткиир материалдыг деткимче системазын тургузарын негээн

 Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол үнелиг кадрларны болгаш перспективтиг специалистерге материалдыг деткимче көргүзер системаны тургузары чугула апарган дээрзин чугаалаан.

Федералдыг М-54 автооруктуң Тывада оруун чаартып кылырының мөөрейин Росавтоорук чарлаан 16.01.2017 Федералдыг М-54 автооруктуң Тывада оруун чаартып кылырының мөөрейин Росавтоорук чарлаан

 2017 чылдың январь 1-ден эгелеп М-54 федералдыг оруктуң угланыышкыны Тывада өскерилген. Ам Кызылдан ол орук республиканың барыын талазынче — Шагаан-Арыг — Чадаана — Хандагайты — Боршооже, Моол-биле кызыгаарже углаар. Федералдыг удуртулгаже дамчыткан оруктуң узун дурту 310 километр.

Таңды кожуунда бир тараачын-фермер ажыл-агыйы тараа ажаар чаа комбайнныг апаар 16.01.2017 Таңды кожуунда бир тараачын-фермер ажыл-агыйы тараа ажаар чаа комбайнныг апаар

 Тыва Республиканың Көдээ ажыл-агый болгаш аъш-чем яамызы көдээ ажыл-агый бараан бүдүрүкчүлеринге күрүне деткимчезин көргүзер дээш 2016 чылдың декабрьда көдээ ажыл-агый техниказы садары-биле 4627,0 муң рубльди шилчиткен.

Тываның аңчылары малчыннарның бөрүден когаралын эвээжеткен 13.01.2017 Тываның аңчылары малчыннарның бөрүден когаралын эвээжеткен

 Тывага чаа чылдың бүдүүзүнде болгаш дыштаныр хүннерде мал өстүрүп турар ажы-агыйларга айыыл чок болур кылдыр, бөрүлерниң санын хөлүн эрттир көвүдетпейн өйлеп таарыштырар хемчеглерни ап, аңчыларның күжү-биле бөрүлерге удур 130 чедир аглаашкынны организастаан.

Тываның Баштыңының январь 13 — Россияның парлалга хүнү-биле байыр чедириишкини 13.01.2017 Тываның Баштыңының январь 13 — Россияның парлалга хүнү-биле байыр чедириишкини

 Хүндүлүг журналистер, полиграфистер — мергежили парлалга болгаш парлалга продукциязы-биле холбашкан бүгү ишчилер!  
 Профессионал байырлалыңар — Россияның Парлалга хүнү-биле чүректиң ханызындан чедирген байырымны хүлээп ап көрүңер!

Тываның Баштыңы Россияның көдээ ажыл-агыйының хайгаарлал албанының Тывада эргелелиниң республиканың көдээ ажыл-агый яамызы-биле кады ажылдаарын деткээн 12.01.2017 Тываның Баштыңы Россияның көдээ ажыл-агыйының хайгаарлал албанының Тывада эргелелиниң республиканың көдээ ажыл-агый яамызы-биле кады ажылдаарын деткээн

 Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол Тыва, Хаасия болгаш Кемерово облазында Россияның көдээ ажыл-агыйының хайгаарлал эргелелиниң удуртукчузунуң оралакчызы Мерген Докпер-оол-биле ужурашкан.

Тываның журналистер эвилелиниң беш кежигүнүнге «Кызыл хоорайның сайзыралынга киирген үлүг-хуузу дээш» медальдарны тывыскан 12.01.2017 Тываның журналистер эвилелиниң беш кежигүнүнге «Кызыл хоорайның сайзыралынга киирген үлүг-хуузу дээш» медальдарны тывыскан

 Россияның парлалга хүнүнде Кызыл хоорайның мэриязынга «Центр Азии» солуннуң кол редактору Надежда Антуфьеваны, «Ава» солуннуң редактору, хоочун журналист Лидия Иргитти, КТРК «Тываның» хоочуну Александра Монгушту, «Тувинская правда» солуннуң хоочуну фотокорреспондент Владимир Савиныхты, хоочун журналист, фотокорреспондент Виталий Шайфулинни, «Плюс-Информ» солуннуң журнализи Татьяна Рамазанованы «Кызыл хоорайның сайзыралынга киирген үлүг-хуузу дээш» деп медальдар-биле шаңнаан.

Шолбан Кара-оол Тываның омбудсмени Ольга Россова-биле кижиниң болгаш чаштарның эргелерин камгалаар адырда айтырыгларны сайгарып чугаалашкан 11.01.2017 Шолбан Кара-оол Тываның омбудсмени Ольга Россова-биле кижиниң болгаш чаштарның эргелерин камгалаар адырда айтырыгларны сайгарып чугаалашкан

 Бөгүн республиканың Баштыңы Тывада кижиниң эргелерин камгалаар адырда бүрүн эргелиг төлээ-биле ужурашкаш, ооң ажыл-чорудулгазында аңгы угланыышкын – чаштарның эргелерин камгалаарының дугайында чугаалашкан.

Россияның социал-политиктиг турум регионнар рейтингизинде Тыва бедик туружун арттырган 11.01.2017 Россияның социал-политиктиг турум регионнар рейтингизинде Тыва бедик туружун арттырган

«Петербургская политика» фондунуң ай санында белеткеп турары социал-политиктиг турум чоруктуң рейтингизинде, Россияның эң-не турум регионнарының аразында, Тыва декабрьда база арткан. Фондунуң эксперттериниң үнелели-биле алырга, республикада элээн болуушкуннар аңаа салдарны чедирген.

Биче болгаш ортумак бизнести деткиир чарыгдалдарга кады акшаландырыышкының чиигелделиг деңнели-биле РФ-тиң 9 регионунуң санында Тыва кирген 11.01.2017 Биче болгаш ортумак бизнести деткиир чарыгдалдарга кады акшаландырыышкының чиигелделиг деңнели-биле РФ-тиң 9 регионунуң санында Тыва кирген

Тыва 2017 чылда, биче болгаш ортумак бизнести деткииринге киирген бодунуң акша санындан 19 рубль чедир федералдыг субсидияны ап болур.

«Енисейская» куш фабриказы планнатынган хемчегни ап эгелээн 10.01.2017 «Енисейская» куш фабриказы планнатынган хемчегни ап эгелээн

 «Енисейская» куш фабриказында дагааларны мөөңү-биле соп эгелээни ол бүдүрүлге чериниң одалга системазынга болган үрелиишкиннер-биле кандыг-даа харылзаа чок дээрзин Чазак Даргазының агроүлетпүр комплекизин харыылап турар оралакчызы Байбек Монгуш дыңнаткан.

Пенсия фондузу: январьда хары угда 5 000 рубль акшаны үлээр хуусааның дугайында 10.01.2017 Пенсия фондузу: январьда хары угда 5 000 рубль акшаны үлээр хуусааның дугайында

 Россияның Пенсия фондузунуң Тыва Республикада салбыры 5 муң рубль хемчээлдиг хары угда бээр төлевир акшаны 2017 чылдың январь 13-тен 28-ке чедир үлээрин шупту пенсия алыкчыларынга дыңнадып тур.

Тываның Кадык камгалал яамызынга медицина ДӨЧ-терниң доозукчулары-биле ужуражылга эрткен 10.01.2017 Тываның Кадык камгалал яамызынга медицина ДӨЧ-терниң доозукчулары-биле ужуражылга эрткен

 ТР-ниң Кадык камгалал яамызынга чурттуң медицина талазы-биле дээди өөредилге черлериниң доозукчулары-биле чаңчылчаан ужуражылга болган. Ужуражылгага ажылдаар күзелдиг 40 хире студент келген.

Тываның Баштыңы Кижиниң болгаш уруглар эргелериниң талазы-биле бүрүн эргелиг төлээге ЭУСШ-га школачы оолдуң чок болганының чылдагаанын сайгарарын дааскан 10.01.2017 Тываның Баштыңы Кижиниң болгаш уруглар эргелериниң талазы-биле бүрүн эргелиг төлээге ЭУСШ-га школачы оолдуң чок болганының чылдагаанын сайгарарын дааскан

 Тээли суурнуң 13 харлыг чурттакчызын спорт школадан эмнелге албан черинге эккелген соонда мөчээниниң дугайында дыңнадыг 2017 чылдың январь 9-та Бай-Тайга кожууннуң корум-чурум камгалаар органнарынче кирген. Ол болуушкунга хамаарыштыр истелге органнары РФ-тиң КХ-ниң 293 чүүлүнүң 2 кезээ-биле кеземче херээн оттурган.

Чаа чылдың дыштаныр хонуктарында Тывада садыг черлеринге 1127 хыналданы чоруткан 10.01.2017 Чаа чылдың дыштаныр хонуктарында Тывада садыг черлеринге 1127 хыналданы чоруткан

 Декабрьның 31-тен январь 9-ка чедир арага продукциязын садарының чурумунуң 228 хажыдыышкынын база арага продукциязын сөөрткен 4 барымдааны илереткеш, РФ-тиң АЧдК-ниң 14.2 чүүлүнде көрдүнген административтиг чурум үрээшкиниң дугайында 214 база РФ-тиң АЧдК-ниң 14.16 чүүлүнүң 3 кезээ-биле 9 херекти оттуруп, 223 хамаатыга административтиг харыысалганы онааган.

2017 чылда Тывага тыва уксаалыг аъттарны өстүрүп көвүдедир талазы-биле уксаажыдылга репродукторун ажыдар 09.01.2017 2017 чылда Тывага тыва уксаалыг аъттарны өстүрүп көвүдедир талазы-биле уксаажыдылга репродукторун ажыдар

 Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол тыва уксалыг аъттарны өстүрүп көвүдедири-биле уксаажыдылга репродукторун тургузар ажылдарны эгелээрин АҮК айтырыгларының талазы-биле оралакчызы Байбек Монгушка дааскан.

Тываның Баштыңы Татарстан Республиканың Чазааның даргазы-биле ужурашкан 09.01.2017 Тываның Баштыңы Татарстан Республиканың Чазааның даргазы-биле ужурашкан

 Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол Татарстан Республиканың найысылалынга кыска хуусаалыг ажылчын сургакчылаашкын-биле чораан. Казаньга республика чазааның даргазы Ильдар Халиков-биле ужурашкан.

Тываның Баштыңының Валерий Халиловка хамаарыштыр кичээнгейи дээш өөрүп четтириишкинни Санкт-Петербургдан скрипач биле Казаньның чурттакчызы илереткеннер 09.01.2017 Тываның Баштыңының Валерий Халиловка хамаарыштыр кичээнгейи дээш өөрүп четтириишкинни Санкт-Петербургдан скрипач биле Казаньның чурттакчызы илереткеннер

 Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оолга Санкт-Петербург биле Казань хоорайның чурттакчылары бижээн. Россияның кол шериг дирижеру, генерал-лейтенант Валерий Халиловка хамаарыштыр Тывада онза кичээнгей дээш Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оолга өөрүп четтиргенин олар дыңнатканнар.

Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оолдуң Чаа чыл-биле байыр чедириишкини 31.12.2016 Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оолдуң Чаа чыл-биле байыр чедириишкини

 Эргим, хүндүткелдиг чонум! 
База бир белен эвес чылды кады чурттап эрттивис. Шынап-ла, бо чыл чүгле бистиң улуг күрүневисте эвес, а бүгү делегейде белен эвес чыл болду. Саң-хөө, экономика, амыдырал-чуртталганың бүгү-ле талаларынга дыка улуг бергелер-биле холбашкан чылды үдеп, чаа чылды уткуп алырынга чедир эвээш үе артып кагды.

Тывада төлевилел удуртулгазының талазы-биле нормативтиг баазаны белеткээн 30.12.2016 Тывада төлевилел удуртулгазының талазы-биле нормативтиг баазаны белеткээн

Тываның Чазаанга республиканың Баштыңы Шолбан Кара-оолдуң удуртуп эрттирген Тыва Республиканың Күрүне чөвүлелиниң хуралынга Чазак Даргазының оралакчылары, яамылар болгаш ведомстволарның, тус чер бот-башкарылга органнарының удуртукчулары киришкен.

Башкыларга чурттаар оран-саваның чедингирин тодараткан федералдыг рейтингиде 30 дээрелерниң санында Тыва кирген 29.12.2016 Башкыларга чурттаар оран-саваның чедингирин тодараткан федералдыг рейтингиде 30 дээрелерниң санында Тыва кирген

 Шимчевес өнчү рыногундан бажыңны садып ап шыдаары-биле тыва башкылар Россияның дыка хөй регионнарында коллегаларын ашкан. Башкыларга чуртталга бажыңының ийиги рынокта чедингирин шинчилээн федералдыг рейтингиниң тургузукчулары ынчаар бадыткаан.

Тыва хөгжүлдениң девискээр зоназы эрге-байдалды алган 29.12.2016 Тыва хөгжүлдениң девискээр зоназы эрге-байдалды алган

 Бодунга хөгжүлдениң девискээр зоназын тургузарын чөпшээрээн РФ-тиң 20 регионунуң даңзызынче Тыва бо удаада кирген. Республикага хөгжүлдениң девискээр зоназы эрге-байдал экономикаже инвестицияларны хаара тударынга элээн таарымчалыг байдалдарны тургузуп база Россияның Инвестиция фондузундан акша-хөреңгиге идегеп болур арганы бээр.

2017 чылда Тывада эмчилер «Көдээ суурнуң эмчизи» программа-биле 15 млн. рубльди алыр 29.12.2016 2017 чылда Тывада эмчилер «Көдээ суурнуң эмчизи» программа-биле 15 млн. рубльди алыр

 Эрткен неделяда Россияның Чазаа ол программага дээш республикага тускайлаар акшаның хемчээлин бадылаан. Көдээ суурларның эмнелгелеринче ажылдаар кылдыр чөпшээрешкен эмчилерге чаңгыс удааны компенсация акшазы кылдыр федерадыг бюджеттен Тывага 9 млн. рубльди бээр.

Тываның Баштыңы Россияның экологтуг хөгжүлдезиниң дугайында Күрүне чөвүлелиниң темазын чугула деп демдеглээн 28.12.2016 Тываның Баштыңы Россияның экологтуг хөгжүлдезиниң дугайында Күрүне чөвүлелиниң темазын чугула деп демдеглээн

 Декабрь 27-де Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол РФ-тиң Президентизи Владимир Путинниң удуртуп эрттиргени «Россия Федерациязында келир үениң салгалдарының сонуургалында экологтуг хөгжүлде» деп айтырыглыг Күрүне чөвүлелиниң хуралынга киришкен. Ол хурал Россияда чарлаттынган Экология чылынга стартты албан езузу-биле эгелээн.

Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол губернаторларның Национал рейтингизинде туружун быжыглаан 27.12.2016 Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол губернаторларның Национал рейтингизинде туружун быжыглаан

 Регион болгаш федералдыг эксперттерниң айтырыг-харыыларынга даянгаш, РФ-тиң регион удуртукчуларының ажыл-чорудулгазын үнелээн губернаторларның Национал рейтингизинде, Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол 2016 чылдың түңнелдери-биле 59-ку черден 57-ги турушче көдүрүлген.

Тываның Баштыңы Москвада Күрүне чөвүлелиниң хуралында киржип турар 27.12.2016 Тываның Баштыңы Москвада Күрүне чөвүлелиниң хуралында киржип турар

Бөгүн Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол Кремльде президент Владимир Путинниң эрттиргени Россияның Күрүне чөвүлелиниң хуралында киржип турар.

Ту-154 айыыл-халавынга мөчээн Халиловтуң адын Тываның филармониязынга тыпсыр чадавас 27.12.2016 Ту-154 айыыл-халавынга мөчээн Халиловтуң адын Тываның филармониязынга тыпсыр чадавас

 Сочиге Ту-154 авиакатастрофага мөчээн Александров аттыг ансамбльдиң уран чүүл удуртукчузу Валерий Халиловтуң адын мөңгежидер саналды Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол республиканың чурттакчыларынга киирген.

Тываның Баштыңы спирт холумактыг хандылар садырынга немелде кызыгаарлаашкынны киирер 26.12.2016 Тываның Баштыңы спирт холумактыг хандылар садырынга немелде кызыгаарлаашкынны киирер

 Тывада 2014 чылда-ла садыг точкаларынга спирт холумактыг эм аймаан садырын хораан, ам шыңгыы хемчеглерни ам-даа немээрин Тываның Баштыңы саналдаан.

Тываның Баштыңы: Ту-154 самолеттуң аңдарылганы – улуг хай-халап 26.12.2016 Тываның Баштыңы: Ту-154 самолеттуң аңдарылганы – улуг хай-халап

Россияның Камгалал яамызының Кара далай девискээринге аңдарылган Ту-154 бортунга Александров аттыг ансамбльдиң хөгжүмчүлери-биле кады 92 кижи чораан деп, ТАСС дыңнаткан.

Тываның Баштыңының Елказында тергиин дээн 10 өөреникчиге планшеттерни белекке берген 26.12.2016 Тываның Баштыңының Елказында тергиин дээн 10 өөреникчиге планшеттерни белекке берген

 В. Көк-оол аттыг Национал театрга Тываның Баштыңының уругларга Чаа чыл елказын эрттирген. Аңаа республиканың бүгү кожууннарындан өөредилгеге, спортка, уран чогаадылгага шылгарааннар, хөй ажы-төлдүг болгаш эвээш орулгалыг өг-бүлелерниң ажы-төлү, өскүс болгаш ада-иезиниң хайгааралы чок арткан уруглар, инвалид уруглар болгаш социал четкилерге Тыва Республиканың Баштыңының адынга чагаа бижээн уруглар киришкен.

Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол: «Россияны тамыже киир октаптарын Путин болдурбас» 25.12.2016 Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол: «Россияны тамыже киир октаптарын Путин болдурбас»

 Россияның Президентизи Владимир Путин чурттуң иштики амыдыралының, делегейниң-даа айтырыгларын ылап сайгарып билир деп, Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол санап турар.

Тываның коммерцияга хамаарышпас организацияларын регион субсидиялары-биле деткээн 23.12.2016 Тываның коммерцияга хамаарышпас организацияларын регион субсидиялары-биле деткээн

 Тыва Республиканың Күш-ажыл яамызы наркотиктиг болгаш албаарадыр бүдүмелдерни эмненир сорулга-биле эвес ажыглап турар кижилерниң реабилитациязын болгаш ресоциализациязын чорудар төлевилелдерниң конкурузун түңнээш, коммерцияга хамаарышпас ийи организацияга Тываның бюджединден субсидияны бээрин шиитпирлээн.

Тываның Баштыңы 55-ки аңгы мото-адыгжы (даг) бригадазынга республиканың мурнундан шилиттинген 55 аътты белекке берген 22.12.2016 Тываның Баштыңы 55-ки аңгы мото-адыгжы (даг) бригадазынга республиканың мурнундан шилиттинген 55 аътты белекке берген

 Тывага 55-ки аңгы мото-адыгжы (даг) бригадазының шериг албанныгларын байырлап демдеглээн. Доктаамал турары-биле чоокта чаа республикада келген Төп шериг округунуң 55-ки аңгы мото-адыгжы (даг) бригадазының шериг кезээн В. Көк-оол аттыг Национал театрга байырлалдың концерти-биле демдеглээн.

Регионнуң удуртукчузунуң негелдези-биле Тывада садыг точкаларында «Боярышник» садып турар барымдааларны илередип эгелээн 22.12.2016 Регионнуң удуртукчузунуң негелдези-биле Тывада садыг точкаларында «Боярышник» садып турар барымдааларны илередип эгелээн

 Тыва Республиканың ажыл-чорудулганың чамдык хевирлеринге чөпшээрел бээр болгаш хайгаараар албан Кызыл хоорайда садыг точкаларын хынаары-биле рейдилерже үнген.

Александр Карелин: Тывада транспорт инфраструктуразын хөгжүдери республикага-даа, чуртка-даа ажыктыг 21.12.2016 Александр Карелин: Тывада транспорт инфраструктуразын хөгжүдери республикага-даа, чуртка-даа ажыктыг

 М-54 федералдыг орукту эде угландырарын болгаш демир-орук шугумунуң барыын болгаш соңгу талазын тударын федералдыг деңнелде деткээни – Тывага транспорт инфраструктуразын сайзарадырынга чугула херек.

РФ-тиң Чазаа Тывага халас эм-таң хандырылгазынга саң-хөө дузазының хемчээлин улгаттырган 21.12.2016 РФ-тиң Чазаа Тывага халас эм-таң хандырылгазынга саң-хөө дузазының хемчээлин улгаттырган

 Тывада чамдык бөлүктүң хамаатыларын эм-таң, эмнээшкин херекселдери база инвалид уругларга тускай эмнээр аъш-чем продуктулары-биле хандырар субвенцияның түңүн 119,2 млн. рубль чедирген улгаттырган.

Тывага уругларга Кванториум аттыг бирги технопаркты ажыдар 20.12.2016 Тывага уругларга Кванториум аттыг бирги технопаркты ажыдар

 2017 чылдың сентябрьга чедир Тываның найысылалы Кызылга школачыларга техниктиг чогаадылгаже хандыкшыырынга, ылаптыг эртемнерни өөрениринге база инженер ажыл-чорудулгазын шиңгээдиринге калбак арганы бээр уругларның бирги технопарыгы ажыттынар.

Каа-Хем кожууннуң школалары «Просвещение» ном үндүрер черден өөредилге номнарын алган 20.12.2016 Каа-Хем кожууннуң школалары «Просвещение» ном үндүрер черден өөредилге номнарын алган

 Декабрь 19-та Сарыг-Сеп, Суг-Бажы, Бүрен-Хем, Кундустуг, Бүрен-Аксы ниити билиг школаларында өөредилге номнары келген.

Бюджетти деңнештиреринге Тыва дотация кылдыр 88,6 млн. рубльди алыр 20.12.2016 Бюджетти деңнештиреринге Тыва дотация кылдыр 88,6 млн. рубльди алыр

 2017 чылда Тываның бюджет системазының турум чоруун тударынга дотация кылдыр 88 млн. 681,5 муң рубльди РФ-тиң Чазаа тускайлаан.

Тываның Баштыңы Чаа чыл байырлалдарында дежурство дээш харыысалгалыг кижилерни айыткан 19.12.2016 Тываның Баштыңы Чаа чыл байырлалдарында дежурство дээш харыысалгалыг кижилерни айыткан

 «Келир неделя – чаа чыл байырлалдарында амыдырал-хандырылга системаларының үзүктел чок ажылдаарынга белеткелдиң үези. Тодаргай организастыг хемчеглер херек»– деп, Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол республиканың кожууннары-биле видео-конференция чурумунга эрткен аппарат хуралынга чугаалаан.

РФ-тиң Президентизиниң бүрүн эргелиг төлээзи Тываның Баштыңының Кызылдың аэропортунга делегей чергелиг секторну ажыдар дээн айтырыын деткээн 19.12.2016 РФ-тиң Президентизиниң бүрүн эргелиг төлээзи Тываның Баштыңының Кызылдың аэропортунга делегей чергелиг секторну ажыдар дээн айтырыын деткээн

 «Сибирь федералдыг округтуң Чөвүлелинге регионнар хөгжүлдезиниң айтырыын чугаалашкан. Өзүлдениң шупту точкаларын, күштүг болгаш кошкак талаларын база – деп, Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол бодунуң блогунда Новосибирскиге ажылының үезинде бижээн.

Тывада Чаа чыл байырлалдарында айыыл чок чорукту хандырарының айтырыгларын чугаалашкан 19.12.2016 Тывада Чаа чыл байырлалдарында айыыл чок чорукту хандырарының айтырыгларын чугаалашкан

 Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол республика Чазааның чанында Террорга удур комиссияның хуралында, регионнуң ведомстволарының, тус чер бот-башкарылгазының база корум-чурум камгалаар органнарның Чаа чылдың дыштаныр хонуктарының үезинде кады ажылының планын бадылаан.

Тываның Баштыңы улуг харлыг кожууннарда черлик дириг амытаннарны аңнаарын хораан 16.12.2016 Тываның Баштыңы улуг харлыг кожууннарда черлик дириг амытаннарны аңнаарын хораан

 Тываның ийи кожуунунда, Бай-Тайга биле Барыын-Хемчикте, 2017 чылдың часка чедир черлик дириг амытаннарны аңнаарын хораан. Республиканың Баштыңы ооң дугайында доктаалга декабрь 12-де атты салган. 

Тываның Баштыңының Айыткалы: хөй-ниитиниң үзел-бодалы 16.12.2016 Тываның Баштыңының Айыткалы: хөй-ниитиниң үзел-бодалы

 Декабрь 15-те Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол Тыва Республиканың Дээди Хуралынга (парламентизинге) республикада ажыл-херектерниң байдалының болгаш 2017 чылда иштики политика дугайында айыткаан. Аңаа киришкеннер Айыткалдың ужур-утказының дугайында боттарының үзел-бодалын үлешкен.

Тыва федералдыг бюджеттен орук хөгжүлдезинге немелде 6,5 млн. рубльди алыр 16.12.2016 Тыва федералдыг бюджеттен орук хөгжүлдезинге немелде 6,5 млн. рубльди алыр

 Орук инфраструктуразын хөгжүдеринге немелде акша-хөреңги кылдыр федералдыг бюджеттен трансфертке 6,5 млн. рубль түңнүг акшаны Тываже чоруткан.

Тываның Баштыңы Новосибирскиде ажыл-агыйжы сургакчылаашкында 16.12.2016 Тываның Баштыңы Новосибирскиде ажыл-агыйжы сургакчылаашкында

 Декабрь 16-да РФ-тиң Президентизиниң Сибирь Федералдыг округда бүрүн эргелиг төлээзиниң чанында Чөвүлелдиң хуралынга Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол киржир.

Республиканың Баштыңы Тывада 2017 чылды - Аныяктарның бот-идепкейиниң чылы кылдыр чарлаан 15.12.2016 Республиканың Баштыңы Тывада 2017 чылды - Аныяктарның бот-идепкейиниң чылы кылдыр чарлаан

 Республиканың Баштыңы Шолбан Кара-оол бодунуң Айыткалында, 2017 чылда аныяктарның эгелээшкиннери Тываның эрге-чагыргазындан деткимчени алырын демдеглээн.

Тываның Баштыңы республикада чуртталга бажыңы тудуп алырынга чиигелделиг хамаатыларының санын көвүдедирин саналдаан 15.12.2016 Тываның Баштыңы республикада чуртталга бажыңы тудуп алырынга чиигелделиг хамаатыларының санын көвүдедирин саналдаан

 Тываның Баштыңы Айыткалында республиканың эрге-чагыргазынга хуу бажың тудуунга ыяш алыр эргелиг хамаатыларының бөлүүн 2017 чылдан эгелеп ам-даа калбартыр саналды киирген. Ылаңгыя чедери берге черлерниң чурттакчыларынга чиигелдени бээрин саналынга тодараткан.

Тываның Баштыңы ниити тудуг кадрларын өөредип база эде белеткээриниң чаңгыс аай программазын тургузар даалганы берген 15.12.2016 Тываның Баштыңы ниити тудуг кадрларын өөредип база эде белеткээриниң чаңгыс аай программазын тургузар даалганы берген

 Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол республиканың тудуг комплекизинге мергежилдиг кадрларны белеткээри регион эрге-чагыргазынга кол угланыышкын болур ужурлуг деп сорулганы салган. Тускай угланыышкынныг өөредилге черлериниң база башкарыкчы тудуг организацияларының баазазынга ниити тудуг кадрларын өөредип база эде белеткээр.

Тываның эрге-чагыргазының мурнады боттандырар угланыышкыны – аварийлиг чуртталга бажыңнарындан хамаатыларны өскээр көжүрерин доозар 15.12.2016 Тываның эрге-чагыргазының мурнады боттандырар угланыышкыны – аварийлиг чуртталга бажыңнарындан хамаатыларны өскээр көжүрерин доозар

Аварийлиг деп санаан чуртталга бажыңнарында Тываның 5 муң хире чурттакчыларын 2018 чылдың ортаан үезинге чедир чаа бажыңнарже көжүрер. Бо чоокку чылдарда ТР-ниң Чазааның кол угланыышкынының айтырыы ол деп, республиканың Баштыңы Шолбан Кара-оол айыткан. 2017 чылдың эгезинде 1222 кижи чаа квартираларны алырын Тываның парламентизинге чыл санында бээр Айыткалында дыңнаткан.

ТӨРЭЭН ТЫВАВЫСКА — ТҮҢНЕЛДИГ АЖЫЛ-ИШТИ БОЛГАШ АНЫЯКТАРГА КҮЧҮ-КҮШТҮ! 15.12.2016 ТӨРЭЭН ТЫВАВЫСКА — ТҮҢНЕЛДИГ АЖЫЛ-ИШТИ БОЛГАШ АНЫЯКТАРГА КҮЧҮ-КҮШТҮ!

 Тыва Республиканың Баштыңының Тыва Республиканың Дээди Хуралынга (парламентизинге) республикада ажыл-херектерниң байдалының болгаш 2017 чылда иштики политика дугайында АЙЫТКАЛ

Республиканың кол саң-хөө хоойлузун бирги номчулгада хүлээп алган 14.12.2016 Республиканың кол саң-хөө хоойлузун бирги номчулгада хүлээп алган

 Тыва Республиканың Дээди Хуралының (парламентиниң) бешки сессиязының чедиги ээлчеглиг хуралында депутаттар 2017 чылда база планныг дараазында ийи чылда республика бюджедин бирги номчулгазында хүлээп алган.

Тывада Кыдыкы Соңгу чүкке деңнештирген 7 суур немешкен 13.12.2016 Тывада Кыдыкы Соңгу чүкке деңнештирген 7 суур немешкен

 Тывада «соңгук чүк» бөлүүнге хамааржыр девискээрлерниң составы болгаш саны өскерилген. Россияның Чазаа Кыдыкы Соңгу чүкке болгаш чүък сөөртүлгези кызыгаарлаттынган хуусаалыг черлерге деңнештирген районнарның федералдыг даңзызында эдилгелерни бадылааны-биле, ол тайылбырлаттынар. Декабрь 6-да Россияның Чазааның Даргазы Дмитрий Медведь ук доктаалга атты салган.

Тываның эрге-чагыргазы хамаатыларның күш-ажылчы эргелерин хажыдып турар ажыл берикчилери-биле демиселди күштелдирер 13.12.2016 Тываның эрге-чагыргазы хамаатыларның күш-ажылчы эргелерин хажыдып турар ажыл берикчилери-биле демиселди күштелдирер

 Республиканың Күш-ажыл яамызы «чагаа хавында» шалың акшазы ап турарларга «изиг телефонну» ажыткан. 
 Ажыл берикчилери ажылдакчыларынга чажыт шалыңны берип тура, чүгле үндүрүг төлээринден ойлап эвес, а келир үеде ажылдакчыларының алыр төлептиг пенсиязын, база бо үеде алыр ужурлуг социал магадылалдарын болгаш чиигелделерин кызагдап турарын специалистер тайылбырлаан.

Декабрь 12-де Тываның шупту яамылары болгаш ведомстволары хамаатыларны хүлээп алыр 12.12.2016 Декабрь 12-де Тываның шупту яамылары болгаш ведомстволары хамаатыларны хүлээп алыр

 Бөгүн Тывада, эрге-чагырганың шупту федералдыг, регион органнарында база тус чер бот-башкарылга черлеринде, Хамаатыларны хүлээп алырының бүгү-российжи хүнү эртип турар.

Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оолдуң РФ-тиң Конституция хүнү-биле байыр чедириишкини 12.12.2016 Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оолдуң РФ-тиң Конституция хүнү-биле байыр чедириишкини

 Эргим чаңгыс чер-чурттугларым!  
 Чурттуң кол күрүне байырлалы — Россияның Конституция хүнү-биле чүректиң ханызындан чедирген байырымны хүлээп ап көрүңер. Бо дээрге бистиң чуртувустуң узун төөгүзүнде демократияны бистиң амыдыра-лывыстың үндезини, а эң кол чүүл — кижини, ооң эргелерин болгаш хосталгаларын эң улуг эртине, күрүнениң ажыл-амыдыралының утказы кылдыр чарлаан баштайгы конституция болур.

Тываның Баштыңы политиктиг туружунуң талазы-биле Сибирь губернаторларының аразында мурнуку черде 12.12.2016 Тываның Баштыңы политиктиг туружунуң талазы-биле Сибирь губернаторларының аразында мурнуку черде

 Бо чоокку чылдарда губернаторларның политиктиг туружунуң рейтингизинде Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол 2016 чылда бодунуң туружун улам быжыглаан. Рейтингиниң тургузукчузу - «Петербургская политика» фондунуң эсперттери беш санныг демдек салыышкынныг шинчилелде Шолбан Кара-оолга 4 кадарны салган.

Тываның Баштыңы Россияның Маадыры Сергей Шойгуга каң дег кадыкшылды күзээн 09.12.2016 Тываның Баштыңы Россияның Маадыры Сергей Шойгуга каң дег кадыкшылды күзээн

 Чылдың-на декабрь 9-та Россияда онзагай хүн – Ада-чурттуң Маадырларының хүнүн демдеглеп эрттирип турар. 2007 чылда РФ-тиң Күрүне Думазы «Ада-чурттуң Маадырларының хүнү» деп төөгүлүг хүннү тургускан.

Тывада республиканың инвестиция климадын экижидер төлевилел офизи ажылдап эгелээн 09.12.2016 Тывада республиканың инвестиция климадын экижидер төлевилел офизи ажылдап эгелээн

 Республиканың Чазаанда регионнуң инвестиция климадын экижидер ажыл-чорудулгалыг төлевилел офизи ажылдап эгелээн. Сайгарлыкчы чорук адырында шаптараазыннарны эвээжедир ажылдардан аңгыда, Стратегтиг инициативалар агентилелиниң тургусканы өске регионнарда инвестицияның эки арга-дуржулгаларын ажыглаар.

Студентилер болгаш волонтерлар орус-тыва сөстүктү электроннуг хевирже шилчидип эгелээн 09.12.2016 Студентилер болгаш волонтерлар орус-тыва сөстүктү электроннуг хевирже шилчидип эгелээн

 Кызылга Тыва дыл хүнүнге тураскааткан тыва дыл талазы-биле I республика шуулганының үезинде, Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол Тываның гуманитарлыг болгаш социал-экономиктиг тускай шинчилелдер институдунга база ТР-ниң Баштыңының Администрациязының Информастыг политика департаментизинге интернет четкизинге орус-тыва болгаш тыва-орус сөстүктерниң (словарьларның) электроннуг хевирин тургузар ажылды дааскан.

Тывада «Шиви-2016» операция эгелээн 09.12.2016 Тывада «Шиви-2016» операция эгелээн

 Шивилерни кайы хамаанчок кезерин болдурбазы-биле, арга-арыг чоогунга таңныылдаар «Шиви» оперативтиг-профилактика операциязы бо чылдың декабрь1-де эгелээн.

ТЫВАНЫҢ БАШТЫҢЫ ШОЛБАН КАРА-ООЛ РОССИЯНЫҢ ӨӨРЕДИЛГЕ БОЛГАШ ЭРТЕМ САЙЫДЫ ОЛЬГА ВАСИЛЬЕВА-БИЛЕ УЖУРАШКАН 08.12.2016 ТЫВАНЫҢ БАШТЫҢЫ ШОЛБАН КАРА-ООЛ РОССИЯНЫҢ ӨӨРЕДИЛГЕ БОЛГАШ ЭРТЕМ САЙЫДЫ ОЛЬГА ВАСИЛЬЕВА-БИЛЕ УЖУРАШКАН

 Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол РФ-тиң Өөредилге болгаш эртем яамызынга бистиң республикага уруглар садтарын тударының аңгы программазын тургузарының дугайында чугааны кылган.

ТЫВАДА СОҢГУЛДА КОМИССИЯЗЫНЫҢ ЧАА СОСТАВЫ АЖЫЛЫН ЭГЕЛЭЭН 08.12.2016 ТЫВАДА СОҢГУЛДА КОМИССИЯЗЫНЫҢ ЧАА СОСТАВЫ АЖЫЛЫН ЭГЕЛЭЭН

 Тыва Республиканың Соңгулда комиссиязының чаа составы бирги организастыг хуралын эрттирген. Ооң ажылынга РФ-тиң Төп соңгулда комиссиязының Аппарадындан төлээ Алексей Нестеров киришкен.

ТЫВАДА АРЖААННАРНЫҢ ЭМНЭЭР ШЫНАРЛАРЫН ЭРТЕМ-БИЛЕ БАДЫТКААН 07.12.2016 ТЫВАДА АРЖААННАРНЫҢ ЭМНЭЭР ШЫНАРЛАРЫН ЭРТЕМ-БИЛЕ БАДЫТКААН

 Тывада ат-сураглыг аржааннарның бирээзи Ажыг-Сугнуң эмнээр шынарын эртем-биле бадыткааны-биле холбаштыр, аңаа кадыкшылга черин тургузуп болур.
 Улан-Удэ хоорайның Ниити болгаш экспременталдыг биология институдунуң республиканың дилээ-биле чоруткан шинчилелдериниң түңнелдери ону бадыткаанын, Тываның Кадык камгалал яамызы дыңнаткан.

ТЫВАДА РОСКОСМОСТУҢ ТӨЛЭЭЛЕРИ АЖЫЛДАП ТУРАР 07.12.2016 ТЫВАДА РОСКОСМОСТУҢ ТӨЛЭЭЛЕРИ АЖЫЛДАП ТУРАР

 Роскосмостан база ракета-космос үлетпүрүнден бөлүк специалистер, декабрь 1-де аңдарылган "Прогресс МС-04" космиктиг аппараттың бузундуларын тып база чыыры-биле, Тывада чедип келген. Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оолдуң даалгазы-биле, ооң оралакчызы Анатолий Дамба-Хуурак Роскосмостуң төлээлери база республиканың эрге-чагырга органнарының удуртукчулары киришкен ажылчын хуралды эрттирген.

СПОРТ ЯАМЫЗЫ «ТЫВАНЫҢ ЭҢ-НЕ СПОРТЧУ СУУРУ» МӨӨРЕЙНИ ЧАРЛААН 07.12.2016 СПОРТ ЯАМЫЗЫ «ТЫВАНЫҢ ЭҢ-НЕ СПОРТЧУ СУУРУ» МӨӨРЕЙНИ ЧАРЛААН

 «Тываның эң-не спортчу сууру» мөөрей декабрьның 7-ден 22-ге чедир болур. Республиканың спорт болгаш аныяктар херектериниң талазы-биле яамы ооң түңнелдерин чылдың эртер «Спортчу элита – 2016» хемчегде үндүрерин дыңнаткан.

Хөй талалыг ажыл-чорудулгалыг четкилерни хөгжүдер талазы-биле Тыва тергиин «чээрбиниң» санында 07.12.2016 Хөй талалыг ажыл-чорудулгалыг четкилерни хөгжүдер талазы-биле Тыва тергиин «чээрбиниң» санында

 РФ-тиң Экономиктиг хөгжүлде яамызының квартал санында рейтингизиниң түңнелдерин алырга, Тыва хөй талалыг ажыл-чорудулгалыг төптерни (МФЦ) хөгжүдер база күрүне болгаш муниципалдыг ачы-дузаларже электроннуг арга-биле чурттакчы чоннуң кирерин калбарткан эки ажылдыг 20 регионнуң санынче кирген.

Кызылдың аэропортунда ужудуп-хондурар шөлдү эде чаартыр ажылдар уламчылавышаан 06.12.2016 Кызылдың аэропортунда ужудуп-хондурар шөлдү эде чаартыр ажылдар уламчылавышаан

 Ужудуп-хондурар шөлдүң асфальт-бетон шывыын шывар ажылдар агаарның сооп келгени-биле түр када соксаан-даа болза, келир чылдың тудуг ажылдарынга белеткелдер уламчылавышаан.

Тыва – социал-политиктиг турум байдалдың ноябрь рейтингизинде, Сибирьде мурнукуларның одуруунда 06.12.2016 Тыва – социал-политиктиг турум байдалдың ноябрь рейтингизинде, Сибирьде мурнукуларның одуруунда

 «Петербургская политика» фондунуң ай санында белеткеп турары социал-политиктиг турум чоруктуң рейтингизинде, Россияның эң-не турум регионнарының аразында, Тыва ам база арткан.

Тывада ажыл чок кижилерниң саны 2016 чылдың төнчүзүнге деңнээрге 3,4 муң кижиге эвээжээн 06.12.2016 Тывада ажыл чок кижилерниң саны 2016 чылдың төнчүзүнге деңнээрге 3,4 муң кижиге эвээжээн

 Ажыл чок кижилерниң албан езузу-биле 2016 чылдың декабрь 1-де санын Тываның Күш-ажыл яамызы бүрүткээн. 2015 чылдың ол үезинде 21,7 муң кижи турган болза, амгы үеде оларның саны 18,3 муң дээрзин яамы дыңнаткан.

Тываның улуг бизнези бичезинге дузалажыр 06.12.2016 Тываның улуг бизнези бичезинге дузалажыр

 Тываның улуг дээн үлетпүр бүдүрүлгелериниң бирээзи «ТарданГолд» алдын тывыш компаниязы бодунуң ажылын чорудуп турар чери – Каа-Хем кожууннуң аныяк малчыннарын шефке алган.

Тывада дүшкен космиктиг корабльдиң бузундуларын хынаарга, айыылдыг бүдүмелдер чок болган 05.12.2016 Тывада дүшкен космиктиг корабльдиң бузундуларын хынаарга, айыылдыг бүдүмелдер чок болган

 Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол Роспотребнадзорнуң Тыва Республикада эргелелиниң ажылдакчыларын эрткен субботада, Улуг-Хем кожууннуң Эйлиг суурнуң чоогунда даг эдээнге тывылган «Прогресс МС-04» космиктиг корабльдиң бирги бузундузун хынаары-биле чоруткан. Агаарны, харны, довуракты болгаш сугну алгаш хынааш, кижилерге болгаш бойдуска хоралыг бүдүмелдерниң барын тодарадыр даалганы берген.

Тываның Баштыңы: Россияның Көдээ ажыл-агый яамызы улуг хардан когараан малчыннарга дузалаар 03.12.2016 Тываның Баштыңы: Россияның Көдээ ажыл-агый яамызы улуг хардан когараан малчыннарга дузалаар

 Россия Федерациязының көдээ ажыл-агый сайыды Александр Ткачев Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол-биле декабрь 2-де Москвага ужурашкан. Республикада мал ажыл-агыйының хөгжүлдези, анаа болгаш хоолулуг мал чеми-биле хандырылга, ук адырда күрүне деткимчези-биле холбашкан айтырыгларны, биче хемчээлдиг ажыл-агыйларны база көдээ территорияларны деткииринче онза кичээнгейни угландырарын ийи тала чугаалашкан.

Тываның Баштыңы: Президент чурттуң угланыышкынын тодаргай айыткан 02.12.2016 Тываның Баштыңы: Президент чурттуң угланыышкынын тодаргай айыткан

 2016 чылдың декабрь 1-де, Улуг Кремль Ордузунуң Георгиев залынга, Россияның Президентизи Владимир Владимирович Путин РФ-тиң Федералдыг Чыыжынга Айыткалын номчаан. Чыылганнарның аразынга Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол база олурушкан.

Баш бурунгаар дыңнадыглар-биле алырга, Тываның территориязында дүшкен космиктиг корабльдиң бузундуларындан когарааннар чок 02.12.2016 Баш бурунгаар дыңнадыглар-биле алырга, Тываның территориязында дүшкен космиктиг корабльдиң бузундуларындан когарааннар чок

 Декабрь 1-де, тус чернии-биле 23.30 шакта, Россияның ОБЯ-ның Тыва Республика талазы-биле Кол эргелелиниң кризистиг байдалдарда башкарылга төвүнче, штаттан дашкаар байдал ужун, Тыва Республиканың чедери берге, улус чок, даглыг территориязының кырынга, 190 хире км бедикке, чүък сөөртүр «Прогресс МС-04» транспорт корабли читкен дугайында дыңнадыг келген.

Тываның Чазааның чаа составында удуртукчу албан-дужаалдарда томуйлаашкыннар адакталган 01.12.2016 Тываның Чазааның чаа составында удуртукчу албан-дужаалдарда томуйлаашкыннар адакталган

 Тываның Чазааның персоналдыг составын тургузары колдуунда доозулган. Бо неделяда республиканың Баштыңы Шолбан Кара-оол сайыттар кабинединиң чаа тургузуун бадылааш, удуртукчу албан-дужаалдарга кадрларны томуйлаан.

Шериг хоорайжыгажында 55-ки аңгы мото-адыгжы (даг) бригадазының чаа өөредилгези эгелээн 01.12.2016 Шериг хоорайжыгажында 55-ки аңгы мото-адыгжы (даг) бригадазының чаа өөредилгези эгелээн

  Иркутск облазының Нижнеудинск хоорайдан шериг бригадазы Кызылда ноябрь 27-де шупту чедип келгенин, «Тува 24» телеканал дыңнаткан.

Дээди Хуралдың депутаттары Тыва Республиканың Баштыңының оралакчызы албан-дужаалдарже кандитаттарны деткээн 30.11.2016 Дээди Хуралдың депутаттары Тыва Республиканың Баштыңының оралакчызы албан-дужаалдарже кандитаттарны деткээн

 Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол хөй-ниити-биле сүмелешкен соонда, Тыва Республиканың Баштыңының оралакчызы албан-дужаалдарже кандидатураларны Дээди Хуралдың ээлчеглиг сессиязында таныштырган.

Тываның Баштыңы «Чаңгыс демниг Россияның» хөй-ниити хүлээп алыышкын черинге айтырыгларлыг хамаатылар-биле ужурашкан 30.11.2016 Тываның Баштыңы «Чаңгыс демниг Россияның» хөй-ниити хүлээп алыышкын черинге айтырыгларлыг хамаатылар-биле ужурашкан

 «Чаңгыс демниг Россия» партияның даргазы Д.А. Медведевтиң регионда хөй-ниити хүлээп алыр черинге Тываның Баштыңы, «Чаңгыс демниг Россия» партияның Дээди чөвүлелиниң кежигүнү Шолбан Кара-оол хамаатыларны боду хүлээп, республиканың чурттакчыларын дүвүредип чоруур айтырыгларынга харыылаан.

Тываның социал төлевилелдеринге «Межегейхөмүр» киржир 29.11.2016 Тываның социал төлевилелдеринге «Межегейхөмүр» киржир

 Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оолдуң республиканың социал төлевилелдеринге элээн идепкейлиг киржир дугайында саналын Евразхолдингиниң «Межегейхөмүр» компаниязы хүлээп алган.

Республиканың Баштыңы Шолбан Кара-оол: Бүрүн эргелиг төлээ Сергей Меняйлонуң деткиишкининде Тыва «100 көдээ клубтар» программаже кирген 29.11.2016 Республиканың Баштыңы Шолбан Кара-оол: Бүрүн эргелиг төлээ Сергей Меняйлонуң деткиишкининде Тыва «100 көдээ клубтар» программаже кирген

 Россияның культура яамызының «100 көдээ клубтар» федералдыг программаже Тываның киргенин аппарат хуралында Шолбан Кара-оолга ооң оралакчызы Александр Брокерт илеткээн. 2017 чылда бистиң республикага ол программаның күүселдези-биле көдээ черлерде 10 Культура бажыңнарынга капиталдыг септелгени чорудуп, тудар.

ТЫВАНЫҢ БАШТЫҢЫ СГК-НИҢ ДИРЕКТОРУ-БИЛЕ РЕСПУБЛИКАНЫҢ ЧЫЛЫГ ХАНДЫРЫЛГАЗЫНЫҢ АЙТЫРЫГЛАРЫН ЧУГААЛАШКАН 29.11.2016 ТЫВАНЫҢ БАШТЫҢЫ СГК-НИҢ ДИРЕКТОРУ-БИЛЕ РЕСПУБЛИКАНЫҢ ЧЫЛЫГ ХАНДЫРЫЛГАЗЫНЫҢ АЙТЫРЫГЛАРЫН ЧУГААЛАШКАН

Кызылга Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол Сибирьниң бүдүрүлге компаниязының чиңгине директору Михаил Кузнецов-биле ужурашкан. Ук ужуражылгага Кызылдың ЧЭТ-тиң директору Андрей Троцан база киришкен.

КЫЗЫЛДА ТЫВА ДЫЛ ХҮНҮНГЕ ТУРАСКААТКАН ШҮЛҮКТЕР МӨӨРЕЙИНИҢ ТҮҢНЕЛДЕРИН ҮНДҮРГЕН 28.11.2016 КЫЗЫЛДА ТЫВА ДЫЛ ХҮНҮНГЕ ТУРАСКААТКАН ШҮЛҮКТЕР МӨӨРЕЙИНИҢ ТҮҢНЕЛДЕРИН ҮНДҮРГЕН

 Тываның Баштыңының саналдааны-биле эгелээн Тыва дыл хүнүнге тураскааткан тыва дылда шүлүктерниң уран номчулга мөөрейиниң тиилекчилерин Тыва культура төвүнге шаңнаан.

БАЙ-ТАЙГАНЫҢ МАЛЧЫННАРЫНГА ГУМАНИТАРЛЫГ АЧЫ-ДУЗАНЫҢ БАШТАЙГЫ КЕЗЭЭН ЧОРУТКАН 28.11.2016 БАЙ-ТАЙГАНЫҢ МАЛЧЫННАРЫНГА ГУМАНИТАРЛЫГ АЧЫ-ДУЗАНЫҢ БАШТАЙГЫ КЕЗЭЭН ЧОРУТКАН

 Тываның Күш-ажыл яамызы Бай-Тайга кожууннуң чурттакчы чонунга ачы-дуза чедирериниң хүлээп алыышкын пунктуларын Кызыл хоорайда организастаан. Республика девискээринге ноябрьның эге хонуктарында чагган улуг харның уржуундан когараан Бай-Тайга кожууннуң чурттакчы чонунга гуманитарлыг ачы-дузаның баштайгы кезээн бо чылдың ноябрь 26-да чоруткан.

БАЙ-ТАЙГА КОЖУУНДА ТЭЭЛИ-КЫЗЫЛ-ДАГ АВТООРУУНДА ЧАА КӨВҮРҮГНҮ ТУТКАН 28.11.2016 БАЙ-ТАЙГА КОЖУУНДА ТЭЭЛИ-КЫЗЫЛ-ДАГ АВТООРУУНДА ЧАА КӨВҮРҮГНҮ ТУТКАН

 Тыва Республиканың Баштыңының даалгазы езугаар Тээли-Кызыл-Даг оруунда Хемчик хемни кежир тудуп эгелээн көвүрүгнүң тудуг-эптээшкин ажылдары хуусаа бетинде доозулган.

55-КИ АҢГЫ МОТО-АДЫГЖЫ ШЕРИГ БРИГАДАЗЫНЫҢ ШЕРИГ ТЕХНИКАЗЫ ДОКТААМАЛ ТУРАР ЧЕРИ – КЫЗЫЛДА КЭЭП ЭГЕЛЭЭН 25.11.2016 55-КИ АҢГЫ МОТО-АДЫГЖЫ ШЕРИГ БРИГАДАЗЫНЫҢ ШЕРИГ ТЕХНИКАЗЫ ДОКТААМАЛ ТУРАР ЧЕРИ – КЫЗЫЛДА КЭЭП ЭГЕЛЭЭН

 Төп шериг округунуң даг-адыгжы бригадазының кезээниң «Тигр» куяк автомобильдери база куяк транспортерлери армейжи авиацияның вертолеттарының үделгези-биле Сибирьни таварты Кызылда шериг хоорайжыгажында чедип келген.

ТЫВАНЫҢ НАЙЫСЫЛАЛЫНДА ХӨЙ КВАРТИРАЛЫГ ЧАА БАЖЫҢНЫ АЖЫГЛАЛЧЕ КИИРГЕН 25.11.2016 ТЫВАНЫҢ НАЙЫСЫЛАЛЫНДА ХӨЙ КВАРТИРАЛЫГ ЧАА БАЖЫҢНЫ АЖЫГЛАЛЧЕ КИИРГЕН

 Кызыл хоорайның "Спутник" микрорайонунда ам база бир - 120 квартиралыг чуртталга бажыңын ажыглалче киирген. Ооң адрези: Убса-Нур кудумчузу, 6 дугаарлыг бажың.

СЕРГЕЙ СТЕПАШИН ТЫВАГА АЖЫЛ-АЛБАНЫНЫҢ ТҮҢНЕЛДЕРИНИҢ ДУГАЙЫНДА: РЕСПУБЛИКАНЫҢ УДУРТУКЧУЗУНУҢ ТУРА-СОРУУН БОЛГАШ АЖЫЛДАП ШЫДААР ТУДУГЖУЛАРНЫ КӨРДҮМ 25.11.2016 СЕРГЕЙ СТЕПАШИН ТЫВАГА АЖЫЛ-АЛБАНЫНЫҢ ТҮҢНЕЛДЕРИНИҢ ДУГАЙЫНДА: РЕСПУБЛИКАНЫҢ УДУРТУКЧУЗУНУҢ ТУРА-СОРУУН БОЛГАШ АЖЫЛДАП ШЫДААР ТУДУГЖУЛАРНЫ КӨРДҮМ

 Четвергте, Тывага ажыл-албан аайы-биле ЧКА-ны эде чаартырынга деткимче фондузу - Күрүне корпорациязының хайгааракчы чөвүлелиниң даргазы Сергей Степашин биле ЧКА фондузунуң чиңгине директору – күркорпорацияның баштаар чериниң даргазы Константин Цицин кээп чораан.

ТЫВАНЫҢ ЧАЗААНЫҢ КЕЖИГҮННЕРИ, КҮРҮНЕ ДУМАЗЫНЫҢ БАЗА ДЭЭДИ ХУРАЛДЫҢ ДЕПУТАТТАРЫ БЮДЖЕТ ЧОРУДУУН САЙГАРГАН 24.11.2016 ТЫВАНЫҢ ЧАЗААНЫҢ КЕЖИГҮННЕРИ, КҮРҮНЕ ДУМАЗЫНЫҢ БАЗА ДЭЭДИ ХУРАЛДЫҢ ДЕПУТАТТАРЫ БЮДЖЕТ ЧОРУДУУН САЙГАРГАН

 Дээди Хуралга эрткен ажылчын хуралга Тываның Баштыңы, «Чаңгыс демниг Россия» партияның Дээди чөвүлелиниң кежигүнү Шолбан Кара-оол, Тыва Республиканың Дээди Хуралының (парламент) даргазы, «Чаңгыс демниг Россия» партияның регион салбырының секретары Каң-оол Даваа,

Ыраккы Кунгуртугда дизельдиг чаа электростанцияны ажылдаткан 24.11.2016 Ыраккы Кунгуртугда дизельдиг чаа электростанцияны ажылдаткан

 Ыраккы Тере-Хөл кожууннуң Кунгуртуг суурда бирээзи-ле 200 кВт күчүлүг дизельдиг ийи электростанцияны ажылдаткан.

Тывада 55-ки аңгы мото-адыгжы (даг) бригадазының бирги эшалону чедип келген 24.11.2016 Тывада 55-ки аңгы мото-адыгжы (даг) бригадазының бирги эшалону чедип келген

 55-ки мото-адыгжы (даг бригадазының) 142 кижиден бирги эшалону Тываның найысылалында чедип келген. Тываның Баштыңы оларны «бирги хараачыгайлар» деп адаан. Чаа шериг хоорайжыгажының планы езугаар ужуражылга онза езулалда эрткен. Республиканың баштыңы, чазак кежигүннери, депутаттар солдаттарга байырны чедирген.

Лариса Шойгуну «Шылгараңгай күш-ажылы дээш» Тыва Республиканың медалы-биле шаңнаан 23.11.2016 Лариса Шойгуну «Шылгараңгай күш-ажылы дээш» Тыва Республиканың медалы-биле шаңнаан

 Россияның Күрүне Думазының депутады Лариса Шойгуга «Шылгараңгай күш-ажылы дээш» Тыва Республиканың медалын Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол республика чазааның кежигүннериниң мурнунга тывыскан.

Тыва Республиканың Инвестиция порталының интерфейзи чаартынган 23.11.2016 Тыва Республиканың Инвестиция порталының интерфейзи чаартынган

Тыва Республиканың Инвестиция порталының чаа хевири эрги турганынга бодаарга, элээн делгемчээн.

85 российжи регионнуң аразынга элээр чорук рейтингизинде Тыва 35-ки черни ээлээн 23.11.2016 85 российжи регионнуң аразынга элээр чорук рейтингизинде Тыва 35-ки черни ээлээн

 «Элээр Россия» федералдыг төлевилел база РФ-тиң Хөй-ниити палатазының Эксперт-аналитика төвү кады шинчилелдерни чорудуп, «2016 чылда Россия Федерациязының субъектилериниң элээр чоруунуң национал рейтингизин» тургускан.

ТЫВАНЫҢ БАШТЫҢЫ КҮРҮНЕ ДУМАЗЫНЫҢ ДЕПУТАТТАРЫНГА РЕГИОН БЮДЖЕДИН КАМГАЛААРЫН ЧАГААН 23.11.2016 ТЫВАНЫҢ БАШТЫҢЫ КҮРҮНЕ ДУМАЗЫНЫҢ ДЕПУТАТТАРЫНГА РЕГИОН БЮДЖЕДИН КАМГАЛААРЫН ЧАГААН

 Тыва Республикадан Күрүне Думазының депутаттары Лариса Шойгу биле Мерген Ооржак, регионга ажылдаар неделязында, соңгукчулары, яамылар удуртукчулары база Дээди Хуралда коллегалары-биле ужуражыр.

ТЫВАНЫҢ БАШТЫҢЫ КАРА-ХӨЛДҮҢ МАЛЧЫН ААЛДАР ЧООГУНГА ШТАБТЫ ТУРГУЗАРЫН АЙЫТКАН 23.11.2016 ТЫВАНЫҢ БАШТЫҢЫ КАРА-ХӨЛДҮҢ МАЛЧЫН ААЛДАР ЧООГУНГА ШТАБТЫ ТУРГУЗАРЫН АЙЫТКАН

 Ноябрь эгезинде регионга канчаар-даа аажок улуг хар чагганының уржуктарын чайладыр талазы-биле ажылды контрольдап турар, АҮК айтырыгларының талазы-биле бодунуң оралакчызы Байбек Монгуш база Бай-Тайга малчыннарын эргий кезээн ХК база ОБ агентилелиниң удуртукчузу Аяс Сарыглар-биле Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол вторникте ужурашкан.

КҮРҮНЕ ДУМАЗЫНЫҢ ДЕПУТАДЫ ЛАРИСА ШОЙГУНУҢ СТИПЕНДИЯЛАРЫН ТЫВА СТУДЕНТИЛЕРГЕ ТЫВЫСКАН 22.11.2016 КҮРҮНЕ ДУМАЗЫНЫҢ ДЕПУТАДЫ ЛАРИСА ШОЙГУНУҢ СТИПЕНДИЯЛАРЫН ТЫВА СТУДЕНТИЛЕРГЕ ТЫВЫСКАН

 Юридиктиг, төөгү, экономика факультеттериниң база педагогика колледжизиниң алды студентизи бо чылын спипендияның алыкчылары болган.

КЫЗЫЛДА УРУГЛАРНЫҢ НЕВРОЛОГИЯ САЛБЫРЫ АЖЫТТЫНГАН 22.11.2016 КЫЗЫЛДА УРУГЛАРНЫҢ НЕВРОЛОГИЯ САЛБЫРЫ АЖЫТТЫНГАН

 Республиканың уруглар эмнелгезинде – уруглар соматиказында чыдып эмнедир неврология салбыры ажыттынган.

ШОЛБАН КАРА-ООЛ: Сорулга – «Тывага бүдүрген» садыг демдээ тергиин шынарга чүс хуу болгаш доктаамал магадылалды бээрин чедип алыр 22.11.2016 ШОЛБАН КАРА-ООЛ: Сорулга – «Тывага бүдүрген» садыг демдээ тергиин шынарга чүс хуу болгаш доктаамал магадылалды бээрин чедип алыр

 «Туран» сыын ажыл-агыйының продукциязы «Чаңгыс суур – чаңгыс бүдүрүлге» губернатор төлевилелиниң делгелге-ярмарказынга келгеннерниң сонуургалын болдурган.

«ЧАҢГЫС СУУР – ЧАҢГЫС БҮДҮРҮЛГЕ. ТҮҢНЕЛДЕР-2016» РЕСПУБЛИКА ДЕЛГЕЛГЕ-ЯРМАРКАЗЫНЫҢ ТҮҢНЕЛДЕРИ 21.11.2016 «ЧАҢГЫС СУУР – ЧАҢГЫС БҮДҮРҮЛГЕ. ТҮҢНЕЛДЕР-2016» РЕСПУБЛИКА ДЕЛГЕЛГЕ-ЯРМАРКАЗЫНЫҢ ТҮҢНЕЛДЕРИ

 Тыва Республиканың Экономика яамызы Сайгарлыкчы чоруктуң бүгү-делегей неделязында, Кызыл хоорайда «Субедей» УСК-га бо чылдың ноябрь 18-19 хүннеринде, «Чаңгыс суур – чаңгыс бүдүрүлге. Түңнелдер - 2016» губернатор төлевилелдериниң киржикчилериниң бешки республика делгелге-ярмарказын организастап эрттирген. Ооң ажылынга республиканың 19 муниципалдыг тургузугларындан 160 субъект киришкен.

ТЫВАНЫҢ БАРЫЫН-ХЕМЧИК КОЖУУНДА БЕШ БОЛГАШ ООН ХӨЙ АЖЫ-ТӨЛДҮГ 48 ӨГ-БҮЛЕ СОЦИАЛ ХӨМҮРНҮ АЛГАН 21.11.2016 ТЫВАНЫҢ БАРЫЫН-ХЕМЧИК КОЖУУНДА БЕШ БОЛГАШ ООН ХӨЙ АЖЫ-ТӨЛДҮГ 48 ӨГ-БҮЛЕ СОЦИАЛ ХӨМҮРНҮ АЛГАН

 Барыын-Хемчик кожууннуң Барлык суур. Салчакмаа Самбуу биле Марианна Монгуш – кожалар. Бо чылын олар Тываның Баштыңының «Социал хөмүр» деп төлевилелиниң киржикчилери болганы-биле халас хөмүрнү бо хонуктарда деңге алганнар.

ТЫВАНЫҢ БАШТЫҢЫ МООЛДУҢ ҮШ КЫЗЫГААР АЙМААНЫҢ ГУБЕРНАТОРЛАРЫ-БИЛЕ КАДЫ АЖЫЛДАЖЫЛГА ДУГАЙЫНДА ДУГУРЖУЛГАДА АТТЫ САЛГАН 18.11.2016 ТЫВАНЫҢ БАШТЫҢЫ МООЛДУҢ ҮШ КЫЗЫГААР АЙМААНЫҢ ГУБЕРНАТОРЛАРЫ-БИЛЕ КАДЫ АЖЫЛДАЖЫЛГА ДУГАЙЫНДА ДУГУРЖУЛГАДА АТТЫ САЛГАН

 Моолдуң үш аймааның: Убсанур аймактың губернатору Д. Батсайхан, Захван аймактың губернатору Д. Батсайхан база Копту аймактың губернатору Д. Галсандондог Тывада албан езузу-биле келген. Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол Моолдан коллегалары-биле садыг-экономиктиг, эртем-техниктиг, культурлуг кады ажылдажылга дугайында дугуржулгада атты салган.

ТЫВАНЫҢ БАШТЫҢЫ КАДЫ АЖЫЛДАЖЫЛГАНЫҢ КОЛ УГЛАНЫЫШКЫННАРЫН ОБЯ-НЫҢ СИБИРЬНИҢ РЕГИОН ТӨВҮНҮҢ НАЧАЛЬНИГИ-БИЛЕ ЧУГААЛАШКАН 18.11.2016 ТЫВАНЫҢ БАШТЫҢЫ КАДЫ АЖЫЛДАЖЫЛГАНЫҢ КОЛ УГЛАНЫЫШКЫННАРЫН ОБЯ-НЫҢ СИБИРЬНИҢ РЕГИОН ТӨВҮНҮҢ НАЧАЛЬНИГИ-БИЛЕ ЧУГААЛАШКАН

 Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол Россияның ОБЯ-ның Сибирь регион төвүнүң начальниги Сергей Диденко-биле четвергте ужурашкан. Ийи тала Тываның девискээринде онза байдалдар сагындырар системаның ажыл-чорудулгазының кол угланыышкыннарын чугаалашкан.

ТЫВАНЫҢ ЭРГЕ-ЧАГЫРГАЗЫ ЭРГИЖИРЭЭН ЧУРТТАЛГА БАЖЫҢНАРЫНДАН ХАМААТЫЛАРНЫ ӨСКЭЭР КӨЖҮРЕР ПРОГРАММАНЫ БОТТАНДЫРАРЫНЫҢ ОРУКТАРЫН ЧКА-НЫ ЭДЕ ЧААРТЫРЫНГА ДЕТКИМЧЕ ФОНДУЗУ-БИЛЕ ТОДАРАТКАН 18.11.2016 ТЫВАНЫҢ ЭРГЕ-ЧАГЫРГАЗЫ ЭРГИЖИРЭЭН ЧУРТТАЛГА БАЖЫҢНАРЫНДАН ХАМААТЫЛАРНЫ ӨСКЭЭР КӨЖҮРЕР ПРОГРАММАНЫ БОТТАНДЫРАРЫНЫҢ ОРУКТАРЫН ЧКА-НЫ ЭДЕ ЧААРТЫРЫНГА ДЕТКИМЧЕ ФОНДУЗУ-БИЛЕ ТОДАРАТКАН

 Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол база ЧКА-ны эде чаартырынга деткимче көргүзер фондунуң чиңгине директорунуң оралакчызы Олег Руринниң киржилгези-биле «Тыва Республиканың девискээринде эргижирээн чуртталга фондузундан хамаатыларны өскээр көжүрер талазы-биле программаның боттанылганың дугайында» айтырыгны сайгаргарып чугаалашкан калбак хурал эрткен.

ТЫВАНЫҢ БАШТЫҢЫ ПОЛИЦИЯ УЧАСТОГУНУҢ ТУЛГАН ДЭЭН ТӨЛЭЭЗИНГЕ АЪТТЫ БЭЭР 17.11.2016 ТЫВАНЫҢ БАШТЫҢЫ ПОЛИЦИЯ УЧАСТОГУНУҢ ТУЛГАН ДЭЭН ТӨЛЭЭЗИНГЕ АЪТТЫ БЭЭР

 Бөгүн ноябрь 17-де - полицияның участок төлээзиниң профессионал байырлалының хүнүнде, Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол шагдаалар-биле ужурашкан. Мындыг ужуражылгалар үезинде полицейжилерниң амгы ажыл-херээн, кем-херек үүлгедиишкини-биле димиселде чидиг айтырыгларны болгаш чедиишкиннерни сайгарып чугаалажыры чаңчылчаан.

ПРЕЗИДЕНТИНИҢ КАДЕТ УЧИЛИЩЕЗИНИҢ БААЗАЗЫНДА КЫС УРУГЛАРГА ПАНСИОН ТУДУУ АДАКТАЛГАН 17.11.2016 ПРЕЗИДЕНТИНИҢ КАДЕТ УЧИЛИЩЕЗИНИҢ БААЗАЗЫНДА КЫС УРУГЛАРГА ПАНСИОН ТУДУУ АДАКТАЛГАН

 Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол РФ-тиң камгалал сайыдының оралакчызы Тимур Иванов база Төп шериг округунуң шериглериниң командылакчызы Зарудницкий олар-биле Россияның Камгалал яамызының тудуг объектилерин хынаан.

НОЯБРЬ ТӨНЧҮЗҮНДЕ КЫЗЫЛДА ШЕРИГ ХООРАЙЖЫГАЖЫН АЖЫГЛАЛГА ДУЖААРЫ ПЛАННАТТЫНГАН 16.11.2016 НОЯБРЬ ТӨНЧҮЗҮНДЕ КЫЗЫЛДА ШЕРИГ ХООРАЙЖЫГАЖЫН АЖЫГЛАЛГА ДУЖААРЫ ПЛАННАТТЫНГАН

 Бөгүн Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол РФ-тиң камагалал сайыдының оралакчызы Тимур Иванов база Төп шериг округунуң шериглериниң командылакчызы Владимир Зарудницкий олар-биле Россияның Камгалал яамызының тудуг объектилерин хынаан.

БУСКАН БАЖЫҢНАР ТУРГАН ЧЕР УЧАСТОКТАРЫН ҮЛЭЭРИН ТЫВАНЫҢ БАШТЫҢЫ ХОРААН 16.11.2016 БУСКАН БАЖЫҢНАР ТУРГАН ЧЕР УЧАСТОКТАРЫН ҮЛЭЭРИН ТЫВАНЫҢ БАШТЫҢЫ ХОРААН

 Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол Кызыл хоорай мэриязын, хоорай тудуунга хамаарыштыр кошкак политиказы дээш, шүгүмчүлээн.

БАЙ-ТАЙГА КОЖУУНЧЕ РЕСПУБЛИКАНЫҢ КҮШ-АЖЫЛ ЯАМЫЗЫНЫҢ АЖЫЛДАКЧЫЛАРЫНЫҢ ҮНҮҮШКҮНҮ 16.11.2016 БАЙ-ТАЙГА КОЖУУНЧЕ РЕСПУБЛИКАНЫҢ КҮШ-АЖЫЛ ЯАМЫЗЫНЫҢ АЖЫЛДАКЧЫЛАРЫНЫҢ ҮНҮҮШКҮНҮ

 Тыва Республиканың Бай-Тайга кожуунда чагган улуг харның уржуктарын чайладыры-биле республиканың Күш-ажыл яамызының 15 ажылдакчылары бо чылдың ноябрьның 10-дан 12-ге чедир ук кожуунга шеф дузазын көргүзүп чораан.

ЧАЗАКТЫҢ БОЛГАШ ДЭЭДИ ХУРАЛДЫҢ ЧӨВҮЛЕЛ ХУРАЛЫНГА КЕЛИР ЧЫЛДЫҢ БЮДЖЕТ ПОЛИТИКАЗЫН САЙГАРЫП ЧУГААЛАШКАН 15.11.2016 ЧАЗАКТЫҢ БОЛГАШ ДЭЭДИ ХУРАЛДЫҢ ЧӨВҮЛЕЛ ХУРАЛЫНГА КЕЛИР ЧЫЛДЫҢ БЮДЖЕТ ПОЛИТИКАЗЫН САЙГАРЫП ЧУГААЛАШКАН

 Понедельникте Тыва Республиканың Чазааның база Дээди Хуралдың Чөвүлелдериниң каттышкан хуралы болуп эрткен. Аңаа «2017 чылда база планныг 2018 биле 2019 чылдарда Тыва Республиканың республика бюджединиң дугайында» ТР-ниң хоойлузунуң төлевилелин хевирлээриниң кол аргаларын сайгарып чугаалашкан.

ЯАМЫЛАР БОЛГАШ ВЕДОМСТВОЛАРНЫҢ КУРЛАВЫРЛАРЫН ТЫВАНЫҢ БАРЫЫН КОЖУУННАРЫНДА ЧАГГАН ХАРНЫҢ УРЖУКТАРЫН ЧАЙЛАДЫР АЖЫЛДАРЖЕ ХААРА ТУТКАН 15.11.2016 ЯАМЫЛАР БОЛГАШ ВЕДОМСТВОЛАРНЫҢ КУРЛАВЫРЛАРЫН ТЫВАНЫҢ БАРЫЫН КОЖУУННАРЫНДА ЧАГГАН ХАРНЫҢ УРЖУКТАРЫН ЧАЙЛАДЫР АЖЫЛДАРЖЕ ХААРА ТУТКАН

 Ыраккы малчын турлагларже ачы-буян дузазын, аъш-чем аймаан чедирер ажылдар Тыва Республиканың девискээринде уламчылап турар.

ТЫВАНЫҢ НАЙЫСЫЛАЛЫНДА НИИТИ ААРЫГЛАР ЭМНЕЛГЕЗИНИҢ ТУДУУН КАТАП ЭГЕЛЭЭН 15.11.2016 ТЫВАНЫҢ НАЙЫСЫЛАЛЫНДА НИИТИ ААРЫГЛАР ЭМНЕЛГЕЗИНИҢ ТУДУУН КАТАП ЭГЕЛЭЭН

 Кызылда ниити аарыглар эмнелгезиниң тудуу 20 чыл бурунгаар, 1996 чылда эгелээнин сагындыраал. Ындыг болзажок акша-төгериктиң чедишпээни-биле тудугну ара соксадып, тургускан. 2013 чылда республиканың баштыңы Шолбан Кара-оол доостунмаан ол тудугну РФ-тиң Чазааның бадылааны Тываның социал-экономиктиг хөгжүлде планынче киирерин чедип алган.

ТЫВАНЫҢ БАШТЫҢЫ: МОСКВАГА АЖЫЛ-АГЫЙЖЫ СУРГАКЧЫЛААШКЫН ҮРЕ-ТҮҢНЕЛДИГ БОЛГАН 14.11.2016 ТЫВАНЫҢ БАШТЫҢЫ: МОСКВАГА АЖЫЛ-АГЫЙЖЫ СУРГАКЧЫЛААШКЫН ҮРЕ-ТҮҢНЕЛДИГ БОЛГАН

 Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол, пятницада, республика МИЧ-териниң удуртукчулары-биле ужурашкаш, Москвага сургакчылаашкынының түңнелдериниң дугайында дыңнаткан.

ТЫВАНЫҢ БАШТЫҢЫ УЛУГ ХАРГА АЛЫСКАН КАРА-ХӨЛ СУУРЖЕ НЕМЕЛДЕ ТУСКАЙ ТЕХНИКАНЫ ЧОРУТКАН 14.11.2016 ТЫВАНЫҢ БАШТЫҢЫ УЛУГ ХАРГА АЛЫСКАН КАРА-ХӨЛ СУУРЖЕ НЕМЕЛДЕ ТУСКАЙ ТЕХНИКАНЫ ЧОРУТКАН

«Москвадан келген дарый, кожууннар-биле видео-харылзааже үндүм. Кылын харның дүшкени нарын байдалды тургусса-даа, ону ажып эртип болур. Баштайгы хүннерден-не эгелээн ажыл - чер-черлерде күштерни болгаш дериг-херекселдерни мөөңнээри эң кол.

ТЫВАДА МАЛЧЫННАРГА ДЭЭШ АЪШ-ЧЕМ БОЛГАШ ЧЫЛЫГ ИДИК-ХЕП АЙМАА ХҮЛЭЭП АЛЫР ПУНКТУЛАРНЫ АЖЫТКАН 14.11.2016 ТЫВАДА МАЛЧЫННАРГА ДЭЭШ АЪШ-ЧЕМ БОЛГАШ ЧЫЛЫГ ИДИК-ХЕП АЙМАА ХҮЛЭЭП АЛЫР ПУНКТУЛАРНЫ АЖЫТКАН

Бай-Тайга болгаш Барыын-Хемчик кожууннарда улуг хар чагганының уржуундан амыдыралдың берге байдалында таварышкан малчыннарга дуза кадар дээш, аъш-чем продуктулары болгаш чылыг идик-хеп аймаа хүлээп алыр пунктуларны Тыва Республиканың Күш-ажыл болгаш социал политика яамызы ажыткан.

ТЫВА РЕСПУБЛИКАДА КОЖУУННАР АРАЗЫНДА ОНЗА БАЙДАЛДЫҢ ЧУРУМУН ЧАРЛААН 13.11.2016 ТЫВА РЕСПУБЛИКАДА КОЖУУННАР АРАЗЫНДА ОНЗА БАЙДАЛДЫҢ ЧУРУМУН ЧАРЛААН

 2016 чылдың ноябрь 11-де Тыва Республиканың Чазаанда Онза байдалдарны баш бурунгаар сагындырар болгаш чайладыр база өрт-халаптың айыыл чок чоруун хандырар талазы-биле комиссияның ээлчег чок хурал

Тывада Кызыл кожууннуң Кара-Хаак суурда күрүне деткимчезиниң ачызында хуу эгелээшкин-биле ногаа ажыл-агыйы катап тургустунган 05.08.2016 Тывада Кызыл кожууннуң Кара-Хаак суурда күрүне деткимчезиниң ачызында хуу эгелээшкин-биле ногаа ажыл-агыйы катап тургустунган

 Тываның Баштыңының хүлээлгезин күүседип турар Шолбан Кара-оол Кызыл кожууннуң фермерлери-биле ужурашкан. Кара-Хаактың ногаа ажыл-агыйы совет үеде республикага диңмиреп-ле турган. Ам ол ады-сураа алгаан ажыл-агыйны көдээ ажыл-агый бүдүрүкчүлери - Александр Желтухин биле Геннадий Ким холда алган.

Шолбан Кара-оол соңгулда комиссиязынче документилерин дужааган 03.08.2016 Шолбан Кара-оол соңгулда комиссиязынче документилерин дужааган

 Тыва Республиканың Баштыңының хүлээлгезин түр када күүседип турар Шолбан Кара-оол, 2016 чылдың сентябрь 18-те, регион Баштыңының хуусаадан эрте соңгулдаларынга киржир дээш, чогуур документилерин республиканың Соңгулда комиссиязынче август 2-де дужааган.

Тываның Баштыңы чырык хандырылгазы доктаамал өжүп-ле турар Тожу кожуунга чурттаарын Одаар чүүл яамызының удуртукчуларынга сүмелээн 02.08.2016 Тываның Баштыңы чырык хандырылгазы доктаамал өжүп-ле турар Тожу кожуунга чурттаарын Одаар чүүл яамызының удуртукчуларынга сүмелээн

 Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол, кожууннар удуртукчулары-биле эрттирген селектор хуралында, харылзааже Тожу биле Тере-Хөл кожууннарның удуртукчуларын кыйгырткан

Тываның Баштыңы регионга уруглар пособиезин төлээриниң чаңгыс аай үезин тургузарын негээн 02.08.2016 Тываның Баштыңы регионга уруглар пособиезин төлээриниң чаңгыс аай үезин тургузарын негээн

Регионнуң удуртукчузу шак ындыг даалганы Өг-бүле болгаш уруглар херектериниң талазы-биле агентилелге берген. 
«Сөөлгү үеде уруглар акшазын кандыг-даа чылдагаан чокка саададып төлеп турар апарган.

Кызыл-Арыг суурнуң чурттакчызы Светлана Шаравии: Сүттү дужаагаш, орулганы киирип алыр апарган-дыр 29.07.2016 Кызыл-Арыг суурнуң чурттакчызы Светлана Шаравии: Сүттү дужаагаш, орулганы киирип алыр апарган-дыр

 Биче болгаш ортумак сайгарлыкчы чорукту деткээн күрүне программазында «Чаңгыс суур – чаңгыс бүдүрүлге» губернатор төлевилелиниң күүселдези-биле, сүт болбаазырадыр модульдуг цехти Юбилян биле Чойгана Лойгулар 2013 чылда-ла садып алганнар.

Тывада Эрзин кожууннуң «Бай-Хөл» уксаажыдылга ажыл-агыйы мал чеминиң белеткелинче кирген, садар дүктү белеткеп эгелээн 28.07.2016 Тывада Эрзин кожууннуң «Бай-Хөл» уксаажыдылга ажыл-агыйы мал чеминиң белеткелинче кирген, садар дүктү белеткеп эгелээн

 Тываның бир улуг көдээ ажыл-агыйында бо чай элээн чымыштыг. «Бай-Хөл» көдээ ажыл-агый кооперативи одар солуп, хоюн кыргып, дүк чыырындан аңгыда, ажыл-агый-биле чарган керээ езугаар, «Аныяк өг-бүлеге - кыштаг» губернатор төлевилелиниң киржикчилеринге бээр хойлар шилилгезин база чорудуп турар. Бо хонуктарда Каа-Хем кожуундан, Эрзинниң Эрзин, Качык, Бай-Даг, Нарын, Сылдыс, Мөрен суурларындан 7 аныяк малчынга 200 баш дөтпе хойларны дамчыткан.

Мазуревский: «Россияда, Тывада ышкаш, аңгы-аңгы культуралар кады хөгжээн регионну тывары берге» 28.07.2016 Мазуревский: «Россияда, Тывада ышкаш, аңгы-аңгы культуралар кады хөгжээн регионну тывары берге»

 Национал херектер талазы-биле федералдыг агентилелдиң (ФАДН) баштыңы Игорь Бариновтуң социологтуг шинчилелдерге даянгаш, Тываның орус дылдыг чурттакчыларын камгалаары чугула деп демдеглээнинге хамаарыштыр, 2008-2009 чылдарда Тывага юстиция херектериниң сайыды чораан, амгы үеде «Чаңгыс демниг Россияның» ТСК-ның бирги оралакчызы Константин Мазуревский бодалын илереткен:

«Тываның амданныг картазы» төлевилелче он муниципалитет боттарының аъш-чемин сүмелээн 27.07.2016 «Тываның амданныг картазы» төлевилелче он муниципалитет боттарының аъш-чемин сүмелээн

 Тыва хүндүлээчел чоруктуң чылында Тываның Культура яамызының Туризм департаментизи биле «Тува-24» телеканал «Тываның амданныг картазы» төлевилелдиң теле-хевирин тырттырып турар.

Тывага Наадым-2016 байырлалы август 14-те болур 27.07.2016 Тывага Наадым-2016 байырлалы август 14-те болур

 Тываның Чазаа 2016 чылда чоннуң Наадым байырлалын август 14-те эртирер хүннү тургускан. Ооң дугайында шиитпирни бөгүн, июль 27-де хүлээп алган.

Тываның суурларында, совет үеде ышкаш, машина-трактор станцияларын катап тургузуп эгелээн 27.07.2016 Тываның суурларында, совет үеде ышкаш, машина-трактор станцияларын катап тургузуп эгелээн

 Тываның кожууннарында, совет үеде турган ышкаш, машина-трактор станцияларын катап тургузуп эгелээн. Бай-Тайга кожуун малчыннарынга, араттарынга база муниципалдыг өске-даа ажыл-агыйларынга улуг дузаны көргүзер ындыг станцияны тургускан.

Тываның Чазаанга ээлчеглиг одалга сезонунга белеткел айтырыгларын чугаалашкан 27.07.2016 Тываның Чазаанга ээлчеглиг одалга сезонунга белеткел айтырыгларын чугаалашкан

 Тыва Республиканың Баштыңының бирги оралакчызы Владимир Фалеевтиң даргалаашкыны-биле, республиканың чылыг-энергетика комплекизиниң, чуртталга-коммунал ажыл-агыйының база социал адырның объектилерин үезинде шынарлыг белеткээриниң талазы-биле айтырыгларны чугаалашкан.

Күрүне Думазының депутадының мандады дээш Тывада юрист, албан хаакчы, пенсионерлер, ажыл чок, сенатор, спортчу база чолаачы демисежир 27.07.2016 Күрүне Думазының депутадының мандады дээш Тывада юрист, албан хаакчы, пенсионерлер, ажыл чок, сенатор, спортчу база чолаачы демисежир

 Күрүне Думазының депутадынче кандидаттар кылдыр Тываның чаңгыс мандаттыг № 32 округ талазы-биле 8 кижи июль 26-га чедир билдириишкинни киирген.

Шолбан Кара-оол: Тывага орус культураның регионнар аразының фестивалын чыл санында эрттирер 26.07.2016 Шолбан Кара-оол: Тывага орус культураның регионнар аразының фестивалын чыл санында эрттирер

 Тывада Хүндүлээчел чоруктуң чылынга тураскаадып орус культураның регионнар аразының фестивалы болуп эрткен. Ооң дугайында Тываның Баштыңының хүлээлгезин күүседип турар Ш. Кара-оол мынчаар дыңнаткан.  
 «Фестиваль кайгамчык эрткен! Ону чыл санында эрттирип, ам-даа сайзырадыр бис! Сизимде бистиң староверлеривис хүндүлээчели база ыраккы Тывада бурунгу ылап орус культураны кадагалап арттырганы-биле өске регионнардан келген киржикчилерни кайгаткан. Ындыг үнелээшкиннерге чоргаарландым!»

Тываның Баштыңы Федералдыг казначействонуң удуртукчузу-биле ужурашкан 26.07.2016 Тываның Баштыңы Федералдыг казначействонуң удуртукчузу-биле ужурашкан

 Шолбан Кара-оол Тывага ажыл-агый аайы-биле келген Россияның Федералдыг казначействозунуң баштыңы Роман Артюхин-биле ужурашкан.

Тываның суурларында амгы үениң футбол шөлдерин ажыглалда киирип турар 25.07.2016 Тываның суурларында амгы үениң футбол шөлдерин ажыглалда киирип турар

 Тываның барыын чүгүнде эң улуг болгаш чедери ырак суурларның бирээзи – Тээли бодунуң 80 харлаан юбилейинде кылымал шывыглыг футбол шөлүн байырлыг байдалда ажыткан.

Шолбан Кара-оол чонунга улам чоок болу берген 25.07.2016 Шолбан Кара-оол чонунга улам чоок болу берген

 Тываның кайы-даа кожуунунга Шолбан Кара-оол чеде бээр болза, ону чылыы-биле уткуп алырлар.

Бай-Тайга кожууннуң хоочун чурттакчыларынга шапкын хемни кежир көвүрүгнү туттурар дээн сөзүн Тываның Баштыңы ээлээн 22.07.2016 Бай-Тайга кожууннуң хоочун чурттакчыларынга шапкын хемни кежир көвүрүгнү туттурар дээн сөзүн Тываның Баштыңы ээлээн

 Тус черниң чурттакчыларының, ылаңгыя малчыннарның амыдырал-ижинге чугула херек объект, Тээли-Кызыл-Даг автомобиль оруунуң участогунда Хемчик хемни кежир көвүрүг тудуунуң чорудуун республика Баштыңы Шолбан Кара-оол бөгүн хынаан.

Тываның суурунда совет үениң сүт-бараан фермазын катап эде тудуп эгелээн 22.07.2016 Тываның суурунда совет үениң сүт-бараан фермазын катап эде тудуп эгелээн

 Бии-Хем кожууннуң Өөк суурда октаттанган турган бир оран-савада эде тудуушкун ажылдары чоруп турар.

Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол найысылалда ээлчеглиг уруглар садының тудуун хынаан 22.07.2016 Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол найысылалда ээлчеглиг уруглар садының тудуун хынаан

Тываның Баштыңының хүлээлгезин күүседип турар Шолбан Кара-оол Кызыл хоорайның солагай талакы дачалар девискээринде уруглар садының тудуун хынаан.

Ыраккы Кара-Хөлде «Аныяк өг-бүлеге кыштаг» төлевилелге киржир күзелдиг аныяктар дыка хөй 22.07.2016 Ыраккы Кара-Хөлде «Аныяк өг-бүлеге кыштаг» төлевилелге киржир күзелдиг аныяктар дыка хөй

 Бай-Тайга кожууннуң Кара-Хөл сумузунда Айдың биле Милана Хертектер – «Аныяк өг-бүлеге кыштаг» губернатор төлевилелиниң киржикчилери. Көзеге деп черде, аныяк өг-бүлениң малчын турлаанда, бо хонуктарда хайымныг-ла.

Тывада чаштарның өлүп-хораар чоруу кызырылган 21.07.2016 Тывада чаштарның өлүп-хораар чоруу кызырылган

 Бо чылдың бирги чартыында Каа-Хем, Мөңгүн-Тайга, Сүт-Хөл, Тожу база Эрзин кожууннарда чаңгыс-даа чаш хораваанын, Тываның Кадык камгалал яамызы демдеглээн.

Тываның 10 кожуунунда арага-арыгже кирерин хораан 21.07.2016 Тываның 10 кожуунунда арага-арыгже кирерин хораан

 Июльдуң 15-тен август 4-ке чедир, Тываның арыг-арыг ажыл-агыйларының 10 девискээринче киреринге кызыгаарлаашкынны киирген. Өрт айыылының бедик деңнели хевээр артканын барымдаалааш, республика чазааның хүлээп алганы шиитпиринге атты Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол салган.

2016 чылдың июль 23-24-те, Биче Енисейге болуп эртер, орус культураның регионнар аразының I фестивалының программазы 21.07.2016 2016 чылдың июль 23-24-те, Биче Енисейге болуп эртер, орус культураның регионнар аразының I фестивалының программазы

 2016 чылдың июль 23-тен 24-ке чедир Каа-Хем кожууннуң Сизим суурга, Тывада хүндүткелдиң чылынга тураскааткан, Биче Енисейде орус культураның регионнар аразының I фестивалы болуп эртер.

Күрүне Думазының депутады Лариса Шойгу биле сенатор Мерген Ооржак тураскаал тудуунга дузаламчы акшаны киириштирген 21.07.2016 Күрүне Думазының депутады Лариса Шойгу биле сенатор Мерген Ооржак тураскаал тудуунга дузаламчы акшаны киириштирген

 1941-1945 чылдрда Ада-чурттуң Улуг дайынының киржикчилери – тыва эки турачыларга тураскаалды Кызыл хоорайның төвүнде тудар ажылдар уламчылавышаан.

Шолбан Кара-оол Тываның мурнакчы мал ажыл-агыйлыг кожууннарының бирээзи – Чөөн-Хемчикке элээн каш ажыл-агыйжы ужуражылгаларны эрттирген 21.07.2016 Шолбан Кара-оол Тываның мурнакчы мал ажыл-агыйлыг кожууннарының бирээзи – Чөөн-Хемчикке элээн каш ажыл-агыйжы ужуражылгаларны эрттирген

 Республиканың Баштыңы Шолбан Кара-оол кожуунда чылгы мал ажыл-агыйларының баштыңнары-биле ужуражып, Тываның көдээ ажыл-агый экономиказын хөгжүдеринге кол үндезин - мал ажыл-агый секторун база уксаалыг тыва аъттарның баш санын көвүдедириниң айтырыын, адырның ниити байдалын чугаалашканнар.

Татарстан биле Тываның кады боттандырар төлевилелдерин Москвада сайгарган 20.07.2016 Татарстан биле Тываның кады боттандырар төлевилелдерин Москвада сайгарган

 Татарстанның чазак даргазы-сайыттың оралакчызы – РФ-тиң Татарстан Республикада бүрүн эргелиг төлээзи Равиль Ахметшин биле Тыва Республиканың экономика сайыды Елена Каратаева база Москвада Тываның бүрүн эргелиг төлээзиниң бирги оралакчызы Светлана Намчак олар ужурашкан.

Тываның Бии-Хем кожуунда «Чемгерикчи инек малым» губернатор төлевилелиниң дугайында 20.07.2016 Тываның Бии-Хем кожуунда «Чемгерикчи инек малым» губернатор төлевилелиниң дугайында

Орлан Ооржак биле Мария Ондарның өг-бүлези беш ажы-төлдүг. Улуу – 9-ку классчы, бичези чаа-ла 2 харлаан. Чаа чылдың дыштанылгазында, Бии-Хем кожууннуң Аржаан суурнуң чурттакчыларының чыыжында, Орлан биле Марияның өг-бүлезин губернатор төлевилелиниң киржикчилери кылдыр шилээн. Төлевилел боттаныышкыны-биле, тус черниң араттарындан малды саткаш, апрель айда бызаалыг инекти оларга хүлээткен.

Тываның сайыттарынга хөй-ниити-биле кады сырый ажылдаарын хүлээндирген 20.07.2016 Тываның сайыттарынга хөй-ниити-биле кады сырый ажылдаарын хүлээндирген

 Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол республиканың сайзыралынга чугула эгелээшкиннерге база төлевилелдерге хамаарыштыр хөй-ниитиниң санал-оналдарын алыры чугула деп санап турар. 

Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол база ооң губернатор коллегалары боттуг херектер база бүдүрүлгелер кылырынга эп-найыралын ажыглаарлар 20.07.2016 Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол база ооң губернатор коллегалары боттуг херектер база бүдүрүлгелер кылырынга эп-найыралын ажыглаарлар

«Мен база губернатор коллегаларым аравыста эп-найырлалывысты, бистиң регионнуң чаагай чоруунга дээш, ажыл-агыйжы чорудулгавыска ажыглап турар бис. Татарстанның Президентизи Р.Н. Минниханов-биле «Туран» сыын ажыл-агый баазазынга турисчи кластерни сайзырадырының дугайында дугуруштувус.

Патриарх Кирилл юбилейи-биле Шолбан Кара-оолга байырны чедирген 19.07.2016 Патриарх Кирилл юбилейи-биле Шолбан Кара-оолга байырны чедирген

 Тыва Республиканың Баштыңының хүлээлгезин күүседип турар Шолбан Кара-оолдуң 50 харлааны-биле Москваның ыдыктыг Патриаргы база бүгү Русьтуң Кирилл байырны чедирген.

Тываның Баштыңының хүлээлгезин күүседип турар Шолбан Кара-оолдуң адрезинге юбилейи-биле хөй санныг байыр чедириишкиннери келген 19.07.2016 Тываның Баштыңының хүлээлгезин күүседип турар Шолбан Кара-оолдуң адрезинге юбилейи-биле хөй санныг байыр чедириишкиннери келген

 «Хүндүлүг Шолбан Валерьевич! 50 харлаан юбилейиңер-биле сеткилимден байыр чедириишкинни болгаш чаагай күзээшкиннеримни хүлээп ап көрүңер! Силер бодуңарның чуртталгаңарны Россияның чечектелиишкини болгаш ооң чонунуң чаагай чоруу дээш ак сагыштыг бараалгадып чоруур силер.

Шолбан Кара-оолдуң муниципалдыг тургузугларда «Чаңгыс демниг Россия» партияның депутаттарынга кыйгырыы 18.07.2016 Шолбан Кара-оолдуң муниципалдыг тургузугларда «Чаңгыс демниг Россия» партияның депутаттарынга кыйгырыы

 «Чаңгыс демниг Россия» бүгү-российжи политиктиг партияның Дээди Чөвүлелиниң кежигүнүнүң «Чаңгыс демниг Россия» партия болгаш ооң талалакчыларының мурнундан соңгуттурган Тыва Республиканың муниципалдыг тургузугларының депутаттарынга кыйгырыг.

Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол Россияның камгалал сайыды Сергей Шойгунуң база бир сонуургалының дугайын таныштырган 18.07.2016 Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол Россияның камгалал сайыды Сергей Шойгунуң база бир сонуургалының дугайын таныштырган

 Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол Россияның камгалал сайыды Сергей Шойгунуң чурулгага сонуургалын көргүскен, бойдус чурумалын чуруп олурар чуруун өскелер-биле үлешкен.

РФ-тиң Чазаа бюджеттиң дең чоруун чедип алыры-биле Тывага дузалаар 18.07.2016 РФ-тиң Чазаа бюджеттиң дең чоруун чедип алыры-биле Тывага дузалаар

 Бюджеттиң турум чоруун камгалаары-биле федералдыг эрге-чагыргадан саң-хөө дузаламчызы бээр 44 регионнуң санынче Тыва база кирген.

Россияның Президентизи Владимир Путин телефон дамчыштыр Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оолга төрүттүнген хүнү-биле байыр чедирген 18.07.2016 Россияның Президентизи Владимир Путин телефон дамчыштыр Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оолга төрүттүнген хүнү-биле байыр чедирген

 Россияның Президентизи Владимир Путин Тываның Баштыңының хүлээлгезин күүседип турар Шолбан Кара-оолга, хүннүң бирги чартыында, телефон дамчыштыр юбилейи-биле байырны чедирген.

Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оолга төрүттүнген хүнү-биле байыр чедириишкини 18.07.2016 Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оолга төрүттүнген хүнү-биле байыр чедириишкини

 "Хүндүлүг Шолбан Валерьевич! Юбилейиңер-биле Силерге байыр чедирип тур мен!

Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оолдуң адында төрүттүнген хүнү-биле байыр чедириишкини 18.07.2016 Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оолдуң адында төрүттүнген хүнү-биле байыр чедириишкини

 "Хүндүлүг Шолбан Валерьевич! 50 харлааныңар-биле сеткилдиң ханызындан байыр чедириишкинин хүлээп ап көрүңер!

Тываның баштыңы Шолбан Кара-оолдуң адында төрүттүнген хүнү-биле байыр чедириишкиннери келгилээн 18.07.2016 Тываның баштыңы Шолбан Кара-оолдуң адында төрүттүнген хүнү-биле байыр чедириишкиннери келгилээн

 Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол бөгүн, июль 18-те, 50 харлаан юбилейи-биле байыр чедириишкиннерин алган.

Тывада чаа школа тудуунга федералдыг бюджеттен немелде акша-хөреңгини тускайлаан 16.07.2016 Тывада чаа школа тудуунга федералдыг бюджеттен немелде акша-хөреңгини тускайлаан

 Тыва Республикада «Спутник» микрорайонунуң 1-ги кварталынга 825 олуттуг чаа школаны 2016 чылда тудары планнаттынган.

Шолбан Кара-оол: технологтуг чаартылгаларны киирип, ажыл-агыйны ам-даа сайзырадыр 15.07.2016 Шолбан Кара-оол: технологтуг чаартылгаларны киирип, ажыл-агыйны ам-даа сайзырадыр

 Тываның Баштыңының хүлээлгезин күүседип турар Шолбан Кара-оол Таңды кожууннуң Балгазынның Ийи-Даг деп черде сигенчилерниң ажыл-ижин барып көрген.

Тывада «Аныяк өг-бүлеге кыштаг» төлевилелдиң киржикчилеринге 200 баш хойну дамчыдып эгелээн 15.07.2016 Тывада «Аныяк өг-бүлеге кыштаг» төлевилелдиң киржикчилеринге 200 баш хойну дамчыдып эгелээн

 Тывада «Аныяк өг-бүлеге кыштаг» губернатор төлевилелиниң чугула чадазы - республиканың мурнакчы малчыннарындан садып алганы 200 баш хойну төлевилелдиң 105 киржикчизинге дамчыдыры эгелээн.

Михаил Хабаров, ОСТУ-нуң директору: Тываның Чазаа республиканың автооруктарын эде чаартыр талазы-биле тускай угланыышкынныг политиканы чорудуп турар 14.07.2016 Михаил Хабаров, ОСТУ-нуң директору: Тываның Чазаа республиканың автооруктарын эде чаартыр талазы-биле тускай угланыышкынныг политиканы чорудуп турар

Кызыл-Сарыг-Сеп автооруктуң Каа-Хем кожуунда ийи участогунда септелге ажылдары адакталган.

Шолбан Кара-оол: Тывага уруглар садтарының тудуун ам-даа уламчылаар 13.07.2016 Шолбан Кара-оол: Тывага уруглар садтарының тудуун ам-даа уламчылаар

 Каа-Хем кожууннуң Кундустуг суурда чаа уруглар садында тудуг ажылдары дооступ турар. Тыва Республиканың Баштыңының хүлээлгезин түр күүседип турар Шолбан Кара-оол ында тудуг ажылдарының шынарлыын бодунуң блогунда бижээн:

Тоора-Хем суурда дизелдьдиг генераторларны ажыглалда киирген 12.07.2016 Тоора-Хем суурда дизелдьдиг генераторларны ажыглалда киирген

 Тоора-Хем суурда «Тожунуң ДЭС» МУБ-та 2 дугаар генератор эрткен чылдың июньда ажыглалдан үнген. Чырык энергиязының чедишпезин барымдаалааш, Тожу кожуун чагыргазы графикти тургузуп, кожуун төвү биле кожа чыдар суурларже чырык бээринге кызыгаарлаашкынны кылган турган.

Орлан Монгуш: ботка бажың, малга кажаа-хораа тудуп алырынга чаңгыс эвес чыл херек, а Тываның эрге-чагыргазы чүгле чай дургузунда ону биске халас кылып берип турар-дыр 12.07.2016 Орлан Монгуш: ботка бажың, малга кажаа-хораа тудуп алырынга чаңгыс эвес чыл херек, а Тываның эрге-чагыргазы чүгле чай дургузунда ону биске халас кылып берип турар-дыр

 Республиканың Каа-Хем кожуунунуң аңгы-аңгы суурларындан 30 хар четпээн назы-харлыг, ажы-төлдүг, мал ажылын эки билир 9 аныяк өг-бүле «Аныяк өг-бүлеге кыштаг» губернатор төлевилелиниң киржикчилери болган.

Тываның эрге-чагыргазы республиканың турисчи сорунзазының дугайында кыска хемчээлдиг кино тургузукчуларын грант-биле деткиир 12.07.2016 Тываның эрге-чагыргазы республиканың турисчи сорунзазының дугайында кыска хемчээлдиг кино тургузукчуларын грант-биле деткиир

 Республика чазаа регионнуң турисчи аргаларының дугайында кыска хемчээлдиг кино бүдүрүлгезиниң ортузунга конкурсту эрттирериниң дугайында дүрүмнү доктаадып, грантыларны тургускан.

Шолбан Кара-оол көдээ суурларда башкыларга база хөй ажы-төлдүг өг-бүлелерге хөмүр, ыяш база чырык энергиязының чарыгдалын эгидерин айыткан 11.07.2016 Шолбан Кара-оол көдээ суурларда башкыларга база хөй ажы-төлдүг өг-бүлелерге хөмүр, ыяш база чырык энергиязының чарыгдалын эгидерин айыткан

 Тываның көдээ чурттакчыларга социал дуза көргүзериниң хевирлеринче хөмүр, ыяш база чырык энергиязы дээш чарыгдалдарга компенсация бээрин бо 2016 чылда киирген. Ачы-дузаның чаа хевирин көдээ черде ажылдап-чурттап турар башкылар – орус дылдыг болгаш математика башкылары, беш болгаш оон хөй ажы-төлдүг өг-бүлелер алыр.

Тываның Чазааның Үрер хөгжүм оркестри Лобез хоорайга (Польша) үрер хөгжүм оркестрлери база биг-бэндлерниң ХХ бүгү-делегей фестивалынга тиилээн 11.07.2016 Тываның Чазааның Үрер хөгжүм оркестри Лобез хоорайга (Польша) үрер хөгжүм оркестрлери база биг-бэндлерниң ХХ бүгү-делегей фестивалынга тиилээн

 Тыва оркестр бүгү-делегей фестивалындан Дээди шаңнал биле үш премияны эккелген.

Тываның Чөөн-Хемчик кожууннуң Хайыракан суурда ногаа шыгжаар тускай черни удавас ажыдар 08.07.2016 Тываның Чөөн-Хемчик кожууннуң Хайыракан суурда ногаа шыгжаар тускай черни удавас ажыдар

 Тус черниң сайгарлыкчызы Неля Сарыгларның боттандырганы төлевилел ногаа шыгжаарының анаа-ла аңмаары эвес, а мөөңнеп-үлээр бүдүн төп болур.

Шолбан Кара-оол Президентиниң кадет училищезинче дужаап кирер оолдарже сагышты салыр 08.07.2016 Шолбан Кара-оол Президентиниң кадет училищезинче дужаап кирер оолдарже сагышты салыр

 Кызылдың Президентиниң кадет училищезиниң хүлээп алыышкын комиссиязынче кирген 830 билдириишкинден шылгалдаларже 828 кижини эрттирген. Шылгалдалар июль 15-ке чедир үргүлчүлээр.

Тывада 3,5 муң өг-бүлеге картофель болгаш ногаа үрезиннерин үлээн 07.07.2016 Тывада 3,5 муң өг-бүлеге картофель болгаш ногаа үрезиннерин үлээн

 «Социал картофель» губернатор төлевилелиниң күүселдези-биле, эвээш орулгалыг болгаш инвалид уругларлыг өг-бүлелерге 25 килограммның 850 шоодай картофель үрезинин база 2810 кезек хаптаан ногаа үрезиннерин Өг-бүлеге база уругларга социал деткимче көргүзер 18 төп дамчыштыр үлээн.

Тываның Саң-хөө яамызы республиканың каттышкан бюджединиң үндүрүг болгаш үндүрүгден эвес орулгалар планының күүселдезиниң түңнелин үндүрген 07.07.2016 Тываның Саң-хөө яамызы республиканың каттышкан бюджединиң үндүрүг болгаш үндүрүгден эвес орулгалар планының күүселдезиниң түңнелин үндүрген

 Тываның Саң-хөө яамызы 2016 чылдың январь-майда республиканың каттышкан бюджединиң үндүрүг болгаш үндүрүгден эвес орулгалар планының күүселдезиниң түңнелин үндүрүп, муниципалдыг өнчү-хөреңгини ажыглаарының шынарын бедидип база муниципалдыг чер контролюнуң талазы-биле хемчеглерни чорудуп турарының айтырыгларын сайгарган.

Тывада Республиканың хүлээп алыышкын комиссиязы ажылын уламчылавышаан 07.07.2016 Тывада Республиканың хүлээп алыышкын комиссиязы ажылын уламчылавышаан

 Республиканың хүлээп алыышкын комиссиязы бодунуң ажылын июнь 26-да эгелээн. Чурттуң дээди өөредилгениң 52 өөредилге организациялары Тыва Республикага тускай сорулгалыг 688 олуттарны тускайлаан.

Тывада арга-арыг өрттери болбайн турар, ындыг болзажок өрт айыылы улуг бооп артпышаан 06.07.2016 Тывада арга-арыг өрттери болбайн турар, ындыг болзажок өрт айыылы улуг бооп артпышаан

 Тываның Арыг-арыг күрүне комитединиң дыңнадыы-биле алырга, республика девискээринде чаңгыс-даа өрт болбайн турар.

Тывада, совет үе соонда, аныяктарның чуртталга кооперативи бир дугаар бүрүткеттинген 06.07.2016 Тывада, совет үе соонда, аныяктарның чуртталга кооперативи бир дугаар бүрүткеттинген

 Аныяктарның чурттаар оран-сава айтырыын шиитпирлээри-биле аныяктарның чуртталга кооперативтерин (МЖК) катап эгелээр дээн, Тываның Баштыңының саналы күүсеттинип эгелээн.

Тываның Аныяктар яамызы Дүрген-2016 өөредилге шуулганынче киржикчилер шилилдезин чарлаан 05.07.2016 Тываның Аныяктар яамызы Дүрген-2016 өөредилге шуулганынче киржикчилер шилилдезин чарлаан

 Тыва Республиканың Аныяктар херээ болгаш спорт яамызы Тыва Республикада аныяктарның хөй-ниити эгелээшкиннерин сайзырадыр, сайгарлыкчы ажыл-чорудулгаже аныяктарны хаара тударынче угланган хемчеглерни боттандырар, аныяктарның социал ужур-дузалыг (өөредилге, партиотчу, информастыг, экологтуг база сайгарлыкчы) төлевилелдерин деткип база күүседир, националдар аразында хамаарылганы быжыглаар сорулга-биле, Тыва Республикада Тыва хүндүлээчел чоруктуң чылынга база ТАР-ның 95 оюнга тураскааткан, 2016 чылдың июль 18-ден 23 хүннеринде эртер «Тыва – хөгжүлдениң территориязы (Дүрген-2016)» аныяктарның өөредилге шуулганынга киржикчилер шилилдезин чарлаан.

Шолбан Кара-оол Ураза-байрамны демдеглеп турар российжи регионнарның губернаторларынче байырлыг телеграммаларны чоруткан 05.07.2016 Шолбан Кара-оол Ураза-байрамны демдеглеп турар российжи регионнарның губернаторларынче байырлыг телеграммаларны чоруткан

 Бөгүн бүгү делегейде мусульманнар Ураза--байрам байырлалын демдеглеп турар. Хүн ашкыжеге чемненмес база суксун ишпес сагылды сагаан Рамадан айы төнгенин российжи тос регионда – Татарстан, Чечня, Ингушетия, Дагестан, Башкортостан, Карачаево-Черкесия, Адыгея, Кабардино-Балкария, Крымда байырлап, дыштанып турар.

Тываның Баштыңының соңгулдаларынче Шолбан Кара-оолду кандидат кылдыр «Чаңгыс демниг Россияның» конференциязында 117 делегаттың 113-ү бадылаан 04.07.2016 Тываның Баштыңының соңгулдаларынче Шолбан Кара-оолду кандидат кылдыр «Чаңгыс демниг Россияның» конференциязында 117 делегаттың 113-ү бадылаан

 Сентябрь 18-те – чаңгыс аай бадылаашкын хүнүнде Тываның Баштыңынче соңгулдаже «Чаңгыс демниг Россия» политиктиг партияның регион салбырындан Шолбан Кара-оолду кандидат кылдыр депшиткен.

«Кадыкшылдың маршруду»: эмчилер Таңды кожууннуң чурттакчыларын шинчээн 04.07.2016 «Кадыкшылдың маршруду»: эмчилер Таңды кожууннуң чурттакчыларын шинчээн

 Июнь 22-23 хүннеринде республика эмчилери «Кадыкшылдың маршруду» губернатор төлевилели-биле, Таңды кожууннуң Балгазын биле Бай-Хаак суурларга чедип, чурттакчы чоннуң калбак шинчилгезин эрттирген.

Тываның өөредилге болгаш эртем сайыдының оралакчызы: шупту башкыларга шөлээ акшазын озал чокка шилчиткен, консультация шактары дээш төлеп турар 04.07.2016 Тываның өөредилге болгаш эртем сайыдының оралакчызы: шупту башкыларга шөлээ акшазын озал чокка шилчиткен, консультация шактары дээш төлеп турар

 Башкыларның шөлээ акшазының санаашкыны база шылгалдалар мурнунда консультация шактары дээш төлевир талазы-биле айтырыгны социал четкилерниң дыка хөй ажыглакчылары көдүрүп турар.

Минниханов биле Кара-оол: Өгбе салгалывыс база көшкүн культуравыс дөмей чон бис 01.07.2016 Минниханов биле Кара-оол: Өгбе салгалывыс база көшкүн культуравыс дөмей чон бис

 Татарстан Республиканың Президентизи Рустам Миннихановтуң Тыва-биле таныжылгазы "Алдын-Булак" этнокультура комплекизинден эгелээн.

Тыва биле Татарстан кады ажылдажылга дугайында дугуржулгада аттарны салган 01.07.2016 Тыва биле Татарстан кады ажылдажылга дугайында дугуржулгада аттарны салган

 Бөгүн Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол биле Татарстан Республиканың Президентизи Рустам Минниханов Тыва Республика биле Татарстан Республиканың аразында садыг-экономиктиг, эртем-техниктиг, социал болгаш культурлуг кады ажылдажылга дугайында дугуржулгага аттарны салган.

Тыва Татарстанның президентизи Рустам Миннихановту кайгаткан 01.07.2016 Тыва Татарстанның президентизи Рустам Миннихановту кайгаткан

 Дүүн Татарстан Республиканың Президентизи ажыл-агый аайы-биле Тывада келген. Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол июнь 30-де бодунуң коллегазы, хүндүлүг аалчыга республиканың тураскаалдыг черлерин сонуургаткан, а бөгүн Тываның Чазааның бажыңынга ажыл-агыйжы ужуражылга болуп эрткен.

Татарстандан аалчылар Тываның Национал музейинде скиф алдынын кайгап ханмаан 01.07.2016 Татарстандан аалчылар Тываның Национал музейинде скиф алдынын кайгап ханмаан

Татарстан Республиканың культура сайыдының бирги оралакчызы Эльвира Камалованың удуртулгазы-биле баштайгы делегация Тываның Национал музейин сонуургап көрген.

Тыва биле Калмыкияның баштыңнары Москваның мэри-биле российжи найысылалга буддийжи хүрээ тудуунуң айтырыын шиитпирлээр 30.06.2016 Тыва биле Калмыкияның баштыңнары Москваның мэри-биле российжи найысылалга буддийжи хүрээ тудуунуң айтырыын шиитпирлээр

 Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол биле Калмык Республиканың Баштыңы Алексей Орлов телефон дамчыштыр харылзашкан. Москвада Рерихтиң бүгү делегей төвүнүң территориязында туткан субурганга хамаарыштыр чугааны кылдывыс деп, Шолбан Кара-оол бодунуң блогунда бижээн.

Ак-Довурактан аарыг уругга Шолбан Кара-оол дузалажыр 30.06.2016 Ак-Довурактан аарыг уругга Шолбан Кара-оол дузалажыр

 Ооң дугайында чазак даргазы Шолбан Кара-оол бодунуң блогунда дыңнаткан. 
 «Ак-Довуракта З харлыг Ася Хертекке дарый дуза херек. Новосибирскиниң эмчилери хендирбези аарыг уругга дузалажырынга белен. Ындыг болзажок кезиишкин эртеринге элээн акша негеттинип турарын дыңнадым. Чедишпейн турар акша-хөреңгини дуглап, дузаны көргүзейн"

Июнь 30-ден июль 5-ке чедир Тывага өрт айыылы улуг хүннер дээрзин сагындырып тур 30.06.2016 Июнь 30-ден июль 5-ке чедир Тывага өрт айыылы улуг хүннер дээрзин сагындырып тур

 Тываның гидрометеорология база долгандыр хүрээлел мониторинг төвүнүң дыңнадыы-биле алырга, Тыва Республикага июнь 30-ден июль 5-ке чедир 4-кү класстың, азы өрт айыылы улуг хүннер болур.

Сергей Неверов: Шолбан Кара-оол дыка хөй бурунгаар базымнарны кылган деп бодаар мен 28.06.2016 Сергей Неверов: Шолбан Кара-оол дыка хөй бурунгаар базымнарны кылган деп бодаар мен

 Москва хоорайда эртип турар «Чаңгыс демниг Россия» партияның ХV съездизиниң киржикчилери, 2016 чылдың сентябрь 18-те чүге «Чаңгыс демниг Россия» дээш бадылаарын gov.tuva.ru-нуң корреспондентизинге чугаалаан.
 Сергей Неверов, Күрүне Думазының VI чыыжының даргазының оралакчызы: «Чаңгыс демниг Россия» партияның Чиңгине чөвүлелиниң секретары:

Шолбан Кара-оол: Күрүне Думазынга Тывадан үш депутаттыг болур арга бисте бар 28.06.2016 Шолбан Кара-оол: Күрүне Думазынга Тывадан үш депутаттыг болур арга бисте бар

 «Чаңгыс демниг Россия» партияның ХV съездизинде, сентябрь 18-те Күрүне Думазының депутадын соңгуур соңгулдаларга киржир партиядан кандидаттарның даңзызын бадылаан.

Шолбан Кара-оол: «Чаңгыс демниг Россия» - чөлеңгиижим болгаш улуг деткикчим 27.06.2016 Шолбан Кара-оол: «Чаңгыс демниг Россия» - чөлеңгиижим болгаш улуг деткикчим

 Чурттуң башкарыкчы партиязы «Чаңгыс демниг Россия» партияның съездизиниң ажылынга Президент Владимир Путин киржир. Ол-ла съездиде, Тывага ийи депутат мандадын чедип алыр сорулгалыг республика баштыңы Шолбан Кара-оол киржип турар.

Шолбан Кара-оол «Чаңгыс демниг Россия» политиктиг партияның XV бүгү-российжи съездиниң ийиги чадазында киржип турар 27.06.2016 Шолбан Кара-оол «Чаңгыс демниг Россия» политиктиг партияның XV бүгү-российжи съездиниң ийиги чадазында киржип турар

 «Чаңгыс демниг Россия» партияның Дээди совединиң кежигүнү, Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол, Москва хоорайда Төп Манеж бажыңында, июнь 26-27 хүннеринде «Чаңгыс демниг Россия» партияның XV бүгү-российжи съездиниң ийиги шуулганында киржип турар.

Вячеслав Никонов: Тывада ышкаш, регион билдингир губераторлуг болза, «Чаңгыс демниг Россия» партияга эки 27.06.2016 Вячеслав Никонов: Тывада ышкаш, регион билдингир губераторлуг болза, «Чаңгыс демниг Россия» партияга эки

Москва хоорайда эртип турар «Чаңгыс демниг Россия» партияның ХV съездизиниң киржикчилери, 2016 чылдың сентябрь 18-те чүге «Чаңгыс демниг Россия» дээш бадылаарын gov.tuva.ru-нуң корреспондентизинге чугаалаан.  
 Вячеслав Никонов, Күрүне Думазының Өөредилге талазы-биле комитеттиң даргазы, политолог:

Тывада «Полицияның участок төлээзинге бажың» губернатор төлевилели боттаныышкында 25.06.2016 Тывада «Полицияның участок төлээзинге бажың» губернатор төлевилели боттаныышкында

 «Полицияның участок төлээзинге бажың» губернатор төлевилелиниң боттаныышкыны-биле Кызыл кожууннуң Элегес-Аксы суурга РФ-тиң ИХЯ-зының муниципалдар аразының «Кызылский» пунктузунуң полицияның участок пунктузун байырлыг байдалга ажыткан.

Шолбан Кара-оолдуң доктаамал сагыш човаашкынында оолдары: Тываның Баштыңынга деңнежир бис! 25.06.2016 Шолбан Кара-оолдуң доктаамал сагыш човаашкынында оолдары: Тываның Баштыңынга деңнежир бис!

 «Республика Баштыңы Шолбан Валерьевич-биле аралажыры – онза хүндүткел! Ооң-биле харылзашкаш, боттарывыска бүзүрелдиг апаар бис. Хей-аъды бедик, эткен сөзүнге ээ болган езулуг эр кижи ол. Чедиишкинниг кижи болуп, аңаа деңнежип, сөзүмнү ээлээр мен. Чылыг ужуражылгалары, эрес-дидим чоруктуң кичээлдери дээш четтирдивис, бистиң найыралчы харылзаавыс ам-даа уламчылаарынга бүзүрээр мен»

Тываның школаларын алдын медаль-биле 75 кижи дооскан 24.06.2016 Тываның школаларын алдын медаль-биле 75 кижи дооскан

 2016 чылда школа доозукчуларынга «Өөредилгеге онза чедиишкиннери дээш» деп алдын медальдарны тыпсырының байырлыг езулалы Кызылга болуп эрткен.

Тывадан 89 өг-бүле «Чемгерикчи инек малым» губернатор төлевилели-биле инектерни алган 23.06.2016 Тывадан 89 өг-бүле «Чемгерикчи инек малым» губернатор төлевилели-биле инектерни алган

 Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оолдуң чарлааны «Чемгерикчи инек малым» социал төлевилелдиң киржикчилеринге, июнь 23-ке чедир, бызаалыг 89 инекти дамчыткан. Ук төлевилелдиң удуртукчузу Өг-бүле болгаш уруглар херектериниң талазы-биле агентилел ону дыңнаткан.

Тываның Чазаа Кызыл-Мажалыкта чаа үениң школа тудуун уламчылаар акшаны аңгылаан 23.06.2016 Тываның Чазаа Кызыл-Мажалыкта чаа үениң школа тудуун уламчылаар акшаны аңгылаан

 ТР-ниң Тудуг яамызынче 13,3 млн. рубльди шилчидер дугайында айтыышкынга республика Баштыңының хүлээлгезин күүседип турар Шолбан Кара-оол атты салган.

Аныяктар хүнүнге хемчеглер планы 23.06.2016 Аныяктар хүнүнге хемчеглер планы

 ИЮНЬ 23 
Скейтбордистерниң болгаш роллержилерниң фестивалы — И.Ярыгин аттыг спорт комплекизиниң девискээринге 15.00 ш. 
 ИЮНЬ 24 
 Россия Федерациязының Кино чылынга тураскааткан кинобатл — Туризм бажыңынга 12.00 ш. 
 «Тываның аныяктары Енисей хемниң арыг эрии дээш» деп аныяктарның эң улуг хемчээлдиг субботниги (диджейлерниң киржилгези-биле, шупту киржикчилерге сертификаттар тыпсыр) — Национал парктың сугга эштир черинден (пляжтан) эгелээр, 14.00 ш.

Тываның чазаа муниципалдыг дөрт котельнаяның капиталдыг септелгезин акшаландырган 22.06.2016 Тываның чазаа муниципалдыг дөрт котельнаяның капиталдыг септелгезин акшаландырган

 Тываның Баштыңының хүлээлгезин күүседип турар Шолбан Кара-оол республиканың Саң-хөө яамызынга ээлчеглиг одалга сезонунга белеткел кампаниязының акшаландырыышкынынче чогуур өскерилгени киирерин дааскан. Республиканың кожууннарында дөрт улуг чылыг генерациязын - Ак-Довурак, Шагаан-Арыг хоорайларда база Чаа-Хөл биле Хову-Аксы суурларда котельнаяларны кышка белеткээринге Тываның бюджединден 12,4 млн. рубльди тускайлаан.

Өөредилге болгаш эртем сайыды Татьяна Санчааның Москвага сургакчылаашкынының түңнелдери 22.06.2016 Өөредилге болгаш эртем сайыды Татьяна Санчааның Москвага сургакчылаашкынының түңнелдери

Россия Федерациязының Өөредилге болгаш эртем яамызының хуралынга өөредилге болгаш эртем сайыды Татьяна Санчаа киришкеш келген.

Тываның эрге-чагыргазы инвалидтер интернадында чурттап турарларының байдалын экижидеринче 11 млн. рубльди тускайлаан 21.06.2016 Тываның эрге-чагыргазы инвалидтер интернадында чурттап турарларының байдалын экижидеринче 11 млн. рубльди тускайлаан

 Тываның эрге-чагыргазы 2016 чылда инвалидтер болгаш кырганнарның социал албан черлериниң капиталдыг септелге программазын бадылаан.

Шолбан Кара-оолдуң даалгазы-биле Президентиниң кадет училищезинче дужаап кирер уругларны белеткээр чайгы лагерь ажыттынган 21.06.2016 Шолбан Кара-оолдуң даалгазы-биле Президентиниң кадет училищезинче дужаап кирер уругларны белеткээр чайгы лагерь ажыттынган

 Чазак Даргазы Шолбан Кара-оолдуң даалгазы езугаар, Өөредилге яамызы Кызылдың президент кадет училищезинче дужаар бешки классчыларны белеткээри-биле, 120 кижиге чайгы тускай лагерьни ажыткан.

ШОЛБАН КАРА-ООЛ – КРЕМЛЬ РЕЙТИНГИЗИНДЕ ДЭЭРЕЛЕРНИҢ БИРЭЭЗИ 21.06.2016 ШОЛБАН КАРА-ООЛ – КРЕМЛЬ РЕЙТИНГИЗИНДЕ ДЭЭРЕЛЕРНИҢ БИРЭЭЗИ

 РФ-тиң Президентизиниң администрациязынга чоок хамааты ниитилел сайзырадылгазының фондузу губернаторларның дээштииниң ээлчеглиг, 14-кү рейтингизин үндүрген. Сибирь федералдыг округтан дээрелерниң санынче Кузбасстың, Тываның, Томск областың болгаш Хакасияның удуртукчулары кирген. Кошкак олганнарның (аут­сайдерлерниң) аразында – Красноярск крайның, Омск болгаш Иркутск областарның губернаторлары.

Тываның бюджединиң күсели-биле Мөңгүн-Тайганың электри хандырылгазын күштелдирер деп Шолбан Кара-оол айыткан 20.06.2016 Тываның бюджединиң күсели-биле Мөңгүн-Тайганың электри хандырылгазын күштелдирер деп Шолбан Кара-оол айыткан

 Тываның Чазаа чаңгыс аай электри четкилери-биле харылзаа чок болгаш дизель генератор дузазы-биле электри энергиязын ап турар чедери берге Мөңгүн-Тайга кожуунга турум электри хандырылгазын катап тургузарынга дузалажыр.

Шолбан Кара-оол Карелияның Баштыңы биле Москваның мэринге Сямозеро хөлге чаштарның айыыл-халапка таварышкаш мөчээни-биле кажыыдалын илереткен 20.06.2016 Шолбан Кара-оол Карелияның Баштыңы биле Москваның мэринге Сямозеро хөлге чаштарның айыыл-халапка таварышкаш мөчээни-биле кажыыдалын илереткен

 Карелия Республиканың девискээринге болган озал-ондактың ужун, кижилерниң мөчээни-биле июнь 20-ниң хүнүн Карелияга болгаш Москвага Кажыыдал хүнү кылдыр чарлаан.

Шолбан Кара-оол эмчилерге күрүне шаңналдарын тыпсып, Тываның эмчилер ниитилежилгезин аарыг кижилерже кичээнгейни углаарын кыйгырган 16.06.2016 Шолбан Кара-оол эмчилерге күрүне шаңналдарын тыпсып, Тываның эмчилер ниитилежилгезин аарыг кижилерже кичээнгейни углаарын кыйгырган

 Эмчи ажыдакчызының хүнүнге тураскааткан байырлыг хурал Тываның найысылалынга эрткен. Чазак даргазы Шолбан Кара-оол чыылганнарга байырны чедигеш, күрүне шаңналдарын байырлыг байдалда тывыскан.

Тываның найысылалынга бир поликлиниканы немей тудар 16.06.2016 Тываның найысылалынга бир поликлиниканы немей тудар

 Тываның найысылалының эң улуг микрорайонунуң бирээзи – Южный бо чоокку үеде боду поликлиникалыг апаар. Шолбан Караоол ТР-ниң саң-хөө сайыды Орлан Достай-биле 2016 чылда республика бюджединиң дугайында хоойлуже немелделер база өскерилгелер киирерин сайгарып тура, шак ындыг шииитпирни хүлээп алган.

Шолбан Кара-оол: "Мээң командам - кандыг-даа үзел-бодалдыг кижилерлиг бүгү Тыва-дыр" 16.06.2016 Шолбан Кара-оол: "Мээң командам - кандыг-даа үзел-бодалдыг кижилерлиг бүгү Тыва-дыр"

 Тываның Баштыңының хүлээлгезин күүседип турар Шолбан Кара-оол регион болгаш муниципалитет массалыг информация чепсектериниң (МИЧ-лериниң) кол редакторларының клувунуң ээлчеглиг хуралынга киришкен.

Тыва аныяк өг-бүлелерге чаа бажың тудуп алырынга акшаландырыышкынның хемчээлин улгаттырган 15.06.2016 Тыва аныяк өг-бүлелерге чаа бажың тудуп алырынга акшаландырыышкынның хемчээлин улгаттырган

 Республика Баштыңының албан хүлээлгезин күүседип турар Шолбан Кара-оол, аныяк өг-бүлелерни чурттаар чер-биле хандырар программаны боттандырарынга немелде акшаландырыышкынны үндүрери-биле, республика бюджединче өскерлиишкин кииргениниң дугайында хоойлуга атты бөгүн салган.

Тываның Баштыңы Президентиниң кадет училищезинче дужаап кирер салым-чаяанныг өскүстерни тыпкан башкыларны деткиир 15.06.2016 Тываның Баштыңы Президентиниң кадет училищезинче дужаап кирер салым-чаяанныг өскүстерни тыпкан башкыларны деткиир

 Вторникте Чазакка, аппарат хуралында, ТР-ниң Баштыңының хүлээлгезин күүседип турар Шолбан Кара-оол Тываның кожууннары-биле видеоконференцияны эрттирип, школаларда ЕГЭ-ниң эртип турарынга доктааган. Оон аңгыда Кызылдың президент кадет училищезинче дужаап кирериниң айтырыгларынче онза кичээнгейни угландырган.

Сибирьниң база Тываның дээди өөредилге черлеринге шериг факультеди биле кафедраны тургузар 15.06.2016 Сибирьниң база Тываның дээди өөредилге черлеринге шериг факультеди биле кафедраны тургузар

 МОСКВА, июнь 14 —Новости РИА. Эрге-хоойлу информациязының албан езузунуң интернет-порталында, Сибирьниң федералдыг университединге база Тываның күрүне университединге шериг өөредилгезиниң факультеди — шериг кафедразын ажыдар дугайында айтыышкын парлаттынган.

Азияның төвүнде Улуг-Хемниң эриинге, Россия хүнүнде, күрүне шаңналдарын байырлыг байдалга тывыскан 14.06.2016 Азияның төвүнде Улуг-Хемниң эриинге, Россия хүнүнде, күрүне шаңналдарын байырлыг байдалга тывыскан

 «Азия төвү» скульптура комплекизиниң чанынга, Россия хүнүнде күрүне шаңналдарын байырлыг байдалда тывыскан. Тыва Республиканың Баштыңының хүлээлгезин күүседип турар Шолбан Кара-оол чыылганнарга база шаңнал алганнарга Россия хүнү-биле байырны чедирип, чылыг сөстерни дамчыткан.

Шолбан Кара-оол назы четпээннер херектериниң талазы-биле комиссияның ажылын шүгүмчүлээн 14.06.2016 Шолбан Кара-оол назы четпээннер херектериниң талазы-биле комиссияның ажылын шүгүмчүлээн

 Вторникте, аппарат хуралында, Чазак даргазы Шолбан Кара-оол муниципалдыг тургузуглар чагыргаларында назы четпээннер херектериниң талазы-биле комиссияларның ажылын шүгүмчүлээн.

Шолбан Кара-оол Тываның аалчыларынга база чаңгыс чер чурттугларынга база байыр чедирген! 12.06.2016 Шолбан Кара-оол Тываның аалчыларынга база чаңгыс чер чурттугларынга база байыр чедирген!

Хүндүлүг хамаатылар! Эргим чаңгыс чер-чурттугларым! 
 Ниити-национал кол байырлал — Россия хүнү-биле силерге байыр чедирип тур мен! 1990 чылдың бо хүнүнде Россия Федерациязының күрүне бот-догуннаашкынының дугайында декларцияны хүлээп алган. Ол болуушкун политиктиг тургузугга болгаш экономиктиг үндезиннерге, улуг чурттуң үнелиг угланыышкыннарынга көскү өскерилгелерниң эгезин салган, чаа— делегейге ажык, хостуг болгаш күштүг Россияны тургузарынга орукту ажыткан.

Россия хүнүнге тураскааткан хемчеглерниң ПЛАНЫ 10.06.2016 Россия хүнүнге тураскааткан хемчеглерниң ПЛАНЫ

 ИЮНЬ 12 
 Ярмарка-садыглажылга – Советтиг Тываның 5 чылы аттыг стадионнуң мурнунга 10.00 шакта.
 Кызыл хоорайның күш-ажылчы коллективтериниң база аңгы-аңгы чоннарның киржилгези-биле спартакиада – Советтиг Тываның 5 чылы аттыг стадионга 10.00 шакта

Новосибирскиге Шолбан Кара-оол Үлетпүр хөгжүлдезиниң фондузу-биле кады ажылдажылга дугайында дугуржулгага атты салган 10.06.2016 Новосибирскиге Шолбан Кара-оол Үлетпүр хөгжүлдезиниң фондузу-биле кады ажылдажылга дугайында дугуржулгага атты салган

 Новосибирск хоорайга, «Технопром-2016» технологтуг хөгжүлде талазы-биле делегей форумунга, республика баштыңының хүлээлгезин түр када күүседип Шолбан Кара-оол биле Фондунуң директору Алексей Комиссаров ужурашкаш, Тываның Чазаа биле Үлетпүр хөгжүлдезиниң фондузунуң аразында кады ажылдажылга дугайында дугуржулгага атты салганнар.

РФ-тиң 85 регионунуң аразындан Тыва социал-политиктиг турум байдалы-биле 12-ги черде 10.06.2016 РФ-тиң 85 регионунуң аразындан Тыва социал-политиктиг турум байдалы-биле 12-ги черде

 «Петербургская политика» фондунуң 2012 чылдың күстен бээр ай санында чорудуп турары, Россия Федерациязының шупту субъектилеринде социал-политиктиг турум чоруктуң рейтингизинде Тыва 13-кү черден, май айда 12-ги черже көдүрүлген.

Тываның найысылалының солагай талакы дачалар районунда уруглар садының тудуу кидин-түлүк 09.06.2016 Тываның найысылалының солагай талакы дачалар районунда уруглар садының тудуу кидин-түлүк

 160 уругга уруглар садының объектизинде ажылдар план-биле чоруп турарын Тываның Тудуг дыңнаткан. 
  Күрүне чагыы езугаар, 2015 чылдың төнчүзүнде, «БЕНКОНС» кызыгаарлаттынган харыысалгалыг ниитилел назы четпээн уруглар албан чериниң тудуун эгелээн. Ниити түңү 160 млн. рубль өртектиг объектиниң төлевилелин «Аванград» КХН кылган. Күрүне керээзинде айыттынган хуусаа езугаар тудуг ажылдары бо чылдың август айда доостур ужурлуг.

РФ-тиң Күш-ажыл яамызы Тывада албан езузу-биле ажыл чок чоруктуң саны кызырылганын демдеглээн 09.06.2016 РФ-тиң Күш-ажыл яамызы Тывада албан езузу-биле ажыл чок чоруктуң саны кызырылганын демдеглээн

Күш-ажыл рыногунуң неделя санында кылып турар мониторингизинден алгаш көөрге, бүрүткеткен ажыл чок чоруктуң деңнели май төнчүзүнде элээн эвээжээн.

Шолбан Кара-оол «Технопром-2016» технологтуг хөгжүлдениң делегей форумунга киржир 09.06.2016 Шолбан Кара-оол «Технопром-2016» технологтуг хөгжүлдениң делегей форумунга киржир

 Тываның Баштыңының албан хүлээлгезин күүседип турар Шолбан Кара-оол, июнь 9-та, Новосибирск хоорайга ажыттынар «Технопром-2016» технологтуг хөгжүлде талазы-биле делегей форумунуң ажылынга киржир.

Тыва: «Чаңгыс демниг Россия» партиязындан губернаторнуң баш удур бадылаашкынында Шолбан Кара-оол мурнап турар 09.06.2016 Тыва: «Чаңгыс демниг Россия» партиязындан губернаторнуң баш удур бадылаашкынында Шолбан Кара-оол мурнап турар

 «Чаңгыс демниг Россия» партиязындан Тываның Баштыңының хуусаадан эрте соңгулдаларынга киржир кандидатты тодарадырының талазы-биле баш удур бадылаашкынга Шолбан Кара-оол мурнуку одуругну ээлеп турар.

Тываның Баштыңының хүлээлгезин күүседип турар Шолбан Кара-оол социал ажылдакчыларга күрүне шаңналдарын тывыскан 08.06.2016 Тываның Баштыңының хүлээлгезин күүседип турар Шолбан Кара-оол социал ажылдакчыларга күрүне шаңналдарын тывыскан

 Социал ажылдакчының хүнүнге тураскааткан байырлыг хурал Кызыл хоорайга болуп эрткен.
 Тываның Баштыңының хүлээлгезин күүседип турар Шолбан Кара-оол профессионал байырлалы-биле чыылганнарга байыр чедирген, чоннуң амыдырал-чуртталгазын экижидеринге оларның киирип турар салыышкынын демдеглээн болгаш күрүне шаңналдарын тывыскан.

Барыын-Хемчик кожуун чагыргазын Альберт Сарыглар баштай берген 08.06.2016 Барыын-Хемчик кожуун чагыргазын Альберт Сарыглар баштай берген

 54 харлыг, тудуг инженери мергежилдиг Альберт Өктек-оолович Сарыглар Барыын-Хемчик кожууннуң чагыргазын даргалай берген. 
 Шолбан Кара-оол ооң дугайында шиитпирин кожууннуң активинде дыңнаткан.

Тыва кризис үезинде үлетпүр бүдүрүлгезиниң көргүзүүн улгаттырган 07.06.2016 Тыва кризис үезинде үлетпүр бүдүрүлгезиниң көргүзүүн улгаттырган

Ийи чыл улаштыр РФ-тиң чеди регионунда, Тыва-биле кады, үлетпүр бүдүрүлгезиниң боттуг хемчээли улгатканын российжи эксперттер демдеглээн.

Тывада арга-арыг өрттерин өжүрүп тургаш мөчээн арга-арыг даамылдарынга база авиа-арга-арыг камгалалының дайынчыларынга сактыышкын езулалын эрттирген 07.06.2016 Тывада арга-арыг өрттерин өжүрүп тургаш мөчээн арга-арыг даамылдарынга база авиа-арга-арыг камгалалының дайынчыларынга сактыышкын езулалын эрттирген

 Арга-арыг өрттеринге мөчээн даамылдарга база парашютчуларга алдар кылдыр Тываның найысылалы Кызылда 300 хады олуткан аллеяда тураскаалга чечектерни салган.

Неделяның медээлери: Тыва - чүнүң-биле чурттап, чоргаарланып турарыл 06.06.2016 Неделяның медээлери: Тыва - чүнүң-биле чурттап, чоргаарланып турарыл

 Тыва – Азияның географтыг төвү. Сибирьниң мурнуу чүгүнде республикада хамнар, буддистер, староверлер эптиг-чөптүг чурттап турарлар. Тываның ылгавыр демдээ – сыгыт-хөөмейде. Туристерни регион чүнүң-биле сонуургадып турарыл? Канчаар чурттап, сайзырап турарыл?

Өг-бүлениң чаагай чоруунуң деңнели-биле 85 регионнуң аразындан Тыва 37-ги черни ээлээнин российжи эксперттер түңнээн 03.06.2016 Өг-бүлениң чаагай чоруунуң деңнели-биле 85 регионнуң аразындан Тыва 37-ги черни ээлээнин российжи эксперттер түңнээн

 "Россия сегодня" медиа бөлүктүң аналитиктериниң түңнели-биле алырга, тыва өг-бүлелерниң амыдырал байдалы экижээн. 85 регионнарның аразындан Тывада амыдырал-чуртталганың деңнели-биле 39-ку черден 37-ги черже көдүрүлгенин РИА-ның чоруткан рейтинг талазы-биле шинчилелдери бадыткаан.

Тывада үерлээшкинден эрик камгалаар тудуг ажылдарын уламчылаар 03.06.2016 Тывада үерлээшкинден эрик камгалаар тудуг ажылдарын уламчылаар

 Тываның найысылалы Кызылдың барыын кезээнде Улуг-Хемниң суу үерлей бээринден камгалаан чалдар тудуун ам-даа тудуп турар. 
  Республика Чазаа Улуг-Хемни дургаар сугдан камгалал тудугну дөзевилелдээр даалганы берген. ТР-ниң Бойдус курлавырлары база экология яамызының белеткээн документизинден алгаш көөрге, ооң мурнунда чылдарда Каа-Хем суурдан Кызылдың төвүнге чедир кылган 18 км узун чалга ам-даа 6 км-ни немей тудары көрдүнген.

Тываның Баштыңы Биче болгаш ортумак бизнести хөгжүдер федералдыг корпорация-биле дугуржулгага атты салган 03.06.2016 Тываның Баштыңы Биче болгаш ортумак бизнести хөгжүдер федералдыг корпорация-биле дугуржулгага атты салган

Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол биле «Биче болгаш ортумак бизнести хөгжүдер федералдыг корпорация» (БОС корпорациязы) АН-ның чиңгине директору Александр Браверман кады ажылдажылга дугайында дугуржулгага атты салганнар. Республикада биче болгаш ортумак бизнес айтырыгларының талазы-биле ийи тала кады ажылдаарын дугужулгада айыткан.

Тывада сыын мыйызын кезип эгелээн 03.06.2016 Тывада сыын мыйызын кезип эгелээн

 «Туранда сыын ажыл-агыйында сыын мыйыстарын кезер ээлчеглиг үе келген. Таптыг-ла бо үеде сыынның мыйызынга ажыктыг бүдүмелдер чыглы берген турар. Эрткен чылын 125 баш сыынның мыйызын бир дугаар кескен. А бо чылын 300 хире баш сыындан «дүжүттү» алырын планнаан бис. Специалистер-биле сүмележип тургаш, чоорту үнелиг эмнерни кылырынга белеткенир херек.

Тываның Баштыңы хүрешке тиилээн бичии мөгелерни шаңнап, школа-интернаттың элээди футболчуларынга бөмбүктерни белекке берген 02.06.2016 Тываның Баштыңы хүрешке тиилээн бичии мөгелерни шаңнап, школа-интернаттың элээди футболчуларынга бөмбүктерни белекке берген

 Июнь 1-де, Уруглар камгалалының хүнүнде, Тываның шупту кожууннарындан 1000 хире бичии мөгелер тыва хүреш маргылдаазынга киришкен.

Шолбан Кара-оол Тываның Баштыңы албан-дужаалче «Чаңгыс демниг Россия» партияның иштинге баш бурунгаар бадылаашкынга киржир 02.06.2016 Шолбан Кара-оол Тываның Баштыңы албан-дужаалче «Чаңгыс демниг Россия» партияның иштинге баш бурунгаар бадылаашкынга киржир

 «Чаңгыс демниг Россия» партиязы Тываның Баштыңы албан-дужаалче кандидатты баш бурунгаар бадылаашкын-биле тодарадыр. 
 Июнь 1-де, средада, Тыва Республиканың Баштыңы – Чазааның Даргазы албан-дужаалче «Чаңгыс демниг Россия» партиядан баш бурунгаар бадылаашкынга дараазында киржир кандидат кылдыр Тываның Баштыңының хүлээлгезин түр када күүседип турар, «Чаңгыс демниг Россия» партияның Дээди совединиң кежигүнү Шолбан Кара-оол документилерин дужааган.

Геше Джампа Тинлей чырыдыышкын ажылын чорудары-биле база катап Тывага кээп чораан 01.06.2016 Геше Джампа Тинлей чырыдыышкын ажылын чорудары-биле база катап Тывага кээп чораан

 «Ыдыктыг Башкы Геше Джампа Тинлейниң бистиң дугуржулгавыс езугаар республиканың кожууннарынче үнүп, өөредиг номчуп турарын үнелевес аргажок. Ооң түңнелдери чогумчалыг болурунга бүзүрээр мен» - деп, Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол буддизм философиязының докторунуң респубикада келгенин бижээн.

Тывада Президентиниң кадет училищези кыс уругларны хүлээп алырын чарлаан 01.06.2016 Тывада Президентиниң кадет училищези кыс уругларны хүлээп алырын чарлаан

 Регионнуң удуртукчузу Шолбан Кара-оол ооң дугайында бодунуң блогунда июнь 1-де дыңнаткан. 
«Эң-не чугула медээ – бо чылын Кызылдың Президентиниң кадет училищезинче чыылданың санын көвүдедип, кыс уругларны бир-ле дугаар хүлээп алыр!

Тывада майның кол медээзи – республика баштыңының хуусаадан эрте соңгулдазын сайгарары уламчылавышаан 01.06.2016 Тывада майның кол медээзи – республика баштыңының хуусаадан эрте соңгулдазын сайгарары уламчылавышаан

 «Тува 24» телеканалга теле-башкарыкчы Оюма Кошкендей Тываның Дээди Хуралының даргазының оралакчызы Ирина Самойленко, Кызыл хоорайның Төлээлекчилер хуралының депутады Дмитрий Донгак, РФКП-ниң Рескомунуң бирги секретары Сергей Салчак, Россияның Хөй-ниити палатазының кежигүнү Эльвира Лифанова олар-биле регион Баштыңының хуусаа бетинде соңгулдаларының дугайында теманы сайгарып чугаалашкан.

Шолбан Кара-оол тыва суурдан сес харлыг оолду ажылгыр-кежээзи дээш өөрткен 01.06.2016 Шолбан Кара-оол тыва суурдан сес харлыг оолду ажылгыр-кежээзи дээш өөрткен

 Чазак Даргазы Шолбан Кара-оол, Уруглар камгалалының хүнүнде, көдээ оолга белекти берген. 
 «Күш-ажылга ынаа, малчын кырган-ава, кырган-ачазынга дузалажып чорууру дээш, Ак-Эрик суурдан 8 харлыг Айдыс Чаймаага смартфонну Уруглар камгалалының хүнүнде бердим.

Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол аэропорттуң ужуп-хондурар шөлүнүң чаартылга ажылдарын хынаан 01.06.2016 Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол аэропорттуң ужуп-хондурар шөлүнүң чаартылга ажылдарын хынаан

 Май 31-де Тываның Баштыңының хүлээлгезин күүседип турар Шолбан Кара-оол аэропорттуң ужуп-хондурар шөлүнүң чаартылга ажылдарын хынаан.

Шолбан Кара-оол Тывада мөөңнеп эът болбаазырадырының бирги кол бүдүрүлгезин ажыткан 31.05.2016 Шолбан Кара-оол Тывада мөөңнеп эът болбаазырадырының бирги кол бүдүрүлгезин ажыткан
Тываның найысылАлындан 26 км-де чыдар Сукпак суурда 10 муң хире баш бода, 30 муң баш шээр малды баш бурунгаар тударынга таарыштырган эът комбинады ажыттынган.

«ТЫВАЭКСПО-2016. ЧАС» ярмаркага Россияның 12 регионундан сайгарлыкчылар киришкен 31.05.2016 «ТЫВАЭКСПО-2016. ЧАС» ярмаркага Россияның 12 регионундан сайгарлыкчылар киришкен

 Тываның найысылалы Кызылга, майның 27-29 хүннеринде, «ТЫВАЭКСПО-2016. Час» регионнар аразының ХV универсалдыг делгелге-ярмарказы болуп эрткен. Сайгарлыкчылар неделязынга деңнештирген ол хемчегге Москва, Санкт-Петербург, Новосибирск, Томск, Омск, Оренбургск, Челябинск база Кемерово областардан, Красноярск база Алтай крайлардан, Хакасия база Тыва республикалардан биче болгаш ортумак бизнестиң төлээлери киришкен.

Каш-ла ай дургузунда «Аныяк өг-бүлеге кыштаг» губернатор төлевилели чоннуу болу берген 30.05.2016 Каш-ла ай дургузунда «Аныяк өг-бүлеге кыштаг» губернатор төлевилели чоннуу болу берген

 Тываның күрүне чөвүлелиниң хуралынга кризиске удур аныяк өг-белерни деткиир чугула хемчег - «Аныяк өг-бүлеге кыштаг» губернатор төлевилелдиң чорудуун чугаалашкан. Чартык чылдан эвээш үе дургузунда ол чоннуң төлевилели апарган.

Тимур Дулуш: Тываның Баштыңы Шолбан Валерьевич берге үеде республиканы удуртуп шыдаарын көргүскен удуртукчу деп санаар мен 27.05.2016 Тимур Дулуш: Тываның Баштыңы Шолбан Валерьевич берге үеде республиканы удуртуп шыдаарын көргүскен удуртукчу деп санаар мен

Тимур Дулуш, Р. Кенденбиль аттыг республиканың салым-чаяанныг уругларның уран чүүл школазының директору, Тыва Республиканың алдарлыг артизи: 
- Шолбан Кара-оолдуң соңгулдаларга киржир деп турарынга Тываның чурттакчызы болганымга өөрүп тур мен.

Шолбан Кара-оол чадаг-терге тургузар тускай черлерни кылырын сүмелээн 27.05.2016 Шолбан Кара-оол чадаг-терге тургузар тускай черлерни кылырын сүмелээн

 Тыва Республиканың Баштыңының хүлээлгезин күүседип турар Шолбан Кара-оолдуң хүлээп алыышкынынга Кармела Хайбы биле 8 харлыг кызы келген. Аныяк ие чугаа аразында, Кызылда чадаг-терге мунар кижилерниң саны көвүдээнинден, найысылалдың кинотеатрлар, садыглар, кафелер, почта чанында чадаг-терге тургузар черлерни тускайлавааны таарымча чок деп демдеглээн. Шолбан Кара-оол ооң-биле бүрүн чөпшээрешкен.

Шолбан Кара-оол айтырыгларлыг инвалид уругларны хүлээп алган 27.05.2016 Шолбан Кара-оол айтырыгларлыг инвалид уругларны хүлээп алган

 Республика Баштыңының хүлээлгезин күүседип турар Шолбан Кара-оол, Уруглар камгалалының хүнүнүң бүдүүзүнде, уруглар база ада-иелер-биле ужуражып, оларның дилеглерин шиитпирлээр арганы тывар даалгаларны берген.

Шолбан Кара-оол парлалга конференциязында РФ-тиң Президентизи-биле ужуражылганың түңнелин чугаалаан 26.05.2016 Шолбан Кара-оол парлалга конференциязында РФ-тиң Президентизи-биле ужуражылганың түңнелин чугаалаан

 Тыва Республиканың Баштыңының албан хүлээлгезин күүседип турар Шолбан Кара-оол журналистер-биле парлалга конференциязында чурттуң Президентизи Владимир Путин-биле май 23-те Кремльге ужуражылгазын, хуусаадан эрте халажып турарының дугайында тайылбырны берген.

Тываның Чазааның Үрер хөгжүм оркестри Польшаже гастрольдаары-биле аъттаныр 26.05.2016 Тываның Чазааның Үрер хөгжүм оркестри Польшаже гастрольдаары-биле аъттаныр

 Тываның Баштыңының албан хүлээлгезин күүседип турар Шолбан Кара-оол Тимур Дулуштуң удуртканы Тываның Чазааның Үрер хөгжүм оркестриниң коллективи-биле ужурашкаш, бо чоокку хонуктарда артистерниң даштыкы чурттарже гастролюнуң дугайында чугааны чоруткан.

Андрей Монгуш: Тываның Баштыңының хей-аъды бедик. Шупту харыысалганы бодунга хүлээнип алыр соруктуг кижи 26.05.2016 Андрей Монгуш: Тываның Баштыңының хей-аъды бедик. Шупту харыысалганы бодунга хүлээнип алыр соруктуг кижи

 Россияның Президентизи Владимир Путин-биле Тываның Баштыңы ужурашкаш, регион баштыңының хуусаа бетинде соңгулдаларны эрттирер шиитпирни хүлээп алганының, сентябрьда ол албан дужаалче кандитадуразын бээриниң дугайында Тываның Улустуң хөөмейжизи Андрей Монгуш бодалын илереткен.

Шолбан Кара-оол москвачы 16 студентиге дыштаныры-биле Тываже ужуп келиринге дузалажыр 26.05.2016 Шолбан Кара-оол москвачы 16 студентиге дыштаныры-биле Тываже ужуп келиринге дузалажыр

 «Даңгына биле Тажы-2016» студент мөөрейни көргеш, Шолбан Кара-оол ындыг шиитпирни хүлээп алган.

ТывКУ-нуң ректору Ольга Хомушку: Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол кижилерниң чаагай чоруу дээш ажылдап турар 26.05.2016 ТывКУ-нуң ректору Ольга Хомушку: Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол кижилерниң чаагай чоруу дээш ажылдап турар

 Ольга Хомушку, Тываның күрүне университединиң ректору: 
 - Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оолдуң, бо чылдың сентябрьда, хуусаа бетинде соңгулдаларга киржир дээн шиитпирин Россияның Президентизи деткээн дугайында медээни дораан-на номчаан мен. Күрүне баштыңындан ол эң-не бедик бүзүрел деп, ынчаар санаар мен.

Тываның Баштыңының хуусаадан эрте халажылгазының дугайында политолог Сергей Комарицын: ажыы-биле чугаалаарга, Кара-оол байдалды шыдажып эрте бээр 25.05.2016 Тываның Баштыңының хуусаадан эрте халажылгазының дугайында политолог Сергей Комарицын: ажыы-биле чугаалаарга, Кара-оол байдалды шыдажып эрте бээр

 Майның 23-те Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол Россияның Президентизи Владимир Путин-биле ужурашкаш, бо чылын регион баштыңының соңгулдаларынга киржир дээш бодунуң хуусаа бетинде халажылгазын дугуржуп чугаалашкан. «Эгелеп алган ажылдарын төнчүзүнге чедери-биле чоннуң деткимчезин» алыр бодалын Кара-оол чугаалаан.

Депутат Иван Чучев: Тываның чону Шолбан Валерьевич Кара-оолду деткиир деп билир мен 25.05.2016 Депутат Иван Чучев: Тываның чону Шолбан Валерьевич Кара-оолду деткиир деп билир мен

 Россияның Президентизи Владимир Путин биле Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оолдуң ужуражылгазында шиитпирлээни регион баштыңының хуусаа бетинде соңгулдаларынга хамаарыштыр Тыва Республика Ордениниң эдилекчизи, ТР-ниң Дээди Хуралының депутады Иван Васильевич Чучев бодалын илереткен:

Шолбан Кара-оол Тываның Каа-Хем кожуунунуң Бүрен-Хем суурда участок шагдаазынга бажыңны ажыткан 25.05.2016 Шолбан Кара-оол Тываның Каа-Хем кожуунунуң Бүрен-Хем суурда участок шагдаазынга бажыңны ажыткан

 Тыва Республиканың Баштыңының хүлээлгезин күүседип турар Шолбан Кара-оол Каа-Хем кожуунче ажыл-агый аайы-биле чорааш, Бүрен-Хем суурда полицияның бүрүн эргелиг участок төлээзиниң бажыңының ажыдыышкынынга киришкен.

Шолбан Кара-оол алдын медальдыг доосканы школазының доозукчуларынга сөөлгү коңга-биле байыр чедирген 25.05.2016 Шолбан Кара-оол алдын медальдыг доосканы школазының доозукчуларынга сөөлгү коңга-биле байыр чедирген

 Тываның Баштыңының хүлээлгезин күүседип Шолбан Кара-оол бодунуң үезинде школаны алдын-биле доосканы Бүрен-Хем суурнуң 2016 чылда доозукчуларының байырлыг чыскаалынга киришкен.

Фермер Виктор Пирогов: Владимир Владимирович Путинни ышкаш, Шолбан Валерьевичиге альтернатива ам чок 24.05.2016 Фермер Виктор Пирогов: Владимир Владимирович Путинни ышкаш, Шолбан Валерьевичиге альтернатива ам чок

 Россияның Президентизи Владимир Путин биле Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оолдуң ажылчын ужуражылга үезинде, регион баштыңының хуусаадан эрте соңгулдаларының дугайында шиитпирни хүлээп алганынга хамаарыштыр, Тыва Республиканың ордениниң эдилекчизи, тараачын-фермер ажыл-агыйның баштыңы Виктор Зотович Пирогов бодалын илереткен:

Күрүне Думазының депутады Лариса Шойгу: Бистиң регионда - Тывада амгы байдалды Россияның президентизи эки деп үнелээн 24.05.2016 Күрүне Думазының депутады Лариса Шойгу: Бистиң регионда - Тывада амгы байдалды Россияның президентизи эки деп үнелээн

 Россияның Президентизи Владимир Путин биле Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оолдуң ажылчын ужуражылга үезинде, регион баштыңының хуусаадан эрте соңгулдаларының дугайында шиитпирни хүлээп алганынга хамаарыштыр, Күрүне Думазының депутады Лариса Шойгу бодалын илереткен:

Президент В. Путин Тываның Баштыңы Ш. Кара-оолга: Силерниң удуртулгаңар-биле республика хөгжүп, сайзырап турар 24.05.2016 Президент В. Путин Тываның Баштыңы Ш. Кара-оолга: Силерниң удуртулгаңар-биле республика хөгжүп, сайзырап турар

 Тыва Республиканың Баштыңы Шолбан Кара-оол Президент Владимир Путин-биле ажыл-агыйжы байдалга ужуражып, транспорт болгаш энергетика инфраструктуразын сайзырадыр, аныяк өг-бүлелерни деткиир дээш регионда чорудуп турар хемчеглерниң дугайында дыңнаткан.

Лариса Шойгу деткимчеге 78 хуу үннү Тывада алган 23.05.2016 Лариса Шойгу деткимчеге 78 хуу үннү Тывада алган

 Тыва Республикадан Күрүне Думазының депутады Лариса Шойгу соңгукчуларның 78,92 хуу үнүн алган. 
 Тывага эрткен баш бурунгаар бадылаашкынга шупту 24247 соңгукчу киришкен. Кызыл хоорайда 10 саналга участогунга 6741 кижи соңгуп келген.

«Чаңгыс демниг Россия» партияның баш бурунгаар бадылаашкыны Тывага чедиишкинниг эрткен 23.05.2016 «Чаңгыс демниг Россия» партияның баш бурунгаар бадылаашкыны Тывага чедиишкинниг эрткен

 Тывага «Чаңгыс демниг Россия» партияның баш бурунгаар бадылаашкыны 37 саналга участоктарынга эртип, таптыг-ла 20 шак турда доозулган. Шупту соңгукчуларның 13 хуузу соңгаан. Баш бурунгаар бадылаашкынның кол чорудуу – чижилгелиг, ажык эрткенин регионнуң оргкомитеди демдеглээн. Республикага 27 муң бюллетеньнер келген, бадылаашкынга 24247 соңгукчу киришкен.

Тывада часкы хову ажылдары уламчылавышаан 23.05.2016 Тывада часкы хову ажылдары уламчылавышаан

 Республиканың 7 кожуунунда тараа культураларын тарыыры уламчылап турар. Май 23-түң хүнүнге чедир 2500 га хире шөлге үрезинни чашкан, ол дээрге ниити тарылга шөлүнүң чартыы.

Тываның шупту кожууннарында мал оолдаашкыны доозулган 23.05.2016 Тываның шупту кожууннарында мал оолдаашкыны доозулган

 Республиканың шупту кожууннарында мал оолдаашкыны доозулганын Тываның көдээ ажыл-агый яамызы дыңнаткан. 2016 чылдың январь 1-ге турган төрүүр шээр малдан 80 хуу малдың чаш төлүн азы 540 муң баш анай, хураганны камгалап алган.

Тываның ажыл-агыйларында өшкү кыргылдазы адакталган 23.05.2016 Тываның ажыл-агыйларында өшкү кыргылдазы адакталган

 Май 23-түң медээзи-биле алырга, республикада өшкү малдың ниити бажының 90 хуузу азы 350 муңу кыргыттынган. Бир баштан-на 0,7 кг дүктү кыргып, ниитизи-биле 288 тонна дүктү алган.

Республиканың шажын ажылдакчыларынга база чонга ыдык езулалдарда идепкейлиг киришкени дээш Тываның Баштыңы өөрүп четтиргенин илереткен 20.05.2016 Республиканың шажын ажылдакчыларынга база чонга ыдык езулалдарда идепкейлиг киришкени дээш Тываның Баштыңы өөрүп четтиргенин илереткен

 «Чаңгыс чер чурттугларымның бурунгу ужур-чаңчылдарга бердингени дээш, Бай-Тайга, Кызыл-Тайга база Эрзинде Чыргылхан дагларын дагыыр езулалды массалыг болгаш организастыг эрттиргени дээш Камбы-лама эргелелинге, лама башкыларга, чонумга өөрүп четтирдим. Ол дагларны дагааны бүгү Тываны ыдыктааны-биле дөмей деп билир бис. Ынчап кээрге бо чыл чедиишкинниң база чаагай чоруктуң адаа-биле кижи бүрүзүнге эртер-дир» - деп, Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол бодунуң блогунда бижээн.

Тыва Республикада инженер-технологтуг («шахтер») класстарның I следу Кызылга болуп эртер 20.05.2016 Тыва Республикада инженер-технологтуг («шахтер») класстарның I следу Кызылга болуп эртер

 2016 чылдың май 21-де, Кызылдың 15 дугаар школазының баазазынга, Тыва Республикада инженер-технологтуг («шахтер») класстарның I следу болуп эртер.

Майның 21-де 12 шакта Кызылдың Арат шөлүнге Будданың төрүттүнген хүнүн байырлаар 20.05.2016 Майның 21-де 12 шакта Кызылдың Арат шөлүнге Будданың төрүттүнген хүнүн байырлаар

 Майның 21-де, ай санаашкыны-биле 15 хүнүнде, бүгү делегейниң буддистери Будда Шакьямуниниң төрүттүнген хүнүн демдеглээрлер. Төөгүден алгаш көөрге, ийи муң ажыг чылдар бурунгаар, аңгы-аңгы үелерде, ай санаашкынының ол хүнүнде, үш болуушкун болган: Шакьев ызыгуурлуг хаанның өг-бүлезинге Будда төрүттүнген, ол 36 харлыында чырыткылыг угаан четкен база 81 харлыында нирванаже аъттанган.

РФ-тиң Экономиктиг хөгжүлде яамызы Ак-Довурак биле Шагаан-Арыгда котельнаяларны акшаландырар талазы-биле Тываның чагыын деткээн 19.05.2016 РФ-тиң Экономиктиг хөгжүлде яамызы Ак-Довурак биле Шагаан-Арыгда котельнаяларны акшаландырар талазы-биле Тываның чагыын деткээн

 РФ-тиң Экономиктиг хөгжүлде яамызынга, 2017 база 2018 биле 2019 чылдарда инвестициялар талазы-биле федералдыг бюджеттен бюджет акшаландырыышкынын хевирлээринге саналдар белеткээр Ведомстволар аразының хуралы эрткен. Комиссия ол чылдарда боттандырар инфраструктура төлевилелдерин, ооң аразында Ак-Довурак биле Шагаан-Арыгга котельнаялар тударының талазы-биле Тываның чагыын база көрген.

Майның 23-29 хүннеринде Тывага Сайгарлыкчы чорук неделязы эртер 19.05.2016 Майның 23-29 хүннеринде Тывага Сайгарлыкчы чорук неделязы эртер

 Майның 23-29 хүннеринде Тывага Сайгарлыкчы чорук неделязын эрттирер талазы-биле хемчеглер планын республиканың чазаа бадылаан.

Шолбан Кара-оол Тываның чедери берге Тожу кожуунунче волокно-оптиктиг харылзаа шугумун шөерин Николай Никифоровка саналдаан 19.05.2016 Шолбан Кара-оол Тываның чедери берге Тожу кожуунунче волокно-оптиктиг харылзаа шугумун шөерин Николай Никифоровка саналдаан

 Май 18-те, Москва хоорайга, Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол Россияның харылзаа болгаш массалыг коммуникация сайыды Николай Никифоров-биле ужурашкан.

Май 22-де, Тывага, Күрүне Думазының депутадынче кандидатты илереткен «Чаңгыс демниг Россия» партияның баш бурунгаар бадылаашкыны эртер 19.05.2016 Май 22-де, Тывага, Күрүне Думазының депутадынче кандидатты илереткен «Чаңгыс демниг Россия» партияның баш бурунгаар бадылаашкыны эртер

 Бадылаашкынның чаңгыс аай хүнүнде, май 22-де, 8 шактан 20 шакка чедир Тыва Республикага 37 саналга участоктары ажылдаар, аңаа регионнуң бадылаар эргелиг кандыг-даа чурттакчызы кээп болур. Кол соңгулдалардан ооң ылгалы – бадылаашкын чажыт болгаш рейтингилиг болур. Соңгукчу кижи чүгле чаңгыс эвес, а элээн каш кижиге үнүн бээр. Ындыг арга-биле хөй-ниитиниң бодалы езугаар лидерни илередир деп, партия санап турар.

РФ-тиң Президентизиниң ажыглаары албан нормаларны хоойлужудуп тургузар дээн негелдезин Тываның Баштыңы деткээн 18.05.2016 РФ-тиң Президентизиниң ажыглаары албан нормаларны хоойлужудуп тургузар дээн негелдезин Тываның Баштыңы деткээн

 Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол май 17-де Москага болган Күрүне Чөвүлелиниң тудуг комплекизин хөгжүдер база хоорай тудуунуң ажыл-чорудулгазын сайзыраңгайжыдар айтырыглар талазы-биле хуралдың түңнелдеринге хамаарыштыр бодалын илереткен.

Елена Каратаева: Тывада «Российжилер» орус дылдыг хамаатыларның эвилели бар деп дыңнаваан мен 18.05.2016 Елена Каратаева: Тывада «Российжилер» орус дылдыг хамаатыларның эвилели бар деп дыңнаваан мен

 ФедералПресс РИА. Республикада орус дылдыг чурттакчыларның эргелерин кызагдаанынга удур турушкан «Российжилер» деп Тываның Орус дылдыг хамаатыларының эвилели» организацияны барын кым-даа дыңнаваан, амгы байдалга канчап-даа дүүшпес, политиктиг ат азынган эвилел-дир деп экономика сайыды Елена Каратаева «ФедералПресске» дыңнаткан.

Тывада өскүс уругларны чаа бажыңнар-биле хандырары уламчылавышаан 18.05.2016 Тывада өскүс уругларны чаа бажыңнар-биле хандырары уламчылавышаан

 «Каа-Хем суурда Приогородная кудумчузунда чаа бажыңдан чаагайжыды туттунган квартираның дүлгүүрлерин алган 9 өскүстер-биле кады өөрүп тур мен. Чаа бажыңнарлыг болганыңар дээш, аас-кежииңерни үлештим!  Күүселдези ындыг-ла белен эвес болза-даа, сөөлгү каш чылда 1259 өскүстерни чурттаар черлерлер-биле хандырган» - деп, Шолбан Кара-оол бодунуң блогунда бижээн.

Май 17-де, РФ-тиң Президентизи В.Путинниң удуртканы тудуг комплекизиниң хөгжүлдезин сайгарган Күрүне чөвүлелиниң хуралынга Тываның Баштыңы киржир 17.05.2016 Май 17-де, РФ-тиң Президентизи В.Путинниң удуртканы тудуг комплекизиниң хөгжүлдезин сайгарган Күрүне чөвүлелиниң хуралынга Тываның Баштыңы киржир

 Бөгүн, майның 17-де, Россияның президентизи Владимир Путинниң удуртулгазы-биле эртип турар тудуг комплекизин хөгжүдер база хоорай тудуунуң ажыл-чорудулгазын сайзыраңгайжыдар айтырыглар талазы-биле Күрүне чөвүлелиниң хуралында Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол киржип турар.

Тываның кожууннары часкы хову ажылдарынче кирген 17.05.2016 Тываның кожууннары часкы хову ажылдарынче кирген

 Республикада часкы хову ажылдарынга белеткел кидин-түлүк чоруп турарын, Тываның Көдээ ажыл-агый яамызы дыңнаткан. Бо хонуктарда 2560,1 гектар шөлдү чарган, 928,4 км узун суг бугазын аштаан, 4487,5 га черни суггарган.

Тываның Баштыңы көдээге башкылаар орус дыл башкыларынга бирээзи-ле 1 млн. рубль түңнүг 10 грантыны тускайлаан 17.05.2016 Тываның Баштыңы көдээге башкылаар орус дыл башкыларынга бирээзи-ле 1 млн. рубль түңнүг 10 грантыны тускайлаан

 Красноярск. Май 16. ИНТЕРФАКС-СИБИРЬ – Республика девискээринде көдээ школаларга ажылдаарынга белен орус дылдыг башкыларының ортузунга конкурсту Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол чарлаан, деп "Интерфакс-Сибирь" агентилели дыңнаткан.

ЧКА фондузу озал-ондактыг бажыңнардан өскээр көжүреринге 427 млн. рубльди бээр 17.05.2016 ЧКА фондузу озал-ондактыг бажыңнардан өскээр көжүреринге 427 млн. рубльди бээр

 МОСКВА, май 16 — Медээлер РИА. ЧКА-ның фондузу, Тывага озал-ондактыг бажыңнардан өскээр көжүреринге 427 млн. рубль хемчээлдиг саң-хөө деткимчезин бээрин, дыңнаткан. Регион кады акшаландырыышкын кылдыр 387 млн. рубльди немээрин ында айыткан.

Чиик үлетпүр ажылдакчыларының хүнүнүң бүдүүзүнде «Арт-стиль» республика конкурузунуң I чадазын эрттирер 17.05.2016 Чиик үлетпүр ажылдакчыларының хүнүнүң бүдүүзүнде «Арт-стиль» республика конкурузунуң I чадазын эрттирер

 Республиканың чиик үлетпүр бүдүрүлгелериниң, биче бизнестиң даараныкчыларының, Тыва Республиканың ортумак болгаш дээди профессионал өөредилге системазының, ниити өөредилге школаларының өөреникчилериниң ортузунга профессионал мергежилдиң «Арт-стиль» республика конкурузунуң I чадазын Чиик үлетпүр ажылдакчыларының хүнүнге тураскаадып эрттирер.

Ольга Гришина: Хову-Аксы – бөмбүрзекте эң-не ынак булуңум. Мен – төрээн черим патриоду мен 16.05.2016 Ольга Гришина: Хову-Аксы – бөмбүрзекте эң-не ынак булуңум. Мен – төрээн черим патриоду мен

Ольга Гришина, Хову-Аксы суурда хуу сайгарлыкчы: 
 «Кайда бистер чок-тур, ында эки» дээр, а мен «бистер кайда бис, ында эки!» деп чугаалаарынга ынак мен. Огулуг чүнү-даа кылбайн чорааш, ол-бо деп сайгарып, кочулап, шүгүмчүлээр кижилерни кайгаар мен.

Тывада орус дылдыг чурттакчы чонну кызагдап турар деп буруудаашкынга орус удуртукчулар болгаш башкылар чөпшээрешпейн турар 16.05.2016 Тывада орус дылдыг чурттакчы чонну кызагдап турар деп буруудаашкынга орус удуртукчулар болгаш башкылар чөпшээрешпейн турар

 РФ-тиң Президентизинге Тываның орус дылдыг хамаатыларының эвилелинден оларның эргелерин кызагдап турар дугайында дыңнадыынга хамаарыштыр, республикада орус дылдыг чурттакчыларның ортузунда аңаа чөпшээрешпээн санал-оналдар көстүп келген.

Тываның Баштыңы: Турум чорук – бурунгаар сайзыралдың кол үндезини 13.05.2016 Тываның Баштыңы: Турум чорук – бурунгаар сайзыралдың кол үндезини

 Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол «Тыва» КТРК-ның телеканалынга интервью берип тургаш, регионнуң амгы үеде хөгжүлдезиниң чугула айтырыгларынга доктааган. Журналистиң айтырыгларынга харыылап тура, республиканың губернатор төлевилелдери Тываның экономиказынга чугула элээн каш хөй талалыг айтырыгларны шиитпирлеп турарын демдеглээн.

Шолбан Кара-оол: Тываның чонунуң сонуургалдары меңээ дорт хамаарылгалыг 13.05.2016 Шолбан Кара-оол: Тываның чонунуң сонуургалдары меңээ дорт хамаарылгалыг

 Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол, май 12-де «Тыва» КТРК-ның телеканалының дамчыдылгазынга, регионнуң амгы үеде хөгжүлдезиниң чугула айтырыгларынга хамаарыштыр интервьюну берген.

Тываның аныяк депутаттары регион хөгжүлдезиниң айтырыгларын идепкейлиг шиитпирлежир дээш чөвүлелди тургускан 12.05.2016 Тываның аныяк депутаттары регион хөгжүлдезиниң айтырыгларын идепкейлиг шиитпирлежир дээш чөвүлелди тургускан

 Республика Чазааның бажыңынга Тываның аныяк депутаттарының бирги съездизиниң пленарлыг кезээ доозулган. Ооң киржикчилери «Күрүне эрге-чагыргазының системазы. Кады ажылдажылганың болгаш деткимчениң принциптери», «Кадрлар политиказы. Канчаар чедиишкинниг болурул?», «Бюджет чорудуу. Акшаны кайыын алырыл?», «Мээң суурум» секцияларның ажылынга киришкен.

Тывада аныяк депутаттарның I съездизи эртип турар 11.05.2016 Тывада аныяк депутаттарның I съездизи эртип турар

 Республиканың бүгү кожуннарындан аныяк парламентарийлер чыглып, өзүлдениң точкаларын, хоойлужудулга хандырылгазының чидиг айтырыгларын болгаш келир үезин сайгарып чугаалажып турар. Съездиниң ажылының бирги чартыында дөрт аңгы теманы сайгарган. Ооң киржикчилери бодунга чоок угланыышкынны шилип, секцияның ажылынга киржип, лекторларны дыңнап, айтырыгларны сайгаржып көөр аргалыг болган.

Төп армейжи спортчу клубтуң төлээлери майның 8-9-та Тывага кээп чораан 11.05.2016 Төп армейжи спортчу клубтуң төлээлери майның 8-9-та Тывага кээп чораан

 Скелетонга Россияның бир дугаар олимпийжи чемпиону кылдыр төөгүде арткан Александр Третьяков, бобслейге олимпийжи чемпион Дмитрий Труненков база скелетон болгаш бобслейге Россияның алдарлыг тренери Сергей Смирнов база ЦСКА-ның (АТСК) организастыг эргелелиниң начальниги - делегацияның составында.

Эргижирээн оран-савадан хамаатыларны өскээр көжүрер программа-биле Каа-Хем суурда 24 квартиралыг бажыңны ажыглалда киирген 10.05.2016 Эргижирээн оран-савадан хамаатыларны өскээр көжүрер программа-биле Каа-Хем суурда 24 квартиралыг бажыңны ажыглалда киирген

 Тиилелге хүнүнүң бүдүүзүнде, Кызылдың ЧЭТ-тен ырак эвесте хуу секторда, Каа-Хем суурнуң Пригородная кудумчузунда эргижирээн ийи бажыңның чурттакчыларының 3 каът, 24 квартиралыг чаа оран-саваже көжүп кирериниң байырлыг ажыдыышкыны болган.

Мөчээн дайынчыларның Кызылда тураскаалынга мөгейигниң боодал чечектерин салган 10.05.2016 Мөчээн дайынчыларның Кызылда тураскаалынга мөгейигниң боодал чечектерин салган

 Митингиниң кол маадырлары – Ада-чурттуң Улуг дайынының хоочуннары болгаш тылдың ажыл-ишчилери болган. Ында чыылган хоочуннарның дайынчы ачы-хавыяазын демдеглевишаан, мөчээн солдаттарга сактыышкынның минутазын чарлаан.

Улуг Тиилелгениң 71 чылы-биле байыр чедириишкини 09.05.2016 Улуг Тиилелгениң 71 чылы-биле байыр чедириишкини

 Эргим чаңгыс чер-чурттугларывыс! 
 Ада-чурттуң Улуг дайынынга Тиилелгениң 71 чылы-биле силерге сеткиливис ханызындан изиг байыр чедирип тур бис. Бо дээрге чүгле Россияда болгаш совет үениң девискээринде эвес, оон безин дашкаар черлерде бүгү чоннарның элээн каш салгалдарын езулуг каттыштырып турар кара чаңгыс байырлал-дыр.

Тываның Баштыңы республиканың инженерлер ассоциациязының төлевилели-биле биче электростанцияны шенээн 08.05.2016 Тываның Баштыңы республиканың инженерлер ассоциациязының төлевилели-биле биче электростанцияны шенээн

 Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол республиканың инженерлер ассоциациязының бирги төлевилели-биле ыраккы малчын коданнарны чырык-биле хандырар сорулгалыг.

Каа-Хем суурда чаа тудуглар чанын чаагайжыдарынга Тываның Баштыңы киришкен 07.05.2016 Каа-Хем суурда чаа тудуглар чанын чаагайжыдарынга Тываның Баштыңы киришкен

 Бо чылдың март айда Тываның Баштыңының хүлээп алыышкынынга Каа-Хем суурнуң 33 харлыг чурттакчызы Солангы Чульдум кирген. Ооң-биле ужурашкаш, ол бодунуң блогунга мынча деп бижээн:

Тываның Баштыңы Хову-Аксы суурда өрттенген чуртталга бажыңын катап тударынга тодаргай саналдарны киирерин негээн 05.05.2016 Тываның Баштыңы Хову-Аксы суурда өрттенген чуртталга бажыңын катап тударынга тодаргай саналдарны киирерин негээн

 Республика Баштыңы Шолбан Кара-оол бодунуң бирги оралакчызы Владимир Фалалеевден, апрель 29-та Хову-Аксы суурда өрттенген ийи каът чуртталга бажыңын катап тургузарынга, тодаргай саналдарын киирерин негээн.

1941-1945 чылдарда Ада-чурттуң Улуг дайынында Тиилелгениң 71 чылынга тураскааткан кол байырлал хемчеглериниң планы 05.05.2016 1941-1945 чылдарда Ада-чурттуң Улуг дайынында Тиилелгениң 71 чылынга тураскааткан кол байырлал хемчеглериниң планы

 Майның 6-да 
 Улуг Тиилелге база Констиция хүннеринге тураскааткан чадаг-терге чарыжы – Национал паркта чадаг-терге оруунга 12.00 шакта.

Тываның Баштыңы спорт яамызынга профессионал спортчуларга шынарлыг эмчи хандырылгазының системазын тургузарын онааган 05.05.2016 Тываның Баштыңы спорт яамызынга профессионал спортчуларга шынарлыг эмчи хандырылгазының системазын тургузарын онааган

 Май 3-те Иван Ярыгин аттыг спорт комплекизинге Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол бо чылдың апрельде Польшага сумонуң Европа маргылдаазынга тиилээн спортчулар-биле ужурашкан.

Тываның суурларында спорт залдарын септеп чаартыр 04.05.2016 Тываның суурларында спорт залдарын септеп чаартыр

РФ-тиң Чазаа Тывага көдээ черлерде күш-культура болгаш спортка белеткел эрттирер байдалдарны экижидери-биле 26,4 млн. рубльди аңгылаан.

2016 чылда инвалидтерниң профессионал өөредилгезин деткииринге 8,3 млн. рубль түңнүг федералдыг субсидияны Тыва камгалап алган 04.05.2016 2016 чылда инвалидтерниң профессионал өөредилгезин деткииринге 8,3 млн. рубль түңнүг федералдыг субсидияны Тыва камгалап алган

 Россияның Чазааның сайтызы РФ-тиң 49 субъектизинге ындыг деткимче болур акша-хөреңги үлээшкининиң дугайында айтыышкынны парлаан.

Тыва ниити өөредилгеге үнелел системазын хөгжүдеринге 5 млн. рубльди алыр 04.05.2016 Тыва ниити өөредилгеге үнелел системазын хөгжүдеринге 5 млн. рубльди алыр

 Өөредилгениң шынарынга үнелел бээр механизмни тургузарынга, РФ-тиң Чазаа субсидияларны Тыва-биле кады 29 регионга үлээн. Тыва ол сорулгага 5,5 млн. рубльди алыр.

РФ-тиң Камгалал яамызының кол курортологу ажыл-агый аайы-биле Тывага кээп чораан 03.05.2016 РФ-тиң Камгалал яамызының кол курортологу ажыл-агый аайы-биле Тывага кээп чораан

 Россияның Камгалал яамызының кол курортологу Артур Мерзликин ажыл-агый аайы-биле Тывага кээп чораан. Тываның күрүне университеди база Тываның Кадык камгалал яамызының Эмчи-социал айтырыглар болгаш эргелеп-башкарылганың ЭШИ-биле кады, шериг албанныгларга реабилитация дузазын көргүзеринге база аарыгларга удур профилактика ажылдарын чорударынга, республиканың бойдус-чиг эт курлавырындан эм оъттарны чыырын база аржаан сугларны кударын өөренип көөр дээш келгенин таныштырган.

Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол күш-ажылдың шылгараңгай кижилеринге күрүне шаңналдарын тывыскан 02.05.2016 Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол күш-ажылдың шылгараңгай кижилеринге күрүне шаңналдарын тывыскан

 Частың болгаш Күш-ажылдың байырлал хүнүнүң бүдүүзүнде республика баштыңы Шолбан Кара-оол экономика, эртем, өөредилге, медицина, культура болгаш уран чүүл адырында шылгараан кижилерге күрүне шаңналдарын тывыскан.

Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол биле Күрүне Думазының депутады Лариса Шойгу Май бирниң чыскаалынга киржип, хоочуннарга байыр чедирген 01.05.2016 Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол биле Күрүне Думазының депутады Лариса Шойгу Май бирниң чыскаалынга киржип, хоочуннарга байыр чедирген

 Майның бириниң хүнү Тывага аяс боорда, байырланчыг эрткен. Национал практан Арат шөлүнге чедир чыскаалга республиканың бүгү организацияларының база бүдүрүлгелериниң ажылчын мергежилиниң, студентилерниң төлээлери, чазак кежигүннери база парламент депутаттары, яамылар болгаш ведомстволар ажылдакчылары киришкен.

Тываның найысылалында - Пасха ярмарказы 30.04.2016 Тываның найысылалында - Пасха ярмарказы

 Делегейде христиан чүдүлгелиг чоннуң база бир ыдыктыг байрылалы – Пасха хүнү. Чылдың-на ук байырлалдың болур хүннери өскерлип турарындан, бо чылын Ыдыктыг Пасха байырлалы май 1-ниң хүнүнде таварышкан.

Чимит-Доржу Ондар: Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол сорулгазын чедип алыр дээнде туруштуг кижи 29.04.2016 Чимит-Доржу Ондар: Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол сорулгазын чедип алыр дээнде туруштуг кижи

 Чимит-Доржу Баирович Ондар, 1977-1985 чылдарда Тыва АССР-ниң Министрлер Чөвүлелиниң даргазы: 
 - Республика бурунгаар хөгжүлде оруунда дээрзин бүгү-ле информастыг дөстерден, интернет четкизинден билип ап турар мен. Сөөлгү чылдарда ажыглалда киирген чүүлдерден безин ону көрүп болур.

Кызылда төп буддийжи комплекстиң тудуунче шупту күштерни мөөңнээр 29.04.2016 Кызылда төп буддийжи комплекстиң тудуунче шупту күштерни мөөңнээр

 2015 чылдың август айда Дрепунг Гоманг хүрээзиниң ламалары регион удуртукчузунуң саналы-биле, Кызыл хоорайда буддийжи хүрээ комплекизиниң тудуу турар черни ыдыктаан.

Май 1 – Частың болгаш Күш-ажылдың байырлал хемчеглери 28.04.2016 Май 1 – Частың болгаш Күш-ажылдың байырлал хемчеглери

 Май 1 
  «Тыва – бурунгу чурттуң чалыызы» чагыглар езугаар экскурсия – ТР-ниң Национал музейинге; 
 «ХХI чүс чылдың ажылчын мергежилдери» республика следу – Арат шөлүнге 9.00-14.00 шактарда;

Россияның өске регионнарынга көөрде, Тыва майда бир хонук хөй дыштаныр 28.04.2016 Россияның өске регионнарынга көөрде, Тыва майда бир хонук хөй дыштаныр

 Чүге дизе, майның 6 - пятница хүнүнде бүгү чуртта ажыл хүнү (кыскалаткан) болза, республика 2011 чылда референдумда хүлээп алганы бодунуң Үндезин хоойлузунуң ол хүнүн 15-ки удаа демдеглээр.

«Кызыл» аэропорту федералдыг аэропорттар даңзызынче кирген 27.04.2016 «Кызыл» аэропорту федералдыг аэропорттар даңзызынче кирген

 Тываның кол аэропорту «Кызыл» федералдыг эрге-байдалдыг аэропорттар санынче кирген. Россияның Чазааның даргазы Дмитрий Медведев, апрель 20-де, ооң дугайында айтыышкынга атты салган.

Тываның Баштыңы улуг шажын организацияларының ыдык башкылары-биле ужурашкан 27.04.2016 Тываның Баштыңы улуг шажын организацияларының ыдык башкылары-биле ужурашкан

 Тываның шажыннар аразының чөвүлелиниң активиниң ажылчын хуралынга Кызылдың болгаш Тываның епискову Феофан-биле болгаш Камбы-Лама Лопсан Чамзы-биле республика баштыңы Шолбан Кара-оол ужурашкан.

2016 чылда Тывада терапия эмнелгезин тудуп доозар 26.04.2016 2016 чылда Тывада терапия эмнелгезин тудуп доозар

 Республика эмнелгезиниң терапия корпузун доозарынга федералдыг бюджеттен 2016 чылда 444 млн. ажыг рубльди тускайлаан. Россияның Чазааның даргазы Дмитрий Медведев РФ-тиң Кадык камгалал яамызынга, 30 хонуктуң дургузунда, Тываның Чазаа-биле субсидия бээр дугуржулганы чарарын дааскан.

ТЫВАНЫҢ БАШТЫҢЫ МАЙНЫҢ ДЫШТАНЫР ХҮННЕРИНДЕ АРГА-АРЫГ ӨРТТЕРИНГЕ УДУР ТАЙЫЛБЫР АЖЫЛЫН КҮШТЕЛДИРЕРИН НЕГЭЭН 25.04.2016 ТЫВАНЫҢ БАШТЫҢЫ МАЙНЫҢ ДЫШТАНЫР ХҮННЕРИНДЕ АРГА-АРЫГ ӨРТТЕРИНГЕ УДУР ТАЙЫЛБЫР АЖЫЛЫН КҮШТЕЛДИРЕРИН НЕГЭЭН

 Тыва Республиканың Чазаа апрель 25-тен эгелеп май 15-ке чедир өртке удур онза чурумну киирген. Ол дугайында Тыва Республиканың Чазааның доктаалы үнген.

Тываның Чазаанда тожу тываларының төлээлериниң чөвүлели тургустунган 25.04.2016 Тываның Чазаанда тожу тываларының төлээлериниң чөвүлели тургустунган

 Сибирь биче буурай чоннарынга хамааржыр тожу тываларының эргелерин, бот-дугунгаан чоруун база хоойлу езугаар сонуургалдарын камгалаары-биле Тываның Чазаанда ол чөвүлекчи орган тургустунган. Апрель 20-де ооң дугайында айтыышкынга атты салган.

Ээзиниң адын сиилбээн стипендияларны Тывада салым-чаяанныг 17 уругга бээр 22.04.2016 Ээзиниң адын сиилбээн стипендияларны Тывада салым-чаяанныг 17 уругга бээр

 Тывада уран чүүл болгаш культураның алдар-аттыг ажылдакчыларының өг-бүлелери, чогаадыкчы эвилелдер болгаш коллективтер ээзиниң адын сиилбээн стипендияларны салым-чаяанныг уругларга тыпсыр дугайында Тываның Баштыңының саналын деткээн.

Тыва 2016 чылга деңнээрге, тарылга шөлүн 20 хуу улгаттырар 22.04.2016 Тыва 2016 чылга деңнээрге, тарылга шөлүн 20 хуу улгаттырар

 Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол тарылга кампаниязынга белеткел чорудуун чер ажылдыглар-биле сайгарып чугаалашкан. Часкы хову ажылдарының акшаландырыышкыны чоокка чедир-ле берге турган болза, республиканың чазаа ол айтырыгны шиитпирлээн.

Григорий Ширшин: Хөй чылдарда удуртукчулаан кижи мону чугаалаксадым – ажылдаарынга бодаарга, шүгүмчүлээри белен 22.04.2016 Григорий Ширшин: Хөй чылдарда удуртукчулаан кижи мону чугаалаксадым – ажылдаарынга бодаарга, шүгүмчүлээри белен

 Григорий Чоодуевич Ширшин, 1973-1991 чылдарда Тываның удуртукчузу, партия-политиктиг болгаш күрүнениң көскү ажылдакчызы: 
 - Чазактың, Дээди Хуралдың албан езузунуң сайтыларын сонуургал-биле номчуп, республикада чүү болуп, чүнү кылып турарын билип ап турар мен. Тываның Чазааның отчедун чонга таныштырып, ону чер-черлерде сайгарып турарын номчудум. Чурттакчы чоннуң хөй кезии эки үнелелди берип турарынга, чөпшээрежир мен.

Муңчу малчын Орлан Монгуш: Тываның Чазаа Барыын-Хемчик кожууннуң хөгжүлдезинге хөйнү кылган 21.04.2016 Муңчу малчын Орлан Монгуш: Тываның Чазаа Барыын-Хемчик кожууннуң хөгжүлдезинге хөйнү кылган

 Барыын-Хемчик кожууннуң муңчу малчыны Орлан Монгуш: 
 - Салгал дамчаан сарлыкчы мен. Чажымдан ада-иемге дузалажып, чаагай, тодуг-догаа амыдыралдың дөзү - күш-ажыл дээрзин билген мен. Бүгү назынымда, сөөлгү чылдарда «Алдын-Булак» МУБ-ка малчыннап чорааш, ам Арыг-Хем аттыг бодумнуң көдээ ажыл-агый кооперативимни үндезиледим. Сөөлгү үеде ажылдаары черле чиик апарганын, чазак-чагырганың талазындан малчыннарны деткип, боттуг дузаны чедирип турарын демдеглейн.

2016 чылда Тываның найысылалынга чаа школаны тудар 21.04.2016 2016 чылда Тываның найысылалынга чаа школаны тудар

 «Бо чылын Кызылга чаа школаны тудар бис. Федералдыг программа-биле 623,8 млн. рубльди камгалап алдывыс. Республиканың талазындан кады акшаландырыышкынны хандырып, программа база төлевилел документилери ажылдап кылдынган. Хуралда коллегалар-биле суурларда школалар тудуунче субсидияларны оон-даа ыңай хаара тударын чугаалаштывыс» - деп, республиканың баштыңы Шолбан Кара-оол бодунуң блогунда бижээн.

Сүт-Хөлдүң өскүстери чаа бажыңнарны алган 20.04.2016 Сүт-Хөлдүң өскүстери чаа бажыңнарны алган

 Эрткен дыштаныр хүннерде Суг-Аксы суурга аныяк дөрт өг-бүле чаа бажыңнарны алган. Олар Байыскылаң кудумчузунда туттунган чаа бажыңнарның ээлери апарганнар.

Тываның Баштыңы РФ-тиң бойдус курлавырлары болгаш экология сайыдынга өрт айыылының сезонунга белеткелдерниң эки болгаш четпес талаларын илеткээн 20.04.2016 Тываның Баштыңы РФ-тиң бойдус курлавырлары болгаш экология сайыдынга өрт айыылының сезонунга белеткелдерниң эки болгаш четпес талаларын илеткээн

 РФ-тиң бойдус курлавырлары болгаш экология сайыды Сергей Донской 2016 чылда РФ-тиң субъектилериниң арга-арыгларга өрт айыылының сезонунга белениниң айтырыын селектор хуралда айтырган. Видеохарылзаа үезинде Тываны регионнуң удуртукчузу Шолбан Кара-оол төлээлээн.

Тываның чону республика чазааның ажылын «эки» деп үнелээн 19.04.2016 Тываның чону республика чазааның ажылын «эки» деп үнелээн

 2015 чылда республика Чазааның ажыл-чорудулгазын хөй-ниитиниң чугаалажып көөрү дооступ турар. Ужуражылгаларга болгаш хамаатыларның чыыштарынга отчетту чугаалажып турда, санал бергеннерниң хөй кезии Тываның күүсекчи эрге-чагырга органнарының ажылын чогумчалыг, республиканың сайзыралының стратегтиг сорулгаларынга, ол ышкаш чоннуң хүн бүрүдеги негелделеринге дүгжүп турар деп демдеглээннер.

Тываның Баштыңы кады ажылдап турары эштеринге сула салдынмазын сүмелээн 19.04.2016 Тываның Баштыңы кады ажылдап турары эштеринге сула салдынмазын сүмелээн

 Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол эрткен чылдың ажылының түңнели-биле кожууннарже үнүп чораан Чазак кежигүннеринге, чоннуң эки үнелелин алгаш, амыраан херээ чок деп, аппарат хуралының үезинде сүмелээн.

Шын болгаш боттуг күрүне деткимчезин алырын бодаваан мен деп, көдээ сайгарлыкчы Тываның Баштыңынга чугаалаан 18.04.2016 Шын болгаш боттуг күрүне деткимчезин алырын бодаваан мен деп, көдээ сайгарлыкчы Тываның Баштыңынга чугаалаан

 Эрткен пятницада Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол Барыын-Хемчик кожууннуң чурттакчыларынга республика Чазааның 2015 чылда ажыл-чорудулгазын таныштырган. Отчет таныштырган ужуражылга Кызыл-Мажалык суурнуң Культура бажыңынга болган. Чазак Даргазын дыңнаан соонда, барыын-хемчикчилер боттарының санал-оналын бергеннер.

Шолбан Кара-оол: Сентябрь 2-де тыва эки турачыларга алдар болдуруп тыва аъттарның республика чарыжын эрттирер 18.04.2016 Шолбан Кара-оол: Сентябрь 2-де тыва эки турачыларга алдар болдуруп тыва аъттарның республика чарыжын эрттирер

 Апрель 16-да эң чүгүрүк аъттарның ээлери «Лада–Грант» чаа автомашиналарның ээлери болган. «Аът чарыжы – тываларның эң-не ынак мөөрейи. Тиилелгени эккелген аът, чедиишкинни болгаш чаагай чорукту эккээр деп, көшкүн чоннар санап чораан.

Татьяна Верещагина: Орус культураны камгалап арттырар фондуну тургузуп турары – кончуг үезинде кылган базым-дыр 15.04.2016 Татьяна Верещагина: Орус культураны камгалап арттырар фондуну тургузуп турары – кончуг үезинде кылган базым-дыр

 ТР-ниң Национал музейиниң Туранда салбырының эргелекчизи Татьяна Верещагина: 
 - Тывада ТР-ниң Чоннар ассамблеязы хөй-ниити организациязының эгелекчи саналы-биле, орус культураны болгаш чаагай чаңчылдарны кадагалаар болгаш сайзырадыр талазы-биле фондуну тургускан. Тываның Баштыңы Шолбан Валерьевич Кара-оол ол эгелээшкинни боду деткээни дыка өөрүнчүг-дүр.

ТР-ниң Чазааның чурагайның дең эвес чоруун чок кылыр талазы-биле ажылын Росреестрниң Тывада эргелелелиниң удуртукчузу Светлана Тулуш «эки» деп үнелээн 15.04.2016 ТР-ниң Чазааның чурагайның дең эвес чоруун чок кылыр талазы-биле ажылын Росреестрниң Тывада эргелелелиниң удуртукчузу Светлана Тулуш «эки» деп үнелээн

 Кызыл хоорайга Чазактың отчедун таныштырып турда, Росреестрниң Тыва Республика талазы-биле эргелелиниң удуртукчузу Светлана Тулуш эрге-чагырга органнарының ажылын деткип сөстү алган. Тываның Чазааның чурагайның дең эвес чоруун чок кылып, эң-не ыраккы кожууннарже интернетти шөйер талазы-биле ажыл-чорудулгазынга эки үнелелди ол берген:

Тываның Баштыңы: РФ-тиң Президентизи В.В. Путинге российжилер эң-не чидиг айтырыгларны салган 15.04.2016 Тываның Баштыңы: РФ-тиң Президентизи В.В. Путинге российжилер эң-не чидиг айтырыгларны салган

 «Мээң көрүжүм-биле, РФ-тиң Президентизи В.В. Путинге российжилер эң-не чидиг айтырыгларны салды. Чурттуң иштинде ажыл-агый-даа талазы-биле, делегей байдалының-даа дугайында. Ол айтырыгларга билдингир болгаш тода харыыларны берген.

Кызылга Тываның Баштыңы Чазактың отчеду дээш «беш» демдекти алган 15.04.2016 Кызылга Тываның Баштыңы Чазактың отчеду дээш «беш» демдекти алган

 Улусчу чогаадылга бажыңынга Тываның Баштыңы Кызыл хоорайның чурттакчылары, хоочуннар, аныяктар, спортчу болгаш өске-даа хөй-ниити организациялары-биле ужуражып, Тываның Чазааның ажыл-чорудулгазының 2015 чылда түңнелдерин база 2016 чылда мурнады боттандырар ажылдарның дугайында чугаалашкан.

Соңгулда комиссиязының даргазы чораан Николай Ондар: «Бир суур – бир бүдүрүлге» төлевилел – Тываның көдээ ажыл-агыйында тодаргай чедиишкин-дир 14.04.2016 Соңгулда комиссиязының даргазы чораан Николай Ондар: «Бир суур – бир бүдүрүлге» төлевилел – Тываның көдээ ажыл-агыйында тодаргай чедиишкин-дир

 Николай Ондар, 1995-2002 чылдарда Тываның Соңгулда комиссиязының даргазы, юридиктиг эртемнерниң доктору, профессор:
  - Амгы үеде чедиишкинниг элээн каш угланыышкыннар бар: регионнуң үлетпүр курлавыры, көдээ ажыл-агыйы, транспорт болгаш туризм.

Тываның Чаа-Хөл кожуунунуң чурттакчылары республика чазааның ажылын бешке үнелээн 14.04.2016 Тываның Чаа-Хөл кожуунунуң чурттакчылары республика чазааның ажылын бешке үнелээн

 2015 чылда Тываның Чазааның ажыл-чорудалгазының түңнелдерин чурттакчыларга таныштырар дээш, Тыва Республиканың культура сайыды Алдар Тамдын баштаан ажылчын бөлүк Чаа-Хөл кожуунга четкен. Чаа-Хөл кожууннуң сумуларының, ооң иштинде эң ыраккы Шаңчы суурнуң чурттакчылары оларны дүвүредип чоруур айтырыгларын республиканың яамылар болгаш ведомстволар удуртукчуларынга салыр аргалыг болган.

Тываның Баштыңы «Орус культураны болгаш езу-чаңчылдарны кадагалап, ону сайзырадыр фондуну» тургузарын деткээн 13.04.2016 Тываның Баштыңы «Орус культураны болгаш езу-чаңчылдарны кадагалап, ону сайзырадыр фондуну» тургузарын деткээн

 Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол регионга «Орус культураны болгаш езу-чаңчылдарны кадагалап, ону сайзырадыр фондуну» тургузар дугайында хөй-ниити саналын деткээн.

Политиктиг партияларның үзел-бодалдары аңгы-даа болза, регионну сайзырадыр дээш демнежир дээрзинге Тываның Баштыңы бүзүрелдиг 13.04.2016 Политиктиг партияларның үзел-бодалдары аңгы-даа болза, регионну сайзырадыр дээш демнежир дээрзинге Тываның Баштыңы бүзүрелдиг

Апрель 12-де Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол «Чөптүг Россия» биле «РФКП» политиктиг партияларның регион салбырларының удуртукчулары - Василий Майлолович Оюн база Сергей Сээ-Сурунович Салчак-биле ужурашкан.

Шолбан Кара-оол аныяк профессионалга байыр чедирген! 13.04.2016 Шолбан Кара-оол аныяк профессионалга байыр чедирген!

 Республика Баштыңы Тываның Көдээ ажыл-агый техникумунуң сургуулу Борис Монокпанга байырны чедирген.
 Марттың 24-27 хүннеринде, Красноярск хоорайга эрткен WorldSkills Russia - «Аныяк профессионалдар» национал чемпионаттың чартык түңнел маргылдаазынга Тываны төлээлээн 14 киржикчиниң аразындан чүгле ол мөңгүн медальды чаалап алган.

Суур чурттакчызы Семен Бочкарев: «Тываның Чазааның ажыл-угланыышкыны – эң-не шын» 12.04.2016 Суур чурттакчызы Семен Бочкарев: «Тываның Чазааның ажыл-угланыышкыны – эң-не шын»

 - 2015 чылда Тываның Чазааның отчеду-биле таныштырылга бүгү кожууннарда бо хүннерде чоруп турар. Каа-Хем кожуунга база удуртукчулар келди. Ужуражылгалар үезинде республиканың чедиишкиннерин, чидиг айтырыгларын шупту сайгарып чугаалаштывыс. Чыл бүгү Тываның чурттакчы чонунга-даа, биске-даа багай эвес эрткен деп бодаар мен.

Эрзинге кылымал сигенниг футбол шөлүн тударынга Тыва 11,3 млн. рубльди камгалап алган 12.04.2016 Эрзинге кылымал сигенниг футбол шөлүн тударынга Тыва 11,3 млн. рубльди камгалап алган

 Тывада кылымал сигенниг футбол шөлүнүң саны 5 турганындан, ам 7 апаар. 2016 чылда Бай-Тайга кожууннуң Тээли база Эрзин суурларынга ындыг шөлдерни тудуп эгелээрин республиканың Аныяктар херектери база спорт яамызы дыңнаткан.

Тываның эрге-чагыргазы 2015 чылда ажыл-чорудалгазының түңнелдери-биле республиканың чурттакчыларын таныштырып турар 12.04.2016 Тываның эрге-чагыргазы 2015 чылда ажыл-чорудалгазының түңнелдери-биле республиканың чурттакчыларын таныштырып турар

 Кожууннарның чурттакчы чону-биле яамылар болгаш ведомстволар удуртукчулары биле специалистерниң ужуражылгаларының кол сорулгазы – Тываның Чазааның 2015 чылда адырлар аайы-биле ажыл-чорудалгазын база 2016 чылда мурнады боттандырар угланыышкыннарын таныштырары болган. Шак ындыг ужуражылга Тес-Хем кожууннуң Самагалтай суурга эрткен.

Тывада бир дугаар – көжүп чоруур дельфинарий. Элээди хоккейжилер чаа тускай хептерлиг. КВН – ол кайгамчык. 91 харлаза-даа, ажылын уламчылавышаан 11.04.2016 Тывада бир дугаар – көжүп чоруур дельфинарий. Элээди хоккейжилер чаа тускай хептерлиг. КВН – ол кайгамчык. 91 харлаза-даа, ажылын уламчылавышаан

 Эрткен дыштаныр хонуктарда Кызылга дельфиннер болгаш далай диистериниң оюн-көргүзүү эгелээн. «Субедей» универсалдыг спорт комплекизинде, дельфиннерге тускайлаан бассейнге, Москваның көжүп чоруур дельфинарийи оюн-көргүзүүн бараалгаткан. Апрель 9-та, найысылалдың аалчылары база кызылчыларга көргүскен онзагай оюн-тоглаага Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол чораан.

Тыва чогаалдың классиги база российжи хамнаашкын шинчилелиниң баштыңы Монгуш Борахович Кенин-Лопсан төрүттүнген хүнү-биле байыр чедириишкиннерин алган 11.04.2016 Тыва чогаалдың классиги база российжи хамнаашкын шинчилелиниң баштыңы Монгуш Борахович Кенин-Лопсан төрүттүнген хүнү-биле байыр чедириишкиннерин алган

 Апрель 10-да Тываның сураглыг эртемдени Монгуш Борахович Кенин-Лопсанга төрүттүнген хүнү-биле байыр чедириишкиннери хөй болган. Хүндүлүг хоочунга Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол база байырны чедирген:

ТР-ниң Кадык камгалал яамызы: Чадаанада билдинмес бүдүмелден хораннанган уругларны үндүр бижииринге белеткеп турар 11.04.2016 ТР-ниң Кадык камгалал яамызы: Чадаанада билдинмес бүдүмелден хораннанган уругларны үндүр бижииринге белеткеп турар

 Чадаананың кудумчузунга ойнап чорааш, билдинмес бүдүмелден хораннанган үш уругну, республиканың уруглар эмнелгезинге эргежок чугула эмчи дузазын чедирген соонда, үндүр бижииринге белеткеп турар.

Тываның Баштыңы кызыгаар черде Эрзин кожууннуң малчыннарынга моральдыг болгаш материалдыг деткимчени көргүскен 08.04.2016 Тываның Баштыңы кызыгаар черде Эрзин кожууннуң малчыннарынга моральдыг болгаш материалдыг деткимчени көргүскен

 Тываның мал ажыл-агыйларында мал оолдаашкыны эгелээн. Берге болгаш улуг харлыг кыш соонда, малчыннар малдың төрүттүнген чаш төлүн камгалап алыр дээн шудургу ажылда. Бо удаада Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол Эрзин кожууннуң «Бай-Хөл» көдээ бүдүрүлге кооперативиниң уксаалыг хой ажыл-агыйынга четкен.

Тывада инвалидтерге таарымчалыг хүрээлелди тургузарынга 21,8 млн. рубльди аңгылаан 07.04.2016 Тывада инвалидтерге таарымчалыг хүрээлелди тургузарынга 21,8 млн. рубльди аңгылаан

 Инвалидтерге база чурттакчы чоннуң өске-даа эвээш шимчээшкинниг бөлүктеринге чугула объектилерни болгаш ачы-дуза чедирилгезин экижидеринге, 2016 чылда Тыва 21 млн. 861,9 муң рубль түңнүг субсидия акшазын алыр.

Тыва «112» системаны тургузарынга 18 млн. рубльди алыр 07.04.2016 Тыва «112» системаны тургузарынга 18 млн. рубльди алыр

 2016 чылда Тыва «112» чаңгыс дугаар-биле кыйгыртыр системаны тургузарынга 18 млн. 215,4 муң рубль түңнүг федералдыг субсидияны алыр. Ол акша-хөреңги кээп турар кыйгыртыгларны ажылдап кылыр тускай программа-техниктиг комплекс-биле регион төвүн дерииринге көрдүнген.

Тываның Чазааның 2015 чылда ажыл-чорудулгазының түңнелдериниң база 2016 чылда мурнады хөгжүдер угланыышкыннарының дугайында отчетту сайгарган 06.04.2016 Тываның Чазааның 2015 чылда ажыл-чорудулгазының түңнелдериниң база 2016 чылда мурнады хөгжүдер угланыышкыннарының дугайында отчетту сайгарган

 Апрель 5-те Тываның Чазааның хуралында Тыва Республиканың Чазааның ажыл-чорудулгазының түңнелдериниң база 2016 чылда мурнады хөгжүдер угланыышкыннарының дугайында отчетту сайгарган.

Тываның Баштыңы бедик ачы-дузалыг аалчылар бажыңының тудуун хынаан 05.04.2016 Тываның Баштыңы бедик ачы-дузалыг аалчылар бажыңының тудуун хынаан

 Вторникте регионнуң удуртукчузу Шолбан Кара-оол Кызылдың төвүнде бедик ачы-дузалыг аалчылар комплекизиниң тудуун хынаан. Люкс класстың 7 каът аалчылар бажыңын бо чайын тудуптар ужурлуг. Республика баштыңы тудуг шөлдерин көргеш, аңаа идегээн, чүге дизе 150 хире тудугжу орайга дээр ында шудургу ажылдап турар. Тудугнуң «ханаларын» тудуп үндүрген.

Тывада аныяктарның бизнес-төлевилелдерин деткиир грантыже конкурс эгелээн 05.04.2016 Тывада аныяктарның бизнес-төлевилелдерин деткиир грантыже конкурс эгелээн

 2016 чылда Тываның аныяк сайгарлыкчылары «Сен – сайгарлыкчы сен» күрүне программазы-биле бизнес-төлевилелдеринге деткимче алырынче кордап болур.

Тывада мал оолдаашкыны уламчылавышаан. Малдың чаш төлүн камгалап алыры – кол сорулга 05.04.2016 Тывада мал оолдаашкыны уламчылавышаан. Малдың чаш төлүн камгалап алыры – кол сорулга

 Кыдыг-кызыгаар Эрзин кожуунда кыштаглаашкын ам-даа уламчылавышаан, деп "Тува 24" телеканал дыңнаткан. 
 Эрзинде 269 кыштаг бар, ооң үжү Кун-Сайыр деп черде. Ында харның кылыны 60 см чедип турар. 2008 чылдан бээр мал-биле ажыл-ижин холбаан Ай-оол Маады, апрель эгезинде харның ам-даа чыдары элдеп чүүл эвес-тир деп, сонуургатты. Коданда 70 баш бода, 90 баш аът, 500 ажыг баш хой, өшкү база бо чылын мал бажындан камгалап алганы чаш төлдери – Маадыларның өг-бүлезиниң өнчүзү ол.

Экономика яамызы: Майның 28-29 хүннеринде кызыгаар чоогунга «Боршоо-2016» ярмарка болур 04.04.2016 Экономика яамызы: Майның 28-29 хүннеринде кызыгаар чоогунга «Боршоо-2016» ярмарка болур

 Тыва Республиканың кызыгаар кожууннары биле Моолдуң аймактарының аразынга садыг-экономиктиг, эртем-техниктиг база культура кады ажылдажылгазының дугайында дугуржулгага даянгаш, 2016 чылдың май 28-29 хүннеринде кызыгаар чоогунга «Боршоо-2016» ярмарканы ийи тала эрттирер.

Күш-ажыл сайыды Людмила Тас-оол «Чемгерикчи инек малым» төлевилелдиң Өвүр кожуунда киржикчилери-биле ужурашкан 04.04.2016 Күш-ажыл сайыды Людмила Тас-оол «Чемгерикчи инек малым» төлевилелдиң Өвүр кожуунда киржикчилери-биле ужурашкан

 Күш-ажыл болгаш социал политика сайыды Людмила Тас-оол Тываның кыдыг-кызыгаар Өвүр кожуунунга бо удаада база катап сургакчылап четкен. Январь айда, муниципалдыг тургузугнуң удуртулгазынга база чурттакчы чонунга, ол чорааш четтикпейн барганы берге айтырыгларны шиитпирлежир дээш база катап келирин аазаан турган.

Тывада инженер-техниктиг дээди өөредилге черлеринче дужаап кирер күзелдиг аныяктарның саны көвүдээн 01.04.2016 Тывада инженер-техниктиг дээди өөредилге черлеринче дужаап кирер күзелдиг аныяктарның саны көвүдээн

 ТР-ниң Өөредилге болгаш эртем яамызы Тываның экономиказынга кадрларны белеткээр тускай сорулгалыг чагыгның күүселдезиниң түңнелдерин республиканың баштыңынга илеткээн.

Частың болгаш Күш-ажылдың байырлалы-биле Тываның Баштыңы биле Дээди Хурал даргазының байыр чедириишкини 01.04.2016 Частың болгаш Күш-ажылдың байырлалы-биле Тываның Баштыңы биле Дээди Хурал даргазының байыр чедириишкини

 Эргим чаңгыс чер-чурттугларывыс! 
 Частың болгаш Күш-ажылдың байырлалы-биле силерге чүректиң ханызындан изиг байырны чедирип тур бис!

Тывада эът болбаазырадыр комплекс ажылын бо чылын эгелээр 31.03.2016 Тывада эът болбаазырадыр комплекс ажылын бо чылын эгелээр

 Тываның найысылалындан 26 км-де Сукпак суурда 10 муң баш бода база 30 муң баш шээр малга таарыштырган эът комбинады туттунуп турар. Чартык чыл бурунгаар эгелээн тудугнуң кол бүдүрүлге комплекизин база инфраструктуразын кылган.

Федерация чөвүлелиниң «чазак шагында» «Чурагайның дең эвес чоруун чок кылыры» программаны Тывада чедиишкинниг боттандырганын демдеглээн 31.03.2016 Федерация чөвүлелиниң «чазак шагында» «Чурагайның дең эвес чоруун чок кылыры» программаны Тывада чедиишкинниг боттандырганын демдеглээн

 Март 30-де Федерация чөвүлелиниң ээлчеглиг 390 дугаар хуралында, информация технологияларының хөгжүлдезиниң база ада-чурттуң IT-адырын деткиир хемчеглерниң дугайында сенаторларның айтырыгларынга РФ-тиң харылзаа болгаш массалыг коммуникация сайыды Николай Никифоров харыылаан.

2016 чылда Бүгү-Россияның көдээ ажыл-агый чизезинге белеткелдиң кол чадазы эгелээн 30.03.2016 2016 чылда Бүгү-Россияның көдээ ажыл-агый чизезинге белеткелдиң кол чадазы эгелээн

 Тываның Чазааның бажыңынга көдээ ажыл-агый чизезин белеткээр болгаш эрттирер талазы-биле республика комиссиязы муниципалитеттерниң киржилгези-биле видеохарылзаалыг конференцияны эрттирген. ТР-ниң Чазааның Даргазының агроүлетпүр талазы-биле оралакчызы Сергей Ондар ол комиссияны удуртуп турар.

Кызылда шериг хоорайжыгажының беш объектизин ажыглалче дужаарынга белеткеп турар 30.03.2016 Кызылда шериг хоорайжыгажының беш объектизин ажыглалче дужаарынга белеткеп турар

 Россияның Тускай тудугнуң Сибирьде кол эргелели Кызылда даг-мото адыгжыларынга шериг хоорайжыгаштың беш объектизин: ийи контроль-эрттирилге пунктузун база шериг албанныгларга бирээзи-ле 4500 дөрбелчин метр шөлдүг үш ниитиниң чуртталга бажыңнарын дужаарынга белеткеп турар.

Тываның Баштыңы дээди күрүне шаңналы – Тыва Респубиканың Орденин Виктор Көк-оол аттыг Национал хөгжүм-шии театрынга тывыскан 29.03.2016 Тываның Баштыңы дээди күрүне шаңналы – Тыва Респубиканың Орденин Виктор Көк-оол аттыг Национал хөгжүм-шии театрынга тывыскан

 Виктор Көк-оол аттыг Национал хөгжүм-шии театрының 80 чыл оюнга тураскааткан байырлыг кежээ март 25-те болган. Аңаа Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол киришкеш, байырлалдың киржикчилеринге байырны чедирген:

Тывада мал кыштаглаашкыны, мал оолдаашкыны база малчын турлагларны үер-чайыктан камгалаары онза контрольда 29.03.2016 Тывада мал кыштаглаашкыны, мал оолдаашкыны база малчын турлагларны үер-чайыктан камгалаары онза контрольда

 Чазак Даргазының оралакчызы Сергей Ондар биле көдээ ажыл-агый яамызы республика девискээринде мал кыштаглаашкынын онза контрольда тудуп турар.

Тываның Баштыңы журналистиканың хоочуну Дайынчы Тюлюшевич Дамба-Хуурактың мөчээни-биле төрел болгаш чоок кижилеринге кажыыдалын илереткен 28.03.2016 Тываның Баштыңы журналистиканың хоочуну Дайынчы Тюлюшевич Дамба-Хуурактың мөчээни-биле төрел болгаш чоок кижилеринге кажыыдалын илереткен

 Үр эвес аараанының соонда, март 28-те, тыва журналистиканың хоочуну Дайынчы Тюлюшевич ДАМБА-ХУУРАК амыдыралдан чарлып чоруткан.

Ак-Довуракка чазак кежигүннери биле Дээди хуралдың депутаттары үнүүшкүннүг хуралды эрттирген 28.03.2016 Ак-Довуракка чазак кежигүннери биле Дээди хуралдың депутаттары үнүүшкүннүг хуралды эрттирген

 Тыва Республиканың Баштыңы Ш.В. Кара-оолдуң даалгазы-биле, Тыва Республиканың Чазак Даргазының оралакчызының хүлээлгезин күүседип турар – Тыва Республиканың саң-хөө сайыды О.С. Достай, Тыва Республиканың Дээди Хуралының (парламентиниң) Энергетика, тудуг, транспорт болгаш чуртталга-коммунал ажыл-агый комитединиң даргазы А.Т. Конгар, Тыва Республиканың экономика сайыды Е.В. Каратаева,

Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол ажылдакчыларының күш-ажылчы эргелери сагыттынып турарын «Лунсин» компаниядан айтырган 28.03.2016 Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол ажылдакчыларының күш-ажылчы эргелери сагыттынып турарын «Лунсин» компаниядан айтырган

 Республика Баштыңының хүлээп алыышкынынга «Лунсин» компанияның экономизи келген. Бүдүрүлгеге эки ажылдап, аныяктарны өөредип турганын, бо удаада шөлээ алгаш, республикадан дашкаар эмчи шинчилгези эртер дээш, түр када ажылдаваанын чугаалаан.

Тываның Баштыңы Национал театрның 80 чыл ою-биле артистерге Тыва Республиканың күрүне шаңналдарын тывыскан 28.03.2016 Тываның Баштыңы Национал театрның 80 чыл ою-биле артистерге Тыва Республиканың күрүне шаңналдарын тывыскан

 Март 25-те Виктор Көк-оол аттыг Национал хөгжүм-шии театрының 80 оюн демдеглээн байырлыг кежээде Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол Тыва Республиканың күрүне шаңналдарын тывыскан.

Кызылдың солагай талакы дачалар территориязынга уруглар садтарын ажыдарын Тываның Баштыңы деткээн 25.03.2016 Кызылдың солагай талакы дачалар территориязынга уруглар садтарын ажыдарын Тываның Баштыңы деткээн

 Март 24-те Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол хууда айтырыгларлыг хамаатыларны хүлээп алган. Социал четкилерде ооң адынче билдириишкин бижээн кижилер аразындан оларның чамдыктары келген.

Тываның Баштыңы дээди өөредилге чериниң бирги курсчузунга амгы үениң смартфонун белекке берген 25.03.2016 Тываның Баштыңы дээди өөредилге чериниң бирги курсчузунга амгы үениң смартфонун белекке берген

 Тываның күрүне университединиң бирги курсчузу, 18 харлыг Сай-Суу Дамба эрткен чылын «Өг-бүле бүрүзүнге – бирден эвээш эвес дээди эртемниг уруг» губернатор төлевилелиниң киржикчизи болган. Көдээде хөй ажы-төлдүг база эвээш орулгалыг өг-бүлелерден оолдар, кыстарга дээди эртем чедип алыр арганы берген, эрге-чагырганың деткимчези-биле боттандырып турар ол төлевилел дээш өөрүп четтиргенин, ол студент кыс илереткен.

Тываның чурттакчылары тус чер бот-башкарылга органнарының база өске-даа муниципалдыг албан черлериниң удуртукчуларының ажыл-чорудулгазының шынарынга үнелелди берип болур 24.03.2016 Тываның чурттакчылары тус чер бот-башкарылга органнарының база өске-даа муниципалдыг албан черлериниң удуртукчуларының ажыл-чорудулгазының шынарынга үнелелди берип болур

 Тус чер бот-башкарылга органнарының, регион база муниципалдыг деңнелдиг унитарлыг бүдүрүлгелерниң болгаш албан черлериниң, муниципалдыг тургузугларның чурттакчы чонунга ачы-дуза көргүзүп турар Тыва Республиканың азы муниципалдыг өнчүге хамаржыр контрольдуг бөлүк акцияларлыг акционерлиг ниитилелдер удуртукчуларының ажыл-чорудулгазының шынарынга үнелел бээриниң айтырыгларын Тываның Чазааның албан езузунуң порталында салган.

Тываның Баштыңы бедик рейтингилиг губернаторлар бөлүүнде туружун ээлевишаан 24.03.2016 Тываның Баштыңы бедик рейтингилиг губернаторлар бөлүүнде туружун ээлевишаан

 Россияның губернаторларының чаарттынган рейтингизинде Тываның Баштыңы 35-ки черни ээлээн. Ол медээлерни Хамааты ниитилел хөгжүлдезиниң фондузу (ФоРГО) парлаан.

Тываның Баштыңы эргижирээн оран-савадан хамаатыларны өскээр көжүрер программа-биле туттунуп турар объектилерни хынаан 24.03.2016 Тываның Баштыңы эргижирээн оран-савадан хамаатыларны өскээр көжүрер программа-биле туттунуп турар объектилерни хынаан

 Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол эргижирээн оран-савадан хамаатыларны өскээр көжүрер программа-биле туттунуп, ажыглалга кирер ужурлуг, шупту 1275 квартиралыг хөй каът бажыңнарның тудуун хынаан.

Тываның Баштыңы Россияның саң-хөө сайыды-биле ужуражылга түңнелинге даянгаш, регионнуң ведомстволар удуртукчуларынга даалгаларны берген 23.03.2016 Тываның Баштыңы Россияның саң-хөө сайыды-биле ужуражылга түңнелинге даянгаш, регионнуң ведомстволар удуртукчуларынга даалгаларны берген

 Март 18-те Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол Россияның саң-хөө сайыды Антон Силуанов-биле ужурашкаш, 2016 чылда республикага саң-хөө деткимчезин көргүзер айтырыгларны сайгарып чугаалашкан.

Тывада сыын ажыл-агыйының девискээринде тудуг ажылдары шапкынчаан 23.03.2016 Тывада сыын ажыл-агыйының девискээринде тудуг ажылдары шапкынчаан

 «Туран» сыын ажыл-агыйы» ТР-ниң күрүнениң унитарлыг бүдүрүлгезинге үнүүшкүннүг хуралды Тываның көдээ ажыл-агый сайыды Юрий Тыт-оол эрттирген.

Тывада хоойлуга чөрүштүр арага садары-биле демисел чорударынга Интернетти кошкан 23.03.2016 Тывада хоойлуга чөрүштүр арага садары-биле демисел чорударынга Интернетти кошкан

 Тываның чурттакчылары чажыт арага садып турар факт барымдааларны изиг шугумнуң 2-12-94 телефонундан аңгыда, «Open Tuva» портал дамчыштыр чогуур органнарже дамчыдып болур.

Тывада ЕГЭ-ни хуусаадан эрте дужаап эгелээн 22.03.2016 Тывада ЕГЭ-ни хуусаадан эрте дужаап эгелээн

 2016 чылда ортумак нити өөредилгениң өөредилге программаларының талазы-биле күрүнениң түңнел аттестациязы ийи үе-чадада — хуусаадан эрте үеде 2016 чылдың март 21-ден апрель 23-ке чедир, кол үеде май 27-ден июнь 30-ге чедир үеде эртер.

Ыраажы Сайлык Оммунга «ТР-ниң алдарлыг артизи» атты Тываның Баштыңының чарлыы-биле тывыскан 22.03.2016 Ыраажы Сайлык Оммунга «ТР-ниң алдарлыг артизи» атты Тываның Баштыңының чарлыы-биле тывыскан

 Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол ыраажы Сайлык Оммуннуң концертин көрген. «Тыва фольклорнуң кайгамчык күүседикчизи, салым чаяанныг Сайлык Оммунга «Тыва Рспубликаның алдарлыг артизи атты» улуг өөрүшкү-биле тывыстым. «Звезда» телеканалда «Чаа сылдыс» ыры конкурузунуң смс-бадылаашкыны чоруп турар. Бистиң ыраажывыс Сайлык Оммунну деткииринче шуптуңарны кыйгырдым!»

Тываның Баштыңы дүрген хөделир албаннарга онза байдалдар үезинде белеткелдиг болурун негээн 22.03.2016 Тываның Баштыңы дүрген хөделир албаннарга онза байдалдар үезинде белеткелдиг болурун негээн

 Республиканың Баштыңы Шолбан Кара-оол понедельникте, чазак кежигүннери, ОБЯ-ның ТР-де Кол эргелели, ТР-де Иштики херектер яамызы, Росхереглелхайгааралы, республика кожууннарының удуртукчулары киришкен аппарат хуралын видео-конференция харылзаазы-биле эрттирип, онза байдалдар үезинде шупту удуртукчулар белеткелдиг болурун негээн.

Тываның чыынды командазы ММА-га СФО-нуң маргылдаазынга бирги черни ээлээн 21.03.2016 Тываның чыынды командазы ММА-га СФО-нуң маргылдаазынга бирги черни ээлээн

 Дайынчы спорттуң холушкак хевирлериниң талазы-биле Сибирь федералдыг округтуң маргылдаазы Тывага бир дугаар эрткен. Аңаа СФО-дан 9 регионундан: Красноярск биле Забайкалье крайның, Томск, Омск, Иркутск, Новосибирск, Кемерово областарның, Хакасия биле Тыва Республиканың командаларындан шупту 110 спортчу киришкен. Эң-не хөй - 28 спортчу Новосибирск облазын төлээлээн болза, а Тываның адын камгалап 20 кижи киришкен.

«Кадыкшылдың маршруду» төлевилел-биле Тываның ыраккы Тожу кожуунунуң чурттакчы чонунуң кадыкшылын шинчээн 21.03.2016 «Кадыкшылдың маршруду» төлевилел-биле Тываның ыраккы Тожу кожуунунуң чурттакчы чонунуң кадыкшылын шинчээн

 «Кадыкшылдың маршруду» губернатор төлевилели-биле эмчилерниң көжүп чоруур бригадазы ыраккы Тожу кожууннуң Тоора-Хем, Адыр-Кежиг, Ырбан, Ий суурларның чурттакчыларын шинчээн. Бо удаада тускай мергежилдиг эмчилерниң бригадазында фтизиатр, онколог, дерматовенеролог эмчилер немешкен.

Билдингир саксофончу Игорь Бутман Кызылга концертин тыва композиция-биле ажыткан 21.03.2016 Билдингир саксофончу Игорь Бутман Кызылга концертин тыва композиция-биле ажыткан

 Тываның Национал театрынга Игорь Бутманның концерти «Силерге джазты сөңнеп тур бис» деп сөстер-биле эгелээн. Делегейде сураглыг саксофончуга компанияны Тываның улустуң артизи Софья Кара-оол тургускан. Тыва чон бодунуң хүндүлээчелин көргүзүп, сураглыг артисти диңмиттиг адыш часкаашкыны-биле уткаан.

Россияга Крым биле Севастопольдуң каттышканының ийи чылын Тывада демдеглээн 19.03.2016 Россияга Крым биле Севастопольдуң каттышканының ийи чылын Тывада демдеглээн

 Март 18-те Арат шөлүнге Россияга Крым биле Севастопольдуң каттышканының ийи чылын демдеглээн "Крымның чазы! Кады бис" деп митинг-концерт ийи муң ажыг кызылчыларны болгаш найысылалдың аалчыларын чыгган.

Тываның Баштыңы Ростов областың чурттакчыларынга ханы кажыыдалын илереткен 19.03.2016 Тываның Баштыңы Ростов областың чурттакчыларынга ханы кажыыдалын илереткен

 Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол самолет-биле болган коргунчуг халапка кижилерниң амы-тынындан чарылганы-биле холбаштыр Ростов областың чурттакчыларынга ханы кажыыдалын илереткен.

Тывада төтчеглекчи чоруу дээш 500 ажыг кижини эрткен чылын кеземчеге онааган 18.03.2016 Тывада төтчеглекчи чоруу дээш 500 ажыг кижини эрткен чылын кеземчеге онааган

 2015 чылда Тываның 500 ажыг чурттакчызын аңныыр база балык тывыжының чурумун хажытканы дээш, харыысалгага онааган. Дириг амытаннар делегейиниң объектилерин база сугнуң биокурлавырларын камгалаар талазы-биле күрүне комитеди ындыг сан-чурагай кирген отчетту республиканың чазаанга илеткээн.

Өөредилге болгаш эртем яамызы часкы дыштанылга хүннеринде уругларның хостуг үезин чөптүг ажыглаарын хандырар сорулганы салган 18.03.2016 Өөредилге болгаш эртем яамызы часкы дыштанылга хүннеринде уругларның хостуг үезин чөптүг ажыглаарын хандырар сорулганы салган

 Өөреникчилерниң часкы дыштанылгазы өөредилге организацияларынга марттың 28-тен апрель 3-ке чедир уламчылаар. Сайыт Татьяна Санчаа, ол хонуктарда уругларның айыыл чок чоруун хандырарының немелде хемчеглериниң дугайында, дужаалга атты салган.

Тываның орук-транспорт адырын хөгжүдер айтырыглар талазы-биле ажылчын хурал Россияның Транспорт яамызынга эрткен 17.03.2016 Тываның орук-транспорт адырын хөгжүдер айтырыглар талазы-биле ажылчын хурал Россияның Транспорт яамызынга эрткен

 Чоокта чаа РФ-тиң Президентизи биле республиканың Баштыңы Шолбан Кара-оолдуң ужуражылгазының түңнелинге даянгаш, март 15-те, сайыт Максим Соколов Россияның Транспорт яамызынга Тываның Орук-транспорт адырын хөгжүдер айтырыглар талазы-биле ажылчын хуралды удуртуп эрттирген. Хуралга федералдыг сайыттың оралакчылары база Росавтооруктуң удуртулгазы олурушкан.

Тывада малды ажаап-карактаарының чурумун бадылаан 17.03.2016 Тывада малды ажаап-карактаарының чурумун бадылаан

 Чурумну ажылдап кылганының бир чылдагааны – Тываның территориязынга малдың халдавырлыг болгаш онза айыылдыг аарыгларын нептередип-тараарын болдурбазы.

Тываның Баштыңы аэропорттуң ужудуп-хондурар шөлүнүң тудуун контрольга алган 16.03.2016 Тываның Баштыңы аэропорттуң ужудуп-хондурар шөлүнүң тудуун контрольга алган

 Республиканың Баштыңы Шолбан Кара-оол бирги оралакчызы Владимир Фалалеев, орук-транспорт комплекизиниң сайыды Олег Бады, «Кызыл аэропорту» бүдүрүлгениң удуртулгазы база тудугжуларның киржилгези-биле ажыл-агыйжы ужуражылганы эрттирген. Аңаа бо чылдың апрельде эгелээр ужурлуг аэропорттуң ужудуп-хондурар шөлүн эде тударының айтырыгларын сайгарып чугаалашкан.

Тываның Баштыңы социал адыр талазы-биле оралакчызынга база өөредилге сайыдынга башкылар ниитилежилгези-биле дорт чугааны чорударын дааскан 16.03.2016 Тываның Баштыңы социал адыр талазы-биле оралакчызынга база өөредилге сайыдынга башкылар ниитилежилгези-биле дорт чугааны чорударын дааскан

 Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол чазакта социал айтырыглар талазы-биле оралакчызы Органа Натсак база өөредилге болгаш эртем сайыды Татьяна Санчаага республиканың башкылар ниитилежилгези-биле чугааны чорударын онааган.

Россияның Президентизи-биле ужуражылганың түңнелдериниң дугайында Тываның Баштыңының интервьюзу 15.03.2016 Россияның Президентизи-биле ужуражылганың түңнелдериниң дугайында Тываның Баштыңының интервьюзу

 Март 3-те Россияның Президентизи Владимир Путин-биле ужуражылгазының түңнелдериниң дугайында Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол КТРК «Тыва» телеканалга интервьюну берген. Регионнуң баштыңынга айтырыгларны БРТРК-ның филиалы «Тыва» КТРК-ның директору Андрей Чымба салган.

2016 чылда Тываның найысылалынга баштайгы үлетпүр парыгы ажыттынар 14.03.2016 2016 чылда Тываның найысылалынга баштайгы үлетпүр парыгы ажыттынар

 2016 чылда ажыттынар бирги үлетпүр парыгынга тудуг материалдары бүдүрер, ыяш болбаазырадыр, мебель белеткээр үлетпүр бүдүрүлгелерин тургузары планнаттынып турар.

Тываның Баштыңы республиканың күрүне чөвүлелиниң президиумунуң Хову-Аксынга бирги үнүүшкүннүг хуралынга биче бизнести сайзырадырының айтырыгларын сайгарып чугаалашкан 14.03.2016 Тываның Баштыңы республиканың күрүне чөвүлелиниң президиумунуң Хову-Аксынга бирги үнүүшкүннүг хуралынга биче бизнести сайзырадырының айтырыгларын сайгарып чугаалашкан

Күрүне чөвүлелиниң ол хуралынга Тываның парламентизиниң депутаттары, Тываның экономиказынга чугула черни ээлеп турар яамыларның болгаш ведомстволарның дуржулгалыг баштыңнары, хөй-ниити организацияларының төлээлери, сайгарлыкчылар киржип, Тывага биче бизнестиң амгы байдалын болгаш ону сайзырадырының оруктарын чугаалашкан.

Россияның Президентизи-биле ужуражылганың түңнелдериниң дугайында Тываның Баштыңы КТРК «Тыва» телеканалга интервьюну бээр 11.03.2016 Россияның Президентизи-биле ужуражылганың түңнелдериниң дугайында Тываның Баштыңы КТРК «Тыва» телеканалга интервьюну бээр

 Март 12-де, эртенгиниң 8 шак 10 минута турда, Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол-биле интервьюну «Россия 1» телеканалда КТРК «Тыва»-ның дамчыдылгазындан көрүп болур.

Тываның чурттакчыларынга эмчиже электроннуг бижидилге-биле кирериниң аргазы 11.03.2016 Тываның чурттакчыларынга эмчиже электроннуг бижидилге-биле кирериниң аргазы

 Ол ажыл амдыызында кожууннарда кошкак чоруп турар. Улустуң хөй кезии эмчиже туда манап, оочурлап тургаш кирерин эки деп санаар болгаш, бо чаа чүүлдү кичээнгейге албайн турар.

Тывада школачы чаңгыс аай хептиң эки хевири дээш конкурс чарлаттынган 11.03.2016 Тывада школачы чаңгыс аай хептиң эки хевири дээш конкурс чарлаттынган

 Тыва Республиканың күрүне болгаш муниципалдыг ниити өөредилге организацияларында өөренип турарларга школачы чаңгыс аай хептиң таарымчалыг хевирин тодарадыры-биле конкурсту чарлаан.

Тыва федералдыг программа-биле биче бизнести деткиир акша-хөреңгини камгалап алган 11.03.2016 Тыва федералдыг программа-биле биче бизнести деткиир акша-хөреңгини камгалап алган

 2016 чылда, Тывага, биче болгаш ортумак сайгарлыкчы чорукту, фермерлерни деткииринге күрүне деткимчези кылдыр 22 млн. 429,6 муң рубльди аңгылаар дугайында РФ-тиң Чазааның ийи айтыышкынынга Россияның Чазааның даргазы Дмитрий Медведев атты салган.

Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол кызыгаар кожууннарда малды демдектеп таңмалаарын негээн 11.03.2016 Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол кызыгаар кожууннарда малды демдектеп таңмалаарын негээн
 Күрүне кызыгаарының тыва участогунда байдал турум дээрзи демдеглеттинген. Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оолдуң удуртулгазы-биле эрткен Мөңгүн-Тайга, Өвүр, Тес-Хем, Эрзин кожууннар-биле видеоконференция үезинде Кызыгаар комиссиязы ындыг түңнелге келген.

Тываның найысылалында база бир чаа уруглар сады ажыттынган 10.03.2016 Тываның найысылалында база бир чаа уруглар сады ажыттынган

 Назы четпээн уруглар өөредилгезиниң чедингирин хандырар программа-биле туттунган Кызыл хоорайда чаа уруглар садының ажыдыышкынынга Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол киришкен.

Тываның Баштыңы РФ-тиң Президентизиниң даалгаларын күүседир талазы-биле ажылчын бөлүктү тургускан 10.03.2016 Тываның Баштыңы РФ-тиң Президентизиниң даалгаларын күүседир талазы-биле ажылчын бөлүктү тургускан

 Россияның Президентизи Владимир Путинниң республика Баштыңы Шолбан Кара-оолга деткиирин аазаан элээн төлевилелдерин Тываның Чазаа дүргедедир планныг. Ылаңгыя М-54 федералдыг автооруктуң чаа угланыышкынын эде чаартырының, Каа-Хем суурда спортчу-культура төвүнүң тудуун уламчылаарының, Тывага уруглар садтарын тудар талазы-биле аңгы программаны ажылдап кылырының база федералдыг бюджет чарыгдалдарын кызырган үеде, республикага акшаландырыышкынның хемчээлин арттырар дугайында чугаа мында чоруп турар.

Тыва көдээ ажыл-агый кооперативтерин деткииринге Тыва 40 ажыг млн. рубльди алыр 10.03.2016 Тыва көдээ ажыл-агый кооперативтерин деткииринге Тыва 40 ажыг млн. рубльди алыр

 Тыва көдээ ажыл-агыйының хереглекчилер кооперативиниң материал-техниктиг баазазын хөгжүдеринге федералдыг бюджеттен 40 млн. 279 муң рубльди алыр. Россия Федерациязының Чазаа «Биче хемчээлдиг ажыл-агыйларын деткиири» күрүне программазының 2013-2020 чылдарда көдээ ажыл-агыйын хөгжүдер база көдээ ажыл-агый продукциязының, чиг эдиниң база аъш-чем аймааның рыногун таарыштырар иштики программа-биле субсидияларны үлээн.

Тываның Баштыңы Байырмаа Ижигинни агаар-бойдустуң нарын байдалдарында кижилерни камгалаарынга маадырлыг чоруу дээш шаңнаан 09.03.2016 Тываның Баштыңы Байырмаа Ижигинни агаар-бойдустуң нарын байдалдарында кижилерни камгалаарынга маадырлыг чоруу дээш шаңнаан

 Бүгү делегейниң херээженнер хүнүнүң бүдүүзүнде, март 7-де эртенги шакта, Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол күш-ажылы-биле республиканың хөгжүлдезинге улуг рольду ойнаан херээженнер: көдээ суурларда эмчилерни база башкыларны, культура ажылдакчыларын, хөй-ниитичилерни, күш-ажылдың кижилерин байырлыы-биле хүлээп алган.

Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол республиканың ат-сураглыг херээженнеринге күрүне шаңналдарын тывыскан 09.03.2016 Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол республиканың ат-сураглыг херээженнеринге күрүне шаңналдарын тывыскан

 Март 7-де Тываның Национал театрынга Делегейниң херээженнер хүнүнге тураскааткан байырлыг хурал болган. 
 Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол республиканың ат-сураглыг херээженнеринге күрүне шаңналдарын ол байырлалга уткуштур тывыскан. Шаңналдарны тыпсып эгелээриниң мурнунда ол мынча дээн:

ЧАСТЫҢ КАЙГАМЧЫК БАЙЫРЛАЛЫ-БИЛЕ! 08.03.2016 ЧАСТЫҢ КАЙГАМЧЫК БАЙЫРЛАЛЫ-БИЛЕ!

 Тыва Республиканың Баштыңы Ш.В. Кара-оол Делегейниң херээженнер хүнү-биле байыр чедириишкини: 
 — Тываның хүндүлүг херээженнери! Мээң эргим чаңгыс чер-чурттугларым! Республиканың бүгү эр кижилериниң өмүнээзинден чедирген изиг байырымны болгаш Март 8-тиң хүнүнде эң эки күзээшкиннеримни хүлээп ап көрүңер!

ДЕЛЕГЕЙНИҢ ХЕРЭЭЖЕННЕР ХҮНҮ МАРТ БАЙЫРЛАЛЫНЫҢ ПЛАНЫ 05.03.2016 ДЕЛЕГЕЙНИҢ ХЕРЭЭЖЕННЕР ХҮНҮ МАРТ БАЙЫРЛАЛЫНЫҢ ПЛАНЫ
КУЛЬТУРА-МАССАЛЫГ ХЕМЧЕГЛЕР 

 Республиканың хөй-ниитиниң көскү херээжен ажылдакчыларының киржилгези-биле Делегейниң херээженнер хүнү Март 8 байырлалынга тураскааткан концерт «Часкы аялгалар» – А.Б. Чыргал-оол аттыг Кызылдың уран чүүл колледжиниң концерт залынга март 5-те 14.00 шакта;

Лариса Шойгу: Владимир Владимирович Путин бистиң республикада байдал-биле танышкан 05.03.2016 Лариса Шойгу: Владимир Владимирович Путин бистиң республикада байдал-биле танышкан

 Лариса Шойгу, Россия Фдерациязының Күрүне Думазының депутады: 
  - Сайгарып чугаалашкан айтырыгларының темазын база чугааның утказын интернеттен шупту номчаан боор. Бистиң республикада байдал-биле Владимир Владимирович Путин танышкан.

Дээди Хуралдың даргазының оралакчызы Ирина Самойленко: Россияның Президентизиниң деткимчезин эскерип турар бис 05.03.2016 Дээди Хуралдың даргазының оралакчызы Ирина Самойленко: Россияның Президентизиниң деткимчезин эскерип турар бис

 Ирина Самойленко, ТР-ниң Дээди Хуралының (парламент) даргазының оралакчызы: 
 - Чурттуң Президентизи бистиң республиканың Баштыңы-биле албан езузу-биле азы анаа-даа, удаа-дараа ужуражып турары өөрүнчүг-дүр. 
  Владимир Владимирович Путин бистиң республиканың берге айтырыгларын билип, ону шиитпирлээр дээш деткимчени берип, кичээнгейде алганы дээш өөрүп четтирдивис.

Дээди Хуралдың депутаттары: Бергедээшкиннер турза-даа, Тыва амыдырап, ажылдап турар 05.03.2016 Дээди Хуралдың депутаттары: Бергедээшкиннер турза-даа, Тыва амыдырап, ажылдап турар

 Виталий Бартына-Сады, ТР-ниң Дээди Хуралының (парламент) Айыыл чок чорук, корум-чурум болгаш кызыгаар айтырыгларының талазы-биле комитет даргазы: 
 - Чурттуң Президентизи Владимир Владимирович Путин бодунуң ажылдаар черинге ийи регионнуң – Бурятия биле Тываның удуртукчуларын хүлээп алганын шупту төп каналдарга көргүстү. Чурттуң баштыңы Шолбан Валерьевич Кара-оолду хүлээп алганынга дыка таарзындым, ону республиканың чурттакчыларынга хүндүткелдиң база чаагай сеткилдиң демдээ деп санаар апаар.

Тываның Улустуң хөөмейжизи Игорь Көшкендей: Тываның Чазааның күжениишкинин Россияның Президентизи деткип турары илдең-дир 04.03.2016 Тываның Улустуң хөөмейжизи Игорь Көшкендей: Тываның Чазааның күжениишкинин Россияның Президентизи деткип турары илдең-дир

 Игорь Көшкендей, Тываның Улустуң хөөмейжизи: 
 - В.В. Путин биле Ш.В. Кара-оолдуң ужуражыышкынын федералдыг телеканалдарның медээлеринден бүгү Тыва көрген боор деп бодап тур мен. Бистиң республикавыс Баштыңының республикада социал-экономиктиг байдал дугайында дыңнадыын чурттуң Пезидентизи кончуг кичээнгейлиг болгаш сонуургап дыңнап орарын бодум хуумда эскердим.

Наталья Беспалова: Тываның Баштыңы Президентиге чүгле чедиишкиннеривистиң дугайында чугаалаан эвес, бо хүнде тургустунган айтырыглраны база дыңнаткан 04.03.2016 Наталья Беспалова: Тываның Баштыңы Президентиге чүгле чедиишкиннеривистиң дугайында чугаалаан эвес, бо хүнде тургустунган айтырыглраны база дыңнаткан

 Наталья Беспалова, 1 дугаар республика эмнелгезиниң кол эмчизиниң оралакчызы:
 - Онзагай болуушкун болган. Россияның Президентизиниң хүлээп алыышкынынга Тываның Баштыңы Шолбан Валерьевич Кара-оол кирип чораан. Республиканың чурттакчыларынга онза чугула ол ужуражылганы чурттуң кол-кол телеканалдарының шуптузунга көргүскен. Бистиң республиканың удуртукчузун күрүне Баштыңының хүлээп алганы безин хөйнү чугаалап турар.

Белек Дугур: Эмчи эш-өөрүмнүң мурнундан Шолбан Валерьевичиге Тываның чаагай чоруу дээш ажыл-ижинге оон-даа улуг чедиишкиннерни күзедим 04.03.2016 Белек Дугур: Эмчи эш-өөрүмнүң мурнундан Шолбан Валерьевичиге Тываның чаагай чоруу дээш ажыл-ижинге оон-даа улуг чедиишкиннерни күзедим

 Белек Дугур, 1 дугаар республика эмнелгезиниң нейрохирург эмчизи: 
 - Тываның Баштыңының Владимир Путин-биле ужурашканы онзагай ужур-уткалыг. Ол федералдыг эрге-чагырганың талазындан Тываның чонунга улуг деткимчеден аңгыда, Тываның бурунгаар хөгжүлдезинге херектиг чугула айтырыгларны шиитпирлээринге дузалыг болуру чугаажок.

РФ-тиң Хөй-ниити палатазының кежигүнү Эльвира Лифанова: Тываның Баштыңы сорулгазын кезээде чедип алыр 04.03.2016 РФ-тиң Хөй-ниити палатазының кежигүнү Эльвира Лифанова: Тываның Баштыңы сорулгазын кезээде чедип алыр
 Эльвира Лифанова, Россияның Хөй-ниити палатазының кежигүнү, Журналистер эвилелиниң регион салбырының даргазы: 

 - Россияның Президентизи-биле ооң ужурашканы, Президент-биле чугаа үезинде тургускан айтырыглары Шолбан Валерьевич Кара-оол Тываның эрге-ажыктарын камгалап, бодунуң мурнунга салган сорулгаларны чедип ап шыдаар шудургу мөзү-шынарын база катап бадыткаан.

Аяс Монге: Тываның Баштыңы-биле Владимир Путинниң ужуражылгазы – Президентиден улуг бүзүрел-дир 04.03.2016 Аяс Монге: Тываның Баштыңы-биле Владимир Путинниң ужуражылгазы – Президентиден улуг бүзүрел-дир

 Аяс Монге, Садыг-үлетпүр палатазының даргазы, сайгарлыкчы: 
 - Президент Владимир Путин биле Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оолдуң ужуражылгазынга хамаарыштыр мен бодумнуң таламдан ону кончуг деткип, улуг деңнелге ийи таланың чугаазы болган деп демдеглээр-дир мен

2016 чылда көдээ территорияларны хөгжүдер дээш Тыва 81,8 млн. рубльди алыр 03.03.2016 2016 чылда көдээ территорияларны хөгжүдер дээш Тыва 81,8 млн. рубльди алыр

 «Көдээ территорияларның турум хөгжүлдези» федералдыг программа-биле Тыва 81 млн. 794,9 муң рубль түңнүг субсидияны алыр. РФ-тиң Чазааның Даргазы Дмитрий Медведев февраль 29-та «2016 чылда көдээ территорияларны хөгжүдеринге федерацияның субъектилеринге субсидияны үлээриниң дугайында» № 335-р айтыышкынга атты салган.

Кызыл хоорайның мэри чораан Дмитрий Донгак: Тываның удуртулгазы федералдыг эрге-чагырганың мурнунга айтырыгларны идепкейлиг тургузуп турары илдең 03.03.2016 Кызыл хоорайның мэри чораан Дмитрий Донгак: Тываның удуртулгазы федералдыг эрге-чагырганың мурнунга айтырыгларны идепкейлиг тургузуп турары илдең

 Дмитрий Калчанович Донгак, 2002 чылда ТР-ниң Чазааның Даргазының бирги оралакчызы, 2002-2007 чылдарда Кызыл хоорайның мэри, Кызыл хоорайның Төлээлекчилер хуралының дөрткү чыыжының депутады:
  – Чурттуң кандыг-даа субъектизиниң чазаа, регионунуң хөгжүлдези дээш амыр эвес айтырыгларны шиитпирлээр:

Тываның Баштыңы регионда социал-экономиктиг байдал дугайында Президентиге илеткээн 03.03.2016 Тываның Баштыңы регионда социал-экономиктиг байдал дугайында Президентиге илеткээн

 Март 3-те Россия Федерациязының Президентизи Владимир Путин Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол-биле ужурашкан.

Тываның Чазаанга террорга удур комиссияның хуралын чыгган 03.03.2016 Тываның Чазаанга террорга удур комиссияның хуралын чыгган

 Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оолдуң даалгазын езугаар республиканың терроризмге удур комиссиязының хуралын Чазак Даргазының оралакчызы Артур Монгал эрттирген. 
 Хуралдың киржикчилери делегейниң террорисчи организацияларының кежигүннериниң ажыл-чорудулгазынга удур чорудар хемчеглерни сайгарып чугаалашкан.

Күрүне Думазының депутады Лариса Шойгу журналистерниң айтырыгларынга харыылаан 03.03.2016 Күрүне Думазының депутады Лариса Шойгу журналистерниң айтырыгларынга харыылаан

 Күрүне Думазының депутады Лариса Шойгу, «Чаңгыс демниг Россия» партияның иштинге май 22-де эртер бадылаашкынынга киржири-биле, март 2-де документилерин дужааганын, парлалга конференциязында дыңнаткан.

Информастыг ниитилелди тургузарынче угланган төлевилелдерни акшаландырар конкурс шилилгезин Тыва эрткен 02.03.2016 Информастыг ниитилелди тургузарынче угланган төлевилелдерни акшаландырар конкурс шилилгезин Тыва эрткен

 Россияның Комхарылзаа яамызы информастыг ниитилелди тургузары-биле холбашкан төлевилелдерни боттандырарынга федералдыг бюджеттен регионнарга субсидия бээриниң конкурс түңнелдерин февраль 29-та үндүрген.

2016 чылда Тываның эрге-чагыргазы эгелеп чоруур 47 араттарны деткиир 02.03.2016 2016 чылда Тываның эрге-чагыргазы эгелеп чоруур 47 араттарны деткиир

 Эгелеп чоруур араттарны деткииринге 60 млн. ажыг рубль түңнүг федералдыг субсидияны Тыва 2016 чылда алыр. Ооң дугайында айтыышкынга чурттуң чазааның даргазы Дмитрий Медведев март 1-де атты салган.

ТЫВА — СИБИРЬ РЕГИОНУНДА 2015 ЧЫЛДА МАЛ БАЖЫН КУДУЛАТПААН РЕГИОН 01.03.2016 ТЫВА — СИБИРЬ РЕГИОНУНДА 2015 ЧЫЛДА МАЛ БАЖЫН КУДУЛАТПААН РЕГИОН

 Тываның малчыннары экономиктиг кризиске удур эң туруштуг чоруун көргүскен. Санкцияларның тывылдырганы кризизинде Россияның кайы регионнарының туруштуг болганынга хамаарыштыр 2015 чылдың рейтингизиниң түңнелин Хамааты ниитилелди сайзырадырының фондузунуң специалистери үндүргеш, Тываның малчыннарын демдеглээн.

Тываның Баштыңы: Байлак - тыва чоннуң хей-адын көдүрген хөгжүмчү кыс 01.03.2016 Тываның Баштыңы: Байлак - тыва чоннуң хей-адын көдүрген хөгжүмчү кыс

 Бо удаада, Тыва национал оркестриниң артизи – барабанчы кыс Байлак Монгуш бодунуң эш-өөрү, кады ажылдаан коллегалары-биле уран чүүлдүң бир чаа арынын тыва көрүкчүлерге ажыткан.

Тываның биче суурларында бажыңнар ажыл-агыйының чанынга эмнелге постуларын тургузар 29.02.2016 Тываның биче суурларында бажыңнар ажыл-агыйының чанынга эмнелге постуларын тургузар

 Бажыңнар ажыл-агыйының чанынга баштайгы эмчи дузазын чедирер пунктуларның чурттакчызы 100 кижи четпес суурларга тургузар. Ындыг постуларның бирээзин кадык камгалал сайыды Орлан Донгактың даалгазын езугаар Бии-Хем кожуунда Севи суурга тургузар. Бо чылдың дургузунда Каа-Хем, Мөңгүн-Тайга, Таңды, Тере-Хөл болгаш Чеди-Хөл кожууннарның биче сумулары ындыг пунктуларлыг апаар.

Тывада «Чылдың башкызы-2016» мөөрейниң муниципалдыг үе-чадазы эгелээн 29.02.2016 Тывада «Чылдың башкызы-2016» мөөрейниң муниципалдыг үе-чадазы эгелээн

 Башкыларның ортузунда профессионал мергежилдиң «Чылдың башкызы—2016» конкурузунуң муниципалдыг үе-чадазының байырлыг ажыдыышкыны февраль 25-те болган.

Тываның Баштыңы: Сирияда отту соксадырының чурумунуң талазы-биле дугуржулга — ол дээрге бистиң Президентивис В.В. Путинниң мерген угаанныг чоруу 29.02.2016 Тываның Баштыңы: Сирияда отту соксадырының чурумунуң талазы-биле дугуржулга — ол дээрге бистиң Президентивис В.В. Путинниң мерген угаанныг чоруу

 «Сирияда отту соксадырының чурумунуң талазы-биле дугуржулга — ол дээрге бистиң Президентивис В.В. Путинниң мерген угаанныг чоруу. 4 чыл дургузунда үргүлчүлээн чөрүлдээ чавырлып орар. Россияның Шериг-Агаар Күштериниң Сирияда хөделиишкиннерге киржип эгелээнинден бээр чартык чыл эрткен. Сирияның чазак шериглери биле боо-чепсектиг оппозицияның аразынга чөрүлдээ соксадыышкыны февраль 27-де эгелээн. Сирий черниң дээри тайбың турзун!» - деп, Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол демдеглээн.

Тываның сыын ажыл-агыйы - уксаажыдылга ажыл-агыйы эрге-байдалды алган 26.02.2016 Тываның сыын ажыл-агыйы - уксаажыдылга ажыл-агыйы эрге-байдалды алган

 Россияның Көдээ ажыл-агый яамызы ындыг шиитпирни хүлээп алган. Ведомствонуң албан езузунуң сайтызында, уксаалыг мал ажыл-агый организацияларының хевирлерин тодараткан дужаалда, ону айыткан.
  Уксаалыг мал ажыл-агый адырында ол ажыл-чорудулганы чорудуп турар юридиктиг черлерниң даңзызында, Россияның 6 регионундан, уксаалыг мал ажыл-агый организациялары болур 8 бүдүрүлге кирген. «Туран» сыын ажыл-агыйы» Тыва Республиканың күрүнениң унитарлыг бүдүрүлгези алтай-саян уксааның сыыннарын азырап-өстүрер талазы-биле уксаажыдылга ажыл-агыйы деп эргени алганы ол.

Моол-биле дипломатчы харылзааларның 95 чылынга тураскаадып Кызыл – Улан-Батор авточарышты Тыва организастаар 26.02.2016 Моол-биле дипломатчы харылзааларның 95 чылынга тураскаадып Кызыл – Улан-Батор авточарышты Тыва организастаар

 Тывада Кызыл–Хубсугул–Улан-Батор–Улангом–Кызыл авточарышка киржир чагыгларны хүлээп эгелээн. Россия биле Моолдуң аразында дипломатчы харылзааларның 95 чылын демдеглээн бо тускай акциязының эгелекчизи база организатору - Республиканың даштыкы-биле экономиктиг харылзаалар агентилелиниң дыңнадыы-биле алырга, республиканың найысылалы Кызыл хоорайдан авточарыш стартты алыр.

2016 чылда Тыва аныяк өг-бүлелерни чурттаар бажың-биле хандырарынга 43 млн. рубль ажыг түңнүг федералдыг субсидияны алыр 26.02.2016 2016 чылда Тыва аныяк өг-бүлелерни чурттаар бажың-биле хандырарынга 43 млн. рубль ажыг түңнүг федералдыг субсидияны алыр

 Россияның Чазаа аныяк өг-бүлелерге чурттаар бажың садарынга база тударынга социал төлевир кылдыр субсидиялар үлелгезин бадылаан. 2016 чылда ол программа-биле Тывага дузаның хемчээли - 43 млн. 410 муң рубль. Россияның Чазааның даргазы Дмитрий Медведев, февраль 18-те, ол айтыышкынга атты салган.

Өскүс уругларның хөй-ниити организациязы бирги конференциязын эрттирген 25.02.2016 Өскүс уругларның хөй-ниити организациязы бирги конференциязын эрттирген

 Тываның Күш-ажыл болгаш социал политика яамызынга ада-иезиниң хайгааралы чок арткан болгаш өскүс уругларның «Салым-чолга кады киржиил» республиканың хөй-ниити организациязы бирги конферециязын эрттирген. Республиканың шупту кожууннарындан 92 делегат аңаа олурушкан.

Людмила Эрдыниева: Тываның күрүне университединге медицина факультедин ажыдары чугула 25.02.2016 Людмила Эрдыниева: Тываның күрүне университединге медицина факультедин ажыдары чугула

 Людмила Салчаковна Эрдыниева, медицина эртемнериниң доктору, Тываның күрүне университединиң анатомия, физиология база ОБЖ кафедразының профессору, 2002-2004 чылдарда ТР-ниң кадык камгалал сайыды:
  - Кадык камгалалы – кижи-биле дорт холбаалыг адыр. Ынчангаш бо адырда көргүзүглер кижилерниң социал болгаш мага-бот кадыкшылын херек кырында илередип турар. Сөөлгү чылдарда республикада эки талаже өскерлиишкиннерниң барын демдеглевес аргам чок. Тываның кадык камгалалында кол чедиишкиннерниң бирээзинге – Тывада хан-дамыр аарыг кижилерге бедик технологиялыг медицина ачы-дузазын көргүзер, регионнуң хан-дамыр төвүн 1 дугаар республика эмнелгезинде ажытканын хамаарыштырар мен.

Тывада муниципалитеттер удуртукчуларынга нотариат ажыл-чорудулгазының талазы-биле кичээлди эрттирген 24.02.2016 Тывада муниципалитеттер удуртукчуларынга нотариат ажыл-чорудулгазының талазы-биле кичээлди эрттирген

 Тываның Чазааның айтыышкыны-биле, тус чер бот-башкарылга деңнелинге, нотариат ажыл-чорудулгазын боттандырарда, ол ачы-дуза чедирилгезиниң шынарын экижидер сорулга-биле өөредилге кичээлдерин эрттирген.

Тываның Чазаанга ногаа, картофель база сад ажыл-агыйын хөгжүдериниң айтырыгларын чугаалашкан 24.02.2016 Тываның Чазаанга ногаа, картофель база сад ажыл-агыйын хөгжүдериниң айтырыгларын чугаалашкан

 Тываның Чазааның даргазының оралакчызының хүлээлгезин күүседип турар Сергей Ондарның удуртулгазы-биле муниципалдыг тургузугларның төлээлери, тараачын-арат ажыл-агыйларының баштыңнары база эртемденнер ногаа, картофель база сад ажыл-агыйын хөгжүдериниң айтырыгларын сайгарып чугаалашкан.

Тывада Улуг-Хем кожуундан арат «Чылдың директору - херээжен» мөөрейниң тиилекчизи 24.02.2016 Тывада Улуг-Хем кожуундан арат «Чылдың директору - херээжен» мөөрейниң тиилекчизи

 «Чылдың директору - херээжен» бүгү-российжи мөөрейниң регион чадазын Тывага түңнээн. Биче болгаш ортумак бүдүрүлгелерниң, арат ажыл-агыйларының база хууда сайгарлыкчы чоруктуң удуртукчулары - чедиишкинниг ажылдап чоруур 10 хире кижиниң аразындан тиилекчини тодараткан.

Көдээ ажыл-агый яамызы: Тыва Республиканың агроүлетпүр комплекизиниң Хөй-ниити чөвүлелиниң чаа даргазын соңгаан 24.02.2016 Көдээ ажыл-агый яамызы: Тыва Республиканың агроүлетпүр комплекизиниң Хөй-ниити чөвүлелиниң чаа даргазын соңгаан

 Тыва Республиканың агроүлетпүр комплекизиниң Хөй-ниити чөвүлелиниң бирги организастыг хуралында ооң чаа даргазынга Тыва Республиканың алдарлыг ажылдакчызы, күш-ажылдың хоочуну Седей Бадарчы Сенгиевичини соңгаан. Ооң оралакчызы Тыва Республиканың алдарлыг ажылдакчызы Меңниг-оол Эрес-оол Ховалыгович, чөвүлелдиң секретары - «Кызылдың хлеб комбинады» ААН-ның чиңгине директору Хертек Вера Владимировна болган.

Тывага Төп шериг округунуң Офицерлер бажыңының ансамбли оюн-көргүзүүн бараалгаткан 23.02.2016 Тывага Төп шериг округунуң Офицерлер бажыңының ансамбли оюн-көргүзүүн бараалгаткан

 Республика Ада-чурт камгалакчызының хүнүнүң бүдүүзүнде онзагай белектиг болган. Россия Федерациязының культуразының алдарлыг ажылдакчызы Станислав Довгалюктуң удуртулгазы-биле, Екатеринбург хоорайдан, Төп шериг округунуң Офицерлер бажыңының ансамбли кызылчыларга оюн-көргүзүүн бараалгаткан.

Москвага Тываның Баштыңы чаңгыс чер чурттуглары, Күрдумазының депутады чораан Галина Салчак база артист Надежда Наксыл-биле ужурашкан 22.02.2016 Москвага Тываның Баштыңы чаңгыс чер чурттуглары, Күрдумазының депутады чораан Галина Салчак база артист Надежда Наксыл-биле ужурашкан

 Москва хоорайга ажыл-агыйжы сургакчылаашкын үезинде Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол тыва чаңгыс чер чурттуглары-биле ужурашкан. Республиканың бирги удуртукчузу-биле ук ужуражылгага чүгле москвачы тыва студентилер эвес, найысылалда чурттап турар чаңгыс чер чурттуглар база келген.

Тываның Баштыңы Ш. Кара-оолдуң байыр чедириишкини 20.02.2016 Тываның Баштыңы Ш. Кара-оолдуң байыр чедириишкини

 Эргим чаңгыс чер-чурттугларым! 
 Силерге, бистиң кижи бүрүзүнүң хамаарылгалыг болуп турары бүгү чоннуң байырлалы — Ада-чурт камгалакчызының хүнү-биле байыр чедирип тур мен. Кым-бир кижизи дайылдашпаан, шеригге албан эрттирбээн өг-бүле Тывада чок. Ынчангаш бистиң шуптувус — улуувус-даа, бичиивис-даа, эр-даа, херээжен-даа чон шериг хүлээлге, солдат кижиниң күш-ажылы болгаш төрээн чурттуң камгалакчызының ат-алдары деп чүвени эки билир.

Галина Балакина: Тываның социал-экономиктиг туружунда эки чүүлдер бар-дыр 20.02.2016 Галина Балакина: Тываның социал-экономиктиг туружунда эки чүүлдер бар-дыр

 Галина Балакина, экономика эртемнериниң доктору, Россияның Эртемнер академиязының Сибирь салбырының Тываның бойдус курлавырларын комплекстиг шиңгээдир институдунуң кол эртем ажылдакчызы, 2004-2007 чылдарда ТР-ниң экономиктиг хөгжүлде сайыды: 
 - Сөөлгү чылдарда Тываның социал-экономиктиг байдалында эки чүүлдер бар. Аңаа полиметалл руда комбинадының «Лунсин» бүдүрүлгезин ажытканын, алдын тывыжын көвүдеткенин, көдээ ажыл-агыйында малдың баш санының өскенин хамаарыштырып болур.

Көдээ ажыл-агыйының сайыды чораан Виктор Лавриненко: Тывада амыдыралга чугула херек губернатор төлевилелдериниң боттанылгазы эгелээн-дир 20.02.2016 Көдээ ажыл-агыйының сайыды чораан Виктор Лавриненко: Тывада амыдыралга чугула херек губернатор төлевилелдериниң боттанылгазы эгелээн-дир

 Виктор Лавриненко, Красноярскиниң күрүнениң аграрлыг университединде агроүлетпүр кадрларын эде белеткээр регион төвүнүң удуртукчузу, 2001-2007 чылдарда ТР-ниң көдээ ажыл-агый сайыды, ТР-ниң Чазааның Даргазының оралакчызы:
  - Төрээн республикам дугайында медээлерни эрттирбейн, Интернетте статьяларны, тус черниң солуннарының сайтыларын номчуп турар мен. Барык хүннүң чыгыы Тывада кижилер-биле харылзажып, чүнүң-даа мурнунда көдээ ажыл-агыйда чүү болуп турары - мээң сонуургалымда.

Тываның Баштыңы Кызылдың мэринден дачалар микрорайонунда чырык өжүрүүшкүнүн сайгарарын негээн 19.02.2016 Тываның Баштыңы Кызылдың мэринден дачалар микрорайонунда чырык өжүрүүшкүнүн сайгарарын негээн

 Республиканың баштыңы Шолбан Кара-оол ооң адынга хамаатылардан социал четкилер дамчыштыр кээп турары дыңнадыгларны доктаамал хыналдада алган. Ооң утказы-биле танышкаш, бодунуң оралакчыларынга, сайыттарга, муниципалдыг тургузугларның удуртукчуларынга чогуур даалгаларны берип турар.

Ада-чурт камгалакчызының хүнүнге тураскааткан хемчеглерниң планы Февраль 19-та 19.02.2016 Ада-чурт камгалакчызының хүнүнге тураскааткан хемчеглерниң планы Февраль 19-та

Февраль 19-та  
«Ада-чурт чүден эгелээрил?» уран номчулганың республика мөөрейи - «Тываның политехниктиг техникумунга" 10.00 шакта; 
 «Албан хүлээлге – алдар-дыр» интерактивтиг оюн игра - Республиканың кадет корпузунга 11.00 шакта;
 «Солдаттар бооп төрүттүнмес – солдаттар апаар» мультимедийлиг викторина

Президентиниң кадет училищезинче дужаар күзелдиг оолдар-биле школаларда белеткел ажылдары уламчылавышаан 19.02.2016 Президентиниң кадет училищезинче дужаар күзелдиг оолдар-биле школаларда белеткел ажылдары уламчылавышаан
 Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оолдуң негелдези езугаар, Кызылдың президентиниң кадет училищезинче дужаап киреринге белеткел ажылдарын көдээ черлерде, өскүстер база хөй ажы-төлдүг болгаш кошкак хандырылгалыг өг-бүлелерниң ажы-төлдериниң ортузунда чорудуп эгелээн.

Аныяк арат Чойган Сундуй: Көдээ ажыл-агыйы-биле холбажып, мал өстүрерин күзеп чораан мен 18.02.2016 Аныяк арат Чойган Сундуй: Көдээ ажыл-агыйы-биле холбажып, мал өстүрерин күзеп чораан мен

Чойган Сундуй, 36 харлыг аныяк арат: 
 - 2013 чылда улуг эвес өг-бүле фермазын тудуп эгеледивис. Улуг-Хем кожууннуң Чодураа суурдан ырак эвесте, эптиг черге турумчуп алдывыс. Бо хүнде өдээвисте хөй эвес инектиг, хаваннарлыг бис. Ам харын хаван азыраар аңгы кажааны тудуп турарывыс бо. Үре-түңнелдиг болур дизе, таарымчалыг байдалды тургузар апаар.

Тываның Баштыңы Хүндүлээчел чоруктуң чылында элээн каш инвестиция төлевилелдерин, ооң аразында Кызылда аалчылар бажыңының тудуун дүргедедир бодалдыг 18.02.2016 Тываның Баштыңы Хүндүлээчел чоруктуң чылында элээн каш инвестиция төлевилелдерин, ооң аразында Кызылда аалчылар бажыңының тудуун дүргедедир бодалдыг

 Тываның Чазаа биле «Benkons» компанияның менеджерлери республиканың найысылалы Кызылга дээди класстың аалчылар бажыңын тударын дугурушкан. Дугуржулга езугаар 2016 чылдың октябрьда ажыглалче кирер деп планнаан люкс класстың тос каът аалчылар бажыңын, бо чайын тудуп доозар.

Кызыл хоорайның аэропортунуң ужудуп-хондурар шөлүн эде чаартып эгелээрин Тываның Орук-транспорт яамызы дыңнаткан 18.02.2016 Кызыл хоорайның аэропортунуң ужудуп-хондурар шөлүн эде чаартып эгелээрин Тываның Орук-транспорт яамызы дыңнаткан

 Кызыл хоорайның аэропортунуң ужудуп-хондурар шөлүн эде чааартыры-биле холбашкан ажылдар 2016 чылдың апрельден эгелээри-биле, ол дилиндекке кызыгаарлаашкынны киирерин Тываның Орук-транспорт яамызы дыңнаткан.

Кызыл хоорайда Улуг-Хемниң унун дургаар камгалал чалдар тудуунуң 4-кү ээлчээн уламчылаарын Тываның Баштыңы дыңнаткан 18.02.2016 Кызыл хоорайда Улуг-Хемниң унун дургаар камгалал чалдар тудуунуң 4-кү ээлчээн уламчылаарын Тываның Баштыңы дыңнаткан

 Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол, Москвага ажыл-агыйжы сургакчылаашкын үезинде, Суг курлавырларының федералдыг агентилелиниң удуртукчузу Марина Селиверстова-биле ужурашкаш, 2017 чылда федералдыг бюджетче Кызыл хоорайда чалдар тудуунуң дөрткү ээлчээн киирер дугуржулганы чедип алган.

Тываның Баштыңының даалгазы-биле яамылар ажылдакчылары малчын турлагларны кезип турар 17.02.2016 Тываның Баштыңының даалгазы-биле яамылар ажылдакчылары малчын турлагларны кезип турар

 Республика баштынының даалгазын күүседири-биле, күш-ажыл болгаш социал политика сайыдының бирги оралакчызы Эдуард Доржу Эрзин кожууннуң малчыннарын эргээн. Ол ужуражылгаларның бирээзи Тыва Республиканың алдарлыг малчыны, тараачын-арат ажыл-агыйның удуртукчузу Ирина Чигжитовна Дамбаның аалынга болган.

Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол РФ-тиң ОБЯ-ның бүгү-российжи чыыжында киржип турар 17.02.2016 Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол РФ-тиң ОБЯ-ның бүгү-российжи чыыжында киржип турар

 Февраль 16-да Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол Онза байдалдарны болдурбазының болгаш чайладырының чаңгыс аай күрүне системазының төлээлериниң бүгү-российжи чыылдазының ажыдыышкынга киришкен. 
 Ук хемчег РФ-тиң Президентизиниң администрацияның, РФ-тиң Чазааның, РФ-тиң Федералдыг Чыыжының, РФ-тиң Айыыл чок чорук чөвүлелиниң, күүсекчи эрге-чагырганың федералдыг органнарының, РФ-тиң субъектилериниң төлээлерин, Россияның ОБЯ-зында хөй-ниити болгаш эксперт чөвүлелиниң кежигүннерин, Россияның ОБЯ-ның Кол эргелелиниң база регион төптериниң начальниктерин чыгган.

Тываның Баштыңы малдың кыштаглаашкынын болгаш мал оолдаашкынын хайгааралга алырын көдээ ажыл-агый яамызынга дааскан 16.02.2016 Тываның Баштыңы малдың кыштаглаашкынын болгаш мал оолдаашкынын хайгааралга алырын көдээ ажыл-агый яамызынга дааскан

 Республиканың Баштыңы Шолбан Кара-оол агаар-бойдустуң байдалы-биле, малчыннарга дузаны көргүзерин дааскан. Тывага хенертен чылааш, оон катап сооп эгелээнинден, малдың деңгелинге багай салдарлыг. Бо чылын хар база хөй дүшкен. Ынчангаш көдээ ажыл-агый яамызы, ветеринарлыг албан чери малчыннар-биле кезээде сырый харылзаага турар болза эки.

Тывада "Аныяк өг-бүлеге кыштаг» губернатор төлевилели шапкынчаан 16.02.2016 Тывада "Аныяк өг-бүлеге кыштаг» губернатор төлевилели шапкынчаан

 Келир үениң аныяк малчыннары – төлевилелдиң киржикчилери-биле зона ужуражылгалары республикада эгелээн. Бо удаада Шагаан-Арыг хоорайга Улуг-Хем, Чаа-Хөл база Чеди-Хөл кожууннардан киржикчилерни хаара туткан ындыг хемчегни төлевилелди боттандырарының куратору, Тываның Чазааның Даргазының оралакчызының хүлээлгезин күүседип турар Сергей Ондар удуртуп эрттирген.

Тываның суурларында Шагаа-биле холбашкан арыглаашкын езулалдары болгаш чоннуң оюну уламчылавышаан 15.02.2016 Тываның суурларында Шагаа-биле холбашкан арыглаашкын езулалдары болгаш чоннуң оюну уламчылавышаан

 Февраль айны бүрүнү-биле Ак ай — Шагаа хүннери деп санаар. Тываның суурларында Чөөн чүктүң чурагай санаашкыны-биле үнген Чаа чылды ам-даа демдеглеп, арыглаашкын болгаш ыдыктаашкын езулалдарын эрттирери уламчылавышаан. Февраль 13-те Бии-Хемниң Сесерлиг суурга «Сыдым байырлалы» болуп эрткен.

Тыва Республиканың Баштыңы, Тыва Республиканың Чазаа көскү күрүне ажылдакчызы Владимир Ефимович Серяковтуң мөчээниниң дугайында ханы кажыыдал-биле дыңнадып тур 15.02.2016 Тыва Республиканың Баштыңы, Тыва Республиканың Чазаа көскү күрүне ажылдакчызы Владимир Ефимович Серяковтуң мөчээниниң дугайында ханы кажыыдал-биле дыңнадып тур

 Тыва АССР-ниң Министрлер Чөвүлелин удуртуп чораан Владимир Ефимович СЕРЯКОВ 84 харлап чорааш, амыдыралдан чарлып чоруткан. 
 Владимир Ефимович Серяков 1934 чылдың январь 1-де Омск облазының Кормилов районунуң Черниговка суурга төрүттүнген. Бодунуң төрүттүнген чери Кормилов районунда Куйбышев аттыг колхозка 18 харлыында колхозчу болуп күш-ажылчы базымын эгелээн.

Тываның Баштыңы: кижизиг болурунуң шажынчы дүрүмнерин чонга тайылбырлаар 15.02.2016 Тываның Баштыңы: кижизиг болурунуң шажынчы дүрүмнерин чонга тайылбырлаар

 Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол Тыва Республиканың Камбы-ламазы Лопсан Чамзо баштаан бөлүк лама башкылар-биле ужуражып, шажынга хамаарыштыр ажык чугааны чоруткан. Ук ужуражылгага Тываның Баштыңының оралакчылары А. Дамба-Хуурак, О. Натсак, ТР-ниң өөредилге сайыды Т. Санчаа, күш-ажыл сайыды Л. Тас-оол, аныяктар херээниң талазы-биле сайыт Ю.Ооржак база киришкен.

Тываның Баштыңы «Аныяк өг-бүлеге кыштаг» төлевилелди Тожу кожууннуң чурттакчыларынга таарыштырарын сүмелээн 12.02.2016 Тываның Баштыңы «Аныяк өг-бүлеге кыштаг» төлевилелди Тожу кожууннуң чурттакчыларынга таарыштырарын сүмелээн

 «Аныяк өг-бүлеге кыштаг» губернатор төлевилелиниң киржикчилериниң саны көвүдээр чадавас. 
 Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол ук төлевилелди Тожу кожууннуң чурттакчыларынга таарыштыр кылырын харыысалгалыг яамыларның мурнунга онааган.

Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол: «Тыва дээрге Россияның Азияже үнер белдирлериниң бирээзи-дир» 11.02.2016 Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол: «Тыва дээрге Россияның Азияже үнер белдирлериниң бирээзи-дир»

 Экономиктиг кризистиң байдалдарында Тыва Республиканың эрге-чагыргалары девискээрлерни хөгжүдеринге болгаш чоннуң социал деткимчезинге эргежок чугула төлевилелдерге идегеп турар дээрзин регионнуң Баштыңы Шолбан Кара-оол «Интерфакска» интервьюзунга дыңнаткан.

Тыва РФ-тиң социал-политиктиг турум чоруу бедик регионнарының санында 10.02.2016 Тыва РФ-тиң социал-политиктиг турум чоруу бедик регионнарының санында

 Тыва, 2016 чылдың январьда социал-политиктиг турум чоруун быжыглап, эки туружун салбаан.
  «Петербургская политика» фондунуң белеткээни, российжи регионнарның турум чоруунуң ээлчеглиг рейтингизинде, республика бодунуң көргүзүүн 0,1 санга экижиткеш, бедик турум байдалдыг регионнар бөлүүнде туружун хевээр арттырган.

РОССИЯНЫҢ КАМГАЛАЛ САЙЫДЫ СЕРГЕЙ ШОЙГУ ТЫВАГА КЭЭП ЧОРААН 10.02.2016 РОССИЯНЫҢ КАМГАЛАЛ САЙЫДЫ СЕРГЕЙ ШОЙГУ ТЫВАГА КЭЭП ЧОРААН

 Февраль 9-та Тывага Россияның камгалал сайыды, армия генералы Сергей Шойгу кээп чораан. Келген кол сорулгазы – республика девискээринде чамдык шериг объектилерниң туттунуп турарының байдалын хынап көөрү.

РФ-тиң Президентизи Владимир Путин Россияның буддистеринге ай календары езугаар Чаа чыл-биле байыр чедирген 10.02.2016 РФ-тиң Президентизи Владимир Путин Россияның буддистеринге ай календары езугаар Чаа чыл-биле байыр чедирген

 — Ай календары езугаар Чаа чыл-биле силерге сеткилим ханызындан байыр чедирип тур мен.
 Бо чаагай байырлал кижилерниң болгаш агаар-бойдустуң чаартылгазының демдээ болгаш, кижилерниң чүректерин бүзүрел, эки күзелдер, чаагай чүүлдерже чүткүл база арыг сагыш-сеткил-биле долдура бээр.

Надежда Яговдик: Кол чүүл – өөреникчилерниң тодаргай эртемнерге сонуургалын оттурар 09.02.2016 Надежда Яговдик: Кол чүүл – өөреникчилерниң тодаргай эртемнерге сонуургалын оттурар

 Тываның математика башкыларының ассоциациязының даргазы, баштаар черниң даргазы Надежда Яговдик Бүгү-россияның математика башкыларының ассоциациязының регион салбыры математика, физика болгаш информатика башкыларының 1 съездизинге тодараткан планнарының күүселдезинге идепкейлиг киржип эгелээн дээрзин дыңнаткан.

Тываның Баштыңы чаңгыс чер чурттуглары-биле Чаа чылдың баштайгы хүн херелин уткуп, чурттуң болгаш республиканың чаагай чоруу дээш чалбарган 09.02.2016 Тываның Баштыңы чаңгыс чер чурттуглары-биле Чаа чылдың баштайгы хүн херелин уткуп, чурттуң болгаш республиканың чаагай чоруу дээш чалбарган

 Ай календары-биле Чаа чыл – Шагаа байырлалының бүдүүзүнде Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол чаңчыл езугаар кожууннарны кезээш, республиканың хүндүткелдиг кижилери-биле чолукшулга езулалын кылган. Республика удуртукчузу баштай Чаа-Хөл, оон Чөөн-Хемчик биле Улуг-Хем кожууннарның улуг назылыглары-биле ужурашкан болза, чазак кежигүннери өске черлерге четкеннер.

ТЫВА РЕСПУБЛИКАНЫҢ БАШТЫҢЫ ШОЛБАН ВАЛЕРЬЕВИЧ КАРА-ООЛДУҢ ШАГАА-БИЛЕ БАЙЫР ЧЕДИРИИШКИНИ 08.02.2016 ТЫВА РЕСПУБЛИКАНЫҢ БАШТЫҢЫ ШОЛБАН ВАЛЕРЬЕВИЧ КАРА-ООЛДУҢ ШАГАА-БИЛЕ БАЙЫР ЧЕДИРИИШКИНИ

 – Амыргын-на, амыргын!
 – Сол-менди-ле бе?!
  – Ыт-куш, думаа-ханаа сол-дур бе?!
  – Шагаа найыр чиик-чаагай эртип тур бе?! 
 – Аал-ораныңар амыр-тайбың-на турар болзун! 
 – Азыраан малыңар арбын өзер-ле болзунам!

Чадаана хоорайда аныяк эмчилерге Шагаа белээ 08.02.2016 Чадаана хоорайда аныяк эмчилерге Шагаа белээ

 Чадаанада аныяк эмчилерге туттунган хөй квартиралыг бажыңның байырлыг ажыдыышкыны февраль 6-да болган. 
 Ынаар көжүп кирер эмчилерге дүлгүүрлерни болгаш суй белектерни Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол, Чөөн-Хемчик кожуун чагыргазының даргазы Байбек Монгуш тывыскан.

Каа-Хем суурнуң чагыргазы боттарының акша-хөреңгизи-биле «Чемгерикчи инек малым» төлевилелдиң киржикчилериниң санын көвүдедир сорулгалыг 08.02.2016 Каа-Хем суурнуң чагыргазы боттарының акша-хөреңгизи-биле «Чемгерикчи инек малым» төлевилелдиң киржикчилериниң санын көвүдедир сорулгалыг

 Барык-ла 19 муң чурттакчылыг Каа-Хем сууру улуг дээн черлерниң бирээзинге хамааржыр. Хоорай хевирлиг суурда 10 муң баш шээр мал, 2,5 муң баш бода малды чурттакчылар тудуп турар. Чаа губернатор төлевилелиниң дугайын чон өөрүшкү-биле уткуп алган.

Тывада кыштаглаашкын хүр бе? 05.02.2016 Тывада кыштаглаашкын хүр бе?

 Мал кыштаглаашкынында кол айтырыг — мал чеминиң чедишпези, малды чемгерериниң болгаш ажаап-тежээриниң негелделерин хажыдып турары, бөрүлерниң халдаашкыны, мал эмчилериниң аалдарга чедир барбайн турары деп Көдээ ажыл-агый яамызы санап турар.

Тываның Баштыңы Шагаа-биле малчыннарже үнүүшкүннерни байырлал шинчилиг эвес, а ажыктыг чорударын сүмелээн 05.02.2016 Тываның Баштыңы Шагаа-биле малчыннарже үнүүшкүннерни байырлал шинчилиг эвес, а ажыктыг чорударын сүмелээн

 Чоннуң байырлалы Шагаа бүдүүзүнде, чазак кежигүннери биле кожуун чагыргаларының удуртукчулары, малчын коданнарже үнүүшкүннерни чорудары чаңчылчаан. Ындыг болзажок, Тываның Баштыңы Кызыл кожуунга ажыл-агыйжы албанының үезинде, малчыннарже үнүүшкүннерни байырымныг эвес, а элээн ажыктыг кылдыр чорударын чагаан.

Российжи эксперттер: Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол ажыл-чорудулгазының түңнелдери-биле Россияда эң-не эки губернаторларның бирээзи 04.02.2016 Российжи эксперттер: Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол ажыл-чорудулгазының түңнелдери-биле Россияда эң-не эки губернаторларның бирээзи

 2015 чылдың түңнелдери-биле сайгарылгалыг анализти кылган. Хамааты ниитилел хөгжүлде фондузунуң белеткээни рейтингиде Шолбан Кара-оол Россияда 35-ки база Сибирьниң губернаторларының аразында, Кемерово областың губернатору Аман Тулеевтиң соонда, ийиги черде.

Тываның Баштыңы «Россеть»-тиң чиңгине директору-биле регионга чырык хандырылгазының чаа дөстерин тударының аргазын чугаалашкан 04.02.2016 Тываның Баштыңы «Россеть»-тиң чиңгине директору-биле регионга чырык хандырылгазының чаа дөстерин тударының аргазын чугаалашкан

 Февраль 2-де, Москвага, «Россеть»-тиң чиңгине директору Олег Бударгин-биле Тываның Баштыңы ужурашкаш, Каа-Хем суурнуң чаа тудугларынга чырык хандырылгазының айтырыын чугаалашкан.

Тываның Баштыңы «Россети»-ниң чиңгине директору-биле ужурашканының түңнелинде «Тываэнерго»-нуң салым-хуузу үзе шиитпирлеттинген 03.02.2016 Тываның Баштыңы «Россети»-ниң чиңгине директору-биле ужурашканының түңнелинде «Тываэнерго»-нуң салым-хуузу үзе шиитпирлеттинген

 Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол «Россети»-ниң чиңгине директору Олег Бударгин-биле ужурашканының түңнелинде республиканың амыдыралынга социал-экономиктиг улуг ужур-дузалыг «Тываэнерго» ААН-ниң салым-хуузу үзе шиитпирлеттинген деп болур.

Тыва чоннуң «Шагаа-2016» байырлалының программазы 03.02.2016 Тыва чоннуң «Шагаа-2016» байырлалының программазы
 Тыва чоннуң «Шагаа-2016» байырлалын февраль 8-тен 9-че демдеглээр. ТР-ниң Дээди Хуралының доктаатканы-биле ол хүн бүгү чон дыштаныр. Байырлалдың программазында шажынчы, культура-массалыг, спортчу хемчеглер хөйү-биле кирген.

Тываэнерго: Кызылда аварийлиг байдал соонда катап тургузуушкун ажылдары уламчылавышаан 02.02.2016 Тываэнерго: Кызылда аварийлиг байдал соонда катап тургузуушкун ажылдары уламчылавышаан

 "Тываэнерго" ААН-ның четкилерин башкарар төптүң медээзи-биле алырга, февраль 2-де 8.00 шакта республиканың шупту хереглекчилерин чырык алырының курлавыр схемазын ажыглап, чырык хандырылгазынга кошкан. Кызылда аварийлиг байдал соонда катап тургузуушкун ажылдары уламчылавышаан. Вторникте хүндүс коммуналдыг көвүрүг чоогунда база Рабочая кудумчузунда участокта үрелген шугумнарны септээн.

Чазак даргазының оралакчызы Владимир Фалалеевтиң удуртулгазы-биле ОБК-ның хуралы эрткен 02.02.2016 Чазак даргазының оралакчызы Владимир Фалалеевтиң удуртулгазы-биле ОБК-ның хуралы эрткен

 Февраль 1-де кежээ Чазак бажыңынга, онза байдалдар талазы-биле комиссия, үш чугула айтырыгларны сайгарып чугаалашкан: 
 - Тыва Республиканың девискээринде агаар-бойдустуң канчаар-даа аажок соогу; 
  - эпидемиологтуг байдал; 
  - республикада өрттер.

Тывада «Субедей» спорт комплекизи чаартынар 02.02.2016 Тывада «Субедей» спорт комплекизи чаартынар

Ооң дугайында Шолбан Кара-оол бодунуң блогунда дыңнаткан. 
 «Сүбедей» спорт комплекизиниң кырында бөмбүрүк дээвирни ажыглаарының магадылалдыг хуусаазы эрткен, ынчангаш ону чаартыры негеттинип келген.

Тываның Баштыңы Роскызыгаар-биле «Хандагайты — Боршоо» кызыгаар эрттирилге пунктузун чаартып кылыр дугайында дугурушкан 01.02.2016 Тываның Баштыңы Роскызыгаар-биле «Хандагайты — Боршоо» кызыгаар эрттирилге пунктузун чаартып кылыр дугайында дугурушкан

Тывада «Хандагайты — Боршоо» автомобиль эрттирер кызыгаар пунктузун чаартып кылырының хемчеглерин 2016 чылдың программазынче РФ-тиң Күрүне кызыгаарынга ажылдар кылырының талазы-биле федералдыг агентилел киирип алган.

Республика девискээринде сооктуң күштелип турары-биле чергелештир ЧЭК-тиң болгаш ЧКА-ның бүдүрүлгелери онза контрольда алдынган 01.02.2016 Республика девискээринде сооктуң күштелип турары-биле чергелештир ЧЭК-тиң болгаш ЧКА-ның бүдүрүлгелери онза контрольда алдынган

 Ол бүдүрүлгелерниң үзүк-соксаал чок ажылдаарын хандырарын Тыва Республиканың Баштыңы Шолбан Кара-оол Чазак Даргазының бирги оралакчызы Владимир Фалалеевке, одалга болгаш энергетика сайыды Роман Кажин-оолга дааскан.

Тываның Баштыңы: көдээ культура одагларының ажылын идепкейжидер 29.01.2016 Тываның Баштыңы: көдээ культура одагларының ажылын идепкейжидер

 Тываның Чазаанда Культура болгаш уран чүүл талазы-биле чөвүлелдиң хуралынга Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол шак ындыг сорулганы салган. Чаа-Хөл кожуунга эрткен, чөвүлелдиң бирги үнүүшкүннүг хуралынга, тус чер бот-башкарылга органнарының, республиканың культура болгаш өөредилге албан черлерниң удуртукчулары, эртемденнер, уран чүүлдүң билдингир кижилери, бүгү кожууннарның культура килдистериниң начальниктери киришкен.

Тываның Баштыңы ФСП талазы-биле акшаландырыышкынны дээштиг камгалаарын дааскан 29.01.2016 Тываның Баштыңы ФСП талазы-биле акшаландырыышкынны дээштиг камгалаарын дааскан

 «Республиканың киржип турары, федералдыг тускай сорулгалыг программалар шугуму-биле көрдүнген күрүне инвестициязын бо чылын камгалаарда идепкейлиг болгаш бадыткалдыг камгалаар херек» - деп, регион сайыттары болгаш ведомстволар удуртукчулары-биле эрткен тускай хуралга Тываның Баштыңы дыңнаткан.

Көскү хөй-ниити ажылдакчы, ИХЯ-ның хоочуну, иштики албанның полковниги Куулар Дугаржапович ДАРЖАА мөчээн 29.01.2016 Көскү хөй-ниити ажылдакчы, ИХЯ-ның хоочуну, иштики албанның полковниги Куулар Дугаржапович ДАРЖАА мөчээн

 Тываның Баштыңы, Тыва Республиканың Чазаа көскү хөй-ниити ажылдакчы, ИХЯ-ның хоочуну, иштики албанның полковниги Куулар Дугаржапович ДАРЖААНЫҢ мөчээниниң дугайында ханы кажыыдал-биле дыңнадып тур.

Энергетиктер «Кызыл» подстанциязын чаа дериг-херексел-биле быжыглаар 28.01.2016 Энергетиктер «Кызыл» подстанциязын чаа дериг-херексел-биле быжыглаар

 Федералдыг четки компаниязы «Кызыл» 220 кВ подстанциязының бодунуң хереглелин хандырарынга чаа дериг-херексел-биле быжыглаар. Бир эвес ону тургузуптар болза, чырык объектизиниң ажылында техниктиг үрелиишкиннер чайлаттынар болгаш, Тыва Республиканың төвү - Кызыл хоорайның хереглекчилеринге чырык хандырылгазының шынары экижиир.

Тываның информхарылзаа яамызы Ростелеком-биле ыраккы суурларның чурттакчыларын Интернет четкизинге кожар 28.01.2016 Тываның информхарылзаа яамызы Ростелеком-биле ыраккы суурларның чурттакчыларын Интернет четкизинге кожар

 Тываның Информатизация болгаш харылзаа яамызы республика девискээринде «Чурагайның дең эвес чоруун чайладыры» федералдыг төлевилелди боттандырарын уламчылавышаан. Амгы үеде республиканың 13 суурларында: Тарлаг, Найырал, Сушь, Хөл-Өөжү, Чал-Кежик, Успенка, Көк-Хаак, Терлиг-Хая, Шаңчы, Ак-Чыраа, Авыйган, Хорум-Даг, Сизимче ВОХШ тударының ажылдары адакталган.

Февраль 9 – Шагаа байырлалының хүнү – Тывада дыштаныр хүн 28.01.2016 Февраль 9 – Шагаа байырлалының хүнү – Тывада дыштаныр хүн

 Тываның Камбы-Ламазының сүмелээни-биле Шагаа байырлалының хүнүн ТР-ниң Дээди Хуралы (парламентизи) доктааткан. 
 Тыва Республиканың Дээди Хуралының (парламентизиниң) үшкү сессиязының 2015 чылдың декабрь 9-та эрткен ээлчеглиг бешки чыыжында «2016 чылда Шагаа байырлалының хүнүнүң дугайында» доктаалды хүлээп ап, ол хүннү - февральдың 9 деп тодараткан.

Январь 28-те 10-дан 16 шакка чедир Кызылдың ХБАБ-ка Ажык эжиктер хүнү эртер 27.01.2016 Январь 28-те 10-дан 16 шакка чедир Кызылдың ХБАБ-ка Ажык эжиктер хүнү эртер

Тыва Республиканың Чазааның бадылааны ажыл планы езугаар, январь 28-те 10-дан 16 шакка чедир Кызылдың ХБАБ-ка чурттакчы чонга юридиктиг халас эрге-хоойлу ачы-дузазын чедирериниң Ажык эжиктер хүнү эртер.

Тываның Баштыңы көдээ черниң котельная ажылчыннарынга хүндүлел бижиктерни болгаш акша шаңналдарын тывыскан 27.01.2016 Тываның Баштыңы көдээ черниң котельная ажылчыннарынга хүндүлел бижиктерни болгаш акша шаңналдарын тывыскан

 Чаа-Хөл суурнуң котельнаязы - чылыг-хандырылга организацияларының аразында ажылдың шынары-биле көскү черде. 
 Эрткен дыштаныр хүнде республиканың баштыңы Чаа-Хөл кожуунга ажыл албан аайы-биле чорааш, тус черниң ЧЭТ-иниң ажылын барып көрген.

Тываның Баштыңы: хоорай эрге-чагыргазы хөй-ниити транспортунуң ажылының шынарын экижидер ужурлуг 26.01.2016 Тываның Баштыңы: хоорай эрге-чагыргазы хөй-ниити транспортунуң ажылының шынарын экижидер ужурлуг

 «Найысылалдың чурттакчылары болгаш аалчылары хөй-ниити транспортунуң депшилгелиг ачы-дузаларын алган турар кылдыр хоорайның эрге-чагыргазы бүгү хемчеглерни чорудар ужурлуг» - деп, Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол санап турар.

Тываның Баштыңы өскүстерге бажыңнар үлелгезин ажык чорударын негээн 26.01.2016 Тываның Баштыңы өскүстерге бажыңнар үлелгезин ажык чорударын негээн

 РФ-тиң Президентизиниң хөй-ниити хүлээп алыышкынынга Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол 24 харлыг Шончалай Дувендейниң, өскүс дээш Тожу кожуундан чурттаар чер-биле хандырарын дилээн, билдириишкинин көрген.

Тываның Баштыңы Чаа-Хөлдүң ажыл-ишчилеринге күрүне шаңналдарын тывыскан 25.01.2016 Тываның Баштыңы Чаа-Хөлдүң ажыл-ишчилеринге күрүне шаңналдарын тывыскан

 Чаа-Хөл кожуунда чаа Культура бажыңының байырлыг ажыдыышкынында тус черниң чурттакчыларынга Тываның Баштыңы күрүне шаңналдарын тывыскан. 
 Кызыл-Даг сумузундан муң малдыг малчын Олег Дажы-Ламага «Тыва Республиканың алдарлыг малчыны» хүндүлүг атты, Чаа-Хөл кожууннуң өөредилгениң хоочуну Самбыл-оол Суванга «Тыва Республиканың өөредилгезиниң алдарлыг ажылдакчызы» хүндүлүг атты тывыскан. Ак-Туруг суурда библиотека эргелекчизи Елизавета Дамчай Тыва Республиканың алдарлыг ажылдакчызы атка төлептиг болган.

Чаа-Хөлде 30 чыл манааны тудуг – чаа культура-спорт комплекизи ажыттынган 25.01.2016 Чаа-Хөлде 30 чыл манааны тудуг – чаа культура-спорт комплекизи ажыттынган

 Чаа-Хөл суурга чаа Культура бажыңының ажыдыышкынын чон 30 хире чыл манап келген. 70 чылдарда эрги суур Саян-Шушенск суг шыгжамырының адаанга баар деп баарга, ону чаа черже көжүрген турган. Ынчан чаа клуб тудуун планнаан-даа болза, 1989 чылда ССРЭ дүжерге, ол тудуг ара турупкан.

Тываның Баштыңы Николай Якимов-биле ужурашкан 23.01.2016 Тываның Баштыңы Николай Якимов-биле ужурашкан

Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол «Новосибирск областа стандартизацияның, метрологияның болгаш шенелделерниң күрүнениң регион төвү» федералдыг бюджет албан чериниң директору, СФО-да Метрология төвүнүң директорлар чөвүлелиниң даргазы, техниктиг башкарылга болгаш метрология талазы-биле федералдыг агентилелдиң директорлар чөвүлелиниң кежигүнү Николай Якимов-биле ужурашкан.

Россияның Күш-ажыл яамызы Тываның даштыкы ажылчын күштерге хереглелин бадылаан 23.01.2016 Россияның Күш-ажыл яамызы Тываның даштыкы ажылчын күштерге хереглелин бадылаан

 Тывага даштыкы ажылчын күш, 2015 чылдаазынга деңнээрге, бо чылын 13,6 хуу эвээш болур деп, Россияның Күш-ажыл яамызы бадылаан. 
 Даштыкы чурттардан чалаар ажылчыннарның саны эрткен чылын 779 турган болза, бо чылын 576 кижи болур.

Мира Баву-Сюрюн: Тываның Баштыңының Тыва дыл хүнүн тургусканы – келир үеже көрүш-түр 22.01.2016 Мира Баву-Сюрюн: Тываның Баштыңының Тыва дыл хүнүн тургусканы – келир үеже көрүш-түр

Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол 2016 чылдың январь 18-те Тыва дыл хүнүн тургузар дугайында чарлыкка атты салган. Эртемденнер ол болуушкунга хамаарыштыр бодалын илереткен.

Тываның Чазаанга Өвүр кожууннуң чидиг айтырыгларын болгаш келир үеде хөгжүлдезиниң дугайында сайгарып чугаалашкан 21.01.2016 Тываның Чазаанга Өвүр кожууннуң чидиг айтырыгларын болгаш келир үеде хөгжүлдезиниң дугайында сайгарып чугаалашкан

Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол саң-хөө-экономика болгаш социал адырның сайыттары-биле кады Өвүр кожуун чагыргазының, төлээлекчилер хуралының база бюджет албан черлериниң удуртулгазының киржилгези-биле «муниципалдыг шакты» эрттирген.

Сураглыг российжи чурукчу-скульптор тыва эки турачыларга тураскаалды сиилбип кылыр 20.01.2016 Сураглыг российжи чурукчу-скульптор тыва эки турачыларга тураскаалды сиилбип кылыр

 Кызыл хоорайның мэри Владислав Ховалыг болгаш найысылалдың Төлээлекчилер хуралының даргазы Дина Оюн Россияның сураглыг чурукчу-скульптору Константин Зиничини Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оолга таныштырганнар.

Тыва «Пор-Бажын» шивээзин Россияның культура өнчү-салгалының онза үнелиг объектилериниң даңзызынче киирерин саналдап турар 20.01.2016 Тыва «Пор-Бажын» шивээзин Россияның культура өнчү-салгалының онза үнелиг объектилериниң даңзызынче киирерин саналдап турар

 Республиканың эрге-чагыргаларының чагыын езугаар Тывада бурунгу уйгур шивээ «Пор-Бажыңның» – Тере-Хөл деп хөлдүң ортузунда ортулукта турар ортаакы вектерниң тураскаалының төөгү-культура экспертизазын кылган.

Тываның найысылалында хоккейжилерге чаа шөлчүгешти кылган 19.01.2016 Тываның найысылалында хоккейжилерге чаа шөлчүгешти кылган

 Кызылдың Мурнуу микрорайонда, «Сүбедей» спорт комплекизиниң дужунда чаа хоккей шөлчүгежин тургускан. 
 Ындыг өске шөлчүгештерге деңнээрге, ойнакчыларга таарымчалыг байдалдарны ында тургускан. Идик-хеп уштур, душтанып чунуп алыр өрээлдер болгаш ажыктыг өске-даа чүүлдер бар.

Тываның Баштыңы албан-дужаал ээлээннерниң кем-херек үүлгедир чоруктары-биле, коррупциялыг үүлгедиишкиннер-биле демиселге истелге эргелелиниң ролюн демдеглээн 19.01.2016 Тываның Баштыңы албан-дужаал ээлээннерниң кем-херек үүлгедир чоруктары-биле, коррупциялыг үүлгедиишкиннер-биле демиселге истелге эргелелиниң ролюн демдеглээн

Россияның Истелге комитединиң (РИК-тиң) регион эргелелиниң тургустунганындан бээр 5 чыл оюнга тураскааткан байырлыг хуралга Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол киришкен. 
 Ол хүн-биле холбаштыр Шолбан Кара-оол истекчилерге байыр чедирген болгаш бо хире кыска хуусаа дургузунда эргелелдиң ажылдакчылары республикага кем-херек үүлгедиишкинин кызырар сорулгага көскү салыышкынны киирген дээрзин демдеглээн.

Тыва журналистиканың хоочуннарынга күрүне шаңналдарын тывыскан 19.01.2016 Тыва журналистиканың хоочуннарынга күрүне шаңналдарын тывыскан

 Эрткен дыштаныр хүнде Кызыл хоорайга «Чонар-даштан демир-үжүк-2015» мөөрей талазы-биле информация адырынга шылгараан журналистерге болгаш хоочуннарга шаңналдарны тывыскан.
  Байырлыг хемчегге республиканың Баштыңы Шолбан Кара-оол киришкеш, чыылганнарга профессионал байырлалын таварыштыр байырны чедирип, Тыва Республиканың күрүне шаңналдарын тывыскан.

Тываның аныяктары «Чемгерикчи инек малывыс» губернатор төлевилелиниң киржикчилеринге кажаалар тударынга дузалажыр 18.01.2016 Тываның аныяктары «Чемгерикчи инек малывыс» губернатор төлевилелиниң киржикчилеринге кажаалар тударынга дузалажыр

 Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оолдуң саналдап турар социал төлевилелдеринге аныяктарның эгелээшкиннери немежип турар. 
 Бо чылдың январь 14-те аныяктар организацияларының төлээлери-биле Тываның Баштыңының ужуражылгазынга киришкен аныяктар «Чемгерикчи инек малывыс» болгаш «Аныяк өг-бүлеге кыштаг» деп төлевилелдерни күүседиринге дузалажырын саналдааннар.

Тыва 2016 чылда турисчи орук айтыкчызын үндүрер 18.01.2016 Тыва 2016 чылда турисчи орук айтыкчызын үндүрер

Республиканың иштинде билдингир апарган элээн каш турисчи маршруттарны болгаш ооң кайгамчык черлерин киирген «Тываның орук айтыкчызы» деп номну ТР-ниң Культура яамызы белеткеп турар. 
 Чаа номну республикада ажылдап турар турисчи индустрияның төлээлери-биле кады чырыкче парлап үндүрер.

Тываның Баштыңы Кызыл хоорайда, хоруттунган үеде, арага садып турар садыгларны онза хыналдага алырын негээн 18.01.2016 Тываның Баштыңы Кызыл хоорайда, хоруттунган үеде, арага садып турар садыгларны онза хыналдага алырын негээн

 Понедельникте, чазак кежигүннери болгаш кожууннар удуртукчулары-биле аппарат хуралында, Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол Кызыл хоорайда, хоруттунган үеде, арага садып турар садыгларны онза хыналдага алырын негээн.

Тыва дыл хүнүнүң дугайында Тыва Республиканың Баштыңының Чарлыы 18.01.2016 Тыва дыл хүнүнүң дугайында Тыва Республиканың Баштыңының Чарлыы

 Тыва Республиканың күрүне дылы база тыва чоннуң культурлуг болгаш сагыш-сеткил өнчү-байлаа болур тыва тыва дылды кадагалап, деткип база хөгжүдер сорулга-биле доктаадырым болза: 
 1. Тыва дылдың хүнүн тургузуп, чылдың-на ону ноябрь 1-де демдеглеп эрттирер.

Тываның Баштыңы сагындырыг чокка хоорай поликлиниказын база катап хынап чораан 15.01.2016 Тываның Баштыңы сагындырыг чокка хоорай поликлиниказын база катап хынап чораан

 Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол республиканың чурттакчыларының медицина хандырылгазының шынарынче онза кичээнгейни угландырып турар. 
 Ол эмнелге албан черлеринге болганчок-ла дыңнатпайн чеде бээр. Чижээ, республиканың №1 эмнелгезинге хенертен четкеш, аарыг улус хүлээп алыр өрээлдиң сандаргайын, сайгылгаанының шоолуг чырытпазын аажок шүгүмчүлээн.

Тываның Баштыңы школа-интернаттың башкыларын өскүстерге багай чүүлдер чугаалаарының орнунга, үлегерлиг эки чижектерге өөредирин кыйгырган 15.01.2016 Тываның Баштыңы школа-интернаттың башкыларын өскүстерге багай чүүлдер чугаалаарының орнунга, үлегерлиг эки чижектерге өөредирин кыйгырган

 Республиканың удуртукчузу Шолбан Кара-оол ажылынче чоруп олура, Колхозная кудумчузунда, республиканың школа-интернадында оолдар кандыг байдалда өөренип турарын көөрү-биле, орук ара аңаа четкен. Ында-хаая таваржыр хостуг үезинде кады тренировкалап турары оолдар база бар.

Тываның Баштыңы: экономиктиг чаа байдалдарда коррупцияны илередириниң болгаш болдурбазының дээштиг хевирлери херек 14.01.2016 Тываның Баштыңы: экономиктиг чаа байдалдарда коррупцияны илередириниң болгаш болдурбазының дээштиг хевирлери херек

 Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол республиканың ИХЯ-зының коллегиязының хуралынга киришкен, аңаа полицейжилер 2015 чылда ажылының түңнелин үндүрген. 
 Иштики херектер сайыды Александр Лобанов илеткелинде сөөлгү тос чылдарда регионда кем-херек үүлгедиишкини эвээжеп турарын демдеглээн. Ылаңгыя аар кемниг херектер - өлүрүүшкүннер, кадыкка аар хора чедирери, күштээшкиннер саны кызырылган.

Тываның Баштыңы 40 градус сооп турары-биле холбаштыр автооруктарның эң ыракта участоктарынга чыннып алыр пунктуларны тургузарын дааскан 14.01.2016 Тываның Баштыңы 40 градус сооп турары-биле холбаштыр автооруктарның эң ыракта участоктарынга чыннып алыр пунктуларны тургузарын дааскан

 Даштыкы агаарның температуразының 40 градус сооп турары-биле холбаштыр Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол автооруктарның эң ыракта участоктарынга чыннып алыр пунктуларны чолаачыларга тургузуп бээрин республиканың Орук-транспорт яамызынга дааскан. 
 Тываның автооруктар эргелелиниң дыңнатканын езугаар алырга, «Кызыл — Ак-Довурак» регион оруунга шимчеп чоруур 4 пунктуну тургускан. Аңаа эрткен-дүшкен чолаачылар чыннып база изиг шай ижип ап болур.

ИНВЕСТОРЛАР ТЫВА ДҮКТҮ СОНУУРГАЙ БЕРГЕН 14.01.2016 ИНВЕСТОРЛАР ТЫВА ДҮКТҮ СОНУУРГАЙ БЕРГЕН

 «YemaGroupInternational» корпорацияның төлээлери ажылчын аян-чорук кылып Тывада чедип келген. 
 Ол аалчылар Тываның мал өстүрүп турар ажыл-агыйларындан дүк садып алырының аргазын өөренири-биле келген дээрзин республиканың Даштыкы экономиктиг харылзаалар талазы-биле агентилели дыңнаткан.

Тывада «Аныяк өг-бүлеге кыштаг» губернатор төлевилелин боттандырып эгелээн 14.01.2016 Тывада «Аныяк өг-бүлеге кыштаг» губернатор төлевилелин боттандырып эгелээн

 «Аныяк өг-бүлеге — кыштаг» деп чаа губернатор төлевилелиниң киржикчилериниң бүрүткели бо чылдың январь 13-те эгелээн.
  Ол төлевилелдиң сорулгазы — көдээниң аныяк чурттакчыларынга өг-бүлениң мал фермаларын организастап алырынга дуза чедирери. Республиканың Көдээ ажыл-агый болгаш аъш-чем яамызы январь 10-да төлевилелди күүседириниң «орук картазын» Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оолга көргүскен.

Тываның Чазаа 369 өг-бүлеге боос инектерни дамчыдар 13.01.2016 Тываның Чазаа 369 өг-бүлеге боос инектерни дамчыдар

 2016 чылда «Чемгерикчи инек малым» губернатор төлевилелиниң бирги чадазын боттандырарынга Тываның бюджединден 13,7 млн. рубльди тускайлаан. 
 Республиканың Баштыңы Шолбан Кара-оолдуң социал эгелээшкинин күүседиринге чугула акша-хөреңгиниң санаашкынын регионнуң көдээ ажыл-агый болгаш аъш-чем яамызы белеткеп кылгаш, Тываның Чазаанче киирген.

Тываның Баштыңы республиканың журналистеринге болгаш ном үндүрүкчүлеринге Российжи парлалга хүнү-биле байырны чедирген 13.01.2016 Тываның Баштыңы республиканың журналистеринге болгаш ном үндүрүкчүлеринге Российжи парлалга хүнү-биле байырны чедирген

 Россияның парлалга хүнү-биле Тываның журналистеринге болгаш ном үндүрүкчүлеринге, мергежили парлалга-биле холбашкан бүгү кижилерге сеткилим ханызындан байыр чедирип тур мен! 
 Медээлерни болгаш билиглерни кайы-даа үеде аажок үнелээр турган. Чонга дыңнадыгны эң шын болгаш долузу-биле чедирер талазы-биле силерниң үүле-херээңер оон-даа үнелиг.

Тыва Республиканың ИХЯ-зынга шынчы, шылгараңгай болгаш эрес-дидим чоруктуң сүлде демдээ болур чаа тукту дамчыдарының езулалы болган 13.01.2016 Тыва Республиканың ИХЯ-зынга шынчы, шылгараңгай болгаш эрес-дидим чоруктуң сүлде демдээ болур чаа тукту дамчыдарының езулалы болган

 РФ-тиң ИХЯ-зының оперативтиг-дилээшкин бюрозунуң начальниги, полицияның генерал-лейтенантызы Сергей Евгеньевич Матвеев Тыва Республикада ИХЯ-ның сайыды генерал-майор Александр Лобановка чаа тукту дамчыткан.
  Сергей Матвеев онзагай болуушкун-биле хууда составка байырны чедиргеш, тыва дайынчыларның төөгүден эрес-дидим, шылгараңгай чоруу амгы үеге чедир үлегер-чижек болуп чоруур

Мал кыштаглаашкыны Тываның Көдээ ажыл-агый яамызының хайгааралында 12.01.2016 Мал кыштаглаашкыны Тываның Көдээ ажыл-агый яамызының хайгааралында

 Ооң дугайында Тываның Чазааның хуралында сайгарган. 
 Тывада өнчү хамаарылгазы чокка 2964 кыштаглар бар. Республикада 159 муң баш бода малдың 67,1 муңу инек. 1239,4 муң баш хой, өшкү, ооң 659,0 муң бажы төрүүр мал, 65,7 муң чылгы мал кышты хүр эртип турар.

Тываның чазааның кежигүннери чаа 2016 чылды чон-биле ужуражылгалардан эгелээр ужурлуг 12.01.2016 Тываның чазааның кежигүннери чаа 2016 чылды чон-биле ужуражылгалардан эгелээр ужурлуг

 Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол понедельникте, аппарат хуралында, муниципалдыг тургузуглар-биле видеоконференция харылзаазының үезинде шак ындыг негелдени тургускан.

Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оолдуң Прокуратура ажылдакчызының хүнү-биле байыр чедириишкини 12.01.2016 Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оолдуң Прокуратура ажылдакчызының хүнү-биле байыр чедириишкини

 Тываның прокуратуразының хүндүлүг ажылдакчылары болгаш хоочуннары! 
 Силерге профессионал байырлалыңар – Прокуратура ажылдакчызының хүнү-биле чүректиң ханызындан байыр чедирдим.

Россияның «соңгу» регионнарының чижээнге Тывада иви ажыл-агыйының хөгжүлдезиниң айтырыгларын Тожу кожуунга сайгарып чугаалашкан 11.01.2016 Россияның «соңгу» регионнарының чижээнге Тывада иви ажыл-агыйының хөгжүлдезиниң айтырыгларын Тожу кожуунга сайгарып чугаалашкан

 2016 чылдың баштайгы хонуктарында Тывага Соңгу чүктүң эвээш санныг чоннарының төлээлери  кээп чораан. 
 Россия Федерациязының субъектилеринде иви ажыл-агыйлыг черлерниң ол төлээлери Тожу кожуунга ийи хүн чорааш, ында тываларның амыдырал байдалдары-биле танышканнар.

Тывада Ада-чурттуң Улуг дайынының хоочуннарынга белектерни тывыскан 11.01.2016 Тывада Ада-чурттуң Улуг дайынының хоочуннарынга белектерни тывыскан

 Ада-чурттуң Улуг дайынының киржикчилеринге 2016 чылдың бүдүүзүнде байыр чедирген болгаш соодукчуларны белек кылдыр берген. 
 Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол Чаа чыл байырлалы-биле Ада-чурттуң Улуг дайынының хоочуннарынче улуг кичээнгейни салырын социал албан черлеринден негээн. 1941-1945 чылдарда Ада-чурт дайынынга дорт киржип турган хоочуннар күрүнениң онза хайгаа­ралында алдынган дээрзин ол сагындырган, ындыглар бистиң рес­публикада 20 кижи арткан. Оларга Чаа чылга уткуштур белектер чаа соодукчулар садар акша-хөреңгини Тываның Баштыңының даалгазын езугаар тускайлаан.

ТЫВАНЫҢ БАШТЫҢЫ: ТӨЛЕПТИГЛЕРНИ ШАҢНААРЫ – ОНЗАГАЙ ЕЗУЛАЛ 10.01.2016 ТЫВАНЫҢ БАШТЫҢЫ: ТӨЛЕПТИГЛЕРНИ ШАҢНААРЫ – ОНЗАГАЙ ЕЗУЛАЛ

 2016 чылдың бүдүүзүнде Чазак Бажыңынга күрүне шаңналдарын тыпсырының байырлыг езулалы болган. 
 Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол республиканың чаагай чоруу дээш өөрүп четтириишкинниң сөстерин чыылганнарга чугаалааш, үнер чылда чедиишкиннерни күзээн:

АРАПТАННАРНЫҢ ӨГ-БҮЛЕЗИНИҢ ИЙИСТЕРНИ - ЧЫЛДЫҢ БАШТАЙГЫЛАРЫ 09.01.2016 АРАПТАННАРНЫҢ ӨГ-БҮЛЕЗИНИҢ ИЙИСТЕРНИ - ЧЫЛДЫҢ БАШТАЙГЫЛАРЫ

 2016 чылда Тывага бир дугаарында Араптаннарның өг-бүлезинге ийис кыс чаштар республиканың перинаталдыг төвүнге январь 1-де 00.20 шакта төрүттүнген. 
 Тываның Баштыңы аас-кежиктиг өг-бүлеге чаштарның төрүттүнгени база Чаа чыл-биле байырны чедирген.

Россияның Президентизи Владимир Путин Чаа чыл болгаш Рождество-биле Тываның Баштыңынга болгаш республиканың чурттакчыларынга байырны чедирген! 07.01.2016 Россияның Президентизи Владимир Путин Чаа чыл болгаш Рождество-биле Тываның Баштыңынга болгаш республиканың чурттакчыларынга байырны чедирген!

 Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оолдуң адынга чурттуң удуртукчулары - Россияның Президентизи В.В. Путин биле РФ-тиң Чазааның даргазы Д.А. Медведевтен байыр чедириишкинниг телеграммалар келген. Күрүне баштыңы биле чазак даргазы регионнуң удуртукчузунга база Тываның бүгү чурттакчыларынга Чаа чылдың эң-не эки күзээшкиннерин чедирген!

Кара-Кыс Аракчаа: 2015 чылдың болуушкуннары Тываның культурлуг болгаш экономиктиг хөгжүлдезиниң угланыышкыннарын тодараткан 06.01.2016 Кара-Кыс Аракчаа: 2015 чылдың болуушкуннары Тываның культурлуг болгаш экономиктиг хөгжүлдезиниң угланыышкыннарын тодараткан

 Кара-Кыс Аракчаа, медиктиг-социал айтырыглар болгаш эргелеп-башкарылга эртем-шинчилел институдунуң эртем секретары: 
 - 2015 чылда бистиң чуртувус, Россия, барыын чүк чурттарының кииргени экономиктиг санкцияларынга удур туруштуун болгаш бир демниин көргүскен. 2016 чылда ниитилелдиң каттыжылгазы-биле амыр эвес саң-хөө-экономиктиг байдалды ажып эрте бээривиске бүзүрээр мен.

Людмила Балзанай: Тываның чонунуң хей-адын көдүреринге Улусчу чаңчылдар болгаш Хүндүлээчел чоруктуң чылдарын чарлааны дыка шын 05.01.2016 Людмила Балзанай: Тываның чонунуң хей-адын көдүреринге Улусчу чаңчылдар болгаш Хүндүлээчел чоруктуң чылдарын чарлааны дыка шын

 Людмила Балзанай, Бай-Хаак суурда песионер: 
 - Россияның чурттакчызы болганымда, ол дээш сагыжым аарып олурар болбайн аан. Ынчалза-даа бистиң чуртувус турум чоруун салбады, 2016 чылда ол-ла  туружун салбазын.
 Бистиң төрээн Тывавыста сөөлгү чылдарда эки талаже өскерлиишкиннерниң бары өөрүнчүг.

«Чылдың башкызы -2015» Оксана Кравченко: ам оолдарны аңгылаары шын эвес 04.01.2016 «Чылдың башкызы -2015» Оксана Кравченко: ам оолдарны аңгылаары шын эвес

 Оксана Кравченко, Кызыл хоорайның 15 дугаар лицеиниң математика башкызы, «Чылдың башкызы-2015» республика мөөрейиниң тиилекчизи: 
 - «Чылдың башкызы» профессионал мергежил конкурузунга киришкеним-биле 2015 чыл  сагыжымда арткан. Мөөрейниң  хоорай, республика, бүгү-российжи чадаларынга харыысалга дээш дүвүрээзин, хөлзээшкиннерим ам артымда арткан.

Эрзин кожуундан аныяк башкы, депутат: Хуралга ажыл-чорудулга чаа аргаларны бээр 04.01.2016 Эрзин кожуундан аныяк башкы, депутат: Хуралга ажыл-чорудулга чаа аргаларны бээр

 Болат Кунучап, Эрзин кожууннуң Төлээлекчилер хуралының даргазының оралакчызы, Эрзин ортумак школазында англи дыл башкызы: 
 - 2015 чыл – менээ онзагай чыл болду. Апрель 20-де директорлап турганым школамның 20 өөреникчизи-биле Анапа хоорайда «Смена» лагерьге четтим. Уруглар, оолдар «Тиилелгениң салюду» республика фестивалынга ийиги черни ээлээш, аңаа дыштаныр эргени чаалап алган.

Тываның Баштыңының Чаа чыл-биле республиканың чурттакчыларынга байыр чедириишкини 31.12.2015 Тываның Баштыңының Чаа чыл-биле республиканың чурттакчыларынга байыр чедириишкини

 Эргим чаңгыс чер-чурттугларым!  
 База бир — бөдүүн эвес болгаш бодунуу-биле чырыткылыг чылды чурттап эртивис. Ооң кол түңнелин бистиң холувустуң салдынмаанын, иштики болгаш даштыкы шылгалдаларның мурнунга мөгүдээшкин безин чок болганывыс деп санап болур

Тывада салым-чаяанныг уруглар болгаш оолдарга байырны чедирген 31.12.2015 Тывада салым-чаяанныг уруглар болгаш оолдарга байырны чедирген

 Декабрь 30-де Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол 2015 чылда шылгараан салым-чаяанныг болгаш тергиин башкыларга байырны чедирген. 
 Чаа чылдың бүдүүзүнде Тываның талантылыг аныяктарының болгаш оларның дагдыныкчыларының чедиишкиннерин түңнээри чаңчыл болган. Улусчу чогаадылга бажыңынга республика, бүгү-российжи болгаш делегей конкурстарының киржикчилери, шаңналдыг черлер ээлээн болгаш тиилекчи болганнар чыылган. Ол хүн Россияның Президентизиниң премиязының база республика Баштыңының грантызының эдилекчилери болган 10 кижиге байырны чедирген.

Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол Моолдуң Кызыл хоорайда чиңгине консулу-биле ужурашкан 30.12.2015 Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол Моолдуң Кызыл хоорайда чиңгине консулу-биле ужурашкан

 Херээжен чаа консул дээрги Баасанжав Ганцэцэг Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оолга Россияның Даштыкы херектер яамызының ону хүлээп көргениниң бижиин дамчыткан.
  Бо талазы-биле байырлыг езулал Тыва Республиканың Чазааның оран-савазынга болган. РФ-тиң ДХЯ-зының тургускан документизинде дээрги Баасанжав Ганцэцэг 2015 чылдың октябрь 10-да киирген консул патентизин езугаар Моолдуң Кызыл хоорайда чиңгине консулу кылдыр хүлээп көрдүнген дээрзин айыткан.

Тываның Баштыңы: совет үеден бээр шиитпирлеттинмээн чидиг айтырыгларны 2015 чылда боттуг ажыл-херектерже шилчиткен бис 29.12.2015 Тываның Баштыңы: совет үеден бээр шиитпирлеттинмээн чидиг айтырыгларны 2015 чылда боттуг ажыл-херектерже шилчиткен бис

 Россияга удур санкциялар турзажок, 2015 чылда Россияның Чазааның даргазы Дмитрий Медведевтиң апрельде бадылааны, Тываның социал-экономиктиг хөгжүлдезиниң элээн каш пунктуларын чедиишкинниг боттандырып шыдаан бис, деп республиканың баштыңы Шолбан Кара-оол санап турар. Чаа чылдың бүдүүзүнде ооң дугайында регионнуң массалыг информация чепсектериниң Кол редакторлар клувунуң хуралынга ол дыңнаткан.

Россияда информатизация талазы-биле Тыва 19-ку база күрүне ачы-дуза төптериниң чедингири-биле бирги черде 29.12.2015 Россияда информатизация талазы-биле Тыва 19-ку база күрүне ачы-дуза төптериниң чедингири-биле бирги черде

 Регионнарда информастыг ниитилелдерни тургузарынче угланган төлевилелдерни боттандырары-биле Тыва Россияның 20 регионнарының санынче кирген. Россия Федерациязының Харылзаа болгаш массалыг коммуникация яамызының албан езузунуң сайтызында ол рейтингини парлаан. Тыва информатизация программазын 129,01 хуу күүсеткеш, рейтингиде 19-ку черни ээлээн.

Тывада малчын коданнарже оруктарның харын тускай техника-биле аштап турар 29.12.2015 Тывада малчын коданнарже оруктарның харын тускай техника-биле аштап турар

 Амгы үеде малчын коданнарже баар оруктарның харын аштаан. Декабрь 23-тен 25-ке чедир Мөңгүн-Тайгага чагган улуг хар Каргы хемниң унунда 11 аалдарже чедерин бергедеткен. 
 Харның кылынынга 7-10 см немешкен. Бо хонуктарда малчын коданнарже чедер оруктарны аштаан, деп Көдээ ажыл-агый яамызы дыңнаткан.

2015 чылдың түңнелдери-биле Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол Губернаторларның национал рейтинг бөлүүнде ийиги черже үнген 28.12.2015 2015 чылдың түңнелдери-биле Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол Губернаторларның национал рейтинг бөлүүнде ийиги черже үнген

 Россияның регионнарының удуртукчуларының 2015 чылда ажыл-чорудулгазын шинчилээниниң түңнелдерин информастыг технологияларның «Рейтинг» төвү чарлаан.
 Информастыг технологияларның бо төвүнүң эрттирген шинчилелдери езугаар Тыва Республиканың Баштыңы – Чазааның Даргазы Шолбан Кара-оолдуң российжи эрге-чагыргада политиктиг туружу эрткен чылдыындан элээн быжыккан деп болур.

Тываның бир суурунда колбаса цеги бүдүрүлгезиниң хемчээлин улгаттырган 25.12.2015 Тываның бир суурунда колбаса цеги бүдүрүлгезиниң хемчээлин улгаттырган

 «Чаңгыс суур — чаңгыс бүдүрүлге» губернатор төлевилелинге дүүштүр Тываның Баштыңының грантызын Ак-Тал суурда Василий Сереңмаа колбаса продукциязын бүдүрер цехти садары-биле 2014 чылдың декабрьда алган. 
 Бо чылдың мартта ол дериг-херекселдерни Новосибирскиден төрээн суурунга эккелген.

Ш. Кара-оол: РФ-тиң Күрчөвүлелиниң түңнелдери – Тываның чазаанга болгаш бүгү-ле башкылаашкын каттыжылгаларынга угланыышкыннарны берген 24.12.2015 Ш. Кара-оол: РФ-тиң Күрчөвүлелиниң түңнелдери – Тываның чазаанга болгаш бүгү-ле башкылаашкын каттыжылгаларынга угланыышкыннарны берген

 РФ-тиң Президентизиниң удуртканы ниити өөредилге системазын сайзыраңгайжыдар айтырыглар талазы-биле РФ-тиң Күрүне чөвүлелиниң хуралынга Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол киришкен.
  «Российжи нация кандыг-даа негелдеге харыылап шыдаар кылдыр, школа ынчаар ажылдаар ужурлуг! Бөгүн Күрүне чөвүлелинде Президент В.В. Путинниң кол айтыышкыны ол болган – деп, Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол күрчөвүлелдиң хуралының түңнелдерин тайылбырлаан.

Информастыг ажык чорук рейтингизинде Тываның Чазаа 29-ку черде 23.12.2015 Информастыг ажык чорук рейтингизинде Тываның Чазаа 29-ку черде

 "Информетр" төлевилелдиң эксперттери Россия Федерациязының 85 субъектилериниң аразындан эрге-чагырга органнарының ажык чоруу-биле үжен черлерниң санынче Тываның Чазаан киирген. 
 2015 чылдың күзүн чоруткан рейтинги-биле регионнарның күүсекчи эрге-чагырганың дээди органнарының сайтыларының ажык чоруунга аудитти тургускан. Хоойлужудулганың негелдези болгаш ажыглакчыларның хереглели-биле эрге-чагырга органнарының албан езу сайтыларынга дүүштүр төнчү түңнелди үндүрген.

Тыва көдээ черде сыдым байырлалын республика деңнелинче көдүрер 23.12.2015 Тыва көдээ черде сыдым байырлалын республика деңнелинче көдүрер

 Республиканың баштыңы Шолбан Кара-оол, Тес-Хем кожуунга ажыл-агыйжы сургакчылаашкын соонда, ындыг саналды идип үндүрген. Сыдым байырлалында школачылар аъттың дериин кылырга мөөрейлежирлер. 
 «Ак-Эрик суурда сыдым байырлалы бистиң өгбелеривистиң дугайында лекциялардан 1000 катап дээштиг-дир. Тус черниң улусчу мастери Кур-Дагба Ланаа бурунгу болгаш ажыктыг билиглерни оолдарга дамчыдып, херек кырында канчаар кылырын холу-биле тудуп өөредип турар.

«Тыва Республиканың инженерлер ассоциациязы» регионнуң хөй-ниити организациязы тургустунган 23.12.2015 «Тыва Республиканың инженерлер ассоциациязы» регионнуң хөй-ниити организациязы тургустунган

 2016 чылдың мартта республиканың инженерлер ассоциациязының ниити хуралынга харгаадал чөвүлелиниң, баштаар чериниң, күүсекчи дирекциязының дугайында айтырыгларны сайгарары планнаттынган.
  Ол ышкаш адырлар аайы-биле секцияларны база аңгылаар: даг-руда үлетпүрү, тудуг болгаш орук-транспорт ажыл-агыйы, энергетиктер, харылзаа болгаш чуртталга-коммунал ажыл-агыйы база аныяк инженерлер секциязы.

Тываның Чазааның Даргазының оралакчызы төлевилел эргелелиниң айтырыгларын кураторларлаар 23.12.2015 Тываның Чазааның Даргазының оралакчызы төлевилел эргелелиниң айтырыгларын кураторларлаар

 Тываның өөредилге болгаш эртем сайыды Каадыр-оол Бичелдей Тыва Республиканың Баштыңының оралакчызында томуйлаткан. Ол күрүне секторунда төлевилел эргелеп-башкарылга чорудуунуң айтырыгларын харыылаар. Оон аңгыда информация политиказын база хайгааралга алган.

Тываның Баштыңы: Президентиниң кадет училищезиниң шөлүнге бүгү булуңнардан школачылар чыглыр ужурлуг 22.12.2015 Тываның Баштыңы: Президентиниң кадет училищезиниң шөлүнге бүгү булуңнардан школачылар чыглыр ужурлуг

 Муниципалдыг тургузуглар-биле селектор хурал үезинде ооң дугайында Тываның Баштыңы дыңнаткан. 
 Эрткен дыштаныр хүнде регионнуң удуртулгазын, ИХЯ, ФАА-ның удуртукчуларын, кол федералдыг инспекторну, буддийжи база православ шажынның төлээлерин, Ада-чурттуң Улуг дайынының хоочуннарын, интернационалчы дайынчыларны, төрээннерин болгаш чоок кижилерин чалап алгаш, бо чылын өөредилге черинче дужаап кирген 66 оолду кадеттерниң одуруунче хүлээп алырының байырлыг езулалын эрттирген.

Тывадан 17 оолдар, уруглар Москвада Кремль елказынга киржир 22.12.2015 Тывадан 17 оолдар, уруглар Москвада Кремль елказынга киржир

 Кремль Елказы – чурттуң миллион-миллион уругларының ыдыктыг күзели. Чыл санында, Чаа чылдың ол көргүзүүнге, аңгы-аңгы хар-назылыг беш муң хире уруглар, оолдар чыглып келир.
 Москвада чурттуң кол Елказынче Тывадан 17 школачы - бүгү-российжи, регион олимпиадаларының база чогаадыкчы конкурстарның тиилекчилери, хөй ажы-төлдүг өг-бүлелерниң база албан хүлээлгезин күүседип тургаш мөчээн эрге-хоойлу органнарының ажылдакчыларының уруг-дарыы аъттаныптар.

Тываның Кол елказы декабрь 25-те Национал театрга болур 22.12.2015 Тываның Кол елказы декабрь 25-те Национал театрга болур

 Республиканың бүгү кожууннарындан болгаш хоорайларындан өөредилгениң тергииннери, спортчулар, аңгы-аңгы маргылдааларның болгаш конкурстарның тиилекчилери, маадырлыг чорук кылган, 7-ден 14 харлыг 650 хире уруглар, оолдар республиканың кол Елказынга чыглыр.

Тываның Баштыңы спортчу элитаның тергииннерин демдеглээн 22.12.2015 Тываның Баштыңы спортчу элитаның тергииннерин демдеглээн

 Декабрь 19-та 2015 чылдың эң-не тулган спортчуларын демдеглээри-биле чаңчылчаан байырлалды эрттирген. 
 Спортчу тергиидекчилерни алдаржыдып, шаңнап-мактаарынга Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол киришкен. Тываның Баштыңы ол болуушкунну регионнуң чугула көргүзүү деп демдеглээн. «Сөөлгү беш чылда Тыва Россияның чыынды командаларында төлээлерин 23 кижи турганындан, 64 спортчу чедирген.

Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол хостуг хүреш мөгези Начын Кууларга чурттаар оран-сава сертификадын тывыскан 22.12.2015 Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол хостуг хүреш мөгези Начын Кууларга чурттаар оран-сава сертификадын тывыскан

Республика Баштыңы Шолбан Кара-оол 2015 чылдың спортчу тергиидекчилериниң кол өзээн тургускан 9 спортчуга шаңналдарны болгаш хүндүлүг аттарны тывыскан.

Тываның Баштыңы хайгаарал тургузугларының удуртукчуларын бизнеске хосталганы берип, торгаалдар онаарының орнунга сагындырыг бээринче кыйгырган 21.12.2015 Тываның Баштыңы хайгаарал тургузугларының удуртукчуларын бизнеске хосталганы берип, торгаалдар онаарының орнунга сагындырыг бээринче кыйгырган

  Тыва Республиканың Баштыңы Шолбан Кара-оолдуң удуртулгазы-биле республика Чазааның чанында биче болгаш ортумак сайгарлыкчы чорукту сайзырадырының талазы-биле чөвүлелдиң калбак хуралы болган. 
 Сайгарлыкчыларга хамаарыштыр контрольдуң болгаш хайгааралдың системазын сайзыраңгайжыдарының айтырыгларын аңаа чугаалашкан. Ужуражылганың киржикчилери хайгаарал тургузугларының ажылында күзенчиг эвес чүүлдерге хамаарыштыр хомудалдарын илереткен болгаш оларны чайладырының талазы-биле саналдарны киирген. Ол айтырыгларны шиитпирлээриниң аргаларының дугайында бодунуң көрүжүн Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол илереткен.

Тываның Баштыңы: Эптиг-демниг ак-эрикчилерден өөренип алыр онзагай солун чүүлдер хөй-дүр! 18.12.2015 Тываның Баштыңы: Эптиг-демниг ак-эрикчилерден өөренип алыр онзагай солун чүүлдер хөй-дүр!

 Кыштың эртенги чыварлыг сырыны-биле деңге ыраккы Тес-Хем кожууннуң кыдыг кызыгаар сууру Кызыл-Чыраага, азы Ак-Эрик сумуга Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол халдып кирип келген. Ажыл-агый аайы-биле чедип көөр, шиитпирлээр айтырыглар-ла хөй. Ынчангаш даң баштадыр, эртеледир чедер дээш, келгени-даа ол.

Сергей Диденко: Тываның удуртулгазы чурттакчы чоннуң комплекстиг айыыл чок чоруунуң айтырыгларын ханы билирин көрдүм 16.12.2015 Сергей Диденко: Тываның удуртулгазы чурттакчы чоннуң комплекстиг айыыл чок чоруунуң айтырыгларын ханы билирин көрдүм

 Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол биле ОБЯ-ның Сибирь регион төвүнүң начальниги Сергей Диденко ОБЯ кезектериниң чыыжының үезинде ажыл-агыйжы айтырыгларны парлалганың төлээлеринге тайылбырлаан.
  Шолбан Кара-оол, Тываның Баштыңы:
  - ОБЯ-биле кады ажылдажылгавыс херек кырында, кезээде кандыг турганын бөгүн база көргүстүвүс. ОБЯ-ның Тывада Кол эргелелинде техника, тускай дериг-херекселдер база субъектиниң күжүн мөөңнээр аргалар бары-биле бадыткадывыс.

ТР-ниң Дээди Хуралының даргазы Кан-оол Даваа: Тываның Баштыңының Айыткалында чурттакчы чоннуң адрестиг социал камгалалынче онза кичээнгейни углаан 16.12.2015 ТР-ниң Дээди Хуралының даргазы Кан-оол Даваа: Тываның Баштыңының Айыткалында чурттакчы чоннуң адрестиг социал камгалалынче онза кичээнгейни углаан

 Декабрь 11-де Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оолдуң Дээди Хуралга Айыткалынга хамарыштыр республиканың хөй-ниитизи санал-оналын берип турар. 
 Кан-оол Даваа, ТР-ниң Дээди Хуралының даргазы:
  - Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оолдуң Дээди Хуралга Айыткалында 2015 чылдың чедиишкиннерин база 2016 чылда амыдырал-чуртталганың бүгү угланыышкыннарында сорулгаларны тодараткан.

Тыва бодунуң продукциязынга ылгавыр демдекти ажылдап кылган 16.12.2015 Тыва бодунуң продукциязынга ылгавыр демдекти ажылдап кылган

 Тываның Экономика яамызы биле регионнуң Садыг-үлетпүр палатазы «Тывага кылган» деп ылгавыр демдекти чогаадырының конкурузун түңнээн. 
 Конкурска 50 ажыг чажыт авторларның дөзевилел төлевилелдери киришкенин республиканың экономика сайыды Елена Каратаева дыңнаткан. Конкурстуң төнчү чадазынче эң эки деп шилиттинген 4 дөзевилел кирген.

Тывада хайгаарал органнарынга хамаарыштыр чажыт хомудал дептерин сайгарлыкчыларга ажыткан 16.12.2015 Тывада хайгаарал органнарынга хамаарыштыр чажыт хомудал дептерин сайгарлыкчыларга ажыткан

 Тываның Экономика яамызы сайгарлыкчыларга «Хыналда болгаш хайгаарал органнарының артык болгаш шынар чок хөделиишкиннери бо» деп акцияны эгелээн. Хыналда болгаш хайгаарал органнарының талазындан сайгарлыкчыларга таарымча чок хөделиишкиннерни илередири-биле ону чорудуп турар.

Феликс Хаджиев, ФМА-ның Тывада эргелелиниң удуртукчузу: Тываның Баштыңының Айыткалында комплекстиг туружу меңээ таарышты 15.12.2015 Феликс Хаджиев, ФМА-ның Тывада эргелелиниң удуртукчузу: Тываның Баштыңының Айыткалында комплекстиг туружу меңээ таарышты

 Декабрь 11-де Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оолдуң Дээди Хуралга Айыткалынга хамарыштыр республиканың хөй-ниитизи санал-оналын берип турар. 
 Феликс ХАДЖИЕВ, Монополияга удур федералдыг албанның Тыва Республикада эргелелиниң удуртукчузу: 
 — Социал-экономиктиг байдалды болгаш бистиң амыдыралывыстың чугула өске-даа талаларын тодарадырынга Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оолдуң комплекстиг туружу меңээ аажок таарышты. Ажыл-чорудулгага хамаарыштыр алыр болза, сайгарлыкчы чорукту деткип тургаш, экономиканы сайзырадырының айтырыынче кичээнгей салып турары чугула-дыр.

Василий Оюн: Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оолдуң Айыткалы ниитилелдиң негелдезинге дүгжүп турар 15.12.2015 Василий Оюн: Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оолдуң Айыткалы ниитилелдиң негелдезинге дүгжүп турар

 Декабрь 11-де Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оолдуң Дээди Хуралга Айыткалынга хамарыштыр республиканың хөй-ниитизи санал-оналын берип турар.
  Василий ОЮН, «Чөптүг Россия» партиязындан Тываның Дээди Хуралының депутады:
  — Ниитизи-биле алырга, Тываның Баштыңының бо Айыткалы мурнукузундан ылгалдыг болду. Ол боттуг болгаш республиканың амыдыралының бүгү адырларын хаара тудуп турар. Ынчангаш кандыг-бир кезекти тускайлаары, аңгылаары болдунмас. Мээң билип турарым-биле алырга, бо Айыткал ниитилелдиң негелдезинге дүгжүп турар.

Россияның Хөй-ниити палатазының кежигүнү: Тываның Баштыңының Айыткалы дыка дээштиг-дир 15.12.2015 Россияның Хөй-ниити палатазының кежигүнү: Тываның Баштыңының Айыткалы дыка дээштиг-дир

 Россияның Хөй-ниити палатазының кежигүнү: Тываның Баштыңының Айыткалы дыка дээштиг-дир Декабрь11-де Тываның Баштыңының Дээди Хуралга Айыткалын республиканың хөй-ниитизи сайгарып турар. 
 Эльвира Лифанова, Россияның Хөй-ниити палатазының кежигүнү: 
 - Шупту чүүлдерни кижилерже, республикаже угландырган дыка дээштиг айыткалды бөгүн дыңнадым. Тываның Баштыңы айыткалында кижилерниң – уругларның, хөй ажы-төлдүг өг-бүлелерниң, школачыларның, студентилерниң, сайгарлыкчыларның амыдырал-чуртталгазының шынарын экижидеринче угланган эрге-чагырганың ажылдарынче улуг кичээнгейни салган-дыр.

Тываның Камбы-Ламазы биле Кызылдың болгаш Тываның Епискову Феофан республика Баштыңының Айыткалын тайылбырлаан 14.12.2015 Тываның Камбы-Ламазы биле Кызылдың болгаш Тываның Епискову Феофан республика Баштыңының Айыткалын тайылбырлаан

 Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оолдуң Дээди хуралга декабрь 11-де берген Айыткалын республиканың хөй-ниитизи тайылбырлаан.
  Кызылдың болгаш Тываның Епискову Феофан: - Тываның Баштыңының Айыткалында, бирги ээлчегде, бистиң республикавыска, тыва ниитилелде амыдыралдың бүгү адырларында чидиг айтырыгларны дес-дараалаштыр шиитпирлээн аргазын демдеглекседим.

Тыва чүгле өзүп-төрүттүнерин көвүдеткени-биле эвес, а өлүп-хораар чорукту эвээжеткени-биле Россияда мурнуку одуругже үнген 14.12.2015 Тыва чүгле өзүп-төрүттүнерин көвүдеткени-биле эвес, а өлүп-хораар чорукту эвээжеткени-биле Россияда мурнуку одуругже үнген

 РФ-тиң Күш-ажыл яамызы өлүп-хораар чорукту эң-не дүрген эвээжеткен регионнарның санынче Тываны киирген. Ооң дугайында яамының удуртукчузу Максим Тополин дыңнаткан. "Чок болган кижилерниң санын эң-не эвээжеткен черлерге Чукот автономнуг округ, Москва облазы, Тыва Республика, Камчатка крайы хамааржыр. Ол 3 хуудан эвээш,» - деп, күш-ажыл сайыды демдеглээн.

Тываның Баштыңы 2016 чылды Тывага аалчылар чылы кылдыр чарлаан 13.12.2015 Тываның Баштыңы 2016 чылды Тывага аалчылар чылы кылдыр чарлаан

 – Эргим өңнүктер! Улустуң езу-чаңчылдарының чылын мээң чаңгыс чер-чурттугларым ханы болгаш байлак улусчу утка-шынарлыг болдурганынга дыка өөрүп болгаш чоргаарланып тур мен. Кожууннарга бо-ла баргаш, улусчу езу-чаңчылдарны сагыыр дээш, кайы хире кызып турарывысты көрүп чор мен. Чоннуң таарзынганы езу-чаңчылдар темазындан кижилерниң чарлыр хөөн чогун билгеш, 2016 чылды Тывага аалчылар чылы кылдыр чарлаарын саналдап тур мен. Чугаа аңгы нация дугайында эвес, 100 нация чоннар найыралдыг чурттап турар чолу чаагай тыва чер дугайында чугаа.

2015 чыл – Тываның экономиктиг хөгжүлдезинге онзагай чыл болган 13.12.2015 2015 чыл – Тываның экономиктиг хөгжүлдезинге онзагай чыл болган

 Инвесторларның ажыл-агыйжы идепкейиниң ачызында республика багай эвес социал-экономиктиг чедиишкиннерлиг болганын Тываның Баштыңы Айыткалында демдеглээн. Кандыг-даа экономиктиг сан-чурагайларның артында биче болгаш ортумак бизнести төлээлээн бистиң чаңгыс чер чуртугларывыстың күш-ажылы бар деп чугаалаан:

Тываның Баштыңы «Улусчу фронтунуң» төлээлеринден күрүне садып алыышкыннарын тускай контрольга тударын дилээн 13.12.2015 Тываның Баштыңы «Улусчу фронтунуң» төлээлеринден күрүне садып алыышкыннарын тускай контрольга тударын дилээн

 Тываның Баштыңының Айыткалында бир кол айтырыг күрүне эрге-чагыргазының болгаш тус чер бот-башкарылгазының органнарының хереглелинге күрүне садып алыышкыннары болган:
 – Күрүне садып алыышкыннары 2016 чылдан шыңгыы кызыгаарлаашкын өй-чижектиг апаар.

Тывага «Аныяк өг-бүлеге кыштаг» деп аттыг кризиске удур төлевилел эгелээр 13.12.2015 Тывага «Аныяк өг-бүлеге кыштаг» деп аттыг кризиске удур төлевилел эгелээр

 Кризиске удур туржуп шыдаар чаңгыс арга – сайгарлыкчы чоруктуң хостуун чедип алыры. Ооң дугайында Тываның баштыңы Шолбан Кара-оол Айыткалында чугаалаан:
  - «Чүгле ооң-биле – сайгарлыкчы чоруктуң хостуу, ону делгемчидери-биле биске шаптыктаарын оралдажып турар шупту кызагдаашкыннарга харыылаар ужурлуг бис» – деп, Владимир Владимирович Путин чугаалаан.

Тываның Баштыңы: Акша-хөреңги камналгазы—хөгжүлдениң курлавырларының бирээзи 13.12.2015 Тываның Баштыңы: Акша-хөреңги камналгазы—хөгжүлдениң курлавырларының бирээзи

 2016 чылдың бюджединде байдал аажок берге дээрзин Тываның Баштыңы демдеглээн: 
 - Келир чылдың чаңгыс чылдагы бюджединиң төлевилелин ажылдап кылып тура, Чазак 2016 чылда республиканың социал-экономиктиг хөгжүлдезиниң эвээш чарыгдалдыг аргазын шилип алган. Ону Россияга удур үргүлчүлеп турар санкция политиказын болгаш ооң-биле холбашкан озалдыг чүүлдерни—нефтиден орулганың кызырлып турарын барымдаалап санаан. Нефть өртээнде чүү болуп турарын көрүп тур силер. Ооң уламындан федералдыг бюджеттен немелде дуза манаары болдунмас.

Тывага ДПС-тиң стационар постуларын катап тургузары - үениң негелдези 13.12.2015 Тывага ДПС-тиң стационар постуларын катап тургузары - үениң негелдези

 Тываның Баштыңы кижилерниң айыыл чок чоруун хандырары кандыг-даа эрге-чагырганың эң чугула хүлээлгези болурун айыткан. 
 Ол амы-тын, кадыкшыл, күш-ажыл, дыштанылга камгалалындан тургустунар. Ол ышкаш бойдус, техногенниг болгаш террорисчи кандыг-даа айыылдан база камгалаар херек. 
 Бо дээрге күштерни онзагайы-биле мөөңнээрин негээр айтырыглар-дыр. Амгы үеде тургустунган боттуг байдалдарда маажым чорук, ниити сөстер, хөөремиккей аажы-чаң болгаш кайганып орар туруш шуут таарышпас. Сөстүң эвээжи, ажыл-херектиң хөйү херек.

Тывада «Инээм — чемгерикчи малым» деп чаа социал төлевилел эгелээр 13.12.2015 Тывада «Инээм — чемгерикчи малым» деп чаа социал төлевилел эгелээр

 Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол 2016 чылда Тывада «Инээм — чемгерикчи малым» деп чаа социал төлевилел эгелээрин чарлаан: 
 - Кайы-даа деңнелдиң эрге-чагыргаларынга тодаргай өг-бүлениң, тодаргай кижиниң айтырыгларын шиитпирлээр кылдыр өөренип алыры аажок чугула болуп турар. Эрге-чагырга кижилерни дыңнаар, айтырыгның ужур-утказын болгаш бодунуң хөделиишкиннериниң талаларын тайылбырлаар ужурлуг. Ол хамыктың мурнунда социал деткимче дээн ышкаш амыдыралчы адырга хамааржыр.

Тываның Баштыңы: Терапия корпузунуң тудуун доозарын 2016 чылда федералдыг бюджетче киирген 13.12.2015 Тываның Баштыңы: Терапия корпузунуң тудуун доозарын 2016 чылда федералдыг бюджетче киирген

 Декабрь 11-де Дээди Хуралга Айыткалында ооң дугайында Тываның Баштыңы дыңнаткан:
 Кадык камгалалынга хан эргилдезиниң аарыгларындан өлүп-хораар чорукту 8,3 хуу кызырып шыдаан бис. Ону хүлээп алдынган организастыг шын шиитпирлерниң болгаш чүрек-дамыр аарыгларын эмнээринге тускайжыттынган болгаш бедик технологтуг эмнелге республика төвүнден эгелээш, кожуун деңнелинге чедир эмнелге албан черлериниң кады ажылдажылганың схемазын тургусканының ачызында чедип алган.

Тываның Баштыңы : Уруглар садтарын тудары, оочурну чок кылыры - муниципалдыг тургузугнуң удуртукчуларының хүлээлгези-дир 13.12.2015 Тываның Баштыңы : Уруглар садтарын тудары, оочурну чок кылыры - муниципалдыг тургузугнуң удуртукчуларының хүлээлгези-дир

 «Уруглар айтырыынга хамаарыштыр база бир улуг сорулга бар, ол дээрге уруглар садтарының тудуу — деп, Шолбан Кара-оол демдеглээн. — 2013-2014 чылдарда 6 муң 615 олут кииртинген. Эртип турар чылда аңаа немей 4 муң хире олутту уруглар садтарынга-даа, школа назыны четпээн өөредилгениң өске-даа хевирлеринге киирер ужурлуг бис.

Тываның Баштыңы Өөредилге яамызынга «уруглар сады + школа» көдээ комплекстиң дөзевилээн төлевилелин ажылдап кылырын дааскан 12.12.2015 Тываның Баштыңы Өөредилге яамызынга «уруглар сады + школа» көдээ комплекстиң дөзевилээн төлевилелин ажылдап кылырын дааскан

 Тываның Баштыңы бодунуң Айыткалында амгы үениң чаа школа тудуунуң талазы-биле федералдыг программаның аргаларының дугайында база чугаалаан: 
 – Улус өөредилгезиниң адырынга ол улуг болгаш харыысалгалыг шылгалда. Чугаа чүгле школалар тударының дугайында эвес. Мурнувуста сорулга – регионнарга амгы үениң өөредилге комплекстерин тудары. Шыны-биле чугаалаар болза, найысылалда школаларга өөреникчилерниң сыңышпазын чок кылыр дээш, школалар немей тудуп турган болзувусса, амгы сорулга болза школа өөредилгезинге эң бедик стандарттарны чедип алыры-биле холбашкан.

Ольга Голодец: Тывага уруглар садтарынга немелде олуттарны тургузар программаны аңгы ажылдаар 11.12.2015 Ольга Голодец: Тывага уруглар садтарынга немелде олуттарны тургузар программаны аңгы ажылдаар

 Тыва-биле кады Россияның беш регионунга уруглар садтарынче оочурну чок кылыры-биле аңгы программа херек деп, РФ-тиң Чазааның даргазының оралакчызы Ольга Голодец санап турар. Ооң дугайында Россияның Президентизиниң декабрь 9-та Федералдыг Хуралга күрүне баштыңының айыткалын, ооң иштинде школа назыны четпээн албан черлеринде олуттар-биле уругларны хандырар сорулгаларны боттандырганының түңнелдерин сайгарып тура, ол дыңнаткан.

Владимир Путин Тывадан экскаватор машинизи Хапыр-оол Ооржакты Хүндүлел ордени-биле шаңнаан 11.12.2015 Владимир Путин Тывадан экскаватор машинизи Хапыр-оол Ооржакты Хүндүлел ордени-биле шаңнаан

 Конституция хүнүнүң бүдүүзүнде, Кремльге, күрүне шаңналдарын тыпсырының байырлыг езулалы болган. 40 хире кижи ону Россияның президентизи Владимир Путинден алганнар. Кинорежиссер Никита Михалков, Эстрада театрының уран чүүл удуртукчузу Геннадий Хазанов, Биче театрның уран чүүл удуртукчузу Юрий Соломин «Ада-чурттуң мурнунга ачы-хавыяазы» орденниң I чергезиниң лауреаттары болганнар.

«Кремль» рейтингизинде Тываның Баштыңы 85 губернаторларның аразындан 37-ги черни быжыы-биле ээлээн 11.12.2015 «Кремль» рейтингизинде Тываның Баштыңы 85 губернаторларның аразындан 37-ги черни быжыы-биле ээлээн

 РФ-тиң Президент Администрациязының Иштики политика эргелелиниң удуртукчузу турган Константин Костинниң удуртканы Хамааты ниитилел хөгжүлдезиниң фондузу 2015 чылдың сөөлгү - 11 дугаар рейтингизин чырыкче парлап үндүрген. Хамааты ниитилел хөгжүлдезиниң фондузунуң эксперттериниң бодалы-биле алырга, бо рейтингиде регионнар баштыңнарының ажыл-чорудулгазынга үнелелдиң кол көргүзүүнге кризистиң салдарын таарыштыр эртип билирин киирген.

Декабрь 11-де Тываның Баштыңының ТР-ниң Дээди Хуралынга Айыткалын интернет четкизинге дорт дамчыдар 10.12.2015 Декабрь 11-де Тываның Баштыңының ТР-ниң Дээди Хуралынга Айыткалын интернет четкизинге дорт дамчыдар

 Декабрь 11-де Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол ТР-ниң Дээди Хуралынга (парламентизинге) Айыткалын бээр. 10 шакта Улусчу чогаадылга бажыңынга республика парламентизиниң депутаттары, муниципалдыг тургузугларның баштыңнары, федералдыг структураларның территориалдыг органнарының удуртукчулары, политиктиг партияларның болгаш хөй-ниити организацияларының төлээлери, шажын ажылдакчылары чыглыр. Регионнуң удуртукчузу Айыткалынга амгы социал-экономиктиг байдалга сайгарылганы кылбышаан, келир чылда республика хөгжүлдезиниң кол угланыышкыннарын айтыр.

Дмитрий Медведев: Россияда кризиске удур план ажылдаан 10.12.2015 Дмитрий Медведев: Россияда кризиске удур план ажылдаан

 Россияда кризиске удур план экономиканың эң-не берге чадазын шыдап эрткен деп, РФ-тиң Чазааның даргазы Дмитрий Медведев дыңнаткан. 
 "Бир эвес мээң үнелелим-биле алыр болза, кризиске удур план ажылдаан деп, чугаалап болур мен. Планның эң-не кол угланыышкыннары түңнелдиг болган» - деп, журналистер-биле ужуражылга үезинде РФ-тиң Чазааның даргазы чугаалаан.

Тывада көдээ сайгарлыкчыга бүдүн ажыл-агыйны тургузарынга «Бир суур – бир бүдүрүлге» төлевилел деткимче болган 09.12.2015 Тывада көдээ сайгарлыкчыга бүдүн ажыл-агыйны тургузарынга «Бир суур – бир бүдүрүлге» төлевилел деткимче болган

 Сүт-Хөл кожуунда «Алдыы-Ишкин» көдээ ажыл-агый кооперативиниң аныяк удуртукчузу Долаана Сат бүдүрүлгени тургузуп тура, ооң келир үезин албан боданыр херек деп санап турар. 2012 чылда тургустунган көдээ ажыл-агый кооперативи улам делгемчип, дараазында шаңнал макталдарга: 2014 чылда барааннарны болгаш ачы-дузаны идепкейлиг нептереткени дээш «Тыва-Экспо» делгелгениң алдын медалын, 2015 чылда «Бир суур – бир бүдүрүлге» республика делгелге-ярмарказының «Улусчу шилилге» номинацияның дипломунга төлептиг болган.

Шолбан Кара-оол: Тываның бир эмнелге албан черинге бюджет акша-хөреңгизин оорлаан чорук – бужар үүлгедиг-дир 09.12.2015 Шолбан Кара-оол: Тываның бир эмнелге албан черинге бюджет акша-хөреңгизин оорлаан чорук – бужар үүлгедиг-дир

Аппарат хуралынга Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол, Тываның бир эмнелге албан черинге бюджет акша-хөреңгизин оорлаан чорук – бужар үүлгедиг-дир деп сойгалаан.
  Онза хөй хемчээлдиг акаш-хөреңгини оорлааны дээш, бир эмнелег албан чериниң албан дужаалдыг кижилери кирген организастыг бөлүктүң киржикчилерин эрткен неделяда тудуп хоругдаан.

Тывада дружинниктерни 200 муң рубльге камгаладыр 09.12.2015 Тывада дружинниктерни 200 муң рубльге камгаладыр

 Келир чылдың январь 1-ден эгелеп Тывага эки тура улусчу дружиналар дугайында хоойлунуң негелделери ажылдап эгелээр. Ол негелделер езугаар республиканың эрге-чагыргалары эки тура улусчу дружиналарның (моон ыңай — ДНД дээр) кежигүннерин камгалаар ужурлуг. Полицияның эки тура дузалакчыларының амы-тынын болгаш кадыкшылын камгалаарының нормативтиг бөлүк документилерин ТР-ниң Чазаа деткээн.

Тываның Баштыңы Кызыл хоорайның дүрген эмчи дузазының станциязын деткиир 09.12.2015 Тываның Баштыңы Кызыл хоорайның дүрген эмчи дузазының станциязын деткиир

 Кызыл хоорайның дүрген эмчи дузазының станциязы бичии уругларга болгаш улуг кижилерге соңгаарладып болбас чугула дузаны көргүзүп турар. Ол чүгле Кызыл хоорайның чурттакчыларын эвес, Бии-Хем кожууннуң Сесерлиг суурда аараан кижилерге, ол ышкаш хоорай кыдыының дача ниитилелдеринче база хоорайдан 30 километр радиуста республиканың оруктарынче үнүп турар.

Шолбан Кара-оол: Тывага бердинген аян-чорукчуларны хоорулчак байдалдар болгаш далайже көрүнген кайгамчык аалчылар бажыңнарының чогу-даа коргутпас 09.12.2015 Шолбан Кара-оол: Тывага бердинген аян-чорукчуларны хоорулчак байдалдар болгаш далайже көрүнген кайгамчык аалчылар бажыңнарының чогу-даа коргутпас

 Декабрь 7 — РИА Новости. Тыва туристерге сонуурганчыының талазы-биле идегел чок регион эвес-тир, ынчангаш ону аутсайдерге киир бижиири шын эвес деп, республиканың баштыңы Шолбан Кара-оол санап турар. 
 "Рейтинг" информастыг коммуникациялар төвү "Отдых в России" сеткүүл-биле кады чурттуң регионнарының турисчи рейтингизин тургускан. Аян-чорук кылырынга эң-не багай черлер - Ингушетия, Еврей автономнуг область, Калмыкия, Забайкалье край, Соңгу Осетия, Брянск, Саратов областар, Чечня и Мордовия болган, а аутсайдерлерниң даңзызын Тыва баштаан.

Тываның Баштыңы РФ-тиң Спорт яамызының ГТО-нуң элчини болур саналын хүлээп алган 09.12.2015 Тываның Баштыңы РФ-тиң Спорт яамызының ГТО-нуң элчини болур саналын хүлээп алган

 Тывага ГТО-нуң элчини болурунга чазак даргазы Шолбан Кара-оол чөпшээрешкен. РФ-тиң Спорт яамызының хөй-ниитичи албан-дужаалга кандидаттарның даңзызынга сайыт атты салган. Регионнардан ГТО-нуң элчиннеринге томуйлаткан кижилер, Москва хоорайга декабрь 14-те, эрге-хүлээлгезин тыпсырының байырлыг езулалынга келирлер.

Кадык камгалал яамызы: Тывада кол эмчилерниң шалыңы акшазы айда 60 муң бичии-ле ажыг рубль 09.12.2015 Кадык камгалал яамызы: Тывада кол эмчилерниң шалыңы акшазы айда 60 муң бичии-ле ажыг рубль

 Тывада эмнелге албан черлериниң кол эмчилериниң шалың акшазының хемчээли дыка улуг дугайында медээ бөгүн массалыг информация чепсектеринде тараан. 
 Бүгү-Россияның Улусчу фронтузунуң сан-чурагайларынга даянгаш, федералдыг информация агентилелдери, Тывада кол эмчилерниң орулгазы чылда 65 миллион чедип турар деп, парлаан.

Тываның Баштыңы Көдээ ажыл-агый яамызының удуртулгазынга Мөңгүн-Тайга кожуунда мал кыштаглаашкынын контрольга алырын онааган 08.12.2015 Тываның Баштыңы Көдээ ажыл-агый яамызының удуртулгазынга Мөңгүн-Тайга кожуунда мал кыштаглаашкынын контрольга алырын онааган

 Республиканың кожууннары-биле селектор хурал үезинде Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол билдингир хөй-ниитичи, «Мөген-Бүрен» КУБ-туң директору Өшкү-Саар Аракчаевна Ооржактан амгы үеде байдалын айтырган. 
 «Мөген-Бүрен» КУБ Тываның ыраккы даглыг Мөңгүн-Тайга кожуунунда чыдар. Ажыл-агыйның кол чорудуу – хой, өшкү, сарлык болгаш чылгы малды өстүрер угланыышкынныг дээрзин сагындыраал.

Россияның Президентизиниң Федералдыг Хуралга Айыткалынга даянгаш, Тываның Баштыңы даалгаларны берген 08.12.2015 Россияның Президентизиниң Федералдыг Хуралга Айыткалынга даянгаш, Тываның Баштыңы даалгаларны берген

 Президент В.В. Путинниң декабрь 3-те, Федералдыг хуралга, Айыткалында салдынган айтырыгларны шиитпирлээринче угланган даалгаларны республиканың баштыңы Шолбан Кара-оол понедельникте берген. 
 «Айыткал дээрге келир чылда күрүне политиказын тодараткан конститусчу документ болур. Ол документини күрүне албан хаакчылары онза анализтеп, ханы өөренир ужурлуг.

Тывада «Азия төвүнде дош тоол» фестивальдың мастер-класстары эгелээн 08.12.2015 Тывада «Азия төвүнде дош тоол» фестивальдың мастер-класстары эгелээн

 Декабрь 8-тен 15-ке чедир «Азия төвү» скульптура комплекизиниң территориязынга Чаа чылга база чөөн чүк календары-биле 2016 чылды байырлаарының “Азия төвүнде дош тоол” деп дош скульптураларының I фестивалы найысылалга эгелээр. Фестиваль-конкурсту Тыва Республикда чарлаан Улусчу ужурлар чылынга тураскааткан.

Тываның Баштыңы Енисейниң бажынга национал парк эрге-байдалды тыпсыр дугайында экологтарның саналын деткээн 07.12.2015 Тываның Баштыңы Енисейниң бажынга национал парк эрге-байдалды тыпсыр дугайында экологтарның саналын деткээн

 Делегейде эң улуг дээн хемнерниң бирээзи — Улуг-Хемниң үстүү унунда дөрт кожууннуң девискээрлеринге «Арыг оран» деп национал паркты тургузар. 
 Ол сорулганы күүседир ажылчын бөлүктүң дугайында айтыышкынга Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол атты салган. Ону удуртур кылдыр Чазак Даргазының АҮК-тү болгаш бойдус айтырыгларын харыылап турар оралакчызы Сергей Ондарга дааскан. Ол ажылды күүседип эгелээн чылдагааны — “Арыг оранга” федералдыг бойдус парыгының эрге-байдалын тыпсырын чедип алыры.

Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол күрүне эргелеп-башкарылга органнарынга ажылдаар кадрларны шилип турар үеде тодаргай регламентини болгаш бүгү ажыл-херектерниң ажык-чарлыын хандырарын негээн 07.12.2015 Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол күрүне эргелеп-башкарылга органнарынга ажылдаар кадрларны шилип турар үеде тодаргай регламентини болгаш бүгү ажыл-херектерниң ажык-чарлыын хандырарын негээн

 Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол күрүне эргелеп-башкарылга органнарынга ажылдаар кадрларны шилип турар үеде тодаргай регламентини болгаш бүгү ажыл-херектерниң ажык-чарлыын хандырарын Чазактың кадрлар албанындан негээн. 
 Шолбан Кара-оолдуң санап турары-биле алырга, республикада кадр ажылында тодаргай болгаш көскү система мынчага чок, ындыг байдал ажылдакчыларның штадын хевирлеп турар үеде эрге-чагырганың удуртукчу органнарының удуртукчуларының талазындан чурум хажыдыышкыннарынга чедирип турар.

ТЫВАДА «ОРУС ДЫЛ ХҮНҮ» ТӨЛЕВИЛЕЛ ЭГЕЛЭЭН 04.12.2015 ТЫВАДА «ОРУС ДЫЛ ХҮНҮ» ТӨЛЕВИЛЕЛ ЭГЕЛЭЭН

 Тываның Баштыңының деткимчези-биле республиканың кожууннарында Орус дыл хүнүн эрттирип эгелээн. 
 Ол төлевилелдиң эгелекчилери — Тывада орус дыл талазы-биле кол күрүне инспектору Елена Хардикова-биле республиканың орус дыл болгаш литература башкылары. Оларның кол сорулгазы — орус дылды хүн бүрүде ажыглалын калбартыры, ону школаларга башкылаарының шынарын чаа деңнелче көдүрери.

Тываның Баштыңы Айыткалга хамаарыштыр: Россияның Президентизинге бүрүнү-биле катчып тур мен 04.12.2015 Тываның Баштыңы Айыткалга хамаарыштыр: Россияның Президентизинге бүрүнү-биле катчып тур мен

 Россияның Президентизиниң Федералдыг Хуралга чыл санының-на Айыткалынга Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол киришкен. 
 Улуг Кремль Ордузунуң Георгиев залынга хемчегге Федерация Чөвүлелиниң кежигүннери, Күрүне Думазының депутаттары, чазак кежигүннери, Конституция, Дээди база Арбитаж судтарының удуртукчулары, губернаторлар, хоойлужудулга хуралдарының даргалары, хөй-ниити ажылдакчылары, МИЧ-тер киришкен.

Тываның Баштыңы профессионал байырлалы-биле юристер каттыжылгазынга байырны чедирген 03.12.2015 Тываның Баштыңы профессионал байырлалы-биле юристер каттыжылгазынга байырны чедирген

 Чылдың-на декабрь 3-те демдеглеп турары Юристиң хүнү-биле байыр чедириишкинин регион удуртукчузу чедирген:
 «Хүндүлүг юристер каттыжылгазы! 
 Юристиң хүнү - силерниң профессионал байырлалыңар-биле байыр чедириишкинин хүлээп ап көрүңер.

Кадык камгалал сайыды Орлан Донгак Мөңгүн-Тайга кожуунга ажыл-агый аайы-биле чораан 03.12.2015 Кадык камгалал сайыды Орлан Донгак Мөңгүн-Тайга кожуунга ажыл-агый аайы-биле чораан

 Сайыт кожуннуң төп эмнелгезинге чедип, ооң ажыл-чорудулгазы багай эвес дээрзин демдеглээн. 
  Ыраккы кожуунда ырактан харылзаа тудуп ЭКГ консультациязы бээр аппаратты ажылдадып көргеш, чүрек-дамыр аарыг кижилерге мергежилдиг эмчи дузазын чедирип турарынга таарзынган. Эмнелгениң кыжын одаар хөмүрүнүң курлавыры четчир.

Тываның Баштыңы көдээ черлерде, ылаңгыя малчын турлагларже баар оруктарны хүннүң-не хынаар даалганы берген 03.12.2015 Тываның Баштыңы көдээ черлерде, ылаңгыя малчын турлагларже баар оруктарны хүннүң-не хынаар даалганы берген

 Хүннүң-не харның хөй чаап турары-биле Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол ТР-ниң Көдээ ажыл-агый яамызынга база кожуун чагырга даргаларынга республиканың ыраккы территорияларында, ылаңгыя малчын коданнарже баар оруктарны хүннүң-не хынаар даалганы берген.

Шолбан Кара-оол: Билдинмес солдаттың хүнү - фронтуга мөчээннерге мөгейиг-дир 03.12.2015 Шолбан Кара-оол: Билдинмес солдаттың хүнү - фронтуга мөчээннерге мөгейиг-дир

 Декабрь 3-те Россияда Билдинмес солдаттың хүнүн демдеглеп турар. Бистиң чуртка болгаш оон дашкаар девискээрлерге дайынчы хөделиишкиннерде мөчээн, аттары билдинмес бооп арткан российжи болгаш совет дайынчыларның дайынчы шылгаралын болгаш өлүм чок маадырлыг чоруун, тураскаалын мөңгежидери-биле ол хүннү 2014 чылдың ноябрь 5-те РФ-тиң президентизиниң ат салганы «Россияның тураскаалдыг хүннери болгаш дайынчы алдарның хүннериниң дугайында» федералдыг хоойлунуң 1-1 чүүлүнге өскерилгелер киирериниң дугайында» федералдыг хоойлу-биле тургускан.

Чазак Даргазы Шолбан Кара-оол Кызыл хоорайның 12 дугаар школазындан аныяк штангист Максим Шныровту деткиир 02.12.2015 Чазак Даргазы Шолбан Кара-оол Кызыл хоорайның 12 дугаар школазындан аныяк штангист Максим Шныровту деткиир

 Хамаатылар хүлээп алыышкынының чаңгыс аай хүнүнде Шолбан Кара-оол республиканың аар атлетика болгаш спорттуң күш-шыдал хевириниң федерациязының вице-президентизи Роман Бабайцев, тренер Виктор Тыртык, Кызылдың № 12 школазының тоску клазында өөренип турар ооң кижизидикчизи Максим Шныров-биле ужурашкан.

Чаңгыс аай хүлээп алыышкын хүнүнде Тываның Баштыңы хамаатыларны хүлээп алган 02.12.2015 Чаңгыс аай хүлээп алыышкын хүнүнде Тываның Баштыңы хамаатыларны хүлээп алган

 «Чаңгыс демниг Россия» партияның Дээди совединиң кежигүнү, Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол, партияның даргазы Д.А.Медведевтиң регионда хүлээп алыышкын черинге, хамаатылар-биле боду ужурашкан. Партияның үндезилеттингенинге тураскаадып, чылдың-на декабрь 1-де акцияны эрттирип турар. Бо удаада чаңгыс демнигжилерниң эрттиргени акция хүнүнде, республиканың баштыңындан аңгыда, чурттуң болгаш республика органнарында аңгы-аңгы албан-дужаалдарны ээлеп турар партийжилар – Күрүне Думазының депутады Лариса Шойгу, сенаторлар Оксана Белоконь биле Мерген Ооржак, Дээди Хуралдың спикери Каң-оол Даваа, республика чазааның удуртукчулары, муниципалитеттерниң баштыңнары киришкен.

2016 чылдың бюджет төлевилелиниң ажык дыңнаашкыннары Тывада эгелээн 01.12.2015 2016 чылдың бюджет төлевилелиниң ажык дыңнаашкыннары Тывада эгелээн

 Республиканың Чазаа 2016 чылдың республика бюджединиң төлевилелин бадыладыры-биле Дээди Хуралче дамчыткан. Ооң-биле чергелештир келир чылдың кол саң-хөө документизиниң чиигеткен өске хевири болур Тываның Саң-хөө яамызының белеткээни хоойлу төлевилелиниң ажык дыңнаашкыннары эгелээр.

Тываның эрге-чагыргазы ажыглаан курлавырлары дээш өрелерни тырттар талазы-биле энергетиктерге дузалажыр 01.12.2015 Тываның эрге-чагыргазы ажыглаан курлавырлары дээш өрелерни тырттар талазы-биле энергетиктерге дузалажыр

 Тывага коммуналдыг төлевирлерге өрелиг кижилер-биле негелде ажылы 2016 чылда элээн шыңгыыраар. Ол ажыл-чорудулгага республиканың чазаа биле тус чер бот-башкарылга органнары база каттыжар. Чылыг болгаш чылыг энергиязының хереглекчилериниң төлээшкин чурумун чурумчударынче угланган хемчеглер планын Тываның Чазаа бадылаан.

«ӨГ-БҮЛЕ БҮРҮЗҮНГЕ – ЧАҢГЫСТАН ЭВЭЭШ ЭВЕС ДЭЭДИ ЭРТЕМНИГ УРУГ» ГУБЕРНАТОР ТӨЛЕВИЛЕЛИНИҢ КИРЖИКЧИЛЕРИ ДООЗАРЫНЫҢ ШЫЛГАЛДАЛАРЫН ШИЛИП ТУРАР 01.12.2015 «ӨГ-БҮЛЕ БҮРҮЗҮНГЕ – ЧАҢГЫСТАН ЭВЭЭШ ЭВЕС ДЭЭДИ ЭРТЕМНИГ УРУГ» ГУБЕРНАТОР ТӨЛЕВИЛЕЛИНИҢ КИРЖИКЧИЛЕРИ ДООЗАРЫНЫҢ ШЫЛГАЛДАЛАРЫН ШИЛИП ТУРАР

 Республиканың школаларында келир үениң доозукчуларынга профугланыышкынныг ажылды идепкейлиг чорудуп турар. Кол кичээнгейни «Өг-бүле бүрүзүнге – чаңгыстан эвээш эвес дээди эртемниг уруг» губернатор төлевилелиниң киржикчилеринче угландырган.

ТЫВАНЫҢ БАШТЫҢЫ КАДЕТ ШКОЛА-ИНТЕРНАДЫН ШЕФКЕ АЛГАН 30.11.2015 ТЫВАНЫҢ БАШТЫҢЫ КАДЕТ ШКОЛА-ИНТЕРНАДЫН ШЕФКЕ АЛГАН

 Тывада кадет шимчээшкининиң пионери – республиканың кадет корпузунуң 15 чылдаанынга Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол киржип четкен. Өскүс уругларга юридиктиг угланыышкынныг школа болур корпусту республиканың чазаа биле Тываның иштики херектер яамызы кады тургусканын сагындыраал.

ТЫВАНЫҢ БАШТЫҢЫ АК-ДОВУРАК ХООРАЙДА ЧЫЛЫГ ХАНДЫРЫЛГАЗЫН КОНТРОЛЬГА АЛЫРЫН НЕГЭЭН 30.11.2015 ТЫВАНЫҢ БАШТЫҢЫ АК-ДОВУРАК ХООРАЙДА ЧЫЛЫГ ХАНДЫРЫЛГАЗЫН КОНТРОЛЬГА АЛЫРЫН НЕГЭЭН

 Понедельникте, муниципалдыг тургузуглар-биле чаңчыл болган селектор хуралында, республиканың баштыңы Шолбан Кара-оол ындыг негелдени салган. 
 «Кышкы үеде ажылды Ак-Довурак, Шагаан-Арыг, Хову-Аксы чурттакчылыг черлерниң чылыг хандырылгазының айтырыглары-биле эгелээр ужурлуг – деп, республиканың баштыңы чугаалаан.

Альберт Кувезинге «Тыва Республиканың Улустуң артизи» атты тывыскан 30.11.2015 Альберт Кувезинге «Тыва Республиканың Улустуң артизи» атты тывыскан
 Алдар-аттыг рок-хөгжүмчү, «Ят-Ха» бөлүктүң лидери, Radio-3 BBC билдингир делегей премиязының Россияда чүгле чаңгыс эдилекчизи Альберт Кувезинге «Тыва Республиканың Улустуң артизи» атты хүндүлүг атты тыпсырын Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол бодунуң чарлыы-биле чарлаан. Республиканың Баштыңы ол шиитпирни хөгжүмчүнүң 50 харлаан юбилейинге тураскааткан концертте дыңнаткан.

Тываның Баштыңы оруктарда харларны болгаш бажыңнар тудуун хынаан 30.11.2015 Тываның Баштыңы оруктарда харларны болгаш бажыңнар тудуун хынаан

 Регионнуң удуртукчузу Шолбан Кара-оол Кызыл хоорайда болгаш чоок кавыда оруктарның байдалын хынап көрген. Найысылалдың кол микрорайоннарын кезээш, оруктарда болгаш кижи кылаштаар черлерде элезиннер чаштырбаанын эскерген. Хоорай эрге-чагыргазы кижилерниң айыыл чок чоруунга дээш, ол ажылдарны бирги ээлчегде кылыр ужурлуг.

Тываның Баштыңы Россияның Уруглар фондузунуң регион салбырын катап тургузар дээн иелерниң саналын деткээн 30.11.2015 Тываның Баштыңы Россияның Уруглар фондузунуң регион салбырын катап тургузар дээн иелерниң саналын деткээн

 Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол уруглар камгалалының талазы-биле чуртта бир дугаар хөй-ниити организациязы – Россияның Уруглар фондузу хөй-ниити организациязының ажыл-чорудулгазын Тывага катап тургузар дугайында республиканың иелерниң саналын деткээн. ТР-ниң Дээди Хуралының депутады, Тываның Херээженнер эвилелиниң даргазы, Афганистанга дайынчы хөделиишкиннерниң хоочуну Лидия Волошина ол эгелекчи саналды киирген.

ТЫВАДА РЕСПУБЛИКАНЫҢ ХӨЙ АЖЫ-ТӨЛДҮГ ИЕЛЕРИН АЛДАРЖЫТКАН 29.11.2015 ТЫВАДА РЕСПУБЛИКАНЫҢ ХӨЙ АЖЫ-ТӨЛДҮГ ИЕЛЕРИН АЛДАРЖЫТКАН

 Кызыл хоорайга республикада хөй ажы-төлдүг иелерге 50 муң рубль түңнүг регионнуң ие капиталының сертификады биле белектерни байырлыг байдалга тывыскан. Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол республиканың эр чонунуң мурнундан бүгү-делегейниң Иелер хүнү-биле эң-не чылыг байыр чедириишкинин дамчыткан.

Тываның Баштыңы интернационалчы-дайынчы Андрей Белевскийниң иези-биле ужурашкан 29.11.2015 Тываның Баштыңы интернационалчы-дайынчы Андрей Белевскийниң иези-биле ужурашкан

 Иелер хүнүнүң бүдүүзүнде республиканың Баштыңы Шолбан Кара-оол Кызылдың № 2 школазынга бүгү назынында орус дыл болгаш литература башкызы болуп ажылдаан, амгы үеде хүндүлүг дыштанылгада, 77 харлыг Нина Семеновна Белевскаяга аалдап чораан.

РФ-тиң губернаторларының политиктиг турум чоруунуң рейтингизинде Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оолдуң туружу быжыг болуп артпышаан 27.11.2015 РФ-тиң губернаторларының политиктиг турум чоруунуң рейтингизинде Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оолдуң туружу быжыг болуп артпышаан

 «Петербургская политика» фонд биле «Минченко консалтинг» коммуникация холдингизиниң белеткээни, регионнарның удуртукчуларының политиктиг турум чоруунуң 16-гы рейтингизинде, Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол алыр ужурлуг беш санның дөртүн алган. Рейтингини 2007 чылдан бээр парлап турар болгаш, российжи регионнарның баштыңнарының бо чоокку чылдарда бодунуң албан-дужаалын арттырып алыр аргазынга демдекти салып турарын сагындыраал. Ында Шолбан Кара-оолдуң туружу өскерилге чок, быжыг болуп арткан.

Тываның Баштыңынга Insta-авалар боттарының сонуургалдарын орулганың үндезини кылганын сонуургаткан 27.11.2015 Тываның Баштыңынга Insta-авалар боттарының сонуургалдарын орулганың үндезини кылганын сонуургаткан
 Иелер хүнүнүң бүдүүзүнде, ноябрь 26-да, ужуражылга үезинде регионнуң удуртукчузу Шолбан Кара-оол интернет-бизнести хөгжүдүп болурун, социал четкилер дамчыштыр боттарының сонуургалдарындан орулганы ажылдап ап турар аныяк авалардан, сонуургап дыңнаан.

Шолбан Кара-оол биле Виктор Озеров ажыл-агыйжы ужуражылганы эрттирген 27.11.2015 Шолбан Кара-оол биле Виктор Озеров ажыл-агыйжы ужуражылганы эрттирген

 Тываның Баштыңы, «Чаңгыс демниг Россия» партияның Дээди чөвүлелиниң кежигүнү Шолбан Кара-оол биле РФ-тиң Федералдыг Чыыжының Федерация Чөвүлелиниң Камгалал болгаш айыыл чок чорук комитединиң даргазы Виктор Озеров ажыл-агыйжы байдалга ужурашканнар.

Красноярск крайда авиакатастрофадан кижилерниң мөчээни-биле холбаштыр Тываның Баштыңы кажыыдалын илереткен 27.11.2015 Красноярск крайда авиакатастрофадан кижилерниң мөчээни-биле холбаштыр Тываның Баштыңы кажыыдалын илереткен

 Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оолдуң телеграммазында мынча деп бижээн: 
 «Хүндүлүг Виктор Александрович! "Турухан" авиакомпанияның МИ-8 вертоледунуң озал-ондакка таварышканындан Красноярск крайның чурттакчыларының чок болганы-биле Силерге кажыыдалды Тыва Республиканың Чазааның база бодум өмүнээмден илереттим.

Тываның Баштыңы: чаа коммуникациялар эвээш чурттакчылыг суурларга сайзыраар арганы бээр 26.11.2015 Тываның Баштыңы: чаа коммуникациялар эвээш чурттакчылыг суурларга сайзыраар арганы бээр

 Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол Россияның харылзаа сайыды Николай Никифоров-биле бо чылдың эгезинде элээн каш катап ажылчын байдалда ужурашкан. Регионнуң хөгжүлдезиниң айтырыгларын боттары кады чорударын ажыл-агыйжы чугаалажыышкынның түңнели-биле ийи тала дугурушкан. Республика баштыңының кол дилеглериниң бирээзи – «Чурагайның дең эвес чоруун чайладыры» федералдыг төлевилелди Тывага дүрген боттандырып, 250-ден 500 чурттакчылыг черлерни Интернет харылзаазы-биле хандырарын чедип алыры турган.

Хатааты камгалал болгаш онза байдалдар агентилелиниң автопарыгы КамАЗ баазазында дизельдиг электростанциялыг автомастерская-биле четчелеттинген 25.11.2015 Хатааты камгалал болгаш онза байдалдар агентилелиниң автопарыгы КамАЗ баазазында дизельдиг электростанциялыг автомастерская-биле четчелеттинген

 Барык 6 млн. рубль өртектиг, КамАЗ баазазында дизельдиг электростанциялыг автомастерская Тыва Республиканың Хамааты камгалал база онза байдалдар агентилелиниң автопарыгында немешкен. Тываның территориязында бойдус болгаш техногенниг онза байдалдарны узуткаар сорулгалыг аар өртектиг автомашинаны материалдыг курлавырлар фондузунче киирген.

25.11.2015 Тывада «бөдүүнчүткен үндүрүг төлевири-биле» ажылдап турар сайгарлыкчыларның үндүрүүн эвээжеткен

 Республиканың Саң-хөө яамызының Орулгадан үндүрүг онаалдазының баазазын шилээн азы үндүрүг онаалдазының бөдүүнчүткен системазын ажыглап турар биче болгаш ортумак сайгарлыкчы чоруктуң субъектилеринге үндүрүг ставказын кызырар талазы-биле хоойлужудулга саналын Тываның Чазаа деткээн. Ол үндүрүг ставказын 6-дан 4 хуу чедир эвээжедир.

Тывада тудуг сметазында күш-ажылдың болгаш материалдарның өртээн улгаттырганынга хамаарыштыр хыналдалар эгелээр 25.11.2015 Тывада тудуг сметазында күш-ажылдың болгаш материалдарның өртээн улгаттырганынга хамаарыштыр хыналдалар эгелээр

 Тываның Чазаа республика бюджединден акшаландырып турар инвестиция төлевилелдериниң сметаларының шынныын албан хынаар. Саң-хөө хыналдазының сорулгазы – күш-ажыл болгаш тудуг материалдарынга чарыгдалдарны тудугжуларның үндезин чокка өстүрерин болдурбазы, күрүне чагыгларын күүседип тура, тус черниң чиг эдин болгаш курлавырларын ажыглааны дээш деткимчени бээри. Ынчангаш бюджет салыышкыннарын ажыглап турар инвестиция төлевилелдериниң смета санаашкыннарын хынаар чурумну бадылаан.

КУР-нуң Синьцзян-Уйгур автономнуг можудан делегация албан езузу-биле Тывага келген 25.11.2015 КУР-нуң Синьцзян-Уйгур автономнуг можудан делегация албан езузу-биле Тывага келген
 Синьцзян-Уйгур автономнуг можунуң Улусчу чазааның даргазының оралакчызы, дээрги Ши Даган баштаан делегация Тывага ноябрь 21-23 хүннерде кээп чораан.

24.11.2015 Регион удуртукчузунуң киржилгезиниң соонда Кызылда хуу секторда кудукту септээн

 Республиканың Баштыңы Шолбан Кара-оол понедельникте ажылынче чоруп олура, Мир кудумчузунда чурттакчыларның ажыглап турары кудуунуң септеттингенин хынаары-биле четкен.
 Кызыл хоорайның чурттакчызы Айна Көк-Кыс Чазак Даргазының ноябрь 12-де хүлээп алыышкынынга келгеш, үрелик кудуктуң дугайында хомудалын илереткен. Мир биле Складская кудумчузунда чурттап турар 70 хире өг-бүлелер июльдан бээр берге байдалдың херечилери болганнар.

Шолбан Кара-оол хоорай оолдарынга малчын аалга аът баглаажын тургузарын өөреткен 24.11.2015 Шолбан Кара-оол хоорай оолдарынга малчын аалга аът баглаажын тургузарын өөреткен

 Тываның күрүне лицеиниң чедиги классчыларынга Адалар хүнү бир онзагай эрткен. Чаңгысклассчызы Валераның ачазы – республиканың баштыңы Каа-Хем кожуунда малчын, билдингир чылгычы Геннадий Монгуштуң малчын турлаанга класс шагын эрттирерин саналдаан.

Тывада тудуг төлевилелдеринге күрүне экспертизазының хуусаазын эвээжеткен 24.11.2015 Тывада тудуг төлевилелдеринге күрүне экспертизазының хуусаазын эвээжеткен

 Тываның эрге-чагыргазы тудуг ажылдарында административтиг шаптараазыннарны ап каапкан. Төлевилел документилеринге болгаш инженер шинчилелиниң түңнелдеринге күрүне экспертизазын 60 хонуктан 45, чамдык объектилерге 30 хонук дургузунда эрттирер хуусаа дугайында хоойлунуң төлевилелин республиканың чазаа ТР-ниң Дээди Хуралынче (парламентиже) киирген.

«Чаңгыс суур – чаңгыс бүдүрүлге-2015» губернатор төлевилелиниң тиилекчилерин илереткен 23.11.2015 «Чаңгыс суур – чаңгыс бүдүрүлге-2015» губернатор төлевилелиниң тиилекчилерин илереткен
Тыва Республиканың Чазааның Даргазының оралакчызы С. К. Ондар баштаан чазак кежигүннери «Чангыс суур – чаңгыс бүдүрүлге-2015» төлевилелиниң делгелгезинге идепкейлиг киржип, чаа солун эгелээшкиннериниң түңнелдерин база катап эккеп делгээни дээш, кожуун чагыргаларынга өөрүп четттириишкинниң бижиктерин байырлыг байдалга тыпсып, тиилекчилерни хүндүлел бижиктер-биле демдеглеп шаңнаан.

Губернатор төлевилелиниң киржикчилериниң санал-оналы, үнелели 23.11.2015 Губернатор төлевилелиниң киржикчилериниң санал-оналы, үнелели

 Ийи хүн үргүлчүлээн ярмаркадан хереглээн чүүлүн, кыжын чиир эът-чемин курлавырлап алыр дээш дыка хөй садып алыкчылар келген. Олардан ярмаркага хамаарыштыр санал-оналын үлештим.
  Евгения Кечековна, сайгарлыкчы, Кызыл хоорай: - Бо төлевилелдиң ачызында тыва чаагай, амданныг, чигирзиг чемнер бүдүрер арганы боттандырып эгеледим.

Тываның Баштыңы эр чонну сайгарлыкчы ажылче кыйгырган 23.11.2015 Тываның Баштыңы эр чонну сайгарлыкчы ажылче кыйгырган

 «Чаңгыс суур – чаңгыс бүдүрүлге» губернатор төлевилелинге эр кижиниң киржилгезиниң дугайында чугааны чорудары, Адалар хүнүнүң бүдүүзүнде чөптүг чылдагаан болган дээрзин Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол демдеглээн.

Тываның Баштыңы сайгарлыкчылар-биле ажык чугаалашкан 23.11.2015 Тываның Баштыңы сайгарлыкчылар-биле ажык чугаалашкан

 Тыва Республиканың Баштыңы–Чазааның Даргазы тускай баартык бүрүзүнде бараанын делгээн сайгарлыкчылар-биле ужуражып, төлевилелдиң онза-ажыын билип, ону деткипки дег кандыг аргалар, оруктар барын сайгарып, оларның даартагы үзел-бодал, саналдарын сонуургаан.

Тываның Баштыңының шиитпири-биле С. Бочкаревка улуг деткимче көргүскен 23.11.2015 Тываның Баштыңының шиитпири-биле С. Бочкаревка улуг деткимче көргүскен

 Каа-Хем кожууннуң Дерзиг-Аксындан «Чаңгыс суур – чаңгыс бүдүрүлге» төлевилели-биле бут кырында быжыг туруп келген сайгарлыкчы Семен Максимович Бочкарев тудуг ыяжы-биле чурттаар бажыңнар, чунар-бажың, чайгы серилер, мал кажаалары тудары-биле билдингир кижи. Бо удаада ол ыяш болбаазырадылга ажыл-агыйын чедиишкинниг удуртуп турар сайгарлыкчы Бочкарев С.М-ге «БЕЛМАШ ОМТЛ-97» маркалыг автомашинаны «Чаңгыс суур – чаңгыс бүдүрүлге» губернатор төлевилелиниң чедиишкинниг боттандырылгазы-биле хүлээдип, ооң күш-ажылчы хей-адын улам бедиткен.

«Чаңгыс суур – чаңгыс бүдүрүлге» губернатор төлевилели ам-даа уламчылаар 23.11.2015 «Чаңгыс суур – чаңгыс бүдүрүлге» губернатор төлевилели ам-даа уламчылаар

 «Субудей» спорт комплекизинге «Чаңгыс суур – чаңгыс бүдүрүлге-2015» губернатор төлевилелиниң боттанылгазының түңнели болур делгелге-ярмарка эгелээн. Аңаа республиканың кожууннары болгаш суурларындан 155 хире бараан бүдүрүкчүлери киржип, сүт продукциязы, эът болгаш эъттен кылыглар, балык аймаа, чаа болгаш консервалаан ногаалар, тайга кежии (каттар, мөөгү, тайга тооруу),

ТЫВАНЫҢ БАШТЫҢЫ ШОЛБАН КАРА-ООЛ ИНВЕСТИЦИЯ АЙЫТКАЛЫН КЫЛГАН 21.11.2015 ТЫВАНЫҢ БАШТЫҢЫ ШОЛБАН КАРА-ООЛ ИНВЕСТИЦИЯ АЙЫТКАЛЫН КЫЛГАН

 Ноябрь 18-те Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол Экономика чөвүлелиниң хуралынга инвестиция айыткалын кылган. Чөвүлел хуралга Чазак кежигүннери, Тыва Республиканың Дээди Хуралының депутаттары, эртемденнер, муниципалдыг тургузуглар болгаш хоорай округтарының баштыңнары, федералдыг албан черлериниң удуртукчулары, улуг инвестиция компанияларының болгаш биче бизнес ниитилежилгелериниң төлээлери киришкен. 
 Чыл санында айыткалдың темазы 2016 чылда Тыва Республикага инвестиция байдалы болгаш инвестиция политиказының дугайында болган.

Тываның Баштыңы Адалар хүнү-биле эр кижилерге төрел чонунга төлептиг бараан болурун күзээн 20.11.2015 Тываның Баштыңы Адалар хүнү-биле эр кижилерге төрел чонунга төлептиг бараан болурун күзээн

 Эргим чаңгыс чер-чурттугларым! 
 Республикага Адалар хүнүн чүгле үшкү удаа демдеглеп тур бис. Бо байырлал езулуг эр кижи кандыг болурун билип алырынга, өг-бүлениң азы төрел бөлүктүң баштыңының, ооң чөленгиижиниң болгаш камгалалының овур-хевирин тургузуп турарларга бодунуң ханы хүндүткелин илередиринге дузалаар быра кылдыр бистиң амыдыралывыста тургустунган.

Улустуң чогаалчызы Александр Даржайның Тыва дылдың хүнүн тургузар дээн саналын Тываның Баштыңы деткээн 20.11.2015 Улустуң чогаалчызы Александр Даржайның Тыва дылдың хүнүн тургузар дээн саналын Тываның Баштыңы деткээн

 Тыва дылдың хүнүн тургузарының дугайында саналды республиканың Тываның Улустуң чогаалчызы, Пушкин, Грибоедов, Лермонтов, Блок, Есенинниң чогаалдарының очулдурукчузу, шүлүкчү Александр Даржай Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол-биле ужуражылга үезинде киирген.

Сергей Астахов: Тываның Баштыңының үймээнчилер-биле демиселде дээштиг звено – орук-патруль албанының стационар постулары болур дээнинге чөпшээрежир мен 19.11.2015 Сергей Астахов: Тываның Баштыңының үймээнчилер-биле демиселде дээштиг звено – орук-патруль албанының стационар постулары болур дээнинге чөпшээрежир мен

 Россияның ИХЯ-ның хыналда бөлүүнүң түңнелинге чөрүштүр, ОШАЧКИ-ниң стационар постуларын арттырып, чаа тудугларны тудар. Ооң дугайында республиканың Баштыңы Шолбан Кара-оол терроризмге удур комиссияның хуралынга дыңнаткан. Тывада стационар постулар айыыл чок чорук системазының чогумчалыг звенозу турган болгаш артар-даа. Ынчангаш Тываның Баштыңын чепсектиг күштерниң регион тургузуглары деткээн.

Дмитрий Чугунов: Орук-патруль албанының постуларынга кижилер камгалал хемчеглерин алыр аргалыг дээрзин Шолбан Кара-оол дыка эки билип турар. Ынчангаш ону 200 хуу деткидим 19.11.2015 Дмитрий Чугунов: Орук-патруль албанының постуларынга кижилер камгалал хемчеглерин алыр аргалыг дээрзин Шолбан Кара-оол дыка эки билип турар. Ынчангаш ону 200 хуу деткидим

 Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол ИХЯ-ның регион тургузугларын кызырарда таарымчалыг арга херек деп айтырыгны федералдыг эрге-чагырганың мурнунга чаңгыс эвес удаа көдүрүп келген. ОПА-ның стационар постуларын чок кылыр дээн албан-езузунуң шиитпиринге чөшпээрешпээн ооң бодалынга дыка хөй ат-алдарлыг кижилер каттышкан.

Экономика адырында президентиниң "май чарлыктарын" күүседир талазы-биле Тыва эки регионнарның санында 19.11.2015 Экономика адырында президентиниң "май чарлыктарын" күүседир талазы-биле Тыва эки регионнарның санында

 РФ-тиң регионнарының аразынга Россияның Президентизиниң "Үр хуусаалыг күрүнениң экономика политиказының дугайында" №596 чарлыын боттандырарының рейтингизинде Тыва 10-гу черни ээлээн. Москва, Ульяновск область база Хабаровск край ону баштап турар болза, «Медиалогияның» эксперттери Сибирь федералдыг округтуң регионнарындан Тываны топ-10-нуң санынче киирген.

Тываның Баштыңының инвестицияга хамаарышкан айыткалының кол чүүлү - инвесторларга таарымчалыг байдалдарны тургузары 19.11.2015 Тываның Баштыңының инвестицияга хамаарышкан айыткалының кол чүүлү - инвесторларга таарымчалыг байдалдарны тургузары

 Ноябрь 18-те республика чазаанда Экономиктиг чөвүлелдиң хуралында Тыва Республиканың Баштыңы Инвестиция айыткалынга регионда инвестиция байдалын болгаш инвестиция политиказын экижидеринче угланган комплекстиг хемчеглерниң дугайында илеткээн. Аңаа үнелелдерни дараазында удуртукчулар берген.

Тываның Баштыңы шынар чок пандустарлыг объектилерни хүлээп албазын негээн 18.11.2015 Тываның Баштыңы шынар чок пандустарлыг объектилерни хүлээп албазын негээн

 Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол оралакчызы - тудуг сайыды Александр Свинцов-биле ажыл-агыйжы ужуражылга үезинде амгы болгаш туттунуп турар объектилер талазы-биле бюджет эдилгелерин сайгарганнар. Чугаа үезинде төлевилелдерге бичии уруглар болгаш кызыгаарлаттынган арга-шинектиг кижилерни идер тергелерге пандустарны тударының чугулазынче онза кичээнгейни углаарын айыткан.

«Натура Сиберика» компания Тыва Республикадан сарлык сүдүн садып алыр 18.11.2015 «Натура Сиберика» компания Тыва Республикадан сарлык сүдүн садып алыр

 Косметика кылыгларынга шынарлыг үстерни бүдүрүлгезинде ажыглап турар «Натура Сиберика» кампанияга Мөңгүн-Тайганың Мөген-Бүренде бүдүрүлгеден сарлык сүдүн чедирер талазы-биле ажылды Тываның Көдээ ажыл-агый яамызы чорудуп эгелээн

Ноябрь 18-те Тываның Баштыңы 2016 чылда инвестицияга хамарыштыр айыткалын таныштырар 18.11.2015 Ноябрь 18-те Тываның Баштыңы 2016 чылда инвестицияга хамарыштыр айыткалын таныштырар

 Бөгүн, ноябрь 18-те Чазак кежигүннери, Тываның Дээди Хуралының депутаттары, эртемнер, кожуун чагырга болгаш хоорай округ даргалары, федералдыг структуралар удуртукчуларының, бизнес ниитилежилге болгаш улуг инвестиция компанияларының төлээлериниң киржилгези-биле ТР-ниң Чазаанда Экономиктиг чөвүлелдиң хуралы болур.

Тываның чурттакчылары ХБАБ-тың ачы-дузаларын электроннуг хевир-биле ап болур 18.11.2015 Тываның чурттакчылары ХБАБ-тың ачы-дузаларын электроннуг хевир-биле ап болур

 Тыва Республиканың Информатизация болгаш харылзаа яамызы-биле чарган керээзи езугаар бодунуң хүээлгелерин «Ростелеком» чедиишкинниг күүсеткен. Национал оператор-биле керээде ажылдың бир кол угланыышкыны - Күрүне ачы-дузаларының чаңгыс аай порталы (www.gosuslugi.ru) таварыштыр ХБАБ-тың ачы-дузаларын хамаатылар элээн эптиг болгаш дүрген алырынга ведомстволар аразының электроннуг кады ажылдажылгазының системазын ажыглаар кылдыр программа хандырылгазын тургузары турган.

Тываның Баштыңы террорисчи кыжаныгларга удур немелде хемчеглерни алырын дааскан 18.11.2015 Тываның Баштыңы террорисчи кыжаныгларга удур немелде хемчеглерни алырын дааскан

 Россияның ИХЯ-зының хыналдазының түңнелдери турза-даа, Тыва ОШАЧКИ-ниң стационар постуларын хевээр артырар, оон туржук чаа постуларны тудар сорулгалыг. Ындыг дыңнадыгны Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол терроризмге удур демисел комиссиязының хуралынга кылган, ол хуралда регионнуң девискээринге хөй-ниитиниң айыыл чок чоруунуң немелде хемчеглерин сайгарып чугаалашкан.

Тываның Баштыңы республиканың үндүрүг албанының 25 чылдааны-биле ажылдакчыларынга байырны чедирген 18.11.2015 Тываның Баштыңы республиканың үндүрүг албанының 25 чылдааны-биле ажылдакчыларынга байырны чедирген

 Бүгү чуртта үндүрүг албанының ажылдакчылары ведомствонуң 25 чылдааны-биле байыр чедириишкинин ап турар. Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол республиканың үндүрүг ажылдакчыларынга профессионал байырлалы-биле байырны чедирген: 
 - Эргим эштер!

Тываның Баштыңы Хөй-ниити айыыл чок чорук чөвүлелиниң хуралын кыйгырткан 17.11.2015 Тываның Баштыңы Хөй-ниити айыыл чок чорук чөвүлелиниң хуралын кыйгырткан

 Понедельникте селектор хуралдың соонда, регионнуң чепсектиг күштериниң удуртукчулары кирген составтыг Хөй-ниити айыыл чок чорук чөвүлелиниң хуралын кыйгыртканын Тываның Баштыңы дыңнаткан. Аңаа регионнуң, ылаңгыя социал адырның сайыттарын база чалаан. 
 «Парижте терактылар – шупту чурттарга, ылаңгыя терроризм-биле идепкейлиг демиселди чорудуп турарларга чөңгээ-дир.

Тываның Баштыңы полицияның тулган дээн бүрүн эргелиг участок төлээзи-биле кем-херек үүлгедиишкиннеринге удур дээштиг хемчеглер дугайын сайгарган 17.11.2015 Тываның Баштыңы полицияның тулган дээн бүрүн эргелиг участок төлээзи-биле кем-херек үүлгедиишкиннеринге удур дээштиг хемчеглер дугайын сайгарган

 Республиканың чурттакчы чонунуң бадылааны-биле «Улусчу участок шагдаазы» атты Эрзин суурда полицияның № 11 пунктузунуң шагдаазы Артем Сараагай чедип алган. Моол-биле кызыгаарда Эрзин кожууннуң Мөрен суурга төрүттүнген болгаш моол дылды эки билири, ооң ажылынга дузалыг. Бай-Даг, Булуң-Бажы база Нарын суурлар ооң харыылаар девискээринге хамааржыр.

Шолбан Кара-оол тыва оолдарның керээ езугаар албан-хүлээлге эрттирип турары Нижнеудинскиже байдалды тодарадыры-биле оралакчызын чоруткан 17.11.2015 Шолбан Кара-оол тыва оолдарның керээ езугаар албан-хүлээлге эрттирип турары Нижнеудинскиже байдалды тодарадыры-биле оралакчызын чоруткан

 Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол Чазак Даргазының оралакчызы Анатолий Дамба-Хууракты 55-ки аңгы адыгжы бригадада тыва оолдарның керээ езугаар шериг албанын эрттирип турары Нижнеудинск хоорайже сургакчыладып чоруткан. 
 «55-ки аңгы адыгжы бригаданың Тывадан барган сержант составы Нижнеудинск хоорайга күзенчиг эвес төөгүге кире бергенин соцчеткиден көрдүм.

Келир чылын оруктар болгаш көвүрүглер тудуу кол сорулга болуп арттарын Тываның Баштыңы медеглээн 16.11.2015 Келир чылын оруктар болгаш көвүрүглер тудуу кол сорулга болуп арттарын Тываның Баштыңы медеглээн

 Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол республиканың саң-хөө болгаш транспорт сайыттары-биле, а ол ышкаш «Тываавтооруктуң» удуртулгазы-биле ужурашкан. 2016 чылда, республика бюджеди кызыы-даа болза, оруктар болгаш көвүрүглер тудуу кол сорулга болуп артар дээрзин Чазак Даргазы медеглээн. Амгы байдалы дыка берге болгаш ону септеп кылыры кижилерниң амыдыралынга эң чугула оруктарны хамыктың мурнунда кылыр. Ээрбек болгаш Баян-Кол суурларже чаа оруктар эргежок чугула дээрзин ол чугаага киришкеннер демдеглээннер.

Тываның Баштыңы хамаатылар хүлээп алыышкынының соонда, муниципалдарга дарый даалгаларны бергеш, боду хынаарын айыткан 15.11.2015 Тываның Баштыңы хамаатылар хүлээп алыышкынының соонда, муниципалдарга дарый даалгаларны бергеш, боду хынаарын айыткан

 Тываның Баштыңы ооң адынга билдириишкин кирген кижилер-биле ийи айда-ла бир катап ужуражылга эрттирери чаңчыл. Билдириишкиннер колдуунда-ла ажыл болгаш чурттаар чер талазы-биле болуп турар. Ындыг болзажок, сөөлгү үеде көдээ ажыл-агый, тудуг, сайгарлыкчы чорук талазы-биле боттуг болгаш ажыл-агыйжы арга-сүмелиг билдириишкиннер бо-ла кээр. Ооң-биле чергелештир муниципалдыг эрге-чагырганың шиитпирлээр ужурлуг айтырыгларын тургузуп кээр кижилерниң саны база көвүдээн.

Тываның муниципалдары чер-черлерге дээштиг ажылдаар дээш мергежилин бедиткен 14.11.2015 Тываның муниципалдары чер-черлерге дээштиг ажылдаар дээш мергежилин бедиткен

 Тыва Республиканың муниципалдыг тургузугларының чаа соңгуткан баштыңнарының билиг-мергежилин бедидер программа-биле бо хүннерде Кызыл хоорайга муниципалдыг районда тус чер бот-башкарылгазын организастаарының болгаш боттандырарының чугула айтырыгларын сайгарып чугаалашкан. РФ-тиң Президентизиниң чанында Россияның Улус ажыл-агыйы болгаш күрүне албанының академиязының салбыры – Сибирьниң эргелеп-башкарылга институду биле регионнуң Чазааның аразында дугуржулга езугаар өөредилге курузун организастаан.

Тываның Баштыңы: Террордан кол чепсек – күрүнелерниң демнежилгези, чурт иштинде, булуң бүрүзүнде чоннуң бир демнии болур 14.11.2015 Тываның Баштыңы: Террордан кол чепсек – күрүнелерниң демнежилгези, чурт иштинде, булуң бүрүзүнде чоннуң бир демнии болур

 Субботада дүне Францияның найысылалы элээн каш террорисчи халдаашкынга таварышканын МИЧ дыңнаткан. Ооң уржуундан ийи чүс ажыг кижи балыгланган, 120-ден 153 хире кижи өлгенин дыңнадып турар. Францияның Президентизи Франсуа Олланд чуртка онза байдалды чарлаан.

2016 чылдың январь 1-де Тываның медицина албан черлери күш-ажыл төлевириниң чаа системазынче шилчиир 13.11.2015 2016 чылдың январь 1-де Тываның медицина албан черлери күш-ажыл төлевириниң чаа системазынче шилчиир

 Бо чылдың тос айларында ажыл-чорудулганың түңнелдерин сайгарган Кадык камгалал яамызының коллегиязында сайыт Орлан Донгак Тыва Республиканың күрүне эмнелге организацияларының ажылдакчыларының күш-ажыл төлевиринге адыр системазының дугайында илеткелди кылган. Күш-ажыл төлевириниң чаа системазы план езугаар 2016 чылдың январь 1-де кирер.

Тывага даштыкы хамаатыларның түр када чурттаар квотазын 16,8 хуу кызырган 13.11.2015 Тывага даштыкы хамаатыларның түр када чурттаар квотазын 16,8 хуу кызырган

  2016 чылда албан езузу-биле 100-ден хөй эвес даштыкы хамаатыларны түр када чурттаар кылдыр Тыва хүлээп алыр. Россияның чазааның республикага тургусканы даштыкыдан мигрантылар чурттаарынга көрдүнген квотаның саны ындыг. Чыл санында квотаның саны кызырлып турар, 2014 чылда ол ийи катап, 2015 чылда 16,8 хуу эвээжээн. Россияда бүрүнү-биле 126055 квотаны 2015 чылда берген.

Авиакатастрофага мөчээн ужудукчулар болгаш авиатехниктер-биле Тыва байырлажып турар 12.11.2015 Авиакатастрофага мөчээн ужудукчулар болгаш авиатехниктер-биле Тыва байырлажып турар

 2014 чылдың октябрь 10-да Ми-8 вертолет-биле авиакатастрофада мөчээн «Тыва Авиа» АК» РКП-ниң ажылдакчыларынга кажыыдалдың демдээ кылдыр ноябрь 14-де күрүне туктарын бадырып, хөглээшкин хемчеглерин соксаткан. Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол республиканың девискээринде кажыыдал хүнүн чарлаан чарлыкка атты салган. Ынак кижилерин чидирген өг-бүлелерге ханы кажыыдалын илередип, ужар чүүл адырында алды специализин чидиргени - республикага эгиттинмес чидириг-дир деп, ол демдеглээн.

Тываның Баштыңы: көдээ ажыл-агыйны деткиири чүгле экономиктиг ажыктың эвес, а кадагалап арттырарының айтырыы-дыр 12.11.2015 Тываның Баштыңы: көдээ ажыл-агыйны деткиири чүгле экономиктиг ажыктың эвес, а кадагалап арттырарының айтырыы-дыр

 Барнаул хоорайга Сибирь федералдыг округ регионнарының көдээ ажыл-агыйының комплекстиг хөгжүлде айтырыгларының база күскү дүжүт ажаалдазының түңнелдерин сайгарган хуралга ооң дугайында Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол чугаалаан. Хуралды РФ-тиң Президентизиниң Сибирь федералдыг округда бүрүн эргелиг төлээзи Николай Рогожкин удуртуп эрттирген.

Тываның Экономика яамызы республиканың чурттакчыларын биче хемчээлдиг саң-хөө организацияларындан дүрген чээли алырда кичээнгейлиг болурун сагындырып тур 11.11.2015 Тываның Экономика яамызы республиканың чурттакчыларын биче хемчээлдиг саң-хөө организацияларындан дүрген чээли алырда кичээнгейлиг болурун сагындырып тур

 Биче хемчээлдиг саң-хөө организациялары чээли алырда хөй негелделер чогу-биле сонууранчыг. Эвээш хемчээлдиг чээли акшазы алырда, чүгле чаңгыс документ көргүскеш, хала чокка ону ап болур. 
 Ындыг болзажок, Хереглекчилерниң эргелерин камгалаар албанче биче хемчээлдиг саң-хөө организацияларының ажыл-чорудулгазынга хамаарыштыр хамаатылар бо-ла хомудалдарны киирип турар апарган. Ынчангаш чурттакчы чоннуң саң-хөө билиглерин бедидер сорулга-биле «Микрофинансовая организация» дептержигешти ажылдап кылган.

Тывада культура өнчү салгалының онза үнелиг объектилериниң регион даңзызын тургузуп турар 11.11.2015 Тывада культура өнчү салгалының онза үнелиг объектилериниң регион даңзызын тургузуп турар

 Тывада культураның болгаш төөгүнүң үнелиг тураскаалдар дугайында документилерниң болгаш материалдарның чаңгыс аай банкызын – культура өнчү-салгалының онза үнелиг объектилериниң республика даңзызын тургузуп эгелээн. Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол ындыг чыындыны тургузар дугайында чарлыкка атты салган.

Тыва Республикада кажыыдал хүнүн чарлаарының дугайында чарлык 11.11.2015 Тыва Республикада кажыыдал хүнүн чарлаарының дугайында чарлык

 2014 чылдың октябрь 10-да «Тываавиа» РКП-ниң МИ-8 вертоледунга авиа-озал-ондактың уржуундан кижилерниң чок болганы-биле, оларның төрээн болгаш чоок кижилеринге кажыыдалды илеретпишаан, доктаадырым болза:

Тывада «Амык» КБК тускайлаттынган эъткир мал ажыл-агыйын хөгжүдериниң кол үндезини апаар 10.11.2015 Тывада «Амык» КБК тускайлаттынган эъткир мал ажыл-агыйын хөгжүдериниң кол үндезини апаар

 Сүт-Хөл кожууннуң Алдан-Маадыр сумузунда «Амык» көдээ ажыл-агый бүдүрүлге кооперативи 2012 чылдан бээр герефорд уксаалыг малды азырап эгелээн. Дөрт чыл эрткенде, бо чылдың ноябрьда аныяк, бичии малын садып, орулгалыг ажылче кирген. 
  Бии-Хем кожууннуң Тарлагдан Олег биле Раиса Кызыл-оолдар баштайгы 40 башты – 39 хунажын биле 1 бугажыкты 1 млн. 600 муң рубль-биле садып алганнар. Ол араттар бо чылын 3 млн. рубльдиң күрүне деткимчезин алганнар.

РФ-тиң Президентизиниң бүрүн эргелиг төлээзиниң удуртканы көдээ ажыл-агый айтырыгларының талазы-биле хуралга Тываның Баштыңы киржир 10.11.2015 РФ-тиң Президентизиниң бүрүн эргелиг төлээзиниң удуртканы көдээ ажыл-агый айтырыгларының талазы-биле хуралга Тываның Баштыңы киржир

 Ноябрь 11-де Барнаул хоорайга Россия Федерациязының Президентизиниң Сибирь Федералдыг округда бүрүн эргелиг төлээзи Николай Рогожкин 2015 чылдың дүжүт ажаалдазының кампаниязының түңнелин үндүрген округ хуралын эрттирер. СФО-да федерация субъектилериниң удуртукчулары, эртемденнер база специалистер РФ-тиң Көдээ ажыл-агый яамызының төлээлери-биле округтуң регионнарында көдээ ажыл-агыйының комплекстиг хөгжүлдезиниң перспективаларын база сайгарып чугаалажыр.

Тываның Баштыңы чурттакчы чонга тайга тооруу чыырынга дуза чогу дээш муниципалдарны чемелээн 10.11.2015 Тываның Баштыңы чурттакчы чонга тайга тооруу чыырынга дуза чогу дээш муниципалдарны чемелээн

 «Рынокта улуг хереглелде тайга тооруун чыырынга чогуур байдалдарны тургузары-биле холбашкан ажылды мөөңнээрин муниципалдыг эрге-чагырга тургузуп шыдаваанын миннир апаар» - деп Тываның Баштыңы понедельникте селектор хуралда чугаалаан. 
  Бо чылын тайга тооруунуң өртээ эки болганындан садып алыкчылар чурттакчы чондан ону хөйү-биле садып алган. Регионнуң удуртукчузу «Чаңгыс суур – чаңгыс бүдүрүлге» губернатор төлевилели-биле тус черниң чыыкчыларынга садып алыкчыларже дорт үнер арганы тургузуп, тайга тооруу хүлээп алыр төпчүттүнген сайгарлыкчы төлевилелди ажылдап кылырын шагда-ла сүмелээн турган.

Тываның Баштыңы терроризмге удур хемчеглерни албан күүседирин негээн 10.11.2015 Тываның Баштыңы терроризмге удур хемчеглерни албан күүседирин негээн

 Регионнуң территориязында терроризмге удур хемчеглерни хажыт чок күүседир сорулганы чогуур структураларның мурнунга республиканың баштыңы салган. 
 «Бо хүннүң кыйгылары бүгүдеге билдингир. Ооң дугайында федералдыг МИЧ-терде, аналитиктиг материалдарда калбаа-биле сайгарып турар. Неделя санында үнер француз сатириктиг «Шарли Эбдо» солуннуң ажыл-чорудулгазын, шажын темазынга карикатура парлааш, коргунчуг терактыга таварышкан ажылдакчыларның дугайын сайгарып турар.

Ноябрь 20-де делгелге-ярмаркада 2015 чылда Тывада «Чаңгыс суур – чаңгыс бүдүрүлге» төлевилелдиң боттаныышкынының түңнелдерин үндүрер 09.11.2015 Ноябрь 20-де делгелге-ярмаркада 2015 чылда Тывада «Чаңгыс суур – чаңгыс бүдүрүлге» төлевилелдиң боттаныышкынының түңнелдерин үндүрер

 2015 чылда «Чаңгыс суур – чаңгыс бүдүрүлге» губернатор төлевилелиниң боттанылгазының түңнели болур делгелге-ярмаркага белеткел Тывада эгелээн. Делгелге ноябрь 20-де «Субудей» спорт комплекизинге ажыттынарын ярмарканың организатору ТР-ниң Экономика яамызы дыңнаткан. Аңаа 160 хире бараан бүдүрүкчүлери киржип, аъш-чем аймаан, улусчу уран чогаадылга эдилелдерин, тус черниң бүдүрүкчүлериниң кылган чүүлдерин делгеп садарын экономика сайыды Елена Каратаева дыңнаткан.

Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол ыраккы коданнарда малчын турлагларны соталыг харылзаа-биле хандырарын негээн 09.11.2015 Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол ыраккы коданнарда малчын турлагларны соталыг харылзаа-биле хандырарын негээн

Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол понедельникте, эртенги шакта селектор хуралында, иштики херектер сайыды Александр Лобановтуң дыңнадыын дыңнаан. Сайыт регионда мал оорунуң саны көвүдээнин дыңнаткан. 
 «Амга чедир малды имнеп демдектээр ажылдар ам-даа чоруттунмаан. Ону өнчү ээлери-биле та каш катап сайгарып чугаалашкан чүве» - деп, республиканың баштыңы айыткан.

Тыва аныяктарның аразынга улусчу ужур-чаңчылдарның видео-таныштырылгазының конкурузун эрттирген 09.11.2015 Тыва аныяктарның аразынга улусчу ужур-чаңчылдарның видео-таныштырылгазының конкурузун эрттирген

 Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оолдуң эгелээшкини-биле чарлаан Улусчу ужур-чаңчылдар чылында чоннуң езу-чаңчылдарының темазынга видеофильмнер конкурузунуң тиилекчилерин тодараткан. Конкурстуң организатору ТР-ниң Информатизация болгаш харылзаа яамызының дыңнатканы-биле алырга, жюриниң шииткелинге аңгы-аңгы угланыышкынныг 23 конкурс чагыы кирген.

Тываның Баштыңы оруктарга оваарымчалыг болурунче чолаачыларны кыйгырган 09.11.2015 Тываның Баштыңы оруктарга оваарымчалыг болурунче чолаачыларны кыйгырган

 Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол оруктар тайгактыг болганындан оруктарга оварымчалыг чоруурун чолаачыларга кыйгырган. 
 «Хүндүлүг чонум! Чоокку хүннерде хөй хар чаггаш, кыры эрип калган болгаш республиканың дөрт талазынче оруктар шупту кылама доштуг болу берген. Чайгы дугуйларлыг машиналарлыг узун орук чорбайн көрүңер.

Республиканың Чазааның хуралдарынга Тываның хамаатылары олуржуп болур 09.11.2015 Республиканың Чазааның хуралдарынга Тываның хамаатылары олуржуп болур

 Тываның Чазаа бодунуң регламентизинге, ооң ажылчын хуралдарынга, бөдүүн хамаатыларның киржип болур аргазын айыткан норманы киирген. 
 Күрүне органнарының ажылының ажык-чарлыг чоруун хандырар дээн хемчеглерге киириштир нормативтиг актыларга ындыг өскерилгелерни кии-рерин республика Баштыңы Шолбан Кара-оол Аппараттың удуртулгазынга дааскан. Регионнуң Чазааның ажылынга хамаатыларның киржириниң чурумун киирген эдилгелерни Чазактың доктаалы-биле бадылаан. 

Российжи туристер Египеттен Россияже дедир чанарының чурумунуң дугайында медээни ОБЯ-ның «изиг шугумундан» билип ап болур 09.11.2015 Российжи туристер Египеттен Россияже дедир чанарының чурумунуң дугайында медээни ОБЯ-ның «изиг шугумундан» билип ап болур

 Авиа-аргыжылганы түр када соксатканы-биле холбашкан айтырыгларны таарыштырар оперативтиг штабтың шиитпири езугаар, Россияның ОБЯ-ның кризистиг байдалдарда эргелеп-башкарылганың национал төвүнүң баазазында «изиг шугум» телефонун ажыткан. Египет Араб Республикада дыштанып турар российжи туристер Россияже чанарының чурумунуң дугайында медээни оон билип ап болур. 
  РФ-тиң Чазаанда тургустунган Египет-биле авиа-аргыжылгаларны соксатканының айтырыгларының талазы-биле оперативтиг штабта Россияның ОБЯ-зының специалистери база кирген. Оон аңгыда ИХЯ, ФСБ, Ростуризм, Трансяамы, Комхарылзаа яамызы, Саң-хөө яамызы, ФТА-ның төлээлери ында бар. 
 Россияга «изиг харылзааның» 8-800-100-40-61 халас телефону-биле долгап болур. Өске чурттарже : 7-499-995-57-26 телефон-биле харылзажыр.

Ада-чурттуң мурнунга ачы-хавыяазы дээш шаңнатканы-биле Тываның Баштыңынга депутаттар, хөй-ниити ажылдакчылары болгаш шажын-чүдүлгениң төлээлери байырны чедиргеннер 08.11.2015 Ада-чурттуң мурнунга ачы-хавыяазы дээш шаңнатканы-биле Тываның Баштыңынга депутаттар, хөй-ниити ажылдакчылары болгаш шажын-чүдүлгениң төлээлери байырны чедиргеннер

 Ноябрь 3-те Кремльге Россияның Президентизи Владимир Путин «Ада-чурттуң мурнунга ачы-хавыяазы дээш» орденниң II чергезиниң медалын Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оолга тывыскан. Президентиниң Чарлыында ниитилелге националдар аразының болгаш шажын-чүдүлгелер аразының тайбың база чөпшээрежилгелиг чоруун быжыглаарынга улуг салыышкыны дээш шаңнаан дээрзин айыткан. 
 Лопсан Гьятсо, Тываның Камбы-ламазы: 
 – Ол бедик шаңналды Шолбан Валерьевич Президентиниң холундан алган деп дыңнадым. Республика Баштыңынче бодумнуң байыр чедириишкинимни чоруттум.

Тываның Баштыңы муниципалдар дугайында: Бистиң кады ажылдажылгавыс бот-боттарывыска хууда бүзүрелдиң айтырыы эвес-тир. Ол мээң биле силерниң, ийи дакпыр харыысалганың айтырыы-дыр 07.11.2015 Тываның Баштыңы муниципалдар дугайында: Бистиң кады ажылдажылгавыс бот-боттарывыска хууда бүзүрелдиң айтырыы эвес-тир. Ол мээң биле силерниң, ийи дакпыр харыысалганың айтырыы-дыр

 Кожуун болгаш хоорай төлээлекчилер хуралының сентябрьда соңгулдаларының соонда, олар-биле керээзи төнген муниципалдыг чагырга даргалары-биле ужуражылгаларны Тываның Баштыңы эрттирген. Шолбан Кара-оол чугаалажылганың соонда дараазында хуусаада кандидатты салыр азы солуур дугайында шиитпир хүлээп алдынар дээрзин дыңнаткан. Тывада тус чер чагыргаларының баштыңнарын муниципалдыг тургузугнуң төлээлекчи эрге-чагырга органы конкурс езугаар сити-менеджер кылыр соңгуурун сагындыраал.

«Кадыкшылдың маршруду» губернатор төлевилели-биле бо чылдың эгезинден бээр ыраккы кожууннарда 499 малчынны шинчээн 06.11.2015 «Кадыкшылдың маршруду» губернатор төлевилели-биле бо чылдың эгезинден бээр ыраккы кожууннарда 499 малчынны шинчээн

 Республиканың медицина профилактиказының төвүнүң берген медээзи-биле алырга, «Кадыкшылдың маршруду» губернатор төлевилелиниң боттанылгазы-биле 2015 чылдың эгезинден бээр 499 малчынны шинчээн. Шинчилге эрткен малчыннарның 15 хуузу шуут кадык деп түңнелди алган. 28 хуузунда азы 141 кижиде аарыгларның эге чадалары барын, а 283 кижиге тускай бедик технологиялыг медицина дузазы херегин тодараткан.

Тываның Экономика яамызы коррупцияга удур чырыдыышкын айтырыгларының талазы-биле «дорт шугумну» ажыткан 06.11.2015 Тываның Экономика яамызы коррупцияга удур чырыдыышкын айтырыгларының талазы-биле «дорт шугумну» ажыткан

 Ведомствонуң компетенциязынга хамааржыр ажыл-чорудулгалыг адырларда коррупцияга удур чырыдыышкын айтырыгларының талазы-биле «дорт шугум» телефону Тываның экономика яамызында ажылдап эгелээн. Четверг санында эртенгиниң 9 шактан дүштекиниң 12 шакка чедир 2-31-07 база 2-30-71 телефоннар дамчыштыр республиканың чурттакчылары сайгарлыкчы чорук болгаш инвестиция талазы-биле харыылап турар сайыттың оралакчызындан консультацияны ап болур.

«Россияның келир үеде интеллектуалдыг лидерлери» бүгү-российжи шуулганга Тывадан ийи школачы киришкен 05.11.2015 «Россияның келир үеде интеллектуалдыг лидерлери» бүгү-российжи шуулганга Тывадан ийи школачы киришкен
Ярославль хоорайга «Россияның келир үеде интеллектуалдыг лидерлери» бүгү-Россияның III шуулганга Тываны Каа-Хем кожуундан Байлак Монгуш биле Кызыл хоорайдан Субудай Монгуш төлээлээн. Шуулганга ниитизи-биле Россияның 196 хоорай, суурларындан 500 ажыг талантылыг школачылар киришкен.

Сангаджи Тарбаев: Тываның Баштыңынга шаңнал алганы-биле сеткилимден байыр чедирдим 05.11.2015 Сангаджи Тарбаев: Тываның Баштыңынга шаңнал алганы-биле сеткилимден байыр чедирдим

 Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол «Ада-чурттуң мурнунга ачы-хавыяазы дээш» орденниң медалы-биле шаңнаткан. 
 Россияның Президентизи Владимир Путин ноябрь 3-те Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оолга «Ада-чурттуң мурнунга ачы-хавыяазы дээш» орденниң II чергезиниң медалын тывыскан. Президентиниң Чарлыының сөзүглелинде ол шаңналды ниитилелге националдар аразынга болгаш шажын-чүдүлгелер аразынга тайбыңны болгаш чөпшээрежилгени быжыглаарынга улуг салыышкыны дээш тывыскан дээрзин чугаалап турар.

Россияның Президентизи Владимир Путин Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оолга күрүне шаңналын тывыскан 05.11.2015 Россияның Президентизи Владимир Путин Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оолга күрүне шаңналын тывыскан

 Ноябрь 3-те Кремльге күрүне шаңналдарын тыпсырының байырлыг езулалы болуп эрткен. Шаңнал алганнарның аразында Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол база бар. Россияның Президентизи Владмимир Путин регионнуң баштыңын националдар база конфессиялар аразынга тайбыңны база ниитилелде чөпшээрежилгени быжыглаарынга киирген улуг үлүг-хуузу дээш «Ада-чурттуң мурнунга ачы-хавыяазы» орденниң II чергезиниң медалы-биле шаңнаан.

Тывада чылда 2 муң тонна эът болбаазырадыр эът комбинадының тудуу эгелээн 03.11.2015 Тывада чылда 2 муң тонна эът болбаазырадыр эът комбинадының тудуу эгелээн

 Республиканың чазаа эът болбаазырадыр кластерниң баазалыг бүдүрүлгези болур – күрүне-хуу эштежилге негелдези-биле эът комбинадының тудуунче кирген. Төлевилелдиң ниити өртээ – 105 млн. рубль, ооң чамдыызын чазак «Чаңгыс суур – чаңгыс бүдүрүлге» губернатор төлевилелиниң акша-хөреңгизи-биле акшаландырарын, өске кезиин – хуу инвестор болур, КХЭ-ге киришкеш, конкурсту ойнап алган Чеди-Хөл кожуундан Чечена Оюннуң тараачын-фермер ажыл-агыйы акшаландырар.

Якоб Нанеташвили: Тываның Баштыңының чуртта чүнүң-даа үндезини – чоннуң чаңгыс деминде дээнинге чөпшээрежир мен 03.11.2015 Якоб Нанеташвили: Тываның Баштыңының чуртта чүнүң-даа үндезини – чоннуң чаңгыс деминде дээнинге чөпшээрежир мен

 Кызыл хоорайда колбаса бүдүрүкчүзү, билдингир сайгарлыкчы, 50 харлыг Якоб Александрович Нанеташвили Тывада 26 чыл чурттап турар. Ооң бүдүрүлгезиниң барааны 2012 чылда «Сибирьниң тулган барааннары болгаш ачы-дузалары» регионнар аразының конкурузунуң лаураеды, 2013 чылда «Россияның тулган 100 барааннары» бүгү-российжи конкурстуң лауреады, «Шынарның тергиини» демдектиң эдилекчизи.

Чеди-Хөл кожуунда тараачын-фермер ажыл-агыйының удуртукчузу Чечена Оюнга «ТР-ниң көдээ ажыл-агыйының алдарлыг ажылдакчызы» атты тывыскан 03.11.2015 Чеди-Хөл кожуунда тараачын-фермер ажыл-агыйының удуртукчузу Чечена Оюнга «ТР-ниң көдээ ажыл-агыйының алдарлыг ажылдакчызы» атты тывыскан

 Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оолдуң чарлыы-биле Чеди-Хөл кожуунда тараачын-фермер ажыл-агыйының удуртукчузу Чечена Оюнга «ТР-ниң көдээ ажыл-агыйының алдарлыг ажылдакчызы» атты тывыскан. 
 Тараачын-фермер ажыл-агыйының удуртукчузу «Чаңгыс суур – чаңгыс бүдүрүлге» губернатор төлевилелиниң идепкейлиг киржикчизи, муң малдыг малчын, 2012 чылдың сентябрьдан бээр ажыл-агый биче хемчээлдиг сүт заводун тудуп турар.

ТЫВАНЫҢ БАШТЫҢЫ: «БАЗА КАТАП КҮШТҮГ БОЛУР АРГАНЫ БИР ДЕМНИИВИС БЕРИП ТУРАР» 03.11.2015 ТЫВАНЫҢ БАШТЫҢЫ: «БАЗА КАТАП КҮШТҮГ БОЛУР АРГАНЫ БИР ДЕМНИИВИС БЕРИП ТУРАР»

 Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол Чоннуң чаңгыс деминиң хүнүнүң бүдүүзүнде күрүне шаңналдарын тывыскан. Шаңнал тыпсырының езулалы Тываның Чазааның бажыңынга байырлыг байдалга болуп эрткен.
  Шолбан Кара-оол чыылганнарга изиг байырны чедирген.
 — Байырлыг езулалдың хүндүлүг киржикчилери! Коллегалар! Эш-өөр! Силерге чүректиң ханызындан байыр чедирип тур мен!

Тывада база бир уруглар садын ажыглалда киирген 02.11.2015 Тывада база бир уруглар садын ажыглалда киирген

 Кызыл кожууннуң төвү Каа-Хем суурда чаа уруглар сады ажыттынган. Объектини 280 уругга кылдыр туткан-даа болза, ажыглалче киирген соонда аңаа 314 чаштарны үлээп алыр арга тургустунган, 80 ажылдакчы ажылдаар. «Сылдысчыгаш» уруглар сады Каа-Хем суурнуң эң-не эки микрорайонунда – хөйнүң кичээнгейин хаара тудар спортчу-культура төвүнүң тудуундан ырак эвесте туттунган.

Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол Египетке авиакатастрофага мөчээннерниң төрээннеринге болгаш чоок кижилеринге кажыыдалын илереткен 02.11.2015 Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол Египетке авиакатастрофага мөчээннерниң төрээннеринге болгаш чоок кижилеринге кажыыдалын илереткен

 Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол бодунуң база республиканың хөй националдыг чонунуң мурнундан Египетке авиакатастрофага мөчээннерниң төрээннеринге болгаш чоок кижилеринге кажыыдалын илереткен. «Российжи самолет коргунчуг айыыл-халапка таварышкан. Ол рейске төрээн болгаш чоок кижилерин чидирген кижилерге ханы кажыыдалды илереттивис» - деп бодунуң блогунда Шолбан Кара-оол бижээн.

ЧОННУҢ ЧАҢГЫС ДЕМИНИҢ ХYНYНГЕ ТУРАСКААТКАН ХЕМЧЕГЛЕР ПЛАНЫ 30.10.2015 ЧОННУҢ ЧАҢГЫС ДЕМИНИҢ ХYНYНГЕ ТУРАСКААТКАН ХЕМЧЕГЛЕР ПЛАНЫ

 Октябрь 30 
10.00 шакта Кызыл хоорайның школалар аразынга национал культуралар фестивалы; 
16.00 шакта «Найысылал» арт-төпке тыва чоннуң езулалдар болгаш чаңчылдарының дугайында «Хүндүлээчел өг» кежээ. 
Ноябрь 3 
18.00 шактан 23.00 шакка чедир Национал музейге «Уран чүүлдүң дүнү» акция.

Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол Россияның ОБЯ-зының Сибирьниң регион төвүнүң чаа начальниги Сергей Диденко-биле кады демниг ажылдаарын дугурушкан 30.10.2015 Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол Россияның ОБЯ-зының Сибирьниң регион төвүнүң чаа начальниги Сергей Диденко-биле кады демниг ажылдаарын дугурушкан

 Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оолдуң Россияның ОБЯ-зының Сибирьниң регион төвүнүң чаа начальниги, иштики албанның генерал-лейтенантызы Сергей Диденко-биле ужуражып чугаалашкан. Ол ужуражылгага республика Чазааның Даргазының бирги оралакчызы Владимир Фалалеев биле ОБЯ-ның Тывада Кол эргелелиниң начальниги Андрей Назаров киришкен.

29.10.2015 Тывада Республика хөгжүлдезиниң фондузу тургустунган

 Инвестиция стандартын киирер болгаш сайзырадыр талазы-биле хемчеглерни уламчылаары-биле, Тываның Чазаа регион төлевилелдерин акшаландырарынга инвесторлар хаара тудар тускай арга-хевир кылдыр Республика хөгжүлдезиниң фондузун тургускан. Бо чылдың июньда ТР-ниң Садыг-үлетпүр палатазының активи-биле ужуражылга соонда, республиканың Баштыңы Шолбан Кара-оолдуң даалгазы-биле фонд тургустунган дээрзин, Тываның экономика сайыды Елена Каратаева дыңнаткан.

29.10.2015 Тывада школалар удуртулгазында эр башкыларның саны көвүдээн

 «Тыва Республиканың ниити өөредилге организацияларында эр башкылардан удуртуп-башкарар кадрларны хевирлээри» губернатор төлевилели ажылын уламчылавышаан. 2013 чылдың декабрьда республиканың Баштыңы Шолбан Кара-оол Дээди Хуралга айыткалында өөредилге-кижизидилге чорудуунга эр кижиниң ролюн бедидер эгелекчи саналды киирген. Ол төлевилелди боттандырып эгелээр мурнунда, республиканың школаларынга 933 эр башкы, оларның 99-зу школаның удуртулгазынга ажылдап турган болза, амгы үеде эр башкыларның саны 1042 четкен, удуртулга албан-дужаалында 181 кижи азы болза, 47 директор база 134 директорнуң оралакчылары бар.

Чоннарның чаңгыс деминиң хүнүнге уткуштур бүгү чуртта «#мындаэки» бүгү-российжи акция эгелээн 29.10.2015 Чоннарның чаңгыс деминиң хүнүнге уткуштур бүгү чуртта «#мындаэки» бүгү-российжи акция эгелээн

 Чоннарның чаңгыс деминиң хүнүнге уткуштур «Россия сегодня» бүгү-делегей информастыг агентилели «#мында эки» («#здесьхорошо») деп аттыг бүгү-российжи социал угланыышкынныг флеш-бомну эгелээн.
 Россияның база регионнарның бот-тускайлаң овур-хевирин хевирлеп, чурттуң чурттакчы чонунуң патриотчу сеткил-хөөнүн кижизидер сорулга-биле акцияны эрттирип турар.

Чуртталга-коммунал ажыл-агыйының айтырыгларының талазы-биле парлалга конференциязы 29.10.2015 Чуртталга-коммунал ажыл-агыйының айтырыгларының талазы-биле парлалга конференциязы

 2015 чылда Тывага хөй квартиралыг бажыңнарда ниити өнчү-хөреңгиниң капитал септелгезиниң программазының күүселдези республиканың Чуртталга-коммунал ажыл-агый агентилелинге парлалга конференциязының кол темазы болган. Аңаа журналистерниң айтырыгларынга ТР-ниң ЧКА агентилелиниң директору Юрий Ооржак биле ТР-де хөй квартиралыг бажыңнарның капитал септелгезиниң коммерцияга хамаарышпас фондузунуң чиңгине директору Аганак Монгуш харыылааннар.

Тывада «соңгу чүк» хөмүрүн чедирери адакталган 28.10.2015 Тывада «соңгу чүк» хөмүрүн чедирери адакталган

 Тываның барык-ла бүгү девискээринде, Соңгу чүкке деңнештирген кожууннарже, бо кыштың одалга сезонунда бюджет албан черлериниң хереглелиниң хөмүрүн планныг хуусаада сөөртүп чедирери адакталган. Республиканың Чазаанга ооң дугайында мониторингиниң түңнелдерин ТР-ниң чылыг болгаш энергетика яамызы илеткеп, чедери берге ыраккы чурттакчылыг суурларны кадыг одаар чүүл-биле хандырары-биле регион бюджединден 70 хуу чарыгдалды кылганын дыңнаткан.

Тыва чуртталга тудуун киирери-биле Сибирьде үшкү черде 28.10.2015 Тыва чуртталга тудуун киирери-биле Сибирьде үшкү черде

 Тыва – чуртталга тудуунуң талазы-биле Сибирь федералдыг округда мурнунда үш черлерниң аразында. 2015 чылдың 9 айында республикада 25,9 хуу хөй хемчээлдиг тудугну киирген. Ол дээрге ортумак российжи хемчээлден 4 катап, Сибирьниинден 1,3 катап хөй. Сибирь федералдыг округда Иркутск (2014 чылдың 9 айынга көөрде 134,3 хуу) биле Новосибирск (129 хуу) областарга мурнадыпкан.

Президентиниң кадет училищезиниң сургуулдарынга Севастопольга аян-чорукту организастааны дээш, Тываның Баштыңы Сергей Шойгуга өөрүп четтиргенин илереткен 28.10.2015 Президентиниң кадет училищезиниң сургуулдарынга Севастопольга аян-чорукту организастааны дээш, Тываның Баштыңы Сергей Шойгуга өөрүп четтиргенин илереткен

 «Маадыр хоорай Севастопольга өөредилге соонда Президентиниң кадет училищезиниң 130 сургуулу чанып келгеннер – деп, Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол бодунуң блогунда бижээн. – Бүдүн улдуң дургузунда! Оолдарның бодалдарындан алырга, ынаар чорааны уттундурбас сактыышкын бооп артар.

Тывада сарлык сүдүнден болгаш эъдинден продукция бүдүрер цехти ажыткан 27.10.2015 Тывада сарлык сүдүнден болгаш эъдинден продукция бүдүрер цехти ажыткан

 Тываның ыраккы Мөңгүн-Тайга кожуунунда дириг амытаннар делегейинде эң-не тывызыксыг мал – сарлыктың сүдүн болгаш эъдин болбаазырадыр Россияда кара чаңгыс база бир дугаар цехти ажыткан. Республиканың Баштыңы Шолбан Кара-оолдуң деткимчези-биле «Чаңгыс суур – чаңгыс бүдүрүлге» губернатор төлевилелинге аңгылаан 2,5 млн. рубль гранты акшазы-биле сарлыктар өстүрүп-көвүдедир «Мөген-Бүрен» күрүнениң унитарлыг бүдүрүлгези база «Сайзырал» хуу мал ажыл-агый баазазында ону ажыткан

Сарыг-Септе cпортчу төптүң тудуу график езугаар чоруп турар 27.10.2015 Сарыг-Септе cпортчу төптүң тудуу график езугаар чоруп турар

 Аныяктар херээ болгаш спорт сайыды Юрий Ооржак Сарыг-Сеп суурда спортчу тудугну хынап четкен. «Тудуг ажылдары график езугаар чоруп турар. Бо чылдың декабрьда тудугну доозарын тудугжулар Тываның Баштыңы Ш. Кара-оолга аазаан. Кожуун төвүнүң чурттакчылары ойнаар, белекенир болгаш хүрежир залдарга чыл төнчүзүнде барып эгелээр» - деп сайыт Фейсбукта дыңнаткан.

Тыва Республиканың Баштыңы математикага салым-чаяанныг уругларны шилиириниң системазын тургузуп турар 27.10.2015 Тыва Республиканың Баштыңы математикага салым-чаяанныг уругларны шилиириниң системазын тургузуп турар

 «Математикага салым-чаяанныг уругларны шилиириниң системазын тургузуп тур бис. Оларны техниктиг мергежилдерже өөренип киреринге белеткээр бис. Ол сорулгага Күрүне лицейиниң директору Т.О. Санчааның баштааны эксперт бөлүүн тургузарының дугайында айтыышкын үндүрдүм. Чаа технологияларның инженерлеринге болгаш специалистеринге өөредири-биле салым-чаяанныг уругларны дилеп тывар херек» – деп, Шолбан Кара-оол Вконтактыга бижээн.

ТЫВАНЫҢ БАШТЫҢЫ Ш. КАРА-ООЛ: «Республиканың хөгжүлдезинге географтыг байдалывысты ажыглаар ужурлуг бис» 27.10.2015 ТЫВАНЫҢ БАШТЫҢЫ Ш. КАРА-ООЛ: «Республиканың хөгжүлдезинге географтыг байдалывысты ажыглаар ужурлуг бис»

 «Комсомолкага» Тываның Баштыңы Шолбан Валерьевич Кара-оол аалдап барып чораан. Бодунуң регионунда амыдырал дугайында ол “КП”-ниң радиозунга чугаалаан. 
 – Тывада амыдырал ам кандыгыл? Кижилер экономиктиг кризистиң уржуктарын эскерип турар бе?
  — Айтырыглар болгаш чөрүлдээлер туруп келген болгаш кажан-даа турар. Ол чүгле кризис үезинде эвес болдур ийин. Сорулга чүл дээрге олче кичээнгей салбас, бурунгаарлаары херек.

26.10.2015 Аныяк арат Улар-оол Ооржак: «Тываның эрге-чагыргазының ындыг деткимчези турда, кыш коргунчуг эвес»

 Мал ажыл-агыйлыг Тывага ароүлетпүр комплекизи - мурнады көөр угланыышкын дээрзи билдингир. Ынчангаш ол адырда араттарны амгы үениң техниказы-биле чепсеглээри чугула айтырыгларның бирээзи. 2014 чылда 22 ажыл-агый, 2013 чылда 34 фермер тракторларны алган. Бо чылын 19 көдээ ажыл-агый бүдүрүкчүлери тракторларны алыр аас-кежиктиг болган.

Тывага чаа ЧЭС-тиң төлевилелинга ажыл-агый эштежилгезин тургускан 26.10.2015 Тывага чаа ЧЭС-тиң төлевилелинга ажыл-агый эштежилгезин тургускан

 Республика найысылалы Кызыл хоорайга энергияның чедишпес чоруунуң нарын айтырыын шиитпирлээр, чаа чылыг-электри станциязын тударының төлевилелиниң күүселдезин уламчылаары-биле кады ажылдаар тускай организацияны — «Тываэнергоинвести» тургускан.

Тыва ноябрь 1-де бирги бүгү-российжи география диктантызынга киржир 26.10.2015 Тыва ноябрь 1-де бирги бүгү-российжи география диктантызынга киржир

 Ноябрь 1-де бүгү Россия демир-үжүктерни тудуптар, деп «Тува 24» телеканал дыңнаткан. Чурттуң бүгү регионнарынга Орус географтыг ниитилелдиң «Россия – мээң чуртум» бүгү-российжи география диктантызынга акция эртер. Ооң түңнелдери российжилерниң төрээн чуртун кайы хире билиринге, харын-даа школаларга география кичээлдериниң санын көвүдедиринге салдарны чедирип болур. Тывада болгаш өске-даа регионнарда диктантыга белеткел чоруп турар. Кызыл хоорайга ону Тываның күрүне университединге чорудар кылдыр шилип алган. 

ОРУУҢАР АК БОЛЗУН! 24.10.2015 ОРУУҢАР АК БОЛЗУН!

 Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол биле Дээди Хуралдың Даргазы Каң-оол Даваа профессионал байырлалы-биле республиканың автомобилистеринге байыр чедиргеннер.
 «Тываның автомобиль транспортунуң хүндүлүг хоочуннары болгаш ажылдакчылары! Автомобилистиң хүнү-биле чүректиң ханызындан чедирген байырывысты хүлээп ап көрүңер!

23.10.2015 Тыва «Камналганың чеди хонуу» бүгү-российжи акцияга каттышкан

 РФ-тиң Саң-хөө яамызының «Бүгү-российжи камналга неделязы» төлевилелин Тыва деткээн. Ооң сорулгазы — чурттакчы чоннуң саң-хөө талазы-биле билиин бедидери болгаш саң-хөө өөредилгезин сайзырадыры. «Акша-төгерик-биле өңнүк бол» деп кыйгырыгның адаа-биле октябрь 23-тен 31-ге чедир Россияның 30 регионнарынга болуп эртер. Организаторларның дыңнадып турары-биле, ол чеди хонуктуң хемчеглеринге 1,5 миллион российжилер киржир.

Тывада мал чеминиң курлавырын белеткээри уламчылавышаан 21.10.2015 Тывада мал чеминиң курлавырын белеткээри уламчылавышаан

 Көдээ ажыл-агыйларында мал чеминиң республика курлавырын тургузуп турарын республиканың чазаа онза хыналдада тудуп турар. Тес-Хем биле Өвүр кожууннарда ийи бүдүрүлге мал чеминиң курлавырын белеткеп турар, амгы үеде 300 ажыг тонна сиген белен. Оон аңгыда муниципалдыг тургузугларларда кыштың берге үелеринде малчыннарга үлээр курлавыр фондуну тургускан.

21.10.2015 Октябрь 21-де «Комсомольская правда» радионуң «Эртенги шоу» программазы дыңнакчылар аразынга Тываның Баштыңының шаңналын ойнадыр

 Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол Москвада «Комсомольская правда» үндүрүлге бажыңынга чораан. Ону чиңгине директор Владимир Сунгоркин биле ооң оралакчызы Роман Карманов уткуп алгаш, ажыл-агыйын таныштырып, Тыва Республиканың ажыл-амыдыралын улуг сонуургал-биле айтырганнар. Регионнуң баштыңы ном үндүрер черниң чаа номнарын болгаш альбомнарын сонуургап танышкан, ылаңгыя «Ада-чурттуң Улуг дайынының кол документилери» деп чыынды онза үнелиг ном-дур дээрзин демдеглээн.

Тываның чурттакчылары «Россияда ажыл» хостуг ажылчын олуттарның чаңгыс аай баазазының дузазы-биле ажылды дилеп болур 20.10.2015 Тываның чурттакчылары «Россияда ажыл» хостуг ажылчын олуттарның чаңгыс аай баазазының дузазы-биле ажылды дилеп болур

 РФ-тиң Күш-ажыл яамызының тургусканы «Россияда ажыл» информастыг курлавырның дузазы-биле, 2015 чылдан эгелеп ажылга тургустунуп алыксаан кижи бүрүзү, бажыңындан үнмейн, ажылды тып алыр аргалыг апарган. Ында РФ-тиң регионнарында бар, Тывада база, хостуг ажылчын олуттарның дугайында шупту дыңнадыгларны киирген.

Тес-Хем кожууннуң чурттакчызы Тываның Баштыңының грантызы-биле амгы үениң фитнес төвүн ажыткан 20.10.2015 Тес-Хем кожууннуң чурттакчызы Тываның Баштыңының грантызы-биле амгы үениң фитнес төвүн ажыткан

 Тес-Хем кожууннуң төвү Самагалтай суурда амгы үениң фитнес төвүн ажыткан. Ол бодалды хуу сайгарлыкчы Хеймерек Сандак үш чыл тургузуп келген. Садыг-саарылга-биле холбашкан ажылдыг сайгарлыкчы бо удаада спортчу угланыышкынныг бизнести калбартырын шиитпирлеп, 2013 чылда бодунуң 1,5 млн. рубль акша-хөреңгизи-биле тудугну эгелээн. Бо чылдың майда Хеймерек Сандак республиканың Баштыңының хүлээп алыышкынынга бижидип алгаш, бодунуң бодалын чугаалаан:

20.10.2015 Чурттуң чыынды командаларында бодунуң төлээлерин Тыва көвүдеткен

 Россияның чыынды командазы дээш ойнап турар тыва спортчуларның саны 62 турганындан 64 четкен деп, эрткен неделяда, Тываның Чазаанга кылган республикада спорт болгаш күш-культура хөгжүлдезинде чедиишкиннер дугайында илеткелде демдеглээн. ТР-ниң Аныяктар болгаш спорт яамызының дыңнадыы-биле, Тываның спортчулары аңгы-аңгы маргылдааларга  255 хууда база 4  ниити команданың медальдарын чаалап алган. Оларның 91-и – алдын, 64-ү – мөңгүн, 104-ү – хүлер медальдар.

Тываның чедери берге Тере-Хөл кожууннуң чурттакчыларын «Кадыкшыл маршруду» төлевилели-биле шинчээн 20.10.2015 Тываның чедери берге Тере-Хөл кожууннуң чурттакчыларын «Кадыкшыл маршруду» төлевилели-биле шинчээн
 Тускай мергежилдиг эмчилерниң бригадазы үнүүшкүннүг маршрут-биле ыраккы болгаш чедери берге Тере-Хөл кожуунну эргээн. Кунгуртуг суурнуң чурттакчылары кардиолог, эндоскопист, офтальмолог, отоларинголог, онколог, эндокринолог, невролог, гинеколог, терапевт база УЗИ эмчизинге шинчиткеннер.

Тыва бодунуң фермерлериниң ачызында аъш-чем продуктуларынга негелдени хандырып эгелээн 19.10.2015 Тыва бодунуң фермерлериниң ачызында аъш-чем продуктуларынга негелдени хандырып эгелээн

 Тываның агроүлетпүр комплекизиниң продукциязы аъш-чемниң регион рыногунда бодунуң туружун ээлей берген. 2015 чылда республиканың фермерлери аъш-чем барааннары-биле күрүне болгаш муниципалдыг албан черлерин — эмнелгелерни, школаларны, уруглар садтарын бүрүн хандырып шыдаанын агро-үлетпүр комплекизиниң 9 айларының түңнелдери-биле парлалга-конференциязының үезинде Тываның Чазааның Даргазының көдээ ажыл-агый талазы-биле оралакчызы Сергей Ондар дыңнаткан.

РФ-тиң рыногун ада-чурттуң шынарлыг балык продукциязы-биле хандырарын сайгарган күрүне чөвүлелиниң Президиум хуралынга Тываның Баштыңы киржир 19.10.2015 РФ-тиң рыногун ада-чурттуң шынарлыг балык продукциязы-биле хандырарын сайгарган күрүне чөвүлелиниң Президиум хуралынга Тываның Баштыңы киржир

 Понедельникте РФ-тиң Президентизи Владимир Путин Күрүне чөвүлелиниң президиумунга балык адырын хөгжүдер айтырыглар талазы-биле хуралды эрттирер. Хуралга администрация болгаш чазактың экономиктиг блогунуң, федералдыг албаннарның болгаш ведомстволарның удуртукчулары, Федерация субъектилериниң баштыңнары болгаш балык ажыл-агый бүдүрүлгелериниң удуртукчулары киржир.

Бизнеске эптиг болдурары-биле нормативтиг эрге-хоойлу актыларын үнелээр кылдыр Тываның сайгарлыкчыларын чалаан 19.10.2015 Бизнеске эптиг болдурары-биле нормативтиг эрге-хоойлу актыларын үнелээр кылдыр Тываның сайгарлыкчыларын чалаан

 Тывада сайгарлыкчыларны деткииринге хамаарышкан нормативтиг эрге-хоойлу актыларынга экспертиза чорудары-биле ажык-чарлыг консультациялар эгелээн. Агроүлетпүр комплекизин хөгжүдеринге күрүне деткимчезин бээриниң чурумун база биче болгаш ортумак сайгарлыкчы чорукту хөгжүдер талазы-биле ТР-ниң Чазаанда чөвүлелди тургузарын бадылаан чазактың доктаалдарын бирги ээлчегде сайгарып эгелээн.

Тываның Чазаа суурларда болгаш малчын турлагларда кудук каскан тудуг ажылдарының чарыгдалының чартыынга компенсацияны бээр 19.10.2015 Тываның Чазаа суурларда болгаш малчын турлагларда кудук каскан тудуг ажылдарының чарыгдалының чартыынга компенсацияны бээр

 Көдээ чурттакчылыг черлерни ижер суг-биле хандырар дээш кудук каскан тудуг ажылдарынга субсидияны бээринге Тываның Чазаа белен. Ындыг тудугну деткиири-биле республиканың чазаа «Көдээ территорияларның турум хөгжүлдези» программаның хемчеглеринге субсидия бээриниң база ооң киржикчилериниң чурумунга өскерилгелерни киирген. Көдээ суму чагыргазы азы фермер кижи, азы бодунуң акшазы-биле кудук үндүр казып алган кым-даа болза, бүгү чарыгдалдарының 50 хуузунга республика бюджединден компенсацияны ап болур.

Октябрь 18 - Орук ажыл-агый ажылдакчыларының хүнү-биле байыр чедириишкини 18.10.2015 Октябрь 18 - Орук ажыл-агый ажылдакчыларының хүнү-биле байыр чедириишкини

 Тываның орук адырының хүндүлүг ажылдакчылары болгаш хоочуннары! 
 Профессионал байырлалыңар — Орук ажыл-агый ажылдакчызының хүнү-биле байыр чедирдим! Тывага оруктар дээрге кижиниң хан-дамыры ышкаш чугула чүүл-дүр, ол чокта чуртталга турбас, экономиканы, социал инфраструктураны, бизнести болгаш өске кайы-даа адырны чедиишкинниг хөгжүдери болдунмас.

Тываның Баштыңы тудуг адырының хоочуну Иван Александрович Остапецтиң мөчээни-биле ханы кажыыдалын илереткен 16.10.2015 Тываның Баштыңы тудуг адырының хоочуну Иван Александрович Остапецтиң мөчээни-биле ханы кажыыдалын илереткен

 Москвада сургакчылап чоруп турар Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол республиканың тудуг ажылының хоочуну Иван Александрович Остапецтиң мөчээни-биле ханы кажыыдалын төрел болгаш чоок кижилеринге илергейлээн. 
 «Назы-хары улгаткыжеге чедир ажылдаан, бодунуң бүгү амыдыралын Тывага бараалгаткан тудуг адырының хүндүлүг хоочуну Иван Александрович Остапец бистен чарлып чоруткан.

Шолбан Кара-оол: «Чаңгыс демниг» Россияның чаа төлевилелдери-биле холбашкан чаа аргалар Тывада ажыттынган 16.10.2015 Шолбан Кара-оол: «Чаңгыс демниг» Россияның чаа төлевилелдери-биле холбашкан чаа аргалар Тывада ажыттынган

 Москвага «Чаңгыс демниг Россияның» Дээди болгаш Чиңгине чөвүлелдериниң каттышкан хуралы болуп эрткен. 
 «Чаңгыс демниг Россия» — езулуг чоннуң Партиязы-дыр, ол дээрге Президентиниң политиктиг тепкиижи, «Чаңгыс демниг Россия» — ол дээрге чуртта, күүсекчи эрге-чагырганы херек кырында тургузуп шыдаан Партия-дыр» — деп, РФ-тиң Чазааның Даргазы, «Чаңгыс демниг Россияның» даргазы Дмитрий Медведев медеглээш, «Чаңгыс демниг Россияның» алдар-хүндүзүн хууда сонуургалдарынга ажыглаары болдунмас» — деп чугаалаан.

Тывада көдээ ажыл-агый ярмаркалары садыг четкилери-биле чижилгени тургускан 16.10.2015 Тывада көдээ ажыл-агый ярмаркалары садыг четкилери-биле чижилгени тургускан

 Ырак көдээ булуңда фермерлерниң ярмаркаларга киржир дээн сонуургалы «Чаңгыс суур—чаңгыс бүдүрүлге» деп губернатор төлевилели-биле дорт холбашкан. Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оолдуң саналы-биле 2015 чылдан эгелеп, улуг-улуг садыг шөлдеринге кожууннардан келген фермерлерге олуттарны берип турар апарган. Ол кампанияны «Кожууннар хүнү» деп адаар.

Тываның сыын ажыл-агыйында малдарга чем курлавырын белеткээри уламчылавышаан 16.10.2015 Тываның сыын ажыл-агыйында малдарга чем курлавырын белеткээри уламчылавышаан

 Республиканың Көдээ ажыл-агый яамызының дыңнадып турарын езугаар алырга, «Туран» сыын ажыл-агыйында ол малдың баш саны 630 чедип турар. Оларның 63-ү мыйыстыг эр сыын, кызы — 63, 2013 чылда төрүттүнген аныяк мал —120 баш, 2014 чылда төрүттүнген бызаа—381 баш болуп турар. Ол малдың баш санын кышкы үеде камгалап арттырары-биле мал чемин белеткеп алыр талазы-биле хемчеглерни баш удур ап турар.

Тываның чурттакчы чонунуң ортумак назы аныяксаан болгаш уруглар төрүттүнери көвүдээн 15.10.2015 Тываның чурттакчы чонунуң ортумак назы аныяксаан болгаш уруглар төрүттүнери көвүдээн

 Тываның Чазаа уругларның болгаш уругларлыг өг-бүлелерниң 2014 чылда байдалының дугайында күрүне илеткелин бадылаан. 
 Ол документиде ие-чаштарның байдалында чогумчалыг-даа, чогумчалыг эвес-даа чүүлдерни айыткан. Республикада демографтыг байдалды эксперттер эки деп үнелээн. Тываның чурттакчы чонунуң ниити саны бир чыл дургузунда 311,8 муң турганындан 313,8 муң чедир өскен, ооң иштинде чайгаар өзүлде езугаар 4571 кижи немешкен.

«Тыва даг-дүгү» комбинат чаа инвесторлуг болур чадавас 15.10.2015 «Тыва даг-дүгү» комбинат чаа инвесторлуг болур чадавас

 «Сибирниң минералдары» КХН-ден «Тыва даг-дүгү» комбинатты садып алган Санкт-Петербургдан Alba Capital компания ооң чаа ээзи болган. Ак-Довурак хоорайның 14 муң чурттакчызының кол ажылдап болур чери - бүдүрүлгениң келир үеде чаа ээлериниң планын сонуургадыры-биле ТР-ниң Экономика яамызының удуртулгазы компанияның менеджерлерин Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оолга таныштырган.

Тываның Баштыңы ТР-ниң Контитуция Судунуң даргазы-биле ужурашкан 14.10.2015 Тываның Баштыңы ТР-ниң Контитуция Судунуң даргазы-биле ужурашкан

 Тыва Республиканың Конституциязын езугаар ТР-ниң Конституция судунуң даргазын 2 чыл болгаш-ла, катап соңгуур ужурлуг. Тыва Республиканың Баштыңы Шолбан Кара-оол ук судтуң амгы даргазының кандидатуразынга доктааган болгаш ону киирер дээн документиге атты салган. Катап соңгудар дарга Аяс Саая биле республика Баштыңы ужурашкан болгаш судтуң ажылының дугайында ооң отчедун алган.

Тываның Баштыңы Кызылдың чылыдылга-энергетика төвүнүң кышка белеткелин хынаан 14.10.2015 Тываның Баштыңы Кызылдың чылыдылга-энергетика төвүнүң кышка белеткелин хынаан

 Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол ЧЭТ-ке четкен. Чыл санында кыш бертинде чаа одалга сезонунга бүдүрүлгениң беленин хынаары - Тываның Баштыңынга чаңчыл болган. Амыдырал-хандырылга объектизинде дериг-херекселдерни септээри дээш, бүгү планнаттынган белеткел ажылдары күүсеттингенин регионнуң удуртукчузунга ЧЭТ-тиң чиңгине директору Андрей Троцан илеткээн.

Тываның ийи школазы Россияның 500 тергиин школаларының санынче кирген 13.10.2015 Тываның ийи школазы Россияның 500 тергиин школаларының санынче кирген

 Россияның тергиин 500 школаларының даңзызынче Кызылдың Совет Эвилелиниң Маадыры Н. Макаренко аттыг 15 дугаар лицейи биле Кызылдың 5 дугаар гимназиязы кирген. РФ-тиң Өөредилге болгаш эртем яамызының кады чорудуу-биле «Учительская газета» база «Россия бөгүн» МИА-ның «Социал навигатор» информастыг деткимчези-биле Москваның үзүктел чок математиктиг өөредилге төвүнүң белеткээни Россияның тергиин 500 школаларының чыл санының даңзызынче олар кирген.

Тывада көдээ ажыл-агый культураларының дүжүдүнүң түңнелдерин үндүрген 13.10.2015 Тывада көдээ ажыл-агый культураларының дүжүдүнүң түңнелдерин үндүрген

 Чайгы изиг хүннер дүжүт ажаалдазының көргүзүглеринге салдарны чедирген. Регион чергелиг онза байдал үезинде 15 муниципалдыг тургузугларда көдээ ажыл-агый культуралары когараан: тараа болгаш мал чеминиң культураларын тараан шөлдерниң 50 ажыг хуузу кааңнаашкындан кадып, кургаан.

Тывада малчыннарга эптиг болур кылдыр ийи көвүрүгнү шапкын суглуг Алашты кежир туткан 12.10.2015 Тывада малчыннарга эптиг болур кылдыр ийи көвүрүгнү шапкын суглуг Алашты кежир туткан

 Барыын-Хемчик кожууннуң ырак-узак сууру Хөнделеңниң арты-биле шапкын суглуг Алаш хем агып бадып чыдар. Ол черниң чурттакчылары дыка хөй чылдарның мурнунда Алашты кежир көвүрүг тудуп алган, ооң ачызында хем ол чарыының малчыннары-биле харылзажып турган.

Тываның Баштыңы каңнаашкындан элээн бергедээн малчыннарны деткиир 12.10.2015 Тываның Баштыңы каңнаашкындан элээн бергедээн малчыннарны деткиир

 Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол республиканың барыын талазында Бай-Тайга, Барыын-Хемчик кожууннарның малчыннары-биле октябрь 9-та ужурашкан. Ужуражылга тыва чоннуң үе-дүптен бээр чурттап келген оран-савазы өгге болуп эрткен. Малчыннар улуг Чазак Даргазы-биле аяк шайны аартавышаан, боттарының сонуургаан айтырыгларын салып, амыр-шөлээн хөөрешкен.

Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол сөзүн ээлээн: Шекпээр сумунуң аныяк малчыннарының ажы-төлүнге уруглар сады туттунган 12.10.2015 Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол сөзүн ээлээн: Шекпээр сумунуң аныяк малчыннарының ажы-төлүнге уруглар сады туттунган

 2014 чылдың январьда республиканың баштыңы Шолбан Кара-оол Каткылыг деп черде муңчу малчын, 2013 чылдың тулган чылгычызы Улар-оол Ооржактың кыштаанга малчыннар-биле ужурашкан. 
 Ынчан Тываның Чазааның даргазы-биле ужуражыр дээш Шекпээр суурну долгандыр турумчуп, 11 муң ажыг малды тудуп турар он дөрт фермер ажыл-агыйларының баштыңнары чыглып келген.

Тываның 19 фермерлери «Беларус» тракторларны алган 12.10.2015 Тываның 19 фермерлери «Беларус» тракторларны алган

 Октябрь 10-да Кызыл хоорайга эрткен «Алдын күс-2015» республиканың делгелге-ярмарказынга Тываның аңгы-аңгы кожууннарындан 120 хире бараан бүдүрүкчүлери киришкен. Арат, фермер ажыл-агыйларының, көдээ ажыл-агый кооперативтериниң төлээлери сүт, эът, балык продукцияларын, хлеб-булочка кылыгларын, чаа болгаш консервалаан ногааларны, доңурган каттарны, тоорук дээш, өске-даа аъш-чем аймаан эккелген.

«Алдын күс-2015» делгелге-ярмаркага Тываның 120 ажыг көдээ ажыл-агый бүдүрүкчүлери киришкен 12.10.2015 «Алдын күс-2015» делгелге-ярмаркага Тываның 120 ажыг көдээ ажыл-агый бүдүрүкчүлери киришкен

 Октябрь 10-да «Субедей» УСК-ге «Алдын күс-2015» делгелге-ярмарка эрткен. Ооң ажылынга республикадан 120 хире бараан бүдүрүкчүлери киришкен. 
 Кызыл кожундан хуу сайгарлыкчы Александр Желтухинниң майгынының чанынга садаглаашкын чымыштыг болган. Улуг чемиштиг картофель, амданныы аажок морковь, капуста, болгар перец база помидорларны хоорайжылар хөйү-биле садып ап турган.

Тываның Баштыңы Көдээ ажыл-агый болгаш болбаазырадылга үлетпүрүнүң ажылдакчызының хүнү-биле байырны чедирген 09.10.2015 Тываның Баштыңы Көдээ ажыл-агый болгаш болбаазырадылга үлетпүрүнүң ажылдакчызының хүнү-биле байырны чедирген

 Тываның агроүлетпүр комплекизиниң хүндүлүг ажылдакчылары, адырның эргим хоочуннары!
 Профессионал байырлалыңар — Көдээ ажыл-агый болгаш болбаазырадылга үлетпүрүнүң ажылдакчызының хүнү-биле чүректиң ханызындан чедирген байырымны хүлээп ап көрүңер!

«Өг-бүле бүрүзүнге чаңгыстан эвээш эвес дээди эртемниг уруг» губернатор төлевилели – социал чада-дыр 08.10.2015 «Өг-бүле бүрүзүнге чаңгыстан эвээш эвес дээди эртемниг уруг» губернатор төлевилели – социал чада-дыр

 Тываның Өөредилге болгаш эртем яамызы хүлээп алыышкын кампаниязының түңнелдерин үндүрген - «Өг-бүле бүрүзүнге чаңгыстан эвээш эвес дээди эртемниг уруг» губернатор төлевилелиниң киржикчилериниң 60 хуузу чурттуң дээди өөредилге черлеринче кирген. «Орук картазында» бижиттинген көргүзүг-биле алырга, губернатор төлевилелиниң боттаныышкынын 8 хуу ажыр күүсеткен.

Тывада тургустунуп турар Инженерлер ассоциациязынга кирери-биле 200 ажыг кижи билдириишкинни киирген 08.10.2015 Тывада тургустунуп турар Инженерлер ассоциациязынга кирери-биле 200 ажыг кижи билдириишкинни киирген

 Тыва Республиканың Баштыңы Шолбан Кара-оол республикага Инженерлер ассоциациязын тургузарының дугайында саналды көдүрүп турар. 
 Техниктиг мергежилдиг профессоналдарының тургустунган ниитилежилгези регионну техниктиг сайзыралга белеткээриниң, республика девискээринде улуг-улуг үлетпүр төлевилелдериниң — транспорт болгаш казып тывыышкын адырларындан эгелээш, энергетиктерге болгаш тудуг комплекизинге чедир идепкейлиг ажылче шилчииринге белеткээр талазы-биле эрге-чагыргаларның ажылын дүргедедир ужурлуг.

Чепсектиг күштерниң хоочуннары Каа-Хем суурда футбол шөлүн бедии-биле үнелээн 08.10.2015 Чепсектиг күштерниң хоочуннары Каа-Хем суурда футбол шөлүн бедии-биле үнелээн

 Кызыл кожууннуң Каа-Хем суурда чаа футбол шөлүнге ХК болгаш ОБ агентилелиниң шаңналы дээш футболга хандыкшылдыг командаларның аразынга республика маргылдаазы болган. 
 Аңаа боо-чепсек ажыглаар тургузугларның хоочуннарының, сайгарлыкчыларның болгаш харылзаачыларның 8 командазы киришкен дээрзин «Тува 24» телеканал дыңнаткан.

Социал-политиктиг турум чоруу-биле Тыва бедик деңнелде артпышаан 07.10.2015 Социал-политиктиг турум чоруу-биле Тыва бедик деңнелде артпышаан

 Турум байдалдыг, эп-сеткилдиг болгаш эки чүүлдерже тура-соруктуг – «Петербургская политика» фондунуң экспертериниң Тываның дугайында берип турар чаңчыл болган үнелелдери ол. Российжи аналиктерниң үнелээнин алгаш, фондунуң бергени сентябрьның түңнелдери-биле, РФ-тиң субъектилериниң социал-политиктиг бот-үнелелиниң ээлчеглиг рейтингизинде, республика база катап турум бедик деңнелдиг регион санынче кирген.

Тываның Баштыңы: Президент Владимир Путинниң удуртулгазы тургузуушкунче угланган 07.10.2015 Тываның Баштыңы: Президент Владимир Путинниң удуртулгазы тургузуушкунче угланган

 Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол төрүттүнген хүнү-биле Россияның Президентизи Владимир Путинге байыр чедирген. 
 Ол байыр чедириишкининде мындыг сөстер бар: 
 «Хүндүлүг Владимир Владимир¬ович! Тываның хөй националдыг чонунуң өмүнээзинден болгаш бодумнуң хуумдан төрүттүнген хүнүңер-биле Силерге чүректиң ханызындан байыр чедирерин чөпшээреп көрүңер!

Тывада орук-патруль албанының стационар постуларын эгидип эгелээн 07.10.2015 Тывада орук-патруль албанының стационар постуларын эгидип эгелээн

 ИХЯ-га реформа соонда республика девискээринде узуткаттынган орук-патруль албанының станционар постуларын катап тургузар дээш планнаан тудугнуң ажыл-чорудулга документилерин белеткеп эгелээн. Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оолдуң «Барыын-Хемчик кожуунда стационарлыг пост» объектиниң төлевилелин кылыр даалгазын регионнуң чазаа эрткен неделяда бадылаан.

«Чаңгыс суур – чаңгыс бүдүрүлге» губернатор төлевилелиниң чорудуу-биле «Алдын күс-2015» республика чергелиг көдээ ажыл-агый ярмарказы Кызылга эртер 07.10.2015 «Чаңгыс суур – чаңгыс бүдүрүлге» губернатор төлевилелиниң чорудуу-биле «Алдын күс-2015» республика чергелиг көдээ ажыл-агый ярмарказы Кызылга эртер

 Көдээ ажыл-агый болгаш болбаазырадылга үлетпүрүнүң ажылдакчызының хүнүнде тус черниң көдээ ажыл-агый бүдүрүкчүлериниң делгелге-ярмарказы болуп эртер. Бо хүнге чедир ярмаркага киржир күзелин Тываның бүгү муниципалдыг тургузугларындан 100 ажыг кижи илереткен.

Республиканың наркология диспансериниң эмчилер бригадазы Тываның кожууннарын эргип турар 06.10.2015 Республиканың наркология диспансериниң эмчилер бригадазы Тываның кожууннарын эргип турар

 Республиканың наркология диспансериниң специлистериниң тускай мергежилдиг эмчи дузазын Чөөн-Хемчик кожууннуң чурттакчылары алыр аргалыг болган. Бүгү-россияның элээрлер хүнүнге тураскааткан, арагалаашкын-биле демиселдиң шалыпчы айында, нарколог эмчилерлиг бригада Чадаана хоорай биле Чыраа-Бажы, Чыргакы сумуларга четкен

Октябрь 6-да РФ-тиң Айыыл чок чорук чөвүлелиниң секретарының үнүүшкүннүг хуралынга Тываның Баштыңы киржир 06.10.2015 Октябрь 6-да РФ-тиң Айыыл чок чорук чөвүлелиниң секретарының үнүүшкүннүг хуралынга Тываның Баштыңы киржир

 Октябрь 6-да Красноярск хоорайга Россия Федерациязының Айыыл чок чорук чөвүлелиниң секретары Николай Патрушев Россия Федерациязының Президентизиниң Сибирь Федералдыг округунда бүрүн эргелиг төлээзи Николай Рогожкин-биле кады үнүүшкүннүг хуралды эрттирерлер. Ол хуралдың ажылынга Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол база киржир.

Сочиге Тываның Баштыңы Дмитрий Медведевке ужурашкаш, регионнуң хөгжүлдезиниң талазы-биле хемчеглерниң боттанылгазын дыңнадып, деткимче дээш өөрүп четтиргенин илереткен 06.10.2015 Сочиге Тываның Баштыңы Дмитрий Медведевке ужурашкаш, регионнуң хөгжүлдезиниң талазы-биле хемчеглерниң боттанылгазын дыңнадып, деткимче дээш өөрүп четтиргенин илереткен

 «Сочиге Экономиктиг форум үезинде РФ-тиң Чазааның Даргазы Д. А. Медведев-биле ужураштым, Тываның чонунга ооң байыр чедириишкинин дамчыдып тур мен» - деп, «Сочи-2015» делегей чергелиг инвестиция форумунуң түңнелдериниң дугайында бодунуң блогунда Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол дыңнаткан.

Тываның эрге-чагыргазы кааңнаашкындан когараан ажыл-агыйларга регионнуң курлавыр фондузундан дузалаар 06.10.2015 Тываның эрге-чагыргазы кааңнаашкындан когараан ажыл-агыйларга регионнуң курлавыр фондузундан дузалаар

 Тываның мал ажыл-агыйында малдың баш санын камгалаар болгаш мал чеминиң четчир курлавырын тургузар талазы-биле хемчеглерни ап турар. Кышкы үеде мал чеминиң чогуур курлавырын тургузары-биле, республиканың курлавыр фондузунуң акша-хөреңгизин ажыглаарын Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол айыткан.

Тывада чиик үлетпүрнүң айтырыгларын сайгарган 05.10.2015 Тывада чиик үлетпүрнүң айтырыгларын сайгарган

 Тыва Республиканың Экономика яамызы чиик үлетпүр адырында биче болгаш ортумак бизнестиң төлээлерин болгаш бүдүрүлгелерин «Тыва Республиканың ус-шеверлел палатазы» коммерцияга хамаарышпас эштежилгеде кирип турар «Тыва Республиканың дизайнерлер болгаш дарааныкчылар эвилелиниң» хуралынче чалаан.

Петр МОРОЗОВ: «Тыва Республиканың Улустуң башкызы — меңээ эң эргим шаңнал-дыр» 05.10.2015 Петр МОРОЗОВ: «Тыва Республиканың Улустуң башкызы — меңээ эң эргим шаңнал-дыр»

 Башкы хүнүнге тураскааткан байырлыг хурал Тыва Республиканың Чазаанга болган. Региондан дашкаар сургакчылап чорупкан Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оолдуң өмүнээзинден Чазак Даргазының оралакчызы Анатолий Дамба-Хуурак башкылар ниитилежилгезинге байыр чедирген:

Дмитрий МЕДВЕДЕВ: «Регионнарга дузаны федералдыг бюджет ам-даа көргүзер» 05.10.2015 Дмитрий МЕДВЕДЕВ: «Регионнарга дузаны федералдыг бюджет ам-даа көргүзер»

 Делегейниң «Сочи-2015» инвестиция шуулганынга «Өзүлде ам-даа уламчылаар: Россияга стратегиялар» деп пленарлыг хуралга РФ-тиң Чазааның Даргазы Дмитрий Медведев чүве чугаалаан. 
 Ол хуралга Россияның регионнарының баштыңнары, РФ-тиң адырлар яамыларының, улуг-улуг компанияларның удуртукчулары киришкен.

Профессионал байырлалыңар-биле! 05.10.2015 Профессионал байырлалыңар-биле!

 Эргим башкылар! 
 Башкы хүнү-биле изиг байырны Тыва Республиканың Чазааның өмүнээзинден болгаш бодумнуң хуумдан чедирип тур мен. Бо дээрге күстүң база бир чылыг болгаш чырык байырлалдарының бирээзи-дир. Ол чүгле педагогтарның хөй санныг ниитилежилгезин эвес, бүгү сургуулдарны, а ол ышкаш оларның ада-иелерин каттыштырып турар.

Тыва чаңгыс чылдың бюджет планнаашкынынче катап кирер 05.10.2015 Тыва чаңгыс чылдың бюджет планнаашкынынче катап кирер

 Тываның ээлчеглиг бюджедин үш чыл бурунгаар эвес, а чаңгыс чыл кылдыр киирген. Чурт деңнелинде, ол ышкаш регионнарда үш чылдың саң-хөө планын хевирлээриниң дугайында чурумнуң чорудуун соксатканы-биле, 2016 чылда бюджет төлевилелиниң онзагайының дугайында федералдыг хоойлуга дүүштүр, республиканың чазаа ындыг шиитпирни хүлээп алган.

Россияның үлетпүр болгаш садыг сайыды Денис Мантуров-биле Тываның Баштыңы регионнуң хөгжүлдезин чугаалашкан 03.10.2015 Россияның үлетпүр болгаш садыг сайыды Денис Мантуров-биле Тываның Баштыңы регионнуң хөгжүлдезин чугаалашкан

"Сочи-2015" бүгү-делегей инвестиция форумунуң ажылы-биле, Россия Федерациязының үлетпүр болгаш садыг яамызы биле Тыва Республиканың Чазаа аразында, үлетпүр политиказының адырында болгаш садыглаашкын адырының политиказында кады ажыл-чорудулга дугайында керээни чарганнар.

«Сочи-2015» инвестиция форумунда Тываның Баштыңы РФ-тиң үлетпүр болгаш садыг сайыды-биле кады ажылдажылга дугайында керээге атты салыр 02.10.2015 «Сочи-2015» инвестиция форумунда Тываның Баштыңы РФ-тиң үлетпүр болгаш садыг сайыды-биле кады ажылдажылга дугайында керээге атты салыр

 Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол «Сочи-2015» инвестиция форумунда киржип турар. Октябрь 2-де РФ-тиң адырлар сайыттары, регионнар удуртукчулары болгаш улуг дээн российжи компанияларның удуртукчулары киришкен ажыл-агый программазы эгелээн.

Тываның Баштыңы озал-ондактыг чуртталга фондузундан хамаатыларны өскээр көжүрер программа-биле туттунуп турар бажыңнарны хынаан 01.10.2015 Тываның Баштыңы озал-ондактыг чуртталга фондузундан хамаатыларны өскээр көжүрер программа-биле туттунуп турар бажыңнарны хынаан

 Республиканың Баштыңы Шолбан Кара-оол Кызыл хоорайда озал-ондактыг чуртталга фондузундан хамаатыларны өскээр көжүрер программа-биле туттунуп турар бажыңнарның шөлүнге үнүүшкүннүг хуралды эрттирген. Хуралга Тыва тудугнуң, Кызыл хоорай мэриязының, Кызылдың ЧЭТ-тиң, Тываэнерго хандырылгазының удуртукчулары болгаш тудуг организациялары киришкен.

Тываның Баштыңы Россияның саң-хөө яамызының удуртулгазы-биле ужуражыр дээш Москваже ужупкан 01.10.2015 Тываның Баштыңы Россияның саң-хөө яамызының удуртулгазы-биле ужуражыр дээш Москваже ужупкан

 Республиканың Баштыңы Шолбан Кара-оол бөгүн Москвага Россияның Саң-хөө яамызының улуртулгазы-биле ажыл-агыйжы ужурадылгага киржири-биле, средада кежээ Москваже ужуп үнүпкен. Ийи тала регион бюджединиң күүселдезин сайгарып чугаалажырлар.

Тываның Баштыңы улуг салгалга хүндүткел кылдыр чазактың хоочуннарынга белектерни тыпсырын чагаан 01.10.2015 Тываның Баштыңы улуг салгалга хүндүткел кылдыр чазактың хоочуннарынга белектерни тыпсырын чагаан

 Москваже ужуп чоруур бертинде, Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол улуг салгалга хүндүткелдиң хүнү - Октябрь 1-биле республиканың чазааның хоочуннарынга тураскаалдыг белектерни тыпсырын чагаан. Ол белек-селектерде Тыва Республиканың чурттакчыларының дугайында «Тывалар» деп чаа фотоальбом, суй белек база чылыг сөстер дамчыткан бижик бар.

Вероника Крашенинникова: делегей чергелиг шөлчүгештерни Тывага ам тургузуп эгелээр херек 30.09.2015 Вероника Крашенинникова: делегей чергелиг шөлчүгештерни Тывага ам тургузуп эгелээр херек

 Делегейниң аныяктарының «Евразияның интеллектуалдыг алдыны» I шуулганының түңнелдеринге даянгаш, эксперттер болгаш киржикчилер санал-оналдарын болгаш бодалдарын үлежип турар. Вероника Крашенинникова, РФ-тиң Хөй-ниити палатазының кежигүнү, даштыкы политиктиг шинчилелдер болгаш эгелээшкиннер институдунуң чиңгине директору журналистерниң айтырыгларынга харыылаан:

Ак-Довурак хоорайның чагыргазы Тываның Баштыңынга шүгүмчүлеткеш, одалга сезонун эгелээрин шиитпирлээн 30.09.2015 Ак-Довурак хоорайның чагыргазы Тываның Баштыңынга шүгүмчүлеткеш, одалга сезонун эгелээрин шиитпирлээн

 Вторникте, сентябрь 29-та, Ак-Довурак хоорай чагыргазы одалга сезонунуң эгелээриниң дугайында айтыышкынга атты салган. Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол Москвага ажыл-агыйжы сургакчылаашкындан келгеш, агаарның температуразының кудулаанындан чамдык чурттакчылыг черлерде чылыг хандырылгазы ам-даа кииртинмээни дээш, соок бажыңнарда чурттакчыларны чурттадып турары дээш Чазак кежигүннерин болгаш муниципалдыг тургузугларның удуртукчуларын шүгүмчүлээнин сагындыраал.

Транспорт үндүрүүн чоорту улгаттырганы-биле Тываның орук фондузу долдуртунар 29.09.2015 Транспорт үндүрүүн чоорту улгаттырганы-биле Тываның орук фондузу долдуртунар

 Саң-хөө-экономиктиг сайгарылгадан көөрге, Тывада амгы транспорт үндүрүү Сибирь федералдыг округда эң-не эвээш, ол 2009 чылдан 2014 чылга чедир хевээр арткан. Республиканың эрге-чагырга органнары округ талазы-биле ставканы ортумак деңнелге чедирери-биле, транспорт үндүрүүн чоорту улгаттырар шиитпирни хүлээп алган.

Тываның Баштыңы: Президент Владимир Путин КНО-га чиге, тодаргай, быжыг туружун көргүскен 29.09.2015 Тываның Баштыңы: Президент Владимир Путин КНО-га чиге, тодаргай, быжыг туружун көргүскен

 Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол, Нью-Йоркка КНО-нуң Чиңгине Ассамблеязының 70-ги юбилейлиг сессиязының пленарлыг хуралында Россияның Президентизи Владимир Путинниң илеткелин, ынчаар тайылбырлаан.

«Өг-бүлеге – дээди эртемниг чаңгыстан эвээш эвес уруг» губернатор төлевилели: боттаныышкын чорудуу 29.09.2015 «Өг-бүлеге – дээди эртемниг чаңгыстан эвээш эвес уруг» губернатор төлевилели: боттаныышкын чорудуу

 «Өг-бүлеге – дээди эртемниг чаңгыстан эвээш эвес уруг» губернатор төлевилели 2014 чылдан бээр боттанып эгелээн. Республиканың Баштыңы Тываның өөредилге яамызы биле эрге-чагырганың муниципалдыг органнарының мурнунга, эвээш хандырылгалыг өг-бүлелерниң уругларынга дээди эртем чедип алыр байдалды тургузар онаалданы тургускан.

Тываның Баштыңы чазактың даргаларын Ак-Довуракта чылыг чок бажыңнарга чурттаарын саналдаан 29.09.2015 Тываның Баштыңы чазактың даргаларын Ак-Довуракта чылыг чок бажыңнарга чурттаарын саналдаан

 Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол Москвага ажыл-агыйжы сургакчылаашкындан понедельникте келген дораан, бирги оралакчызы Владимир Фалалеев, оралакчызы - тудуг сайыды Александр Свинцов, чылыг болгаш энергетика сайыды Роман Кажин-оол, Кызыл хоорайның мэри Владислав Ховалыг оларны бодунче кыйгырткан.

Тыва Республика бюджедин башкарар талазы-биле шынары экижээнин Россияның саң-хөө яамызы бадыткаан 29.09.2015 Тыва Республика бюджедин башкарар талазы-биле шынары экижээнин Россияның саң-хөө яамызы бадыткаан

 Россия Федерациязының Саң-хөө яамызының албан езузунуң сайтызында 2014 чылда регионнарның саң-хөө башкарылгазының шынарынга үнелелдиң түңнелдерин парлаан. Россияның Саң-хөө яамызының демдээ-биле, 2013 чылда регионнуң саң-хөөзүн башкарар талазы-биле куду шынарлыг субъектилер бөлүүнче республика кирип турганын сагындыраал.

Москвага РФ-тиң Чазааның даргазының оралакчызы Александр Хлопонин-биле Тываның Баштыңы ужурашкан 28.09.2015 Москвага РФ-тиң Чазааның даргазының оралакчызы Александр Хлопонин-биле Тываның Баштыңы ужурашкан

Москвага регионнуң удуртукчузу Шолбан Кара-оол ооң мурнунда кожа-хелбээ Красноярск крайның губернатору, Тывага чаңгыс эвес удаа келген болгаш ооң онзагайы-биле эки таныш, РФ-тиң Чазааның даргазының оралакчызы Александр Хлопонин-биле ужурашкан.

Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оолдуң Ялтага саналын Россияның Президентизи Владимир Путин деткээн болгаш Кызыл хоорайда аэропорттуң чаартып кылыышкынының акшаландырыышкынын контрольга алырын дааскан 28.09.2015 Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оолдуң Ялтага саналын Россияның Президентизи Владимир Путин деткээн болгаш Кызыл хоорайда аэропорттуң чаартып кылыышкынының акшаландырыышкынын контрольга алырын дааскан

 Бо чылдың август 17-де Россияның Президентизи Владимир Путинниң удуртулгазы-биле Ялтага болуп эрткен Күрүне чөвүлелиниң президиумунуң хуралынга бердинген даалгаларның даңзызын сентябрь 22-де парлап үндүрген. Ол документиде Россияның иштики-даа, даштындан кирер-даа туризм бизнезинге улуг өскерлиишкиннер киирери көрдүнген.

ТЫВАНЫҢ БАШТЫҢЫ РЕГИОНГА ЧАА ШКОЛАЛАР ТУДУУ БОЛГАШ НАЗЫ ЧЕТПЭЭН ӨӨРЕДИЛГЕ АЛБАН ЧЕРЛЕРИНИҢ ЧЕДИНГИРИНИҢ АЙТЫРЫГЛАРЫН РОССИЯНЫҢ ӨӨРЕДИЛГЕ ЯАМЫЗЫНГА КӨДҮРГЕН 28.09.2015 ТЫВАНЫҢ БАШТЫҢЫ РЕГИОНГА ЧАА ШКОЛАЛАР ТУДУУ БОЛГАШ НАЗЫ ЧЕТПЭЭН ӨӨРЕДИЛГЕ АЛБАН ЧЕРЛЕРИНИҢ ЧЕДИНГИРИНИҢ АЙТЫРЫГЛАРЫН РОССИЯНЫҢ ӨӨРЕДИЛГЕ ЯАМЫЗЫНГА КӨДҮРГЕН

 Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол Москвага ээлчеглиг сургакчылаашкын үезинде Россияның өөредилге болгаш эртем сайыды Дмитрий Ливанов-биле ужурашкан. Регионнуң удуртукчузу Тывада чаа школалар тудуглары болгаш назы четпээн өөредилге черлериниң чедингириниң айтырыгларын көдүрген.

Кызылда Уругларның болгаш элээдилерниң психологтуг кадыкшыл төвү ажыттынган 28.09.2015 Кызылда Уругларның болгаш элээдилерниң психологтуг кадыкшыл төвү ажыттынган

 Найысылалдың Комсомольская кудумчузу, 37 адресте Республиканың уругларның катап эмнээшкин болгаш реабилитация төвүнүң хосталган бажыңында Республиканың психиатрия эмнелгезиниң салбырын – төптү ажыткан. Уругларның болгаш элээдилерниң психиктиг кадыкшылын хайгараар аңгы салбырны ажыдар бодал шагда-ла төрүттүнген.

Тываның Баштыңы назы четпээн өөредилге ажылдакчыларының профессионал байырлалы-биле байырны чедирген 27.09.2015 Тываның Баштыңы назы четпээн өөредилге ажылдакчыларының профессионал байырлалы-биле байырны чедирген

 2004 чылда элээн каш педагогика ниитилежилгелериниң саналы-биле бүгү назы четпээн өөредилге албан черлериниң кижизидикчиниң болгаш ажылдакчыларының хүнүн тургускан. Чыл санында ону сентябрь 27-де демдеглеп турар. Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол назы четпээн өөредилге черлериниң ажылдакчыларының профессионал байырлалы-биле байырны чедирген:

РФ-тиң субъектилеринге хөй-ниитиниң айыыл чок чоруун хандырарының айтырыын Тывага чугаалашкан 26.09.2015 РФ-тиң субъектилеринге хөй-ниитиниң айыыл чок чоруун хандырарының айтырыын Тывага чугаалашкан

 Федерация Чөвүлелиниң Камгалал болгаш айыыл чок чорук комитединиң Кызылга болган үнүүшкүннүг хуралынга РФ-тиң субъектилеринге хөй-ниитиниң айыыл чок чоруун хандырарының айтырыын чугаалашкан.
 Үнүүшкүннүг ындыг хуралдарны эрттирип турар сорулгазы Федералдыг Хуралдың кежигүннериниң хүлээп ап турар хоойлуларын чер-черлерде канчаар күүседип турары-биле таныжары болур.

М-54 федералдыг трассаның чаа угланыышкыны Россияның кызыгаар территорияларының экономиктиг хөгжүлдезинге күштүг идиг-дир 25.09.2015 М-54 федералдыг трассаның чаа угланыышкыны Россияның кызыгаар территорияларының экономиктиг хөгжүлдезинге күштүг идиг-дир

 Россияның Чазаа Тываның эң-не хөй шимчээшкинниг транспорт судалы - «Кызыл – Хандагайты» оруунга федералдыг эрге-байдалды берип, Моол биле Кыдат тавартыр Азия-Оожум океан регионунуң чурттарынче үнер арганы тургусканы - чурттуң күрүне кызыгаарында территориялар: Тыва, Хакасия, Красноярск край, Алтайның хөгжүлдезинге улуг дөгүм.

Тываның Баштыңы: «Евразияның интеллектуалдыг алдыны» - территориялар аразында эп-найыралдың болгаш экономиктиг харылзааларның үндезини 25.09.2015 Тываның Баштыңы: «Евразияның интеллектуалдыг алдыны» - территориялар аразында эп-найыралдың болгаш экономиктиг харылзааларның үндезини

 Ооң дугайында республиканың Баштыңы Тываның Национал театрынга шупту шуулганчылар-биле ужуражылга үезинде чугаалаан. «Евразияның интеллектуалдыг алдыны» шуулганның киржикчилериниң хөй санныг айтырыгларынга Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол, Уралдың күрүнениң экономиктиг университединиң ректору Михаил Федоров, Россияның Хөй-ниити палатазының кежигүнү Вероника Крашенинникова биле РФ-тиң камгалал сайыдының чөвүлекчизи Андрей Ильницкий, "Россияның аныяктарның сайгарлыкчы чоруунга деткимче төвүнүң» директору Артем Давыдов харыылаан.

ТЫВАДА ОРУЛГАЗЫ ЭВЭЭШ ӨГ-БҮЛЕЛЕРГЕ НОГАА АЙМААН КУРЛАВЫРЛААРЫ-БИЛЕ ДУЗАЛААН 24.09.2015 ТЫВАДА ОРУЛГАЗЫ ЭВЭЭШ ӨГ-БҮЛЕЛЕРГЕ НОГАА АЙМААН КУРЛАВЫРЛААРЫ-БИЛЕ ДУЗАЛААН

 Тывада чединмес байдалдыг өг-бүлелерге деткимче көргүзер талазы-биле хемчеглерни чедиишкинниг боттандырып турар. «2014-2016 чылдарда күш-ажыл болгаш күш-ажылга хаара тудары» күрүне программазының күсели-биле чурттакчы чоннуң ол категориязынга картофель үрезинин садып алыры-биле чазын бир миллион ажыг рубльди тускайлаан.

24.09.2015 Тываның депутаттары республика Баштыңы Шолбан Кара-оолдуң регион оруунга федералдыг эрге-байдалды бээр талазы-биле айтырыын улуг чедиишкин деп санаан

 Регионалдыг орукту федералдыг эрге-байдалче шилчидериниң дугайында айтырыг талазы-биле Шолбан Кара-оол Дарганың чедиишкинин Тываның депутаттары бедии-биле үнелеп турар. Сентярбь 14-те РФ-тиң Чазак Даргазының оралакчызы Дмитрий Медведев Кызыл – Шагаан-Арыг – Чадаана – Хандагайты – Боршоо маршрудунуң федералдыг өнчү-хөреңгиже шилчиириниң дугайында айтыышкынга атты салган. Ынчап кээрде чогуур акшаландырыышкынны ол алыр.

Тываның Баштыңы республиканың шылгараңгай кезер эмчизи Виктор Верещагинниң мөчээни-биле ооң төрел болгаш чоок кижилеринге кажыыдалын илереткен 23.09.2015 Тываның Баштыңы республиканың шылгараңгай кезер эмчизи Виктор Верещагинниң мөчээни-биле ооң төрел болгаш чоок кижилеринге кажыыдалын илереткен

 Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол республиканың кадык камгалалының хоочуну, ат-сураглыг хирург Виктор Александрович Верещагинниң 82 харлап чорааш мөчээни-биле ханы кажыыдалын төрел болгаш чоок кижилеринге илергейлээн.

Константин Попов: Хөөмей болгаш даглар – Тывада мени кайгаткан чүүлдер ол-дур 23.09.2015 Константин Попов: Хөөмей болгаш даглар – Тывада мени кайгаткан чүүлдер ол-дур

 «Урал» аян-чоруктар академиязы» компанияның чиңгине директору, «Евразияның интеллектуалдыг алдыны» шуулганның эксперти Константин Попов «Культура, өөредилге, сагыш-сеткилдиң арыы» шөлчүгешке идепкейлиг ажылдаан. Константин Поповтуң хайгааралы-биле «Культура индустриязы – культура өнчү-салгалын кадагалаарынга регионнуң экономиктиг бурунгаарлаарының аргалары» угланыышкынга ажылдар чоруттунган.

Константин Курченков: «Ногаан Россия» бүгү чуртка Тываны алдаржыдарынга белен 23.09.2015 Константин Курченков: «Ногаан Россия» бүгү чуртка Тываны алдаржыдарынга белен

 «Ногаан Россия» бүгү-российжи экологтуг хөй-ниити шимчээшкининиң даргазы Константин Курченков – «Ногаан технологиялар» шөлчүгештиң эксперти. «Евразияның интеллектуалдыг алдыны» бирги тыва бүгү-делегейниң аныяктар шуулганының үш хонуунда киржикчилерге өөредилгелер бээринден аңгыда, төлевилелдерге эксперт кылдыр ажылдап, эколог-коллегалары-биле эрге-чагырга органнарының болгаш хөй-ниити организацияларының төлээлеринге хөй санныг ажыл-агыйжы ужуражылгаларны эрттирген.

Тываның найысылалында 280 олуттуг уруглар сады ажыттынган 22.09.2015 Тываның найысылалында 280 олуттуг уруглар сады ажыттынган

 Бөгүн Республиканың Баштыңы Шолбан Кара-оол Кызыл хоорайда тудуг шөлдерин хынап көрген. 2013-2016 чылдарда Тыва Республикада озал-ондактыг чуртталга бажыңнарындан хамаатыларны өскээр көжүрер талазы-биле республиканың адрестиг программазын боттандырар чуртталга бажыңнарының тудуун хынаан. База ол ышкаш Спутник микрорайонунда чаа уруглар садының ажыдыышкынынга киришкен.

Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол, РФ-тиң Хөй-ниити палатазының кежигүнү Вероника Крашенинникова, Росаныяктар төлээзи Артем Давыдов-биле парлалга-конференциязы 22.09.2015 Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол, РФ-тиң Хөй-ниити палатазының кежигүнү Вероника Крашенинникова, Росаныяктар төлээзи Артем Давыдов-биле парлалга-конференциязы

 Аныяктарның «Евразияның интеллектуалдыг алдыны» I шуулганын ажыдарының бүдүүзүнде сентябрь 19-та «Алдын-Булак» этнокультурлуг комплекске парлалга конференциязы болган. Киржикчилерни болгаш МИЧ-лерниң төлээлерин Тываның Журналистер эвилелиниң даргазы, Россияның Хөй-ниити палатазының кежигүнү Эльвира Лифанова таныштырган

Тываның Баштыңы Alibaba Group бизнес школазынга өөренир республикадан салым-чаяанныг 10 аныяк кижини тывар 22.09.2015 Тываның Баштыңы Alibaba Group бизнес школазынга өөренир республикадан салым-чаяанныг 10 аныяк кижини тывар

 Ооң дугайында, сентябрь 20-де, Тываның Национал театрынга Тывада бүгү-делегей аныяктарының «Евразияның интеллектуалдыг алдыны» I шуулганында келген эксперттер болгаш киржикчилер-биле ужуражылга үезинде Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол чугаалаан.

Наталья Соловьева: ОГН-ниң бедик үнелелин «Кызыл-Курагино» археологтуг-географтыг төлевилел алган 22.09.2015 Наталья Соловьева: ОГН-ниң бедик үнелелин «Кызыл-Курагино» археологтуг-географтыг төлевилел алган

 РЭА-ның материалдыг культура төөгүзүнүң институдунуң директорунуң оралакчызы Наталья Соловьева «Евразияның интеллектуладыг алдыны» аныяктар шуулганының хүндүлүг аалчызы бооп Тывага келген. Тываның Национал театрынга эксперттер-биле ужуражылгада «Кызыл-Курагино» археологтуг-географтыг төлевилел 2014 чылда ОГН-ниң тулган төлевилели кылдыр шылгарааш, ону боттандырган коллективке берген шаңнал акшазын «Муң чылдарга деңнешкен узун орук…» деп эртемден археологтарның эртем ажылының альбомун үндүреринче кииргенин Наталья Соловьева дыңнаткан:

Тываның Улуг-Хем кожууну мал чемин белеткээр планын ажыр күүсеткен 22.09.2015 Тываның Улуг-Хем кожууну мал чемин белеткээр планын ажыр күүсеткен

 Понедельникте республика Баштыңы Шолбан Кара-оолдуң удуртканы селектор хуралда, АҮК айтырыгларының талазы-биле оралакчызы Сергей Ондар республикада мал чемин белеткеп турарының чорудуун дыңнаткан:
  «13 муң тонна сигенни неделя дургузунда немей белеткээн. Ол дээрге Чөөн-Хемчик, Бии-Хем, Каа-Хем, Таңды кожууннарның көдээ ишчилериниң үлүү-дүр.

Тываның Баштыңы биле Россияның тускай тудуунуң директору РФ-тиң Камгалал яамызының тудугларын хынаан 21.09.2015 Тываның Баштыңы биле Россияның тускай тудуунуң директору РФ-тиң Камгалал яамызының тудугларын хынаан

 Сентябрь 18-те Россияның тускай тудугнуң директору Александр Волосов ээлчеглиг ажыл-агыйы-биле Тывага кээп чораан. Ооң келген чылдагааны - Кызылда шериг хоорайжыгажының тудуг ажылдарының чорудуу-биле таныжары болган. Тудуг шөлдерин регионнуң удуртукчузу Шолбан Кара-оол-биле кезип, көрген.

Аныяктар шуулганы: сайгарлыкчы чорук талазы-биле эксперттер төлевилелдер камгалалының үезинде тиилекчилерни тодараткан 21.09.2015 Аныяктар шуулганы: сайгарлыкчы чорук талазы-биле эксперттер төлевилелдер камгалалының үезинде тиилекчилерни тодараткан

 «Евразияның интеллектуалдыг алдыны» шуулганның үшкү хүнүнде «Экономика болгаш сайгарлыкчы чорук: бизнестиң өзээ» шөлчүгештиң ажылы чымыштыг болган. Эгелеп чоруур сайгарлыкчылар болгаш бизнести эгелээр деп планнаан бөлүк аныяктар харылзааны сайзырадып, садыглаашкынны шапкынчыдарының билиглеринге хамаарышкан бизнес-оюнга киришкеннер.

Олег Ястребов: Тываның кол ылгавыр демдээ – экологиязы. Ындыг бойдус чурумал-биле бир дугаар таварыштым 21.09.2015 Олег Ястребов: Тываның кол ылгавыр демдээ – экологиязы. Ындыг бойдус чурумал-биле бир дугаар таварыштым

 Олег ЯСТРЕБОВ – шуулганның хүндүлүг аалчызы, эксперт, Россияның Улустарның найыралы университеттиң Юридиктиг институдунуң директору, профессор. 
 - Олег Александрович, «Евразияның интеллектуалдыг алдыны» аныяктар шуулганында Европа биле Азияның интеграциязының дугайында дыка хөйнү чугаалап турар. Ол болдунар деп санаар силер бе? Европаның чурттары-биле хамаарылгавыс элээн кызыы апарган болгай. Азия чурттары-биле билчилгевис эки.

Олимпий чемпиону Татьяна Лебедева: Тыва делегейде херек кырында кым мен дээрзин боданырынче албадаптар 21.09.2015 Олимпий чемпиону Татьяна Лебедева: Тыва делегейде херек кырында кым мен дээрзин боданырынче албадаптар

 РФ-тиң Федерация Чөвүлелиниң кежигүнү, Волгоград облазындан сенатор, РФ-тиң алдарлыг спорт мастери, олимпий чемпиону, чиик атлетикага делегейниң болгаш Европаның хөй дакпыр чемпиону Татьяна Лебедева: – Россияга, делегейге дыка хөй аян-чорукчулап, хөй-ле чүүлдерни көрген мен, ынчалза-даа Тывага дыка таарзындым.

Тываның найысылалында ОГН-ниң «Кызыл-Курагино» археологтуг-географтыг экспедициязы: скифтерниң чажыды болгаш эртинези» делгелге ажыттынган 20.09.2015 Тываның найысылалында ОГН-ниң «Кызыл-Курагино» археологтуг-географтыг экспедициязы: скифтерниң чажыды болгаш эртинези» делгелге ажыттынган

 Тывада Туризмниң информастыг төвүнде фотоделгелге Орус Географтыг ниитилелдиң эң улуг төлевилели «Кызыл-Курагино» археологтуг-географтыг экспедицияга тураскааткан. Делегейде улуг хемчээлдиг археологтуг казыышкыннарның киржикчилериниң фотогалереяда ажылдары кичээнгейни хаара тудар.

«Евразияның интеллектуалдыг алдыны» аныяктар шуулганының ыдык ыры шуулганчыларны шуптузун бут кырынга тургускан! 20.09.2015 «Евразияның интеллектуалдыг алдыны» аныяктар шуулганының ыдык ыры шуулганчыларны шуптузун бут кырынга тургускан!

 Субботада Алдын-Булак этнокультура комплекизинге «Евразияның интеллектуалдыг алдыны» аныяктарның бирги шуулганының байырлыг ажыдыышкыны болган черге чымыштыг ажылдың соонда хүндүлүг аалчылар, эксперттер, киржикчилер чыылган. Тываның Баштыңы Азий диптиң төвүнде хүндүлээчел тыва черде келген бүгү чонга байырны чедирген:

Делегей аныяктарының «Евразияның интеллектуалдыг алдыны» I шуулганның кол эксперттери Тывада чедип келген 19.09.2015 Делегей аныяктарының «Евразияның интеллектуалдыг алдыны» I шуулганның кол эксперттери Тывада чедип келген

 Субботада, бо эртен, Кызылдың аэропортунга «Евразияның интеллектуалдыг алдыны» I шуулганның кол эксперттери ужуп чедип келгеннер. Шуулганны кол идип үндүрген кижи - Уралдың күрүнениң экономиктиг университединиң ректору Михаил Федоров база оларның аразында.

Роман Гордеев: «Евразияның интеллектуалдыг алдыны» шуулган – культурлуг шок-тур! 19.09.2015 Роман Гордеев: «Евразияның интеллектуалдыг алдыны» шуулган – культурлуг шок-тур!

 «Культура. Өөредилге. Сагыш-сеткилдиң арыы» шөлчүгештиң баштайгы хүнүнде командалар кичээли эрткен: алды команданың киржикчилери культура өнчү-салгалын кадагалавышаан регионну хөгжүдери, регион чергелиг культура төлевилелдерин тургузары, чаа культура баазазынга культура-төөгү өнчү-салгалын эде бодаарының дугайында сайгарылгалыг чугааны чорутканнар.

РФ-тиң Президентизиниң бүрүн эргелиг төлээзи Николай Рогожкин: шуулган инновация шиитпирлерин хүлээринге идиг болурун күзээр-дир мен! 19.09.2015 РФ-тиң Президентизиниң бүрүн эргелиг төлээзи Николай Рогожкин: шуулган инновация шиитпирлерин хүлээринге идиг болурун күзээр-дир мен!

 РФ-тиң Президентизиниң Сибирь федералдыг округда бүрүн эргелиг төлээзи Николай Рогожкин делегей аныяктарының «Евразияның интеллектуалдыг алдыны» I шуулганның киржикчилеринге байыр чедириишкинин чоруткан: 
  - Хүндүлүг «Евразияның интеллектуалдыг алдыны» шуулганның киржикчилери болгаш организаторлары!

«Евразияның интеллектуалдыг алдыны» шуулганның чорудуу-биле билдингир индий чурукчу Беной Бехлдиң делгелгези Тывада ажыттынган 18.09.2015 «Евразияның интеллектуалдыг алдыны» шуулганның чорудуу-биле билдингир индий чурукчу Беной Бехлдиң делгелгези Тывада ажыттынган

 Делегейниң аныяктарның бирги «Евразияның интеллектуалдыг алдыны» шуулганының чорудуу-биле индий фоточурукчунуң делгелгези Тывада ажыттынган. Катаптаттынмас фотоделгелгени Москвада Индияның Элчин черинде Джавахарлала Неру атыг культура төвү биле Тываның Национал музейи организастаан. Билдингир индий фоточурукчу, кинорежиссер-документалист, төөгүчү Беной Бехлдиң 60 хире ажылдарын Кызылче эккеп, ону музейге белек кылдыр дамчыткан.

Аныяктарның «Евразияның интеллектуалдыг алдыны» шуулганының бирги хүнүнүң түңнелдерин экологтар үндүрген 18.09.2015 Аныяктарның «Евразияның интеллектуалдыг алдыны» шуулганының бирги хүнүнүң түңнелдерин экологтар үндүрген

 Андрей Сапожников, бизнес-төлевилелдери, төлевилелдер удуртулгазы (РМВОК, социал төлевилел, четки төлевилелдери), аргументация теориязы болгаш практика талазы-биле программаларның чогаадыкчызы болгаш башкарыкчызы: 
 - Бөгүн элээн каш чадаларны эрттивис. Бирги ээлчегде, делегей трендилерин сайгарып, тыва заповедниктерниң ажылдакчыларының илеткелдерин дыңнадывыс. Ажыл-агыйжы оюннарны база ойнадывыс. «Тегдер булуду» рольдуг оюнну дыңнакчылар дыка сонуургаан

Вячеслав Ганиев: «Тыва дээрге меңээ бир дугаарында Сергей Шойгу-дур» 18.09.2015 Вячеслав Ганиев: «Тыва дээрге меңээ бир дугаарында Сергей Шойгу-дур»

 Тывага туризмниң келир үезиниң болгаш ылгавыр демдээниң дугайында. «Буян-Бадыргы» аалчылар бажыңының конференц-залынга «Евразияның интеллектуалдыг алдыны» шуулганның «Туризм болгаш ылгавыр демдекти тургузары» шөлчүгеш бодунуң ажылын 14.00 шакта эгелээн. Модератор кылдыр «Конкретика» консалтинг компанияның директору Надежда Макатрова үнген.

Игорь Новиков: «Евразийжи аренага Тываны чедиишкинниг бараалгадыр чүүл - хөөмейниң кайгамчыы болур ужурлуг» 18.09.2015 Игорь Новиков: «Евразийжи аренага Тываны чедиишкинниг бараалгадыр чүүл - хөөмейниң кайгамчыы болур ужурлуг»

 «Культура, өөредилге, сагыш-сеткилдиң арыы» шөлчүгештиң ажылында 70 ажыг кижи киржип турар, оларның аразында Индия биле Японияның делегациязы бар. 
 Шөлчүгештиң ажылын ооң куратору, Тываның өөредилге болгаш эртем сайыды Каадыр-оол Бичелдей ажыдып, Тываның, ооң чурттакчыларының, культурология талаларының болгаш төөгүнүң чамдык арыннарын таныштырган.

Юлия Верещак: «Евразияның интеллектулдыг алдыны» шуулганның ажылының кол түңнели – чаа бодалдарга орукту бээри 18.09.2015 Юлия Верещак: «Евразияның интеллектулдыг алдыны» шуулганның ажылының кол түңнели – чаа бодалдарга орукту бээри

 Делегейниң аныяктарның бирги «Евразияның интеллектулдыг алдыны» шуулганының «Ногаан технологиялар» шөлчүгештиң программазы эксперттеринге болгаш киржикчилеринге чымыштыг эрткен. Ол хүн оларга Национал паркка, оон Улусчу чогаадылга бажыңының чанынга субботник-биле эгелээн.

Тываның Баштыңы Кызыл-Шагаан-Арыг-Чадаана-Хандагайты-Боршоо автоорукту федералдыг деңнелче шилчидерин чедип алган 17.09.2015 Тываның Баштыңы Кызыл-Шагаан-Арыг-Чадаана-Хандагайты-Боршоо автоорукту федералдыг деңнелче шилчидерин чедип алган

 РФ-тиң Чазааның даргазы Дмитрий Медведевтиң сентябрь 14-те ат салган айтыышкыны езугаар, Кызыл-Шагаан-Арыг-Чадаана-Хандагайты-Боршоо автооруктуң маршруду федералдыг өнчүже шилчээн болгаш чогуур акшаландырыышкынны ап эгелээр.

ТывКУ-нуң проректору: «Евразияның интеллектуалдыг алдыны» шуулганга киржилге аныяк салгалга күштүг тура-сорукту бээр 17.09.2015 ТывКУ-нуң проректору: «Евразияның интеллектуалдыг алдыны» шуулганга киржилге аныяк салгалга күштүг тура-сорукту бээр

 Сибирь чоннарының дылын, төөгүзүн, культуразын билиринге Якутияның, Тываның, Хакасияның болгаш Алтайның студент командалары мөөрейлешкен. «Евразияның интеллектуалдыг алдыны» делегей шуулганының чорудуу-биле Тываның күрүне университединге «Сибирьниң үндезин чоннарының дылдары» студентилерниң ийиги олимпиадазы эгелээн.

Семен Бочкаревтуң ыяш болбаазырадыр бизнес-төлевилели «Чаңгыс суур – чаңгыс бүдүрүлге» төлевилели-биле күрүне деткимчезин алыр 16.09.2015 Семен Бочкаревтуң ыяш болбаазырадыр бизнес-төлевилели «Чаңгыс суур – чаңгыс бүдүрүлге» төлевилели-биле күрүне деткимчезин алыр

 Тываның чазааның хуралынга Каа-Хем кожуунда 30 хире чыл ыяш болбаазырадып чоруур билдингир сайгарлыкчы Сергей Бочкаревтуң бизнес-төлевилелин көрген. Амгы үеде бүдүрүлгеде 22 кижи ажылдап турар, сезоннуг ажылдар үезинде оларны саны 30 хире чеде бээр. «Чаңгыс суур – чаңгыс бүдүрүлге» губернатор төлевилелинден бодунуң акша салыышкыны-биле катай, ниитизи-биле 9,1 млн. рубльдиң төлевилелиниң 3,8 млн. рубль хемчээлдиг күрүне деткимчезинче ол кордап турар.

Тывада «Евразияның интеллектуалдыг алдыны» шуулганның чорудуу-биле «Сибирьниң үндезин чоннарының дылдары» регионнар аразының студентилер олимпиадазы болур 16.09.2015 Тывада «Евразияның интеллектуалдыг алдыны» шуулганның чорудуу-биле «Сибирьниң үндезин чоннарының дылдары» регионнар аразының студентилер олимпиадазы болур

 Делегейниң аныяктарның бирги «Евразияның интеллектуалдыг алдыны» шуулганның чорудуу-биле «Сибирьниң үндезин чоннарының дылдары» регионнар аразының студентилерниң ийиги олимпиадазының кежүгүннери Тываның найысылалында чедип келген. Олимпиадада М.К. Аммосов аттыг Соңгу-Чөөн чүктүң федералдыг университеди (Саха-Якут Республика), Даг-Алтайның күрүне унивеситеди (Алтай Республика), Н.Ф. Катанов аттыг Хакасияның күрүне университеди (Хакас Республика) база Тываның күрүне университеди (Тыва Республика) киржип турар.

Тываның Баштыңы Россияның ИХЯ-зының кол инспектору-биле республиканың оруктарынга айыыл чок чорукту хандырарының айтырыгларын сайгарган 16.09.2015 Тываның Баштыңы Россияның ИХЯ-зының кол инспектору-биле республиканың оруктарынга айыыл чок чорукту хандырарының айтырыгларын сайгарган

 Тыва Республикада ИХЯ-ның ажыл-чорудулгазынга планныг хыналдалыг регионда келген Россияның ИХЯ-ның кол инспектору, полицияның генерал-майору Эдуард Соболь-биле Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол ужурашкан. Республикага 18 хонуктуң дургузунда ажылдаары-биле Россияның ИХЯ-зының шупту департаментилеринден болгаш кол федералдыг яамыдан 32 ажылдакчы келгенин ол чугаалаан.

Тываның соңгулда комиссиязы чаңгыс аай бадылаашкын хүнүнүң түңнелдерин үндүрген 16.09.2015 Тываның соңгулда комиссиязы чаңгыс аай бадылаашкын хүнүнүң түңнелдерин үндүрген

2015 чылдың сентябрь 15-те Тывага 65 соңгулда кампаниязынга соңгулдалар эрткен: хоорай округунуң 2 төлээлекчилер органынче, 9 муниципалдыг районнарның, хоорайга деңнештирген 1 суурнуң, көдээ чурттакчылыг 53 черлерге. Республиканың соңгукчуларының ниити санының 70 хуузу азы 79536 кижи соңгулдага киришкен.

Делегейниң «Евразияның интеллектуалдыг алдыны» шуулганынга киржири-биле РФ-тиң Хөй-ниити палатазының кежигүнү Вероника Крашенинникова Тывага келир 16.09.2015 Делегейниң «Евразияның интеллектуалдыг алдыны» шуулганынга киржири-биле РФ-тиң Хөй-ниити палатазының кежигүнү Вероника Крашенинникова Тывага келир

 Делегей аныяктарының бирги «Евразияның интеллектуалдыг алдыны»: Күзелдер, Перспективалар. Кады ажылдажылга» деп шуулганы 2015 чылдың сентябрь 18-тен 21-ге чедир Тываның на­йысылалынга болуп эртер. Ооң темалыг беш шөлчүгештеринге ажылдаар киржикчилериниң, эсперттериниң болгаш кол удуртукчуларының аттары билдингир.

Тываның Чазааның көдээ ажыл-агый адырында мал чиир тарааны садып алырын дүргедедир даалганы берген 15.09.2015 Тываның Чазааның көдээ ажыл-агый адырында мал чиир тарааны садып алырын дүргедедир даалганы берген

 Чазактың аппарат хуралынга ол дугайында чугааны чоруткан. Республиканың мал ажыл-агыйларынга мал чиир тарааны амдыызында өртээ өспээнде, Тывадан соңгаар черлерден садып алыр даалганы, Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол оралакчызы Сергей Ондарга берген.

Тываның Чазаа чаа кышкы одалга сезонунга белеткелди сайгарган 15.09.2015 Тываның Чазаа чаа кышкы одалга сезонунга белеткелди сайгарган

 ТР-ниң чылыдылга болгаш энергетика сайыды Роман Кажин-оол кышка белениниң дугайында видео-селектор хуралда илеткээн. Сайыттың медээзи-биле алырга, планныг хемчеглерни боттандырарынга ниитизи-биле 140,2 млн. рубль акша-хөреңги көрдүнген, ооң 27,7 млн. рубли республика бюджединден.

Тываның Баштыңы: «Евразияның интеллектуалдыг алдыны» - келир үеже баскан улуг болгаш чүткүлдүг төлевилел 15.09.2015 Тываның Баштыңы: «Евразияның интеллектуалдыг алдыны» - келир үеже баскан улуг болгаш чүткүлдүг төлевилел

 Сентябрь 18-тен 21 хүннеринде Тываның найысылалынга «Евразияның интеллектуалдыг алдыны» I бүгү-делегей аныяктар шуулганынга Моол, Кыдат, Япония, Индия, Армения, Кыргызтан, Казахстан, Узбекистан, Көрей Республика, Азербайджан болгаш Турменистандан база Россия Федерациязының 27 регионундан киржикчилер кээр. Тыва аныяктар аалчыларын уткууру-биле белеткенип турар.

Сергей Шойгу: «Евразияның интеллектуалдыг алдыны» шуулганның кол сорулгазы – делегей кады ажылдажылгазынче аныяктарны хаара тудары 15.09.2015 Сергей Шойгу: «Евразияның интеллектуалдыг алдыны» шуулганның кол сорулгазы – делегей кады ажылдажылгазынче аныяктарны хаара тудары

 Орус географтыг ниитилелдиң президентизи Сергей Шойгу Тывага эртер «Евразияның интеллектуалдыг алдыны» делегейниң аныяктар шуулганын деткээн. Шуулганның кол сорулгазынга күрүне эргелеп-башкарылгазында, бизнесте, делегей кады ажылдажылгазында, культуралар аразының коммуникациязында чугула айтырыгларны шиитпирлээринге аныяк, тоомча чок эвес оолдарны хаара тудары болур деп, ол көрүп турар.

Олимпийжи чемпионнар биле Тываның чазаа баскетболга шыны-биле ойнаан 14.09.2015 Олимпийжи чемпионнар биле Тываның чазаа баскетболга шыны-биле ойнаан

 Тываның найысылалынга эрткен субботада онзагай болуушкун – регионнуң спортчу объектилеринде сайзыраңгай спорттуң дөрт аңгы угланыышкыны - ча адыры, хостуг хүреш, бокс болгаш дзюдога ЦСКА-Тыва спорт школазының ажыдыышкыны болган.

ЦСКА-ТЫВА СДЮСШОР баазазынга Виктор Анның дүүштүрүлгези-биле шорт-трек школазы ажыттынар 14.09.2015 ЦСКА-ТЫВА СДЮСШОР баазазынга Виктор Анның дүүштүрүлгези-биле шорт-трек школазы ажыттынар

 Кадеттерниң президент училищезиниң баазазынга ол спортту ажыдар. Төлевилелдиң кол дүүштүрүкчүзү алды дакпыр олимпий чемпиону Виктор Ан болур – деп, Сочиге Олимпий оюннарының маадыры-биле чугаа соонда Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол ВКОНТАКТЫда арынынга бижээн. – Спортту деткип, Тывага келгени дээш Викторга кызыгаар чок четтиргеним илереттим!»

Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол и Росөөредилге хайгааралының удуртукчузу Сергей Кравцов чазакка калбак хуралды эрттирген 14.09.2015 Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол и Росөөредилге хайгааралының удуртукчузу Сергей Кравцов чазакка калбак хуралды эрттирген

 Аңаа республикада өөредилгениң шынарының, күрүнениң сөөлгү шылгалдаларының түңнелдериниң болгаш 2016 чылдарда адырның сорулгаларының дугайында айтырыгларны сайгарган. Өөредилге адырында кол сорулгаларның бирээзинге Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол кадр айтырыын болгаш башкыларны белеткээриниң шынарын бедидеринге доктааган.

Виктор Ан: Тывага дыка таарзындым – оожум, чылыг, харын-даа изиг, чараш-дыр 12.09.2015 Виктор Ан: Тывага дыка таарзындым – оожум, чылыг, харын-даа изиг, чараш-дыр

 Кызыл хоорайның тургустунганындан бээр 101 чыл болганын демдеглээн байырлалда ЦСКА-Тыва спорт школазын ажыткан уттундурбас езулалдың соонда Шолбан Кара-оол база олимпий чемпионнары республиканың МИЧ-териниң журналистеринге бодалдары-биле үлешкан.

Шолбан Кара-оол: Тываның 200 аныяк чурттакчылары олимпийжи чемпионнарның дарганнаашкыны – ЦСКА-ның чалгынының адаанда хүлээп алдынган 12.09.2015 Шолбан Кара-оол: Тываның 200 аныяк чурттакчылары олимпийжи чемпионнарның дарганнаашкыны – ЦСКА-ның чалгынының адаанда хүлээп алдынган

 Чүзүн-баазын өңнерлиг шарларлыг боттарының ылгавырлыг хевин азы демдээн туткан яамылар, ведомстволар, албан черлерниң ажылчын коллективтериниң, студентилер, сургуулдар, школачылар болгаш спортчу ниитилелдер киришкен «Төрүттүнген хүнүң-биле, Кызыл!» байырлыг чыскаал-биле хоорай хүнү эгелээн.

Тываның Көдээ ажыл-агый яамызынга «ажылды чогумчуткан соонда», федералдыг программалар талазы-биле конкурсту катап эрттирип, чаа грантылар алыкчыларын катап тодараткан 11.09.2015 Тываның Көдээ ажыл-агый яамызынга «ажылды чогумчуткан соонда», федералдыг программалар талазы-биле конкурсту катап эрттирип, чаа грантылар алыкчыларын катап тодараткан

 Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оолдуң негээни езугаар, чаа составтыг конкурс комиссиязы көдээ ажыл-агыйын хөгжүдеринче угланган республика бюджединден кады акшаландырар федералдыг программа-биле күрүне деткимчезин алырынче кордап турарларның даңзызын катап көрген. «Эгелеп чоруур арат», «Тараачын-арат ажыл-агый баазазынга өг-бүлениң мал фермаларын хөгжүдери», «2014-2017 чылдарда болгаш 2020 чылга чедир үеде көдээ территорияларның турум хөгжүлдези» программалар-биле күрүне деткимчезин алырларының шыңгыы шилилгезин чоруткан.

Шолбан Кара-оол и Барри Керзин Тываның найысылалында хүрээ тудуунга барганнар 10.09.2015 Шолбан Кара-оол и Барри Керзин Тываның найысылалында хүрээ тудуунга барганнар

 Республиканың Баштыңы Шолбан Кара-оолдуң эгелээшкини-биле, 2014 чылда, спонсорлар болгаш меценаттарның өргээни ачы-буян акша-хөреңгизи-биле найысылалдың мурнуу-барыын кезээнде чаа хүрээ тудуун эгелээн.

Тываның Баштыңы Кызыл хоорайга ЧЭТ-2 тудуунуң инвестиция төлевилелин боттандырар айтырыглар талазы-биле хуралды эрттирген 10.09.2015 Тываның Баштыңы Кызыл хоорайга ЧЭТ-2 тудуунуң инвестиция төлевилелин боттандырар айтырыглар талазы-биле хуралды эрттирген

 Кызыл хоорайга ЧЭТ-2 тудуунуң инвестиция төлевилелин боттандырар айтырыглар талазы-биле хуралды Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол эрттирген. «China Тianchen Engineering» корпорация биле «Западгаз» КХН-ден чогумчалыг инвесторлар-биле төлевилелди боттандырарынга киржир арганы чугаалашкан.

2015 чылдың сентябрь 18-21-де Тывага делегейниң аныяктарының «Евразияның интеллектуалдыг алдыны» I шуулганы болур 10.09.2015 2015 чылдың сентябрь 18-21-де Тывага делегейниң аныяктарының «Евразияның интеллектуалдыг алдыны» I шуулганы болур

 Делегейниң аныяктарының «Евразияның интеллектуалдыг алдыны: Перспективалар. Төлевилелдер. Кады ажылдажылга» I шуулганы Тываның найысылалы Кызыл хоорайга бо чылдың сентябрь 18-21-де болур. 
 Ол шуулган «Шапкын хөгжүлдениң Евразия өзээ» төлевилелге дүүштүр эртер, ында Евразияның харылзааларының, делегей ниитилежилгезиниң амгы үеде геополитиктиг байдалдарында айыыл чок чоруктуң, Европа эвилели-биле, Евразияның экономиктиг эвилели-биле кады ажылдажылганың перспективаларынга, шапкын хөгжүлдениң Евразия өзээниң эге чадазы болур

«СОЮЗ» ЭТК» АН Шагаан-Арыгга чаа котельнаяны туткаш, ону ажыглалга киирер 09.09.2015 «СОЮЗ» ЭТК» АН Шагаан-Арыгга чаа котельнаяны туткаш, ону ажыглалга киирер

 РФ-тиң ОБЯ эксперттериниң республикада озал-ондактыг чылыг генерациязы деп санааны Ак-Довурак биле Шагаан-Арыгда эрги ЧЭТ-терни солуур чаа котельная тудуунче «Энергия камгалалы» регион программазы-биле Тывада планнаттынган акша-хөреңгини киирер.

Тываның Баштыңы Барри Керзинниң лекцияларынга киришкен 09.09.2015 Тываның Баштыңы Барри Керзинниң лекцияларынга киришкен

 Буддийжи лама, Ыдыктыг Далай-Ламаның эмчизи, «Медицинада альтуризм» институду бүгү делегей организациязының президентизи Барри Керзинниң чырыдыышкын ажылы Тывада уламчылап турар. Россияның буддийжи республикаларында билдингир башкы Тываның күрүне университединиң, башкы болгаш эмчи колледжизиниң башкыларынга, студентилеринге болгаш сургуулдарынга лекцияларны номчаан.

Тывада саң-хөө талазы-биле быжыг билиглерниң эртем-практиктиг конференциязы бир дугаар эрткен 09.09.2015 Тывада саң-хөө талазы-биле быжыг билиглерниң эртем-практиктиг конференциязы бир дугаар эрткен

 Тываның Саң-хөө яамызының эгелээшкини-биле 2012 чылдан бээр чылдың-на саң-хөө билиглерниң талазы-биле аныяктар ортузунда чырыдыышкын ажылын чорудуп турар. Бо чылын Саң-хөө ажылдакчызының хүнүнге тураскааткан бүгү-российжи акцияга каттыжып,

Тываның эрге-чагыргазы малчыннарның сонуургалдары-биле ангордан дүк болбаазырадыр бүдүрүлгени ажыдарын деткиир планныг 08.09.2015 Тываның эрге-чагыргазы малчыннарның сонуургалдары-биле ангордан дүк болбаазырадыр бүдүрүлгени ажыдарын деткиир планныг

 Тываның Чазааның калбак хуралынга «Чаңгыс суур – чаңгыс бүдүрүлге» губернатор төлевилелиниң баш бурунгаар түңнелдерин сайгарып, көдээ ажыл-агыйын хөгжүдер болгаш ол адырда сайгарлыкчыларны деткиир программаларга федералдыг болгаш республика бюджединден күрүне деткимчезинче кордаан чаа бизнес-төлевилелдерни чугаалашкан.

Тывада РФ-тиң Күрдумазының депутады Лариса Шойгу ээлчеглиг ажыл-агыйы-биле келген 08.09.2015 Тывада РФ-тиң Күрдумазының депутады Лариса Шойгу ээлчеглиг ажыл-агыйы-биле келген

 РФ-тиң Күрдумазының депутады Лариса Шойгу ажыл-агый аайы-биле сентябрь 6-да-ла Тывада келген. Ооң чымыштыг ажыл графигинде Хөй-ниити хүлээп алыышкыны, «Тываның тулган күрүне ажылдакчылары» төлевилелдиң авторлар коллективи-биле ужуражылга база кирген.

Тывада арагалаашкын-биле демиселдиң айы эгелээн 08.09.2015 Тывада арагалаашкын-биле демиселдиң айы эгелээн

 Тыва Республиканың кадык камгалал сайыдының сентябрь 7-де дужаалы езугаар, бүгү-делегейниң Элээр хүнүнге тураскаадып арагалаашкын-биле демиселдиң хүнүн чарлаан.

«Сайзырал» рыногу көдээден сайгарлыкчыларга садыгланыр черни халас берип турар 08.09.2015 «Сайзырал» рыногу көдээден сайгарлыкчыларга садыгланыр черни халас берип турар

 Эрткен субботада, сентябрь 5-те, «Сайзырал» көдээ ажыл-агый рыногунга Сүт-Хөл, Тожу биле Чаа-Хөл кожууннар боттарының продукциязын делгеп, саарганнар.

Тыва суурда бассейнниг чаа күш-культура-кадыкшылга төвү ажыттынган 07.09.2015 Тыва суурда бассейнниг чаа күш-культура-кадыкшылга төвү ажыттынган

 «Күш-культура болгаш спорттуң хөгжүлдези» РФ-тиң күрүне программазының «2006-2015 чылдарда РФ-те күш-культура болгаш спорттуң хөгжүлдези» федералдыг тускай сорулгалыг программаның боттанылгазы-биле туткан Таңды кожууннуң Бай-Хаак суурда чаа күш-культура-кадыкшылга төвүн ажыткан.

Тываның энергетиктери республиканың кожууннарынче болгаш Кызыл хоорайның чамдыызынче чырык хандырылгазын катап тургускан 07.09.2015 Тываның энергетиктери республиканың кожууннарынче болгаш Кызыл хоорайның чамдыызынче чырык хандырылгазын катап тургускан

 Сибирьниң МРСК ("Россеть" ЭАН-ның бөлүүнде) ниитилелинге хамааржыр «Кызыл» 220 кВ подстанциязында озал-ондактың соонда Кызыл хоорайда болгаш республиканың кожууннарында чырыкты берип эгелээн.

Шолбан Кара-оол Тываның көдээ черлеринде бүдүрүлгелерни кезип турар 07.09.2015 Шолбан Кара-оол Тываның көдээ черлеринде бүдүрүлгелерни кезип турар

 Эрткен пятницада Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол Улуг-Хем кожуунда сиген кезилдезиниң чоруудун хынааш, эртенинде Таңды кожуунга чедип, Дүрген суурда Юрий Сугениң удуртканы тараачын-арат ажыл-агыйының бүдүрүлге шөлү болур сүт болбаазырадыр биче цегинге четкен. Бүдүрүлге бо чылдың июнь айда ажылдап эгелээш, 4,3 тонна сүт, 1,6 тонна кефир, 600 кг сметана, 540 кг творогту бүдүрүп четтигипкен.

Тываның Баштыңы Улуг-Хемниң шөлдеринге сиген кезилдезин баштаан, белеткээн мал чемин мөңгүн-тайгажыларны деткиири-биле чорудар 06.09.2015 Тываның Баштыңы Улуг-Хемниң шөлдеринге сиген кезилдезин баштаан, белеткээн мал чемин мөңгүн-тайгажыларны деткиири-биле чорудар

 Улуг-Хем кожууннуң Көк-Чыраа деп черниң чоогунга сиген кезикчилериниң чыл санында эртип турар мөөрейи болган. Бо чылдагы маргылдаа киржикчилериниң санын улгаттырган, аңаа Улуг-Хем, Чаа-Хөл, Мөңгүн-Тайга болгаш Кызылдың көдээ сумуларындан болгаш организацияларындан 18 команда киришкен.

Тываның Баштыңы Улуг-Хем кожуунда социал албан черлерин болгаш мал чеминиң белеткелин хынаан 04.09.2015 Тываның Баштыңы Улуг-Хем кожуунда социал албан черлерин болгаш мал чеминиң белеткелин хынаан

 Бо эртен Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол Улуг-Хем кожууннуң Хайыракан суурунга чедип, назылап кырааннар болгаш инвалидтерниң бажың-интернадының ажыл-агыйын хынаан. Бажың-интернат геронтология, энерел-сеткил болгаш психоневрология салбырларлыг. Ында 173 кижи чурттап турар. Регионнуң удуртукчузу чурттакчыларның, чуртталга корпустарының байдалын база ажылдакчыларның ажылын хынаан

Тываның Баштыңы республиканың малчыннарынга агрокластерлерни тургузуп эгелээн 04.09.2015 Тываның Баштыңы республиканың малчыннарынга агрокластерлерни тургузуп эгелээн

 Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оолдуң эрттиргени калбак чөвүлел хуралынга «Чаңгыс суур — чаңгыс бүдүрүлге» губернатор төлевилелиниң баштайгы түңнелдерин үндүрген. Аңаа Чазак кежигүннери, муниципалдыг тургузугларның удуртукчулары, энергетика бүдүрүлгелериниң болгаш банк тургузугларының төлээлери, а ол ышкаш хуу сайгарлыкчылар киржип, бүгү республикада ажылдап турар иштики төлевилелдерниң күүселдезин сайгарган.

Тывада орус дыл талазы-биле күрүне инспекторунга Елена Хардикованы томуйлаан 04.09.2015 Тывада орус дыл талазы-биле күрүне инспекторунга Елена Хардикованы томуйлаан

 Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол сентябрь 1-де республиканың педагогика ниитилежилгези-биле ужурашкан. Аңаа эрткен чөвүлел хуралга Тываның Өөредилге болгаш эртем яамызының удуртулгазы, школалар директорлары, аныяк болгаш дуржулгалыг башкылар-биле чаа өөредилге чылының мурнады шиитпирлээр чүүлдерин, өөредилге организацияларынга өөредилгениң шынарын бедидериниң айтырыгларын чугаалашкан.

Тываның Баштыңы кызыл дипломнуг доозукчулар-биле чаңчыл езугаар ужурашкан 03.09.2015 Тываның Баштыңы кызыл дипломнуг доозукчулар-биле чаңчыл езугаар ужурашкан

 Тываның Баштыңы кызыл дипломнуглар-биле Тываның социал-экономиктиг хөгжүлдезиниң, аныяктарны деткиириниң, орус болгаш тыва дылдарның, улусчу ужур-чаңчылдарның дугайында чугаалашкан. Тываның Экономика яамызының дыңнадыы-биле алырга, бо чылын өөредилге черлерин кызыл диплом-биле 301 кижи дооскан, эрткен чылга деңнээрге 2,5 катап хөй. Оларның 45-и республикадан дашкаар дээди өөредилге черлериниң, 78-зи – Тываның күрүне университединиң, 178-зи – ортумак тускай өөредилге черлериниң доозукчулары

Тывада чедери берге черлерде өрттер хыппышаан 03.09.2015 Тывада чедери берге черлерде өрттер хыппышаан

 Республиканың арга-арыг күрүне комитединиң дыңнадыы-биле алырга, Тываның девискээринде ниити шөлү 3855,5 гектар черде 24 арга-арыг өрттери хып турар. Кызыл, Танды биле Бии-Хем, Каа-Хем, Чөөн-Хемчик, Чеди-Хөл, Эрзин, Улуг-Хем биле Өвүр кожууннарда өрттер бүрүткеттинген.

Сентябрь 13-те эртер муниципалдыг соңгулдаларның бүгү округтарынче кандидаттарны «Чаңгыс демниг Россия» депшиткен 03.09.2015 Сентябрь 13-те эртер муниципалдыг соңгулдаларның бүгү округтарынче кандидаттарны «Чаңгыс демниг Россия» депшиткен

 Сентябрь 13-те, чаңгыс аай бадылаашкын хүнүнде, бистиң республикага тус черниң – 8 муниципалдыг районнуң төлээлекчилер хуралынче, Ак-Довурак хоорайның төлээлекчилер органынче чаңгыс мандаттыг 17 соңгулда округтарынга, Чадаананың төлээлекчи органынче база Кызыл хоорайда 4 округка немелде соңгулдалар эртер.

Фашистер-биле тулчушкан тыва эки турачыларга тураскаалдың турар черинге маны дашты Тывада салган 02.09.2015 Фашистер-биле тулчушкан тыва эки турачыларга тураскаалдың турар черинге маны дашты Тывада салган

 1943 чылдың сентябрь 1-де Ада-чурттуң Улуг дайынының фронтузунче аъттанган Тыва Арат Республикадан эки турачыларга төөгүлүг тураскаалдың болгаш алдар-адының хүнүн Тыва демдеглээн. Тыва эки турачылар кудумчузунда Салчак Токага тураскаалдың чанынга эрге-хоойлу камгалаар структураларның, ОБЯ-ның кезектериниң ажылдакчыларының, кадеттер, дайынчы хөделиишкиннер хоочуннарының байырлыг чыскаалы-биле митинг эгелээн.

Тываның Баштыңы Күрүне лицейиниң удуртулгазы-биле республиканың өөредилге албан черлериниң тускай угланыышкын айтырыгларын чугаалашкан 02.09.2015 Тываның Баштыңы Күрүне лицейиниң удуртулгазы-биле республиканың өөредилге албан черлериниң тускай угланыышкын айтырыгларын чугаалашкан

 Билиглер хүнүнде Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол, күрүне лицейиниң директору Татьяна Санчаа база ооң оралакчызы Вера Алдын-оол республиканың өөредилге албан черлериниң тускай угланыышкынының чидиг айтырыгларын сайгарып чугаалашкан.

Тываның Баштыңы күрүне университединиң студентилеринге чаа өөредилге чылының эгелээни-биле байырны чедирген 01.09.2015 Тываның Баштыңы күрүне университединиң студентилеринге чаа өөредилге чылының эгелээни-биле байырны чедирген

 Сентябрь 1-де Тываның күрүне университединиң студентилери Улусчу чогаадылга бажыңынга чыглыры чаңчыл апарган. Чаа өөредилге чылының эгелээнин студентилерниң уран чүүл көргүзүү-биле демдеглээн. Дээди өөредилге чериниң ректору Ольга Хомушку чыылганнарга Билиглер хүнү-биле байырны чедиргеш, республикада кадрларның кол дарганы – Тываның күрүне университединде бөгүн 819 бирги курсчулар өөренип эгелээнин ол дыңнаткан.

Чаа сайыт Юрий Тыт-оол: Тываның көдээ ажыл-агый яамызы көдээ чурттакчыларга болгаш муниципалдыг эрге-чагыргага чоок болур 01.09.2015 Чаа сайыт Юрий Тыт-оол: Тываның көдээ ажыл-агый яамызы көдээ чурттакчыларга болгаш муниципалдыг эрге-чагыргага чоок болур

 Тываның көдээ ажыл-агый болгаш аъш-чем сайыды Сергей Огнев халашкан соонда, ооң орнунга Тес-Хем кожуун чагырга даргазы Юрий Тыт-оолду томуйлаан. Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол чаа сайыттың кандидатуразын көдээ ажыл-агый адырының хоочуннары болгаш муниципалдыг тургузугларның төлээлери-биле сайгарып, чөпшээрешкен.

Кызылдың Президентиниң кадет училищезиниң сургуулдары маадыр хоорай Севастопольже аъттаныпкан! 01.09.2015 Кызылдың Президентиниң кадет училищезиниң сургуулдары маадыр хоорай Севастопольже аъттаныпкан!

 Кызылдың Президентиниң кадет училищезиниң шупту 130 сургуулдары бирги улдуңда маадыр хоорай Севастопольже аъттаныптар! Ооң дугайында Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол Вконтактыда арынында бижээн: «Эки медээни дыңнадыры-биле далажыйн! Президентиниң кадет училищезинче эрткен чылын боолгаш бо чылын кирген оолдар шупту бирги улдуңну Севастопольга эрттирер!

Тывада база бир чаа футбол шөлүн ажыткан 01.09.2015 Тывада база бир чаа футбол шөлүн ажыткан

 «Күш-культура болгаш спорттуң хөгжүлдези» РФ-тиң күрүне программазында «2006-2015 чылдарда Россия Федерациязында күш-культураны болгаш спортту хөгжүдери» федералдыг тускай сорулгалыг программа-биле база бир спортчу объект Тывада туттунган. Регион бюджединден кады акшаландырганы-биле катай тудугнуң ниити өртээ 30 млн. 713,4 муң рубль болган.

Тываның Баштыңы көдээ ажыл-агый сайыды Сергей Огневтуң халажырын хүлээп алган 01.09.2015 Тываның Баштыңы көдээ ажыл-агый сайыды Сергей Огневтуң халажырын хүлээп алган

 Көдээ ажыл-агый сайыды Сергей Огнев өг-бүле байдалы-биле албан-дужаалындан хостаткан. Ооң дугайында, понедельникте, чазак кежигүннериниң киржилгези-биле аппарат хуралында билдинген. Тываның Баштыңы С.И. Огневтуң ажылдан халажырын хүлээп ап, республикада сыын ажыл-агыйын катап тургузарынга киирген үлүг-хуузу дээш күрүне шаңналы – «Тыва Республиканың алдарлыг ажылдакчызы» атты тывыскан.

Тываның Баштыңы ИХЯ-ның удуртулгазынга орук шимчээшкининге хыналданы күштелдирерин сүмелээн 01.09.2015 Тываның Баштыңы ИХЯ-ның удуртулгазынга орук шимчээшкининге хыналданы күштелдирерин сүмелээн

 Регионнуң Баштыңы Шолбан Кара-оол ИХЯ, ОБЯ, Росхереглелхайгааралдың удуртукчулары, чазак кежигүннери, кожуун чагырга даргалары киришкен селектор хуралга ындыг даалганы берген. «Чаа өөредилге чылы эгеледи. Сентябрьда орук шимчээшкини көвүдээр.

«Фабрика» бөлүктүң ыраажылары: Тыва - чурумалдыг дагларның база культураларның кайгамчык белдири-дир 31.08.2015 «Фабрика» бөлүктүң ыраажылары: Тыва - чурумалдыг дагларның база культураларның кайгамчык белдири-дир

 Тываның найысылалынга Шахтернуң хүнүнде Арат шөлүн долдур чыылган чон «Фабрика» бөлүктүң концертин көрген. Ажылчын мергежилдиң ат-алдарын бедидип, күш-ажылды суртаалдаары-биле республика дөрт чыл улаштыр дагжыларның байырлалын российжи эстрада сылдыстарының киржилгези-биле демдеглеп турары ол.

Шахтер хүнүнге тураскааткан хуралга республика школаларының «шахтер» класстарының өөреникчилери бир дугаар киришкен 31.08.2015 Шахтер хүнүнге тураскааткан хуралга республика школаларының «шахтер» класстарының өөреникчилери бир дугаар киришкен

 Чаа өөредилге чылында Тываның школаларында даг мергежилинче угланыышкынныг өөредилге класстарын ажыткан. «Шахтер» класстарынга өөредилге чорудуун организастаар тускай программаны ажылдап кылган. Шенелде чорудар 5 школаны тодараткан. Ол школаларда бир классты-ла тускайлаан.

Тываның Баштыңының «Шын» солуннуң 90 чыл ою-биле байыр чедириишкини 31.08.2015 Тываның Баштыңының «Шын» солуннуң 90 чыл ою-биле байыр чедириишкини

 Хүндүлүг «Шын» солуннуң ажылдакчылары, хоочуннар база номчукчулар! Онзагай юбилей - эрги моол дылда “Эрге шөлээлиг Таңды - Тыва”, “Тываның шыны”, а 1931 чылдан эгелеп «Шын» солуннуң үндезилеттингенинден бээр 90 чыл болганы-биле байыр чедириишкинин хүлээп ап көрүңер!

Шолбан Кара-оол биле Аман Тулеев Шахтер хүнү-биле дагжыларга байыр чедирген! 30.08.2015 Шолбан Кара-оол биле Аман Тулеев Шахтер хүнү-биле дагжыларга байыр чедирген!

 Хөмүр-даш регионнары болур Тыва Республика биле Кемерово облазының удуртукчулары – Шолбан Кара-оол биле Аман Тулеев Шахтернуң хүнү-биле – бүгү чуртта ол адырның ажылдакчыларын болгаш бодунуң дагжыларын профессионал байырлалы-биле байырны чедирген!

Тывада Кызылдан үнген микроавтобустуң киржилгези-биле Красноярск чоогунга болган орук озал-ондаанга холбаштыр изиг шугумну ажыткан 29.08.2015 Тывада Кызылдан үнген микроавтобустуң киржилгези-биле Красноярск чоогунга болган орук озал-ондаанга холбаштыр изиг шугумну ажыткан

 Тываның Кадык камгалал яамызында «изиг шугумнуң» дугаары – 8 (394-22) 2-32-55 
 Кызыл-Красноярск маршрут-биле үнген «Истана» маркалыг микроавтобус-биле болган орук озал-ондааның дугайында дыңнадыг дарый келген. Красноярск крайның Зеледеево суурнуң чоогунга эртенгиниң сес шак үезинде авария болган.

Тываның Барыын-Хемчик кожуунда асфальт-бетон биче заводун ажыдарынга белеткенип турар 28.08.2015 Тываның Барыын-Хемчик кожуунда асфальт-бетон биче заводун ажыдарынга белеткенип турар

 Республиканың барыын кожууннарының оруктарын хандырарынга чугула херек, амгы үениң асфальт-бетон биче заводунуң шенелдезин чоруткан. Чеди ажылчын олуттуг, шимчеп чоруур комплекстиң бүдүрүкчү күчүзү, ээлчегни4 12 шагында 310 тонна асфальт, а айда бүдүрер асфльт-бетон холуксаазының ниити хемчээли 4800 тонна болур.

Тываның Баштыңы: республиканың школа бүрүзү тодаргай угланыыышкынныг болур ужурлуг 28.08.2015 Тываның Баштыңы: республиканың школа бүрүзү тодаргай угланыыышкынныг болур ужурлуг

 Кызылда Улусчу чогаадылга бажыңынга Тываның өөредилге ажылдакчыларының чыл санында эртер август чөвүлел хуралы болуп эрткен. Аңаа башкыларның профессионал билиг-мергежилиниң хөгжүлдезин, бот-сайзырал, башкылаашкын болгаш кижизидилгениң чаа арга-хевирлерин дилеп ажыглавышаан өөредилгениң шынарын бедидер дугайында айтырыгларны сайгарып чугаалашкан

Тыва республиканың авиапарыгын үш чыл дургузунда 100 олуттуг «Сухой Суперджет-100» самолеттар-биле четчелээр 27.08.2015 Тыва республиканың авиапарыгын үш чыл дургузунда 100 олуттуг «Сухой Суперджет-100» самолеттар-биле четчелээр

 Подмосковьеде Ада-чурттуң авиациязын хөгжүдеринче угланган МАКС-2015 авиафорум үезинде «Тываның авиашугумнарынга» лизинги-биле «Сухой Суперджет-100» деп 10 самолетту дамчыдар дугайында керээге атты салган. Республиканың боттуң авиапарыгын көвүдедиринге ол чугула базым болган.

Тыва Арат Республиканың эки турачыларынга төөгүлүг сактыышкынның болгаш алдар адының хүнүн Тывага бир дугаар демдеглээр 27.08.2015 Тыва Арат Республиканың эки турачыларынга төөгүлүг сактыышкынның болгаш алдар адының хүнүн Тывага бир дугаар демдеглээр

 Фронтуже тыва кавалерийжи эскадронну аъткарган хүн – төөгүлүг сентябрь 1-ни республика Баштыңының чарлыы-биле Тыва бир дугаар демдеглеп эрттирер. Төөгүлүг хүнге тураскааткан хемчеглер август 28-те эгелээр: тыва эки турачыларның ады-биле адаан найысылалдың 13 кудумчузунга ында чурттап турар чуртакчыларны эвилелдеп, арыглаашкын акциязын аныяктар чорудар.

Кызылдың аэропорт комплекизин 1 млрд. рубльге эде кылыр конкурсту чарлаан 26.08.2015 Кызылдың аэропорт комплекизин 1 млрд. рубльге эде кылыр конкурсту чарлаан

 Тывада чаңгыс аэропорт «Кызылдың аэропорту» федералдыг казна бүдүрүлгези аэропорт комплекизин эде тудар талазы-биле конкурсту среда чарлаанын, күрүне чагыының сайтызында дыңнаткан. 
 Садыглажылгага киржир чагыгларны сентябрь 15-ке хүлээп алыр, конкурстуң түңнелин сентябрь 22-де үндүрер.

Тываның Баштыңы август 26-да МАКС-2015 Бүгү-делегейниң авиация-космиктиг салонунга баар 26.08.2015 Тываның Баштыңы август 26-да МАКС-2015 Бүгү-делегейниң авиация-космиктиг салонунга баар

 Вторникте Москва чоогунда Жуковскийде МАКС-2015 Бүгү-делегейниң авиация-космиктиг салону 12 дугаар ажыттынган. Авиасалоннуң ажылының баштайгы үш хонуун чаңчыл езугаар специалистер болгаш албан езузунуң кижилеринге тускайлаан, делгелгени 18 муң ажыг кижи көрген, организаторлар алызында 400 муңдан эвээш эвес кижи кээрин манап турар.

Тываның Баштыңы РФ-тиң көдээ ажыл-агый сайыдындан кааңнаашкындан когараан ХДА-ларны акшаландырар айтырыгны деткиир аазаашкынны алган 26.08.2015 Тываның Баштыңы РФ-тиң көдээ ажыл-агый сайыдындан кааңнаашкындан когараан ХДА-ларны акшаландырар айтырыгны деткиир аазаашкынны алган

 Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол вторникте, август 26-да, Россияның көдээ ажыл-агый сайыды Александр Ткачев-биле ужурашкан. Эң-не кол чүүл – республиканың хууда дузалал ажыл-агыйларынга чедишпес мал чемин садып алыр чарыгдалдарын эгидип бээрин дугурушкан.

Тыва Республиканың Өөредилге болгаш эртем яамызының эгелээшкини-биле бүгү Тывага чоруткан «Тайбыңның көге-бугазы» деп эстафетазы ырак Германияда чеде берген 25.08.2015 Тыва Республиканың Өөредилге болгаш эртем яамызының эгелээшкини-биле бүгү Тывага чоруткан «Тайбыңның көге-бугазы» деп эстафетазы ырак Германияда чеде берген

 Кажан эстафетаны республикага эрттирип турда, кым-даа тайбыңның болгаш буянныг чоруктуң «төлээлекчизи» ындыг ырадыр ужа бээрин бодаваан. Тайбыңның көге-бугазы Хакасияга, Красноярск крайга четкеш, ам Германияның Бидербах деп суурунда барганы онзагай.

Тывада Регионнуң хан-дамыр төвүнде бедик технологиялыг медицина ачы-дузазының чаа арга-хевирин киирген 25.08.2015 Тывада Регионнуң хан-дамыр төвүнде бедик технологиялыг медицина ачы-дузазының чаа арга-хевирин киирген

 Тывада Регионнуң хан-дамыр төвүнге 74 харлыг аарыг кижиниң чүрээнге электрокардиостимулятор солуурунуң кезиишкинин кылганы - республикада бедик технологиялыг медицина ачы-дуза хөгжүлдезиниң чаа үе-чадазы болган. 2000 чылда Красноярск хоорайга бир дугаар ындыг кезиишкинни ол эр кижиге кылган турган. Ол аппараттың ажылдаар курлавыры төнгени-биле, 15 чыл эрткенде, ону дарый солууру негеттинип келген.

Тываның девискээринде 15 арга-арыг өрттери хып турар 25.08.2015 Тываның девискээринде 15 арга-арыг өрттери хып турар

 Август 24-түң хүнү-биле алырга, Тыва Республиканың арыг-арыг фондузундуң ниити шөлү 5774 га черинде 18 арга-арыг өрттери бүрүткеттинген, оларның 5469 газында өрт - арга-арыгларда. 
  212 га ниити шөлдүг 3 арга-арыг өртүн өжүрген.

Тываның Чазаа аңдарылган Ми-8 вертолеттуң будундуларын көдүртүр ажылдарны акшаландырган 25.08.2015 Тываның Чазаа аңдарылган Ми-8 вертолеттуң будундуларын көдүртүр ажылдарны акшаландырган

 Эрткен чылдың октябрьда аңдарылган Ми-8 вертолеттуң кезектерин сөөртүп эккээри-биле «ЮТэйр» компанияның Ка-32 агаар суднозунуң ачы-дуза чедирилгезин төлээринге 5 млн. 451,6 муң рубльди Тываның Чазааның курлавыр фондузундан аңгылап, республиканың орук-транспорт комплекизиниң яамызынче шилчиткен.

Тывада мал чеминиң белеткел кампаниязы уламчылавышаан 24.08.2015 Тывада мал чеминиң белеткел кампаниязы уламчылавышаан

 Республиканың Көдээ ажыл-агый яамызы, кааңнаашкындан мал чеминиң культураларын хемчээлди кызырылган деп, дыңнаткан. Август 21-ниң хүнүнге чедир муниципалдыг тургузуглар 2015 чылдың планының үштүң бир кезиин, азы эрткен чылдың бо-ла үезинге деңнээрге оон 2,5 катап эвээш - 40712 тонна сигенни белеткээн.

«Тыва Экспо-2015» делгелге-ярмарканың чылда бараан эргилдези 40, 7 млн. рубль четкен 24.08.2015 «Тыва Экспо-2015» делгелге-ярмарканың чылда бараан эргилдези 40, 7 млн. рубль четкен

 Тыва Республиканың Чазаа-биле Новосибирск облазының администрациязының аразында садыг-экономика, эртем-техника болгаш культура талазы-биле кады ажылдажылга дугайында дугуржулга езугаар чылдың-на Кызыл хоорайга «Тыва-Экспо» регионнар аразының делгелге-ярмарказынга Россияның регионнарындан бараан бүдүрүкчүлери болгаш фирмалар киржип турар.

Тывада өртке удур онза чурумну узаткан 24.08.2015 Тывада өртке удур онза чурумну узаткан

 Россия Федерациязының Арга-арыг кодекизиниң 11, 53.5 болгаш 83 чүүлдеринге, 1994 чылдың декабрь 21-де «Өрттүң айыыл чок чоруунуң дугайында» №69-ФХ Федералдыг хоойлуга, 2014 чылдың декабрь 29-та «Тыва Республикага өрттүң айыыл чок чоруунуң дугайында» Тыва Республиканың №1168 Хоойлузунга, 2011 чылдың ноябрь 3-те Арга-арыг ажыл-агыйының федералдыг агентилелиниң «Арга-арыгга өрттүң айыыл чок чоруун азы санитар айыыл чок чоруун хандырар сорулга-биле

Тывада Россияның Күрүне тугунуң хүнүн улусчу байырлал-биле демдеглээн! 23.08.2015 Тывада Россияның Күрүне тугунуң хүнүн улусчу байырлал-биле демдеглээн!

 Албан езузунуң хүнүн республикага байырлал чыскаалы-биле эгелээн. Ону Тываның эрге-чагырга органнарының төлээлери, Тывада кол федералдыг инспектор баштаан. Кызылдың Национал парыгындан төп шөлге чедир улус ажыл-агыйының болгаш социал адырның ажылдакчылары российжи триколорну тудуп алгаш эрткен.

КYРYНЕ ТУГУНУҢ ХYНY-БИЛЕ! 22.08.2015 КYРYНЕ ТУГУНУҢ ХYНY-БИЛЕ!

 Бо чылдың август 22-де бистиң чуртувус Россия Федерациязының Күрүне тугунуң хүнүн демдеглеп турар. Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол ол хүн-биле республиканың чурттакчыларынга болгаш аалчыларынга байыр чедирген. 
 «Республиканың хүндүлүг чурттакчылары! Бистиң чуртувуска аажок чугула байырлал — Россия Федерациязының Күрүне тугунуң хүнү-биле байыр чедирип тур мен!

Тываның Баштыңы: РФ-тиң Тугунуң хүнүнде күрүне сүлде демдектери чаа бедиктерни алыр 22.08.2015 Тываның Баштыңы: РФ-тиң Тугунуң хүнүнде күрүне сүлде демдектери чаа бедиктерни алыр

 Ооң дугайында Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол айыткан: «Демниг чон – ол дээрге бастырбаан Россия-дыр! Сөгүрбес бис, дүжүп бербес бис, туржур бис. Бистиң сүлде-сүзүүвүс бедии, нациявыс эртинези, чер девискээривистиң чаңгыс деми бар.

«Чаңгыс суур – чаңгыс бүдүрүлге» төлевилелиниң киржикчилери «Тыва Экспо-2015» делгелгеде идепкейлиг ажылдап турар 21.08.2015 «Чаңгыс суур – чаңгыс бүдүрүлге» төлевилелиниң киржикчилери «Тыва Экспо-2015» делгелгеде идепкейлиг ажылдап турар

 "Тыва Экспо" делгелге-ярмарказынга «Чаңгыс суур –чаңгыс бүдүрүлге» губернатор төлевилелиниң дыка хөй киржикчилери боттарының бараанын профессионал экспертизаже киирип, конкурс эртери шагда-ла чаа чүүл эвес. 
 Үш дугаар чыл школачы хеп-сын даарап турар хууда сайгарлыкчы Эмма Монгуш оларның бирээзи. 2013 чылда ол бодунуң продукциязының шынарынга «Тыва Экспонуң» алдын медалын чаалап алган.

ТР-ниң аныяктар херээ болгаш спорт сайыды Ак-Довурак хоорайда бассейн тудуун хынап көрген 21.08.2015 ТР-ниң аныяктар херээ болгаш спорт сайыды Ак-Довурак хоорайда бассейн тудуун хынап көрген

 Август 20-де ТР-ниң аныяктар херээ болгаш спорт сайыды Юрий Ооржак Ак-Довурак хоорайда эштир бассейнниң тудуун хынап четкен. Ону ТР-ниң Тудуг яамызы биле Капитал тудуг эргелели-биле кады чоруткан. «Объектиниң кол ооргаларын туткан, таваан кудары дооступ турар.

Тывага Россияның Күрүне тугунуң хүнүнде ыдыктыг Дөгээ даанга 7 метр российжи триколорну киискидер 21.08.2015 Тывага Россияның Күрүне тугунуң хүнүнде ыдыктыг Дөгээ даанга 7 метр российжи триколорну киискидер

 Чылдың-на август 22-де Россияга Россия Федерациязының Күрүне тугунуң хүнүн демдеглеп эрттирип турар. РФ-тиң Президентизиниң 1994 чылдың август 20-де «Россия Федерациязының Күрүне тугунуң хүнүнүң дугайында» № 1710 чарлыы-биле ол хүннү тургускан.

Совет Эвилелинде эң-не улуг археологтуг экспедицияга тураскааткан делгелге Тывада ажыттынган 21.08.2015 Совет Эвилелинде эң-не улуг археологтуг экспедицияга тураскааткан делгелге Тывада ажыттынган

 «Үстүү Енисей болгаш аңаа чоок территорияларда бурунгу культура» бүгү-российжи эртем конференциязының чорудуу-биле ССРЭ-ниң ЭА-ның Саян-Тыва археологтуг экспедицияның 50 чылынга тураскааткан делгелгениң ажыдыышкыны август 21-де Тыва Республиканың Алдан-Маадыр аттыг Национал музейниң «Хааннар шынаазының эртинелери» залга болур.

Таңдының Бай-Хаак суурда спортчу төптү октябрьда ажыдар 21.08.2015 Таңдының Бай-Хаак суурда спортчу төптү октябрьда ажыдар

 Бай-Хаак суурда беш ээлчегниң бирээзинде-ле 156 кижиге санаттынган, чемненир черлиг, сауналыг, душ өрээлдиг, бүгү талазы-биле таарымчалыг спортчу төптүң тудуу адакталган. Тудуг объектизин ажыглалга киирериниң документилерин долдурар ажылдар бо хонуктарда чоруп турар.

Тываның Баштыңы Россияның Көдээ ажыл-агый яамызының удуртулгазы-биле ужуражыр 20.08.2015 Тываның Баштыңы Россияның Көдээ ажыл-агый яамызының удуртулгазы-биле ужуражыр

 Ажыл-агый аайы-биле Москвада чоруп турар Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол федералдыг яамылар болгаш ведомстволарга ужуражылгаларны эрттирер. Россияның Көдээ ажыл-агый яамызынга «Эгелеп чоруур арат» программаны ам-даа боттандырарының, чайның изиг халыынындан болгаш кааңнаашкындан когараан көдээ ажыл-агый бүдүрүкчүлеринге шүүделди эгидериниң дугайында чугааларны чорудар.

«Аныяктарның бизнес-төлевилелдери 2015» республика конкурузунуң тиилекчилери 100 муң рубль акшаларны алган 20.08.2015 «Аныяктарның бизнес-төлевилелдери 2015» республика конкурузунуң тиилекчилери 100 муң рубль акшаларны алган

 Тыва Республиканың Аныяктар херээ болгаш спорт яамызы «Аныяктарның бизнес-төлевилелдери 2015» республика конкурузунуң түңнелдерин үндүрген. Республиканың аныяк хамаатыларындан 54 чагыг киргенин сайыттың оралакчызы Юлия Ондар дыңнаткан.

«МегаФон» Тываның ыраккы кожууннарында 3G четкиде дүргенин 4-5 катап улгаттырган 20.08.2015 «МегаФон» Тываның ыраккы кожууннарында 3G четкиде дүргенин 4-5 катап улгаттырган

 «МегаФон» компанияның техниктиг специалистери Тыва Республиканың ыраккы 15 чурттакчылыг пунктуларында четкиниң хемчээлин калбартыр ажылдарны чоруткан. Ооң ачызы-биле абонентилерге чедингир 3G-Интернеттиң ортумак дүргени секундада 4-5 Мбит апарган.

"Кызыл – Курагино» археология-географтыг экспедицияга делегейниң 50 чуртундан 2,5 муң ажыг аныяк волентер-шинчилекчилер киришкен 20.08.2015 "Кызыл – Курагино» археология-географтыг экспедицияга делегейниң 50 чуртундан 2,5 муң ажыг аныяк волентер-шинчилекчилер киришкен

ОГН-ниң 170 чылынга тураскааткан байырлыг хүлээп алыышкында Орус Географтыг ниитилелдиң президентизи Сергей Шойгу ону дыңнаткан. 
"ОГН улуг дээн төлевилелдериниң бирээзи – «Кызыл – Курагино» делегей чергелиг археология-географтыг экспедицияның дугайында чугаалаар апаар. 2012 чылдан бээр аңаа делегейниң 50 чуртундан 2,5 муң ажыг волентер-шинчилекчилер киришкен» - деп С.Шойгу айыткан.

Аңдарылган соонда 10 ай эрткенде тывылган МИ-8 вертолеттуң артынчыларын чазарынга агаар суднозун хаара тудар 19.08.2015 Аңдарылган соонда 10 ай эрткенде тывылган МИ-8 вертолеттуң артынчыларын чазарынга агаар суднозун хаара тудар

 Кандыг ведомство азы компания агаар транспортун бээри амдыызында билдинмес: эрткен чылдың октябрьда агаарның багай болганындан бедик даг ийинге үскен Ми-8-тиң артынчыларын көдүрдүр талазы-биле хемчеглерни чорудуп шыдаар вертолетту бээр дугайында чугааны «ЮТЭЙР» хуу авиакомпания база Россияның ОБЯ-ның Сибирьде регион төвү-биле кылып турар.

Сентябрь 1-ге чедир өөредилге организацияларын хүлээп алыры Тывада эгелээн 19.08.2015 Сентябрь 1-ге чедир өөредилге организацияларын хүлээп алыры Тывада эгелээн

 Өөредилге чылынга белениниң паспортун 461 албан чери алыр ужурлуг. Мөңгүн-Тайга, Бай-Тайга, Тес-Хем, Бии-Хем, Тере-Хөл, Тожу, Барыын-Хемчик кожууннарның база Ак-Довурак биле Кызыл хоорайларның школалары болгаш уруглар садтары агар септелгелерни бүрүнү-биле дооскан. Черби, Шамбалыг, Сукпак, Бай-Хаак, Ээрбек суурларның школаларында муниципалдыг программа-биле одалга системазының капиталдыг септелгелери доостурунуң кырында.

Тыва чурттакчы чоннуң өлүп-хораарын эвээжеткен Россияның он регионунуң санынче кирген 19.08.2015 Тыва чурттакчы чоннуң өлүп-хораарын эвээжеткен Россияның он регионунуң санынче кирген

 Тываның Кадык камгалал яамызы 2015 чылдың бирги чартык чылының түңнелин үндүрген. Республикада хан-дамыр эргилдезиниң аарыгларындан 2,3 хуу, туберкулезтан 15,3 хуу, орук-транспорт озал-ондаандан 10,8 хууга өлүп-хораары кызырылган болза, ыжык аарыгларындан чок болуру көвүдээн. Отчеттуг үеде онкологтуг аарыглардан чок болуру 9,2 хуу өскен, российжи деңнелден 40 хуу эвээш, 100 муң чурттакчыга онааштыр 121,1 кижи.

Тывада үлетпүр-болбаазырадылга адырында сайгарлыкчыларга индустрия парыгын тургузар 18.08.2015 Тывада үлетпүр-болбаазырадылга адырында сайгарлыкчыларга индустрия парыгын тургузар

 Августуң 21-23 хүннеринде «Субедей» универсалдыг спорт комплекизинге «Тыва Экспо-2015. Күс» XIV регионнар аразының универсалдыг делгелге-ярмарказы эртер. Делгелгеге Москва, Санкт-Петербург, Новосибирск, Томск, Омск, Оренбург, Челябинск болгаш Кемерово областардан, Красноярск и Алтай крайлардан, Хакас болгаш Тыва Республикалардан биче болгаш ортумак бизнестиң төлээлери, бүдүрүлгелер болгаш организациялар киржир.

Төп шериг округунуң Тывада дагжы мото-адыгжы бригадазы тускай хүлээлгелиг модернизастаттынган 30 куяк-автомобильди алган 18.08.2015 Төп шериг округунуң Тывада дагжы мото-адыгжы бригадазы тускай хүлээлгелиг модернизастаттынган 30 куяк-автомобильди алган

 Тывада хевирлеттинген Төп шериг округунуң (ТШО) дагжы мото-адыгжы бригадазы тускай хүлээлгелиг модернизастаттынган "Тигр-М СпН" деп 30 куяк-автомобильдерни алган, деп ТШО-нуң парлалга албаны дыңнаткан. 
 "Амгы үеде Кемерово областың Юрга хоорайда 41-ги ниити шериг армиязының эң-не улуг полигонунда шериг албанныглар ол автомобильдерни башкарып өөренип турарлар.

РФ-тиң Күрүне Чөвүлелиниң Президиум хуралынга Тываның Баштыңы Тыва Республикага туризмни сайзырадырын аңгы өөренип көөрүн сүмелээн 18.08.2015 РФ-тиң Күрүне Чөвүлелиниң Президиум хуралынга Тываның Баштыңы Тыва Республикага туризмни сайзырадырын аңгы өөренип көөрүн сүмелээн

 Август 17-де Крымга Россияның Президентизи Владимир Путин туризмни хөгжүдер талазы-биле Күрүне Чөвүлелиниң хуралын эрттирген. 
 Россияда турисчи ачы-дуза рыногунда байдал сөөлгү чылдарда эки талаже өскерилген болгаш РФ-те туризмни шынарлыг чорудар болза, экономиканың дээштиг адырынче хуулдуруп алырының бүгү аргалары бар деп, РФ-тиң Президентизи чугаалаан.

Владимир Путин туризм агентилелдериниң чаңгыс аай реестрин тургузарын сүмелээн 18.08.2015 Владимир Путин туризм агентилелдериниң чаңгыс аай реестрин тургузарын сүмелээн

 Россияның Президентизи Владимир Путин турисчи агентилелдерниң ажыл-чорудулгазын идегелдиг болгаш көскү болдурарын чедип ап, мөлчүкчү фирмалардан адырлыры чугула деп демдеглээн. Ону чедип алырда турагентилелдерниң чаңгыс аай реестрин тургузар.

Тываның алдарлыг артизи Игорь Көшкендей: Хөөмей хүнү – делегей хемчээлдиг хүн! 17.08.2015 Тываның алдарлыг артизи Игорь Көшкендей: Хөөмей хүнү – делегей хемчээлдиг хүн!

 Бөгүн Тывада хөөмей хүнүн бир дугаар демдеглеп турар. Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол 2015 чылдың август 12-де «Тыва Республикага Хөөмей хүнүн тургузарының дугайында» чарлыкка атты салган. Бо чылдың август 17-ден ол хүннү демдеглеп эгелээн. Тываларның бот-тускайлаң культуразын кадагалап, тыва чоннуң чаңчылчаан культуразының чарылбас кезээ болур хөөмей уран чүүлүн болгаш сагыш-сеткил байлаан нептередир дээш, ол хүннү чарлаанын Тываның Баштыңы тайылбырлаан.

Август 17-де Күрүне Чөвүлелиниң президиумунуң туризмни хөгжүдер талазы-биле хуралынга Тываның Баштыңы киржир 17.08.2015 Август 17-де Күрүне Чөвүлелиниң президиумунуң туризмни хөгжүдер талазы-биле хуралынга Тываның Баштыңы киржир

 РФ-тиң Күрчөвүлелиниң Президиум кежигүнү, Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол ажыл-агыйжы сургакчылаашкын-биле Крымда. Аңаа туризмни хөгжүдер талазы-биле күрүне чөвүлелиниң президиум хуралы эртер. 
 Хуралдың киржикчилери күрүне баштыңы Владимир Путинге виза чок эрттирилге чурумун саналдаар болгаш туризм адырында эргижирээн хоойлужудулга айтырыгларын чугаалажыр деп, Медээлер РИА дамчыткан.

Хөөмейниң I бүгү-делегей фестивалының Дээди үнелелин болгаш Тываның Баштыңының 500 муң рубль шаңналын Ай-Хаан Ооржак чаалап алган 15.08.2015 Хөөмейниң I бүгү-делегей фестивалының Дээди үнелелин болгаш Тываның Баштыңының 500 муң рубль шаңналын Ай-Хаан Ооржак чаалап алган

 В. Көк-оол аттыг Национал театрга «Хөөмей – Азия төвүнде» I бүгү-делегей чергелиг фестивальдың тиилекчилерин шаңнап, гала-концертти эрттирген. Байырлыг кежээ фестивальдың видеода тырттырган хүн демдеглели-биле таныштырып, каш хонукта эрткен мөөрейниң агымынче көрүкчүлерни база катап ээлдирип, чогаадыкчы тура-соруктуг хөгжүмнүң байлаанга база катап эжиндирген.

Тывада бурун чоннарның культуразының чаңчылчаан хөөмейи кадагалаттынып арткан 15.08.2015 Тывада бурун чоннарның культуразының чаңчылчаан хөөмейи кадагалаттынып арткан

 Тываның Баштыңының шаңналы дээш “Азия төвүнде – хөөмей” I бүгү-делегей чергелиг фестивальдың түңнелдерин чарлап, гала-концертти көргүзер бертинде, регионнар болгаш федералдыг массалыг информация чепсектериниң журналистери-биле парлалга-конференциязын эрттирген. Парлалга-конференциязының киржикчилери хөөмейжи Тываның, хөөмей фестивалының, хөөмей уран чүүлү база чуртталга философиязының дугайында сагыш-сеткилин үлежип, организастыг айтырыгларны база келир үениң фестивалының дугайында чугаалашкан.

Тывада Хөөмей фестивалының үшкү хүнү: аншлаг, аншлаг! 15.08.2015 Тывада Хөөмей фестивалының үшкү хүнү: аншлаг, аншлаг!

 “Азия төвүнде – хөөмей” I бүгү-делегей чергелиг фестивальдың мөөрей программазы Тыва культура төвүнге болгаш Улусчу чогаадылга бажыңынга аншлаг-биле уламчылаан. Евгений Сарыглар, Аян-оол Сам, Болот Байрышев, Бады-Доржу Ондар, Хосоо дээн ышкаш ат-сураглыг хөөмейжилер хөөмей-сыгыдын бараалгаткан.

РЕСПУБЛИКА ХYНY-БИЛЕ ТЫВАНЫҢ БАШТЫҢЫНЫҢ БАЙЫР ЧЕДИРИИШКИНИ 15.08.2015 РЕСПУБЛИКА ХYНY-БИЛЕ ТЫВАНЫҢ БАШТЫҢЫНЫҢ БАЙЫР ЧЕДИРИИШКИНИ

 Эргим чаңгыс чер-чурттугларым болгаш бистиң республиканың аалчылары! 
Тываның кол күрүне байырлалы — Республика хүнү-биле силерге сеткилим ханызындан байыр чедирип тур мен! Азияның төвүнге бот-догуннаан күрүнени тургузарының дугайында шиитпирни Суг-Бажы деп черге 1921 чылдың август 14-те хүлээп алган.

«Хөөмей - Азия төвүнде» I бүгү-делегей чергелиг фестиваль-мөөрейниң хаашкынын дорт эфирге дамчыдар. Эгелээри 17.00 шакта 14.08.2015 «Хөөмей - Азия төвүнде» I бүгү-делегей чергелиг фестиваль-мөөрейниң хаашкынын дорт эфирге дамчыдар. Эгелээри 17.00 шакта

 Бөгүн, август 14-те, Ленин кудумчузунда Арат шөлүнде информастыг LED-экранга В. Көк-оол аттыг Тыва Республиканың Национал театрынга эртер «Хөөмей – Азия төвүнде» I бүгү делегей фестивалының байырлыг хаашкынын онлайн-чурум-биле дамчыдар.

Республика хүнүнге тураскааткан байырлыг хемчеглерниң ПЛАНЫ 14.08.2015 Республика хүнүнге тураскааткан байырлыг хемчеглерниң ПЛАНЫ

Август 10-15 хүннеринде 
Республика хүнүнге болгаш «Хөөмей - Азияның төвүнде» бүгү делегей чергелиг хөөмей фестивалынга тураскааткан хөөмей дугайында көжүп чоруур делгелге - Национал хөгжүм-шии театрының фойезинге 10.00 – 17.00 шактарда.
 Август 14-те  
«Азияның төвүнде Хөөмей» делегей чергелиг хөөмей фестивалының байырлыг хаашкыны. Тыва Республиканың хүнү-биле республиканың аалчыларынга болгаш чурттакчыларынга байыр чедириишкини - Национал хөгжүм-шии театрынга 17.00 шакта.

Тываның Баштыңы психоневрологтуг интернаттарны хынаан 13.08.2015 Тываның Баштыңы психоневрологтуг интернаттарны хынаан

 Средада республиканың Баштыңы Шолбан Кара-оол Каа-Хем кожуунче ажыл-агыйжы үнүүшкүннү кылып, тудуг объектилерин хынап, Дерзиг-Аксы биле Авыйган суурларда психоневрологтуг интернаттарның ажыл-чорудулгазын хынаан. Бирээде, эрги тудугларның – чурттаар болгаш административтиг корпустарның байдалын, аарыг кижилерни ажаап турарын база ажылдакчыларның ажылының шынарын көрген.

Сарыг-Сеп суурда спортчу төптүң тудуун айыттынган хуусаазында доозар 13.08.2015 Сарыг-Сеп суурда спортчу төптүң тудуун айыттынган хуусаазында доозар

 Тываның Баштыңы ындыг даалганы бодунуң оралакчызы – тудуг сайыды Александр Свинцовка берген. Тываның Баштыңының Каа-Хем кожуунга ажыл-агыйжы үнүүшкүнүнүң үезинде, тудуг шөлүнге, ындыг чугаа болган. 2015 чылда ийи улуг спортчу объектилерни доозарынга федералдыг бюджеттен субсидияның арткан кезээниң дугайында РФ-тиң Спорт яамызы биле Тыва дугуржулгага чоокта чаа атты салганын сагындыраал.

Ийиги хүн. Хөөмей мөөрейи: манавааны онзагай көргүзүглерден сеткил ханган 13.08.2015 Ийиги хүн. Хөөмей мөөрейи: манавааны онзагай көргүзүглерден сеткил ханган

 «Хөөмей – Азияның төвүнде» бүгү-делегей мөөрей-фестивальдың ийиги хүнүнде Тываның Баштыңының шаңналы дээш хөөмейжилерниң ортузунда чижилге улам күштелип, көрүкчүлерниң сонуургалын хаара туткан.

Тываның Баштыңы эвээш хандырылгалыг өг-бүлелерниң уругларын өөредилге номнары-биле хандырарын негээн 12.08.2015 Тываның Баштыңы эвээш хандырылгалыг өг-бүлелерниң уругларын өөредилге номнары-биле хандырарын негээн

 Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оолдуң ВКонтактыда арнынга хамаатылардан уругларынга өөредилге номнарын боттарының акшазы-биле садып алырының талазы-биле айтырыг кирген. Ол кирген айтырыгда хөй уруглуг ие сес класс бир уруунуң өөредилге номнары дээш 4787 рубльди төлээр ужурга таваржып турар, а иениң шалыңы 6000 рубль.

Тываның Чазаа Ми-8 вертолеттуң экипаж кежигүннериниң өг-бүлелеринге материалдыг дузаны аңгылаар 12.08.2015 Тываның Чазаа Ми-8 вертолеттуң экипаж кежигүннериниң өг-бүлелеринге материалдыг дузаны аңгылаар
 2014 чылдың октябрьда Тожу болгаш Кызыл кожууннарның девискээринге аңдарылган Ми-8 деп вертолеттуң экипажының амы-тынындан чарылган кежигүннериниң өг-бүлелеринге материалдыг дузаны курлавыр фондузундан чедирериниң дугайында айтыышкынны Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол үндүрген.

Тывада каңнадаашкынныг-даа болза, мал чеминиң белеткели кидин-түлүк 12.08.2015 Тывада каңнадаашкынныг-даа болза, мал чеминиң белеткели кидин-түлүк

 Мөңгүн-Тайгада сиген шөлдерниң 60 хуузу кааңнаашкындан когараан. Ындыг болзажок кожуун чагырга даргазының көдээ ажыл-агый болгаш экология талазы-биле оралакчызы Александр Донгактың чугаазы-биле алырга, мал чеминиң белеткели эгелээн. Бо хүннүң байдалы-биле кожуун 216 тонна сигенни кезип алган.

Тываның Баштыңы Алтай Республиканың Эл-Курултай күрүне чыыжының даргазы-биле ужурашкан 11.08.2015 Тываның Баштыңы Алтай Республиканың Эл-Курултай күрүне чыыжының даргазы-биле ужурашкан

 Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол Алтай Республиканың Эл-Курултай күрүне чыыжының даргазы, Алтай Республикада ЮНЭСКО херектериниң талазы-биле комиссияның баштаар чериниң даргазы Иван Белеков-биле ужурашкан.

Бирги хүн: хөөмей кайгаткан... 11.08.2015 Бирги хүн: хөөмей кайгаткан...

 «Хөөмей – Азия төвүнде» бүгү делегей чергелиг фестивальдың бирги мөөрейлиг хүнү эрткен. Мөөрейниң баштайгы хүнүнде, Тыва культура төвүнге, Моолдан, Япониядан, Кыдаттан, Хакасиядан, Башкортостандан, Даг Алтайдан, Тываның кожууннарындан 30 хире киржикчи хөөмейниң аңгы-аңгы хевирлерин бараалгадып, кайыындан бээр келген чонну кайгаткан.

Тывада «Хөөмей - Азия төвүнде» бүгү-делегей чергелиг фестиваль эгелээн 11.08.2015 Тывада «Хөөмей - Азия төвүнде» бүгү-делегей чергелиг фестиваль эгелээн

 Кызылдың эрик кыдыында «Хааннар аңнаашкыны» скульптура ансамблиниң шөлүнге фестивальдың байырлыг ажыдыышкыны эрткен. Тываның Национал театрының артистери чыылган чонга театржыткан көргүзүгнү бараалгаткан. Долгандыр бойдузунга, өгбелерниң сүлде-сүзүүнден чедиишкиннерни, чаагай чорукту болгаш сайзыралды дилээн алгыш, Төрээн чуртунга, күчүлүг Эне-Сай – Улуг-Хемге ынакшылын алгаан ыры, Азия төвүнге фестивальдың аалчылары-биле ужуражылганың өөрүшкүзү болгаш тываларның саң салыр хамнаашкын езулалы-биле Тывада сыгыт-хөөмейниң дөрт хүнүнүң марафону эгелээн.

Тываның Баштыңы Кызыл хоорай биле Кызыл кожууннуң эрге-чагыргаларын автооруктарда орук-транспорт озал-ондактары дээш чемелээн 11.08.2015 Тываның Баштыңы Кызыл хоорай биле Кызыл кожууннуң эрге-чагыргаларын автооруктарда орук-транспорт озал-ондактары дээш чемелээн

 Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол оруктарның байдалын болгаш орукка айыыл чок чорукту хандырар дугайында чугааны көдүрген. Озал-ондактарның бир чылдагааны – кол орукче кирип турар боттары тывылган бичии оруктар деп, ол айыткан. Шак ындыг чүүлдү Кызыл хоорай биле Кызыл кожуунну тудуштурган Магистральная кудумчузундан көрүп болур.

Уруглар ойнаар шөлге автомашинага үстүрткен бир харлыг уругнуң байдалын Кадык камгалал яамызы хайгааралда алган 11.08.2015 Уруглар ойнаар шөлге автомашинага үстүрткен бир харлыг уругнуң байдалын Кадык камгалал яамызы хайгааралда алган

 Ол дугайында чазак даргазының социал айтырыглар талазы-биле оралакчызы Органа Натсак дыңнаткан. 1 хар 1 айлыг уруг 1 дугаар республика эмнелгезиниң реанимация салбырында чыдар. Бичии чашка чогуур эмнээшкинни база реабилитацияны чорударын Тываның кадык камгалал сайыды Орлан Донгакка дааскан.

Тываның Баштыңы Ми-8-тиң дугайында: эң кол чүүл – истекчилерге ажылдаар арганы бээри 11.08.2015 Тываның Баштыңы Ми-8-тиң дугайында: эң кол чүүл – истекчилерге ажылдаар арганы бээри

 Понедельникте аппарат хуралынга Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол «Тываавианың» Ми-8 вертоледунуң озал-ондакка таварышканының байдалдарын болгаш черин тодарадыр хемчеглер дугайында айтырыгны көдүрген. Агаар суднозунуң аңдарылганының чылдагааннарын истээр штабка ниити кады ажылдажылганы дагзып, МИЧ-терге мөчээн кижилерниң дөргүл-төрелиниң сагыш-сеткил болгаш этниктиг норманы сагып, медээлерни чырыдарын сүмелээн.

Августуң 10-14 хүннеринде эртер Тыва Республиканың Баштыңының шаңналы дээш «Азия төвүнде хөөмей» I бүгү чоннар фестивалының ПРОГРАММАЗЫ 10.08.2015 Августуң 10-14 хүннеринде эртер Тыва Республиканың Баштыңының шаңналы дээш «Азия төвүнде хөөмей» I бүгү чоннар фестивалының ПРОГРАММАЗЫ

АВГУСТ 10-да 
 Тыва Республиканың Баштыңының шаңналы дээш «Азия төвүнде хөөмей» I бүгү чоннар фестивалының байырлыг ажыдыышкыны – «Азия төвү» скульптура комплекизинге 20.00 шакта. 
АВГУСТ 11-де 
«Чаңгыстың күүселдези» номинацияга мөөрей – Чаңчылчаан тыва культура төвүнүң концерт залынга 09.00 шакта; 
«Амгы интерпретацияда хөөмей» номинацияга ансамбльдар мөөрейи – Улусчу чогаадылга бажыңының концерт залынга 14.00 шакта;

Тываның Баштыңы арга-арыг өрттериниң үезинде серемчилелдиг болурун кыйгырган 10.08.2015 Тываның Баштыңы арга-арыг өрттериниң үезинде серемчилелдиг болурун кыйгырган

«Бооп болбаан кааңнашкын! Кажанда-даа тайга мындыг кургаг чытканын сагынмас-тыр мен! Чаңгыс чер чурттугларым, арга-арыгга от-биле кончуг оваарымчалыг болуруңарны силерден диледим. Аргалыг-ла болза, арга-арыгже кирбеңер. Дыка хөй кожууннарда чагган кезек чаъстар – бичии када соксаш дигген дыш-тыр. Ол үени ажыглап, өрттү өжүрүңер. Чаъстыг хүннерде, кижилерни мөөңнеп, аргалыг болза эртенги үени ажыглааны дээре.

Тывада августуң 15, 16 и 17 хүннерин байырлалдың дыштаныр хүннери кылдыр чарлаан 10.08.2015 Тывада августуң 15, 16 и 17 хүннерин байырлалдың дыштаныр хүннери кылдыр чарлаан

 1999 чылдың февраль 12-де № 143 «Тыва Республиканың байырлал хүннериниң дугайында» Тыва Республиканың хоойлузунуң 1 чүүлүнге дүүштүр, Тыва Республиканың күрүне байырлалдарынга чылдың-на август 15-те демдеглеп турарывыс Тыва Республиканың хүнү база хамааржыр. Ол хоойлунуң нормазы езугаар Тыва Республиканың хүнү - ажылдавас байырлал хүнү болур.

Ми-8 вертолеттуң аңдарылган черинге Тываның Баштыңы ужуп четкен 10.08.2015 Ми-8 вертолеттуң аңдарылган черинге Тываның Баштыңы ужуп четкен

 Август 7-де тус чернии-биле 22 шак 20 минута турда, Кризистиг байдалдарда эргелеп-башкарылга төвүнүң оперативтиг төвүнче, Кызыл кожуунда даглыг сын ийинде, эрткен чылын октябрьда читкен «Тыва-Авиа» авиакомпанияның МИ-8 вертоледунуң кезектери тывылган хевирлиг деп, дыңнадыг келген.

Тываның Баштыңы тудуг комплекизиниң ажылчыннарынга болгаш хоочуннарынга профессионал байырлалы-биле байырны чедирген 09.08.2015 Тываның Баштыңы тудуг комплекизиниң ажылчыннарынга болгаш хоочуннарынга профессионал байырлалы-биле байырны чедирген

 Тудугжунуң хүнү — тудуг ажылдакчыларының профессионал байырлалы. Россияда ону августуң ийиги улуг-хүнүнде демдеглеп турар. Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол полфессионал байырлалы-биле республиканың тудугжуларынга байырны чедирген: «Тываның тудуг комплекизиниң хүндүлүг ажылдакчылары болгаш хоочуннары! Тудугжунуң хүнү - профессионал байырлалыңар-биле байыр чедириишкинин хүлээп ап көрүңер!

Тывада сүт болбаазырадыр модульдуг база бир цех ажыттынган 09.08.2015 Тывада сүт болбаазырадыр модульдуг база бир цех ажыттынган

 «Чаңгыс суур – чаңгыс бүдүрүлге» губернатор төлевилелиниң боттанылгазы-биле сүт болбаазырадырының чаа модульдуг цегин «Саян Даа» көдээ ажыл-агый кооперативи Кур-Чер суурда албан езузу-биле ажыткан. Ону тыва аъш-чемниң уран кылыкчызы, Тыва Республиканың көдээ ажыл-агыйының алдарлыг ажылдакчызы, агробизнестиң удуртукчузу Дарисю Данзурун ажыткан.

Кур-Чер суурда өскүстерге бажыңнарны туткан 08.08.2015 Кур-Чер суурда өскүстерге бажыңнарны туткан

 Улуг эвес Кур-Чер суурнуң чурттакчыларынга ол хүн уттундурбас хүн бооп артар. Үш онзагай болуушкун чүгле суурнуң эвес, найысылалдан аалчыларның база кичээнгейин хаара туткан. Оларның бирээзи – суурнуң төп кудумчузунда ийи ийи аал чурттаар бажыңның чанынга болган. Байырлыг байдалга Тываның Дээди Хуралының (парламентизиниң) даргазы Каң-оол Даваа, Чазак Даргазының оралакчызы Сергей Ондар, Кызыл кожуун чагыргазы аныяк үш өг-бүлеге: Чодураа Меңнигге, Августина Донгакка, Айсун Сандыкка чаа квартираларның дүлгүүрүн хүлээткен.

Тывада ийи өг-бүле эзиртир суксун чок куда найырын эрттирген 08.08.2015 Тывада ийи өг-бүле эзиртир суксун чок куда найырын эрттирген

 Август 6-да Кур-Чер суурда Артыш Монгуш биле Инга Има база Орлан Саая биле Таира Кыргыс аныяктар тыва ужур-чаңчылдар-биле эрттиргени куда найыр дою уттунбурбас болуушкун болган. Өгленишкен аныяктарны шөлде тиккен аккыр өглерде ада-иелери ак кадактыг, сүттүг шайы-биле уткуп алган. Аныяктарга ак кадактар-биле хол баглаары, келин кыстың чажын ийи чара өрүүрү, чартыктажыры, йөрээл сөстер дамчыдары дээн ышкаш тыва чаңчыл ужурларын сагаан.

Тывада келир үениң демир-орук шугумунда археологтуг казыышкыннардан чаа чүүлдер тыптып турар 07.08.2015 Тывада келир үениң демир-орук шугумунда археологтуг казыышкыннардан чаа чүүлдер тыптып турар

 Курагино-Кызыл-Элегес-Аксы демир-орук тудуунуң инвестиция төлевилели-биле Улуг-Хем хөмүр-даш чыдынының Элегесте тывыжының «Элегес» даг-болбаазырадылга комплекизиниң келир үеде тудуу турар Красная горка деп черде археологтуг ажылдар уламчылавышаан. Шахтаның үлетпүр зоназында Красная Горка 1, 2, 3, деп адаар эрте бурунгу чевеглер-биле, элээн каш базырыктарлыг улуг эрте бурунгу чевегни Россияның Эртемнер академиязының Материалдыг культура төөгү институдунуң Тываның археологтуг экспедициязы Элегест-Аксы суурнуң девискээринден 2007-2009 чылдарда-ла тыпкан.

Фредерик Паулсен: аяннашкак чурттаарының харыызын Тывадан тып ап болур 06.08.2015 Фредерик Паулсен: аяннашкак чурттаарының харыызын Тывадан тып ап болур

 Улуг сайгарлыкчы, поляржы, меценат, дипломат – РФ-тиң Лозаннада Хүндүлүг консулу Фредерик Паулсен делегей ниитилелинге тускайлаң кайгамчык Тываны ажыдарын саналдаан. Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол-биле средада ужурашкаш, Тыва Республиканың езу-чаңчылдар, культура болгаш сагыш-сеткил өнчүзүн шиңгээдириниң айтырыгларын сайгарганнар.

РФ-те социал-политиктиг турум чоруу бедик регионнар бөлүүнче Тыва кирген 06.08.2015 РФ-те социал-политиктиг турум чоруу бедик регионнар бөлүүнче Тыва кирген

 «Петербургская политика» фондунуң сайтызында бо чылдың июль дээш российжи субъектилерниң ээлчеглиг рейтингизин парлаан. Тыва социал-политиктиг бедик чадазын көргүзүп, рейтингиде эки туружун ээлевишаан. Республика амыдыралында эки болуушкуннар кылдыр республиканың баштыңы Шолбан Кара-оол биле Инвестиция климадын экижидеринге кады ажылдажылга айтырыгларында стратегиктиг инициативалар агентилелиниң төлээлери-биле чугаалажыышкынны эксперттер демдеглээн.

Массалыг информация болгаш массалыг коммуникация чепсектериниң адырында Тыва Республиканың Баштыңының грантызын тыпсыр конкурстуң түңнелдерин үндүрген 06.08.2015 Массалыг информация болгаш массалыг коммуникация чепсектериниң адырында Тыва Республиканың Баштыңының грантызын тыпсыр конкурстуң түңнелдерин үндүрген
 Тыва Республиканың Баштыңының 2015 чылдың апрель 9-та № 56 «2015 чылда массалыг информация болгаш массалыг коммуникация чепсектериниң адырында ТР-ниң Баштыңының грантыларының дугайында» чарлыын күүседири-биле, конкурс комиссиязы түңнелдерни үндүрген. Конкурсче чээрби, оларның 16-зы массалыг информация чепсектеринден, ооң 12-зи парлалга база 4-ү электроннуг МИЧ, хамаарышпас блогерлерден болгаш социал ужур-дузалыг сайтылар администраторларындан 4 чагыг кирген.

Alibaba Group азийжи күчүлүг IT-индустрия компанияның баштыңы болгаш үндезилекчизи Джек Ма Тывага кээп чораан 05.08.2015 Alibaba Group азийжи күчүлүг IT-индустрия компанияның баштыңы болгаш үндезилекчизи Джек Ма Тывага кээп чораан

 Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол июнь айда, бизнес болгаш глобалдыг экономика айтырыгларының талазы-биле кол болгаш улуг ужур-уткалыг 19-ку Санкт-Петербургтуң экономиктиг шуулганының үезинде, бүгү делегейде ат-сураглыг сайгарлыкчы Джек Маны Тываже чалаан турган. Чылдың-на ол форумга 60 хире чурттардан киржикчилер, оларның аразында күрүне болгаш чазак баштыңнары, чазак даргалары, сайыттар, губернаторлар, улуг делегей компанияларының болгаш хөй-ниити организацияларының удуртукчулары, политиктиг партияларның лидерлери, эртемденнер болгаш специалистер, массалыг информация чепсектериниң төлээлери бар.

Тываның эрге-чагыргазы республиканың аалчыларынга болгаш чурттакчыларынга регионнар аразының авиаужудуушкунунуң таарымчалыг графигин хандырган 05.08.2015 Тываның эрге-чагыргазы республиканың аалчыларынга болгаш чурттакчыларынга регионнар аразының авиаужудуушкунунуң таарымчалыг графигин хандырган

 Август 3-тен эгелеп Новосибирскиде авиарейстерниң расписаниези пассажирлерге таарымчалыг болу берген. Тываның Чазааның Кызыл биле Новосибирск, Красноярск хоорайлар аразынга авиа-аргыштырылганың негелделерин эде көөр талазы-биле дилээн Агаар транспортунуң федералдыг агентилели хандырган. Москва рейстеринге ужар пассажирлер ол хоорайларның аэропортунга хөй шак манаашкынга олурары - сайгарылганың кол темазы болган.

Тывада кадыкшылга лагерьлериниң фестивалы эгелээр 05.08.2015 Тывада кадыкшылга лагерьлериниң фестивалы эгелээр

Август 11-де «Байлак» ургалар лагериниң баазазынга республиканың мурнуу кезээнде кадыкшылга лагерьлериниң «Чагытай өңнүктерин уткуп тур» деп фестиваль эртер. Аңаа Эрзинниң «Отчугаш», Тес-Хемниң «Сайлык», Улуг-Хемниң «Чодураа», Чеди-Хөлдүң «Металлург», Тыва Республиканың Өөредилге яамызының «Юность», Тыва Республиканың Өг-бүле болгаш уруглар херектериниң талазы-биле агентилелдиң «Байлак», Тыва Республиканың профэвилелдер федерациязының «Чагытай» и «Орленок» лагерьлери киржир.

Мурнакчы арат: Чүгле карак кызыл күш-ажыл болгаш түңнелдерни чедип алыр дээн сорулга чедиишкиннерни эккээр! 05.08.2015 Мурнакчы арат: Чүгле карак кызыл күш-ажыл болгаш түңнелдерни чедип алыр дээн сорулга чедиишкиннерни эккээр!

  Чүгле карак кызыл күш-ажыл болгаш түңнелдерни чедип алыр дээн сорулга чедиишкиннерни эккээр деп, арат Аяс Тюлюш санап чоруур. Тура-соруктуг арат 1996 чылда биче хемчээлдиг хлеб быжырар черден бодунуң бизнезин эгелээш, баштай бирги садыын, оон ийигизин, үшкүзүн, банкет залдыг кафени ажыдып, улам сайзыраан. Көдээ черниң сайгарлыкчызы ажылының чедиишкиннеринге сорук киргеш, көдээ ажыл-агыйы-биле туттунчуп, бүдүрүлгени улам калбартыр сорулганы салган.

РФ-тиң Чазааның даргазы кааңнаашкындан когараан көдээ ажыл-агый бүдүрүкчүлеринге дузалаар аргаларны тыварын дааскан 04.08.2015 РФ-тиң Чазааның даргазы кааңнаашкындан когараан көдээ ажыл-агый бүдүрүкчүлеринге дузалаар аргаларны тыварын дааскан

 Россияның регионнарынга кааңнаашкынның чедирген когаралының чедирген түңү 7 млрд. рубль ажыг деп, РФ-тиң Чазааның баштыңы Дмитрий Медведев понедельникте дыңнаткан. 
 Эң-не когараан черлерге Волгоград, Саратов, Самара, Оренбург база Иркутск областары, Забайкалье край, Тыва, Бурятия, Калмыкия хамааржыр деп, ТАСС дамчыткан.

Тывада кышка белеткенип, коммунал төлевирлер дээш өрелер чыырының хемчеглери алдынып турар 04.08.2015 Тывада кышка белеткенип, коммунал төлевирлер дээш өрелер чыырының хемчеглери алдынып турар

Тывада чылыг-энергетика комплекизиниң, чуртталга-коммунал ажыл-агыйының база социал объектилерниң кышка белеткели 61,2 хуу. ТР-ниң ЧКА талазы-биле агентилелдиң дыңнадыы-биле, 665 хөй квартиралыг бажыңнарның 434-үнде агар септелгени кылган, 315 котельнаяның 204-үн септээн. Чылыдылга четкилериниң 64,7 хуузу, суг дамчыдылгазының 70,8 хуузу белен. ЧКА объектилеринде 2 котельнаяны, 840 метр чылыг, 720 метр суг дамчыдар четкилерниң капитал септелгезин чоруткан.

Тыва арат Николай Норбу күрүне деткимчезиниң ачызында хоюнуң баш санын 200-ден 600 чедир өстүрген! 04.08.2015 Тыва арат Николай Норбу күрүне деткимчезиниң ачызында хоюнуң баш санын 200-ден 600 чедир өстүрген!

 Наадым-2015-тиң чемпиону Николай Норбу «Эгелеп чоруур арат» программа-биле күрүне деткимчезин алгаш, тараачын-арат ажыл-агыйын үш чыл бурунгаар тургускан. Чазактың деткимчези 1450 муң рубль акшазы-биле 200 баш төрүүр хой, трактор, кадыыр, андазын, чүдүрер техника садып ап, ажыл-агыйын улам хөгжүткен. Ам ооң коданында 600 хире баш хой бар

Тываның Баштыңы регионга албан хүлээлгезин эрттирери-биле келген шериг-өөредилге албан черлериниң доозукчулары-биле ужурашкан 03.08.2015 Тываның Баштыңы регионга албан хүлээлгезин эрттирери-биле келген шериг-өөредилге албан черлериниң доозукчулары-биле ужурашкан

 Республиканың Баштыңы, эрткен улуг-хүнде, Россияның агаар-десант шериглерниң 85 чылынга тураскааткан хемчеглер үезинде аныяк кызыгааржылар-биле бир-ле дугаар ужурашкан. Бөгүн олар Тываның Баштыңының албан езузунуң хүлээп алыышкынынга хол куруг эвес, эрткен ужуражылга үезинде тырттырган фоточуруу биле Россияның кызыгаар албанының төөгүзүнүң дугайында албомнуг келгеннер.

Тываның тос кожуунунда мал чеминиң белеткели эгелээн 03.08.2015 Тываның тос кожуунунда мал чеминиң белеткели эгелээн

  Республикада чай изиг, каңдаашкынныг болза-даа, Барыын-Хемчик, Чөөн-Хемчик, Чаа-Хөл, Бии-Хем, Каа-Хем, Таңды, Чеди-Хөл, Өвүр база Тожу кожууннарда мал чеминиң белеткели эгелээн. Ажыл-агыйның бүгү хевирлери 6362 тонна сигенни, азы 122780 тонна мал чеми белеткээр хүлээлгениң 5,2 хуузун күүсеткен. 6497 га сиген шөлүнден 2961 гектарында сигенни бөлген.

Лозаннада Россияның Хүндүлүг консулу Фредерик Паулсен Тывада келген 03.08.2015 Лозаннада Россияның Хүндүлүг консулу Фредерик Паулсен Тывада келген

 Билдингир швед эртемден, бизнесмен, филантроп база аян-чорукчу, «Арктика-2007» экспедиция үезинде «Мир-2» суг ханызынче кирер аппараттың экипаж кежигүнү Фредерик Паулсен европейжи университеттер болгаш институттарның 13 төлээзи кирген улуг делегацияның составы-биле Тывада келген.

Тываның Баштыңы: Агаар-десант шериглери – эрес-дидим болгаш профессионал чоруктуң демдээ 03.08.2015 Тываның Баштыңы: Агаар-десант шериглери – эрес-дидим болгаш профессионал чоруктуң демдээ

 Россияның агаар-десант шерии 85 чылын демдеглеп эрттирген. Чурттуң аңгы-аңгы хоорайларында байырлыг хемчеглер эрткен. «Тываның оолдарынга: дайынчы хөделиишкиннерде мөчээннерге болгаш дириглерге» деп десантчыларга тураскаалды байырлыг ол хүнде Тывада ажыткан. Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол профессионал байырлалы-биле десанчыларга байырны чедирген:

Агаар-десант шерииниң хүнүнде Тываның оолдарынга чадаг шериглерниң дайынчы машиназын тураскаал кылдыр ажыткан 03.08.2015 Агаар-десант шерииниң хүнүнде Тываның оолдарынга чадаг шериглерниң дайынчы машиназын тураскаал кылдыр ажыткан

«Россияның агаар-десант шерииниң 85 чылының хүнүнде дайынчыларның чүс-чүс даалгаларны чедиишкинниг күүседип турганы чадаг шериглерниң дайынчы машиназын тураскаал кылдыр ажыткан. Россияның камгалал сайыды Сергей Күжүгетович Шойгу Тываның шупту: дайынчы чөрүлдээлерге мөчээн болгаш дириг-даа оолдарынга алдар кылдыр Тиилелге шөлүнге алдарлыг БМП-ни тургузарын боду деткээн» - деп, Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол бодунуң блогунда дыңнаткан.

РФ-тиң Энергетика яамызының ажылчын бөлүү Тываның энергетиказын хөгжүдер таарымчалыг арганы дилеп турар 30.07.2015 РФ-тиң Энергетика яамызының ажылчын бөлүү Тываның энергетиказын хөгжүдер таарымчалыг арганы дилеп турар

 Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол биле Россияның энергетика сайыды Александр Новактың дугурушканы-биле оралакчы сайыт Владимир Кравченкога удурткан ажылчын бөлүк июль 29-та Тывада келген. Регионнуң территориязында чылыдылга-энергетика комплекизиниң шупту объектилерин хынап, энергетиканы хөгжүдериниң аргаларын тып, Тывага идегелдиг чырык болгаш чылыг хандырылгазының айтырыгларын өөренип көөр сорулгалыг.

Владимир Кравченко: Кызылдың ЧЭТ-инге чаартылга негеттинип турар 30.07.2015 Владимир Кравченко: Кызылдың ЧЭТ-инге чаартылга негеттинип турар

Россияның Энергетика яамызы-биле Тываның Чазааның кады ажылдажылгазының ажылчын бөлүү Кызылдың чылыдылга-энергетика төвүнге четкен. РФ-тиң энергетика сайыдының оралакчызы Вячеслав Кравченко, Россияның Энергетика яамызының Электроэнергетика хөгжүлдезиниң департаментизиниң, Энергоэнергетикада оперативтиг контроль болгаш башкарылга департаментизиниң удуртукчулары объектиниң техниктиг байдалын көрген.

Берге байдалдыг өг-бүлелерде уругларны камгалаарының онза хемчеглер комплекизин Тываның эрге-чагыргазы бадылаан 29.07.2015 Берге байдалдыг өг-бүлелерде уругларны камгалаарының онза хемчеглер комплекизин Тываның эрге-чагыргазы бадылаан

 Ада-иелерниң харыысалгазын болгаш уругларның айыыл чок чоруун организастаарының шынарын бедидери-биле комплекстиг хемчеглер планын Тываның Чазаа бадылаан. Назы четпээннерниң эргелерин камгалаарынга, өг-бүледе таарымча чок байдалды эге дээрезинде илередириниң чаа технологияларын болгаш аргаларын кииреринге, дуза хереглеттинип турар уруглар дугайында харагалзал, полиция, эмнелге, башкылаашкын болгаш өске-даа структуралар органнарынга дыңнадыр системаны тургузарын эрге-чагырганың бүгү деңнелдериниң органнарынга даалгалар берген планны июль 22-де бадылаан.

Тывада өскүс уругларга чурттаар бажыңнар база спортчу тудуглар туттунуп турар 29.07.2015 Тывада өскүс уругларга чурттаар бажыңнар база спортчу тудуглар туттунуп турар

 Республика бюджединиң акша-хөреңгизи-биле өскүс уругларга, эргижирээн болгаш озал-ондактыг чуртталга фондузундан өскээр көжүрер хамаатыларга бажыңнарны тудуп турар. Ооң-биле чергелештир, назы четпээннерге өөредилге албан черлериниң тудуунга база эде чаартырынга, көдээ черде чурттап турар аныяк өг-бүлелерниң болгаш хамаатыларның чуртталга байдалын экижидеринге акша-хөреңгини аңгылап турар.

Тывада Туризм департаментизи «Бистиң артывыста Москва!» турже школачыларны чалап тур 29.07.2015 Тывада Туризм департаментизи «Бистиң артывыста Москва!» турже школачыларны чалап тур

   Уруглар туризминиң Улуг Тиилелгениң 70 чылынга тураскааткан акцияны «Тиилелгениң маршруттары» культура-билиишкинниг национал программазының боттанылгазы-биле Культура яамызы чорудуп турар. Тываның школачылары Жуков хоорайда совет шериглерниң маадырлыг эрткен черлеринге чедип, «Ильинские рубежи» шериг-төөгү музейин сонуургап, Калуга биле Тула хоорайларга таныштырылга экскурсияларга киржир аргалыг.

Шолбан Кара-оол: «Үстүү-Хүрээ» фестивалы демократчы чоруу-биле сонуурганчыг 29.07.2015 Шолбан Кара-оол: «Үстүү-Хүрээ» фестивалы демократчы чоруу-биле сонуурганчыг

Үстүү-Хүрээ» дириг хөгжүм болгаш чүдүлге фестивалы бөмбүрзектиң бүгү булуңнарындан хард-роктан эгелээш этнога чедир хөгжүмнүң аңгы-аңгы угланыышкыннар болгаш хевирлериниң күүседикчилерин чаңгыс черге чыгган демократчы чоруу-биле сонуургалды хаара туткан байырлал-дыр – деп, соцчеткилерде Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол бодунуң бодалын илереткен.

Тывада хөй талалыг ажыл-чорудулгалыг төптерде ном үндүрер черниң чаа номнарын садып, номчуп болур 29.07.2015 Тывада хөй талалыг ажыл-чорудулгалыг төптерде ном үндүрер черниң чаа номнарын садып, номчуп болур

Тывада хөй талалыг ажыл-чорудулгалыг төптерге оочур манап олургаш, сөстүң уран мастериниң чогаадылгазы-биле таныжып болур деп, Тываның Информатизация болгаш харылзаа яамызы дыңнадып турар. Оон аңгыда, ХАТ четкилеринге Литература чылында парлалга продукциязын садар немелде пунктуларны организастаар.

«Азияның төвүнде хөөмей» бүгү чоннар мөөрейинге 200 ажыг хөөмейжи киржир 28.07.2015 «Азияның төвүнде хөөмей» бүгү чоннар мөөрейинге 200 ажыг хөөмейжи киржир

 Августуң 10-14 хүннеринде республика найысылалынга «Азияның төвүнде хөөмей» I бүгү чоннарның фестивалы болуп эртер. Мөөрейге Россиядан, Испания, Италия, Франция, АКШ, Финляндия, Нидерланды, Турция, Кыдат болгаш Япониядан 200 ажыг бөлүктер болгаш хөөмейниң күүседикчилери киржир.

Тываның Бии-Хем кожуунга үрезин ажыл-агыйын тургузар 28.07.2015 Тываның Бии-Хем кожуунга үрезин ажыл-агыйын тургузар
 Мал чеминиң болгаш тараа культураларын бүдүреринге мал ажыл-агыйлыг республикага 4 муң ажыг тонна үрезин херек. Ооң 700 тонназы кызыл-тас, 450 тонназы арбай, 2800 тонназы сула. Көдээ ажыл-агый бүдүрүкчүлеринде эрткен чылдан 500-700 тонна үрезин курлавырда арткан, ол малга чедишпес.

Россияның Энергетика яамызындан ажылчын бөлүк Тывага кээр 28.07.2015 Россияның Энергетика яамызындан ажылчын бөлүк Тывага кээр

 Россияның энергетика сайыды Александр Новактың даалгазы-биле бо неделяда Тывага Россияның энергетика яамызындан ажылчын бөлүк келир. Чоокта чаа Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол-биле ажыл-агыйжы ужуражылганың түңнелдери езугаар ындыг айтыышкын хүлээп алдынган.

Тываның корум-чурум тудукчулары байырлал хүннеринде кем-херек үүлгедиишкинерин болдурбаан 28.07.2015 Тываның корум-чурум тудукчулары байырлал хүннеринде кем-херек үүлгедиишкинерин болдурбаан
Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оолдуң удуртулгазы-биле селектор хуралга «Наадым-2015» малчыннарның, Даа кожууннуң 250 чылының база «Үстүү-Хүрээ» дириг хөгжүм болгаш чүдүлге фестивалы байырлалдарның эрткениниң түңнелин чугаалашкан.

Тываның Чазаа чаңгыс аай күрүне шылгалдаларының (ЕГЭ) белеткелиниң шынарын бедидер талазы-биле программаны хүлээп алган 28.07.2015 Тываның Чазаа чаңгыс аай күрүне шылгалдаларының (ЕГЭ) белеткелиниң шынарын бедидер талазы-биле программаны хүлээп алган

2015-2016 чылдарда боттандырар кризиске удур программа-биле школаларда өөреникчилерниң математика, орус дыл, физика болгаш информатикада ниити билииниң шынарын бедидер сорулганы салган. Ооң кол күүседикчилери - ТР-ниң Өөредилге болгаш эртем яамызы, Тываның кадрларның билиин эде белеткээр болгаш бедидер күрүне институду, өөредилгениң шынарынга үнелел бээр институт, национал школаны хөгжүдер институт болгаш өөредилге организациялары болур

"Орленок" уругларның дыштанылга лагери ийиги сезонну ажыткан 28.07.2015 "Орленок" уругларның дыштанылга лагери ийиги сезонну ажыткан

Чайгы лагерьниң дирекциязы хыналда-хайгаарал органнарының илереткен четпестерин шуптузун чайлаткан: оран-саваларны, девискээрни дезинфекциялаан, саргыга энтомологтуг шинчилгени чоруткан, кадрлар составын чаарткан, ажылдакчылар шупту эмчи хыналдазын эрткен. Хыналданың төнчү түңнелдеринге даянгаш, Таңдының район суду уругларның дыштанылга албан чериниң ажылын июль 23-тен эгелеп катап эгелээр шиитпирни үндүрген.

Тываның Баштыңы кааңнаашкындан когараан ажыл-агыйларга дузалаарының айтырыгларын сайгарган 27.07.2015 Тываның Баштыңы кааңнаашкындан когараан ажыл-агыйларга дузалаарының айтырыгларын сайгарган
 Понедельникте, июль 27-де, Тываның Чазаанга эрткен селектор хуралга республиканың территориязында арга-арыг өрттериниң байдалының база хөрзүнге кааңнаашкын үезинде мал чемин белеткээр кампанияның дугайында чугааны чоруткан. 

 Суггур чаъстар өрттерни өжүреринге салдарлыг болган-даа болза, ОБЯ, Арга-арыг күрүне комитеди, муниципалдыг тургузуглар чурттакчылыг черлерниң, мал ажыл-агыйларының, малчын коданнар чоогунда өрттү узуткаар талазы-биле ажылды кошкатпазын демдеглээн.

Тывага келир үениң спортчу элитазын кижизидер Армияның төп спортчу клувунуң бирги школазы ажыттынар 27.07.2015 Тывага келир үениң спортчу элитазын кижизидер Армияның төп спортчу клувунуң бирги школазы ажыттынар

 Бо чылдың сентябрьда Кызыл хоорайга Армияның төп спортчу клувунуң олимпийжи курлавырның элээди уругларның тускайлаттынган школазы ажыттынар. Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол Россия Федерациязының Камгалал яамызының федералдыг автономнуг албан чери «Армияның төп спортчу клувунуң» начальниги Михаил Барышевтен ындыг бадыткалды алган.

Тываның аалчылары: «Үстүү-Хүрээ» соонда чуртталга эки талазынче өскерлир дээр 27.07.2015 Тываның аалчылары: «Үстүү-Хүрээ» соонда чуртталга эки талазынче өскерлир дээр

Бо чылын «Үстүү-Хүрээ» дириг хөгжүм болгаш чүдүлге фестивалын дыка хөй аалчылар сонуургаан. Чадаана хоорайдан ырак эвесте майгыннар лагери чаттылыпкан. Ында хондур-хүнзедир хөгжүм чаңгыланып, хөглүг каткы дыңналып, концерттер хөйнүң кичээнгейин хаара туткан. Фестивальдың аалчылары сагыш-сеткили-биле үлешкеннер:

Тываның Баштыңы: малчыннарның бодалы-биле агроүлетпүр хөгжүлдезиниң эң кол айтырыглары 26.07.2015 Тываның Баштыңы: малчыннарның бодалы-биле агроүлетпүр хөгжүлдезиниң эң кол айтырыглары

Наадым-2015 байырлалының чаңчыл кезээ - малчыннарның VII республика съездизинге муң малдыг база эгелеп чоруур малчыннар киришкен. 
Тывада муңчу малчыннарга ажыл-агыйында малының баш саны 1000 ашкан малчыннарны хамаарыштырар. Республиканың Баштыңы Шолбан Кара-оол чедиишкинниг малчыннарны деткип, биче ажыл-агыйларны улгаттырып, хөгжүдери-биле муңчу малчынның күрүне эрге-байдалын быжыглап, албан езузу-биле ынчаар адаарын доктааткан.

Тываның Баштыңынга «Даа кожууннуң 250 чылы» юбилейлиг медальды тыпсып, алдын сүлде демдектиг бөрттү белекке берген 25.07.2015 Тываның Баштыңынга «Даа кожууннуң 250 чылы» юбилейлиг медальды тыпсып, алдын сүлде демдектиг бөрттү белекке берген

Чөөн-Хемчик кожууннуң чагырга даргазы Байбек Монгуш Тыва Республиканың Баштыңынга кожууннуң хөгжүлдезинге киирип чоруур үлүг-хуузу дээш Даа кожууннуң 250 чылы» юбилейлиг медальды тывыскан. Республиканың сураглыг мөгелери тыва хүрешти сайзыралынга деткимчени көргүзүп чорууру дээш, республика баштыңынга онзагай белек – алдын болгаш чартык үнелиг даштардан Тываның сүлдезин сиилбээн тыва национал бөрттү сунган.

Тыва күрүнениң үндезилекчизинге ийиги тураскаалды Тывада тургускан 25.07.2015 Тыва күрүнениң үндезилекчизинге ийиги тураскаалды Тывада тургускан

 2014 чылдың сентябрьда, Россия биле Тываның демнежилгезиниң 100 чылында, Тываның төвү Кызыл хоорайда Национал музейниң шөлүнде Тыва күрүнениң үндезилекчизи Буян-Бадыргыга тураскаалды тургускан. 
 Төөгүнүң арыннарындан алгаш көөрге, 1932 чылда Буян-Бадыргыны репрессиялаан. Кажан коммунистиг идеология буурап дүшкен соонда, чүгле ынчан төөгүнүң шыны тургустунган. Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол 2007 чылдың июльда Буян-Бадыргыны агартыр дугайында чарлыкка атты салып, тыва чоннуң төлептиг оглунга тураскаалды найысылалга тударын саналдаан.

Тыва чазактың кежигүннери, муниципалдар база Чөөн-Хемчиктиң аныяктары баскетболга ойнааннар 25.07.2015 Тыва чазактың кежигүннери, муниципалдар база Чөөн-Хемчиктиң аныяктары баскетболга ойнааннар

Байырлал хемчеглериниң аразында басктбол маргылдаазы чок, ынчалза-даа хайымныг ол хүнде Тыва чазактың кежигүннери, муниципалдар база Чөөн-Хемчиктиң аныяктары баскетболга ойнааннар.
 Үш команда шагда-ла спортчу хептерин кедипкен. Республиканың баштыңы ажыл-агый-даа, байырлал-даа хүннеринде кээр болза, чоруурунуң мурнунда баскетболга ойнаары чаңчыл апарган.

Тыва хүрешке шүүлген Айдемир Монгушка «Арзылаң мөге» атты тывыскан 25.07.2015 Тыва хүрешке шүүлген Айдемир Монгушка «Арзылаң мөге» атты тывыскан

Чоннуң «Наадым» байырлалында 128-тен эвээш эвес мөге хүрешкен Тыва Республиканың тыва хүреш маргылдаазынга үш удаа шүүлген ийикпе азы беш удаа шаңналдыг черлерже (ийиги, үшкү) кирген спортчуга «Тыва Республиканың Арзылаң мөгези» хүндүлүг атты тыпсыр.

Байырлал дугайында санал-оналдар, үнелелдер 24.07.2015 Байырлал дугайында санал-оналдар, үнелелдер

Анна биле Елена, Воронеж биле Санкт-Петербург: 
«Ийи хонук бурунгаар келдивис. «Үстүү-Хүрээ» фестивальче үш дугаар чыл кээп турарывыс бо. Бо удаада үш байырлал чергелештир бооп турарын билип кааш, дыка амырадывыс. «Үстүү-Хүрээге» келген-даа болзувусса, а Наадымны чаңгыс-даа көрбээн бис. Аът чарыжы биле хүреш маргылдаазын көөр деп тур бис. Мында дыка эки-дир, ынчангаш аргалыг болза шупту хемчеглерни көөр.

Тываның Баштыңы өскелерге үлегер-чижектиг ажылдакчыларга күрүне шаңналдарын тывыскан 24.07.2015 Тываның Баштыңы өскелерге үлегер-чижектиг ажылдакчыларга күрүне шаңналдарын тывыскан

 Республиканың чурттакчыларынга үлегерлиг ажыл-чорудулгазы-биле шылгараан кижилерге күрүне шаңналдарын Даа кожууннуң 250 чылынга тураскааткан байырлыг хурал үезинде тывыскан. Шаңнал алган кижилерниң аразында юбилейлиг кожууннуң хоочуннары база эңдерик. 
 «Буян-Бадыргы» орденниң III чергезин Пюрюна Виктория Кууларовнага тывыскан. Ол Тываның культуразының алдарлыг ажылдакчызы, адырда 52 чыл ажыл стажтыг. Көдээ библиотекарь, көдээ культура бажыңының директору, республиканың Национал музейиниң Чадаанада салбырының эргелекчизи – ооң күш-ажылчы биографиязының долу эвес даңзызы ол.

Шолбан Кара-оол: Россияның чалгынының адаа-биле Тываның хөгжүүрүнүң арга-хевири Даа кожуунга хевирлеттинген 24.07.2015 Шолбан Кара-оол: Россияның чалгынының адаа-биле Тываның хөгжүүрүнүң арга-хевири Даа кожуунга хевирлеттинген

Чадаана хоорайга Даа кожууннуң 250 чылынга тураскааткан байырлыг хурал эрткен. Аңаа Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол онзгай хүн-биле бүгү чонга байырны чедирген: «Бурунгу черде Даа кожууннуң улуг юбилейи-биле силер бүгүдеге изиг байырны чедирдим!

Тывада аът чарыжының тиилекчилеринге автомашиналарны, өглерни болгаш акша шаңналдарын тывыскан 24.07.2015 Тывада аът чарыжының тиилекчилеринге автомашиналарны, өглерни болгаш акша шаңналдарын тывыскан

Чадаана хоорайда, Малчыннарның Наадым, Даа кожууннуң 250 чылынга база «Үстүү-Хүрээ» дириг хөгжүм болгаш чүдүлге фестивалының үезинде, Тыва Республиканың аът чарыжының маргылдаазы эрткен. Судья коллегиязын кол судья Юрий Оруспай биле кол секретарь Белек Маадыр төлээлээн. Тываның Аът спортунуң федерация президентизи Эдуард Дагба-Лама аът чарыжын чедингир, солун кылыр тайылбырлап, маргылдаа 400 ажыг киржип турарын, оларның 150-и тыва уксааның аъттары дээрзин чыылганнарга сонуургаткан.

Тывада Даа кожууннуң 250 чылы биле малчыннарга алдар болдурган байырлал эгелээн 23.07.2015 Тывада Даа кожууннуң 250 чылы биле малчыннарга алдар болдурган байырлал эгелээн

Чөөн-Хемчик кожууннуң Чадаана хоорайда Тываның кол национал найырларының бирээзи – республиканың малчыннарынга алдар болдурган Наадым-2015 байырлалы эгелээн. Байырлалдың төп шөлүнде тыва малчынның чурттаар оран-савазы өглер хоорайжыгажының ажыдыышкыны-биле хемчеглерниң эгези салдынган. Республиканың чурттакчыларынга төөгүлүг болгаш ыдык чер - бурунгу «Үстүү-Хүрээ» буддийжи хүрээниң чоогунда мал ажыл-агыйлыг кожууннарны төлээлээн 45 өг биле 2 тос чадыр дүүн-не тиктинипкеннер.

Тывада Чөөн-Хемчик кожууннуң Чадаана хоорайда 6 муң олуттуг чаа стадионну байырлыг езу-биле ажыткан 23.07.2015 Тывада Чөөн-Хемчик кожууннуң Чадаана хоорайда 6 муң олуттуг чаа стадионну байырлыг езу-биле ажыткан

Наадым, Даа кожууннуң үндезилеттингениң 250 чылы база дириг хөгжүм болгаш чүдүлгениң «Үстүү-Хүрээ» фестивалының байырлалында Чадаана хоорайда чаа стадионну бөгүн ажыткан. Үстүү-Хүрээ фестивалын деткип, чогуур деңнелдиг инфраструктураны тургузары-биле Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол кожуун чагыргазынга база Аныяктар херектери болгаш спорт яамызынга Чөөн-Хемчик кожууннуң төвүнде стадионну эде кылыр дугайында даалганы берген.

Тываның Баштыңының Наадым-биле республиканың чурттакчыларынга байыр чедириишкини 23.07.2015 Тываның Баштыңының Наадым-биле республиканың чурттакчыларынга байыр чедириишкини

 Эргим чаңгыс чер чурттуглар! Хүндүлүг республиканың аалчылары! 
 Тываның күш-ажылчы эң-не бурунгу болгаш кол байырлалы – Наадым-биле сеткилдиң ханызындан байыр чедириишкинин хүлээп ап көрүңер. Хоорайлар болгаш үлетпүр шапкын өзүп турзажок, бистиң республикавыста малчын болгаш тараачын кижилер улус ажыл-агыйының кол чөленгиижи болуп, көдээ ажылы-агыйының өзүлде точказын тургузуп, суурнуң хөгжүлдезин хандырып, чүс-чүс кижилерге ажылды берип турар. Силерниң ажыл-ижиңерни демдеглеп, алгаары-биле Наадым хүнүн дыштаныр хүн кылдыр чарлааны чөптүг.

Моолдуң Увс аймаа тургустунгандан бээр 90 чылын демдеглээн 23.07.2015 Моолдуң Увс аймаа тургустунгандан бээр 90 чылын демдеглээн

 Моолдуң Увс аймаа тургустунганындан бээр 90 чылдаан оюн спортчу болгаш культурлуг хемчеглер-биле демдеглеп эрттирген. Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол аймактың административтиг төвү Улангом хоорайга кыска үе дургузунда четкеш, Моолдуң Увс аймактың губернатору Даш Цэндсурэн база Моолдуң өөредилге болгаш эртем сайыды Л. Гантомор-биле ужурашкан. Увс аймактың губернатору-биле транспорт төлевилелдерин боттандырарының айтырыгларын сайгарганнар.

Республика Баштыңының стипендиязын тыпсырынга конкурс Тывада эгелээн 23.07.2015 Республика Баштыңының стипендиязын тыпсырынга конкурс Тывада эгелээн

Күрүнениң дээди өөредилге черлериниң болгаш училищелер студентилеринге республика Баштыңының стипендиязын тыпсыр чыл санының конкурузунче документилерни хүлээп эгелээнин ТР-ниң Өөредилге богаш эртем яамызы дыңнаткан. Эрткен чылдарда ышкаш, бо чылын база 32 стипендияны тыпсыр: ортумак профессионал өөредилге черлериниң студентилеринге 2 муң рубль түңнүг алды стипендияны, дээди өөредилге черлериниң студентилеринге 3 муң рубльдиң стипендиязын үлештирер.

Тывада муниципалитеттерниң өртчү дружиналарын тускай дериг-херекселдер-биле четчелээн 23.07.2015 Тывада муниципалитеттерниң өртчү дружиналарын тускай дериг-херекселдер-биле четчелээн

Тываның Чазаа арга-арыг өрттери бооп болур зонада көдээ чурттакчылыг черлерниң өртчү дружиналарын тускай дериг-херекселдер-биле немей хандырар хемчеглерни ап эгелээн. Республиканың баштыңы Шолбан Кара-оол ат салганы айтыышкын езугаар ХК биле ОБ регион агентилели 7 муниципалитет чагыргаларынга өрт өжүреринге дериг-херекселдерни эгидилге чокка берген

Тываның Баштыңы «Үстүү-Хүрээ» фестивалының майгыннар хоорайжыгажынга четкен 23.07.2015 Тываның Баштыңы «Үстүү-Хүрээ» фестивалының майгыннар хоорайжыгажынга четкен

Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол бөгүн Чадаана хоорайда «Үстүү-Хүрээ» дириг хөгжүмнүң болгаш чүдүлгениң бүгү-делегей фестивалының майгыннар хоорайжыгажынга четкен. Оргкомитеттиң удуртулгазы-биле ужурашкаш, фестивальдың киржикчилери болгаш аалчылары-биле танышкан. Төлевилелдиң удуртукчузу Игорь Дулуш билдингир хөгжүмчүлер республикада келгенин, фестиваль ажылын эгелээринге беленин дыңнаткан.

Тывада Наадым хүннеринде Интернет четкизинге дорт дамчыдылганы организастаар 22.07.2015 Тывада Наадым хүннеринде Интернет четкизинге дорт дамчыдылганы организастаар

 Тыва Республиканың Чазааның албан езузунуң сайтызындан (gov.tuva.ru) база «Тывасвязьинформ» ААН-ның сайтызындан (www.tuva.ru) чоннуң Наадым байырлалының кол байырлал хемчеглерин ол-ла шак үеде дорт дамчыдылгадан көрүп болур. 
 Тыва Республиканың Харылзаа болгаш информатизация яамызы биле «Тывасвязьинформ» ААН, «Чеди-Хаан» КХН, Информастыг технологиялар төвү, «Новый век» биле «Тува 24» телекомпаниялар июль 23-те Чадаана хоорайда чаа стадион ажыдыышкынын, Аныяктар хүрежин дорт дамчыдар планныглар.

Тываның Экономика яамызы Наадым-2015 хүннеринде сайгарлыкчыларга ажык эжиктер хүннерин эрттирер 22.07.2015 Тываның Экономика яамызы Наадым-2015 хүннеринде сайгарлыкчыларга ажык эжиктер хүннерин эрттирер

Малчыннарның «Наадым-2015» байырлал хүннеринде Тыва Республиканың Экономика яамызы, «Тыва Республиканың Бизнес-инкубатору» күрүнениң бюджет албан чери, Тыва Республиканың Сайгарлыкчы чорукту деткиириниң фондузу, Тыва Республиканың Садыг-үлетпүр палатазы, «Тываэнерго» ажык акционерлиг ниитилел, ТЭШИ сайгарлыкчы чоруктуң субъектилеринге тайылбырлыг-консультация ачы-дузазын чедирер талазы-биле акцияны эрттирер.

Тывада Наадым үезинде Кызылдан болгаш алды кожуундан эмчилерниң тускай командазы ажылдаар 22.07.2015 Тывада Наадым үезинде Кызылдан болгаш алды кожуундан эмчилерниң тускай командазы ажылдаар

Июль 23-25 хүннеринде Чадаана хоорайга эртер малчыннарның Наадым байырлалында эмчи хандырылгазының дугайында чугааны Кадык камгалал яамызынга чоруткан. Чылдың-на ол хемчегге 10 муң ажыг киржикчилер болгаш көрүкчүлер чыглып кээр болгаш, республиканың эрге-чагыргазы 3 хонуктуң дургузунда хондур-хүнзедир дежурныйлаар тускай эмчи бригадазын тургускан.

«Дүрген-2015» аныяктар шуулганынга Тываның бүгү кожууннарындан 400 ажыг аныяктар киришкен 22.07.2015 «Дүрген-2015» аныяктар шуулганынга Тываның бүгү кожууннарындан 400 ажыг аныяктар киришкен

Июль 21-де Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол аныяктарның «Дүрген-2015» шуулганынга барып четкен. Шуулганның 400 ажыг киржикичилери республиканың 15 кожууннарын база чурттуң 15 хоорайларында тыва студент землячестволарны төлээлээн. Июльдуң 18-тен 20-ге чедир чымыштыг үш хонуктуң дургузунда «мээлерниң штурму»-биле ол шуулган эрткен. Шуулганның киржикчилери өөредилге шөлчүгештеринге дискуссияны чорудуп, бизнести тургузуп, барааннарын садып, ачы-дузаларны чедирип, «Дүргенниң диктантызын» база «Тыва – фронтуга» ном-биле эссени бижип,

Тываның Баштыңы арга-арыг өрттери хыпкан девискээрлерни кырындан хынап турар 22.07.2015 Тываның Баштыңы арга-арыг өрттери хыпкан девискээрлерни кырындан хынап турар

 Бөгүн республика баштыңы Шолбан Кара-оол арга-арыг өрттери хыпкан девискээрлерни кырындан өртчү десантчылар-биле хынап турар. Ооң түңнелинде кол участоктарга күштерни болгаш арга-хевирлерни таарыштыр үлээр ажыл-чорудулганы кылыр. 
 Ужуп үнериниң мурнунда ол Тываның арга-арыг авиахайгаарал болгаш Арга-арыг күрүне комитединиң ажылдакчылары-биле база Омскыдан Тывада дузалажып келген федералдыг курлавырның десантчылары-биле ужурашкан.

Тыва Республиканың чоннуң байырлалы «НААДЫМ-2015», Чөөн-Хемчик (Даа) кожуунну үндезилээн хүнүнден бээр 250 чылының база дириг хөгжүмнүң болгаш чүдүлгениң «Үстүү-Хүрээ» фестивалының программазы 21.07.2015 Тыва Республиканың чоннуң байырлалы «НААДЫМ-2015», Чөөн-Хемчик (Даа) кожуунну үндезилээн хүнүнден бээр 250 чылының база дириг хөгжүмнүң болгаш чүдүлгениң «Үстүү-Хүрээ» фестивалының программазы

                 2015 чылдың июль 23 
 10.00-12.00 шакта: Өглер хоорайының ажыдыышкыны: - «Тос-ла чүзүн малымайны доруктурза, тодар-ла мен» Тыва Республиканың кожууннарының делегацияларының парад-чыскаалы; - «Наадым – 2015»-тиң чемпионнарын шаңнаары (медальдар, хүндүлел бижиктер тыпсыр); - муңчу малчыннарга шынзылгалар тыпсыры. Өглер хоорайы. 
 10.00-12.00 шакта: «Чуртталганың кидисте хээлери» кидистиң республика конкурузу. Өглер хоорайы. 
 11.00-16.00 шакта: Тыва Республиканың малчыннар байырлалы «Наадым-2015», Даа кожууннуң 250 чылының байырлалынга тураскааткан аъттар чарыжынга Тыва Республиканың чемпионады, Бора-Булак ховузу.

Тываның Баштыңы кожууннар удуртукчулары киришкен селектор хуралда өрттер болгаш кааңнаашкын-биле демиселче күштерни мөөңнээрин негээн 21.07.2015 Тываның Баштыңы кожууннар удуртукчулары киришкен селектор хуралда өрттер болгаш кааңнаашкын-биле демиселче күштерни мөөңнээрин негээн

Аппарат хуралынга Тывада арга-арыг өрттериниң талазы-биле байдалды сайгарып чугаалашкан. Оперативтиг дыңнадыг-биле алырга, республиканың 4137 га девискээринде 16 арга-арыг өрттери хып, ылаңгыя Кызыл, Бии-Хем, Тожу кожууннарда өрттен арга-арыг узуткаттынып, чурттакчылыг черлерде ышсыг агаар кедерээн. Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол өрттерден чурттакчылыг черлер чоогунда кижилерни чайладыр хемчеглерни ап, өрттер өжүрер техниктиг херекселдерни немей үндүрер дугайында айтырыгны өөренип көөр айтыышкынны Онза байдалдар яамызының кол эргелелинге берген.

Тывада кааңнаашкындан көдээ ажыл-агыйында когаралды санап эгелээн 21.07.2015 Тывада кааңнаашкындан көдээ ажыл-агыйында когаралды санап эгелээн

Тываның Чазаа канчаар-даа изиг хүннерниң уржуундан республиканың көдээ ажыл-агыйынга когаралдың хемчээлин санап үндүрери-биле ведомстволар аразының комиссиязын тургускан. Тываның Баштыңы ооң дугайында айтыышкынга атты салып, комиссияны удуртурун көдээ ажыл-агый сайыды Сергей Огневка дааскан. Кааңнаашкынның уржуктарын түңнээш, регионнуң удурукчузунга илеткеп кииреринге 30 хонук хуусааны берген.

Тываның Чазааның Даргазының агроүлетпүр талазы-биле оралакчызынга Сергей Ондарны, юстиция херектериниң талазы-биле сайыдынга Анна Абрамованы томуйлаан 20.07.2015 Тываның Чазааның Даргазының агроүлетпүр талазы-биле оралакчызынга Сергей Ондарны, юстиция херектериниң талазы-биле сайыдынга Анна Абрамованы томуйлаан

Бөгүн аппарат хуралынга Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол агроүлетпүр талазы-биле чаа оралакчызы Сергей Конзан-оолович Ондарны таныштырган. Ол күш-ажылчы оруун «Карл Маркс» совхозтуң кол агрономундан эгелээш, Сүт-Хөл кожууннуң Баян-Тала суурнуң «Октябрьның 30 чылы» совхозтуң директору, ТР-ниң көдээ ажыл-агый сайыдының бирги оралакчызынга чедир ажылдаан.

Тываның найысылалында ушу гимнастиказының мөгейикчилери көвүдээн 20.07.2015 Тываның найысылалында ушу гимнастиказының мөгейикчилери көвүдээн

Советтиг Тываның 5 чылы стадионунга эртениң-не база найысылалдың хем эриинде «Азия төвү» комплекске кежээниң-не кадыкшылга мергежилин кылыр дээн кижилер оон-моон чыглып келир. Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оолдуң чалааны-биле келген кыдат тренерлер, кадыкшылга мергежилдерин шиңгээдир дээн кижилер хүн келген тудум-на немежип-ле турарын, демдеглээн. Аныяк-даа бол, арга-дуржулгалыг тренерлер, ушунуң 6 данның эдилекчилери Лью Чао и Ванг Шуай өөреникчилеринге тайчичуань кадыкшылга гимнастиказының шимчээшкиннерин тайылбырлап, ону шын кылырынче кичээнгейни углап турар.

Россияның Спортчу хүреш федерациязының президентизи спортчуларның белеткелин хандырарынга үлүг-хуузу дээш Тывага өөрүп четтиргенин илереткен 20.07.2015 Россияның Спортчу хүреш федерациязының президентизи спортчуларның белеткелин хандырарынга үлүг-хуузу дээш Тывага өөрүп четтиргенин илереткен

 Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оолдуң адынга Россияның Спортчу хүреш федерациязының президентизи Михаил Мамиашвилиден телеграмма келген. Ында профессионал спортчуларны белеткээринге үлүг-хуузу дээш өөрүп четтиргенин илереткен. 
 «Онза хүндүткелдиг Шолбан Валерьевич! 2015 чылдың июнь 23-28 хүннеринде Стамбул хоорайга Европаның бирги чери дээш грек-рим, хостуг болгаш элээдилер ортузунда херээженнер хүрежинге Россияның спортчулары 8 алдын, 3 мөңгүн база 3 хүлер медальды чаалап ап, чайынналчак чедиишкинни көргүскен.

Тываның Чазаа дээди эртем чок ажы-төлдүг өг-бүлелерде доозукчуларга адрестиг дузаны көргүзүп турар 20.07.2015 Тываның Чазаа дээди эртем чок ажы-төлдүг өг-бүлелерде доозукчуларга адрестиг дузаны көргүзүп турар

 "Өг-бүле бүрүзүнге чаңгыстан эвээш эвес дээди эртемниг уруг" губернатор төлевилели-биле чурттуң дээди өөредилге черлеринче 400 ажыг абитуриент документилерин дужааган. Тывада ол төлевилелди боттандырып эгелээнден бээр ийи чыл болган. Төлевилелдиң боттанылгазының кол барымдаазы - социал чылдагааннар ужун өг-бүледе чаңгыс-даа дээди эртемниг кижи чогу. 
 Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол төлевилелдиң кол күүседикчизи – Тываның Өөредилге болгаш эртем яамызынга губернатор төлевилелиниң киржикчи санынга дээди болгаш ортумак профессионал өөредилге черлеринче киреринге өг-бүлениң социал болгаш сан-хөө байдалын база доозукчунуң ЕГЭ-лериниң түңнелдерин хынамчага алырын дааскан.

Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол Кызылда чаа чадаг-терге оруунуң ажыдыышкынынга киришкен 20.07.2015 Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол Кызылда чаа чадаг-терге оруунуң ажыдыышкынынга киришкен

Тываның Баштыңының тускай даалгазы-биле 2,5 ай дургузунда асфальтылап шыпкан чаа орукту шенээри-биле школачылар, студентилер, республика болгаш хоорай организацияларының ажылдакчылары, спорттуң хоочуннары чыглып келген. Шолбан Кара-оол чадаг-терге чарыжының бүгү киржикчилеринге байырны чедиргеш, бо орук алызында Көк-Тейге чедер деп өөрүнчүг медээни дыңнаткан:

Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оолдуң адынга төрүттүнген хүнү-биле келген байыр чедириишкиннери 19.07.2015 Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оолдуң адынга төрүттүнген хүнү-биле келген байыр чедириишкиннери

 Июль 18 – Тываның Баштыңы Шолбан Валерьевич Кара-оолдуң төрүттүнген хүнү. Ооң төрүттүнген хүнү-биле федералдыг структуралар удуртукчуларындан, губернатор эштеринден байыр чедиришкиннери хөйү-биле келген. РФ-тиң Чазааның Даргазы Дмитрий Медведев бир дугаарында байыр чедириишкинин дамчыткан: «Хүндүлүг Шолбан Валерьевич! Төрүттүнген хүнүңер-биле байыр чедириишкинин хүлээп ап көрүңер! Тыва Республиканы хөгжүдер дээш чүткүлүңер, регионда кижилерниң чуртталгазын экижидер дээш кылып турар ажыл-ижиңер хүндүткелге төлептиг.

Россияның Президентизи Владимир Путин Тываның Баштыңынга төрүттүнген хүнү-биле байырны чедирген 19.07.2015 Россияның Президентизи Владимир Путин Тываның Баштыңынга төрүттүнген хүнү-биле байырны чедирген

Россияның Президентизи Владимир Путин Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оолга төрүттүнген хүнү-биле байырны хүннүң ийиги чартыында телефон дамчыштыр чедиргеш, бүгү-ле чүүлдерге болгаш ажыл-ижинге чедиишкиннерни күзээн. Регионнуң Баштыңы Шолбан Кара-оол Россияның Президентизинге кичээнгейни угландырган чылыг чымчак сөстери дээш өөрүп четтиргенин илереткен.

Тываның Баштыңы Суг курлавырларының федералдыг агентилелинге республиканың чурттакчылыг пунктуларынга камгалал тудуглар айтырыын сайгарган 18.07.2015 Тываның Баштыңы Суг курлавырларының федералдыг агентилелинге республиканың чурттакчылыг пунктуларынга камгалал тудуглар айтырыын сайгарган

Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол Москва хоорайга сургакчылаашкын соонда, пятница ээп чанып келген. Россияның найысылалынга ийи хүн дургузунда федералдыг удуртукчулар-биле ужуражып, ажыл-агыйжы чугааларны чоруткан. «Москвага чымыштыг ийи хүн эртти. РФ-тиң энергетика сайыды Александр Валентинович Новак-биле республиканың энергия айыыл чок чоруунуң айтырыын чугаалаштывыс.

Росстаттың баштыңы Тывада бүгү-российжи көдээ ажыл-агый чизезинге белеткелдиң деңнели бедик деп үнелээн 18.07.2015 Росстаттың баштыңы Тывада бүгү-российжи көдээ ажыл-агый чизезинге белеткелдиң деңнели бедик деп үнелээн

Республиканың Чазаанга А. Дамба-Хуурактың удуртканы муниципалдыг тургузуглар-биле Тывада бүгү-российжи көдээ ажыл-агый чизезинге белеткелдиң талазы-биле видеоконференция-харылзаалыг хурал болуп эрткен. Ооң ажылынга федералдыг күрүнениң статистика албанының удуртукчузу Александр Суринов, республикада Росстат салбырларының начальниктери, яамылар болгаш ведомстволар удуртукчулары киришкен.

Тываның биче бизнезинге ыяш белеткели таарымчалыг апаар 17.07.2015 Тываның биче бизнезинге ыяш белеткели таарымчалыг апаар

Тываның Баштыңы республиканың арга-арыг комитединге биче болгаш ортумак бизнеске коммерциялыг ыяшты белеткээринге чөпшээрел бээр талазы-биле регион хоойлуларынга өскерилгелерни киирер даалганы берген. Ооң мурнундагы бизнестиң биче бүдүрүлгелинге ыяш белеткээринге кызыгаарлаашкыннар РФ-тиң Арга-арыг кодекизинге өскерилгелерни кииргени-биле, өскерилген. Ам ыяшты белеткээр черни арендага ап турбайн, бүрүнү-биле белеткеп алыр аргалыг.

Тываның Баштыңы чаңгыс чер чурттугларын болгаш республиканың аалчыларын чадаг-терге чоруур чаа орукту идепкейлиг ажыглаарынче кыйгырган 17.07.2015 Тываның Баштыңы чаңгыс чер чурттугларын болгаш республиканың аалчыларын чадаг-терге чоруур чаа орукту идепкейлиг ажыглаарынче кыйгырган

Амыдыралдың кадык овур-хевири дээш республиканың чурттакчыларының негелделерин бүгү-ле аргалар-биле деткиир апаар деп, Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол санап турар. Ынчангаш социал четкилер дамчыштыр чаңгыс чер чурттугларын чадаг-терге оруун ажыгларынче кыйгырган. Кызылдың эриин дургаар чоруткан чалдарга чадаг кижи кылаштаар болгаш чадаг-терге-биле чоруур орукту тудар шиитпирни бо чазын хүлээп алган. Апрель айда республиканың баштыңы 14 километр хемчээлдиг ол участокту чадаг кылаштап көргеш, чадаг-терге оруу кылдыр чаартып кылырынга таарымчалыг-дыр деп түңнээн.

Ыяап-ла медицина камгаладылгазының федералдыг фондузунуң даргазы-биле Тываның Баштыңы ужурашкан 17.07.2015 Ыяап-ла медицина камгаладылгазының федералдыг фондузунуң даргазы-биле Тываның Баштыңы ужурашкан

Четвергте, Москвага, Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол Ыяап-ла медицина камгаладылгазының федералдыг фондузунуң даргазы Наталья Стадченко ужуражып, хамаатыларга халас медицина дузазын чедиреринге күрүне магадылалдарының территориалдыг программазын боттандырарының айтырыгларын сайгарып чугалаашканнар.
 Бо чылын республика Баазалыг программаның тургускан нормативтериниң деңнелинге ыяап-ла медицина камгаладылгазының акша-хөреңгизинден көргүзүп турар медицина дузазының хемчээлиниң единицазынга саң-хөө чарыгдалының нормативин тургузур ужурлуг.

Тывада РФ-тиң Федералдыг статистика албанының удуртукчузу Александр Суринов ажыл-агый aайы-биле келген 16.07.2015 Тывада РФ-тиң Федералдыг статистика албанының удуртукчузу Александр Суринов ажыл-агый aайы-биле келген

Федералдыг статистика албанының удуртукчузу 2016 чылда бүгү-российжи көдээ ажыл-агый чизезин эрттиреринге Тывада федералдыг статистиканың территориалдыг органының, республиканың эрге-чагырга черлериниң белеткелин хынап келген. Росстаттың удуртукчузу республиканың Чазааның Даргазының оралакчызы Анатолий Дамба-Хуурак, Тыва Республиканың Саң-хөө, Экономика, Көдээ ажыл-агый яамыларының удуртукчулары-биле ужуражылгазында ам болур чизениң кол угланыышкыннарын таныштырган

Тываның эрге-чагыргазы өрттерниң буруулугларынга административтиг кеземчени шыңгыырадырын сүмелээн 16.07.2015 Тываның эрге-чагыргазы өрттерниң буруулугларынга административтиг кеземчени шыңгыырадырын сүмелээн

Тываның Баштыңы өрттүң айыыл чок чорук дүрүмнерин хажытканнарга кеземчени шыңгыырадыр дугайында эдилгени РФ-тиң Административтиг кодекизинче киирер саналдыг. Административтиг чурум-үрээшкиннериниң дугайында кодексче чогуур өскерилгелерни киирер хоойлу төлевилелин республиканың Дээди Хуралынче чоруткан. Амгы кодексте хемчеглер онаалдазы, өрттүң буруулугларынга дээш чок болгаш, өртке удур хоойлужудулга хажыдыышкынын болдурбазын эки күүсетпейн турар.

Тывада хуу эмчи дузазынга база тус черниң чиг эдинден тудуг материалдарының бүдүрүкчүлеринге үндүрүг чиигелделерин киирер 16.07.2015 Тывада хуу эмчи дузазынга база тус черниң чиг эдинден тудуг материалдарының бүдүрүкчүлеринге үндүрүг чиигелделерин киирер

Тываның Чазаа хуу медицина база тус черниң чиг эдинден тудуг материалдарының индустриязын хөгжүдеринге үндүрүг чиигелдезин тургузар дугайында төлевилелди деткээн. Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оолдуң даалгазы-биле ук документини республиканың Юстиция яамызы белеткээш, Дээди Хуралдың сайгарылгазынче киирген.

Тываның Баштыңы: Күш-ажылдың кижилери кымдан-даа хамаарылга чок болгаш, бодап турар чүүлдерин чугаалаар 16.07.2015 Тываның Баштыңы: Күш-ажылдың кижилери кымдан-даа хамаарылга чок болгаш, бодап турар чүүлдерин чугаалаар

Тываның Баштыңы республиканың малчыннары-биле ажык чугааны чорудар. Вторникте республиканың Баштыңы кожуун чагыргаларның даргалары-биле ажылчы хуралды эрттиргеш, «Эгелеп чоруур арат» программа-биле субсидия алыр кижилерниң даңзызын эки шүүштүрүп көөрүн негээн. Эгелеп чоруур көдээ ажыл-агый сайгарлыкчыларынга күрүне деткимчезин бээр ужурлуг, а бут кырында туруп келген ажыл-агыйлыг, эрге-чагыргадан чаңгыс эвес удаа деткимче алган кижилер эвес деп, онзалап айыткан.

Тываның Баштыңы республиканың өрт камгалалының тургустунганындан бээр 89 чылы-биле байырны чедирген 16.07.2015 Тываның Баштыңы республиканың өрт камгалалының тургустунганындан бээр 89 чылы-биле байырны чедирген

Июль 15-те Тыва Республикада өрт камгалалы тургустунгандан бээр 89 чылын демдеглээн. Тываның Баштыңы дараазында байыр чедириишкинин дамчыткан: «Өрттерни болдурбас дээш чугула ажыл-чорудулганы күрүнениң өрт хайгааралының органнары кылып турар. Оларның аразында - өртке удур хемчеглерниң күүселдези, өрт дугайында чонга дыңнадыг системазын тургузары, өрттү өжүрериниң автоматчыткан системазын ажылдап кылыры, өртке удур дериг-херекселдерниң барын хынаары бар.

Тываның Баштыңы: РФ-тиң Күрүне чөвүлелиниң президиуму чидиг айтырыгларны шиитпирлээриниң чөптүг хевирлерин дилээринге белени болгаш ажык дискуссияны чорудуп турары-биле ылгалдыг 16.07.2015 Тываның Баштыңы: РФ-тиң Күрүне чөвүлелиниң президиуму чидиг айтырыгларны шиитпирлээриниң чөптүг хевирлерин дилээринге белени болгаш ажык дискуссияны чорудуп турары-биле ылгалдыг

Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол Күрүне чөвүлелиниң секретары Игорь Левитинниң эрттиргени «Россияның балык ажыл-агый комплекизин хөгжүдериниң дугайында» айтырыг талазы-биле Күрүне чөвүлелиниң ажылчын бөлүүнүң ийиги хуралынга киришкен. Ажылчын бөлүктүң төлээлери сугнуң биологтуг курлавырларын тударынга квота үлелгезиниң чөптүг эвезин, балык-тывыш флодун модернизастаар, ада-чурттуң судно тудуун катап тургузар, аквакультура адырында хоойлужудулганы сайзыраңгайжыдар талазы-биле чидиг айтырыгларны, адырда административтиг шаптараазыннарны сайгарып, эрик чоогунда балык тудар комплекти эргелеп-башкарарынга федералдыг төп биле Россияның субъектилериниң аразында бүрүн эргелерни кызыгаарлаар айтырыгларны база көдүрген.

Тываның Баштыңы Россияның балык ажыл-агый комплекизин хөгжүдер талазы-биле күрүне чөвүлелиниң президиумунуң ажылчын бөлүүнүң хуралынга киришкен 16.07.2015 Тываның Баштыңы Россияның балык ажыл-агый комплекизин хөгжүдер талазы-биле күрүне чөвүлелиниң президиумунуң ажылчын бөлүүнүң хуралынга киришкен
Президентиниң дузалакчызы, Күрүне чөвүлелиниң секретары Игорь Левитинниң эрттиргени «Россияның балык ажыл-агый комплекизин хөгжүдериниң дугайында» айтырыг талазы-биле Күрүне чөвүлелиниң ажылчын бөлүүнүң ийиги хуралынга Тываның Баштыңы киришкен. 

 Ажылчын бөлүктүң удуртукчузунуң хүлээлгезин түр күүседип турар, Сахалин областың губернатору Олег Кожемяко, Балыктаашкын талазы-биле федералдыг агентилелдиң удуртукчузу Василий Соколов, Тыва Республиканың баштыңы Шолбан Кара-оол, Мурманск облазының губернатору Марина Ковтун, Ненец автономнуг округтуң губернатору Игорь Кошин, күүсекчи эрге-чагырганың федералдыг органнарының удуртукчулары болгаш төлээлери, эртем-шинчилел институт

Тываның Баштыңы чазактың көдээ ажыл-агый блогунга өскерлиишкиннерни кылыр 15.07.2015 Тываның Баштыңы чазактың көдээ ажыл-агый блогунга өскерлиишкиннерни кылыр

  Республиканың Баштыңы Шолбан Кара-оолдуң удуртулгазы-биле вторникте республиканың хоочуннары болгаш хөй-ниитичилери киришкен Хамааты эгелээшкиннерни деткиир чөвүлелдиң хуралы болуп эрткен. 
  Чугааны эгелеп тура, идепкейлиг хамааты туруштуг кижилерни чөвүлелдиң составынга оон-даа хөйнү көрген болза деп, ол демдеглээн. «Республиканың хөгжүлдезинче угланган чазактың ажыл-чорудулгазын ылап-ла деткип чоруур хөй-ниитичи идепкейлиг кижилер хөй. Хамааты эгелээшкиннери деткиириниң чөвүлелин тургузуп тура, эрге-чагырганың туружун үлешпейн баар кижилерни база хаара тударын чугаалаан мен. Ындыг кижилерни чөвүлелче чалап, ооң идепкейлиг кежигүннери болурун чедип алыр. Ынчангаш ындыг кижилерни чөвүлелче киирерин диледим – деп, Тываның Баштыңы ТР-ниң Чазак Аппарадының удуртулгазынга даалганы берген

РФ-тиң Чазааның Даргазының оралакчызы Александр Хлопонинниң удуртулгазы-биле эрткен арга-арыг өрттериниң талазы-биле селектор хуралга Тываның баштыңы берге айтырыгларны айыткан 15.07.2015 РФ-тиң Чазааның Даргазының оралакчызы Александр Хлопонинниң удуртулгазы-биле эрткен арга-арыг өрттериниң талазы-биле селектор хуралга Тываның баштыңы берге айтырыгларны айыткан

Июль 14-те Россия Чазааның Даргазының оралакчызы Александр Хлопонинниң удуртуп эрттиргени 2015 чылдың өрт айыылының түңнелдерин база арга-арыгда өрттер байдалын сайгарган селектор хуралга Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол киришкен. Шолбан Кара-оол регионда оперативтиг өрт айыылының байдалынга хамаарыштыр, чаъстар соонда өрттерниң саны кызырылганын илеткээн. Ындыг болзажок сөөлгү бо хонуктарда хүннеп, агаарның катап изип эгелээни-биле, серемчилелди кошкадып болбас дээрзин демдеглээн.

«Дүрген-2015» аныяктар шуулганы июль 18-21 хүннеринде болур 14.07.2015 «Дүрген-2015» аныяктар шуулганы июль 18-21 хүннеринде болур

Июль 18-21 хүннеринде Таңды кожууннуң Дүргенге чылдың-на эртип турар «Тыва – хөгжүлдениң девискээри» (Дүрген-2015) аныяктарның өөредилге шуулганы болур. Ооң ажылынга Россияның хоорайларында болгаш даштыкыда тыва студент чаңгыс чер чурттугларның төлээлери, аныяк сайгарлыкчылар дээш, 400 хире аныяктар киржир. Күрүне деткимчезин бээринге социал реклама, «Тыва – фронтуга» номга үндезилээш эссе, аныяк сайгарлыкчыларның «Аныяктарның бизнес-төлевилелдери» конкурстарын шуулган үезинде эрттирер.

Балыкчының хүнүн Тывада республика маргылдаазы-биле демдеглээн 14.07.2015 Балыкчының хүнүн Тывада республика маргылдаазы-биле демдеглээн

Тывада Балыкчылар хүнүн Чеди-Хөл кожууннуң Элегес хемге балыктаарының маргылдаазы-биле демдеглээн. Республикада аңнаашкын ажыл-агыйының тургустунганындан бээр 70 чылынга база Улусчу ужур-чаңчылдар чылынга тураскааткан маргылдааны Тываның дириг амытаннар делегейиниң объектилерин болгаш сугнуң биологтуг курлавырларын камгалаар талазы-биле комитет биле Элегес суурнуң чурттакчызы, балыктаар спорттуң хоочуну Андрей Самбу организастап эрттиргеннер.

Ценгел тываларының наадымынга киржири-биле Моолче тыва делегация аъттаныпкан 14.07.2015 Ценгел тываларының наадымынга киржири-биле Моолче тыва делегация аъттаныпкан

Өөредилге болгаш эртем сайыды Каадыр-оол Бичелдейге удурткан чогаадыкчы коллективтер төлээлери, спортчулар кирген делегация ценгел тываларының наадымынга киржири-биле июль 13-те аъттаныпкан. Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оолдуң Күрүне Чөвүлелиниң президиумунуң ажылчын бөлүүнүң база Россияның энергетика сайыды Александр Новакка энергетика ажыл-агыйын хөгжүдериниң айтырыглары-биле холбашкан хуралдарга киржир планнаттынган ажыл-агыйжы сургакчылаашкыны-биле Ценгелдиң Наадымы капсырлажы берген. Ынчангаш Тываның Баштыңы Наадымның организаторларынга болгаш киржикчилеринге бодунуң байыр чедириишкинин дамчыткан.

Тываның Баштыңы 2016 чылдың көдээ ажыл-агый чизезинге ыяк белеткенирин дааскан 14.07.2015 Тываның Баштыңы 2016 чылдың көдээ ажыл-агый чизезинге ыяк белеткенирин дааскан

2016 чылдың июль 1-ден август 15-ке чедир, чедери берге ыраккы черлерге сентябрь 15-те ноябрь 15-ке чедир бүгү-российжи көдээ ажыл-агый чизези эртер. 2016 чылдың июль 1-де байдал-биле статистика көргүзүглерин алыр. Чуртта күрүнениң аграрлыг политиказының шынарын экижидеринге ийиги көдээ ажыл-агый чизези кол рольду ойнаар ужурлуг деп, эсперттер санап турар.

Тывада чаңчылчаан бойдус ажыглалының девискээрлерин тургузар ажылдар эгелээн 14.07.2015 Тывада чаңчылчаан бойдус ажыглалының девискээрлерин тургузар ажылдар эгелээн

Чаңчылчаан бойдус ажыглалының девискээрлерин аңгылаар айтырыглар-биле ажылдаар ажылчын бөлүктү республиканың чазаанга тургузар айтыышкынны Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол берген. Шапкын үлетпүр шиңгээлдезиниң байдалдарында, чоннарның онзагай культуразының үндезини болгаш хүрээлели болуп турар тус черниң чурттакчыларының чаңчылчаан ажыл-ижин кадагалап база хөгжүдери-биле, этнокультура заповедниктерин Тывага тургузар эгелээшкинни боттандырарының херек кырында бирги базымы бо.

Тываның Баштыңы күрүне деткимчезиниң үлелгезин ажык-чарлыг чорударын Көдээ ажыл-агый яамызындан негээн 14.07.2015 Тываның Баштыңы күрүне деткимчезиниң үлелгезин ажык-чарлыг чорударын Көдээ ажыл-агый яамызындан негээн

Тываның Баштыңы губернатор төлевилелдерин, ооң аразында «Чаңгыс суур – чаңгыс бүдүрүлге» төлевилелди онза контрольда тудуп турарын демдеглээн: «Конкурска үндезилээш, акшаландырыышкынның чөптүг үлелгезин чорударда, кожууннарның бурунгаар хөгжүлдезинге агробизнес төлевилелдерин мөөңнээнин өөренип көөрү чугула. Чамдык кожууннарда 4-5 төлевилел ажылдап турар болза, чамдыктарында хары угда 21 төлевилел барын эскерип болур».

Тывада коммунал ачы-дуза дээш төлевирлер чыыр шалыпчы айны чарлаан 13.07.2015 Тывада коммунал ачы-дуза дээш төлевирлер чыыр шалыпчы айны чарлаан

Тываның Чазаа июль 10-дан эгелеп энергия курлавырлары болгаш чуртталга-коммунал ачы-дузалары дээш чурттакчы чондан коммунал төлевирлер чыыр шалыпчы айны чарлаан. ТР-ниң Одалга болгаш энергетика яамызының дыңнадыы-биле алырга, энергия курлавырларын ажыглааны дээш чурттакчы чоннуң өрези 700 млн. рубль четкен. Республиканың чурттакчы чонунуң чылыг дээш өрези - 340 млн., а чырык дээш – 316,9 млн. рубль. 1 абонентиниң ортумак өрези: июнь айда чылыг дээш - 13065 рубль, чырык дээш - 4 754 рубль.

Тывада Стратегиктиг инициативалар агентилелиниң (СИА) киржилгези-биле инвестиция климадын экижидеринге кады ажылдажылга айтырыгларын сайгарып чугаалашкан 13.07.2015 Тывада Стратегиктиг инициативалар агентилелиниң (СИА) киржилгези-биле инвестиция климадын экижидеринге кады ажылдажылга айтырыгларын сайгарып чугаалашкан

Владимир Путинниң саналы-биле РФ-тиң Чазаанда регионнарда хөй-ниити ужур-дузалыг төлевилелдерни деткиир база инвестиция климадын экижидер адырда мурнакчы арга-дуржулгаларны нептередир дээш тургускан «Стратегиктиг инициативалар агентилели» коммерцияга хамаарышпас автономнуг организацияның төлээлери республиканың Баштыңы Шолбан Кара-оолдуң чалааны-биле Тывага келгеш барган. СИА-ның специалистери Тываның Экономика яамызы, республиканың Садыг-үлетпүр палатазы-биле кады биче болгаш ортумак сайгарлыкчы чорукту хөгжүдеринге таарымчалыг байдалдарны тургузар айтырыглар талазы-биле семинарларны болгаш «төгерик столдарны» эрттирген.

Тыва: «Евразияның интеллектуалдыг алдыны» бүгү делегейниң аныяктар шуулганы чагыгларны хүлээп эгелээн 13.07.2015 Тыва: «Евразияның интеллектуалдыг алдыны» бүгү делегейниң аныяктар шуулганы чагыгларны хүлээп эгелээн

Тываның Чазаа аныяктар шуулганының глобализация үезинде территорияларның шапкын хөгжүлдезинге тураскааткан темаларлыг дискуссиялар, «төгерик столдар» болгаш мастер-класстар дээш, өске-даа хемчеглерниң планын бадылаан. Шуулган күрүне эргелеп-башкарылга, бизнес, чоннар аразында кады ажылдажылга, культуралар аразында коммуникация адырында чидиг айтырыгларны шиитпирлээр ажыл-чорудулгага талантылыг башкарыкчыларны, аныяк эртемденнерни, сайгарлыкчыларны, аныяктар командаларын хаара тудар.

Тыва бедик социал-политиктиг турум регион кылдыр арткан 10.07.2015 Тыва бедик социал-политиктиг турум регион кылдыр арткан

       Онза байдалдар-биле холбашкан июньнуң бергедээшкиннери Тываның социал-политиктиг турум чоруун кошкаш кылбаан. РФ-тиң субъектилериниң турум чоруунуң деңнелин параметрлер-биле тургузар «Петербургская политика» фонд, июньнуң ээлчеглиг рейтингизинде республика ооң мурнунда туружун ээлеп, Россияның регионнарындан эң-не таарымчалыг регионнар санында хевээр артканын демдеглээн.

Ростуризм Тывага турисчи кластерлер тургузарынга акшандырыышкынны бээрин уламчылаар 10.07.2015 Ростуризм Тывага турисчи кластерлер тургузарынга акшандырыышкынны бээрин уламчылаар

          Туризм талазы-биле федералдыг агентилел (Ростуризм) федералдыг бюджеттен акшаландырар 55 регион төлевилелдериниң санынче Тывада «Алдын-Булак» этнокультура комплекизи биле «Силбир» төптүң баазазынга турисчи кластерлерни тургузар дугайында төлевилелдерин киирген. Ооң-биле холбаштыр «Россия Федерациязында иштики болгаш үнүүшкүннүг туризмни хөгжүдери (2011-2018 чылдарда)» федералдыг тускай сорулгалыг программага өскерлиишкиннер киирерин ведомство белеткээн, деп Ростуризмниң сайтызы дыңнаткан.

Тываның Баштыңы: «Чаңгыс суур – чаңгыс бүдүрүлге» губернатор төлевилели күш-ажылдың кижизинге санаттынган 10.07.2015 Тываның Баштыңы: «Чаңгыс суур – чаңгыс бүдүрүлге» губернатор төлевилели күш-ажылдың кижизинге санаттынган

Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол бодунуң блогунда «Чаңгыс суур – чаңгыс бүдүрүлге» губернатор төлевилели күш-ажылдың кижизинге санаттынган деп бижээн. «Республикада бистиң бодап турарывыс ышкаш эвес, ажылдап турары кижилер хөй-дүр. Көдээ черде ажыл-ишчи кижилер чурттап, хүн бүрүде күш-ажылчы маадырлыг чорукту кылып турары чоргааралды болдурар. Оларның аразында Бии-Хем кожуундан Нелли Чамзының бизнес-төлевилелин «Чаңгыс суур – чаңгыс бүдүрүлге» төлевилели-биле деткээш, часпаан-дыр бис!

Ада-чурттуң Улуг дайынының тыва эки-турачыларынга сактыышкын хүнүнге белеткелдер Тывада эгелээн 10.07.2015 Ада-чурттуң Улуг дайынының тыва эки-турачыларынга сактыышкын хүнүнге белеткелдер Тывада эгелээн

Республиканың төөгүзүнде онзагай хүннү - Тыва эки турачыларга сактыышкын хүнүн бир дугаар байырлаарының белеткээр болгаш эрттирер оргкомитедин Тываның Чазаа тургускан. Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оолдуң 2015 чылдың апрель 27-де чарлыы-биле чаа байырлалды сентябрь 1-де эрттирерин бадылаан. 73 чыл бурунгаар ол хүн Тывадан, ынчан бот-догуннаан республикадан, Совет Эвилелинче халдаан гитлержи дайзыннарны чылча шаварынга киржир дээш капитан Тюлюш Кечил-оолга, сөөлүнде Совет Эвилелини Маадыры атты алган, баштаткан эки-турачы аъттыг эскадрон дайынче аъттанган

Бүгү Россияның социал ажылдакчылар шуулганының шиитпирлеринге даянып, Тывага боттандырар бирги хемчеглерни хүлээп алган 09.07.2015 Бүгү Россияның социал ажылдакчылар шуулганының шиитпирлеринге даянып, Тывага боттандырар бирги хемчеглерни хүлээп алган
Бүгү Россияның социал ажылдакчылар шуулганының резолюцияларын күүседириниң хемчеглер планын Тываның Чазаа бадылаан. Шуулган социал ачы-дузаларның шынарын болгаш чедингирин бедидеринче, социал хандырылга системазын модернизастаарынче угланган элээн каш шиитпирлерни хүлээп алганын сагындыраал.

Тываның Аныяктар яамызы аныяктарның бизнес-төлевилелдериниң регион конкурузунуң түнңел чадазынче кирген кижилерни тодараткан 09.07.2015 Тываның Аныяктар яамызы аныяктарның бизнес-төлевилелдериниң регион конкурузунуң түнңел чадазынче кирген кижилерни тодараткан

«Аныяктарның бизнес-төлевилелдери-2015» республика конкурузунче республиканың аныяк хамаатыларындан 54 чагыг кирген. Тываның Аныяктар херээ болгаш спорт яамызының дыңнатканы-биле, конкурска Кызыл хоорайның аныяктары идепкейин көргүзүп, 22 төлевилелди киирген. Ийиги черде Улуг-Хемниң аныяктары, оларның төлевилелдериниң саны – 6. Бай-тайгажылар үшкү черни ээлеп, 4 төлевилелди камгалаан. Чөөн-Хемчик, Кызыл, Тес-Хем, Тожу кожууннар 3-3, Өвүр, Чеди-Хөл, Сүт-Хөл 2-2, Барыын-Хемчик, Таңды, Эрзин кожууннар база Ак-Довурак хоорай 1-1 чагыгны киирген. 54 бизнес-төлевилелдерниң 18-ин ажыл чок аныяктар, 13-үн сайгарлыкчылар, 17-зин ажылдап турар аныяктар, 6-зын студентилер кылган.

09.07.2015 Тывада хөй талалыг ажыл-чорудулгалыг төптерниң (МФЦ) чаа брендбугун болгаш ылгавыр демдээн киирип турар
Республикада амгы үеде «чаңгыс соңга» тургузуу-биле күрүне болгаш муниципалдыг ачы-дуза чедирилгезин көргүзүп турар хөй талалыг ажыл-чорудулгалыг 15 төп база тускайлаан 3 ажылчы олут бар.

Тывада үлегерлиг өг-бүлелерге «Ынакшыл болгаш шынчы чорук дээш» медальдарны тывыскан 09.07.2015 Тывада үлегерлиг өг-бүлелерге «Ынакшыл болгаш шынчы чорук дээш» медальдарны тывыскан
Кызылга Өг-бүле, ынакшыл болгаш шынчы чорук хүнүнде республиканың кожууннарындан үлегерлиг өг-бүлелерни шаңнап-мактаан. Чазак даргазының оралакчызы Органа Натсак 25 чылдан хөй чылдарда ниитилелде аас-кежиктиг болгаш төлептиг чурттап чоруур өг-бүлелерге бүгү-российжи байырлал-биле байырны чедирген.

09.07.2015 Инновацияның федералдыг конкурузунга Тывага хөмүр брикеттээр завод тудуунуң төлевилели тиилээн
Республика эрге-чагыргазының деткимчези-биле «Хайдып девелопмент» тыва тудуг компаниязы «Регионнар – турум хөгжүлдеже» конкурстуң хөй-ниити премиязын чаалап алган.

08.07.2015 Тываның Чазаа биче болгаш ортумак бизнести хөгжүдериниң «улусчу орук картазын» бадылаан

Тываның Чазаа республиканың шупту адырларында бизнестиң биче хевирлерин бүгү талалыг деткииринче угландырган экономика политиказын чорудуп эгелээнден бээр элээн чылдар эрткен. Федералдыг болгаш регион программаларындан күрүне деткимчезин берип турары Тываның сайгарлыкчыларының хей-аъдын көдүрген. 

Тываның кол капиталында инвестиция хемчээли 2014 чылда 10,8 хуу өскен 02.07.2015 Тываның кол капиталында инвестиция хемчээли 2014 чылда 10,8 хуу өскен

Бо неделяда республиканың Чазаа инвестиция ажыл-чорудулгазының түңнелдерин үндүрген. 2014 чылдаакшаландырыышкынның бүгү дөстеринден Тываның кол капиталынче инвестицияның хемчээли 16,6 млрд. рубль болган. Эрткен чылга деңнээрге 10,8 хуу хөй.

ТР-ниң Экономика яамызының дыңнадыы-биле, капитал салыышкынының кол үлүү тывыш адырында – инвестицияның ниити хемчээлиниң 58 хуузу, азы 8 млрд. 992,8 млн. рубль болган. Кызыл-Таштыгның полиметалл чыдынында даг-болбаазырадылга комбинадынга немей, хөмүр-даш чыдынының Межегей участогунда бедик технологиялыг шахтаны чыл дургузунда тутканы база «Бенконс» даштыкы компанияның тууйбу биле бетон заводунуң тудуунуң эгелээни инвестицияның хемчээлин көвүдеткен.

Тываның Баштыңы уруглар садтарының тудуунче күрүне-хуу эштежилгени киириштирериниң аргаларын көөрүн дааскан 02.07.2015 Тываның Баштыңы уруглар садтарының тудуунче күрүне-хуу эштежилгени киириштирериниң аргаларын көөрүн дааскан

Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол Тудуг яамызы биле Инвестициялар хаара тудар агентилелге уруглар садтарының тудуунче күрүне-хуу эштежилгени киириштирериниң аргаларын көөрүн дааскан. Россияның өске регионнарында шак ындыг схема чедиишкинниг ажылдап турары.. Төлевилелди боттандырарын чорудар күзелдиг партнерлар бар. Тываның Юстиция херектериниң талазы-биле яамыга КХЭ-ни боттандырарының нормативтиг-эрге-хоойлу баазазын анализтеп, ажылдап кылырын дааскан. Алызында уруглар садтары тудар шөлдерниң, ооң турар черин, инфраструктурага кожарының техниктиг аргаларын ажылдап кылырын Тудуг яамызынга онааган. Бүгү ажылдарны узамдыгыышкын чокка кылырын чугаалаан.

Күрүне программаларын акшаландырарынга Тыва бодунуң үлүүн 5,6 катап көвүдеткен 02.07.2015 Күрүне программаларын акшаландырарынга Тыва бодунуң үлүүн 5,6 катап көвүдеткен

В 2014 чылда Тыва күрүне программаларын акшаландырарынга бодунуң акша-хөреңгизинден 9 млрд.885,7 млн. рубльди үндүрген. Республиканың чазаа күрүне болгаш муниципалдыг программалар күүселдезинче, ооң мурнунда чылга деңнээрге, 5,6 катап хөй хемчээлдиг акша-хөреңгини киириштиргенин демдеглээн. ТР-ниң Экономика яамызы бюджетти хевирлээрде программа аргазынче шилчээнин база программалар хандырылгазынче республика казназы акша-хөреңгиниң 58 хуузун шилчиткен тайылбырлаан. Тыва бодунуң 1 рубль акша-хөреңгизи-биле, федералдыг бюджеттен 4,6 рубль кады акшаландырыышкынны чедип алган.

Тываның Баштыңы чер курлавырларын шиңгээдип турар хуу инвесторлар-биле социал эштежилге дугайында дугуржулгаларның боттанылгазынга мониторинг чорударын негээн 01.07.2015 Тываның Баштыңы чер курлавырларын шиңгээдип турар хуу инвесторлар-биле социал эштежилге дугайында дугуржулгаларның боттанылгазынга мониторинг чорударын негээн

Июнь 25-те Тожуда Кызыл-Таштыгның полиметалл чыдынында улуг даг-болбаазырадылга комбинадын албан-езузу-биле ажыткан соонда, Тываның Баштыңы ТР-ниң Бойдус курлавырлары болгаш экология яамызынга ол девискээрде экологтуг байдалга хамарыштыр мониторинг эрттирерин дааскан. Республиканың чурттакчы чонун ажылга хаара тутканының болгаш оларның күш-ажылчы эргелериниң камгалалының айтырыгларын хынаарын Күш-ажыл болгаш социал политика яамызынга онааган. Республика девискээринде чер иштиниң казымалдарын шиңгээдип турар өске-даа компанияларга хамаарыштыр ындыг арганы ажыглап эгелээрин база айыткан. Чазак Даргазы Шолбан Кара-оолдуң айтыышкынынга даянгаш, хуу инвесторлар-биле социал эштежилге дугайында дугуржулгаларның боттанылгазын ажылчын бөлүктер хынаар ужурлуг.     

Тываның Баштыңы республиканың чурттакчыларын онза байдал чурумун хажыт чок сагыырынче кыйгырган 01.07.2015 Тываның Баштыңы республиканың чурттакчыларын онза байдал чурумун хажыт чок сагыырынче кыйгырган

Бо ийи-үш хүнде Тывада өөскээн арга-арыг өрттериниң саны 5 катап өскен. Өрттүң ындыг дүрген нептерээринге кургаг болгаш изиг агаар салдарны чедирген деп, специалистер санап турар. Өрт айыылының хенертен нарыыдааны-биле Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол өрттүң айыыл чок чоруунуң дүрүмнерин сагыырынга харыысалганы улгаттырып, берге байдалды нарыыдатпайн, айыыл-халапка эккелбези-биле серемчени кошкатпазын кыйгырган:

- Хүндүлүг чаңгыс чер чурттуглар!

Канчаар-даа аажок изиг агаар тургустунган. Өрт айыылы бооп болурунуң эң бедик, онза байдал чадазы демдеглеттинген. Эрткен каш хонуктарда арга-арыгга 11 өрт хып, оларның саны ниитизи-биле 32 четкен. Неделя дургузунда 1 муң гектар черни өрт таварып эрткен болза, бо хүнде 5 муң 562 гектарда чалбыыштыг от киискээн.

Тываның Баштыңы Тываже синтетиктиг наркотиктерни киир сөөртүрүн болдурбас хемчеглерни алырын негээн 30.06.2015 Тываның Баштыңы Тываже синтетиктиг наркотиктерни киир сөөртүрүн болдурбас хемчеглерни алырын негээн

Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оолдуң даргалаашкыны-биле Наркотиктерге удур комиссияның хуралынга Тываның девискээринге психотроптуг бүдүмелдерниң чаа хевирлерин нептередиринге удур ажыл-чорудулганың хемчеглерин сайгарып чугаалашкан.

Наркотиктерге удур демиселдиң федералдыг албанының дыңнадыы-биле, 2014 чылда Россияда синтетиктиг наркотиктерден 40 ажыг кижи өлген, 2 муң хире кижи когараан. 2010 чылда наркополицейжилер 500 килограмм наркотиктерниң чаа хевирлерин хавырган болза, ол сан-чурагай 2014 чылда 4 муң тонна четкен.  

Павел Астахов-биле парлалга конференциязы 29.06.2015 Павел Астахов-биле парлалга конференциязы

Республиканың массалыг информация чепсектериниң журналистери-биле парлалга конференциязының үезинде Президентиниң чанында Уругларның эргелерин камгалаар бүрүн эргелиг төлээ Павел Астахов, 2011 чылдың хыналдазының соонда Тывада уругларның эргелерин камгалаар адырда кол туруштар эки талаже өскерилгенин хыналданың түңнелдери көргүскенин дыңнаткан.

Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол биле Уругларның эргелерин камгалаар төлээ чериниңдоктаамал харылзаалыг ажыл-чорудулгазы ындыг эки түңнелди берген. 

Тываның Баштыңының чаа школалар тудар талазы-биле бүгү-российжи программаже республиканы киирер дугайында дилээн Павел Астахов деткээн 29.06.2015 Тываның Баштыңының чаа школалар тудар талазы-биле бүгү-российжи программаже республиканы киирер дугайында дилээн Павел Астахов деткээн

РФ-тиң Президентиниң чанында уругларның эргелерин камгалаар бүрүн эргелиг төлээ Павел Астаховтуң киржилгези-биле эрткен хуралда Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол республика чаштарның өзүп-төрүттүнери-биле чуртта бирги одуругда, а өлүп-хораар чоруу кызырылган дээрзин илеткээн. Ие-чаштарны камгалаары-биле республиканың эрге-чагыргазы инфраструктура базымнарын: Перинаталдыг, Уругларга катапэмнээшкин болгаш реабилитация төптерин ажыглалче киирген, Кызылдың уруглар поликлиниказының капиталдыг септелгезин чоруткан. Бо чайын 5 уруглар садын ажыглалга киирер. 2008 чылдан бээр 1107 өскүстер бажыңнарны алган болза, чоокку үеде 274 кижиге чурттаар оран-саваның дүлгүүрлерин тыпсыр.

РФ-тиң Президентиниң чанында уругларның эргелерин камгалаар бүрүн эргелиг төлээ Павел Астахов Тывада эки талаже өскерлиишкиннерни демдеглээн 29.06.2015 РФ-тиң Президентиниң чанында уругларның эргелерин камгалаар бүрүн эргелиг төлээ Павел Астахов Тывада эки талаже өскерлиишкиннерни демдеглээн

Июнь 26-да РФ-тиң Президентиниң чанында уругларның эргелерин камгалаар бүрүн эргелиг төлээ Павел Астахов ажыл-ажыйжы сургачылаашкын-биле Тывага келген. Ооң келириниң мурнуу чарыында дузалакчылары республикада уруглар камгалалының талазы-биле байдалды хынап көрген. Тываның Чазаанга эрткен хурал үезинде Павел Астахов өскерлиишкиннерни демдеглээн:

«Республикага бир дугаар эвес кээп тур бис. Чаңгыс эвес удаа шыңгыы хыналдаларны чоруттувус. Ылангыя күрүне хайгааралында уруглар албан черлериниң, уругларның боттарынга хамаарыштыр

Тывада улуг даг-тывыш комбинадын бир дугаар туткан 26.06.2015 Тывада улуг даг-тывыш комбинадын бир дугаар туткан

Июнь 25-те Кызыл-Таштыгның полиметалл чыдынында даг-болбаазырадылга комбинадын албан езузу-биле ажыткан. Тывада совет үе соонда хуу инвесторларның салыышкыны-биле куруг черден тудуп үндүрген бирги улуг бүдүрүлге ол болур. Шолбан Кара-оолдуң чазакка ажылдап келбээн үезинде, 2006 чылда Чер иштиниң казымалдарын ажыглаар талазы-биле федералдыг агентилелдиң организастааны конкурс-биле тывышты шиңгээдиринге чөпшээрелди алган «Лунсин» даг-тывыш компаниязы - ооң ээзи. Комбинаттың төлевилелде көрдүнген күчү-күжү - 1 млн. руда, оон чес, свинец болгаш цинк концентраттарын алыр. Специалистерниң санап турары-биле, даг-болбаазырадылга комбинады бүгү күчү-күжү-биле ажылдап эгелээр болза, Тываның бюджединче үндүрүг болгаш чыылда кылдыр 400 млн.рубльдиң орулгазын киирер.

Тыва Республиканың девискээринде онза байдал чурумун киирген 24.06.2015 Тыва Республиканың девискээринде онза байдал чурумун киирген

Россия Федерациязының 2007 чылдың май 21-те «Бойдус болгаш техногенниг характерлиг онза байдалдарбөлүктериниң дугайында» доктаалынга база Тыва Республиканың Чазааның онза байдалдарны болдурбас болгаш ону чок кылыр база өрттүң айыыл чок чоруун хандырар талазы-биле комиссияның 2015 чылдың июнь 23-те № 13 шиитпири-биле:

1. 2015 чылдың июнь 23-тен эгелеп Тыва Республиканың девискээринде онза байдал чурумун киирип, ону чайладырының регион деңнелин тургузар.

2. Муниципалдыг тургузугларның девискээринде: Өвүр кожуун, Мөнгүн-Тайга кожуун, Каа-Хем кожуун, Кызыл кожууннуң кызыгаарында, республика ужур-дузалыг «Абакан-Абаза» А-161 автооруктуң 240-255 км-де участогунда онза байдал зоназын тодарадыр.

24.06.2015 Чайгы дыштанылга лагеринге хораннанган уругларның байдалының дугайында билип алыры-биле республиканың халдавырлыг аарыглар эмнелгезинде «изиг харылзаа» шугумун ажыткан

Уругларның канчап хораннанганын тодарадыры-биле ТР-ниң Чазааның Даргазының социал айтырыглар талазы-биле оралакчызы Органа Натсак дүүн Таңды кожууннуң девискээринде «Орленок» уруглар лагеринге четкен.

Ооң чугаазы-биле алырга, лагерьде дыштанып турар 179 уругнуң 28-зи аараан. «Ижинниң халдавыры» диагнозтуг ортумак берге байдалдыг 20 уругну Бай-Хаак суурда база республиканың халдавырлыг аарыглар эмнелгелеринде чыттырган. Чүгээр байдалдыг 8 уругну ада-иелер боттарының хайгааралынче алган. Республиканың халдавырлыг аарыглар эмнелгезинде 8(39422) 6-40-60; 6-38-47 дугаарлыг телефоннарлыг «изиг шугум» ажыттынган.

Июнь 27-де Тываның школаларынга доозукчулар кежээлери эртер 24.06.2015 Июнь 27-де Тываның школаларынга доозукчулар кежээлери эртер

Тываның Чазааның айтыышкыны-биле доозукчулар кежээлерин организастыг эрттирер дээш Тываның шупту өөредилге албан черлеринге хайгаарал-хыналданы тудар кылдыр республиканың эрге-чагырга органнарыныңудуртукчуларын болгаш Өөредилге яамызының специалистерин быжыглаан.

Ол кежээ муниципалдыг тургузугларның болгаш хоорай округтарының ажылдакчылары байырлалды эки деңнелге эрттирери-биле тус чер чагыргаларының специалистериниң, башкылар болгаш ада-иелерниң талазындан корум-чурумну хандырып, чурум үрээшкиннерин болдурбазы-биле дежурныйлаашкынны организастаар.

Будда Шакьямуни ыдык айның түңнелдерин Тываның Камбы-ламазы Лопсан Чамзы таныштырган 23.06.2015 Будда Шакьямуни ыдык айның түңнелдерин Тываның Камбы-ламазы Лопсан Чамзы таныштырган

Будда Шакьямуниниң чуртталгазында үш кол болуушкун: Төрүттүнген, Чырык угаан четкен болгаш Паринирванаже чорутканы-биле холбашкан Сака Дава ыдык айны бистиң республикага бир дугаар езулап эрттирген. Ыдыктыг ол айда Тываның чурттакчылары «Ом мани падме хум» мантраны 1287000 катап номчаан.

Бүдүрген эки үүле-херектер каш катап арбыдап, эки салдарны чедирер болганындан, буддистер Сака Дава айын «эки үүле мөөңнээриниң айы» деп база адаарлар. Кызылда Цеченлинг төп хүрээниң ламалары үш бөлүкке үстүп алгаш, майның 19-тан июнь 16-га чедир Тываның бүгү кожууннарын кезип, республиканың чурттакчы чонунга Сака Дава айын байырлаарының кол утказын тайылбырлап, судурларны номчаан. 

Тываның Баштыңы чайгы үеде уругларның амы-тынын болгаш кадыкшылын камгалаар хемчеглерни алырын тус чер чагыргаларындан негээн 23.06.2015 Тываның Баштыңы чайгы үеде уругларның амы-тынын болгаш кадыкшылын камгалаар хемчеглерни алырын тус чер чагыргаларындан негээн

Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол кожууннар чагыргаларының даргаларындан чайгы үеде уругларның айыыл чок чоруун, амы-тынын болгаш кадыкшылын камгалаарының талазы-биле калбак тайылбыр ажылдарын чорударын негээн.

«Июнь айда үш бичии чаштар сугга дүшкен. Өг-бүлелерге канчаар-даа аажок улуг кажыыдал-дыр. Оваарымчалыг болуруңарны дилеп тур мен! Боттарыңарны болгаш ажы-төлүңерни камнаңар. Оларны хайгаарал чокка артырбаңар, айыыл чок чоруктуң дүрүмнеринге өөредиңер» - деп, Шолбан Кара-оол соцчетки дамчыштыр республиканың чурттакчыларын чагаан.

23.06.2015 Июнь 25-28 хүннеринде Москваның Кызыл шөлге «Россияның номнары» бүгү-российжи фестивальга Тываның үндүрүлгелерин база делгээр

Чылдың-на эртип турар «Россияның номнары» фестиваль бо чылын Кызыл шөлде аңгылаан 23 муң дөрбелчин метр шөлде чеди интерактивтиг черлерге делгелге-ярмарказын чорудар. Россияда Литература чылынга тураскааткан хемчег бо удаада 300 хире ном үндүрүкчүлерин каттыштырып, солун чүүлдерни аазап турар.

Литература чылын эрттирериниң оргкомитедин Күрүне Думазының спикери Сергей Нарышкин баштаар, а оргкомитетте ооң оралакчыларын культура сайыдының оралакчызы Григорий Ивлиев биле Роспарлалганың удуртукчузу Михаил Сеславинский төлээлээр.  

Тываның Баштыңы РФ-тиң өөредилге болгаш эртем сайыды Дмитрий Ливанов-биле ужурашкан 23.06.2015 Тываның Баштыңы РФ-тиң өөредилге болгаш эртем сайыды Дмитрий Ливанов-биле ужурашкан

Июнь 22-де Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол РФ-тиң өөредилге болгаш эртем сайыды Дмитрий Ливанов-биле ужурашкаш, регионнуң элээн каш чидиг айтырыгларын сайгарып чугаалашкан. Ниити өөредилге системазын чаартыры-биле Тываның өөредилге адырын хөгжүдүп, ниити өөредилге организацияларының материал-техниктиг баазазын чаартырынга, оларның капитал септелгезин чорударынга улуг деткимче дузаны чедирип турары дээш республиканың удуртукчузу Россияның өөредилге болгаш эртем яамызынга четтиргенин илереткен.  

Тываның Баштыңы Санкт-Петербургтуң студентилери-биле ужурашкан 22.06.2015 Тываның Баштыңы Санкт-Петербургтуң студентилери-биле ужурашкан

Июнь 19-та Шолбан Кара-оол Санкт-Петербург хоорайның студент активи-биле ужурашкан. Шак ындыг ужуражылгаларны Россияның аңгы-аңгы хоорайларынга чорааш албан эрттирери, ооң хажыттынмас чаңчылы болу берген.
Студентилер боттарының амыдырал-чуртталгазы-биле таныштырып, деткимче дилээринге, кандыг-бир айтырыгны шиитпирлээри-биле санал-онал кииреринге, төрээн Тывазында сөөлгү болуушкуннарны билип алырынга, республиканың баштыңындан доозукчулар, ылаңгыя кызыл диплом-биле доосканнар, күрүне деткимчезинче кымнар кордап болурул дээн ышкаш айтырыгларга тодаргай харыыларны алыр эптиг аргазы ол.

Тываның Баштыңы: «Али-Баба» компанияның үндезилекчизи Джек Ма чурттуң кол партнеру апаары чадавас 22.06.2015 Тываның Баштыңы: «Али-Баба» компанияның үндезилекчизи Джек Ма чурттуң кол партнеру апаары чадавас

Президент экономиктиг шуулган соонда инвесторлар-биле ажылды күштелдирип, чөөн чүк-биле кады ажылдажылгаже кичээнгейни угландырарын айыткан.

«Али-Баба» компанияның үндезилекчизи Джек Ма чурттуң кол партнеру апаар чадавас – деп, Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол ПДЭШ-2015-тиң соонда демдеглээн. – Ооң бизнезиниң чылда саарылгазы 500 млрд. доллар деп даап бодаары безин берге. Ол бизнезиниң технологиязын биче бизнестиң санын көвүдеткени-биле (Кыдатта ол схема-биле 14 млн. кижи ажылга тургустунган) чедип алганы база солун. Ийи хүн иштинде ооң-биле ужуражып чугаалашкаш, ооң хей-аъдын, тура-соруун кайгап ханмадым. Бизнес дугайында ооң бодалдарын боттарыңар сайгарып көрүңер даан:

• Чамдыктарда эки аргаларны тодаргай тайылбырлаары бо-ла болдунмайн баар. А эки болгаш белен кылдыр тайылбырлаары, эки арга эвес-тир.

Тываның найысылалын «Айыыл чок» хоорай АПК-ны тургузарынга шенелде шөл кылдыр алган 19.06.2015 Тываның найысылалын «Айыыл чок» хоорай АПК-ны тургузарынга шенелде шөл кылдыр алган

Тываның эрге-чагыргазы «Айыыл чок» хоорай аппарат-программа комплекизиниң чаңгыс аай программазын республиканың девискээринге ажыглап, хөгжүдер талазы-биле төлевилелди боттандырып эгелээн. Тываның найысылалы Кызыл хоорай төлелилелдиң шенелде шөлү болур. Ооң сорулгазы – айыыл чок чорукка, корум-чурум хандырылгазынга, транспортка, долгандыр бойдус хүрээлелинге болгаш өске-даа техниктиг курлавырларга контрольду чаңгыс видеосистемага мөөңнеп катттыштырары болур. Ол арга-хевир көскү амыдыралдың база ажыл-чорудулганың аңгы-аңгы адырларында байдалды үезинде хайгаараарынга, штатка хамаарышпас байдалдарда, чижээ, хамаатыларга удур корум-чурум үрээшкиннери азы техногенниг база өске-даа хевирниң ОБ айыылы тургустунуп кээрге ону чайладырынга улуг дөгүм.

Уругларның «Байлак» кадыкшылга лагери дыштанылга сезонун июнь 23-те ажыдар 19.06.2015 Уругларның «Байлак» кадыкшылга лагери дыштанылга сезонун июнь 23-те ажыдар

Чагытай хөлден ырак эвес черде «Байлак» лагери июнь 23-тен эгелеп республиканың кожууннарындан уругларны хүлээп эгелээр. Бо чайгы үш сезонда 630 уругнуң кадыкшылын быжыглаары планнаттынган.

Уругларга таарымчалыг байдалдарны тургузары-биле шынарлыг капитал септелгени чоруткан.Чаартынган лагерьде эргижирээн тудугларны ап каапкан, чунар-бажың, хыналда-эрттирилге пунктузун, суг шыгжамырын туткан, канализация четкизин чорудуп, чаа чунар-демирлерни аскан, өг хевирлиг шывыглыг дыштаныр черни дерээн. Шупту корпустарда эжиктерни, декпелерни, туттунар черлерни солуп, косметиктиг септелгени база кылган. 

ПДЭШ-2015 үезинде Тываның Баштыңы РФ-тиң Харылзаа болгаш массалыг коммуникация яамызы база «Ростелеком» ААН-биле дугуржулгага атты салганнар 19.06.2015 ПДЭШ-2015 үезинде Тываның Баштыңы РФ-тиң Харылзаа болгаш массалыг коммуникация яамызы база «Ростелеком» ААН-биле дугуржулгага атты салганнар

Дүн Петербургда эртип турар делегейниң экономиктиг шуулганының үезинде Россия Федерациязының Харылзаа болгаш массалыг коммуникация яамызы биле Тыва Республиканың Чазаа база «Ростелеком» КХН Тыва Республиканың девискээринге инвестиция төлевилелдерин боттандырар адырда кады ажыл-чорудулганың дугайында дугуржулгага атты салганнар.

Бо дугуржулга «Чурагайның дең эвес чоруун чайладыры» федералдыг төлевилелдиң регионга боттанылгазы-биле 250-ден 500 хире чурттакчылыг Тываның көдээ суурларын интернет четкизинче кожарын хандырар.

Тыва чоннуң чайгаар өзүлдези-биле 2014 чылда Россияда мурнуку черде 18.06.2015 Тыва чоннуң чайгаар өзүлдези-биле 2014 чылда Россияда мурнуку черде

РФ-тиң Кадык камгалал яамызының «2014 чылда кадыкшылды камгалап-хайгаарар адырда күрүне политиказының боттанылгазының дугайында» күрүне илеткелинде шак ындыг дыңнадыг кирген. Кадык камгалал сайыды Вероника Скворцова ниитизи-биле чуртта чурттакчы чоннуң санының өзүлдези демдеглеттингенин, тодаргайлаарга 43 регионда 1000 кижиге онааштыр өзүп-төрүттүнери ортумак российжи көргүзүг – 13,3-ден хөй болганын илеткээн. А Тыва бо удаада база-ла шупту регионнарны мурнаан, муң чурттакчыга онааштыр 25,3 чаш төрүттүнген, Россияда көргүзүгге деңнээрге 1,9 катай хөй.

өг-бүле фермаларын болгаш эгелеп чоруур фермерлерни деткиири-биле Тыва федералдыг субсидияның хемчээлин 9-тан 29 млн. рубль чедир көвүдеткен 18.06.2015 өг-бүле фермаларын болгаш эгелеп чоруур фермерлерни деткиири-биле Тыва федералдыг субсидияның хемчээлин 9-тан 29 млн. рубль чедир көвүдеткен

2015 чылда өг-бүлениң мал ажыл-агыйлыг фермаларынга грант кылдыр федералдыг субсидияны Тыва камгалап алган. Россияның Чазаа ол күрүне деткимчезин барык 3 катап көвүдеткен. Март айда бадылаттынганы езугаар республикага 9 млн. 799 муң рубльди тускайлаан турган болза, РФ-тиң Чазааның Даргазы Дмитрий Медведевтиң июнь 16-да ат салганы чаа айтыышкынында көдээ ажыл-агыйның өг-бүле фермаларынга ол дузаламчының түңү 29 млн. 199 муң рубль чедир өскен.

Тываның Баштыңы РФ-тиң иштики херектер сайыды В. Колокольцев-биле республиканың кол автооруктарынга ОПА-ның стационар постуларын эгидерин дугурушкан 18.06.2015 Тываның Баштыңы РФ-тиң иштики херектер сайыды В. Колокольцев-биле республиканың кол автооруктарынга ОПА-ның стационар постуларын эгидерин дугурушкан

Средада Тываның Баштыңы Ш.Кара-оол РФ-тиң иштики херектер сайыды В. Колокольцев-биле ужурашкан. Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол республиканың социал-экономиктиг, географтыг байдалдарын өөренип көрүп тургаш, Тываның кол автомобиль оруктарының участоктарынга орук-патроль албанының стационарлыг постулар ажылын катап тургузарының айтырыын шиитпирлээринге деткимчени көргүзерин РФ-тиң ИХЯ-ның баштыңы Владимир Колокольцевтан дилээн. 

Тываның Баштыңы Күрүне Совединиң президиумнуң хуралынга киришкен 18.06.2015 Тываның Баштыңы Күрүне Совединиң президиумнуң хуралынга киришкен

Тываның Баштыңы Москвага сургакчылашкын үезинде Россияның Президентизи Владимир Путинниң даргалаашкыны-биле эртип турар Россияның Күрүне Совединиң президиумунуң хуралынга киришкен. Бо удаада «РФ-те наркотиктерге удур политиканың боттаныышкынының дугайында» деп айтырыгны сайгарып чугаалашкан.

Күрүне совединиң хуралынга РФ-те наркобайдал чогумчалыг эвес дээрзин В.Путин айыткан. Наркотиктер-биле холбаалыг кем-херек үүлгедиишкиннери-биле демиселден чурттуң национал айыыл чок чоруу, дыка хөй хамаатыларның чуртталгазы болгаш кадыкшыл байдалы дорт хамааржыр дээрзинге президент бүзүрелдиг. Бо эң-не чидиг болгаш тодаргай айтырыгларның бирээзи болуп артпышаан. 

17.06.2015 Тывада эм шынарлыг Дус-Хөл биле Хадың хөлдерге чедир орук чок черде шывыглыг орукту чаткан

Тываның Чазааның республикада транспорт оруун хөгжүдер талазы-биле кылып чоруткан ажылының көскү чижээнге минералдыг составы-биле онзагай Дус-Хөл биле эвээш дустуг Хадың хөлдерже асфальтылыг орукту тутканын хамаарыштып болур. М54 трассадан хөлдерже ыңай чоруткан ниитизи-биле 19,219 км узун хемчээлдиг асфальтылыг орукту эде чаартып тударынга федералдыг болгаш республика бюджединден 80,6 млн. рубльди аңгылаан. Ол ажылды «Восток» КХН-ниң керээлиг организациязы чоруткан.

17.06.2015 РФ-тиң Спорт яамызынга Тыва эштир бассейн биле спортчу төп тудуун доозарының субсидия акшазын камгалап алган

Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол биле РФ-тиң Спорт яамызы ийи улуг спортчу объектилер – Ак-Довурак хоорайда эштир бассейн биле Каа-Хем кожууннуң төвү Сарыг-Сеп суурда спортчу комплекстиң тудуун 2015 чылда доозарынга субсидияның арткан кезиин бээр дугайында дугуржулгага атты салганнар. Федералдыг деткимчени алыры-биле республика ол ийи тудугга бодунуң акша-хөреңгизинден 74 млн. рубльди киириштирген. Аңаа уткуй РФ бодунуң бюджединден ол ийи төлевилелге 200 млн. рубльдиң акшаландыырышкынын тускайлаан, ооң 60 млн.-ни бо чылын кирип келген.

16.06.2015 Тывада социал угланыышкынныг коммерцияга хамаарышпас организацияларга бюджеттен деткимчени көргүзер

Социал угланыышкынныг коммерцияга хамаарышпас организацияларга республика бюджединден субсидияны бээриниң дугайында дүрүмнү Тываның Чазаа бадылаан. Коммерцияга хамаарышпас организацияларның төлевилелдерин шилиир талазы-биле конкурс комиссиязының шиитпиринге даянгаш, субсидияны бээриниң чурумун, байдалын, критерийлерин ол документ тодарадып турар.

Федералдыг хоойлужудулга езугаар бүрүткеттинген, Тываның девискээринде социал угланыышкынныг ажыл-чорудулгалыг КХО конкурс шилилгезинге киржип болур.

16.06.2015 Доозукчулар кежээлерин организастыг эрттирери-биле Тываның школаларынга чазак даргазының оралакчыларын, сайыттарны, ведомстволарның удуртукчуларын быжыглаан

Тываның Чазааның айтыышкыны езугаар доозукчулар кежээлерин организастыг эрттирери-биле Тываның школаларынга хайгаарал-хыналданы тудар кылдыр чазак даргазының оралакчыларын, сайыттарны, ведомстволарның удуртукчуларын быжыглаан. Июнь 27-де, доозукчулар кежээзиниң хүнүнде, тус чер чагыргаларының ажылдакчылары, башкылар болгаш ада-иелер-биле олар хондур хайгааралды чорударлар. Оон аңгыда ол хүнде арага аймаан садарын кызыгаарлаан, хемнерниң деңнелиниң көдүрлүп, арга-арыг өрттери болуп турарындан база саргы көвүдээнинден бойдусче агаарлап үнерин база хораан.  

16.06.2015 «Атлас Джет» ХАН-ның чиңгине директору: Тывада авиашугумнарның хөгжүлдези дээрге, ол айтырыг дээш Шолбан Кара-оолдуң сыныш чок ачы-хавыяазы-дыр

"Атлас Джет" российжи хуу компания Sukhoi Superjet 100 (SSJ 100) самолеттарны ужудуп эгелээнден бээр бир чыл болганда боттарының агаар судноларының чажыдын ажыдар деп шиитпирлээн. "Атлас Джет" ХАН-ның чиңгине директору Дмитрий Хлопитько ATO.ru-га берген бирги интервьюзунга "Центр-Юг", "Рособоронэкспортом" авиакомпаниялар-биле кады ажылдажылгазының болгаш SSJ 100флотту хөй дакпыр көвүдедириниң дугайында планнарын чугаалаан.

Тыва арга-дуржулга

АТО: Дмитрий Олегович, март 27-де Кызылче SSJ 100 самолет-биле пассажирлер аргыжылгазын бир дугаар чоруткан болгай силер? Тываже ындыг экзотиктиг рейсти чүге кылыр бодай берген силер?

16.06.2015 Тывада «Кадыкшылдың маршруду» төлевилелдиң боттаныышкыны уламчылавышаан

Кардиолог, офтальмолог, эндокринолог, невролог, УЗД талазы-биле эмчи база рентгенлаборант дээш тускай эртемниг эмчилерден тургустунган Кызылдан көжүп чоруур бригада бо удаада +вүр кожууннуң чурттакчыларын ийи хүннүң дургузунда хүлээп ап, ханы шинчилгени эрттирген. Найысылал Кызылче чоруп турбайн, төптен келген эмчилерге амгы үениң бедик технологтуг дериг-херекселинге шинчидип алыр арганы кожууннуң 614 чурттакчылары алган.

16.06.2015 Тываның ажыл-агыйлары уксаалыг өшкүлери-биле Сибирь-Ыраккы чүктүң VII делгелгезинге үш тиилекчиниң санынче кирген

Чылдың-на Чита хоорайда эртип турар уксаалыг малдарның делгелгезинге Тываның ажыл-агыйлары чедиишкинниг киржип турар. Бо удаада Сибирь болгаш Ыраккы чөөн чүк федералдыг округда өшкү ажыл-агыйларының аразынга Тываның «Биче-Тей» биле «Ооруг» көдээ ажыл-агый кооперативтери тиилекчилерниң санынче кирген.

Конкурска уксаалыг хойлар азырап турар 50 хире ажыл-агый киришкен. Бо удаада Тываның хойжулары хажыызынга арткан. Мурнуку одуругже Забайкальениң, Алтай Республиканың, Бурятияның, Алтай крайның болгаш Хакасияның уксаажыдылга заводтары үнген.

15.06.2015 Ыдыктыг Хайыракан дааның кырынче «Хааннар шынаазы» археологтуг лагерьниң кежигүннери база үнгеннер

«Хүндүлүг хөй националдыг республиканың чурттакчылары! Хүндүлүг Шолбан Валерьевич! Тываның альпинисчи ниитилелиниң болгаш ОГН-ге хамааржыр «Хааннар шынаазы» делегей чергелиг археологтуг лагерьниң мурнундан силерге Ыдыктыг ХIV Далай-Лама башкының ыдыктааны Тывада ыдыктыг черлерниң бирээзи Хайыракан дааның Он-Кум арт кырындан Россия хүнүнүң байырлалы-биле изиг байырны чедирип тур бис. Бистиң чонувустуң хей-аъды бедик-ле болзунам!» - деп Улуг-Хем кожууннуң Хөй-ниити чөвүлелиниң бижимели Вконтактыда арынында чырыттынган.

Сайгарлыкчы чоруктуң "улусчу картазын" Тываның баштыңы деткээн 11.06.2015 Сайгарлыкчы чоруктуң "улусчу картазын" Тываның баштыңы деткээн

Сайгарлыкчыларның боттарының ажылдап кылганы болгаш Тываның Чазаанга кииргени сайгарлыкчы чорукту деткиириниң болгаш сайзырадырының талазы-биле хемчеглерниң планын Тываның Баштыңы бодунуң айтыышкыны-биле бадылаан.

Ооң дугайында республиканың Садыг-үлетпүр палатазында кирип турар бизнесменнерге ол дыңнаткан. Регионнуң удуртукчузу тывага сайгарлыкчы чоруктуң төөгүзүнге тураскааткан делгелгени барып көрген болгаш Садыг-үлетпүр палатазының активи-биле ужурашкан.Оларның тургусканы «чоннуң картазында» бо хүнде биче болгаш орутмак бизнестиң ажыл-чорудулгазында таваржып турары чидиг айтырыгларны киирген. Бизнести эгелеп база чорудуп турар үеде тыптып келир дыка хөй административтиг шаптараазыннарны бөдүүнчүдериниң талазы-биле тодаргай аргаларны ол документиде киирген.

Тываның Баштыңы кылымал арага садыгжылары-биле демиселди күштелдирерин негээн 11.06.2015 Тываның Баштыңы кылымал арага садыгжылары-биле демиселди күштелдирерин негээн

Хоралыг кылымал спирт аймаан республикаже киир сөөртүп турарлар-биле шыңгыы демиселди чорударын Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол негээн.

Ол чугаа видеоконференция хевирлиг муниципалдыг удуртукчулар-биле  эрттирген аппарат хуралынга болган, аңаа Тываның ИХЯ-зының ажылдакчылары база киришкен. Сөөлгү үеде республиканың магазиннеринге зиртир суксуннарны садарын дыка кызыгаарлаан. Ону ажыглап эзиртир суксун садар чажыт черлер көвүдеп келген, ол көдээде база нептереңгей апарган. «Бир эвес дүвүрээзинниг 90 чылдарже эглир болзувусса, чонну ат кылыр бис. Ону болдурбас херек. Республиканың чүгле албан черлериниң киржилгези-биле эвес, муниципалдыг тургузугларның удуртукчуларын, хөй-ниити организацияларының төлээлерин киириштирип тургаш улуг хемчээлдиг ажылды чорудар херек»--деп, Шолбан Кара-оол медеглээн. 

РФ-тиң Камгалал яамызының медицина албанының удуртукчузу Тываның курорттар болгаш аржааннарының талазы-биле конференцияга киржир 11.06.2015 РФ-тиң Камгалал яамызының медицина албанының удуртукчузу Тываның курорттар болгаш аржааннарының талазы-биле конференцияга киржир

Тываның аржааннарының эм шынарларын тодарадырының талазы-биле ийи чыл дургузунда үргүлчүлээн шинчилелдиң түңнелин үндүрер.

Бойдустуң аржааннарының эм шынарын албан езузу-биле хүлээп көөрүнүң талазы-биле Тываның Баштыңының 2013 чылда саналдааны төлевилиниң күүселдезиниң түңнелин үндүрер үе чоокшулаан. Февраль 6-да Кызыл хоорайга регионнар аразының «Тываның аржааннары болгаш ооң эм шынарлары: шинчилелдиң түңнелдери, чугула айтырыглар болгаш перспективалар» деп эртем-практиктиг конференция болур. Ол шинчилелдерниң түңнелдери Тываның аржаааннарынга санаторий-курорт комплекизин тударының эргежок чугулазын бадыткаарынга болгаш ону регионну сайзырадырының күрүне программазынга кииреринге дуза болур деп санап турар.

«Туранда» мыйыс кезиишкини эгелээн 11.06.2015 «Туранда» мыйыс кезиишкини эгелээн

Сыын ажыл-агыйының ажылдакчыларында чугула кампания эгелээн:  олар август айга чедир 125 сыынның мыйызын кезер ужурлуг, оларның чүгле 65 бажы үш хар четкен.

 Бүдүн-чартык чыл бурунгаар тургустунган ажыл-агыйга мы     йыс кезериниң талазы-биле эң баштайгы компанияны бо чылдың       июнь 6-да эгелээр деп доктааткан Сыын ажыл-агыйын регионга сайзырадырының талазы-биле эгелекчи саналды үндүрген Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол ол бүдүрүлге чорудулгазы-биле таныжар дээш четкен.

Продукциязын алыр 5 сыынны аңгылап, кажаалааш, оларның баштайгызын мыйыс кезер тускай дериг-херекселге эккелген, ол дээрге сыынның ийи талазындан кыскаш, ооң бажын так тудуп алыр херексел-дир. Сыын ажыл-агыйында бригадир Андрей Бочкарев ол амытанга элээн аарышкылыг болур үүлениң чамдык нарын талаларын тайылбырлааш, бо чугула кампанияның эгелээнииң демдээ кылдыр республика Баштыңынга баштайгы мыйысты кезерин саналдаан. Дуржулгалыг специалистиң арга-сүмезин ажыглап тургаш Чазак Даргазы  сорулгазын эки күүсеткен, үш харлыг сыынның тергиин эки мыйызын чыылганнарга бараалгаткан.

Эртемденнерниң ээлчеглиг үнүүшкүнү 11.03.2015 Эртемденнерниң ээлчеглиг үнүүшкүнү
Россияның Эртем хүнүн уткуштур Тываның гуманитарлыг шинчилелдер институдунуң бөлүк эртемденнери Ч.М. Доржу, А.С. Донгак, Б. Баярсайхан, Л.К. Хертек, Ч.С. Чондан, У.О. Монгуш олар Тес-Хем кожууннуң Самагалдай, Чыргаланды, Берт-Даг сумуларының школаларынга аалдап чедип, башкылар, өөреникчилер - биле солун ужуражылгаларны эрттиргеннер.  Институттуң моол шинчилелдер секторунуң башкарыкчы эртем ажылдакчызы, филология эртемнериниң кандидады Чүргүй-оол Доржу тыва дылдың төөгүзүн, амгы үеде ооң байдалын, өске түрк дылдар-биле аразында төрелдешкээн, өске дылдардан ылгалып турар тускай онзагайларын база тыва чоннуң аңгы-аңгы үе-чадаларда ажыглап чораан үжүк-бижиин солун чижектер-биле деңнеп, дыңнакчыларның сонуургалын хаара тудуптар чугааны эрттирген. Оон аңгыда төрээн дылын билириниң чугулазын база амгы үеде орус дылды билириниң ажыктыын айтып чугаалаан. 


Тайбың дээш, аяс дээр дээш... 24.02.2015 Тайбың дээш, аяс дээр дээш...

Ада-чурттуң Улуг дайы­нының дайынчы болуушкуннары кижи бүрүзүнүң сагыжынга таңмаланып арткан.  Бо дайынның соонда эвээш эвес чылдар шуужуп эрткен, ынчалза-даа эрес-дидим маадырларывыс кажан-даа уттундурбас. Оларның дугайында Ада-чурт камгалакчызының хүнү — февраль 23-те, онзалап чугаа­лаары улуг ужур-уткалыг. 

ТР-ниң информатизация бол­­гаш харылзаа сайыды Аяна Шойгу, «Мегафон» ААН-ниң Тывада салбырының удуртукчузу Экер Хертек, «ВымпелКом» («Билайн» садыг марказы) ААН-ниң Тывада салбырының удуртукчузу Наталья Пуркина олар Бии-Хем кожууннуң төвү Туранда чурттап турар Ада-чурттуң Улуг дайынының хоочуннарынга дүрген дуза дилээриниң сээнниг мобиль телефоннарын тыпсыры-биле четкен.

Февраль 23-түң байырлалы кажан тывылганыл? 24.02.2015 Февраль 23-түң байырлалы кажан тывылганыл?

1919 чылдың январь 10-да Ажылчын-тараачын Кызыл Ар­мия­ның (РККА-ның) Дээди шериг инспекциязының даргазы Николай Подвойский Бүгү-эвилелдиң Төп Күүсекчи комитединче ча­гаа чоруткан. Ол «Улус Комиссарлар чөвүлелиниң Ажылчын-тараачын Кызыл Армияны тургузарының дугайында шиит­­­пири январь 28-те бир чыл болур. Кызыл Армияның тургустунган хүнүн январь 28 деп санап, демдеглезе эки боор» деп саналды киирген.

Ооң саналы озалдап келген болгаш ону чүгле январь 23-те сайгарып чугаалашкан. Саналдың озалдап келгени-биле ол дилегни хандырбас деп шиит­пирни Төп Күүсекчи комитет үндүрген. Ындыг турбуже январь 24-те Москва Совединиң президиуму «Кызыл Армияның тургус­тунган хүнүнге алдар кылдыр байырлалды тургузарының дугайында» шиитпирни үндүрген болгаш ону Кызыл белек хүнү—февраль 17-биле капсырлаштырган. Бир-тээ февраль 17 понедельник хүнү болганда, ажыл хүнүнде байырлал эрттирбезин барымдаалааш, чоокку дыштаныр хүн февраль 23-тү шилип алган.

Тыва Республиканың Баштыңы Шолбан Кара-оолдуң Дөгээ дааның кырынга "Саң салыр " ёзулалга салган йөрээлдери 21.02.2015 Тыва Республиканың Баштыңы Шолбан Кара-оолдуң Дөгээ дааның кырынга "Саң салыр " ёзулалга салган йөрээлдери

Тыва Республиканың Баштыңының йөрээл-чалбарыы:

Бойдузу Ыяш  Көксүмээр Хой  чылы,

Моорлазын, чаларазын! Курай – курай!

Чонум, чуртум, оран – таңдым,

Оожургалдыг болзун,өршээ! Курай – курай!

Эл чонумга экини хайырлаар,

Эки сеткилдиг чыл болзун!Курай – курай!

     Улус – чонум аас – кежиктиг,

       Уруг – дарыг өөрүшкүлүг,

Эки сеткилдиг, элбек дүжүткүр,

 Эвилең ээлдек болуп  көр! 

  

Тыва Республиканың Баштыңы Шолбан Кара-оолдуң малчын араттарга Шагаа-биле йөрээлдери 21.02.2015 Тыва Республиканың Баштыңы Шолбан Кара-оолдуң малчын араттарга Шагаа-биле йөрээлдери

Хүндүткелдиг малын-малдап, ада-угувустуң ызыгуурун уламчылап чоруур арат-малчыннарывыс!

 

ШАГ ЧААГАЙ, ШАГАА ЧААГАЙ!

 

- Амыргын - на, амыргын!

- Сол - менди - ле бе?!

 - Ыт  - куш, дымаа - халаа сол - дур бе?!

 - Шагаа - найыр чиик - чаагай эртип тур бе?!

Аал-ораныңар амыр - тайбың - на турар болзун!

Азыраан малыңар арбын өзер - ле  болзунам!

Ажы-төлүңер, чоок кижилериңер каң кадык болзун!

Ажыл-ижиңер бүдүргүр -  туттунгур - ла болзунам!


Тыва Республиканың Баштыңы Шолбан Кара-оолдуң Шагаа бүдүүзүнде байыр чедириишкини 21.02.2015 Тыва Республиканың Баштыңы Шолбан Кара-оолдуң Шагаа бүдүүзүнде байыр чедириишкини

Амыргын – на, амыргын, хүндүлүг чонум!

Шагааны уткуп,  ак сүдүн чажып, чалбарыырынга белеткенип алган,

чүдүлге - сүзүктүг, сүлдези бедик чаңгыс чер - чурттугларым!

           Шагның аазы чаларап, Ыяш олуттуг, дөрт ногаан меңгилиг, көк Аът чылын үдеп, 3 көк меңгилиг, Ыяш олуттуг көксүмээр Хой чылын уткуп алырынга шупту белен бис. Бурун шагдан тура салгал дамчып келген чараш чаңчылды чыл санында сагып, ада-өгбелеривистиң арттырып кааны ыдыктыг черлеринге саң салып, чаа үнүп келген чылга чалбарыгны кылыр бис. Аът чылы бистерге алдарлыг чыл болду. Россия биле Тываның демнежип эгелээнинден бээр 100 чыл болган оюнга тураскааткан улуг хемчеглерни бедик деңнелге эрттирдивис. Ол бистиң кады кылып каанывыс төөгүвүс-түр. Россияның Президентизи Тываның чонунга улуг хүндүткелин көргүзүп, кады байырлап келди.Владимир Владимирович Путинниң:Тыва-кайгамчык, чараш бойдустуг, онзагай оран.Тываларда чоргаарланыр чүүлдер хөй, ол дээрге чүс-чүс чылдарда культуразын кагбаан чон-дур - дээни бистерге дыка улуг үнелел - дир.

Шыңгыы белеткел —эки түңнел 21.02.2015 Шыңгыы белеткел —эки түңнел

Шагаа бүдүүзүнде Бүгү-россия олимпиада­зының регионалдыг чадазының тиилекчилерин байырлыг байдалга шаңнаан. ТР-ниң өөредилге болгаш эртем сайыды К.А.Бичелдей 29 тиилекчилерге база 99 тус-тус шаңналдар алган өөреникчилерге дипломнарны тывыскан.

Эң-не хөй шаңналдыг черлерже Тыва Республи­каның лицей-интернадының, №15 лицейниң, №5 гимназиязының, күрүне лицейиниң база аграр лицейниң өөреникчилери тергиидеп үнген. Тере-Хөл, Тожу база Мөңгүн-Тайга кожууннардан чаңгыс-даа өөреникчи шаңнал албаан. Бай-Тайга, Каа-Хем база Эрзин кожууннардан бир-бир өөреникчилер шаңналдыг черлерже кирген. Бо чылгы олимпиа­дага хөй кезиинде ан­гли дылга (27 кижи), тыва дылга (20 кижи), төрээн чогаалга (19 кижи), технологияга (17 кижи), ОБЖ (10 кижи), күш-культурага (9 кижи), орус дылга (9 кижи), экологияга (5 кижи), ниити билигге (5 кижи) өөреникчиниң баллдары хөй болган.

Алдар-аттыг мөге болзун! 21.02.2015 Алдар-аттыг мөге болзун!

Тываның күрүне универ­ситединиң күш-культура фа­культединиң 3-кү курузунуң сту­­дентизи, оожум-топтуг аажы-чаңныг, чараш, чаптанчыг мөзү-бүдүштүг, кижизиг, чор­гаар дурт-сынныг спортчу Айдың Монгуштуң 2014 чылда улай-улай чедип алган чайынналчак чедиишкиннеринге өөрүп, ооң дугайында сонуургааш, боду-биле ужуражып четтим.

Айдың бодун таныштырарда «Улуг-Хемниң Торгалыг суурга ада-иемниң беш дугаар хеймер оглу болуп төрүттүнген мен» деп, хүлүмзүрүй аарак, хөөреп олурду. Ооң чугаазындан ол эш-өөрзүрек, улугну улуг, бичии­ни бичии деп хүндүлеп, үнелеп билир кылдыр кижизиттинген дээрзи илдең. Айдыңның ук-төөгүзүнде даайлары хүрежип чораан, ам-даа шыырак диртип, хүрежип турар.

Кыдат тываларында Шагаа ёзулалдары 21.02.2015 Кыдат тываларында Шагаа ёзулалдары

Кыдаттың тус-тус черлеринде амыдырап-чурттап чоруур төрел-бөлүк чонувустуң ёзу-чаңчылдарын шинчилээр эртем ажылын 2010 чылдан тура чорудуп эгелээн мен. Үнүүшкүннерим үезинде кыдат тываларының Чаа чыл байырлаашкыннарынга таваржып, харын-даа ол чараш, ыдыктыг байырлалдарның белеткелинге болгаш чорудуунга амы-хууда киржир аас-кежиктиг болгуладым. Ынчангаш аңаа даянып, Чөөн чүк улузунуң Чаа чылы – Шагаа­ны Кыдатта чурттап чоруур төрел бөлүүвүс канчаар ёзулап эрттирерин көрген-билген барымдааларымга док­таап тургаш, номчукчу-биле үлежикседим. Кыдатта Чаа чыл байырлалын албан-ёзу байдалы-биле ийи катап демдеглээр. Григо­риан хүн дизии-биле январь 1-де уткуур-даа болза, Чөөн чүктүң ай санаашкыны-биле Чаа чылды эң-не бедик ёзу-чурумнуг, утка-шынарлыг кылдыр эрттирер. 

Онзагай Бүрен-Хем 21.02.2015 Онзагай Бүрен-Хем

Депутаттың ажыл-албаны

Тываның соңгу-чөөн талазында Каа-Хем – хөй чурттакчылыг улуг кожууннарның бирээзи. Он дөрт сумуларында 12 муң бир чүс ажыг орус, тыва, кыргыс, хакас, узбек дээш, оон-даа өске нация чоннар чурттап турар. Көдээ ажыл-агый талазы-биле чылдан чылче мал бажының саны өзүп турар. Мурнакчы чылгычылар, муңчу малчыннар, араттар болгаш өске-даа мергежилдиң кижилери Каа-Хемде хөй. Кожууннуң социал-экономиктиг хөгжүлдезинге ТР-ниң Дээди Хуралының депутады Юрий Валерьевич үлүг-хуузун киирип, улуг идигни берип турар дээрзин каа-хемчилер чоргаарал-биле чугаалаар болду. Бо де­путат соңгулдага кожууннуң мурнундан ийи удаа чоннуң үнүн хөйү-биле чаалап алгаш, амгы үеге чедир оларның-биле сырый харылзаалыг  ажылдап турар. Бо чылдың февраль 5-те  Юрий Кара-оол Бүрен-Хем суурга ажыл-албанының аайы-биле уруглар садынга, көдээ Культура бажыңынга болгаш школазынга чораан. Кайы ырактан көскү, суурнуң аян-шинчизин каас­тап турар бичии чаштарның «Хүнчүгеш» уруглар садынгачедип, амгы байдалы-биле танышкан. Уруглар садының ийи каът бажыңын чаартып, капиталдыг септелгени чоруткан база чаа дериг-херексел-биле дериттингени чараш-даа, көрүштүг-даа.

Аржааннарывыс авыралы 21.02.2015 Аржааннарывыс авыралы
Бойдус чаяалгазының ачы-авыралының дугайында бурунгу грек эртемден эмчи Гиппократ эрте-бурун шагда-ла мынчаар чугаалап каан: «Эмчи эмнээр, бойдус кадыкшыдар». Шынап-ла, өзээн өттүр-ле сөглээн. Тываның чону чай келирге-ле, төрээн бойдузунуң чайгаар бүткен аржааннарынга болгаш хөлдеринге барып эмненип, кадыын быжыглап чаңчыккан. Оларның кижиниң кадыынга кайы хире ажыктыын, кандыг аарыгга кайы аржаан дузалыын Тываның чону кол нургулайында эки билир. Ындыг-даа болза эртем-медицина талазы-биле шинчилелдер ам-даа төнмээн, 2013-2014 чылдарда кожуун бүрүзүнде кижилерниң хөй барып турары аржааннар болгаш хөлдерге эмчилерниң бөлүктери эртем-шинчилел ажылдарын чоруткан. Ийи чыл иштинде кылдынган улуг ажылды Россияның эртем хүнүнге тураскааткан регионнар аразының эртем-шинчилел конференция­зынга түңнеп чугаалашкан.

Өртектерниң ылгалы 10.02.2015 Өртектерниң ылгалы
Сөөлгү үеде аъш-чем өр­тээниң аартап турары  чонну дыка дүвү­­ре­дип ту­рар. Кызыл хоорайның  улуг садыгларында хүн бү­­рүде хереглелдиң аъш-чем аймааның өртектерин көрүп, үнүүшкүннү кылдывыс. Садыгларда аъш-чем аймааның өртектери аң­гы-аңгы болду. Хоорайның эң хөй садып алыкчылыг улуг садыы «Гарудада» хлебтиң өртээ – 22 рубль, сүттүң — 65 рубль, чигирниң  - 70 рубль, «Пять звезд» садыгда сүттүң өртээ - 68 рубль, чигирниң – 72 рубль, чуурганың – 60 рубль.  «Азас» садыында хлебтиң — 28 рубль,  чигирниң  — 67 рубль, сүттүң – 69 рубль, чуурганың — 64 рубль  болза,  чанында кожа турар «Наташа» садыында   хлебтиң – 26 рубль; чигирниң – 70 рубль; чуурганың — 69 рубль; сүттүң – 61 рубль.

Шагаа-2015 болгаш «Масленица» байырлалдарының хемчеглери 10.02.2015 Шагаа-2015 болгаш «Масленица» байырлалдарының хемчеглери

«Шагаа-2015» 1-4 класс өөреникчилеринге оюн-тоглаа программазы (утренниктер) – Тываның чаңчылчаан культура болгаш ус ажыл төвүнге февраль 9-тан 13-ке чедир.

«Шагааның үүжези» допчулал болгаш номнар делгелгези; «Алдын Шагаа»өөреникчилерге темалыг кежээ; Национал ба­йырлал «Шагаа – хуулгаазын үе» культура программазы – А.С. Пушкин аттыг национал библиотекага февраль 12, 13, 17 хүннеринде.

«Хуужуур чокта, төрүттүнген хүн эртпес, блины чокта, Масленица болбас» темага номнар полказы – А.С. Пушкин аттыг нацио­нал библиотеканың салбырларынга февраль 12-ден 22-ге чедир.

«Масленица – байлак сеткил» темалыг сайгарылгалар бөлүү –Н.Рушева аттыг уруг­ларның уран чүүл школазынга февраль 16-да 10.00 база 14.00 шакта.


«Тыва сценаның эртинелери»: Надежда Наксыл 09.02.2015 «Тыва сценаның эртинелери»: Надежда Наксыл

Тываның Национал театры «Тыва сценаның эртинелери» деп чаа төлевилелди эгелээн. Ооң бир дугаа­рын биче театр «Тет-а-тетке» Тываның Улустуң артизи Надежда Наксыл ужуражылга кежээ­зи-биле ажыткан. 

Аңаа артистиң эш-өөрү, өөреникчилери база ооң хөй талалыг салым-чаяанының мөгейикчилери кээп киришкен. Ужуражылга кежээзин оожум аялга үделгезинде артистиң шүлүк номчулгазы-биле эгелээн. Ооң шүлүк номчуурунуң тускай аянын дың­наан санымда-ла мага ханып, катап-катап дыңнаксаар мен. Артист бодунуң намдарын бичии тоолчургу чугаа кылдыр таныштырды. Ында 4 ажы-төлдүг өг-бү­лениң хеймери бичии Идегелдиң Пушкинниң, Свифтиң тоолдарынга бүзүреп, бодун тоол оранында кылдыр сагыжында бодап чоруурун чугаалап турар. Бичиизинден тура бүзүрээчел, чогаадыкчы, чиик бодалдары ам-даа улгаткыже ооң аажы-чаңында артып калган, чамдык эш-өөрү «карак-шилиң уштуп көрем, Надя» деп чемелей-даа бээрин артист чугаалап турду.

Каайлы албаны: Цаган-Тологой 09.02.2015 Каайлы албаны: Цаган-Тологой

Тываның каайлы албаны 1992 чыл­дың ноябрь 17-де тургустунган. Оон бээр-ле республиканың каайлы ажылдакчылары Тываже киир болгаш үндүр сөөрткен барааннарның санын, хуусаазын, шынарын, өртек-үнезин, үнген дөзүн, эдеринчи документилерде айтып турар медээлери шынга дүгжүп турар бе дээш, өске-даа хыналда ажылын чорудуп турар албан чери болур. Ол ышкаш чажыт байдал-биле хоойлу-дүрүмде хоруглуг деп айыткан боо-моңгу, наркотиктиг бүдүмелдер дээш, өске-даа чүүлдерни, ооң кырындан мал оорлааш, киир азы үндүр сүрүп турарын хынап эрттирер ажыл база оларга хамааржыр. Даштыкы чурттар-биле экономиктиг харылзааларның түңнелинде бараан саарылгазындан кирген орулганы күрүне бюджединче киирер харыысалгалыг ажылды база каайлы албаны харыылап турар.Тываның  каайлы черинде күрүнениң экономиктиг эрге-ажыын камгалаар сорулгалыг үш эрттирилге даамалдары бар: Хандагайты, Цаган-Тологой база Шара-Суур.Январь айда болуп эрткен чылды түңнээн хуралынга ТР-ниң каайлы албанының начальниги Евгений Титанаков, эрге-хоойлу камгалалының талазы-биле оралакчызы Оолак Бады, Цаган-Тологой эрттирилге пунктузунуң начальниги Карим Эртне, күрүне албанының болгаш килдис начальниги Павел Хлопов олар тус-тузунда илеткелдерни кылган.

Кадык диштер. Чараш хүлүмзүрүг 09.02.2015 Кадык диштер. Чараш хүлүмзүрүг

Бежен-оол Кууларович Торуш республиканың диш эмнелгезиниң улуг эмчизи болуп ажылдаа-ла, 9 чыл чеде берген. Ол күш-ажылчы базымнарын бо-ла эмнелгеге эгелээн, ниити ажыл стажы 20 чыл ашкан.

Эмнелге бичии уруглар, улуг улус эмнээр база диш салыр 3 салбырлыг. Ында дишти эмнээр, турар, салдыртыр, аарыг кижиниң баштайгы байдалын шинчилээр, диштиң бүү­­лезин, шазын, аас иштинге янзы-бүрү оюлганнар, кемдээшкиннер тыптып кээрге, эмнээр болгаш диш тырттырар рентген кабинеттерде эмчилер республиканың чурттакчы чонун хүлээп ап турар. Ниитизи-биле эмнелгеде 126 ажылдакчы бар, оларның 50-ни — диш эмчилери. Эмнелгеде10 дээди, 4 — 1-ги, 12 —2-ги категорияның, а артканнары аныяк эмчилер ажылдап турар. Бүгү-делегейниң диш эмчизиниң хүнүн уткуштур эмнелгеге чедип, Бежен-оол Торуш-биле ужураштым.

Өвүрде кыштаглаашкын: малдың деңгели шыырак 09.02.2015 Өвүрде кыштаглаашкын: малдың деңгели шыырак

Өвүр кожууннуң көдээ ажыл-агый адырында  «Торгалыг», «Чалааты», «Адарган» деп үш муниципалдыг бүдүрүлге, «Саглы-Бажы», «Хөгжү», «Аржаан-Туруг», «Кошкарлыг» кооперативтери, 48 арат фермер ажыл-агыйлар, 1120 хууда дузалал ажыл-агыйлар кирип турар. Кожуун иштинде 186 малчын коданнарда 560 дузалакчылар хаара туттунган.

Кожуун девискээринде 2015 чылдың январь 1-ниң хүнү-биле  бода мал бажы  9276, ооң иштинде 547 сарлык, шээр мал 136857, аът саны 4267, хаваннар 42 баш четкен. Бо сан-чурагай чылдан чылче өзүп турар, чүгле хаванның баш саны эвээжээн.

Газ чок 05.02.2015 Газ чок

Кызыл хоорайның төп­­чүткен газ хандырылгалыг хөй каът чуртталга бажыңнарының чурттакчылары январь айның сөөлгү хүннеринден газ плиталарынга аъш-чем хайындырып алыр арга чок бооп турар. Ол бажыңнарны «Тувгаз» ажык акционерлиг ниитилел газ-биле хандырбайн турар, чүге дээр­ге бо бүдүрүл­­гениң өрези көвү­­дээш, газ садып алыр акшазы чок. Кызыл хоорайдан аңгыда, республиканың девискээринде 93 суурларны болгаш хоо­райларны ААН «Тувгаз» газ-биле хандырып турган. Амгы үеде ол суурларның, хоорайларның чурттакчылары база газ чок арткан. «Тувгаз» ажык акционерлиг ниитилелдиң удуртукчузу Валерий Иванченконуң «Шын» солуннуң редакциязынга дың­надыы-биле алырга, республиканың чонун газ-биле хандырарынга дузаламчы кылдыр 2 миллион 900 муң рубль акшаны үндүрүп бээр аргазын Тыва Республиканың Чазаанда шиит­пирлеп турар.

Чиигелделер хевээр артар 05.02.2015 Чиигелделер хевээр артар

Тыва Республиканың Кадык камгалал яамызы эрткен чылдың түң­­нелдерин үндүрүп, 2015 чылда кол сорулгаларны тодараткан. Бис­тиң номчукчуларывысты сонуургадып турар чугула айтырыгларга харыыларны кадык камгалал сайыды Орлан Эрес-оолович Донгакберген.

– Кадык камгалал адырының ажыл-чорудулгазының баш бурунгаар түңнелдери бар. Оон көөрге, Тываның чурттакчыларының аарыыр чоруу көвүдээн бе азы эвээжээн бе? Өлүп хораарының байдалы чавызаан бе?

– Улустуң аарыыры көвүдээн деп чугаалап болбас. Чамдык аарыг­лар, чижээ, онкология, хан эргилдезиниң талазы-биле бис чурттуң чамдык регионнарындан  эки байдалдыг бис. Ооң-биле чергелештир сөөлгү чылдарда социал ужур-уткалыг аарыглар, ооң санында туберкулезту эвээжеткен күжениишкиннер турбуже, чурттакчы чоннуң кадыкшыл байдалында езулуг-ла экижиишкин чедип алдынган деп мактаныр аргавыс чок. Чаш уругларның бүрлүрү, орук-транспорт озал-ондаан­дан, туберкулезтан өлүп хораары чавызап турары өөрүнчүг. Өске аарыг­лар ужун өлүп хораар байдал эрги  деңнелинде хевээр.

Тиилелгениң старты 05.02.2015 Тиилелгениң старты

Ада-чурттуң Улуг дайынынга Тии­лелгениң юбилейлиг байырлалдарының үезинде Хамаарышпас кү­­рү­­нелер эвилелиниң даштыкы кызыгаары-биле Тиилелгениң эстафетазы эртери чаңчыл апарган.

Хамаарышпас күрүнелер эвилелиниң чурттарының улустарының шаг-төөгүден бээр тыптып келген эп-найыралын болгаш дем-билелиг чоруун улам быжыктырар, фашизмге удур демиселге маадырлыг чоруун утпас сорулга-биле Ада-чурттуң Улуг дайынынга Тиилелгениң 70 чыл юбилейинге тураскааткан Тиилелгениң эстафетазы 2015 чылдың февраль 2-де маадыр шивээ Брест биле маадыр хоорай Мурманскиден старт­таан. Бо улуг хемчээлдиг шериг-патриотчу акция, Тиилелгениң эстафетазы май 28-те Кызыгааржылар хүнүн­­де Москвада Мөгейиг даанга кээп доктаар. Тиилелгениң эстафетазының оруун дургаар кызыгаар шерииниң кезектери тус чер эрге-чагыргазының органнары болгаш хөй-ниити организациялары-биле кады Тиилелгеге турас­кааткан байырлыг хуралдарны, митингилерни, Ада-чурттуң Улуг дайынының киржикчилери-биле ужуражыышкыннарны, өөредилге черлеринге Маадырлыг чоруктуң кичээлдерин эрттирер, делгелгелерни организастаар болгаш артистер концерттерни көргүзер.

Өскүс анайдан байыыр 05.02.2015 Өскүс анайдан байыыр

Россия биле Украинаның аразында политиктиг чөрүлдээлерниң уржуунда бистиң чуртувуска удур Американың Каттышкан Штаттарының болгаш Европа эвилелиниң чурттарының экономиктиг кызагдаашкыннары Россияны чүгле бергедээшкиннерге тава­рыш­тыр­ган эвес, а экономиктиг айтырыгларны канчаар шиитпирлеп тур­ганын ханызы-биле сайгарарынче, частырыгларны эскерип көөрүнче база албадапкан деп болур. Экономиктиг кызагдааш­кынның уржуундан тыптып келген бергелерни Россияның политиктиг удуртулгазы болгаш чон экономиктиг буу­раашкын кылдыр хүлээп албайн,­ чурт иштинге аъш-чемни, идик-хепти, барааннар бүдүрүлгезин көвүдедир талазы-биле шыңгыы хемчеглерни алыры чугула деп санап турар.

Россия Федерациязының де­вис­кээрлериниң баштыңнары, хоой­лужудулга хуралдарының дар­галары, улуг хоорайларның мэрлери-биле январь 29-та эрткен чөвүлел хуралга Россияның Президентизи Владимир Путин: «Дараазында чүүлдерже кичээнгейни угландырып тур мен: мында олурар кижилерниң хөй кезии-биле бистерниң 2008-2009 чылдарда кылып турганы ышкаш, шак-ла ынчалдыр Федерацияның субъект бүрүзүнге экономикага болгаш социал адырга боттарының ап чорудар хемчеглериниң планын кончуг дүрген тургузар херек» — деп чугаалаан.

Пенсияга 11,4 хуунуң немелдезин санаары 05.02.2015 Пенсияга 11,4 хуунуң немелдезин санаары

2015 чылдың февраль 1-ден камгалалдыг пенсия 11,4 хуу өскен болгаш ону пенсия баллынга дүүштүр санаар апарган.  Чүге дизе ындыг чаартылга 2015 чылдың январь 1-ден пенсия санаарының чаа дүрүмү   күштүг болуп киргени-биле хол­башкан. 2015 чылдың январь 1-де пенсия баллы 64 рубль 10 көпеекке дең турган болза, а февраль 1-ден ону индексастаан соонда бир баллдың өртээ  71 рубль 41 көпеек чеде берген (64,1 х 11,4 хуу).  

Февраль 1-ден камгалалдыг пенсия 1, 114 коэффициент, азы 11,4 хуу өскен болганда, ону балл таварыштыр санаарда, пенсионер кижи бүрүзүнүң ап турар пенсиязынга дүүштүр санап үн- дүрер. Чамдык улус мону соора билип алгаш, бо баллды 11,4 хуу­га көвүдедир, ынчангаш шупту пенсионерлерге немелде чаңгыс түңнүг болур деп бодап турары шын эвес. Өзүлде мурнуку чылдарда санап турганы ышкаш, пенсионер бүрүзүнүң пенсиязының хемчээлинден хамааржыр дээрзин онзагайлаары чугула.

Сен — сайгарлыкчы сен 05.02.2015 Сен — сайгарлыкчы сен

Январь 30-де Тыва Үндезин культура төвүнге Тываның    аныяк сайгарлыкчыларының ийиги түңнел шуулганын ТР-ниң Аныяктар болгаш спорт херектериниң талазы-биле яамы эрттирген. Аңаа ТР-ниң Экономика, ТР-ниң Күш-ажыл болгаш социал политика яамылары, ТР-ниң бизнес-инкубатору, ТР-ниң садыг-үлетпүр палатазының төлээлери, найысылалдың болгаш республиканың аңгы-аңгы кожууннарындан аныяк сайгарлыкчылар, ТКУ-нуң студентилери болгаш өскелер-даа киришкен.

Шуулганны ТР-ниң аныяктар болгаш спорт херектериниң талазы-биле сайыт Уран-кыс Мижит-Доржу Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оолдуң мурнундан чыылганнарга байыр чедирип ажыткан:

Алыры — амыр, бээри — берге 05.02.2015 Алыры — амыр, бээри — берге

Сөөлгү үеде кижилерниң чурттаар аяны ындыг апарган бе азы чединместиң хараазындан бе, кижи бүрүзүн дыңнаарга-ла, «кредиттиг мен» дээр.  «Ажылдап-ла турар, алган шалың доозазы кредитче кирер» дээр улус-ла хөй. «Кредит чок мен» дээр улус ховар. Эртем-билиглиг дарга-бошкалардан эгелээш ажыл чоктарга чедир хуулуг чээли төлээри  «мода» апарган.  Аңаа хамаарыштыр дараазында кижилерниң  бодалдары-биле таныштырып көрейн.

Начын Кууларның мөңгүн медалы 05.02.2015 Начын Кууларның мөңгүн медалы

Хостуг  база херээжен хүрештерге Голден Гран-при И. Ярыгинниң 26 дугаар бүгү делегей чергелиг чаңчыл болган маргылдаазы январьның 23-25 хүннеринде Красноярск хоорайга болуп эрткен.

 Маргылдаага делегейниң 21 чурттарындан 273 шыырак мөге киришкен. Бистиң республиканың адын камгалап, 2014 чылда Россияның ийи дугаар призеру Омак Сурун база  делегей чергелиг маргыл­дааларның киржикчилери  Хуреш-оол Дондуг-оол, Менги Мортуй-оол база аныяк  19 харлыг мөгелер: Кызылда олимпийжи курлавырлар училищезиниң сургуулу  Начын Куулар,  көдээ ажыл-агый техникумнуң студентизи Сылдыс Монгуш хүрешкеннер.Баштайгы салыгда 57 (килдиг)  мөгелер аразынга Омак Сурун, 61 (килдиг) мөгелер аразынга Сылдыс Монгуш  база   Начын Куулар ойнааннар. Дараазында 61 (килдиг)  мөгелер аразынга ниитизи-биле шупту 33 спортчу күжүн шенеп хүрешкен. 


Шагаа-2015-ке уткуштур 05.02.2015 Шагаа-2015-ке уткуштур

Хой чылы кандыг болурул?

2015 Хой чылы, ону Өшкү чылы деп база адап турар, бөдүүн эвес, харын-даа дүвүрээзинниг болур. Ажылды, дыштанылганы, хуу амыдыралды чогумчалыг кылдыр планнаары чугула. Өг-бүле тудуп алырынга таарымчалыг чыл, чүге дээрге хой (өшкү) дээрге өдээнге ынак мал-дыр. Оон аңгыда ол шынчы болгаш идегелдиг амытан.

Ындыг турбуже Хой чылында хоп-нүгүл үнүп болур айыылдыг үелер тур­гулаар. Ооң уламындан ат-алдар-даа кудулап болур. Ылаң­гыя доктаамал аас былаажып, кайы-даа тала дүжүп бериксевес ажылчын коллективтерге материалдыг, саң-хөө айтырыгларының шиитпирлеттинери берге болур. Хой чылында мурнуку одуругже үнер дээш демиселге сагынгыр-тывынгыр чорук херек. 2015 чылда улустуң сеткилинге тааржыр, ниитилелге ат-алдарлыг, онзагай кижилер көстүп келир. Оларның сорулгалары дидим болур. Ындыг кижилер кара чааскаан чоруурунга хөңнү чок, олар кичээнгейниң төвүнге турарын күзээрлер.

Бистиң дорт хүлээлгевис 30.01.2015 Бистиң дорт хүлээлгевис

Тываның Баштыңы ТР-ниң Дээди Хуралынга (парламентизинге) 2015 чылда республикада болгаш иштики политикада ажыл-херектерниң байдалының дугайында Айыткалын кылып тургаш,  Тиилелгениң 70 чылынга белеткел ажылдарынга, Ада-чурттуң Улуг дайынының хоочун  бүрүзүн дүрген кыйгыртыышкын кнопкалыг мобильдиг телефон-биле хандырарының база өске-даа организастыг ажылдарны январь айда доозар даалгаларны берген.

«2015 чылда бистиң чуртувус улуг, алдарлыг юбилей – Улуг Тиилелгениң 70 чылын демдег­лээр. Бо кайгамчык байырлалга бис белеткелди эгелей берген бис. Оргкомитет тургустунган, ажыл планы бар. Организастыг хемчег­лер, чугула-даа бол,   ол — дузалал ажыл-херек. Кол-ла чүүл – езу-барымдаалаар чоруктан чайлаары, хемчеглерни сагыш-сеткилден кылыры, хоочуннарга хүндүткелди бараалгадыры, чалыы салгалды Улуг Тиилелгениң байырынче хаара тудары,  бистиң алдарлыг чаң­гыс чер-чурттугларывыстың салым-чолун таварыштыр аныяктарны демче хаара тудары.

Кыштаглаашкын хүр-менди 30.01.2015 Кыштаглаашкын хүр-менди

Мал ажыл-агыйларының шупту хевирлеринде 6281 баш мыйыстыг бода мал (ооң иштинде 2810 баш инек), 34060 баш шээр мал (ооң иштинде төрүүр 16692 баш өшкү, хой),1532 баш чылгы мал, 681 баш бе, 284 баш хаван, төрүүр 151 баш хаван, 1 баш теве бо чылдың кыштаглаашкынынче кирген.

Эрткен чылдың деңнелинден мыйыстыг бода мал 415 баш, шээр мал 6800 баш, чылгы мал 380 баш өзүлделиг болган болза, хаван 12 башка эвээжээн. Кожуун девискээринде хууда дузалалдың 825 ажыл-агыйлары бүрүткеттинген. Ол ажыл-агыйлар Чаа-Хөлде — 550, Ак-Дуругда — 137, Кызыл-Дагда — 105, Шаңчыда — 33 өрегеге хамаар­жыр. Кожуунда көдээ ажыл-агыйның 5 бүдүрүлге кооперативтери, 15 арат ажыл-агыйлары, эрткен чылдан 7 сан хөй.  Кыштаглаашкынны хүр ажып эртер сорулга-биле бүгү кожууннуң  ажыл-агыйлары 5217 тонна сүүзүннүг сигенни, 616 тонна саваңны, тараа культураларындан 214 тонна сүүзүннүг болгаш чулуктуг мал чемин белеткээн. Тус черниң чагыргазы 10 тонна сигенни боттарының күжү-биле курлавыр кылдыр белеткээн. Кожууннуң девискээринде ниитизи-биле 86 кыштаг бар. Оларның 58-зи — Чаа-Хөлде, 5-жи — Ак-Дуругда, 9-зу — Кызыл-Дагда, 14-ү — Шаңчыда

Музейлер уругларга халас 30.01.2015 Музейлер уругларга халас

Россияның уруглары 2015 чылдың январь 1-ден эгелеп федералдыг музейлерни халас көөр. Ол дугайында Россия Федерациязының культура сайыды Владимир Мединский Күрүне чөвүлелиниң база Культура болгаш уран чүүл чөвүлелиниң каттышкан хуралынга дыңнаткан. Кайы-даа чурттуң хамаатызы болуп турары хамаанчокка 18 хар четпээн уруглар музейже халас кирерин ол айыткан.«Бистиң музейлеривис — төөгүнүң болгаш культура чырыдыышкынының эң-не дээре черлери. Аңаа бичии уругларның саны көвүдеп-ле турар болза эки. Регионалдыг эрге-чагырга бо эгелээшкинни чижекке алза эки боор» — деп, ол демдеглээн.

Россияда федералдыг деңнелде 90 музей кирип турар, оларның эң-не улуглары — Эрмитаж, Пушкин музейи, Третьяков галереязы, Литературлуг, Төөгүнүң база Орус музей. Тыва Республиканың Национал музейи республика чергелиг музейлерге хамааржыр болгаш бо эгелээшкинче кирбейн турар. Ынчалза-даа 1992 чылдың октябрь 9-та үнген №3612-1 федералдыг хоойлуга даянып, айның сөөлгү дыштаныр   хүнүнде 18 хар четпээннерге болгаш студентилерге музейже халас кирер арганы берип турар. 

«Демниг сааскан теве тудуп чиир» 27.01.2015 «Демниг сааскан теве тудуп чиир»

2013 чылдың май айда Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол «Чаңгыс суур – чаңгыс бүдүрүл­­ге» деп губернатор төлевилелин боттандырып эгелээр дугайында чарлаан.

Төлевилелдиң сорулгазы, ону боттандырарының аргаларын чонга тайылбыр­лаар талазы-биле улуг ажылды массалыг информация чепсектеринге чоруткан. «Чаңгыс суур – чаңгыс бүдүрүл­­­­ге» деп губернатор төлеви­лелинге ажыл-агыйжы сеткил-хөөннүг, эрес-кежээ кижилер дораан-на идегеп, аңаа киржи берген. Чамдык кижилер боттарының хууда ажыл-херээн эге­лээринге, ажыл-агыйлыг кижилер оларны алгыдып алырынга губернатор төлевилели дузалыг болган. Төлевилелди колдуунда республика бюджединден акшаландырган. Акшаландырыышкынга «Көдээ ажыл-агый рыногун хөгжүдери болгаш көдээ ажыл-агый продукциязының чиг эт болгаш аъш-чем рыногун өйлээри», «Күш-ажыл рыногунда байдалды чогумчудары», «Биче болгаш ортумак сайгарлыкчы чорукту хөгжүдери» тускай сорулгалыг республика чергелиг программаларның акша-төгериин база «Чаңгыс суур – чаңгыс бүдүрүлге» деп губернатор төлевилелинче хаара туткан. Ол чүүл дөмей-ле рес­публика бюджединден үнүп турар акша-төгерикти үүрмектевейн, чаңгыс аай ажыг­лаар арганы берген. /с­­­түн­­­­­­де    адаан төлевилелдерниң күсели-биле 83 миллион рубль хире акшаны 2013 чылда   «Чаңгыс суур – чаңгыс бүдүрүл­­­­ге»   деп губернатор төлевилелиниң уг-шии-биле боттандырган элээн хөй санныг төлевилелдерни акшаландырарынга шиңгээдип алган.

Баштайгы тулчуушкун 27.01.2015 Баштайгы тулчуушкун

Улуг Тиилелгениң 70 чылынга

Ада-Чурттуң Улуг дайынынга киржип, төрээн чурту дээш амы-тынын берген фронтучуларның эрес-дидим чоруун бөгүнгү салгалдарывыс утпаан. Чаалыг да­йын шөлүнден ээп чанып келгеш,  фронтучу Михаил Сундуй тыва эки турачылар дугайын­да номну  чыып бижээш, чалыы салгалга тураскаал кылдыр арттырып каан. «Баштайгы тулчуушкун уттундурбас» деп Михаил Сундуй мынчаар бижээн. Номдан үзүндүнү бараалгадыр-дыр бис.

«1944 чылдың январь 28-те акы-дуңма Украинаның Деражно суурдан ырак эвесте муңгаш эзим иштинге доктааган бис. Ынчаар­да бистиң взводувус дүнеки камгалалга турган. Салбыр командири кижи болганымда, эки турачы дайынчыларны дүнекиниң ийи шак үе- зинде таңныыл черинге солуштуруп кааш, чер оңгуга олурган мен. А оңгуга Монгуш Бүрбү, Маады Баян-Дөгүс, Түлүш Сундуй-оол болгаш оон-даа өске дайынчылар база турган. «Хенде хох» деп кургамзык үн дың­налган соон­да, автомат-биле соксаал чок тарбыдады-ла берди. Х.Калбак, Ө.Сырат-оол суглар оңгудан үне халыштывыс, дайзын дезипкен. Ол дүне айдыңы аажок болган, дезип бар чыткан дайзыннарны амыр-соксаал чок боолап турдувус. 

Кандыг-даа байдалда туружун салбас 27.01.2015 Кандыг-даа байдалда туружун салбас

Чөөн-Хемчик кожууннуң Хайыракан су­музунда чурттап чоруур «муң­чу» малчын Сергей Сүгеевич Сатты, кандыг-даа ниитилел­ге чурттап чо­рааш, бодунуң туружун сал­баан күш-ажылдың хоочуну-дур деп үнелээр кижи болдум. Хөй чылдар иштинде журналист болуп ажылдап чорааш, кандыг кижилерге душпадым дээр. Сергей Сүгеевич ышкаш кижилер турар-даа болза, бодунуң арга-дуржулгазын, ак сеткилдиг күш-ажылын кандыг-даа ниитилелдиң мурнунга долузу-биле бадыткаан кижилер ховар.

Сергей Сүгеевич 1955 чылда авазының-ачазының дун оглу болуп төрүттүнгеш, сес дуңмалыг болган. «Хөй улустуң улуу дээрге улуг харыысалгалыг. Миннип келиримге-ле, мал аразынга өскен мен. Ол үеде малчыннарга дузалажыр улус эвээш боор чүве, ынчалдыр-ла үениң аайы-биле ада-иемге дузалажып, дуңмаларым өстүржүп өзүп келдим. Ам алдан харлай бердим, бо үениң иштинде аар-берге  солун оруктарны эртип келдим» — деп, ол чугаалады.

Ызыгуур салгаан шеверлер 27.01.2015 Ызыгуур салгаан шеверлер

Хоорайның төвүнде «Шахтер оол», чаа хевирниң «Азияның төвү», «Хааннар аңнаашкыны», «Тевелиг  оол», «Эне-Сай» кыс көжээ, Сүбедей спорт комплекизиниң мурнунда «Мөңге хайгыылчы», чаа туттунган аныяктар төвүнүң чанында «Аныяк өг-бүле», Буян Бадыргының турас­каалы дээш, чаа тураскаалдар-ла хөй.

Бо удаада Улуг-Хемниң эриинде кыс көжээ «Эне-Сай» тураскаалының  болгаш ооң авторунуң дугайында бижикседим. Ол кайгамчык чараш ажылдың автору Россияның Чурукчулар эвилелиниң кежигүнү Сайын-Маа­дыр Байынды болду. Сайын-Маадыр— республиканың Р.Д.Кенденбиль аттыг уран чүүл школазын база Мос­кваның уран чүүл академиязының скульптура салбырының доозукчузу. Сайын-Маа­дырның берге ажылынга ооң ачазы, Россияның Чурукчулар эвилелиниң  кежигүнү, хоочун даш чонукчузу  Р.Д.Кенденбиль аттыг уран чүүл школазының чурулга башкызы Эрес-оол Байырович үлүг-хуузун киирип, арга-дуржулгазы-биле дузалашкан.

Чараштаныр тыва өргээ 27.01.2015 Чараштаныр тыва өргээ

Ажылгыр кижи эки чуртталганың оруун чайгаар тыва бээр. Сөөлгү үеде аныяктарның амыдыралче сонуур­галын бизнес хевири хаара тыртып турар апарган.

Баш таарыкчызы мергежил — күш-ажыл рыногунда чугула херек мергежилдерниң санында. Баш таарыкчызының өске мергежилдерден онза ылгалыр чүүлү — ол чүгле бодунуң ынак ажылын кылып турар эвес, а өскелерге чараш аян-шинчини мергежили-биле дамчыдып билир кижилер-дир.  Январь 14-те «Урянхай» чараштаныр тыва өргээниң ба­йырлыг ажыдыышкыны болган. Ону аныяк өг-бүле Хеймер-оол Борбак-оолович Хертек болгаш Сайлаана Ивановна Иргит «Чаңгыс суур — чаңгыс бүдүрүлге» деп губернатор төлевилелиниң деткимчези-биле ажыткан. Чараштаныр өргээ ажыдар күзел оларга 5 чыл бурунгаар тывылган.

Бай Норбунуң салгакчызы 27.01.2015 Бай Норбунуң салгакчызы

Бажы бедик Бай-Тайганыңбаарын дургаар мээстери, көктүг-шыктыг Көп-Сөөгү төөгүден бээр хөй малдыг ызыгуур салгаан малчыннарның алдаржаан чурту чораан, оон бээр хөй чылдар эрткен-даа болза,  ооң ат-алдары ам-даа читпээн.

Көвей малды өстүрерде, Көктүг-шыктыг Көп-Сөөгүмнү,

Арбай, чиңге чаагай үнер Алаак, Көп-Сөөк чуртумайны — деп, шаанда араттар чемгерикчи, азыракчы чер-чуртун, мал-маганын мактап, йөрээп ырлажып чорааннар. Амгы үе ындыг уткалыг чоннуң ырларын  Көп-Сөөктүң делгемнеринде малчыннар ырлажып турарын аңаа баргаш, дыңнап болур. Бо чүл дээрге, бурунгуларывыстың, ада-өгбелеривистиң буян­ныг ижи — мал ажылын олар­ның салгакчылары, амгы   үениң аныяктары төлептии-би­ле уламчылап турары ол-дур.

Берт-Даг школазының тергииннери 22.01.2015 Берт-Даг школазының тергииннери

Эрткен чылын Тываның Чазааның «Чаңгыс суур — чаңгыс бүдүрүлге», «Өг-бүлеге чаңгыстан эвээш эвес дээди эртемниг уруг» база эр башкыларны школаларже хаара тудар дугайында губернатор төлевилелдери бистиң Берт-Даг ортумак школазында хүн­­нүң чугула айтырыы апарган.

Ынчангаш бо төлевилелдерге даянып, аңаа хамааржыр тө­лептиг кижилерни бижикседим. Бистиң Берт-Даг ортумак школазында 2000 чылдан бээр ажылдап чоруур төлептиг ада Алдын-Херел Сергеевич Тас — салгал дамчаан күш-ажыл башкызы. Ооң ачазы Сергей Деспижек­ович Тас — база бо-ла школага хөй чылдарда күш-ажыл башкылап келген «алдын холдуг» башкы. Ол — өг ыяжын, ооң эт-херекселдерин чазап, бажың эдилелдери: аптара, стол, сандайлар кылыр мастер. Чазанырындан аңгыда, ол чурук тырттырарынга мергежээн. Школага бөлгүм удуртуп тургаш, кино-чурук тырттырып, хөй төөгүлүг чуруктарны сумуга арттырган.

Прокурор Тээлиге баар 22.01.2015 Прокурор Тээлиге баар

Тыва Республиканың прокурору болгаш РФ-тиң Истелге комитединиң Тыва Республикада Истелге эргелелиниңудуртукчузу Бай-Тайга кожуунга баарлар, январь 30-де олар аңаа чон-биле ужуражылга эрттирер.

Тыва Республиканың прокурору Александр Евгеньевич Гринев болгаш Истелге эргелелиниң удуртукчузу Андрей Евгеньевич Потапов Бай-Тайгага хуу айтырыглыг хамаатыларны база хүлээп алырлар. Ону январь 30-де Тээли суур, Мугур кудумчузу, №5 бажың деп адреске боттандырар. Бай-Тайга кожууннуң чурттакчылары прокурорга болгаш Истелге эрге­ле­ли­ниң удуртукчузунга кээп,­ конституция езугаар­ эргелерин болгаш хос­тал­галарын хажытканының­ ду­­гайында хомудап, ко­жуун­да хоойлу-дүрүмнү­ бол­гаш корум-чурум­ну­ камгалап турарының дугайында дыңнадып бо­лур­. Салдынган ай­ты­рыг­ларга харыыны до­раан азы хомудалда кирген факты­ларны хы­наан соон­да алыр, ол талазы-биле чогуур хемчеглер алдынар.

Дарый келгени дээре... 22.01.2015 Дарый келгени дээре...

Сөөлгү үеде Тыва Респуб­ликаның шүүгү черлериниң(судтарның) көрүп турар хамааты херектериниңаразында  хамааты негекчилерниң киирген билдириишкиннериниңхарыылакчылары көдээде чурттап турар хуу мал тудуп турар кижилерниң, малчыннарның саны чүге көвүдээнин тайылбырлап бээрин ТР-ниң Дээди судунуң судьязы Любовь Дамбыл-ооловна Дамдындан   дилээн мен.

Хоойлуда айытканы езугаар малды  азыраары, каяа канчаар оътка­рып, чемгерери, одарже сүрерде чуруму, чазаг, күзегже көжерде кандыг орукка сүрери дээш, өске-даа таварылгаларда хууда мал азырап турар улуска билип алгы дег доктаал-дүрүмнер бар. Ында айытканы езугаар хууда мал ээлери кандыг байдалда хамааты негелде херектериниң киржикчилери, харыылакчылары апаарын РФ-тиң Хамааты дүрүмүнүң137, 210-гу чүүлдери, административтиг эрге-хоойлу хажыдыышкыннарының дүрүмү- нүң 1 кезээниң 12.30 чүүлүнде ба­за орук шимчээшкининиң дүрү­­мүнүң 24.5-24.7 пунктуларында тодаргайлаан.

Кудуктар ээн кагдынган 22.01.2015 Кудуктар ээн кагдынган

Экии, эргим, хүндүлүг «Шын» солуннуң редакциязы!

Хандагайты суурга чонну ижер суг-биле хандырар дээш, коммунизм үезинде он алды кудуктарны  ажыг­лалга киирген турган. Ол кудуктар 2010-2011 чылдарга чедир үзүк-соксаал чокка ажылдап келгеннер. Ол дээр­ге кудуктарны хүлээнип алган ажылдакчыларның ак сеткилдиг болгаш кызымаккай чоруу-биле шыдажып келгени бо. Кожууннуң удуртукчу даргалары солушкан соонда, кудуктарга ажылдап турган кижилерниң ажылдап алган акша-шалыңын тө­левестеп, оларга кандыг-даа дуза катпайн барганда, кудуктар ала-чайгаар-ла ээн кагдынып эгелээн. Шак мындыг хамаарылганың уржуундан бо хүннерде суурда он алды кудуктарның чүгле алдызы ажылдап турар. Кыш кээрге-ле, чон ижер суг айтырыынга бергедеп, кожуун, чагырга даргаларынга айтырыг тургузарга, олар «хаа­йынга-даа какпас» ол биске хамаарышпас айтырыг-дыр дээнзиг, тоовастар-дыр. 2013 чылдың чазынында ол айтырыгны чон негеп, прокуратураже киирер деп баар­га, күрүнеден 200 муң рубль акшаны суурнуң кудуктарын септээри-биле үндүрген деп хуралга дың­наткан. Чайны өттүр кайы-даа кудук сеп­теттинмээн.

Арага болгаш сагыш арыы 22.01.2015 Арага болгаш сагыш арыы

Кижи бүрүзүнүң чуртталгазында муңгарап, хөөнзү­реп, аар-берге ажыг-шүжүгге таваржы бээр үелер турар. Чамдык улус ону дүрген шыдажып эрттириптер, а өскелерниң ындыг байдалы сагыш аарыын­че шилчий бээр. Ындыг таварылгаларда кижиге специалистиң дузазы чугула херек. Ынчалза-даа хөй кезиивис ону бодунуң күжү-биле ажып эртерин кызыдар, а ол дээрге аарыгның улам сайзыраары-дыр.

Эмнээшкинниң туруп болбас аргаларының бирээзи – арага ижери. «Ажыг сугну» ижип алгаш, чамдык кижилер шупту бергелерин уттуп, дидимненип, чуртталгаже өске карактар-биле көрүп эгелээр. Ынчалза-даа араганың салдары дооступ каар, а муңгарал болгаш нарын байдал хевээр артып, оон-даа улгадып болур. Оон аңгыда арага-дары кижиниң нерв сис­темазынга кончуг багай салдарны чедирип, сагыш аарыын дам-на ханыладып турар. Сагыш аараан кижи «ажыг сугну» ишкен соонда, бажы аарып, чүдеп чыткаш, чанында турар чоок кижилериниң кичээн­гейин бодунче хаара тудуп, оларның караанга кээргенчиг болуксаар.

Удуртукчуларның үлегери 20.01.2015 Удуртукчуларның үлегери

Суббота — неделяның онза­гай хүннериниң бирээзи.  Ол хүннү езулуг шын дыштанып эрттирерин организастаар деп шиит­пирни эрге-чагырга хүлээп алган. Аргалыг болза удуртукчулар, чон­ну баштап турар улус, боттарының амыдыралында үлегери-биле дыштаныр хүннерни ажыктыг болгаш солун кылдыр эрттирерин дугурушкан. 

Ынчангаш декабрь 17-де Кызылдың  Ярыгин аттыг спорт комплекизинге, ТР-ниңБаштыңы Ш.Кара-оолдуң эгелээшкини-биле, РФ-тиң камгалал сайыды С.Шойгунуңюбилей ха­рынга тураскааткан баскетбол маргылдаазы хоочуннар аразынга болган. Аңаа ниитизи-биле беш ко­манда киришкен. Чазак­тың, Дээди Хурал­дың, «Динамонуң» хоо­чуннары, Хоочуннар клу­вундан ийи команда киржип, күжүн шенешкеннер. Бир-ле дугаарында, Дээди Хурал биле Чазактың командазы ойнааш, изиг-изиг тудушканыныңтүңнелинде, ТР-ниң Баштыңы Ш.Кара-оол баштаан команда баштайгы оюнга тиилеп алдылар.

Ырлары улам бедик ужугуп,чаңгыланзын! 20.01.2015 Ырлары улам бедик ужугуп,чаңгыланзын!
В.Б.Серен – Кызыл кожууннуң методиктиг улусчу чогаадылга болгаш социал-культура ажыл-чорудулгазының төвү­нүң директору. Ол 1984 чылда Кызылдың уран чүүл училищезин улустуң хөгжүм херекселдериниң оркестриниң дирижеру деп мергежилдиг дооскан. Күш-ажылчы базымын өскен-төрээн Торгалыынга (Өвүр) уругларның хөгжүм школазынга башкылап, директорлап эгелээн. Удаткан чок ону Каа-Хем суурнуң «Мир» Культура бажыңы уран чүүл удуртукчузу кылдыр чалаан. Ол коллективке В.Б.Серен он ажыг чыл үре-түңнелдиг ажылдаан. Бодунга болгаш кады ажылдап турар эш-өөрүнге негелделиг, бедик харыысалгалыг, чогаадыкчы салым-чаяанныг удуртукчу дээрзи билдине берген. Ол –ТР-ниң культуразының алдарлыг ажылдакчызы. 1998 чылда ТР-ниң Культура яамызының уран чүүлүнүң лауреады, 2010 чылда РФ-тиң Культура яамызының Хүндүлел бижии-биле шаңнаткан.

«Азага - кыскаш, Бурганга - чула» 20.01.2015 «Азага - кыскаш, Бурганга - чула»
Эрткен 2014 чылда тыва литературада бир көскү болуушкун Юрий Кюнзегештиң «Аас чогаалының кавайын­дан…» деп номунуң чырыкче үнгени болган. Юрий Шой­дакович  Кюнзегеш ты­ва чечен чогаалдың хөгжүл­­дезинге бо­ду­­нунуң улуг үлүг-хуузун киирген чогаалчы болгаш редактор.  Ол Тываның ном үн­­дү­рер чериниң кол редактору албан-дужаалга хөй чылдар дургузунда ажылдап, тыва чогаалчыларның чогаалдарын чырыкче үндү­­реринге дорт киржип, оларның барык хөй кезииниң редактору бол­­гаш, чогаалчыларның чогаадыкчы шаг-шинээн эки билир чораан. Ынчангаш тыва чогаалчыларның чогаадыкчы ажылынга, оларның бижээн номнарынга чөптүг үнелелди Юрий Шойдакович берип чораан. «Аас чогаалының кавайында…» деп номга ооң аңгы-аңгы чылдарда бижээн чүүлдерин чыып киирген. Ын­чангаш оларның ниити утказын «Тыва чечен чогаал дугайында бодалдар» деп тодараткан. 

Аң-мең хөй азы эвээш бе? 20.01.2015 Аң-мең хөй азы эвээш бе?

2015 чылдың кыжын Тываның девискээринде аңнарны санап, оларның ниити санын тодарадыры-биле кылып чорудар организастыг ажылдар дугайында семинар-хуралды Тыва Респуб­ликаның аңныыр болгаш балыктаашкын талазы-биле күрүне комитединиң ажылдакчылары январь 15-те эрттирген. 

Бо ажылдарга белеткел дугайында илеткелди Тыва Республиканың аңныыр болгаш балыктаашкын талазы-биле күрүне комитединиң дириг амытаннарның болгаш суг курлавырларының ажыглалын өйлээр килдизиниң начальниги Геннадий Сункуев кылып, бо ажылда чаа чүүлдер-биле аңныыр ажыл-агыйының ажылдакчыларын таныштырган. Мурнуку үеде республиканың девискээринде аңнарның санын тодарадырда, оларның шимчээр кокпаларында истерни тускай методика-биле санап турган болза, 2015 чылдан эгелээш спутниктиг GPS навигаторларны ажыглаар. Навигаторлар-биле канчаар ажылдаарын кожууннарда аңныыр инспекторлары, Тыва Республиканың аңныыр болгаш балыктаашкын талазы-биле күрүне комитединиң ажылдакчылары амгы үеде өөренип ап турарлар.

Прокурорларга шаңналдар 20.01.2015 Прокурорларга шаңналдар

Россия прокуратуразының 293 чыл ою-биле РФ-тиң Чиңгине прокурору Юрий Чайка бодунуң дужаалы-биле албан-хүлээлгезин ак сеткилдиг күүседип турары дээш Тываның бөлүк юристерин шаңнаан. 

Албан-хүлээлгезин үлегерлиг күүседип турары болгаш хөй чылдарда ак сеткилдиг албаны дээш «Россия Федерациязының прокуратуразының хүндүлүг ажылдакчызы» хөрек демдээ-биле Тыва Рес­публиканың прокуратуразының судтарга кеземче херектерин сайгарарынга проку­рорларның киржилгезин хандырарының талазы-биле килдизиниң начальниги, юстицияның улуг чөвүлекчизи Амир Монгуш шаңнаткан. Албан-хүлээлгезин үлегерлиг күүсетпишаан, онза чугула болгаш нарын даалгаларны чедиишкинниг күүсеткени дээш «Россия Федерациязының прокуратуразынга төлептиг албаны дээш» хөрек демдээ-биле Тыва Республиканың прокурорунуң назы четпээннер болгаш аныяктар дугайында хоойлуларның күүселдезинге хайгаарал талазы-биле улуг дузалакчызы, юстицияның биче чөвүлекчизи Елена Шевченкону шаңнаан.

Россияның Президентизи чаа үнген 2015 чыл-биле Тываның чурттакчыларынга байыр чедирген 20.01.2015 Россияның Президентизи чаа үнген 2015 чыл-биле Тываның чурттакчыларынга байыр чедирген

Январьның дыштаныр хүннеринде Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оолдуң адынга Чаа чыл-биле болгаш Рождество-биле байыр чедирген хөй санныг телеграммалар келген. Оларның аразында чурттуң удуртукчуларындан Тываныңчурттакчыларынга чырык байырлалдар-биле байыр чедириишкиннери хөй болган.

Россияның Президентизи Владимир Путинниң байыр чедириишкининде мын­дыг сөстер бар: «Хүндүлүг Шолбан Валерьевич! Чаа чыл-биле болгаш Рождество-биле Силерге байыр чедирип тур мен! Ол үр манаар байырлалдарывыс онзагай хөөннү кезээде болдурар, чаа, чырык бодалдарны болгаш күзелдерни тывылдырар. Оларны эки медээлер-биле, чаагай өскерлиишкиннер-биле, салдынган сорулгаларның чедиишкинниг күүселдези-биле холбаштырып турар бис. Силерге кадыкшылды, чаагай чүүлдерни, ажыл-херектериңерге чедиишкиннерни болгаш найыралчы харылзааларның өөрүшкүзүн сеткилим ханызындан күзедим!».

Журналист Кодур-оол Оюн 15.01.2015 Журналист Кодур-оол Оюн

Памирде Даг-Бадахшан областың төвү Хорог хоорайга шериг албанын кызыгаар зоназынга үш чыл алды ай эрттиргеш, халажып келдим. СЭКП кежигүнү, бирги курс­ту дооскан боорумга, ынчан Улуг-Хем кожуунга хамааржыр кызыл суглуг Баян-Колда «Х Улуг Хурал» совхозтуң комсомол комитединче ажылдадып чорудупкан. Комсомол секретарының кол-ла сорулгазы болза, аныяк­тарны хөй-ниити ажылдарынче хаара тудары. Оолдар, кыстар ынчан дыка дыңнангыр, бир дем-биле хой оолдаашкынынга болгаш өске-даа хөй ажылдарга киржип турдувус.

Эң хүндүткелдиг тыва эки турачыларның бирээзи Павел Кыргысович Биче-кыс – тудуг бригадири. Ооң-биле ужуражыр дээш каш хүн иштинде харылзажыры-биле Кодур-оол Оюн Баян-Колга чедип келген. Шагаан-Арыгга доктаагаш, албан черлеринден ажыктыг медээлерни база чыып алган. Келгеш, Биче-кыс дарганың тудугжулары-биле тайга эдээнге каш хонган. Кызылче чоруур мурнунда мээң кабинедимге ки­ре дүшкен. Эки танышпас хиревисте, мени билири беш салаа дег болганын элдепсиндим. Бисти кым-даа далаштырбаан. Совет Эвилелиниң барыын куржагларынга чорааш, олар­ның тыва эки турачыларга байыр чедиргенин, дайын үезинде олар аң-меңниг девискээрлерден болгаш хар адаа-би­ле үңгеп чоруткаш, дайзыннарның пулеметтарын чазылдырып кааптарын чугаалап берди.

Экономика болгаш амыдырал 15.01.2015 Экономика болгаш амыдырал

База бир чыл караңнадып эрте берген. Чаа чыл байырлалын өөрүшкүлүг уткуп каапкаш, садыгларда азы ачы-дуза чедирилгезиниң өр­тектеринде эвээжээн талазынче чайгылган аян бар ирги бе деп бүдүү идегел-биле топтап көөр бис. Амыдыралдың дуржулгазындан алгаш  көөрге, өртектер бадар хире шинчи-даа чок, харын чылдан чылче улам бергедедип кел-ле чыдар.

«Хлеб-тараа, хырным өршээ…»

Чылдың төнчүзүнде бүгү чуртка хлеб өртээ бир-ийи, харын-даа үш рубльге өзе берген. Ынчап баарын мана­ваан-даа дег, аңаа хамаарылгалыг албан черлери, депутаттар, сайыттар чоннуң эргежок чугула аъш-чем барааны өскен деп хөй чугаа үн­дүр­­зе-даа, хлебтиң өртээ улуг  хевээр арткан. Алтайга кырлыг-караның дүжүдү аргажок болган дээш, гречканың өртээ база-ла талыя берген. Чамдык хайгааракчыларның бодалы-биле, өртектер өзер деп баарга, чон баш удур курлавыр кылдыр кырлыг-караны хөйү-биле саткаш, шыгжап алганындан үр-чар үнүп, ол садыгларга көзүлбейн барган. Сүт, чуурга, хлеб, эът дээш, өске-даа аъш-чемге, херег­лел турда, өртектер өзүп-ле турар, чагырга чок рыноктуң хайыра чок дүрүмү-дүр.

Иениң сагыш човаашкыны 15.01.2015 Иениң сагыш човаашкыны

Надя Рушева… Ооң дуга­йын билбес кижи бүдүн делегейде чок. А ону кандыг ие чаяап каанын база-ла улус билир. Бөдүүн тыва иениң чаңгыс кызы бүдүн деле­гейге чаш назынында ол хире алдаржый бээри ооң төрүттүнген салым-чаяанында, ону өстүрүп-кижизидип каан ада-иезинде.

Ажыкмаа Наталья Дойдал­овна… бо атты тыва кижи бүрүзү чоргаарал-биле адап чоруур. Мен 1983 чылдың күзүнүнге чедир-ле база ол атты дыңнааш, баштайгы тыва балериналарның бирээзи, салым-чаяанныг чурукчу уруг Надя Рушеваның авазы деп билир чораан мен. А кажан Москвага Наталья Дойдаловна-биле чоок таныжып, эдержип эгелээш, ол чүг- ле ховар талантылыг болурундан аңгыда, эң онзагай, буянныг кижилерниң бирээзи деп биле берген мен. 83-86 чылдарда аспирантурага өөренип тургаш, төрээн ием дег апарган Наталья Дойдаловнаның сагыш човаашкынын көрүп келбээн болзумза, меңээ база дыка-ла берге турган боор. Дыштаныр хүннерде, чамдыкта хүн-хүнү-биле-даа, ооң чанынга турарынга ынак турган мен. Ооң оожум чугаазындан, чаптанчыг каткызындан чер-черинде кижиниң сеткили эригип, чымчап келир. Соок хүннерде өрээ­лимге олурумда, «аңаа доңуп олурбайн, ном-дептериң ап алгаш, маңаа бижиттинип, аштанып-чемненип ал» деп телефоннап кээр. 

Дөрткү эрге-чагырга байырлаан 15.01.2015 Дөрткү эрге-чагырга байырлаан

Эрткен дыштаныр хүннерде Россияның Парлалга хүнүн Тываның массалыг информация  чепсектериниң ажылдакчылары ба­йырлап эрттирген. 

Байырлыг хуралды Тываның Чазак Баштыңы Ш.Кара-оол журна­лис­­терге база парлалга ажылдакчыларынга профессионал байырла­лы-биле байыр чедирип ажыткан. Дараазында парлалга болгаш теле­радиокомпания ажылдакчыларын: «Шын» солуннуң корреспондентизи А.Соянны Чазак Баштыңының өөрүп четтириишкини-биле, ААН «Тываполиграфтың» ажылдакчызы В.Ховалыгны, «Тувинская прав­да» солуннуң килдис редактору Е.Кривдикти, фотокорреспон­дент В.Шайфулинни, Чазактың парлалга албанының даргазы А.Ен­зак­ты Чазак Баштыңының Хүндүлел бижиктери-биле шаң­наан. Масса­­­лыг информация чепсектериниң шугумунга хөй чылдарда үре-түңнелдиг ажылы дээш Тывада билдингир алдар-аттыг хоочуннарны: Е.Д.Танованы, М.А.Хадаханэни, Т.П.Хертекти, Д.Д.Сотпаны, В.Б-Х.Монгушту, В.О.Куу­ларны, Л.Х.Иргитти, Ю.В.Сучков­ту, Р.В.Тас-оолду, А.И.Чымбаны, В.Ф.Чадамбаны, Д.Т.Дам­ба-Хууракты Тыва Рес­публиканың 100 чылынга тураскааткан юбилейлиг медальдар-биле шаңнаан.

Россияның Парлалга Хүнүн таварыштыр Тываның Баштыңы Ш. Кара-оолдуң байыр чедириишкини 15.01.2015 Россияның Парлалга Хүнүн таварыштыр Тываның Баштыңы Ш. Кара-оолдуң байыр чедириишкини

Тываның массалыг информация чепсектериниң хүндүлүг ажылдакчылары!

Силерниң профессионал байырлалыңар-биле чүректиң ханызындан чедирген байырывысты хүлээп ап көрүңер!

Россияның Парлалга хүнүн улуг чурттуң информастыг делгеминиң чаң­гыс аай чоруун болгаш Россияның хамаатыларының конституция езугаар кол эргелериниң бирээзи — сөстүң хостуунуң күүселдезин каттышкан күжениишкиннери-биле хандырып турар аңгы-аңгы мергежилдиг кижилер бөгүн демдеглеп турар.

Журналистика — социал харыысалгалыг база бир мергежилдерниң би­рээзи. Хөй-ниитиниң саналын хевирлеп тургузарының, сагыш-сеткилдиң болгаш мөзү-шынарның эртинелерин чыырының, өзүп орар салгалды кижизидериниң чугула чепсектери солун, радио, телевидение, Интернет болур. Тываның массалыг информация чепсектериниң ниити-российжи агымның аайы-биле сайзыравышаан, ниитилел-политиктиг турум чорукка болгаш бистиң хөй националдыг чонувустуң демнежилгезинге идиг бербишаан, рес­публиканың сайзыралынга көскү са­лыышкынны киирип, төрээн булу­ңунуң амыдыралында болуп турар болуушкуннарны чогуур үезинде болгаш улуг сонуургал-биле чырыдып турары өөрүнчүг.

Чайынналчак чедиишкинниг болган 15.01.2015 Чайынналчак чедиишкинниг болган

2015 чылдың эгези Тываның салым-чаяан­­ныг уругларынга «дүжүттүг» чыл кылдыр эге­лээн.  Чоокта чаа январь айның 9-11 хүн­­не­­ринде Санкт-Петербург хоорайга «Алые паруса» культура фондузунуң эрттиргени IV Бүгү-россия чергелиг салым-чаяанныг уругларның танцы-сам талазы-биле “Северное сияние”мөөрейи болуп эрткен. Аңаа рес­публикавысты төлээлеп, ат-сураа Россияда болгаш даштыкы чурттарда  билдингир «Эдегей» бөлүктүң бичии бөлүү киришкен. Ук мөөрейге Россияның аңгы-аңгы булуң­нарындан эң-не шылгараңгай 71 коллектив киришкен болгаш мөөрейниң түңнелинде бичии эдегейжилер эң-не тергиинин бадыткап, мөөрейниң 1-ги чергениң лауреады база мөөрейниң эң дээди шаңналы Гран-прини чаалап алганнар. Бичии эдегейжилерни башкызы Дирчин Айлана Вячеславовна 5 харлыындан эгелеп 4 чыл иштинде белеткээн. Олар Тываның Россияга каттышканының 100 чыл ою болгаш республика деңнелдиг хөй-хөй ба­йырлалдарны боттарының уран талантызы-биле каастап турарлар.

«Межегей» хөмүр-даш уургайындан уругларга белек 15.01.2015 «Межегей» хөмүр-даш уургайындан уругларга белек
Тыва —  каас-чараш бойдус чурумалы, чер адаанда чаштынып чыдар эгээртинмес казымал байлаа-биле онзагай чер. Ооң буурул дагларында Д.И. Менделеевтиң таблицазында кирип турар элементилер барык шуптузу үүже­­­лет­тинип мөөңнеттинген. Бистиң республиканың девискээринде алдын, мөңгүн суу, чес, хөмүр дээш, оон-даа өске ховар дээн казымал байлактар четчир болгаш артар. Бо ховар байлактың бирээзи хөмүр-дашты чүс-чүс чылдар дургузунда чүг­­­ле одалгага хереглээри-биле казып келген. А чоокку үеден эгелеп Россияда билдингир улуг үлетпүр бүдүрүлгези «Евраз» холдинг боттарынга хүлээнип ап, «Межегей хөмүр-даш» уургайын башкарып, ажылды боттандырып эгелээн.  Бо улуг бүдүрүл­­ге­­­ниң ажылдакчылары кожазында Кочетов школазынга Чаа чылдың бүдүүзүнде белек-селектиг аалдап четкеннер.

«Төрээн чуртуң төөгүп берем» мөөрейниң түңнелдери 15.01.2015 «Төрээн чуртуң төөгүп берем» мөөрейниң түңнелдери
«Шын» солун Россия биле Тываның демнежилгезиниң 100 чылынга турас­каадып, «Төрээн чуртуң төөгүп берем» деп мөөрейни ТР-ниң Баштыңының грант-деткимчези-биле чарлаан турган. Киржикчилерниң болгаш материалдарның хөй болганындан ону түңнээр хуусаазы узай берген. 2014 чылдың декабрьның 23-те мөөрейниң жюри кежигүн­­нери тиилекчилерни илереткен. Мөөрейге ниитизи-биле алдан ажыг кижи ажылдарын чоруткан. Каш-ла чагаа утка-шынарының талазы-биле чегей болганындан солун арнынче  үнмейн барган. 55 ажылды редакция­ның корреспондентилери ажылдап кылгаш, чырыкче үндүр­­ген. Ол дээрге улуг ажыл дээрзин демдег­левес аргажок. Жюри кежи­­гүн­­­нери эң эки ажылдарны шилип тура, мөөрейниң кол негелдези — кижиниң сагыш-сеткилин, төрээн чуртунга ооң ынакшылын, чоргааралын көргүскен хууда сагыш-бодалдарын ханы утка-шынарлыы-биле илереткенин онзалай көрүп, шиитпирни  үн­­дүр­­ген. Тиилекчилеривис бо:

Тыва Республиканың Баштыңы Шолбан Кара-оолдуң Чаа Чыл таварыштыр байыр чедириишкини 31.12.2014 Тыва Республиканың Баштыңы Шолбан Кара-оолдуң Чаа Чыл таварыштыр байыр чедириишкини

Эргим чаңгыс чер-чурттугларым!

Тываның хөй националдыг чурттакчылары!

Үнүп орар Чаа чыл-биле силерниңшуптуңарга чүректиң ханызындан ба­йыр чедирерин чөпшээреп көрүңер!

Эртип турар 2014 чыл республиканыңтөөгүзүнге онзагай черни ээлээн. Бистиң кижи бүрүзүнге ол Тываның болгаш Россия­ныңдемнежилгезиниң 100 чылыныңдемдээ-биле эрткен.

Юбилейниң байырлалынга белеткелдиң үш чылы бистиңамыдыралывыска онзагай, ханы утка-шынарны киирген. Юбилей бистиң чаңгыс чер-чурттугларывыстың эң эки шынарларын көргүскен, төрээн республиказының боттуг төөгүзү-биле таныжар арганы тывыспышаан, Тываның бүгү салгалдарын доңнаштырган. Бистиң байырлалывыска хөй санныг аалчыларның, хамыктың мурнунда Россияның Президентизиниңкиришкени Ада-чурттуң ниити төөгүлүг оруунга аныяк республиканың салыышкынын бедии-биле үнелеп турар улуг чуртка хамаарылгалыывысты онзагайы-биле медереп билир арганы биске тургускан.

Бистиң юбилейивистиң кол түңнели — ооң каттыштырыкчы улуг күштүг болганы.

Юбилейниң идеязы Тывага чарлаттынган Орус дылдың, националдар аразынга харылзааның, на­йыралдың болгаш бот-боттарын билчириниң дылының чылынга дүүшкек болган.

Тыва Республиканың Дээди Хуралының Чаа Чыл таварыштыр байыр чедириишкини 31.12.2014 Тыва Республиканың Дээди Хуралының Чаа Чыл таварыштыр байыр чедириишкини

Эргим чаң­гыс чер-чурттугларым!

Тыва Республиканың Дээди Хуралының (парламентизиниң) өмү­­нээзинден болгаш бодумнуң хуумдан силерге үнүп орар 2015 чыл-биле байыр чедирип тур мен!

Чаа чыл — бистиң кижи бүрүзүнге онзагай байырлал. Бодувустуң хуу амыдыралывыска чогумчалыг өскерлииш­киннерни, төрээн респуб­ликавыстың болгаш ниити Россияның бүзү­­релдиг сайзыралын ооң-биле холбаштырып турар бис. Юбилейлиг чылда Тыва хары угда үш улуг байырлалды — Тываны (Урянхай крайны) Россияның хайгааралынга алганының 100 чылын, бодунуң найысылалы — Кызыл хоорайның үндезилеп тургустунганының 100 чылын болгаш Россия Федерациязының составынга Тыва Арат Республиканың эки тура-биле каттышканының 70 чылын демдеглээн. Эртип турар чылда Тываның чаагай чоруу дээш эки ажылдаан бүгү кижилерге, моон соң­гаар-даа ооң хөгжүлдезинге киржиринге белен ишчилерге өөрүп четтириишкинни илередири кү­зенчиг. Ооң түңнели көскү-дүр. Регионда чаа-чаа школалар, уруглар садтары, спорт тудуглары көстүп келген, он-он километр автомобиль оруктары септеттинген. Тываның найысылалы чаарттынган — ында дыштаныр болгаш хөглээр черлер көвү­дээн. 

Эргим сибирьжилер! 31.12.2014 Эргим сибирьжилер!

Үнүп орар Чаа чыл-биле силерге сеткилим ханызындан байыр чедирип тур мен!

Эртип турар чылдың сөөлгүхонуктарында эң чугула бо­луушкуннарны кезээде сактыр болгаш түңнелдерни  үндү­рер бис. 2014 чыл бөдүүн эвес болган, геополитиктиг халдаашкыннарга бистиң чуртувус төлептиг харыылап, бодунуңхамаатыларының эрге-ажыктарын быжыы-биле камгалап шыдаан. Россия XXII кышкы Олимпий оюннарын эрттирген, чаалап алган медальдарның талазы-биле эңчедиишкинниг болган бис, Сибирьниң федералдыг округунуң спортчулары ниити команда тии­лелгезинге улуг салыышкынны  киирген. Сибирьниң регионнарынга бо үе шылгалданың чылы болган. Бергелер турза-даа, үлетпүр        бүдүрүл­­гези өзүп, социал болгаш транспорт инфраструктуразының объектилери туттунуп, инвестиция төлевилелдери күү­­сеттинип турган. Чедип алдынган бүгү чүүлдер дээрге силерниң идепкейлиг киржилгеңер-дир. 2015 чылда Ада-чурттуң Улуг дайынынга Тиилелгениң 70 чылын демдеглээр бис. Сибирьжи дайынчыларның маадырлыг чоруктарын болгаш тылдың ишчилериниң эрес-шудургу ажыл-ижин кажан-даа утпас бис, бистиң тайбың келир үевис дээш амы-тынын бергеннер биске кажан-даа уттундурбас.

Тыва Республиканың хүндүлүг чурттакчылары! 31.12.2014 Тыва Республиканың хүндүлүг чурттакчылары!

Тыва Республиканың хүндүлүг чурттакчылары!

Үнүп орар Чаа чыл-биле болгаш Христостуң төрүттүнгени-биле чүректиң ханызындан чедирген байырымны хүлээп ап көрү­­ңер! Ол байырлалдар кажан-даа онзагай, өг-бү­­лениң чылыг чоруу-биле, төрел болгаш чоок кижилерниң ынакшылы-биле  бисти бүргеп чоруур. Эртип турар чыл биске эң эки чүүлдерни, аайлажыышкыннарны болгаш хуу чедиишкиннерни арттырган. А Чаа чылда ыдыктыг кү­­зелдеривис бүдер, өөрүшкү болгаш аас-кежии элбек болур! Бистиң бүгү эгелээшкиннеривиске болгаш кылган чүүлдеривиске чедиишкин келир болзун, тодуг-догаа чорук немешсин, чогаадыкчы чаа идеяларывыс амыдыралга боттаныр болзун! 2015 чыл республиканың чурттакчы    бүрүзүнге депшилгелиг хөй-хөй саналдарны болгаш оларны шиитпирлээриниң аргаларын, чедиишкинниг ажыл-херектерни болгаш күүсеттинген планнарны өргүүр болзун! Бистиң күзел-чүткүлдеривиске бот-ботта­рывыска ачы-дуза, сырый каттыжыышкын болгаш чаагай сеткил каттышсын!

Чаа чыл-биле!

Тыва Республиканың Хөй-ниити палатазының даргазы  Х. Монгуш.

Чаа Чылда уруг бүрүзүнге белек 31.12.2014 Чаа Чылда уруг бүрүзүнге белек

Декабрь 26-да «Найысылал» арт-төпке ТР-ниң Күш-ажыл болгаш социал политика яамызы Чаа чылдың елказын эрттирген. Аңаа ажылдакчыларның ажы-төлүнден аңгыда, Украинадан бичии 4 харлыг Мирослав Узденевту база чалаан. Уругларның кеткен хептериниң янзызын чүү дээр: челээш өңнерлиг, янзы-бүрү кылаңнааштар ажыглап тургаш даараан бир-ле тускай маскарад хептиг, чок-ла болза, бир амытан, азы бир тоол маадыры дээш-ле баар. ТР-ниң күш-ажыл болгаш социал политика сайыдының оралакчызы Елена Саая уругларга болгаш чыылганнарга Чаа чылдың байырын чедирген. Амгы үеде Мирославтың авазы, ачазы, кырган-авазы Кызылдың хоочуннар бажың-интернадында чурттап турар. Чаа чылда Мирослав Кызылдың 5 дугаар уруглар сады барып эгелээрин улуг өөрүшкү-биле ооң авазы Алина Полетаева чугаалады. Бичии Мирослав уруг­лар-биле кады каас-чараш «хептиг» Шиви долгандыр ырлажып, аажок солун үени эрттирген. Соок-Ирейниң холундан белек алыры чаштарга уттундурбас болуушкун дээрзи билдингир.

Чылдың тергиинненри 31.12.2014 Чылдың тергиинненри

Улусчу чогаадылга бажыңынга  декабрь 27-де «Спортчу элита» деп ба­йырлал эрткен. Аңаа спорттуң янзы-бүрүхевирлеринге алдаржаан олимпий, сурдолимпий, паралимпий оюннарныңтергииннеринге, тренерлерге, хоочуннарга болгаш спорттуңхөгжүлдезинге үлүг-хуузун кииргеннерге күрүне шаңналдарын тывыскан. ТР-ниңБаштыңы – ЧазааныңДаргазы Шолбан Кара-оолду сценаже башкарыкчылар чалапты.

“Спортчулар бодунуң чүт- күлдүү-биле, бедик тура-соруу-биле бедик чедиишкиннерни чедип ап турар. Силер  чон мурнунга, аныяк-өскенге үлегер-чижек болуп турар силер. Сочи хоорайга паралимпий оюннарынга Россия медальдар талазы-биле 1-ги черни ээлээни дээрге маадырлыг чорук-тур. Кадык кижилер олардан өөренип, тиилелгеже чүткүлүнүлегерге алыр ужурлуг бис. Тывадан паралимпий оюннарның чемпиону Михаил Оюнга канчап чоргаарланмас бис. Чылдан чылче спорт тудугларын тудуп турарывыс дээрге, келир үеже көрүжүвүс болгаш аныяк-өскенге эки байдалдарны тургузуп турарывыстың бадыткалы-дыр. Каа-Хем суурга улуг спорт комплекизин тудуп алыр болзувусса, спортчу чедиишкиннеривис база бир бедик чадаже көдүрлүр дээрзинге бүзүрелим улуг. Спорт оран-саваларының көвүдеп турары — республиканыңчедиишкиннериниң магадылалы. 

Оюн -тоглаа, ыры-шоорлуг Чаа Чыл келди! 30.12.2014 Оюн -тоглаа, ыры-шоорлуг Чаа Чыл келди!

Декабрь 25-те В.Көк-оол аттыг Национал театрга рес­публиканың кожуун бүрүзүн төлээлээн тергиин өөредилгелиг, хөй чедиишкиннерлиг уруглар Тываның Баштыңының елказынга чыглып келген.   Чаңчыл езугаар  чылдың төнчүзүнде республиканың   онза чедиишкиннерлиг 7 хардан 14 харга чедир школачылары Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оолдуң уругларга елказынче  чалалганы алыр аас-кежиктиг болуп турарлар.  

Национал театрның ийиги каъдында уругларга янзы-бүрү оюннар шөлчүгештерин организастаан. Каас-чараш  идик-хептиг, маскарад кос­тюмнарлыг оолдар, кыстар оюннарга киржип, амданныг, чигирзиг «шаңналдарны» ойнап ап турганнар. Бир булуңда уруглар кажыктаан, өскезинде хол басчып күжүн шенешкен, боулинг шарларларын октап турарлары-даа эңмежок.Тергииннерге шаңналдар тыпсырының мурнунда уруг­ларга «Күске бүрүзү быштакка ынак» деп чаа шииниң баштайгы көргүзүүн уруг­ларга бараалгаткан. Шии уругларны эп-найыралга, ынакшылга, мөзү-бүдүштүг, хүндүткелдиг болурунга кижизидип турар. Уруглар шии­ни аажок сонуургап, адыш часкап, өткүт, хөглүг каткызы-биле хүлээп алган. Шии төнген соонда чыыл­ган бичии аалчыларны ба­йырлалдың кол маадыры — Шиви чанынче чалаан.

Кайгал-оол Ховалыг: «Эрте бурун өгбем ыры — Хөөмей» 30.12.2014 Кайгал-оол Ховалыг: «Эрте бурун өгбем ыры — Хөөмей»

Россияның алдарлыг артизи, Тываның Улустуң хөөмейжизи К.К.ХОВАЛЫГ-биле бистиң коррес­пондентивис Чаа чыл бүдүүзүнде ужурашкаш, «Шынның» номчукчуларының сонуургааны айтырыгларга харыылап бээрин дилээн. Оларның аразынга болган чугааны мооң адаан­да парладывыс.

— Чоокта чаа эрткен «Көшкүн хөөмей» шуулганының «Хөөмейим кагбас-ла мен» деп түңнел концертинге силерниң ыры-шоор, хөөмей-сыгыдыңарны дыңнааш, магадап олурдум, улам ындынын ап бар-ла чыдар салым-чаяаныңар күштүг-ле-дир, Кайгал-оол Ким-оолович, орус чон болза, ону «ийиги тыныш ажыттынганы ол» дижир ийик бе?

— Четтирдим (каттырбышаан, уламчылады.Ред). «Хүн-Хүртү» база-ла чаа чанып келгенивис ол турган чүве. Чер-чуртче чанып, эш-өөрнүң, чонувус­туң мурнунга үнүп кээрге, ала-чайгаар сагыш-чүрек ындынналы бээр, ынчангаш ындыг боор.

Чаа Чылды өске чурттарда канчаар байырлап турарыл? 30.12.2014 Чаа Чылды өске чурттарда канчаар байырлап турарыл?
Италияда Чаа чылды январь 6-да демдеглээр. Бо дүне хуулгаазын, энерел сеткилдиг Бефана фея итальяннарның бажыңнарын эргий кезиир. Ол «алдын дүлгүүрү»-биле бажың­нарның эжиктерин ажыткаш, бичии уругларның өрээлинде каминде азып каан уктарынче белектерни киир суп каар. Итали Соок-Ирей – Баббо Натале. Италияның чурттакчылары чаа үнүп орар чылда бүгү-ле эрги эт-септен адырлырга эки деп санаар. Ынчангаш олар эрги илиирлер, сандайлар дээш, өске-даа эт-септи соңгаларындан октаар чаңчылдыг. Чаа чыл столунга албан тоорук, чечевица, виноград турар ужурлуг. Ол дээрге узун назынның, кадыкшылдың, байлакшылдың демдектери болур.

Англияга 1843 чылда ба­йырлыг ажык чагаа (открыткалар) солчур чаагай чаңчыл тывылган. Чаа чылдың бүдүүзүнде  уруглар стол кырынга тавак салып каарга, эртенинде англи Соок- Ирей — Санта Клаус оларга белээн сөңнээр. Идиктер иштинче англичаннар элчигенниң ынак чиир чеми — сигенни суп каар.

Ыяш Хой чылын уткуурда... 30.12.2014 Ыяш Хой чылын уткуурда...

Бажың­ның херээ­жен ээзи Чаа чыл столун белеткээрде, чүгле өг-бүлезин өөртүр дээш эвес, үнүп орар чылдың ээзи — Ногаан Ыяш Хойну ээ кө­­рүн­­­дүрүп алырын бодап, бүдүн чыл чогумчалыг болзун дээш аъш-чемин дел­гээр. Найыралга болгаш тайбыңга ынак амытанны деткиир­де столдуң херекселдери ыяштан кылган азы ногаан өңнүг боору чогумчалыг. Чүгле стол шывыы, салфетка, аяк-сава эвес, а ба­йырлалга кедер хеп, белекчигештер  хавы  база  ол өңге дүүшкек болза эки. Ногаа, чимис-биле байырлал столун элбеди каастаар.

2015 чылды уткуурда янзы-бүрү амданныг, чигирзиг чемнер — пирожноелер, ногаа-чимис, каттар-биле чемчиткен пирогтар, хой дүрзүзү кылдыр быжырган печеньелер, быштактыг торттар (хой сүдү-биле кылган быштак оон-даа эки), мороженое база конфеталар, ары чигири болгаш тооруктар. Бо чылдың езулуг суксуну — алкоголь чок суксуннар — чимис хандызындан морстар, компоттар, чимистиг шай база кисель.

Тыва хевим — чоргааралым 30.12.2014 Тыва хевим — чоргааралым

«Шын» солуннуң бөгүнгүаалчызы аныяк модельер-дизайнер Шолбана Очур-оол. Чаа чыл уткуштур номчукчуларны сонуургадыры-биле мода делегейинде онза, солун чүү болуп турарын база бодун таныштырарын диледивис.

— Мындыг ховар, солун мергежилди канчап шилип алган сен, Шолбана?

— Бичии тургаш-ла, кыдыраашка чараш хептер чурааш, садыг кылдыр бодап алгаш, ону эштеримге садып ой­наар турдум. 5 класска «Келир үеде сээң мергежилиң» деп чогаадыгга чурукчу-модельер болур мен деп бижип каарымга, башкым безин кайгай берген. Эш-өөрүмге чурукчу-модельер дээрге кандыг мергежилил деп тайылбырлап берип турдум. Ынчангаш бичиимде бодап чораан күзелимни чедип алган мен деп бодаар мен.

Баштайгы Шериг Комиссарынга мөгейиг 26.12.2014 Баштайгы Шериг Комиссарынга мөгейиг

Декабрь 19-та Чаа-Хөл ко­­жууннуң Ак-Туруг сумуга Тыва Республиканың баштайгы шериг комиссары Монгуш Чөвекович Сувакка тураскаат­кан байырлыг хемчеглер болуп эрткен. Оларны бо суурга эрттире бергениниң чылдагааны — бирээде, М.Ч. Сувак — Ак-Туруг суму чурттуг кижи. Ийиде, бо хонуктарда Тываның шериг комиссариады тургустунганындан бээр 70 чыл оюн демдеглеп эрттирип турар.

М.Ч. Сувак ажылдап чораан үезинде Тыва Арат Республиканың шериг күчүзүн тургузарынга болгаш быжыглаарынга улуг үлүг-хуузун киирген. Ол ТАР-ның шериг сайыды чорааш, тыва эки турачыларны Ада-чурттуң Улуг дайынынга белеткээш, 1943 чылдың сентябрь айда үдээш, таптыг-ла бир чыл болганда, чону-биле кады найысылал Кызылга эки уткуп, хүлээп алган.

Чылыг,чырык 26.12.2014 Чылыг,чырык

Чартык чүс чыл ажыг үениң дургузунда Кызылдың чылыг, электри төвү найысылалдың болгаш кожууннарның социал-экономиктиг амыдыралының кол дазылы болуп келген. Ол хире улуг күчү-күштүг бүдүрүлгеде дыка хөй  кижилер дү­не-хүн­­дүс кызымаккай ажылдап турарлар. Чымыш иштиг энергетиктерниң декабрь 22-де профессионал ба­йырлалынга ТР-ниң Чазаа­ның Даргазының оралакчызы Владимир Фалалеев, Дээди Хуралдың депутады Алдын-кыс Конгар, ТР-ниң одалга болгаш энергетика  сайыды Роман Кажин-оол чедиишкиннерни күзеп база мурнакчыларга өөрүп четти­риишкинниң болгаш хүндү­лел бижиктерни Орус культура төвүнге байырлыг байдалга  тывысканнар. Кандыг-даа байдалда боттарының мурнунда салган сорулгаларын ак сеткилдии-биле күүседип турар республиканың аңгы-аңгы кожууннарындан келген чамдык мурнакчылар ажылын таныштырды:

Чаа чылды болгаш 2015 чылда Христостуң төрүттүнгениниң байырлалын белеткээр болгаш эрттирер талазы-биле кол хемчеглерниң Планы 26.12.2014 Чаа чылды болгаш 2015 чылда Христостуң төрүттүнгениниң байырлалын белеткээр болгаш эрттирер талазы-биле кол хемчеглерниң Планы

Чаа чылдың утренниктери, балдары болгаш мас­карадтары

Декабрь 20 — 2015 чылдың январь 7

Бичии уругларга Чаа чылдың балдары, маскарадтары, утренниктери база көргүзүглери – В.Көк-оол аттыг Национал хөгжүм-шии театрынга,  Тыва Республиканың Алдан-Маадыр аттыг национал  музейинге,  Тываның Үндезин культура төвүнге, Ты­­ваның күрүне филармония­зынга, Орус культура төвүн­­­­­­­ге, өөредилге болгаш социал албан черлеринге, культура бажыңнарынга, библиотекаларга.

Декабрь 24

Өскүс уругларга болгаш ада-иезиниң азыралы чок арткан уруг­ларга Чаа чылдың ачы-буян концерти – Кызыл хоорайның школа-интернадынга.

Декабрь 25

Республиканың бичии уругларынга ТР-ниң Баштыңының Чаа чылдың елказы – В.Көк-оол аттыг Национал хөгжүм-шии театрынга 12.00 шакта.

Чаа цех ажыттынган 25.12.2014 Чаа цех ажыттынган

«Чаңгыс суур – чаңгыс  бүдүрүлге» губернатор  төлевилелиниң  кол  сорулгазы чурттакчылыг суур бүрүзүнге ол суурну бадыткап турар азы  суурнуңбедик адын тудуп болур продукцияны бүдүрүп  үндүргеш, сайгарары.

Бо айтырыг талазы-биле Эрзин кожууннуң мал  ажыл-агыйлыг, тыва хойну өстүрер, уксаалыг мал заводу, «Бай-Хөл» көдээ ажыл-агый кооперативиниң даргазы Эртине Аңгырович Манзай Чазак Даргазы Шолбан Кара-оолдуң болгаш  ТР-ниң Көдээ ажыл-агый болгаш аъш-чем  яамызының сүмелээни-биле чурттакчы чоннуң аъш-чемге айыыл чок чоруун хандырар сорулга-биле тус черниң шээр малындан эът бүдүрүп сайгарар талазы-биле тодаргай ажылдарны кылып чорутканының  түңнелинде,  мал  согар бүдүрүлге тудуун дооскаш,  тускай шенелдени эрттиргеш, продукциязын берип эгелээн.Мал согар цехти Бай-Даг суурдан ырак эвесте, Тарлашкынның чоогунда,  Эрзин — Кызыл автооруунуң чанында туткан. Бо тудугну Москвада «Комман групп» дээр акционерлиг ниитилелдиң (чиңгине директору Андрей Борисович Волков) төлевилели езугаар туткан. Бо чугула бүдүрүлгени тударынга кожуун  чагыргазы тус чер бюджединден  800 муң рубльди, а «Бай-Хөл» ажыл-агый  2750 муң рубльди тускайлаан.

"Чаңгыс суур-чаңгыс бүдүрүлге" төлевилелди уламчылаары күзенчиг 25.12.2014 "Чаңгыс суур-чаңгыс бүдүрүлге" төлевилелди уламчылаары күзенчиг

Тыва Республиканың Баштыңы Ш.В.Кара-оолдуң саналы-биле эгелээн «Чаңгыс суур — чаңгыс бүдүрүлге» деп төлевилелдиң күүселдезин 3 чыл улаштыр хайгаарап тур мен. Аңаа киржири-биле «Мөген-Бүрен» КУБ-туң чанынга «Сайзырал» КХН-ни тургускаш, эът, дүк, сүт болбаазырадып кылыр дериг-херекселдерни республика Чазааның дузазы-биле четчелеп берген бис. Ооң соонда аңаа ажылчын олуттарны тургузуп, көдээ ажыл-агый продукциязын болбаазырадыр талазы-биле ажылды эгеледивис.

Ол дериг-херекселдерни чогумчалыг ажыглаанывыстан чоннуң хереглелинге ажыглаар продукцияны «Чаңгыс суур — чаңгыс бүдүрүлге» деп төлевилелге киириштир бүдүрүп, делгелгелерге-даа киржип, багай эвес үнелелди ап келдивис. Бо чүүлүмге бодумнуң ажыл-агыйымны мактаар, көргүзер-даа дивээн мен, ниити төлевилелге хамаарышкан саналды киирер сорулганы салдым.

Бергелерни демнежип алгаш, ажып эртер 22.12.2014 Бергелерни демнежип алгаш, ажып эртер

Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол Ниити-россияның Улусчу фронтузунуң регион активи-биле ужурашкан.

Ужуражылганың кол сорулгазы — декабрь 12-де Дээди Хуралга кылган Айыткалында турушту улусчу контроль­дуң төлээлери-биле сүмележири дээрзин Тываның Баштыңы айыткан.

«Үнер чыл бөдүүн эвес, бодунуң экономиктиг, социал болгаш политиктиг негелделери-биле аажок-ла нарын болур чадавас — деп, Чазак Даргазы ужуражылганы ажыдып тура, чугаалаан. — Ол шылгалдаларга удур чүгле күрү­не эрге-чагыргазы эвес, чурттакчы бүрүзү туржур ужурлуг. Ынчангаш шуптувус чаңгыс кижи дег, демнежип алгаш, чаңгыс айтырыгны — ол берге үени Тывага чидириг чок, харын-даа дадыккан, келир үеде быжыг үндезинниг апарган ажып эртери дээш туржур ужурлуг бис».  

Ужуражылгага чугаа Ниити-россияның Улусчу фронтузунуң (НУФ-туң) республикага болгаш чуртка онзагай ужур-дузалыын демдеглээни-биле эгелээн. Чурттуң Президентизи НУФ-ту нацияларны каттыштырып шыдаар күш, российжи кижи бүрү- зүнге хөй-ниити чорудулгаларга киржиринге чепсек, бүгү чурттуң болгаш бодунуң төрээн булуңунуң чаартылга­зынга хуу киржилгезинге идиг кылдыр тургусканын демдеглээн дээрзин Тываның Баштыңы сагындырган. Дайын-чаада дег, фронт деп аттыг-даа болза, ол шимчээшкин тургустунган айтырыг­ларны чөптүү-биле шиитпирлээриниң, кижилерниң күзел-чүткүлдери-биле херек кырында тургустунган байдалдарның аразында чогумчалыг арганы тыварының талазы-биле сорулгаларны шиитпирлээр.

Ушу — быжыг кадыкшылдың магадылалы 22.12.2014 Ушу — быжыг кадыкшылдың магадылалы

Бурунгу кыдат дайынчы уран чүүлдүң  ушу хевири амгы үеде бистиң республикада бурунгаар сайзырап турар. Кыдаттан  ужукталып үнген бо хевирге  чоокта чаа делегей чергелиг маргылдаа болуп эрт­кен. Аңаа Россияның болгаш Тываның адын камгалап, бис­тиң  спортчуларывыс киришкеш, келген.

Күстүң ортаа  айының төнчүзүнде Кыдат чурту четкен тыва спортчуларның бирээзи  Чойган Николаевна Самбыланы номчукчуларга таныштырайн.

«Кижи — чурттуг, куш — уялыг»

Мээң маадырым баштайында  бодун мынчаар таныштырды:

— Өскен-төрээн черим Чадаананың  №1 школазынга өөренип тургаш-ла, спортка ынак турган мен. 6-гы класска  ушуну сонуургап эгеледим.  Ушу хевириниң чажыттарын башкым Алексей Ытсыгбаевич Сат өөредип каан. Бо башкы — хү­решке, оон ыңай каратэ, ушуга  бедик мергежилдиглерниң бирээзи. Кезээде-ле  бистерни деткиир, кичээлдер соонда ушуну 20 хире уругга өөредип турган башкывыс-тыр – деп, ол чугаалады. Чойган Николаевнаның ушуга сонуургалы ооң хан-дамырында сиңе берген-дир деп эскердим. Ону чугаалай бергенде, чечен-мерген тоолчуларывыс Баазаңай Түлүш, Чанчы-Хөө Ооржак ышкаш  ыдып-ла, чугааланып-ла олурар болду. Мен ооң солун чугаазын Степан Сарыг-оолдуң «Аңгыр-оолдуң тоожузунда» Аңгыр-оол биле Буян деп ийи оолдуң чугаалажып орары дег, «ийе, ыык…» деп каап, кончуг кичээнгейлиг дыңнап олурдум.

Хамааты соруктуг чогаалчы 22.12.2014 Хамааты соруктуг чогаалчы

Тываның Улустуң чогаалчызы Салим Сүрүң-оол 90 харлаанынга

Тыва прозада кижиниң салым-чолунче, мөзү-бүдүжүнче, хууда амыдыралынче, ниитилелдиң нарын айтырыгларын  көдүреринге чогаалчы Салим Сазыгович Сүрүң-оолдуң чо­гаадыкчы үнү чидиг,  бот-тускайлаңы-биле ажыт­тынган. Ол хөй чечен чугаа­ларны: «Дагын таныжылга» (1955), «Оржуңмаа биле Балдай-оол» (1959), «Төнмээн төөгү» (1962), «Сес чүстүг дуран»; тоожуларны: «Чайгы хүннер» (1962), «Ынакшыл-дыр» (1965), «Озалааш хем» (1968), «Лейтенантының даалгазы» (1970), «Авазынга даңгырак» (1973), «Кымның оглул?» (1977), «Кижиниң намдары» (1983), «Ак-Төш» (1984), «Ногаан ортулук» (1986), «Ак анай биле Арбай-оол» (1987); романнарны: «Өске кадай» (1980), «Тывалаар кускун» (1994) бижээн.  Ниитизи-биле 26 проза болгаш шүлүк  номнарының автору.

Тываның Улустуң чогаалчызы Салим Сүрүң-оол — ниитилелде кижиниң амы-хуунуң мөзү-шынарының база мораль-этика айтырыгларын, хууда амыдыралды, амыдыралдың  «кара» талаларын чидии-биле бир-ле дугаар чогаалдарынга көдүрген чогаалчы. 

Ёлкаже "аъттаныптар" 22.12.2014 Ёлкаже "аъттаныптар"

Декабрь 28-те  Кремльге  РФ-тиң Президентизи В.В.Путинниң даалгазы-биле Россияның булуң бүрүзүнден  келир бичии уругларга елка болур.  Тывадан  12 бичии уруглар 3 тускай үдекчилиг декабрь 23-те ынаар «аъттаныптар».

Президентиниң елказынче баар  школачылар  —  кожуун, республика чергелиг мөөрейлерге, маргылдааларның чаңгыс эвес удаа тиилекчилери-дир.  «Кайы-даа эртемнерниң олимпиа­даларынга киришкеш, бир-ийи ду­гаар черлер ап турдум, ынчангаш Президентиниң елказынче баар аас-кежиктиг болдум. Чогум Москва хоорайже ооң мурнунда барып турган мен» — деп, Барыын-Хемчик кожууннуң Бижиктиг-Хая ортумак школазының 6-гы клазының өөреникчизи Чаян Чадамба улуг өөрүш­кү-биле чугаалады.ТР-ниң лицей-интернадының өөре­никчилери Евгения Шимит-оол, Оэлун Бимба, Бии-Хем кожууннуң Тарлаг ортумак школазының өөреникчизи Чаяна Кончук, Бижиктиг-Хая ортумак школазының өөреникчизи Чаян Чадамба, Р.Кенденбиль аттыг уран чүүл школазының өөреникчилери  Алдар Саая, Даяна Хомушку, Кызыл хоорайда №5 гимназия школазының өөреникчизи Айлаң Достай, Ак-Довурак хоорайның 1 дугаар школазының өөреникчилери Диана Күжүгет,  Менди Ооржак, Кызыл хоорайда кадет школазының өөреникчизи Намсарай Сараагай, Тес-Хем кожууннуң Самагалтай ортумак школазының өөреникчизи Баазанчав Натпит-оол, Кызыл хоорайның 1 ду­гаар школазының өөреникчизи Адаш Хомушку  олар 2014 чылда өөредилгеге, спортка, уран чүүлге шылгарааш, РФ-тиң Президентизиниң елказынче баар аас-кежиктиг болганнар.

Тываның Баштыңының Айыткалынга хамаарыштыр үзел-бодалдар, санал-оналдар 22.12.2014 Тываның Баштыңының Айыткалынга хамаарыштыр үзел-бодалдар, санал-оналдар

Чылгычы Ондар, ТР-ниңдаштыкы экономиктиг харыл­заалар талазы-биле агентилелиниңдиректору:

— Тываның Баштыңының Дээди Хуралга айыткалын кончуг кичээнгейлиг дыңнадым. Тыва Республиканың даш­тыкы экономиктиг харыл­заалары-биле ажылым холбаалыг болгаш Моол, Кыдат дээш Азия чурттары-биле экономиктиг харылзаалар дугайында Айыткалдан чугула чүүлдерни билип алдым. Барыын Сибирьниң газын Кыдаттың Синьзян-Уйгур автономнуг районга «Алтай» деп хоолай шугуму-биле Россия чедирер деп турарын  Шолбан Валерьевич дыңнаткаш, ол газ шугумунга Тываны кожуп болур аргалары бар деп чугаа­лады. Ону боттандырары ам дээрезинде чүгле планнар-даа болза, оларны Тывага ажыктыг болдурар дээш, «Газпром» компания-биле ажылдаар деп турарын дыка чүүлдүгзүнер-дир мен. Россияның экономиктиг харылзаалары болгаш эрге-ажыктары Мурнуу Азия чурттарынче чайлы бергенде, ооң херек кырында боттаны бээр аргазы бар боор. Аңаа ТР-ниң даштыкы экономиктиг харылзаалар талазы-биле агентилели база үлүүн киирери чугаажок.

Бистиң кадыывыс – бодувус холувуста 22.12.2014 Бистиң кадыывыс – бодувус холувуста

Бодап-бодап кээрге, кижиниң кадыкшылындан эрткен чү­ве чок. Эшкедеп-ле чоруур эрбенниг амыдыралывыста кадыывыс дугайында тооп бодаар эвес бис. Кандыг-бир аарыгга туттурупкаш, ынчан харын бодавасты бодап, кончуумну аа, кадыым дугайында чоп-ла сагыш салбайн чораан кижи боор мен деп эмчи-домчуже маңнап, лама-хамнарга безин чалбарып чеде берген турар бис. Кижиниң кадыы-ла эки болур болза, арткан чүве аайлажы бээр деп бо-ла чугаалажыр болгай бис. Ол-даа шын. 

Чоннуң кадыкшылының дугайында сагыш салыышкын — күрүне политиказының эң чугула сорулгаларының бирээзи. Кижилерниң кадыын камгалаарынче, аарыгларны болдурбазынче угланган янзы-бүрү хемчеглер доктаамал алдынып турар. Ооң чижээнге бүгү-ниитиниң диспансеризациязын, халас шинчилгелерни, кадыкшыл маршруттарын көрүп болур. 2014 чылда Тывага «Кадыкшыл маршруду» деп төлевилел ажылдап эгелээн болгаш бо үе дургузунда эмчи бригадалар рес­публиканың шупту кожууннарын эргип-кезээн. 

«2015 чыл: Чаа шылгалдалар — чаа аргалар» 22.12.2014 «2015 чыл: Чаа шылгалдалар — чаа аргалар»

Республиканың Баштыңының Тыва Республиканың Дээди Хуралынга (парламентизинге) 2015 чылда республикада болгаш иштики политикада ажыл-херектерниң байдалының дугайында

АЙЫТКАЛЫ

Хүндүлүг Каң-оол Тимурович!

Дээди Хуралдың хүндүлүг депутаттары!

Коллегалар! Эш-өөр! Чаңгыс

чер-чурттугларым!

Москвадан чоокта чаа чедип келдим, аңаа республика парламентизиниң удуртукчузу-биле, бистиң сенаторларывыс болгаш депутаттарывыс-биле кады чурттуң Президентизиниң Россия Федерациязының Федералдыг Хуралынга Айыткалын дыңнаар аргалыг болдум. Ол дээрге бүгү делегейге, бистиң шуптувуска хамааржыр Айыткал-дыр.

Айыткал ханы уткалыг болгаш патриот­чу хөөннүг дээрзинге чигзиниг чок. Чүнү кылырын, чүнү ооң соонда кылырын — даштыкы политиктиг нарын айтырыгларның-даа, көдээ школа тудуунуң талазы-биле-даа кандыг-даа айтырыгга хамаарыштыр күүседирин билир кижи бистиң-биле чугаа кылды. Россияның эрге-ажыктарын болгаш Украинада бис­тиң акы-дуңмаларывыстың эргелерин камгалаар ажылды аажок берге байдалдарда күүседип турар Владимир Владимировичиниң оожум болгаш бүзү­­релдиг чоруу бисти күш киирип турар.

2015 чыл чуртка бөдүүн эвес болур дээрзин эки билип турар бис. Амгы үедеги шылгалдалар Россияның чонун кайы үеден-даа артык каттыштырган. Бодунуң Төрээн чуртунга ынакшыл, улуг чуртунуң төөгүзүнге хүндүткел, шынның күжү Россияны быжыглаарынга күчүлүг чепсек болган.

Владимир Владимирович мынча      дээн: «Мурнувуста үе нарын,    дүш­­күүр­лүг, хөй-ле чүүлдер бистиң канчаар ажылдаарывыстан хамааржыр. Санкциялар болгаш даштыкы кызыгаар­лаашкыннар дээр   чүүл­­дер салган сорулгаларны дээштиг, шалыпкын чедип алырынга харын-даа деткимче болуп турар».

Ол сөстер бистиң ажыл-херээвиске удуртулга болур ужурлуг, бистен өске кым-даа бистиң айтырыгларывысты шиит­пирлевес. Кым-даа биске чүнү-даа өргүвес, дээрден кежик бадып келбес. Шупту чүүлдер бистен хамааржыр. Бисте иштики курлавырлар бар, ону эң долузу-биле ажыглаар ужурлуг бис.


ТЫВАНЫҢ БАШТЫҢЫНЫҢ АЙЫТКАЛЫ: чаа шылгалдалар — чаа аргалар 22.12.2014 ТЫВАНЫҢ БАШТЫҢЫНЫҢ АЙЫТКАЛЫ: чаа шылгалдалар — чаа аргалар

Тыва Республиканың Баштыңы Тыва Республиканың Дээди Хуралынга (парламентизинге) Айыткалды декабрь 12-де Улусчу чогаадылга бажыңынга кылган. Ооң ады «2015 чыл: чаа шылгалдалар – чаа аргалар». Кол утказы Россия Федерациязының Президентизи Владимир Путинниң Күрүне Думазынга кылган Айыткалы-биле хөөннеш болган.

Тываның Баштыңының Айыткалында хөй сан-чурагайлар  чок, рес­публиканың, ооң ажыл-ишчилериниң мурнунда тургустунуп келген бергелерни, оларны ажып эртер талазы-биле аргаларны айытканы-биле тодаргай. Келир 2015 чыл Россияга болгаш Тывага белен эвес шылгалдаларның чылы боорун чугаалап, оларны ажып эртер дээш бүгү күштерни мөөңнеп, шудургу ажылдаар, дээрден маанай манаан херээ чок дээрзин Шолбан Кара-оол сагындырган. Даштыкы чурттарның Россияга экономиктиг санкцияларын ажып эртер дээш төп эрге-чагырганың ап чорудар хемчеглеринге даянгаш, республика бодунуң курлавырларын дээштиг ажыглаар ужурлуг. Оларның бирээзи — республиканың көдээ ажыл-агыйын база бир бедик чадаже көдүрген «Чаңгыс суур – чаңгыс бүдүрүлге» деп губернатор төлевилели.

.

Дүжүлгеде — Лопсан Гьятсо 22.12.2014 Дүжүлгеде — Лопсан Гьятсо

Тываның Камбы-ламазының дү­жүл­­гезинге саадаарының байырлыг езулалы Улусчу чогаадылга бажыңын­га болган. Ол сарыг шажынның бо езулалды эрттирериниң шупту чаңчылдары езугаар болган. Камбы-лама албан-дужаалдың демдээ — лотос чечек хевирлиг бөрттү Лопсан Гьятсога кедирип, ону дүжүл­­гезинге олурткан соонда, рес­публикада сарыг шажынның чүдүк­­­­­чүлеринге ол бады даңгыраан берип, Тывага сарыг шажынны ам-даа хөгжүдеринге, ол кижилерниң мөзү-шынарынга, амыдырал-чуртталгазынга чаагай салдарлыг боорунга бүгү сагыш-сеткилин, эртем-билиин бараалгадырын даңгыраглаан.

Лопсан Гьятсонуң Тываның Камбы-ламазының дүжүлгезинге саадаарының езулалы эрткен соонда ооң мурнунда Тываның Камбы-ламазының албан-дужаалын ээлеп чораан ламалар аңаа байырны чедирип, ооң чаагай үүлези бүдүнгүр болурун күзеп, байырны чедиргеннер. Лопсан Гьятсонуң Тываның Камбы-ламазының дүжүлгезинге саадааны-биле Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол аңаа байырны чедиргеш, бис­тиң республикага амыр-тайбың чорук неп­тереп, тыва чоннуң сагыш-сеткили, мөзү-бүдүжү сарыг шажын чүдүлгезиниң ачызында улам-на чаагай болурунга, Тываның хөй национал, аңгы-аңгы чүдүлгелерлиг чоннарының аразынга бот-боттарын билчир чорук, оларның аразында эп-найырал быжыг боорунга бүгү-ле күжүн чаа Камбы-лама бээр деп бүзүрелин ол илереткеш, амы-хуу­да белээн сөңнээн.

Кызылдың бюджедин бадылаан 22.12.2014 Кызылдың бюджедин бадылаан

Декабрь 10-да Орус культура төвүнге  2015 чылда болгаш  2016-2017 чылдарда планныг үеде Кызыл хоорайның  бюджединиң хөй-ниити чугаалажыышкыннары болган. Хуралды Кызыл хоорайның  баштыңы – Төлээлекчилер хуралының даргазы база хоорайның бюджединиң хөй-ниити чугаалажыышкыннарының комиссия даргазы Дина Оюн  удуртуп эрттирген.

Хуралга  2015 чылда база 2017 чылга чедир хоорайның социал-экономиктиг хөгжүл- дезиниң  дугайында илеткелди Кызыл хоорайның чагырга даргазының экономика талазы-биле оралакчызы Аян  Серен-Дор­жу,  Кызыл  хоорайның  2015 чылда база 2016-2017 чылдарда бюджединиң баш бурунгаар планнаашкынының дугайында  Кызыл хоорайның саң-хөө департаментизиниң даргазы Кежик-оол Тулуш база  Кызыл хоорайның Төлээлекчилер хуралының хыналда комитединиң даргазы Валерия Кыргыс тус-тус илеткелдерни кылганнар. 2015 чылда бюджет планнаашкыны езугаар хоорайның ниити орулгазы —  2 305 496,1 муң рубль, а ниити чарыгдал – 2 344 205,1 муң рубль. Бюджетке чедишпес акша — 38 709 муң рубль. 2016 чылда бюджет езугаар Кызыл хоорайның ниити орулгазы – 2 376 640 муң рубль, а ниити чарыгдал – 2 416 074 муң рубль. Чедишпес акша — 39 434 муң рубль. 2017 чылда ниити орулгазы – 2 072 108 муң рубль, а ниити чарыгдалы – 2 113 469 муң рубль болза, чедишпес акша — 41 361 муң рубль.

Үш халапты болдурбас дээш... 22.12.2014 Үш халапты болдурбас дээш...

Декабрь 10-да республиканың Онза байдалдар яамы­зының 2014 чылдың түңнелдерин болгаш келир 2015 чылда кылыр ажылының сорулгаларын чугаалашкан улуг чыыш-хурал Чазак Бажыңының хуралдаар залынга болуп эрткен.

ОБЯ-ның Тывада кол эргелелиниң начальниги, генерал-майор Андрей Назаров удуртуп турар албан чериниң 2014 чылда кылып чоруткан ажылының дугайында илеткелди кылган.   2014 чылда аар деп санат­тырган 5 онза айыыл-халап болган: Кызыл — Тээли авто­орукка «ВАЗ-2112» марканың ийи автомашиназы үскү-лешкениниң түңнелинде 6 кижи амы-тынындан чарылган, 4 кижи кемдээн (11.04.2014). Кызыл кожууннуң Оттук-Даш дужунга болган орук озал-ондаанга 5 ки­жи амы-тынындан чарылган, ийизи кемдээн.Тываның «МИ-8» вертоледу октябрь 10-да чит­кен олчаан амга чедир ты­выл­баан.­ Экипажтың 5 кежигүннери база 7 пассажир аңаа чо­­раан. Россияның ОБЯ-ның бол­гаш российжи, тыва ужар чүүл­дүң вертолеттары, 300 ажыг кижи составтыг камгалакчылар бөлүү болгаш  хөй санныг эки турачы­лар читкен вертолетту дилеп-ты­вар ажылдарга киришкен. Май төнчүзүнде Дапсы, Алаш хемнер үер­лээн соонда 425 ки­жиниң өнчүзү когараан. Суг ха­лавы чурттакчылыг 3 суму­ну та­вараан, 62 бажыңның херим-ка­жаазын, огородтарын та­вараан, 17 көвүрүглерни болгаш узуну 144,2 км. оруктарны үрегдээн. 183 өг-бү­­лелерниң амы­­­­дырал байдалы бергедээн.­ Айыыл-халаптың уржуктарын чай­ладырынче 200 камга­лак­чы­лар хаара туттунган,

Тываның мөгелери шылгараан 22.12.2014 Тываның мөгелери шылгараан

Россияның чоннарының хүрештериниң чаңчыл болган хевирлериниң IX фестивалынга тыва мөге тулган чемпион болган.

2014 чылдың декабрь 6-да Иван Ярыгин аттыг хү­­реш ордузунга Россияның чоннарының хүрештериниң чаңчыл болган хевирлериниң IX фестивалы болган, аңаа Москва хоорайның национал-культура болгаш чаңгыс чер-чурттуглар каттыжыышкыннарының бирги чери дээш база  бухэ барилдаан деп бурят хү­решке бирги чер дээш маргылдаалар болган. Ол ышкаш хапсагай деп якут хү­­решти бо чылын  фестивальга бир дугаар киирген. Чыл санында эртип турар ол спортчу ужуражылга Россияның болгаш даштыкының аңгың-аңгы регионнарындан эң шыырак спортчуларны чыып турар. 2014 чылда база ындыг болган. Фестивальга 121 спортчу киришкен, Мос­кваның национал-культура болгаш чаңгыс чер-чурттуглар каттыжыышкынын төлээлээн 21 команда чагыг киирген.

Россия Федерациязының Конституция хүнү-биле! 11.12.2014 Россия Федерациязының Конституция хүнү-биле!

Эргим чаңгыс чер-чурттугларывыс!

Бистиң чуртувустуң эң кол күрүне байырлалдарының бирээзи — Россия Федерациязының Конституция хүнү-биле сеткиливис ханызындан байыр чедирип тур бис!

Политиктиг нарын байдалдың үезинде ажылдап кылдынган болгаш 1993 чылда хүлээп алдынган Конституция бистиң чуртувустуң чаңгыс демин камгалап арттырарынга улуг рольду ойнаан, ооң чаартылгазынга быжыг эрге-хоойлу үндезинин быжыглаан, федерализмниң, демократтыг калбак эргелерниң, политиктиг болгаш экономиктиг хосталгаларның, хоойлунуң дээди чоруунуң принциптеринге ниитилелди каттыштырарының байдалдарын тургускан. Россия күрүнезиниң чаа үндезинин тургускаш, Конституция хамааты ниитилелдиң тургустунарынга, экономиканы рынок харылзааларынче шилчидеринге, Россияны улуг чурт кылдыр катап тургузарынга идигни берген.

Амгы күштүг болуп турар Конституцияның амыдыралчы чоруу ооң соонда эрткен чылдарда илдеңи-биле бадыткаттынган.Бо чылын Үндезин Хоойлуну хүлээп алганының ээлчеглиг чылын бистиң-биле кады Россияга каттышкан Крым болгаш Севастополь демдеглеп турарлар.

Хүндүткелдиң мөгейии 11.12.2014 Хүндүткелдиң мөгейии

Декабрь 9-та Ада-чурттуң Маадырларының хүнүн бистиң улуг күрүневистиң булуң бүрүзүнде чылдың-на демдеглеп турар. «Россияда Дайынчы алдар болгаш тураскаал хүннер дугайында» Федералдыг хоойлуга РФ-тиң Президентизи В.В.Путин 2007 чылда эдилге киирген соонда, бо кайгамчык хүн тургустунган.

Ада-чурттуң Маадырларының хүнүнде  Россияның, Совет Эвилелиниң маадырларынга, Святой Георгий ордениниң эдилекчилеринге хүндүткелдиң демдээ кылдыр чечектер салып, сактыышкынны кылыры чаңчыл болу берген. Чурт бүрүзүнде боттарының маадырлары бар. Ол дег база бистиң бичии күрүневис, Тывада, төлептиг маадырлар хөй. Чаңгыс чер-чурттугларывыстың маадырлыг чоруун утпайн, сактып чорууру — бистиң ыдыктыг хү­лээлгевис. Ада-чурттуң Улуг дайынынга бистиң хостуг чоруувус дээш боттарының амы-тынын бээринден чалданмайн тулчуп чораан, маадыр атка төлептиг болганнар Михаил Бухтуев, Кечил-оол Түлүш, Чүргүй-оол Хомушку, Александр Семирацский, Николай Макаренко олар.

Хоойлу-дүрүмнүң үндезини 11.12.2014 Хоойлу-дүрүмнүң үндезини

Конституция деп сөс латин constitutio деп сөстен укталган, «тургузар, тургузуу» дээн уткалыг сөс. Конституция күрүнениң, ниитилелдиң, хамаатыларның эрге-ажыктарының кол үндезиннериниң дугайында эң бедик юридиктиг күштүг, күрүнениң кол хоойлу-дүрүм документизи. Күрүнениң хоойлу-дүрүмнерин аңаа үндезилеп ажылдап кылыр, ынчангаш конституция кайы-даа күрүнеге эң дээди болгаш эң күштүг юридиктиг документ.

Конституцияларның шаг-шаандан төөгүзүн коптарып келген эртемденнерниң шинчилелдери езугаар алырга, конституция дээрге боттандырары күзенчиг ниити идея-дыр, күрүнениң болгаш хамаа­тыларның эрге-ажыктарын конституция­ларда бижээни олчаан камгалаптар күрү­не баштыңчылары-даа, күрүне эрге-чагыргазы-даа  кажан-даа турбаан.  Оон аңгыда эрге-чагырганы тудуп турар баштыңчылар, янзы-бүрү политиктиг бөлүктер конституцияны боттарының эрге-ажыынга таарыштыр тургузар сорулгалыг боор. Конституцияны тургузарының кол сорулгазы – күрүнени кайы бир баштыңчы азы партия бодунуң туразы-биле удуртур чорукту соксадыры, бети дизе, аңаа шаптыктаары. А эң-не кол сорулгазы – күрүнеге ниитилел-политиктиг сандаргай чорукту болдурбазы.

"Көшкүн ХӨӨМЕЙ" 11.12.2014 "Көшкүн ХӨӨМЕЙ"

Декабрь 6-да Үндезин тыва культура төвүнге респуб­ликаның хөөмейжилерииң «Көш­­­күн хөөмей» деп төлевилелиниң  «Хөөмейимни кагбас-ла мен» деп III чыыжы болуп эрткен.

Аңаа республиканың бүгү кожууннарындан база найысылал Кызылдан келген хөө­мейжилер, ансамбльдер удур­­­тук­­­чулары, эртемденнер ки­риш­кеннер. Хөө­мейниң айтырыг­ларынга хамаарыштыр олар «төгерик столга» ажык чугаа­ны кылган. Аңаа Хөөмейжилер эвилели хөй-нии­ти организация­зының даргазы Алдар Тамдын чыл дургузунда кылып чоруттунган ажылдарга хамаарыштыр илеткелди кылган. Эрткен чылдың декабрьдан бо чылга чедир үениң дургузунда республиканың аңгы-аңгы кожууннарынга болгаш найысылал Кызылга ниитизи-биле 13 хөөмей мөөрейлери эрткен болуп турар. Оларның аразында Тываның Улус­туң хөөмейжизи Геннадий Туматтың 50 харлаанынга тураскааткан «Хөөмей-сыгыт Өвүр черде», хөөмейни алдаржыткан Максим Дакпайның, Ак-оол Кара-Салдың юбилейлеринге тураскааткан, «Тыва» ансамблиниң 25 чылынга, уругларның «Сарадак» хөөмей мөөрейи, «Кара дуруяа» ансамблиниң 20 чылдаанынга, Коңгар-оол Ондарның чырык адынга тураскаат­кан  дээш, өске-даа.

“Бичии фея - 2014” 11.12.2014 “Бичии фея - 2014”

Декабрь 7-де Улусчу чогаадылга бажыңынга Бүгү-делегейниң уруглар хүнүнге тураскааткан республика чергелиг школа назы чет­пээн уруглар аразынга «Бичии фея» деп уруглар мөөрейи болуп эрткен. Ооң кол сорулгазы — уругларның салым-чаяанын деткиири, сайзырадыры болгаш сонуургалын оттурары. Мөөрейниң аалчылары — «Эдегей» танцы-сам болгаш тыва костюм театрының артистери, рес­публиканың Ростислав Кенденбиль аттыг уран чүүл школазының өөреникчилери аян туткан. Бичии, чаптанчыг уругларның каас-чараш платьелери, арын-шырайларында хүлүмзүрүү, сценага алдынып билири көрүкчүлерни, аарыкчыларны, жюри кежигүннерин өөрткен. Оларның чамдыызы улуг сценаже бир дугаар үнүп турар.

Таныштырылга. Кожууннардан келген бичии уругларның төрээн черин, өг-бүлезин, ат-алдарлыг чурттакчыларын, ада-иезин, боттарын шүлүктей, ырлай аарак, таныштырганы онзагай. Чамдык уруглар орус дылга хамаанчок, англи дылга хостуг чугаалап турарын демдеглевес аргажок.

Делгелгеде — тус черниң барааннары 09.12.2014 Делгелгеде — тус черниң барааннары

ТР-ниң Чазааның Даргазы Шолбан Кара-оолдуң эки эгелээшкини «Чаңгыс суур – чаңгыс бүдүрүлге» деп төлевилелиниң киржикчилери декабрь 3-4-те «Сүбедей» спорт өргээзинге  боттарының бүдүрген барааннарының делгелгезин эрттирген. Кыштың чыварлыг соогу турза-даа, ырак Тожудан, Тере-Хөлден, Мөңгүн-Тайгадан, Өвүрден болгаш республиканың аңгы-аңгы хоорай, суурларындан сайгарлыкчылар чыглып келген. Делгелгениң баштайгы хүнүнде ТР-ниң Чазааның Даргазының 1-ги оралакчызы Владимир Фалалеев база яамылар сайыттары болгаш ТР-ниң Дээди Хуралының депутаттары сайгарлыкчыларның бүдүрген барааннарын сонуургап көргеш, тус черниң бараан бүдүрүкчүлери-биле «Чаңгыс суур – чаңгыс бүдүрүлге-2015» деп темалыг «төгерик столду» эрттирген. Ажык чугаалажыышкын үезинде кожууннарның төлээлери боттарының бүдүрүл­гезиниң дугайында таныштырып, келир чылдың сорулгаларын  чугаалашканнар. Чаа 2015 чылдың моорлап кээринге чедир каш-ла хонук арткан, бо төлевилелге шиитпирлиг киржир, бүдүрүп турар бараанын көвүдедирин, кол чүүл – ооң шынарынче кичээнгейни угландырарын база ийи айда чаңгыс катап делгелгени эрттирерин оралакчы дарга Владимир Фалалеев дыңнаткан. ТР-ниң көдээ ажыл-агый сайыды Сергей Огнев тус черниң барааннарын  көвүдедир бүдүрерин база дериг-херексел садарынга деткимче албан херек дээрзин  демдеглээн. 

Кадыының байдалы кызыгаарлыгда, өске кызыгаарлар турбас ужурлуг 09.12.2014 Кадыының байдалы кызыгаарлыгда, өске кызыгаарлар турбас ужурлуг

Бистиң ниитилелде кандыг-даа кижилер бар, оларның аразында бичиизинден инвалид уруглар база түр када бертик-межел апарган (чижээ, будун сыйып алгаш) уруглар бар. Бо уругларны өөредир апаар. А кандыг аргалар-биле? Ол дугайында Тываның Өөредилге болгаш эртем яамызының чанында диагностика база консультация төвүнүң директору Римма Шөмбүлдеевна Седии-биле чугаалашкан бис.

Бо төп өзүлде сайзыралы үе-чергезинден озал­даашкынныг 18 хар чедир уруглар-биле ажылды чорудуп турар. Чижээ, школада башкылары уругну өөредип чадай бергеш, ада-иезинге чугаалай бээр: «Силерниң урууңарны өөредири дыка берге-дир, кичээнгей чок, кичээл үезинде тенектенир, чугаа дыңнавас, уттуучал, чаа теманы сактып ап шыдавас» — дээш, диагностика болгаш консультация төвүнге барып хынадырын сүмелээр. Аңаа  уругларның  угаан-медерелин, кичээнгейин, чүве сактып алырын болгаш өске-даа онзагай талаларын тускай электроннуг аппаратка хынаар, ооң түңнели-биле төптүң специалистери уругну кандыг хевирге, кайы школага өөредир талазы-биле ада-иеге арга-сүмени бээр.

Чүүлдүгзүнүп тур бис 08.12.2014 Чүүлдүгзүнүп тур бис

Маадыр-оол Данзын, күш-ажылдың хоочуну:

— Россияның Президентизи Владимир Путинниң Айыткалын кончуг кичээнгейлиг дыңнадым. Айыткалын Президент делегейде ниитилел-политиктиг байдал, Россия ында кандыг турушту ээлеп турары-биле эгеледи. Амгы нарын нии­тилел-политиктиг байдалды чогумчударын Европа эвилелиниң чурттары, Американың Каттышкан Штаттары-биле дугуржуп алыры нарын, орус улустуң элдээрти чугаалаарында ышкаш, бисти «талыйты чорудуптар-дыр» деп Путин демдег­лээш,  Россия   күштүг күрү­не болгаш, кайы-даа чурт­­­тар-биле эп-найыралдыг харылзааларга, кады ажылдажылгага кезээде беленин база катап бадыткады. Оон аңгыда, бөмбүрзектиң кайы-даа булуңунга чурттап турар орус улустуң болгаш бистиң күрү­­нениң өске-даа чоннарның эрге-ажыын Россия камгалаар деп база сагындырды.

Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол: «Президентиниң эгелекчи саналдары регионнарга чаа-чаа аргаларны бээр» 08.12.2014 Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол: «Президентиниң эгелекчи саналдары регионнарга чаа-чаа аргаларны бээр»

Тываның Баштыңы РФ-тиң Президентизи Владимир Путинниң дүүн Кремльге Федералдыг Хуралга таныштырган Айыткалының дугайында баштайгы бодалдары-биле үлешкен. Шолбан Кара-оолдуң бодалы-биле, Россияның бодунуң кызыгаарларындан дашкаар болгаш чурт иштинде үскүлешкен чөрүл­­­­­дээлиг айтырыгларны Президент артык сеткил хайныышкыны чокка, тодаргай болгаш билдингири-биле айыткан. «Айыткал ханы болгаш пат­риотчу болур дээрзинге чигзинмедим» — деп, республиканың Баштыңы чугаалаан. – Чүнү кылып турарын болгаш оон ыңай чүнү кылырын, кандыг-даа айтырыгга хамаарыштыр – политикадан дашкаар бергедээшкиннер ийикпе, азы көдээ школа тудуу­нуң айтырыглары-даа дижик – шуптузун ыяк билир кижи бистиң-биле чугаалашкан деп, Президентиниң илеткелиниң соонда быжыг бодал арткан. Кажан, кандыг берге байдалдарга Россияның эрге-ажыын болгаш Украинада бистиң өңнүктеривистиң эргелерин камгалаары Владимир Владимировичиге онаажып турарын ылаптыг билириңде, ооң кадыг-быжыг шиитпирлии, сагыш тайбыңы кижилерни хаара тудуп, оожуктуруп турар.

Шолбан Кара-оол орук тудуунуң хемчээлдерин болгаш дүргедедирин улгаттырарының эргежок чугулазының дугайында Президентиниң чугаа­зын демдеглээн: «Ол дээрге бо хүн­де бистиң база бирги ээлчеглиг сорулгавыс-тыр, республика Россияның составынга кирген үелерден бээр, өскээр чугаалаарга, 100 чыл ажыг демир-орук аргыжылгазының чогундан чүък дажыыр талазы-биле берге байдалда турар».

В. Путин: Амгы болгаш келир үениң айтырыглары 08.12.2014 В. Путин: Амгы болгаш келир үениң айтырыглары

Бо чылдың декабрь 4-те Россия Федерациязының Президентизи В.В. Путин РФ-тиң Федералдыг Хуралынга бодунуң Айыткалын кылган.

Чурттуң удуртукчузу Россияда болгаш делегейде чидиг тургустунуп турар айтырыгларны, оларны шиитпирлээриниң оруктарын тодараткан. Ужуражылга чаңчыл езугаар Кремльдиң Георгий залынга болган, аңаа 1000 ажыг кижини чалаан. Айыткалды кылып турда Федерация Чөвүлелиниң кежигүннери, Күрү­­не Думазының депутаттары, РФ-тиң Чазааның   кежигүн­­нери, Конституция болгаш Дээди судтарның удуртукчулары, губернаторлар, Федерацияның субъек­тилериниң хоойлужудулга хуралдарының даргалары, шажын-чүдүлгелер удуртукчулары, хөй-ниити ажылдакчылар, ооң иштинде регионнарның хөй-ниити палаталарының баштыңнары, массалыг информацияның эң улуг чепсектериниң удуртукчулары олурушкан.Бо чылдагы Айыткалды чырыдары-биле Россияның төп, регионнар болгаш даштыкы солуннарның, журналдарның, интернет-МИЧ-лерниң, телерадиокомпанияларның 495 журналистери келгеннер. Георгий залындан дорт дамчыдылганы «Россия», «Бирги» болгаш өске-даа телеканалдарда, радио­станциялар кылганнар.

"Эр-хейлер-дир бис!" 08.12.2014 "Эр-хейлер-дир бис!"
Декабрь 3-те Тыва Үндезин культура төвүнге Тываның гуманитарлыг  шинчилелдер ин­­­­с­титудунуң чырыкче үндүр­­­­гени «Тыва литератураның төөгүзү» коллективтиг монографияның бирги тому-биле таныштырылга бооп турда, филология эртемнериниң доктору, респуб­ликаның өөредилге сайыды, монографияның харыысалгалыг секретары Каадыр-оол Би­­­челдей: «Эр хейлер-дир бис!» -- деп амырап чугаа­лаан. «Бодун мактаар — болбас тенек, аъдын мак­таар — албас тенек» деп тыва улус­туң үлегер чугаа­зы Каадыр-оол Алек­сеевичиге, «Тыва литератураның   төөгүзү» номну үн­­­­­дүр­­­­­­­­ген эртемденнерге бо удаада канчап-даа ха­­маа­рышпас. Ол дээрге чаагай үүле­­ниң бүткенинге өөрүш­­­­кү-дүр. Бистер, бо монографияны сонуур­гап ном­чуур номчукчулар, ону ажыглаар чогаал башкылары, чогаалчылар дээш, өскелер-даа, боттарывыска база байырны чедирип каалыңар -- үр манаанывыс улуг дептерниң баштайгы томун суглуг карактарывыс-биле көрүп, судалдыг холдарывыс-биле туттувус. «Бо чаагай үүле бүдүн­гүр-ле болзун!» — деп йөрээп каалыңар.

Сүбедей Маадырның овур-хевири 05.12.2014 Сүбедей Маадырның овур-хевири

«Сүбедей маадырның овур-хевирин тургузары» деп республика чергелиг чуруктар конкурузунуң дугайында интервьюну «Шын» солуннуң корреспондентизинге Сүбедей маа­дырның овур-хевирин тургузар талазы-биле эгелекчи бөлүктүң кежигүнү, Тыва Республиканың чоннарының ассамблеязының даргазы, ТР-ниң культура сайыдының оралакчызы В.Н.Лапшакова берген.

— «Сүбедей маадырның овур-хевирин тургузары» деп республика чергелиг чуруктар конкурузун эрттирериниң эгелекчилери кымнарыл?

— «Сүбедей маадырның овур-хевирин тургузары» деп республика чергелиг чуруктар конкурузун эрттирерин Күжүгет Шойгу аттыг культура фондузу биле эгелекчи бөлүк саналдаан. Оларның эгелээшкинин «Капитал тудуг эргелели» ААН тудуг компаниязы, ооң чиңгине директору В.А.Келин акша-хөреңги-биле деткип турар. Сүбедей маадырның чаңгыс тодаргай овур-хевирин тургузарынга тыва чоннуң эргезин эртем езузу-биле үндезилээрин ТГШИ-ге конкурстуң организакчылары сүмелээн.

Өг-бүлени каттыштырган байырлалдар 05.12.2014 Өг-бүлени каттыштырган байырлалдар

Ноябрь 29-та ТР-ниң Өг-бүле болгаш уруглар херектериниң талазы-биле агентилели Орус культура төвүнге «Өг-бүлени каттыштырып турар байырлалдар» деп мөөрейниң тиилекчилерин шаңнаан. Байырлалды республиканың адалар, Россияның авалар база Бүгү-делегейниң уруглар хүннеринге тураскааткан. Аңаа республиканың аңгы-аңгы кожууннарындан база Кызыл, Ак-Довурак хоорайлардан өг-бүлелер киришкен.

ТР-ниң Өг-бүле болгаш уруглар херектериниң талазы-биле агентилелиниң даргазы Раиса Борисовна Күжүгет чыыл­ган өг-бүлелерге байыр чедирген соонда, байырлалдың эң өөрүнчүг кезээ эге­лээн.Октябрь 23-те республика чергелиг «Чаңгыс өг-бү-ле — чаңгыс бүдүрүлге» деп мөөрейни чуртталганың нарын байдалынга таварышкан өг-бү-лелерниң аразынга эрттирген. Ону «Чаңгыс суур — чаңгыс бүдүрүлге» деп губернатор төлевилелинге даянып  организастаан. Мөөрейниң кол шаңналдары: III чаданың дипломун база 10000 рубльдиң сертификадын Шеңне Кол (Тожу кожуун), II чаданың дипломун база 13000 рубльдиң сертификадын Чечек Дүгер-оол (Улуг-Хем кожуун) болгаш I чаданың дипломун ба­за 16000 рубльдиң сертифи­кадын Орланмаа Монгуш (Өвүр кожуун) оларга тывыс­кан.

"Машиналарны каяа тургузарыл?" 05.12.2014 "Машиналарны каяа тургузарыл?"

Машина-техникалыг чоруу­рунга, харын-даа мырыңай оларны тургузарынга Россия­ның хоорайлары колдуунда таарыштыр туттунмаан болган дээрзи, машиналар көвүдээн сөөлгү 5-10 чылдарда, билдине берген. Кызыл хоорай база ындыг. Ооң кудумчуларын кезип, машиналарны кайда, канчаар тургузуп турарын көрээлиңер.

Хоорайның төвү. Россия биле Тываның чаңгыс демнежилгезиниң 100 чыл байырлалынга белеткел үезинде ону чаартыр тудуптарга, машиналар биле пассажирлер тырлып, баскылажып турган «Азас» магазинниң, «Найырал» кино театрының мурнуу талазы хозаш кыннып, машина-балгат ында эвээжээн-даа ышкаш кындыр көстүр апарган. Шынында машиналар кайын эвээ­жээр ийик, улам көвүдеди-ле ыйнаан. «Азас» магазинниң артыы талазынга машиналар тургузар чер тудуп, Дружба биле Чүлдүм кудумчуларның төп чоогунда кезиин элээн алгыдып, аңаа машиналар тургузар черлер кылыптарга, чолаачыларга-даа, чадаг-даа кижилерге эптиг апарган. Ол-даа кончуг-ла эки-дир деп чугаалап болур. Ынчалза-даа Саглы ышкаш хову, сагыш ышкаш чү­ве кайда боор.

Кызылдың төвүнде «Га­руда» садыг бажыңының, эрги болгаш чаа рыноктар чоогунга бараалыңар, Дружба — Крас­ноармейская, Комсомольская -- Чүлдүм кудумчуларының аразында кварталдарга чедээлиңер. Мында тырылдыр тургузуп каан машиналарның аразынга «хыл сыңмастаан» деп хөөрем кижилер чугаалап болур. Бо чоок-кавыда машина-балгаттың тырлып турарының кол чылдагааны – маңаа хөй садыгжылар болгаш садып алыкчылар машиналарын тургузуп каары.

Шажын билиглерин — аныяктарга 05.12.2014 Шажын билиглерин — аныяктарга

Кижилерниң чамдык кылып алган чүүлдери ээлени бээр, тел ыяшты дагып, агын-көгүн баглап эгелээрге, өскелери база ынчаар уламчылай бээр. Ындыг ээлени берген черлерге аъш-чемниңдээжизин өргүп турары дээрге-ле, дагылганың эге базымы болур. Ылаңгыя улуг-улуг тайгаларны (Бай-Тайга, Мөңгүн-Тайга, Мөңгүлек дээн чергелиг) ниити кожуун, сумулар дагып турар. Дагылгалыг черлерден ыяш кезери, чаш, чадаң ыяш, даш, хөрзүн алыры хоруглуг.

Дагып болбас чүүлдер база бар: кижи көжээлер, хөөрлер, базырыктар дээш, оон-даа өске. Кижиниң-даа, өске-даа дириг амытаннарныңбодарап тыптыры кыдыг-кызыгаар чок чаптылган делегейде каракка көстүр-көзүлбес болуушкуннар-биле холбаалыг болганда, ол бүгүнүң буурап дүжериниң хоойлузунда салым-чаяан ол чаданы чайлаш чок эдере бээр. Ол бойдустуң болуушкуннарының билиглери-биле дөмейлешкек.

Шылгалдалар,шылгалдалар… 04.12.2014 Шылгалдалар,шылгалдалар…

2015 чылдан эгелеп чаңгыс аай күрүне шылгал­даларынга (моон ыңай – ЧКШ) чаартыл­галар,өскерилгелер дугайында айты­рыгларга хамаарыштыр та­йыл­­быр алыры-биле бистиң корреспондентивис ТР-ниң өөре­­дилге болгаш эртем са­йыды Каадыр-оол Алексеевич Бичелдей-биле ужурашкан.

— Чаңгыс аай шылгалдаларга хамаарыштыр 4 өскерилге бар. Оларның аразында солун, улуг өскерлиишкин – декабрь 5-те чогаадыг бижиири. Ол чогаал дээш ажы-төлдү кергедип, улуг негелделер кылган херээ чок. Чогаалды колдуунда эге чаданың шыл­галда хевирлиг көрүп турар. Ооң түң­­нели-биле өөреникчи дараазында шылгалдаларже кирериниң эргезин алыр ужурлуг. Ынчангаш тер­гиин демдектер сүрген ажыы чок. Кол-ла чүүл бо шылгалдага шупту өөреникчилеривис киришкеш, чедиишкинниг кылдыр бижип эртери болур.

Орус дылды эки билир болза... 04.12.2014 Орус дылды эки билир болза...

Тывага чарлаттынган Орус дыл чылы адакталып, түңнелдер үндүрүп болур хире үе чедип келирге, Өөредилге яамызы орус дыл болгаш литература башкыларының бир дугаар съездизин  организастап эрттирген.

Орус дыл чылы эрттирер дээн эгелээшкинни чурттуң удуртулгазы деткээнин Чазак Даргазы Ш.В. Кара-оол  съездиге дыңнаткан. Бо чылын ооң саналы-биле ийи кол угланыышкынныг төлевилел кылдынган. Ол дээрге, бирээде,  орус дылдыг башкыларның көдээ школаларже барып ажылдаарын кыйгырганы, ийиде, өг-бү­­ле бүрүзүнге бирээден эвээш эвес дээди эртемниг уруг турарын чедип алыры. Андрей Марченко Москва хоорайга төрүттүнген, аңаа гуманитарлыг университетти доос­кан. Орус дылдыг башкыларның көдээ черлерже ажылдап-чурттаарынга респуб­лика Баштыңының грантызын алыр конкурска тиилеп алгаш, Москваның 498 дугаар школазынга ажылдаар деп турган боду Тываже  чедип  келген, амгы үеде Барыын-Хемчик кожуун­нуң Кызыл-Мажалык школазында ажылдап турар. Бо чылын ол конкурска 6 кижи киришкен, олардан амдыы­зында үш орус дылдыг башкы Тываның көдээзинде ажылдап турар. Орус дыл чылы эртип-даа  каар  болза,  бо ажыл моон-даа соңгаар уламчылаар дээрзи чугаажок.

Иелер Хүнүн таварыштыр байыр чедириишкини 01.12.2014 Иелер Хүнүн таварыштыр байыр чедириишкини

Тываның эргим ие-херээженнери!

Силерге эң изиг күзээшкиннерни болгаш чүректиң ханызындан байырны кайгамчык байырлал — делегейниң Ие хүнү-биле респуб­ликаның бүгү эр кижилериниң өмүнээзинден чедирерин чөпшээреп көрүңер!

Бо хүн чырык чер кырынга бисти чаяаган, чугаалап өөренип чорааш, эң баштай адаарывыс, деткимчези-биле амыдыралдың оруунга баштайгы базымнарны кылдырткан кижини ханы хүндүткел-биле алдаржыдып турар бис. Кижиниң салым-хуузу кандыг-даа болур болза, ооң бүгү назынында эң эргим болгаш чоок кижизи иези болур.

Келир үениң салгалдарын кижизидеринге, өг-бүлениң чаңчылдарын быжыглаарынга иелерниң салыышкыны үнелеп четтинмес. Төрээн чуртунга, бодунуң чонунуң дылынга болгаш культуразынга ынакшылды иевистиң сүдү-биле кады чедип ап турар бис. Бо хүн бистиң аваларывысче угланган ынакшылдың болгаш хүндүткелдиң сөстери чаңгыланып турзун.

Оннуң бирээзи — Бай-Тайга кызы 01.12.2014 Оннуң бирээзи — Бай-Тайга кызы

Сактыышкын

Дайынче аъттанырда эки турачы кыстар аныяк-чалыы турганнар. Куулар Дарьяның хары ынчан чүгле 17. Чоруурунуң мурнуу хүнүнде чолдаксымаар мага-боттуг, арнында хүлүм- зүрүг чайыннаан уруг Кызылдың дыштанылга парыгының сценалыг хуралдаар шөлүнге хөйнүң мурнунга үнүп кээрге, ооң дидим, чүткүлдүүн эш-өөрү дораан эскерип каан. Бичии када хөрээниң тыныжын хостап алыр дээнзиг, холун көдүре каапкаш, дорт көрүш-биле Дарья чугаазын эгелээн: «Бистерниң, тыва кыстарның, сагыш-сеткили чаңгыс — Совет Эвилелинге дузалаары. Совет Эвилели бистиң улуг өңнүүвүс, деткикчивис, ооң хос­талгазы Тываның база болур, ооң демисели — бистиң демиселивис. Фашистиг Германия — ССРЭ-ниң дайзыны-дыр».

Бөдүүн тыва иениң төлептиг кызы 01.12.2014 Бөдүүн тыва иениң төлептиг кызы

Республика чергелиг улуг хуралдарга, концерттерге азы спортчу маргылдааларга чурук тырттырар аппарат туткаш, өскелерге шаптыктавазын бодап, солун ужуражыл­галарны, кижилерни тырттырып ап турар аныяк уругнуң адын Ай-кыс Монгуш дээр.Ол — 2007 чылда Омскиниң технология колледжизиниң фотография салбырын дооскан бедик мергежилдиг фотограф. Күш-ажылчы баштайгы базымын «Шын» солундан эгелээн. Тываның аңгы-аңгы кожууннарынга чедип, эрес-кежээ мурнакчыларның, ат-алдарлыг спортчуларның чуруктарын тырттырып, чонга чедирип, таныштырган. Хоочун фотографтар, ат-сураг­лыг фотожурналистер Владимир Савиных биле Виталий Шай­фуллинниң арга-сүмези, деткимчезинге даянып, мергежилин бедидип, дуржулгазы чылдан-чылче улгадып орар. «Чурук тырттырарда чүгле аппарат туткаш, кнопка базар эвес, кижиниң  иштики делегейин чурукка дамчыдып шыдаптарын кызар болза эки» деп бодалдыг.

Кадыкшылының байдалы-биле арга-шинээ кызыгаарлаттынган кижилерниң эрге-ажыы 01.12.2014 Кадыкшылының байдалы-биле арга-шинээ кызыгаарлаттынган кижилерниң эрге-ажыы
Бүгү-делегейниң инвалидтер хүнүнге уткуштур редакцияга ноябрь 20-де ээлчеглиг «дорт харылзаа» болуп эрткен. Аңаа ТР-ниң күш-ажыл болгаш социал политика сайыдының оралакчызы Елена Ондаровна Саая, специалистери Чечек Юрьевна Күжүгет, Экер Чингир-оолович Монгуш, Людмила Васильевна Хоюр-оол, «Медицина-социал экспертизаның Тыва Республика талазы-биле кол бюрозу» федералдыг албан чериниң 1 дугаар бюрозунуң удуртукчузу Ая Сү­­ге-Маадыровна Ооржак, Пенсия фондузунуң Тыва Республикада салбырының кол специализи Саяна Эрес-ооловна Бараан олар киржип, «Шынның» номчукчуларының айтырыгларынга харыылаан.

ИНВЕСТИЦИЯ ПОЛИТИКАЗЫНЫҢ КОЛ СОРУЛГАЛАРЫ 28.11.2014 ИНВЕСТИЦИЯ ПОЛИТИКАЗЫНЫҢ КОЛ СОРУЛГАЛАРЫ

ТР-ниң Чазааның чанында Экономика чөвүлелиниң хуралы Кызылга болган, аңаа Тываның Чазааның кежигүннери, Дээди Хуралдың депутаттары, эртемденнер, кожууннарның болгаш хоорай округтарының чагыргалар баштыңнары, федералдыг тургузугларның удуртукчулары, республиканың бизнес ниитилежилгезиниң болгаш улуг-улуг инвестиция компанияларының төлээлери киришкен. Чөвүлел кежигүннериниң болгаш чалатканнарның мурнунга респуб­лика Баштыңы Шолбан Кара-оол «2015 чылда Тыва Респуб­ликаның инвестиция байдалы болгаш инвестиция политиказы» деп Айыткалды кылган.

Тыва Республиканың Баштыңы Шолбан Валерьевич Кара-оолдуң чугаазы:

— Экономиктиг чөвүлелдиң хүндүлүг кежигүннери! Хүндүлүг коллегалар! Чалатканнар!

2015 чылда инвестиция политиказын хевирлеп тур­гузарының кол быразын то­дарадыры-биле бөгүн мында чыылган бис. Республиканың сайгарлыкчылар ниитилежил­гезинге болгаш эрге-чагырга ор­­ганнарынга инвестиция айыт­калы чаа чүүл эвес, а чыл санында күү­­седир ажыл апарган, аңаа эдилгелерни амыдырал боду киирип турар. Ол дээрге чедип алдынган түңнелдерниң дугайында анаа-ла отчет эвес, ол дээрге бистиң девискээривиске инвестицияның байдалын экижидериниң талазы-биле тургустунган сорулгалар-дыр.

«Авай, Ачай! Арагалавайн көрүңерем!» 28.11.2014 «Авай, Ачай! Арагалавайн көрүңерем!»

Өг-бүле күрүнениң бир ду­гаар тургузукчу кезээ болганда, ында кандыг байдал  тургустунганыл, күрүнеде байдал база шак-ла ындыг болур болгай. Күрүнеде өг-бүле бүрүзү аас-кежиктиг, амыдыралының байдалы чедимчелиг, ажы-төлү тодуг-догаа, хөглүг, чараш болза, бүгү күрүнеде ажы-төлдүң байдалы база шак-ла ындыг болур.

2014 чылдың тос ай иштинде Чөөн-Хемчик кожууннуң девискээринде өг-бүле иштинге болган кем-херектерни сайгарып, оларның болуп турар чылдагаанын, уржуктарын айтып, хөй-ниитиниң кичээнгейин ынаар хаара тудуп, олче сагыш салырын база боттарының бодалдарын үлежип, саналын кии­рерин диледим.Бо чылдың алды айларының иштинде Чөөн-Хемчик районнуң муниципалдар аразында килдистиң истелге килдизи өг-бүле иштинге болган беш кем-херектерни оттургаш, истелгезин кылган. Дөрт таварылгада өгнүң эр ээлери хе­рээжен ээлериниң амы-тынынга айыылдыг, кадыынга хоралыг аар кемдээшкинни сагыштыы-биле чедирген.

Чаа уруглар садтары ажыттынган 26.11.2014 Чаа уруглар садтары ажыттынган
2014 чылдың ноябрь 19 Каа-Хем кожууннуң чурттакчы чонунга, ылаңгыя бичии чаш­тарга,    аас-кежиктиг хүн бол­ган.  Кожууннуң  Бүрен-Хем  бол­гаш Сарыг-Сеп суурларында 2 чаа уруглар садтарын ажыт­кан. Байырлалдың хүн­­дүлүг аалчылары Тываның Баш­тыңы Ш.В.Кара-оол, ТР-ниң өөредилге болгаш эртем са­йыды К.А.Бичелдей, ТР-ниң көдээ ажыл-агый болгаш аъш-чем сайыды С.И.Огнев, ТР-ниң тудуг болгаш коммунал ажыл-агый чаартылгазының са­йыды А.Б.Сенсов, Каа-Хем кожууннуң  чагырга даргазы А.Х. Чалан-оол байырлыг ажы­дыышкыннарга киришкеннер.Тываның  Баштыңы ооң соон­­­да Сарыг-Сеп суурда 140 олуттуг чаа туттунган «Теремок» уруглар садының  ажыдыышкынынга киржип, өөрүш­­күзүн үлежип, улуг-улуг чедиишкиннерни күзээш,  чаа уруглар «ордузунче»  кирген. Чаа сад турар черге ооң мур­нунда 60 олуттуг бичии  уруг­­лар сады турган. Тудуг үе­-зинде школаның эге класстар өөренип турган бажыңынга бичии чаштар сады  турганын,  чаа садта  олуттарның чедишпес бол­ганы-биле эге школа турган бажыңны сад хевээр арттырарын   Сарыг-Сеп суурнуң  чурттакчызы  чугаалады.

Конкустуң тергииннери 26.11.2014 Конкустуң тергииннери
Конкурстуң организатору «Енисей-М-54» федерал­дыг оруктуң эргелелиниң ажылдак­чылары база кол инженер Сергей Квашин шупту коррес­пондентилерге ук конкурска идепкейлиг киришкени дээш четтиргенин илереткен: «Бистиң албан чери чаа-чаа оруктарны ажыглалче киирип, чаартылга, септелге ажылдарын доктаамал чорудуп турар, а ол болууш­куннар дугайында чурттакчы чон со­лун-сеткүүл, радио, телевидение таварыштыр билип ап турар. Республиканың массалыг информация чеп­сектериниң төлээлери-биле баштайгы кады ажылда­жылгавыс  үре-түңнелдиг болганынга өөрүп, моон-даа соңгаар силерниң-даа, бистиң-даа ажыл-иживиске чедиишкиннерни күзедим».

Чуртуңну камгалаарынга белен бол! 21.11.2014 Чуртуңну камгалаарынга белен бол!

Аңаа ТР-ниң Чазааның Баштыңы Шолбан Кара-оолдуң байыр чедириишкинин ооң оралакчызы Анатолий Дамба-Хуурак дамчыткан. «Төрээн чуртувустуң камгалакчылары, тыва чонувустуң   адын бедик тудуп чоруңар. Каяа-даа чорааш, кандыг-даа бергелерден чалданмаңар. РФ-тиң камгалал сайыды, чаңгыс чер-чурттуувус Сергей Шойгунуң алдар адын бодаңар. «Чаңгызы — хөйү дээш, хөйү — чаңгызы дээш» бот-боттарыңарны деткижип чоруңар, «Төрээн чуртуң камгала, төрел чонуң хүндүле» деп чоннуң мерген угаадыын черле утпаңар!» — деп, ол чагаан. Республиканың шериг комиссары Юрий Марков болгаш өскелер-даа ак орукту күзеп, чагыын бергеннер. Амгы үеде Россияның аңгы-аңгы булуңнарында шериг хүлээлгезин бистиң республикадан 1700 оолдар эрттирип турарлар. Оларның аразында төлептиин болгаш үлегерин көргүзүп турар оолдарның ада-иезинге өөрүп четтириишкинниң бижиктериниң кээп турарын Юрий Иванович демдеглээн. Бөгүн 32 оол эр кижиниң арта баспас хүлээлгезин күүседири-биле аъттаныптарлар. Ол ышкаш ырак оран Афганистанга шериг херээн эрттирген хоочуннар боттарының сактыышкыннарын база чугаалааннар.  

Алдар - ады төөгүге мөңге артар 21.11.2014 Алдар - ады төөгүге мөңге артар

Сат Чурмит-Тажының 120 харлаанынга тураскааткан «Алдар-адың төөгүге мөңге артар» деп делгелгени болгаш се­минарны Тываның национал музейи организастап эрттирген. Алды кезектиг делгелгеде төрүттүнген черинден эгелээш, күрүне ажыл-чорудулгазынга, салгалдарынга чедир фото-чуруктарны аскан болгаш архив документилерин база хууда эдилеп чораан эт-херекселин делгеп салган. Күрүне ажыл-чорудулгазы: ТАРН кежигүнү, иштики херектерниң бир дугаар сайыды, ТАР Чазааның даргазы, Сайыттар Чөвүлелиниң даргазы, даштыкы херектер сайыды. 1929 чылдан 1938 чылга чедир Тыва Чазактың бирги удуртукчузу, ол үеде Сайыттар Чөвүлелин даргалавышаан, Тыва Арат Республиканың Даштыкы херектер яамызын база удуртуп, сайыттап турган. Тываның төөгүзүнде ол хире үр үеде хары угда ийи ындыг бедик албан-дужаал-биле бот-догуннаан республиканы удуртуп турган чаңгыс кижи ол. 1929 чылда ооң эгелээшкини болгаш башталгазы-биле тыва бижикти тургузар күрүне комиссиязы ажылдап эгелээн. Ук комиссияның даргазынга Оюн Танчайны томуйлаан. Ол ышкаш ТАР-ның Эртем комитедин тургускан, ооң даргазынга ынчан культура сай

2014 чылдың ноябрь 20-де Бүгү-россияның уругларга эрге-хоойлу дузазының хүнү 20.11.2014 2014 чылдың ноябрь 20-де Бүгү-россияның уругларга эрге-хоойлу дузазының хүнү

2011 чылдың ноябрь 21-де «Россия Федерациязынга халас юридиктиг дуза дугайында» №324-ФХ Федералдыг хоойлуну күүседири-биле 2013 чылдың сентябрь 25-те Чазак комиссиязының хуралынга Россия Федерациязының субъектилеринге Бүгү-россияның уругларга эрге-хоойлу камгалалының хүнүн чыл санында ноябрь 20-де демдеглээриниң дугайында шиитпирни хүлээп алган. Бо чылын бистиң чуртувуска Бүгү-россияның уругларга эрге-хоойлу камгалалының хүнүн ийи дугаар демдеглеп турар.

Тыва Республикага 2014 чылдың ноябрь 20-де ниити өөредилге албан черлеринде уругларга эрге-хоойлу талазы-биле тайылбыр кылырының талазы-биле хемчеглер болур. Ол хемчеглерниң кол-кол бөлүктеринге хамааржыр чүүлдер: өскүс чаштар, ада-иезиниң хайгааралы чок арткан уруглар, а ол ышкаш оларның хоойлу езугаар төлээлери, бир эвес олар өг-бүлеге уругну хүлээп алырының талазы-биле халас юридиктиг дуза дилеп келген болза, ада-иезиниң хайгааралы чок арткан уругну бодунуң өг-бүлезинге азырап алырын күзээннер, инвалид уруглар болгаш оларның ада-иелери.

Чаагай ажыл-херекти сомалаан 20.11.2014 Чаагай ажыл-херекти сомалаан
Республиканың кол саң-хөө документизин хөй-ниитиге таныштырар хуралды ТР-ниң Дээди Хуралының Даргазы Каң-оол Даваа ажыткан.Бюджет дугайында Хоойлунуң хөй-ниитиге таныштырылгазы чылдың-на эрттирер чаагай чаңчыл апарып, беш чыл улаштыр болуп турар. Тус документини Дээди Хуралдың комитеттеринге, Санажылга палатазынга шинчилеп, сайгарып көргенин онзалап айыткаш: «Бо хүн бюджет дугайында хоойлуга үнелелди депутаттар эвес, залда олурар ажыл-агыйның аңгы-аңгы адырларының удуртукчулары, чурттакчы чон-биле сырый ажылдап турар муниципалдыг албанның болгаш хөй-ниити органнарының  төлээлери бээр ужурлуг. Сайгарып көөр деп турар документивистиң кол сорулгазы республиканың чонунуң мурнунга алган социал хүлээлгелеривистиң күүселдезин чедип алыры болур. Саң-хөө айтырыы кайда-даа нарын. Тываның Баштыңы Ш.Кара-оол «Акшаны ажылдап ап өөрениилиңер» дээн болгай. Ол ышкаш РФ-тиң Президентизиниң майда ат салган доктаалдарын күүседир ужурлуг бис. Ынчангаш  хуралдың ажылынга чедиишкиннерни күзээйн — деп чугаалаан.

Идегелдиң көрүжү 20.11.2014 Идегелдиң көрүжү
Кандыг-даа ниитилелге эр кижиниң туружу, көрүжү, үнү херээжен чондан    бир  аңгы, элдеп күштүг,   тускай    кылдыр дыңналыр. Ылаңгыя, ооң уруглар албан черлеринге, имилеме хөй ажы-төл аразынга бодун алдынып чоруур мөзү-бүдүжү, үлегер-чижээ көскү болгаш каракка дораан-на илдиге хона бээр. Ооң чижээнге губернатор төлевилелдерин боттандырар талазы-биле бир көскү ажылдап чоруур хоорай школаларының бирээзи Кызылдың муниципалдыг автономнуг өөредилге чери Н.Н. Макаренко аттыг 15 дугаарлыг лицейде эр башкыларның саны көвүдеп, чогаадыкчы ажылдап чорууру кижиниң сагыжын өөртпес аргажок.

Алдын век — сөөлгү век? 20.11.2014 Алдын век — сөөлгү век?

Эрткен ХХ векти тыва дылдың болгаш литератураның алдын веги деп санап болур бис. Совет Россияның деткимчезиниң ачызында 1921 чылда Тыва Арат Республика тургустунуп, феодалдыг чурт социал-экономиктиг болгаш культурлуг хөгжүлдениң оккур агымынче кирген. Тыва национал үжүк-бижик тыптып, тыва улустуң аас чогаалы литературлуг «хепти кедип», баштайгы солуннар, дептерлерниң арыннарынга шүлүктер, кыска чечен чугаалар, шиилер парлаттынып, тыва дылды шинчилээр талазы-биле баштайгы эртем ажылдары эгелээн. Тыва Совет Эвилелинге каттышкан соонда, тыва дылдың болгаш литератураның хөгжүлдези улам шапкынчаан. Совет эрге-чагырга аңаа акша-төгерикти харам чокка берип турган дизе, улуг-ла хөөреткени  эвес-ле боор. Тыва литература дүрген сайзырап, ону дамчыштыр тыва чон орус болгаш делегейниң өске-даа улустарының аас чогаалының болгаш литературазының эртинелери-биле таныжып алган. Александр Пушкинниң, Лев Толстойнуң, Шиллерниң, Гетениң дээш, делегейниң өске-даа тергиин салым-чаяанныг чогаалчыларының чогаалдары тыва дылче очулдуртунуп, тыва чоннуң угаан-медерелиниң, культуразының кезик-чамдыы апарган дээрзин демдеглеп каарга-ла,  четчир. Чамдык кижилерниң дылдың алдын веги деп санай бергени эрткен ХХ векте тыва дылдың болгаш литератураның хөгжүлдезиниң төөгүзүн, түңнелдерин катаптаар болза,  төнмес-батпас.

Адалар хүнү-биле байыр чедириишкини 17.11.2014 Адалар хүнү-биле байыр чедириишкини

Төөгүзү кыска ол байырлалдың сорулгазы — чогумчалыг өг-бүлени тургузары, сагыш-сеткил, мөзү-шынар чаңчылдарын катап эгидери, өзүп орар салгалды кижизидери болгаш республиканың келир үези дээш оларның бедик харыысалгазының дугайында эр кижилерге сагындырары болур.

Төрээн черин камгалаары, бодунуң күш-ажылы болгаш чүткүлдүг чоруу-биле делегейни чаартыр, ону Чер кырында чурттап турар бүгү кижилерге чогумчалыг болдурар ыдыктыг хүлээлге, хамыктың мурнунда, эр кижиге онаажыр дээрзин бадыткаан херээ чок.

Бистерге, эр кижилерге, өг-бүлениң камгалалын болгаш чаагай чоруун хандырбышаан, идегелдиг чөленгииш болур сорулга эгезинден-не салдынган. Амыдыралче кирип турар аныяк салгал бодунуң моон соңгааргы салым-хуузун адаларының болгаш кырган-адаларының үлегери-биле тодарадып турар, ол дээрге ниитилелдиң сайзыралы-дыр. Ынчангаш төлептиг аданың овур-хевирин тургузары хөй-ниитичи улуг болгаш күрүне ужур-дузалыг херек болур.

Чаңгыс-даа аштырыышкын чокка... 17.11.2014 Чаңгыс-даа аштырыышкын чокка...

Бо чылын прокурорлар шыдыраага, чиик атлетикага, сугга эштиринге, мини-футболга күжүн шенешкеннер.

РФ-тиң Чиңгине прокурорунуң оралакчызы спартакиаданы хаап турда, ооң киржикчилеринге Чоннуң чаңгыс деминиң хүнү-биле болгаш про­куратура органнарының ажыл­дакчыларының спартакиадазының доозулганы-биле байыр чедирген. Бо чылдагы спортчу маргылдааларның кол утказы — спортчу эки чаңчылдарны катап эгидери болгаш амыдыралдың кадык овур-хевиринче прокурорларны хаара тудары деп демдеглээн. Оон аңгыда Россия Федерациязының Президентизиниң чарлыын езугаар киирген ГТО комплекизиниң чамдык хевирлериниң күүселдези база болган деп айыткан. Маргылдааларга РФ-тиң Чиң­гине прокуратуразының төп аппарадының, федералдыг бүгү округтарының прокуратураларының, Краснодар крайның чыынды командалары киришкен. Крым федералдыг округтуң спортчулары бо чылын бир дугаар ойнааннар. 

Россия Федерациязының Иштики херектер яамызының реформаларының түңнелинде чамдык ырак-узак чурттакчы черлер камгалал чок арткан деп Тываның Баштыңы санап турар 17.11.2014 Россия Федерациязының Иштики херектер яамызының реформаларының түңнелинде чамдык ырак-узак чурттакчы черлер камгалал чок арткан деп Тываның Баштыңы санап турар

Полицияның ажылдакчыларының санын кызырып тургаш, ооң салбырларын быжыглап эгелээн чоруктуң уржуундан чамдык ыракта чурттакчылыг черлерде корум-чурум камгалаар кижилер чок апарган.

Ооң дугайында Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол Хөй-ниитиниң айыыл чок чорук чөвүлелиниң хуралынга медеглээн, ооң ажылынга ИХЯ-ның, Федералдыг айыыл чок чорук албан эргелелиниң, прокуратураның, Шииткел күүселдезиниң федералдыг албанының Тывада эргелелиниң удуртукчулары, Чазак кежигүннери киришкен.Республикада корум-чурум хажыдыышкыннарының байдалы дүвүрелди болдуруп турар дээрзин  Чазак Даргазы айыткан. Кем-херек үүлгедир чоруктар-биле демиселдиң чамдык угланыышкыннарында чедиишкиннер бар-даа болза, байдал ниитизи-биле чер албайн турар. «Бир эвес 2008 чылдан 2012 чылга чедир республикага кем-херек үүлгедиишкиннериниң саны чоорту кызырлып  орган болза, амгы үеде ол өзүп эгелээн, шиитпирлиг хемчеглер алыры эргежок чугула апарган»--деп, Шолбан Кара-оол демдеглээн.Байдалдың мынчаар тургустунуп келгениниң чылдагааны иштики херектер органнарынга кылган чаартылгаларның уржуу деп болур. Чаартылгалар үезинде регионнарның онзагай байдалдарын өөренип көрбээн, чижээлээрге, чурттакчы чоннуң санының эвээжинден чамдык суурларның аразы дыка ырак болгай.

Күрүне шылгалдарынга өскерилгелер 17.11.2014 Күрүне шылгалдарынга өскерилгелер

Чогаадыг бижииринге…

Чаартылгаларның аразында РФ-тиң Өөредилге болгаш эртем яамызының 2014 чылдың август 5-те 923 дугаарлыг дужаалы-биле ниити билиг школазының доозукчулары орус литературага түңнел чогаадыгны (эдертигни) бижиир. Шиитпир Россияның Президентизиниң 2013 чылдың декабрь 12-де даалгазын күүседири-биле хүлээттинген. 

Шаандан тура школага тыва, орус, даштыкы чогаалдарны номчуурунга болгаш өөрениринге улуг кичээнгейни салып турган. Өзүп олурар салгалдарның иштики делегейин  делгемчидеринге, мөзү-бүдүжүн хевирлээринге чогаал канчаар-даа аажок ужур-дузалыг, салдарлыг дээрзин кижи бүрүзү билир. Школа доозарының шылгалдаларынга орус болгаш тыва дылга чогаалды бижиири эки чаңчыл турган болгай. Сөөлгү   үеде орус дылга чогаадыг бижиирин соксадып каан турганын  билир бис.Түңнел чогаадыгны (эдертигни)  кии­рерде,  дараазында сорулгаларны  салган:

Николай Абаев: «Ураанхай дээрге Чырыткылыг дээн» 13.11.2014 Николай Абаев: «Ураанхай дээрге Чырыткылыг дээн»

Николай Вячеславович «ураанхай» деп сөстү моол дылда «хүн» деп сөстүң РА деп дазылы-биле холбаштырып турар, ынчалза-даа «ураанхай» деп сөстү «шевер» деп база очулдуруп болур. Эртемден бо түңнелди үндүрерде моол чаңчылдар академиязының президентизи, академик Лув­сандамба Дашмянның бодалдарын езугаар үндүрген. Сураглыг шинчилекчи, тыва чоннуң кайыын тывылганының дугайында дыка солун бодалдарның автору Николай Абаев урянхайларны (тываларны) шаанда чырык чедирип турар кижилер деп санап турган дээрзинге улуг бүзүрелдиг. Ооң санап турары-биле алырга, шериг баштыңы Субедейниң хөй муң шериглериниң аразынга чораан кижилерни ураанхайлар деп адап турган. «Ол дээрге эң дидим болгаш шилиттинген, коргуш чок дайынчылар турган, мурнунда олар аңчылар чорааннар» — деп, профессор санап турар. Николай Абаев ол дораан «яростные» болгаш «ярило» деп сөстерни орус тоолда хүннүң бурганы дээр деп сагындыра каапкан. «Ураанхай» деп ат-биле ук-ызыгууру адаан ийикпе, ол дээрге калмыктарның, башкирлерниң, моолдарның, буряттарның, тываларның, эвеннерниң, маньчжурларның болгаш  алтайларның  төрел     бөлүктериниң ады болуп турар. Якуттар шаанда боттарывысты «Ураанхай-Саха» деп адап турган бис деп изии-биле ам-даа бадыткап турарлар. 1914 чылда орус Николай-II хаан протекторат чарлаан соонда Тываны албан-езузу-биле Урянхай край деп адаан болгай.

Школавыс байырлалы 13.11.2014 Школавыс байырлалы
1938 чылдың кыжынында сумуга чаа школа тудар, ооң ыяш-дажын белеткээр дугайында сумунуң арбан чериниң айтыышкыны хемнер, даглар баштарында тарамык чурттап чораан малчын коданнарже тарап, араттарның идепкейин бедиткен. Ында айытканы-биле алырга өреге бүрүзүнүң шыдал-быразын барымдаалап, бештен чээрби чедир санныг,  узуну 8 метр, чиңге бажы 22 сантиметрден чиңге эвес чудуктарны хар кыры-биле Ишкин-Аксында Ортаа-Хавак кырынга эккеп дүжүрер дугайында айыткан. Сумунуң арбан даргалары айтыышкын бижиктерни араттарга чедирип,  школа тудуунуң дугайында  ажылды чорудуп турган.  Араттар бедик көдүрлүүшкүннүг ажылдап кирипкен. Школаның адаан, кырын шывар манзаларны хол-биле чонуп кылган.  Чондан чыгган үндүрүглер-биле чүгле печка тудар тууйбуларны, соңга шилдерин болгаш ону кылган кижилерниң шалыңын төлеп берген. 

«Дорт харылзаада»: Хөй-ниитиниң корум-чурум айтырыы 13.11.2014 «Дорт харылзаада»: Хөй-ниитиниң корум-чурум айтырыы

Салчак, Кызыл хоорай: «Хөйнү дүвүредип чоруур айтырыгларны сайгарып чугаалажыры-биле «дорт харылзааны» эрттирип турары кончуг  эки-дир деп үнелеп тур мен. Кызыл хоо­райның 100 чылдааны-биле найысылалга улуг чаартылгаларны кылганы каракка көскү, чараш-тыр. Ындыг болзажок «Арбат шөлү», шывыглыг рынок, театр девис­кээрлериниң чоогунда каракка чаржынчыг апарган эзирик кижилерни полиция ажылдакчылары чүге ыратпас чүвел?».

Омак Оюн: «Кончуг шын, чидиг айтырыг-дыр. Хоорайның төп кезээнде бо девискээрлерде полицияның патруль наряды албан-хүлээлгезин күүседип,  хондур-хүнзедир дежурныйлап  турар. Сандайларда чыдар кижилерни полицейжилерниң дорт эзириктер сергедир черже алыр эргези чок. Ында чыдар кижилер кадыы-даа баксырай берген бооп болур-дур ийин. Ынчангаш дүрген эмчи дузазын бирги ээлчегде кыйгыртыр апаар. Эзирик байдалдыг кижилерни туткаш, Кызылда Московская кудумчузунда эзириктер сергедир черге чедирип турар. Бо чылдың 9 айларының дургузунда 27 муң ажыг кижини аңаа чедирген».

«Мээң бажыңым – мээң шивээм» 13.11.2014 «Мээң бажыңым – мээң шивээм»

«Чурттаар бажың» федералдыг тускай программаның шугуму-биле  аныяк өг-бүлелерни чурттаар оран-сава-биле хандырарынга деткимче кылдыр 129 аныяк өг-бүле сертификаттар алыр аас-кежикке таварышкан. Ноябрь 6-да Чазак Бажыңының делгем, чырык конференц-залынга республиканың аңгы-аңгы булуңнарындан чыглып келген аныяк өг-бүлелерге Тываның Чазааның Даргазы Шолбан Кара-оол чагыг-сүмезин чугаалады: «Күрүне бистерни ол хире деткип турда, ол сорулганы бүзүрелдии-биле боттандырар ужурлуг бис. Эң ылаңгыя чаа өгленип-баштанган аныяктарны чараш, делгем бажыңнарга чурттазын дээн. Тывада бо талазы-биле  сан түңнер чылдың-на өзүп турар, а 3 чыл бурунгаар чүгле 30  аныяк өг-бүлеге деткимче берген болза,  бо 2014 чылда 129 өг-бүлеге берип турар. Келир чылын 350 аныяк өг-бүлеге деткимче көргүзерин кызыдар бис. Аныяктарга чурттаар бажың бар болза, дазылы быжыг өг-бүле оон  тургустунар. А ол өг-бүле ажы-төлдү өстүрер, бичии чаштың каткызы улам-на өөрүшкүнү эккеп турар. Ажы-төл — бистиң келир үеде изивис истээр салгалывыс-тыр. Оларны чажындан, кавайлыындан төлептиг кижилер кылдыр кижизидер хүлээлгелиг бис. Мен силерге, аныяктарга, бүзүрээр мен, дыттың быжыг дазылы дег, ажыл-үүлеңер бүдүнгүр болгаш чогуп чорзун» – дээш, оларга сертификаттарны байырлыг байдалга тывыскан. Чурттаар бажың-балгат айтырыынга хамаарыштыр аңаа чыылганнар бодалдарын үлешти.

Журналист, Башкы, Эртемден 29.10.2014 Журналист, Башкы, Эртемден

М.С. Байыр-оолдуң 75 харлаанынга.

Философия эртемнериниң кандидады, Тываның гуманитарлыг шинчилелдер институдунуң социология болгаш политология секторунуң эргелекчизи Байыр-оол Сендажыевич Монгуш октябрь 17-де чеден беш харлаан. Ооң-биле чугаалажып, ооң солун харыызын дыңнап, каш айтырыгны салыр аргалыг болдум.

— Монгуш Сендажыевич, бодуңарны номчукчулар-биле таныштырып көрүңерем.

— Мен Кара Сарыглар Боратан кызы Каратаан биле Адай-Монгуш Лопсаңай оглу Сендажының көшкүн өг-бүлезинге 1939 чылдың октябрь 17-де Даа кожууннуң Алаштың Чолалыгга төрүттүнген мен. 1949 чылдан эгелеп Кызыл-Тайганың, Хөнделеңниң эге, ооң соон­­­да Ак-Довурактың болгаш Аксы-Барлыктың ортумак школаларынга өөренип чордум. 1959 чылдың июнь 25-те Аксы-Барлыктың ортумак школазын дооскаш, неделя хире болганда Хөнделеңге турган 130 дугаар геология-шинчилел черинге ажылдай бердим. Черниң магниттиг шөлүн хемчээр кижиге бижээчилеп турдум. Бир ай болганда ол прибор-биле ажылдап өөренип, шылгалда дужаагаш, черниң магниттиг шөлүн шинчилээр эрге-дужаал­дыг ажылдай бердим. Куш даң бажында тургаш, мөңге харлыг, кайгамчык Бай-Тайганың мурнуу белинче базып-ла үнер сен. Хүн үнүп келгенде, ажылдаар черимге чеде бээр мен. Ол-ла күзүн шеригже келдирткен. Ыраккы Чөөн чүкке, Оожум океанның эриинге үш чыл иштинде шериг хүлээлгем эрттирген мен.

«Тува Авиа» компанияга хамааржыр Тожу районга коммерциялыг рейс кылып чорааш, октябрь 10-да читкен вертолетту дилээр ажыл ам-даа уламчылап турар 29.10.2014 «Тува Авиа» компанияга хамааржыр Тожу районга коммерциялыг рейс кылып чорааш, октябрь 10-да читкен вертолетту дилээр ажыл ам-даа уламчылап турар

«Соруг—Кызыл» маршрут-биле коммерция рейсти кылып чорааш читкен вертолетту, ОБЯ-ның регион эргелелиниң октябрь 24-те дыңнатканын езугаар алырга, дилээшкинге 4 агаар суднозу киржирин көрген турган, ынчалза-даа агаар-бойдустуң байдалындан оларның ужудуушкуну болдунмаан. Чер кырында сес бөлүк ажылдап турар, ооң составында камгалакчылар, ОБЯ-ның, Бойдус яамызының, ХК болгаш ОБ агентилелиниң ажылдакчылары, эки турачылар болгаш экипаж кежигүннериниң болгаш пассажирлерниң төрелдери кирип турар.

Эрткен хонукта октябрь 23-те агаар-бойдустуң таарымча чок байдалындан ужар чүүл ажыг­латтынмаан, чер кыры-биле дилекчилер 177 дөрбелчин километр черни эрткен. Дилеп эгелээн үеден бээр 43751 дөрбеличин километр черге дилээшкин чоруткан, ооң иштинде ужар чүүл дузазы-биле—40030 дөрбелчин километр, черде бөлүктер—3721 дөрбелчин километр черни эрт­кен.

Чаңгыс бергедээшкин — аргыжылга 24.10.2014 Чаңгыс бергедээшкин — аргыжылга

Көдээ херээжен ишчилерниң Делегей хүнүнге тураскаат­кан байырлалдың Черби сумузунга эртерин сонуургап, ынаар сургакчылап чоруптум. Бии-Хемни кежер паромга хаттың оожумнаарын манап, 3,5 шак иштинде  машина иштинге олуруп келдивис. Байырлал бис­ти манап турар эвес, озалдап четтивис. Спортчу маргылдааларны көөр аргалыг болдувус. Хол бөмбүүнге 4 команда киришкен, сумунуң херээженнер чөвү­­лелиниң командазы тиилекчи болган. 2-ги черни — Черби ортумак школазының, 3-күзүн 8-ки хевирниң коррекциялыг школа-интернадының коллективи ээлээн. Канат тыртарынга база-ла херээженнер чөвү­­лелиниң командазы күштүүн бадыткады.
Улаштыр Черби суму чагыргазының даргазының социал политика талазы-биле оралакчызы Ш.В.Сандый база херээ­женнер чөвүлелиниң даргазы Т.С.Монгуш олар-биле чугаалажып, сонуургаан айтырыгларымга харыылап бээрин диледим.

Уругларның эрге-ажыы дээш... 24.10.2014 Уругларның эрге-ажыы дээш...

Эрткен неделяда Чөөн-Хемчик кожуунга Уругларның бүрүн эргелиг төлээзиниң хү­­нүн­­­де Тыва Республикада Уруг­ларның бүрүн эргелиг төлээзи Светлана Аракчаа Чадаана хоорайның чагыргазынга  хуралды эрттирген.

Аңаа тус черниң социал политика талазы-биле даргазының оралакчызы Мариана Монгуш, ТР-ниң Хөй-ниити палатазының кежигүнү Аида Бюрбю, Чөөн-Хемчик кожууннуң Төлээлекчилер хуралының депутады Роза Монгуш, кожууннуң назы четпээннер инспекторлары, суму бүрү­­­зүнден төлээлер база ада-иелер киришкен. 

База катап М-54-түң айтырыы 24.10.2014 База катап М-54-түң айтырыы

Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол «Кызыл — Чадаана —Хандагайты — Боршоо» автомобиль оруун дамчыдарының айтырыын федералдыг деңнелге шиитпирлээ­рин уламчылап турар.

Шолбан Кара-оол амгы үе­де Мос­квада республиканың айтырыгларын шиитпирлеп чоруп тура, ол Россияның Транспорт яамызынга болгаш Росавтоорукка база чедип, ажылчын чугаала­жыышкыннарны кылган. Айтырыгның кол утказы - «Кызыл — Чадаана — Хандагайты — Боршоо» автомобиль оруун (Моол-биле кызыгаарга чедир) федералдыг деңнелче дамчыдары болуп турар.

Ол Росавтооруктуң удуртулгазы-биле чаңгыс эвес удаа ужуражылганы эрттирген, чугула ажыл-херектерни чугаалашкан. М-54 федералдыг орукту рес­публиканың мурнуу чүгүнден ба­рыын чүкче өскертириниң айтырыын Тываның Баштыңы 2011 чылдан бээр көдүрүп келген дээр­зин сагындыраал.  Ооң ол эгелээшкинин Россияның Президентизи Владимир Путин, РФ-тиң транспорт са­йыды Максим Соколов деткээн.

70 чыл-биле байыр чедириишкиннери 24.10.2014 70 чыл-биле байыр чедириишкиннери

Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оолдуң адынга Россияның политиктери Николай Рыжковтан болгаш Геннадий Зюгановтан байыр чедириишкиннериниң телеграммалары келген. 
Олар регионнуң удуртукчузун болгаш хөй националдыг республиканың чурттакчыларын ССРЭ-ниң составынга Тыва Арат Республиканың каттыжып киргениниң октябрь 11-де демдеглээни 70 чылы-биле байыр чедиргеннер. Байыр чедирген телеграммаларда мындыг сөстер бар:
«Хүндүлүг Шолбан Валерьевич! ССРЭ-ниң составынга Тыва Арат Республиканың эки тура-биле каттыжып киргениниң 70 чыл байырлалы-биле Силерге чүректиң ханызындан байыр чедирип тур мен. Бот-догуннаан күрүнелиг-даа болза, тыва чон бодунуң күзелин езугаар Россияның чоннары-биле каттышкан. Россияның составынга тывалар бажың-балгаттыг, өг-бү­­лелиг апарганнар. Ол болуушкуннуң түңнели төөгүлүг  ханы үндезинниг. Ол түңнел аңгы-аңгы салгалдың, сөөк-язының, политиктиг үзелдиг кижилерни чаңгыс аай хөй националдыг чон кылдыр каттыштырган. ССРЭ-ниң Дээди Совединиң Чөөн Сибирьден, ооң иштинде Тывадан депутады турган үемни улуг сеткил ханыышкын-биле сактыр мен. Бөгүнгү Тыва — федерацияның дең эргелиг болгаш аныяк субъектизи. Совет үеде ону келир үеже чүткүлдүг республика деп адап турган.

Байырлалдар соонда бодалдарым 24.10.2014 Байырлалдар соонда бодалдарым

1980 чылдарда Москвага сургакчылап чеде бергеш, Саң-хөө яамызының харыысалгалыг ажылдакчызы, акша-көпеекти хала чокка шиитпирлеп бээр А.Кальваның өрээлинге кире бээримге, олурган улустарга мени таныштыргаш, мынча дээн: «Я в Кызыле был, прекрас­ный город, посмотрел памятник «Центр Азии», вода Енисея чистая-чистая!» — деп чугаалангаш, менче хүлүмзүрүп органын сактып олур мен. Ынчан Кызылга бо ышкаш онза, чараш, көрүштүг чүүлдер турбаан.
Саң-хөө яамызынга ажылдап тургаш, Москваже 10 хире чыл дургузунда үзүк-сок­саал чок сургакчылап, Тываның амыдыралынга эргежок чугула акша-хөреңги дугайында айтырыгны шиитпирлээр дээш кандыг бергелерге таварышпаан дээр. Ынчалза-даа салдынган сорулгавыс багай эвес күүсеттинип турган. Тывага Соңгу чүктүң деңнели-биле немелде төлевир дээш чугаалажып чоруп турувуста, экономика сайыдының оралакчызы: «Живете в самом Центре Азии, еще северную надбавку к зарплате просите» — дээш удурланырга, аңаа улуг тайыл­быр бээр ужурга таварышкан бис…

Ондактыг оруктарда — чаштар 24.10.2014 Ондактыг оруктарда — чаштар

Сөөлгү үеде орук озал-ондаа хөйү-биле  болуп турары чажыт эвес. Ылаңгыя орук озал-ондаанга хилинчек чок чаш  ажы-төлдүң амы-тынындан, чырык өртемчейден чарлып  турары ниитилелди дүвүредип турар. Чүге дизе  орук озал-ондааның  саны  хүнден хүнче өзүп олурар. Айтырыг чидиг.

Бо чылын болган орук озал-ондактарының дугайында  Тыва Республиканың ОШАЧКИ-ниңинспектору Оюмаа Оюн болгашчолаачы Эрес Ооржак-билечугаалаштым. Орук озал-ондактарынга чогум черле кым буруулугул?

«Эш-өөр, киржиңер!» 24.10.2014 «Эш-өөр, киржиңер!»

«Тываны хөгжүдериниң 100 чаа идеялары» эссе конкурузунга киржири-биле бүгү күзелдиглерни чалап турар.

              «Тываны хөгжүдериниң 100 чаа идеялары» эссе конкурузу эгезинде күрүнениң хамааты албан-хаакчыларынга, оларның аразында эң-не салым-чаяанныг болгаш сонуургалдыг, республиканың социал-экономиктиг сайзыралының чугула айтырыгларын шиитпирлээринге чаа ужур-дузалыг аргаларны сүмелеп шыдаарын тодарадыр база ол ышкаш күрүне эрге-чагырга органнарының ажылдакчыларының профессионал сайзыралынга идиг бээр, күрүне албанының чаагай адын көдүрер сорулгалыг чогааттынган турган. Ынчалза-даа Тываның Баштыңы ук ажылга бүгү күзелдиглерни хаара тударын чугула деп санап көрген, ынчангаш чаңгыс чер-чурттугларынга, бирги оочурда, «Вконтакте» социал четкиниң аныяк-өскенинге кыйгы-биле көрүнген. «Эш-өөр! Киржиңер! Ам чаа-ла «Тываны хөгжүдериниң 100 чаа идеялары» эссе конкурузун эрттирериниң дугайында айтыышкынга ат салдым. Ол чүнүң-даа мурнунда республиканың күрүне хамааты албан-хаакчыларынга хамааржыр. Ынчалза-даа ам ол санал-биле Силерге кыйгы салыр деп бодап тур мен. Билиишкиннер барымдаалаар болза, кижилер сен канчаар бодап турар сен, шак ынчаар эвес бодаар эргелиг база чамдыкта сен олардан чүнү манап турарыңны кылбайн барып болур. Ол аразында биске ниити сорулгалар,     чүткүл, түңнелдер чедип алырынга күзел-сорук херек. Ол ышкаш конкурс күрүне айтырыгларын шиитпирлээринге чаа аргаларны сүмелеп шыдаар салым-чаяанныг, билиглиг кижилерни тодарадырынче угланган. Дидими-биле чүткүдүңер!».

Демнежилгеден – чаңгыс демче 13.10.2014 Демнежилгеден – чаңгыс демче

Тыва Республиканың Баштыңының байыр чедириишкини

Хүндүлүг чаңгыс чер-чурттугларым!

Чоокта чаа бис бүгү чурт-биле кады, Россия Федерациязының Президентизиниң, өске-даа хүндүлүг, бедик аалчыларның киржилгези-биле тыва улустуң төөгүзүнде онзагай болуушкунну калбаа-биле демдеглеп эрттирдивис – Тыва биле Россияның демнежилгезиниң 100 чылын, ол ышкаш бистиң республикавыстың найысылалы Кызыл хоорайны үндезилээниниң 100 чылын. Юбилейлиг байырлалдар бистиң кижи бүрүзүнүң сагыжынга артып каар.

Бөгүн өске юбилейниң бүдүүзүнде бис. Тыва Арат Республика Россияның составынче эки тура-биле кирген хүнден бээр октябрь 11-де 70 чыл боор. Аразы 30 чыл юбилейлиг болуушкуннар Улуг Россияның чоннары-биле чоокшулажырын болгаш хүндүткелдиг найыралдажырын төөгүлүг угланыышкын кылдыр бодамчалыг болгаш эки тура-биле шилип алган Тываның чурттакчы бүрүзүнге, тыва чонга ниитизи-биле салым-чол ужур-уткалыг.XVII вектиң ортаа үезинде бо болуушкуннар эгелээш, XX вектиң баштайгы чартыында чогууру-биле доозулган. Урянхай крайга Россия империязының протекторадының үези тываларга боттарының ниити национал болгаш культурлуг чоруун угаап-билип алыр, российжи регионнар-биле экономиктиг харылзааларны сайзырадыр, делегей цивилизациязының чедиишкиннери-биле таныжар арганы берген. Совет Россияның деткимчези-биле Азияның төвүнге хамаарышпас күрүнени тургусканы тыва ниитилелдиң социал-экономиктиг хөгжүлдезин дүргедеткен. Ада-чурттуң Улуг дайынының болуушкуннары, вермахтың армиязынга удур тулчуушкуннарга тыва эки турачыларның киришкени, бүгү чоннуң фронтуга материалдыг дузазы – бо бүгү Тыва биле Россияның чоннарының улам сырый чоокшулажырынга идиглиг болган.

Совет Тывага чаартылгалар 13.10.2014 Совет Тывага чаартылгалар

70 чыл соңгаар, 1944 чылдың октябрь 11-де, Тыва Арат Республика Совет Эвилелиниң составынче эки тура-биле кирген. Ол үеден эгелээш тыва улустуң төөгүзүнде болгаш чуртталгазында бүгү талазы-биле хөгжүүрүнүң чаа үе-чадазы эгелээн.

Тыва автономнуг областың тургустунганының баштайгы айларындан-на СЭКП ТК болгаш Совет Чазак Тываның бүгү экономиказын болгаш социал амыдыралын чаартырынга эргежок чугула байдалдарны тургузарынче улуг кичээнгейни салып эгелээн.

Кандыг үндезинниг чаартылгалар Тывага совет үеде болганыл?

Араттарның үүрмек хууда ажыл-агыйдан улуг коллективтиг ажыл-агыйже, көшкүн чуртталгадан сууржуң амыдыралче шилчээни. Чогум-на бо өскерилгелер араттарның бүгү ажыл-агыйын, социал-культурлуг чуртталгазын ханызы-биле эде тургузуп өскерткен.Күрүнениң материалдыг болгаш саң-хөө дузазы-биле 1954 чылга чедир арат ажыл-агыйларның колхозтажыышкыны колдуунда доозулган. 1953 чылда Тывага эъттиң 64,5 хуузун, сүттүң 44,4 хуузун,  дүктүң 77,8 хуузун, тарааның барык шуптузун коллективтиг ажыл-агыйлар бүдүрген.

Ураанхай — Тываның эрткен оруу 13.10.2014 Ураанхай — Тываның эрткен оруу

ТАР биле Россияның аразында улам чоокшулажырының чайгаар чорудуу чоруп турган.1944 чылга чедир ооң Россияның составынга киреринге бүгү байдалдар тургустунган. Ооң-биле чергелештир Тываның Россияның составынга 1914 чылда киргениниң протекторат үезинде кады хөгжүлдениң дуржулгазы канчаар-даа аажок улуг рольду ойнаан.

1944 чылдың август 16-да Кызылга Биче Хуралдың VII Онза сессиязы болган, аңаа ооң кежигүннеринден аңгыда кожууннарның болгаш хоорайларның чүс ажыг төлээлекчилери, а ол ышкаш ССР Эвилелинден болгаш Моол Арат Республикадан хүндүлүг делегациялар киришкен. Хүн айтырыының кол чүүлү болза, Тываның ССРЭ-ниң составынга кирериниң дугайында айтырыг. Август 17-де Биче Хурал совет улустарның өг-бүлезинге чурттаары болгаш ажылдаары – «тыва улустуң алыс чырык күзели» деп айыткан Декларацияны чаңгыс үн-биле хүлээп алган.

ТАР-ның ССРЭ-ге каттышкан үезинден бээр кандыг болуушкунну эң-не үнелеп сактыр-дыр силер? 13.10.2014 ТАР-ның ССРЭ-ге каттышкан үезинден бээр кандыг болуушкунну эң-не үнелеп сактыр-дыр силер?

Белек-Кыс Монгуш, Тыва национал школа хөгжүдер институттуң методизи:

— Yнелеп артканым, төөгүлүг болуушкун — 1991 чылда Тывага Далай-Лама башкының келгени. Ол үеде чон Совет Тываның 5 чылы стадионунга Башкының өөредиинге баар дээш, бот-боттары баскылажып турган-на болгай. Далай-Лама башкыны чоогундан көрүп алыр, азы чок болза, оода бир холунга дээп алыр дээн кижилер дыка-ла кызып турганнар. Сарыг шажынывыс оон бээр катап эглип келген, чон сүзүктүг апарган деп бодаар мен.

Тывадан «Хуулгаазын кино» 13.10.2014 Тывадан «Хуулгаазын кино»

Журналистер  фестивалы «Бүгү Россия — 2014»

Октябрьның 1-ден 7-ге чедир Сочиде 18 дугаар «Бүгү Россия — 2014» журналистер фестивалы болуп эрткен. Бо чылгы фестивальдың тускай аалчызы Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол болган.

Фестивальдың хемчеглериниң аразында Тываның культурлуг, турисчи болгаш экономиктиг күчүзүнүң дугайында чараш презентация болган. Чурттуң болгаш делегейниң аңгы-аңгы хоорайларындан журналистер ону сонуургап көргеш, октябрьның 11-де Россияның составынга каттышканындан бээр 70 чылын демдеглээр деп турар Тыва дугайында хөйнү билип алганнар. «Бүгү Россия» фестиваль — чурттуң профессионал арга-дуржулга солчулгазының шөлү, аңаа массалыг инфомация чепсектериниң төлээлери оларны дүвүредип турар темаларга хамаарыштыр ажык чугааны чорудуп, аныяк тускай эртемниглер-биле дуржулгазын үлежип, профессионал мергежилин бедидип, российжи журналистиң эрге-байдалын быжыглаар аргалыг. Бо чылын фестивальга  чугаалашкан кол чүүл – Сибирьниң кижилери, оларда шиитпирлеттинмйн турар айтырыглар болгаш онзагай болуушкуннар. Ындыг уттундурбас болуушкун – Тыва биле Россияның найыралының 100 чылы. Ол байырлалга хамаарыштыр РФ-тиң Журналистер эвилелиниң даргазы Всеволод Богданов, а ооң-биле кады 100 дээре дээн репортерлар Тывага кээп чораан.

«Бот-боттарывысты хүндүлежип, хей-аъдывысты көдүрүп чоруулуңар» 13.10.2014 «Бот-боттарывысты хүндүлежип, хей-аъдывысты көдүрүп чоруулуңар»

Тыва Республиканың Хамааты камгалал болгаш онза байдалдар талазы-биле херектер агентилелинге хамааржыр бойдус халавы болгаш авариялыг байдалдың уржуктарындан камгалаар албан чери бистиң республикага 3 чыл бурунгаар тургустунган. Бо албан чериниң ажыл-чорудулгазының дугайында сонуургап, ооң удуртукчузу Мерген Дамдынович Ооржак-биле чугаалаштым.

— Мерген Дамдынович, удуртуп-башкарып турар ажылыңар дугайында чугаалап көрүңерем.

— Мээң ажылдап турар черимни Тыва Республиканың девискээринде авариялыг байдалдың уржуктарын чайладыр албан дээр. Ажылывыстың угланыышкыны, республиканың хоорай, суурларында  электри станциязы үрели берген таварылгада, ону авариялыг байдалдан чайладып, чонну чырык-биле хандырып дузалаар бис. Бистиң албан чери ол хире улуг, күчүлүг станция  техникаларлыг. Оон аңгыда хоорайларның изиг, соок суг дамчыдар четкилери  доңа бергеш,  үрелгенде, ону эргизер техника база бар. Мында 14 кижи ажылдап турар, 2-зи электри четкизиниң станцияларын харыылаар, бир каңнакчы, сантехник, экскаватор башкарыкчызы, 5 чолаачы, бухгалтер, кол инженер. Шуптузун чаңгыс аай идик-хеп-биле хандырып турар, ажыл берге болгаш кончуг харыысалгалыг. Чонну кандыг-бир айыылдан камгалаарынга бүгү тала-биле белен, шиитпирлиг болгаш тура-соруктуг оолдар ажылда хаара туттунган.

Хуусаадан эрте дужааган 13.10.2014 Хуусаадан эрте дужааган

Моолдуң кызыгаарынга чедир автооруктуң тудуу доозулган. Ооң байырлыг ажыдыышкыны эрткен неделяда болган. Аңаа Федералдыг Орук агентилелиниң удуртукчузунуң оралакчызы Игорь Астахов, Тыва Республиканың орук-транспорт комплекизиниң сайыды Олег Косоротов, «М-54» федералдыг оруктуң Тывада эргелелиниң даргазы Андрей Көк, кол инженер Сергей Квашин, орукту кылган «Восток» КХН-ниң чиңгине директору Сергей Уюсов, «Сибмост» ААН-ниң бирги вице-президентизи Владислав Кошкин болгаш өскелер-даа киришкен. Хүндүлүг аалчылар байыр чедиргеш, кызыл кожааны кескен соонда, 20 километр чаа орукту хынаары-биле автомашиналарже олуруп, төнчүзүнге четкеш, ооң шынары амгы үениң негелделеринге дүгжүп турарын демдеглээннер.

Федералдыг автоорук М-54 «Енисейниң» 1048 километринден 1068 километринге чедир орук участогунуң тудуун керээлиг ажылдап турган «Восток» КХН тудуп дооскан. Орук ажылының хемчээлин 3 чылга санаан турган болза, 17 ай иштинде ажылын 100 хуу күүсеткеш, ажыглалче киирген. Ында чер ажылдарын, кылымал тудугларның монтажын чоруткан, асфальт шывыын чаткан. Инженер тургузуглары доозулган, орук демдектери болгаш камгалал херимнерин тургускан.

Эъттиң чаглыы херек... 13.10.2014 Эъттиң чаглыы херек...

Эът рыногунда

2014 чылдың август айда даштыкы чурттардан  Россияже киир сөөртүр аъш-чем  продуктуларын моон соңгаар кызыгаарлаан дээрзин дыңнапкаш-ла, чурттуң улуг-улуг бараан  сайгарлыкчылары аъш-чемниң садар өртээн өстүрген. Куш эъди  23 хуу, хаван эъди 30 хуу, инек эъди 40 хуу улгаткан. Ооң бир бадыткалы кылдыр аъш-чем өртээ хенертен өскен дугайында медээлерни, хомудалдарны Россияның монополияга удур  хыналда чорудар албанынче  ( ФАС ) чурттуң бүгү булуңнарындан  кээп турар бижиктер бадыткап турар.Тус албан чери  куш эъдин сайгарып турар улуг бүдүрүлгелерни хынап эгелээни бөдүүн чонга чиик өртектиг эът садып аар арганы тургузар дээрзинге улус улуг дыка бүзүревейн турар. Картофельди мөөңү-биле бир килде 5-6 рубльге садып алган садыг четкилери чонга садарда  бир килде 40 рубль кылгаш, саарып турары ону бадыткап, аъш-чем  өртээ чиигээр талазынче өскерилгелер бистиң күзээнивис дег даарта дораан болу бербес дээрзин көргүзүп турар. Россия деңнелин алыр болза, бо чазын Күрүне Думазынга  аъш-чем өртектериниң өзүлдезин чүгле 15 хуудан эрттирбес дугайында чугаа чоруп турган, ынчалза-даа огулуг  шиитпир хүлээп албаан. Бистиң республикада бо талазы-биле байдалды чугаалажып, сайгарып көрээлиңер...

Ашпас хүннүң чуртундан аалчы 13.10.2014 Ашпас хүннүң чуртундан аалчы

Тыва — япон спортчу харылзаалар

Октябрь айның эгезинде найысылалга спорттуң бир сайзыраңгай хевири — дзюдо талазы-биле япон тренер Мазами Мацушита очулдурукчузу Алина Хайдарова-биле аалдап келгеш барган. Тренер башкыны дзюдонуң тергиини дизе, частырыг турбас. Ол — спорттуң бо хевиринге олимпий оюннарының чемпионнарын белеткээн, ат-сывы делегейге  алдаржаан, бедик мергежилдиг тренер. 1980 чылда Олимпий оюнунга ооң итальян өөреникчизи Эцио Гамбу чемпион болган, чаңгыс бо чижектен-не  ажылының үре-түңнелин  көрүп болур.

Мазами Мацушита сөөлгү чылдарда Сибирьниң хоорайлары-биле сырый харылзаалыг апарган. Кемерово хоорайга элээди оолдарны дзюдога белеткеп турар үезинде тыва спортчулар-биле ооң баштайгы таныжылгазы эгелээн. Оларга ужурашкан соонда Тыва чуртун көрүксээр, республикада спорттуң сайзыралы ооң сонуургалын улам-на күштелдирген. Ынчангаш Тывага алдын күс «дүжүлгезинге» саадапканда, келгени бо.

Деткимче хемчеглери планда 13.10.2014 Деткимче хемчеглери планда

Ак-Довурак хоорайның социал-экономиктиг хөгжүлдези

Республиканың Баштыңы Шолбан Кара-оолдуң даалгазы-биле Тываның Чазаа 2015-2020 чылдарда Ак-Довурак хоорайның социал-экономиктиг хөгжүлдезин деткиир талазы-биле хемчеглерниң планын ажылдап кылгаш, бадылаан. 

Биче болгаш ортумак бүдүрүлге черлерин, орук-транспорт база одалга-энергетика комплекстерин, ЧКА-ны болгаш тудугларны, өөредилгени, культураны база спортту сайзырадырынга таарымчалыг байдалдарны тургузарынче планны угландырган. Федералдыг болгаш регионалдыг күрүне программаларын боттандырбышаан, бюджеттен дашкаар дөстерниң дузазы-биле планнаттынып турары болза: асфальт-бетон заводун ажылдадыры, даг болбаазырадыр комбинатка чаа техниканы садып алыры болгаш даг-дүгү казарын айда 1 муң тонна чедир улгаттырары, республиканың барыын кожууннарының ажыл-агый болгаш эмчи хереглелдеринге дээш Ак-Довуракка кислородтуг станцияны тургузары, автомобиль агрегаттарын болгаш ажыглал техникаларын септээр пунктуну тургузары, ус-тывыш-чазаныкчы мастерскаяны, амыдырал хандырылга төвүн, консервалаан ногаа аймаан бүдүрер цехти организастаары. Чурттакчы чоннуң киржилгезин деткиир сорулгалыг дузалал ажыл-агыйны сайзырадып тура, ажыл чок хамаатыларга күрүне деткимчези көрдүнүп турар.

БАШКЫ ХYНY-БИЛЕ! 06.10.2014 БАШКЫ ХYНY-БИЛЕ!

Тываның хүндүлүг башкылары! Республиканың педагогика ажылының хоочуннары!

Силерниң профессионал байырлалыңар-биле эң чылыг болгаш сагыш-сеткилдиң ханызындан байырны хүлээп ап көрүңер!

Башкы – чурттуң чоргааралы болгаш сүлде-сүзүктүң чөленгиижи-дир. Билиглерге уругларны хандыкшыдып, оларның эң үнелиг мөзү-шынарларын сайзырадып, патриоттарны кижизидип, чурттуң келир үезиниң, хөгжүлдезиниң болгаш күчүзүнүң үндезинин тургузуп турар силер. Россияның амгы байдалдарынга улус өөредилгезиниң ажылдакчыларының ажылы күрүне политиказында мурнуку черже үнүп келген. «Башкы» деп сөс кайы-даа дылга төлептиг болгаш хүндүткелдии-биле дыңналыр. Кижи бүрүзүнүң чүрээнде ооң эң эргим кижилери-биле кады Башкы чоруур.Тыва ниитилелге башкының ажылы кезээде онза хүндүткелдиг. 100 чыл хире бурунгаар, 1908 чылда, Туранга баштайгы школаның ажыттынганы-биле Тывага эртем-билиг өөредилгезиниң төөгүзү эгелээн. Чурттакчы чоннуң үжүк-бижик билбес чоруун узуткаар, оларның ажы-төлүн өөредир, тус черниң интеллигенциязын, баштайгы тыва башкыларны болгаш башкы эртемденнерни белеткээр дээш кончуг улуг ажылды янзы-бүрү националдыг башкылар кылган. Россияның аңгы-аңгы булуңнарындан республикага келген орус башкылар Тывага улус өөредилгезиниң системазын тургузарынга аажок улуг үлүүн кииргеннер.

Башкыларга күрүне шаңналдары 06.10.2014 Башкыларга күрүне шаңналдары

Өөредилгениң чаа аргаларын, амгы технологияларны болгаш төлевилелдерни өөредилге-кижизидилге ажылынга чедиишкинниг шиңгээдип ап турар башкыларның аразынга конкурстарның тиилекчилери башкыларга, республиканың улус өөредилгезинге улуг үлүг-хуузун киирген башкыларга Тыва Республиканың Баштыңының Хүндүлел бижиин, Тыва Республиканың күрүне шаңналдарын, Россия Федерациязының шаңналдарын тыпсырының байырлыг езулалы дүүн, октябрь 3-те, Чазак Бажыңынга болган. Ону өөредилге болгаш эртем сайыды Каадыр-оол Бичелдей ажыткаш, байырлыг езулалга келген башкыларга байыр чедиргеш, Тыва Республиканың Чазааның Даргазының оралакчызы Анатолий Дамба-Хууракка сөстү берген. 

Чазак Даргазының оралакчызы башкыларга байыр чедирип, башкы дээрге кижи бүрүзүнүң чуртталгазында кол кижи-дир деп оларның ажылын бедии-биле үнелээн, Тыва Республиканың Баштыңы Шолбан Кара-оолдуң, ТР-ниң ДХ-ның даргазы К.Давааның башкыларга байыр чедириишкинин номчуп дамчыткан.

Анчымаа-Тока аттыг школа 06.10.2014 Анчымаа-Тока аттыг школа

Көп-Сөөк сумузунуң араттары Кызыл-Дагга эге школаны 1948 чылда улусчу арга-биле тудуп эгелээш, 1949 чылдың сентябрьда ажыглалга киирген. Школа тударынга херектиг чудуктарны  арбаннарның өреге бүрүзүнге  хуваагаш, сөөртүп чедирер хуусаазын айтып берген. Араттар бо ажылга кончуг идепкейлиг киришкеннер, чүге дээрге уругларын өөредир школа аалдарның коданнарындан ырак эвеске туттунар, мурнуку чылдарда ышкаш ажы-төлүн ол-бо суурларже аъттыг, чадаг  чедирип, шүүдеп турбас болу бээр.

Шивилиг, Чыланныг, Тура болгаш өске-даа тайгаларга белеткээн  шынарлыг  чудуктар чогуур үезинде тудуг шөлүнге дүшкен. Кызыл-Мажалык, Тээли суурларның школаларының, албан черлериниң бажыңнарын тударынга мергежээн, арга-дуржулгалыг, кончуг шевер Көп-Сөөктүң тудугжуларын школаны тударынга хаара туткан. ТАР-ның Күш-ажыл ордениниң эдилекчизи Хертек Шожун-оол,  Салчак Сүрүң, Салчак Шөмбүл, Иргит Балчын, Салчак Энге, Салчак Намчыл, Иргит Оттуг-оол, Салчак Очур, Хертек Тойбухаа, Хертек Мижит-Доржу болгаш өске-даа хөй санныг тудугжулар школа тудуунга бир демниг ажылдап турганнар.

Башкыларывыс уттундурбас 06.10.2014 Башкыларывыс уттундурбас

Бо чурукту ававыс Севеш Достаковнаның фото-чуруктар, солуннардан материалдар чыып, шыгжап чораан альбомундан тып алган бис. Ону 1949-52 чылдарда тырттырган боор. Ында ол үениң эр башкылары: Каң-оол Күжүгет — чон ону кончуг хүндүлээр, «Узун-Каң-оол башкы» деп адаар чораан, Тавак-оол Хертек — Кызыл хоорайның 2 дугаар школазын мөңгүн медаль-биле дооскан, Шыдыраа Хертек — эки ажылдап чораан аныяк башкыларның бирээзи.

Бо башкылар Кара-Хөл сумузунуң эге школазынга ажылдап турганнар. Ол үеде Кара-Хөл сумузу Барыын-Хемчик кожуунга хамааржыр турган. 1950 чылдар үезинде колхоз даргазы Содунам Намчылович Иргит суурувусту көжүргеш, Дапсы-Аксынга туттурган. Бо хүннерде ол суур хөгжүп, чаагайжып турары бо. «Таакпылаары багай чаңчыл-дыр. Таакпының ыжы чыттыг, ол ыштан кузум тыптыр. Ол кузум кижиниң өкпе-хөрээнге сиңип каар. Таакпылаар улустуң диштери саргарып, баксырап, эрте дүжүп каар. Ынчангаш таакпы тыртып өөренмеңер» --деп, Каң-оол башкы биске үргүлчү чагыыр чораан. Ынчангаш-ла боор, ол үениң өөреникчи оолдары таакпылавас турдувус.

Аныяк башкылар даңгыраглаан 06.10.2014 Аныяк башкылар даңгыраглаан

Башкылар хүнүн уткуштур чылдың-на аныяк башкыларны таныштырар езулал чаагай чаңчыл апарган. Бо чылгы чыскаалга бүдүн республикадан 62 аныяк башкылар кээп киришкен. Байырлыг ажыдыышкынны Тываның сайзыралынга үнелеп четтинмес үлүг-хуузун киирген баштайгы орус башкыларга тураскаалдың баарынга чечектер салырының езулалы-биле эгелээн.

Аныяк башкыларга байыр чедирип, ТР-ниң Чазак Баштыңының оралакчызы А.П.Дамба-Хуурак, ТР-ниң өөредилге болгаш эртем сайыды К.А.Бичелдей, ооң оралакчызы С.М.Ощепкова болгаш хоочун башкылар, школа директорлары чыглып келген. «Уругларны хүндүлээр, чөптүг, шынчы өңнүктери боор бис, оларны кажан-даа хомудатпас бис! Башкы мергежиливисти эки шиңгээдип, үргүлчү билиивисти бедидерин даңгыраглап тур бис! Школавыстың адын сыкпайн, коллегаларывысты хүндүлеп, мергежиливистиң ат-алдарын камгалаарын даңгыраглап тур бис!» — дээн сөстер-биле тураскаал чанында шөлге аныяк башкылар даңгыраан берген.

Чазак — халажылгада 06.10.2014 Чазак — халажылгада

Тыва Республиканың Чазаан халажылгаже үндүрер дугайында Чарлыкка Тыва Республиканың Баштыңы Шолбан Кара-оол ат салган.

Чазакты халажылгаже үндүрер дугайында бодунуң шиитпирин Шолбан Кара-оол «Чаңгыс демниг Россия» политиктиг партияның Тывада регионалдыг салбырының Тыва Республиканың Дээди Хуралында депутаттарының фракциязының сентябрь 26-да эрткен организастыг хуралынга дыңнаткан. Команданың чүү хире дээштиг ажылдап келгенин депутаттар-биле сайгарып көргеш, кызыы черлерни илереткеш, кадрлар айтырыгларының талазы-биле эргежок чугула шиитпирни хүлээп алырын ол ынчан чугаалаан. «Чазактың халажылгазы дээрге Чазак Даргазының оралакчыларын болгаш сайыттарны анаа-ла солуп кааптары эвес, а чамдык берге айтырыгларны шиитпирлээриниң эргежок чугулазы-дыр» — деп Шолбан Кара-оол чугаалаан.

Дөртче — дөрт Арзылаң 06.10.2014 Дөртче — дөрт Арзылаң

Россия биле Тываның демнежилгезиниң байырлалынга тураскааткан хоочуннар аразынга республика маргылдаазы  2014 чылдың сентябрьның 27-де Кызылга болуп эрткен.

Хоочун, билдингир мөге апарган кижиниң чон аразынга чорааш сагыыр езу-чурумнары база дыка хөй. Мөге кижи ак сагыштыг, биче сеткилдиг, дузааргак болур, оор херек кылбас, чонун мегелеп чорбас, бодунуң хүрешкен удурланыкчызынга кара сеткил кажан-даа бодавас, адааргак болбас, улуургак, өш-өжээн  сүрүп хүрешпес дээш-ле баар! Ындыг аажы-чаңныг, боттарының ниити байдалын шак ынчаар ап чоруур хоочун мөгелер болуп эрткен маргылдаага хөй болган. Оларның бирээзинге 2013 чылда хоочуннар аразынга республика маргылдаазының тиилекчизи, бо төөгүлүг – 2014 чылда шак-ла ындыг маргылдаага Сүт-Хөл кожуундан келген, республиканың Арзылаң мөгези Амир Монгушка октаткаш, үжүүрлешкен Маадыр Монгушту киирип болур.

Октябрь 1 — Бүгү-делегейниң улуг назылыглар хүнү 02.10.2014 Октябрь 1 — Бүгү-делегейниң улуг назылыглар хүнү

Байыр чедириишкини

Тываның хүндүлүг хоочуннары болгаш пенсионерлери!

Улуг назы-харлыг кижилерниң хүнү-биле сагыш-сеткилдиң ханызындан байыр чедириишкинин хүлээп ап көрүңер. Октябрь 1-де демдеглеп турар байырлал – салгалдарның аразында харылзааларның, үениң төнчү чогунуң, кижи төрелгетенниң чуртталгазының уламчызының демдээ. Бистиң чуртувусту, республиканы, бистиң хоорай, суурларывысты боттарының маадырлыг чоруу болгаш күш-ажылы-биле тудуп каан кижилерни бөгүн байырлап турар бис. Хөй төөгүлүг болуушкуннарның херечилери силер, бүгү чурт-биле кады бергелерни шыдажып эртип, бистиң Төрээн чуртувустуң болгаш эргим республикавыстың сайзыралынга бодуңарның бүгү күжүңерни киирген силер. Бөгүн база амыдырал-чуртталгадан хоорулчак эвес силер. Силерниң хөй кезииңер ажылдаарын уламчылап, хөй-ниити организацияларның ажыл-херектеринге, аныяктарның патриотчу кижизидилгезинге идепкейлиг киржип, чогаадыкчы чорукка хандыкшып чоруурлар.

Ачы-буян өргээзи 02.10.2014 Ачы-буян өргээзи
Кызыл хоорайда кырганнар болгаш инвалидтер бажыңынга журналист ажылым аайы-биле каш-даа катап барган мен. Аңаа четкен санымда-ла ында чурттап турар кырган болгаш инвалид кижилерниң чуртталгазының байдалы, ажаалда-дежээлдези, аъш-чеми уруг-дарыының бажыңнарында кижилерден, канчап-даа болза, черле эки-дир деп бодаар мен. Чүге дээрге оларның чуртталгазының байдалын ажы-төлүнүң холунда чамдык кырганнарның, инвалидтерниң бораң-сараң чуртталгазы-биле деңнээр-дир мен. Кырган ада-иезиниң азы аарыг-аржык төрелиниң чүгле пенсиязы-биле чурттап, оларны азыраан аттыг бооп чоруур хөй кижилерни көрген мен. Амгы үеде ындыг кижилерниң саны көвүдээн. А Кызылда кырганнар болгаш инвалидтер бажыңында кижилерниң амыдырал-чуртталгазының байдалы эки. Ынчангаш ону мен ачы-буянның өргээзи деп бодаар мен.

Шойгу деп атты эдилээри – улуг харыысалга 30.09.2014 Шойгу деп атты эдилээри – улуг харыысалга

Кара-Хөл ортумак ниити билиг школазынга Күжүгет Серээевич Шойгунуң адын тывыскан байырлалдан фоторепортаж

Хиндиинде хир чок аяс хүн – сентябрьның 24. Бай-Тайга кожууннуң Дапсы-Аксы суур. Билдингир күрүне болгаш хөй-ниити ажылдакчызы, журналист, чогаалчы Күжүгет Серээевич Шойгунуң адын Кара-Хөл школазынга тыпсырының байырлалы эгелээринге белен. Кара-Хөл ортумак ниити билиг школазы    каас-шиник дериттинипкен хүндүлүг аалчыларын манап тур. Республика Наадымнарынга каш чыл улаштыр тиилекчи болуп келген хүрең-кызыл чараш хээлер, угулзалар-биле каастаан тыва өгнү школа даштында тип каан, а долгандыр бедик дагларны көөрге, байырлалды сонуургап, харап алган турганзыг.

Чонунуң чаагай чоруу дээш 30.09.2014 Чонунуң чаагай чоруу дээш

Дүүн, сентябрь 29-та, Тыва Республиканың Дээди Хуралының ийиги чыыжының бирги сессиязының баштайгы организастыг хуралы болуп эрткен. Организастыг хуралды эгелээриниң мурнунда Тыва Республиканың Төп соңгулда комиссиязының даргазы Б.Д. Ондар Тыва Республиканың Дээди Хуралының (парламентизиниң) депутаттарының чаңгыс аай соңгулда округунуң талазы-биле база 16 чаңгыс мандаттыг соңгулда округтарының талазы-биле 2014 чылдың сентябрь 14-те соңгулдаларның түңнелдерин дыңнадып, Тыва Республиканың (парламентизиниң) ийиги чыыжынга 32 депутат соңгуттуруп, республиканың дээди хоойлужудулга органынга депутаттарның четчелеттингенин чарлаан.

Тыва Республиканың Дээди Хуралының (парламентизиниң) эң улуг назы-харлыг депутады И.В. Чучевке Тыва Республиканың Дээди Хуралының ийиги чыыжының бирги сессиязының баштайгы организастыг хуралын ажыдар эргени депутаттар берген.

Азия төвүнде «Улуг-Хем хүнү» 30.09.2014 Азия төвүнде «Улуг-Хем хүнү»

Тывада регионнар аразының «Улуг-Хем хүнү» экологтуг байырлалды демдеглээри чаңчылчаан. Күчүлүг хемге тураскааткан хемчегни Красноярск крайның, Хакасияның болгаш Тываның девискээринге 2 чыл бурунгаар сентябрьның сөөлгү субботазында эрттирип эгелээн. Ооң кол сорулгазы – чурттакчы чоннуң кичээнгейин хемниң экологтуг байдалынче угландырары. Бо хемчегниң төлевилелин Орус географтыг ниитилел болгаш Русгидро тургускан болгаш үстүнде 3 регионнуң удуртулгазы оларны деткээн. 

Күстүң башкы айының 27-де найысылалдың чаарттынган кезээ, чоннуң ынак дыштаныр  чери — «Азия төвүнүң» девискээринге чоннарның найыралын доңнаштырган күчүлүг Улуг-Хем хүнүн кызылчылар ыры-шоор, танцы-сам-биле демдеглээннер. Хоорайны аян-шинчи киир каастап турар эрик кыдыында чурукчулар бийири-биле чуруттунган,  чурук тырттырар аппараттарында бот-боттарын тырттыржып турар улус-даа кайы хөй. 

Сентябрь 27 — Школа назыны четпээн уругларның өөредилге албан черлериниң башкыларының болгаш кижизидикчилериниң хүнү 30.09.2014 Сентябрь 27 — Школа назыны четпээн уругларның өөредилге албан черлериниң башкыларының болгаш кижизидикчилериниң хүнү

Байыр чедириишкини

Школа назыны четпээн уругларның өөредилге албан черлериниң ажылдакчылары болгаш кижизидикчилер хүнү-биле!

Тываның бүгү школа назыны четпээн уруглар өөредилге албан черлериниң хүндүлүг ажылдакчылары болгаш хоочуннары! Школа назыны четпээн уругларның өөредилге албан черлериниң башкыларының болгаш кижизидикчилериниң хүнү-биле – профессионал байырлалыңар таварыштыр ханы өөрүп четтириишкин-биле Силерге байыр чедирерин чөпшээреп көрүңер. Боттарының күжүн, билиин, ынакшылын болгаш буянныын ажы-төлге берип турар, оларга өөрүшкүнү болгаш аас-кежикти сөңнеп турар башкыларны Россия биле Тываның демнежилгезиниң 100 чылында хүндүткеп байырлаары онза өөрүнчүг-дүр.

РФ-тиң субъектилеринде конституционализм: хөгжүүрүнүң перспективалары 30.09.2014 РФ-тиң субъектилеринде конституционализм: хөгжүүрүнүң перспективалары

Сентябрь 25-те Тыва Республиканың Чазааның хуралдаар залынга «Россия Федерациязының субъектилеринде конституционализм: хөгжүүрүнүң перспективалары» деп Бүгү-россия чергелиг эртем-практиктиг конференция болуп эрткен. 

Россияның Президентизи Владимир Путинниң Тыва биле Россияның демнежилгезиниң 100 чыл байырлалынга кээп, Тываның чонунга бо улуг байырлал-биле байыр чедиргениниң болгаш Тыва дугайында кыска видео-чурумалды конференция эгелээриниң мурнуу чарыында ооң киржикчилеринге көргүскен. Конференцияның ажылын Тыва Республиканың Конститустуг судунуң даргазы, юридиктиг эртемденнерниң кандидады Аяс Саая ажыткан. Тыва Республиканың Чазааның Даргазының оралакчызы Артур Монгал конференцияның киржикчилеринге, ооң ажылынга Россияның өске регионнарындан киржип келген аалчыларга байырны Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оолдуң өмүнээзинден чедирип, «Россия Федерациязының субъектилеринде конституционализм: хөгжүүрүнүң перспективалары» деп Бүгү-россия чергелиг эртем-практиктиг конференция Россияга болгаш ооң девискээрлеринге конститустуг ажыл-чорудулганың сайзыралынга идиг боор деп чугаалаан.

Сорулга — спорт тудугларын ажыглалче киирер 30.09.2014 Сорулга — спорт тудугларын ажыглалче киирер

Тываның Баштыңының ажыл-албаны

Сентябрь 23-те Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол биле Россияның спорт сайыды Виталий Мутконуң ажыл-агыйжы ужуражылгазы болган. Ол дугайында девискээрниң удуртукчузу Вконтактыда арынынга дыңнаткаш, республикага Тыва биле Россияның демнежилгезиниң 100 чылының байырлалынга белеткелге деткимчези болгаш идепкейлиг киржилгези дээш өөрүп четтиргенин сайытка илереткен.

«Инвестициялар талазы-биле Тываның инфраструктуразынче хөй акша-хөреңгини кол киирип турар яамы — РФ-тиң спорт яамызы – деп, Шолбан Кара-оол бижээн. — Каа-Хем суурда спорт-культура төвүн 2015 чылда тудуп доозарын дугуржуп алдывыс. 2015 чылдың тускай сорулгалыг программазынче бо тудуг объектизин киирер. Сарыг-Сеп суурда спорт төвүнүң, Ак-Довурак хоорайда бассейн тудуун бо чылын уламчылап турар. Чоокку үеде Чадаана биле Бай-Хаакта универсалдыг спорт тудугларын ажыглалче киирер бис. Бистиң сорулгавыс ол!».

Боттанган күзел 30.09.2014 Боттанган күзел

ТАР-ның ССРЭ-ге каттышканы

Тываның ном үндүрер чериниң 1974 чылда «Найырал, акы-дуңмалышкы аас-кежик» деп орус дылга үндүрген номунга парлаттынган Ооржак Лопсаңчаптың «Боттанган күзел» деп эгелиг сактыышкынын тыва дылга кызыра очулдургаш, мооң адаанда парладывыс.

1944 чылдың чайының төнчүзү, күзүнүң эгези турган чүве. Ынчан Ада-чурттуң Улуг дайынынга фашистиг Германияны ССРЭ-ниң удавас тиилээри хөйге тодаргайы-биле билдинип келген. Чөөн-Хемчик кожууннуң Баян-Тала сумузунуң даргазының албан-хүлээлгезин күүсетпишаан, мал ажылы кылып турган мен. «Кончуг чугула херек болу берген, Кызылга дүрген чедип келиңер» деп бижээн ТАРН ТК-ның Чиңгине секретары Тока ат салган телеграмма чедип келген. Чүге хереглээнин кымдан айтырар боор, дүрген Кызылче чоруур ужурга таварыштым. Ол үеде ыңай-бээр маңнажып турар машиналар турган эвес, Чадаанага ылгын Доруг аъдым-биле дүрген чедип алгаш, манап тургаш, автобуска олурупкаш, Кызыл хоорайга чедип келдим.

Кижизидикчилер спартакиадазы 30.09.2014 Кижизидикчилер спартакиадазы

Эрткен дыштаныр хүннерде Кызыл хоорайның школа назы четпээн өөредилге черлериниң ажылдакчыларының спартакиадазы Каа-Хем суурдан ырак эвесте Серебрянкага болуп эрткен. 

Күш-культураны болгаш кадык амыдыралды сайзырадыры-биле школа назы четпээн өөредилге черлериниң ажылдакчыларының аразындан эң-не активчилерни тып үндүрери-биле бо спартакиаданы эрттирип турар. Маргылдаага 29 команда киришкен, ында Кызыл хоорайның шупту уруглар садтарының ажылдакчылары кирип турар (чүгле №14 уруглар сады киришпээн). Бир командада-ла 5 кижи составтыг 153 киржикчи, аарыкчылары 150 кижи, ниитизи-биле 300 ажыг кижи кээп киришкен.

Хамыкты кайгаткан тыва театр 30.09.2014 Хамыкты кайгаткан тыва театр

Москвада Тываның культура хүннери

Москвада Тываның культура хүннерин таварыштыр Тыва биле Россияның демнежилгезиниң 100 чылынга тураскааткан В.Көк-оол аттыг Национал театрның оюн-көргүзүү  Россияның Аныяктарның академиктиг театрынга эрткен субботада, сентябрьның 20-де, болуп эрткен.

Баштайгы хүнде бистиң театрның артистери ат-сураглыг «Кым сен, Сүбедей Маадыр?» деп шиизин москвачыларга болгаш ында чурттап турар чаңгыс чер-чурттугларынга  бараалгаткан. Шиини Тываның Улустуң чогаалчызы Эдуард Мижит бижээн, тургускан режиссеру – Тываның Улустуң артизи Алексей Ооржак, чурукчузу – Тыва Республиканың алдарлыг чурукчузу Валерий Шульга. Көрүкчүлер залга хостуг олут чок кылдыр чыылган. Артистерниң оюну, кайгамчык бедик утка-шынарыг шии хамыкты кайгаткан.

«Күзелдиң алдын согуннары» 30.09.2014 «Күзелдиң алдын согуннары»

Тываның күрүнениң ыры болгаш танцының «Саян» ансамблиниң Россия биле Тываның демнежилгезиниң 100 чылынга тураскааткан «Күзелдиң алдын согуннары» деп чаа программазының баштайгы көргүзүү сентябрь 17-де В.Көк-оол аттыг хөгжүм-шии театрынга болуп эрткен.

Ийи кезектен тургустунган улуг концерт Азий диптиң көшкүн чоннарының өзек төлээзи болур тываларның бурунгу өгбелериниң амыдыралындан эгелээш, бөгүнгү тываларның чечектелип хөгжээн амыдырал-чуртталгазынга чедир төөгүзүн ыры-танцының болгаш уран сөстүң кайгамчык күштүг аргалары-биле көргүскен. Ону тыва уран чүүлдүң ат-сураглыг, салым-чаяанныг мастерлери тургускан.

Хөй-ниити каттыжыышкынын тургузар 30.09.2014 Хөй-ниити каттыжыышкынын тургузар

Тываның Баштыңы «ВКонтакте» четки таварыштыр дилег кылган хамаатылар-биле ужурашкан.

Тываның Баштыңы хууда ээлчег езугаар чон хүлээп ап тургаш, Виктория Шипуля-биле ужуражылга үезинде өскүс уругларның хөй-ниити организациязын тургузар дугайында эгелекчи саналын киирген. Виктория – өскүс, бо хүннерде оран-бажыңы чогундан Кызылда бичии постинтернатта чурттап турар. Ол өскүс салым-чолдуң нарын айтырыгларын билир болгаш, ада-иезиниң азыралы чок арткан бичии уругларның постинтернат талазындан үделгезиниң дугайында бодунуң бодалын илереткен. Өскүс бичии уругларның кол айыылы – интернаттың ханаларындан чоруткаш, олар таварылгаларның хөй нуруузунда боттарынга ооргаланыр апаар. Боттуг арга-мергежил чогундан, боттарының эргелерин болгаш хүлээлгелерин билбезинден, амыдыралга багай чаңчыккан интернаттың доозукчулары арай боорда ажылдар тып, тускай ортумак болгаш дээди өөредилге черлеринче кирип алыр. Оларның хөйү анаа-ла мөгүдеп, дүпче кире бээрлер. Постинтернат талазындан үделге интернаттың өөреникчилерин боду баш миннир амыдыралга психологтуг, моральдыг, материалдыг талазы-биле белеткээр, оларның эң-не кошкактарының бут кырынга турарынга дузалаар ужурлуг. «Өскүстерниң эң чидиг нарын айтырыы – чуртталга бажыңнарын алыры» – деп, Виктория чугаалаан.

Юрий Кара-оол: «Визирьниң тиилелгези— бистиң шуптувустуң чедиишкинивис-тир» 30.09.2014 Юрий Кара-оол: «Визирьниң тиилелгези— бистиң шуптувустуң чедиишкинивис-тир»

Аът спорту

Тываларның шагдан тура эрттирип келген маргылдаазы – аът чарыжы узун хемчээлдиг дистанцияларда эртип турар.  Улуг,  аныяк, чүгүрүк малдар болгаш чоруктуг, челер, чыраалаар, улуг база  аныяк малдар чарыжын эрттирери чаңчылчаан.

Аът малга ол хире сонуургалдыг чонга ипподромга чаржырының  үш хевирин сайзырадырынга хамаарыштыр ТР-ниң Аът федерациязы хемчеглерни ап эгелээн. Бо талазы-биле бүрүн дерилгелиг үш хевирниң (трое­борье) танцылаар, шураар, маңнаар аъттар маргылдаазынга амгы үеде Тываның адын камгалап, Визирь дээр чеди харлыг аът киржип турар. Сентябрь 15-те найысылалда чаарттынган «Азия төвү» тураскаалының чанынга Визирьниң «ажыл-чорудулгазын» аъттың ээзи, ТР-ниң Дээди Хуралының (парламентизиниң) депутады Юрий Кара-оол мын­чаар таныштырды: «Тываның Россияга бактаап киргениниң база Кызыл хоорайның үндезилеттинип тургустунганының 100 чылын таварыштыр хакас өңнүктеривистиң белекке берген аъды чедиишкиннерлиг болуп турары өөрүнчүг. Визирьниң тиилелгези — бистиң шуптувустуң чедиишкинивис-тир.

Баштайгы тыва херээжен депутат 30.09.2014 Баштайгы тыва херээжен депутат

Төөгүнүң арыннары

Чоргаарланып чоруур чаңгыс чер-чурттуувус, ССРЭ-ниң Дээди Совединиң Националдар Совединиң депутадынга  тыва чоннуң мурнундан соңгуткан бир дугаар ие-херээжен Сереңмаа Ак-Баштыговна Ооржак дугайында бо чаа эрткен соңгулдалар-биле холбаштыр база катап чылыы-биле сактып өөрдүвүс. Ол, шынап-ла, Тывавыстың төөгүзүнге мөңгеде артар төөгүлүг болуушкун-дур. Бо кайгамчык аваның үлегер-чижээн салгалдары сагып арткан. 

Ооржак Сереңмаа Ак-Баштыговна 1884 чылда Чыргакы сумузунуң Теве-Адыр деп черге ядыы, хөй ажы-төлдүг өг-бүлеге төрүттүнген. Ачазы чазаныр уран-шевер кижи чораан. Ядыы, түреңги чуртталганың бергелерин Сереңмаа кара чажындан көрген болгаш, амыдыралдың эки талаларын шиңгээдип алырынче чүткүлдүг чораан. 1937 чылда бодунуң кызымаа-биле номчуп, бижип өөренип алган. Өг-биле тудуп, Шеми сумузунга ажылчын допчу намдары эгелээн. Ол үеде тургустунуп эгелээн херээжен чон ортузунга ажыл чорудар шимчээшкинниң идепкейлиг киржикчизи болуп,  үлегерлиин чонунга көргүзе берген.

«Кадыкшылдың оруу» — Тере-Хөлде 30.09.2014 «Кадыкшылдың оруу» — Тере-Хөлде

Губернатор төлевилели

Улуг кижилерге болгаш уругларга эмчи дузазын көргүзер бригада Тываның чедери берге кожууннарының бирээзи — Тере-Хөлде чеде берген.

Бо удаада уруглар эмчилеринге улуг хүлээлге онаашкан — олар 7,10, 14 харлыг  болгаш бир хар четпээн назылыг уругларның, а ол ышкаш өскүс болгаш хайгааралда турар чаштарның  шинчилгезин эрттиргеннер. «Кадыкшылдың оруу» бригаданың бо чылын сөөлгү баар чери ол болган. Келир чылдың чазын база эмчилер Тываның суурларынче чоруптар. Эмчилер бригадазы Кунгуртугга вертолет-биле ужудуп келгеннер, оларны мурнай үнген эмнелге-диагностика албаны специалистерни кожуун эмнелгезинге манап турган. Шинчилгениң баштайгы үе-чадазын эрткен улуг кижилерни карак, бүүрек аарыгларының талазы-биле хыналдаже чоруткан. Кылдынган ажылдарның түңнелин сайгарып турар. Эндокринолог эмчилер Тожу азы Улуг-Хем кожууннарның чурттакчыларынга деңнээрге, Тере-Хөлде семириир чоруктар хөй болуп турарын илереткен.

Мал чеминиң белеткели дооступ турар 30.09.2014 Мал чеминиң белеткели дооступ турар

Мал чеминиң белеткелиниң талазы-биле даалгаларын күүседип алган Улуг-Хем болгаш Сүт-Хөл кожууннарның соон дарый дыка хөй кожууннар белеткел ажылдарын дооскан.

Эрткен неделяда Бай-Тайганың, Барыын-Хемчиктиң, Чөөн-Хемчиктиң, Каа-Хемниң, Таңдының, Чеди-Хөлдүң болгаш Кызылдың ишчилери планнарын күүсеткеннер. Улуг-хемчилер планнаттынганындан 15 хуу хөй сигенни белеткээннер, барыын-хемчикчилер — 13 хуу. Каа-Хем, Таңды болгаш Чеди-Хөл кожууннар баш удур санаан көргүзүглерни 4-5 хуу ажыр боттандырганнар. Өвүр болгаш Бии-Хем кожууннарның ишчилери планының 90 ажыг хуузун күүседип алганнар, хожудап турган ажыл-агыйлар темпизин дүргедеткен.

Моолдуң болгаш Сибирь Байкалының бурунгу культуразы 30.09.2014 Моолдуң болгаш Сибирь Байкалының бурунгу культуразы

«Моолдуң болгаш Сибирь Байкалының бурунгу культуразы» деп делегейниң эртем конференциязы Тывада болуп турар.

Азияның Төп болгаш Мурнуу-Чөөн регионнарының төөгүзүнүң болгаш археологиязының айтырыгларын сайгарар эртемденнер шуулганы Кызылга 2010 чылдан бээр чыл санында эртип келген. Ужуражылганың болур черин шилип алган чылдагаанын тайылбырлап тура, конференцияның харыысалгалыг секретары, төөгү эртемнериниң кандидады, Тываның күрүне университединиң бүгү-ниити төөгү болгаш археология кафедразының доцентизи Елена Айыжы мынча дээн: «Бот-боттарын доктаамал солуп келген аңгы-аңгы үелерниң белдиринде турар Тыва чурту археологтарга улуг тывыш болуп турар. Аңгы-аңгы үелерниң төөгүлүг тураскаалдары мында базым санында таваржыр. Сонуургак эртемденнерниң тып алыры кайгамчык ажыдыышкыннар хөй. Хааннар­шынаазында скиф үезиниң «Аржаан-2» деп делегейге билдингир базырыкты шинчилээниниң төөгүзүн чугаалаарга-ла, четчир».

«Бистиң ажыл-херектеривистиң үндезини соңгукчуларның чаа чагыглары болур» 30.09.2014 «Бистиң ажыл-херектеривистиң үндезини соңгукчуларның чаа чагыглары болур»

Сентябрь 14-те болган Тыва Республиканың Дээди Хуралының депутаттарының соңгулдаларынга «Чаңгыс демниг Россия» партиязы көскү тиилелгени чедип алган.

Тыва Республиканың Дээди Хуралының депутаттарының соңгулдаларынга «Чаңгыс демниг Россия» политиктиг партияның девискээр салбырының кандидаттары соңгукчуларның хөй кезииниң бадылалын алганы-биле холбаштыр Ирина Самойленко, Каң-оол Даваа, Вячеслав Ховалыг, Иван Чучев, Юрий Кара-оол дээш, өске-даа бөлүк депутаттар кыска парлалга ужуражылгазын эрттирген.

Ча — бурунгунуң чепсээ 30.09.2014 Ча — бурунгунуң чепсээ

Тывага дыка үр үе дургузунда аңгы ок-чепсекке ча хамааржып турганын төөгүнүң материалдары бадыткап турар. Янзы-бүрү аң-меңни аңнаарының аргаларының хөй кезии ча-биле аңнаашкындан хевирлеттинип тывылган деп болур.

Бурун шагда уранхайлар чаны тал, сөөскен ыяштан, те мыйызындан кылып ап чорааннар. А чаның кирижин 2 сувай инектиң азы улуг шарының сиирин кургадып алгаш, чымчадыр соктааш, өрээш, кириш кылып ап турганнар. Азы соок малдың кежин чиңгеледир өрээш, ону борбакталдыр тыртып тургаш, киришти кылып ап чорааннар. Чаның согунун хадың, тал ыяштан, кес талазын даас дээр куштуң, эзирниң чүү-биле кылып ап турган. Согуннуң бажын баштай шиш даш-биле, сөөк-биле, сөөлүнде демир-биле кылып ап турар апарган.

«Чаңгыс демниг Россия» тиилээн 30.09.2014 «Чаңгыс демниг Россия» тиилээн

алының (парламентизиниң) депутадынга соңгулдалар хүнү

Тываның парламентизинче соңгулдаларга бүзүрелдиг тиилелгени «Чаңгыс демниг Россия» политиктиг партия чедип алган.

№ 34 соңгулда комиссияларының аразындан 30 соңгулда комиссияларының протоколдарынга үндезилеп,  соңгулдаларның даартазында хүн, сентябрь 15-те, эртенгиниң 8 шакта үндүрген баштайгы түңнелдер ону көргүскен. Комиссияларның түңнеп көрген бюллетеньнериниң 83,77 хуузунда «Чаңгыс демниг Россия» политиктиг партияның девискээр салбырының кандидаттарынга соңгукчулар боттарының бадылаашкынын берген болган. Олар дээш Сүт-Хөл кожууннуң соңгукчуларының 99,45 хуузу үннерин бергенин баштайгы түңнелдер көргүскен. Бо дээрге ук политиктиг партияның девискээр салбырының республикада эң бедик көргүзүү. Тес-Хем кожууннуң соңгукчуларының – 98,98 хуузу, Чаа-Хөл, Тере-Хөл кожууннарда – 97 хуузу, Бай-Тайга кожуунда 96,48 хуу хирези эрге-чагырга тудуп турар партияның кандидаттары дээш бадылаан. Кызыл хоорайда алды соңгулда округтарында соңгукчуларның 79,17 – 84,88 хуузу «Чаңгыс демниг Россия» политиктиг партияның девискээр салбырының кандидаттарын деткээн.

Тываның Баштыңы бадылаан 30.09.2014 Тываның Баштыңы бадылаан

2014 чылдың сентябрь 14 — Тыва Республиканың Дээди Хуралының (парламентизиниң) депутадынга соңгулдалар хүнүнден

Каа-Хемниң Западный №86 соңгулда участогунга Тыва Республиканың Баштыңы Шолбан Кара-оол барып бадылаан. «Соңгукчуларның идепкейлиинге сеткил ханып, бо хүн эки хөөннүг тур мен. Бистиң республиканың амыдыралынга аажок чугула болуушкунда агаар-бойдус база черле эки, таарымчалыг-дыр» – деп парлалга төлээлекчилеринге кыска интервью үезинде илереткен. 

Россия биле Тываның демнежилгезиниң 100 чылдаанын таварыштыр бистиң республикаже күрүнениң Баштыңы Владимир Путин келгениниң соонда, дораан эртип турар соңгулдалар регионга аажок улуг ужур-дузалыг деп, Шолбан Кара-оол демдеглээн. «Оларның түңнелинде политиканың быжыын болгаш хөй-ниитиниң чаңгыс эп-найыралын кадагалаары хамааржыр. Ниитилелди сырый каттыштырары база сорулгаларның чаңгыс аайы республиканың бурунгаар шимчээшкининиң кол негелдези болур. Юбилейлерге белеткел үезинде республиканың чедип алган тургузукчу, чогаадыкчы чүткүлүн арттырар ужурлуг бис. Чаа 100 чылда бистиң республиканың дүрген сайзыралы дээш Тываның чону шын шилип алырынга бүзүрээр мен» – деп, Тываның Баштыңы чугаалаан.

Соңгукчулар идепкейлиин көргүскен 30.09.2014 Соңгукчулар идепкейлиин көргүскен

Тывага 11.20 шакта 16 хуудан хөй соңгукчулар барып бадылаан. Республиканың соңгулда комитединиң медээзи-биле, эртенгиниң 10 шакта Тыва Республиканың Дээди Хуралының (парламентизиниң) ийиги чыыжының депутаттарын соңгуурунга 27 387 соңгукчулар, азы даңзыже киирген чоннуң ниити түңүнден 16,12 хуузу кээп киришкен.

16,12 хуунуң ниити түңүнден 9,31-и хуусаа бетинде соңгаан­нар. Олар дээрге колдуунда ырак турлагларда чурттап турар малчыннар база ол ышкаш чоокта чаа төнген юбилейлер таварыштыр келген, өске хоорайларда өөренип турар элээн хөй сургуулдар. Тоорук сезону келген болгаш, тайга эдээнде  кожууннарда тывыштар дээш аргаларже чоруп турар чурттакчы чон база хуусаа бетинде бадылаан.

Тывада хөй кижи бадылаан 30.09.2014 Тывада хөй кижи бадылаан

Бадылаашкыннарның чаңгыс аай хүнүнде (сентябрь 14-те) Сибирьниң федералдыг округунуң (СФО-нуң) чурттакчылары губернаторларны, муниципалитеттер баштыңнарын болгаш аңгы-аңгы деңнелдерниң депутаттарын соңгааннар. 

Новосибирскиниң, Красноярск болгаш Алтай крайларның, Алтай Республиканың чурттакчылары  губернаторларын шилээннер, Хакасияда, Тывада  болгаш Забайкальеде депутаттар соңгулдалары болган. Новосибирск областың губернаторунуң соңгулдаларынга 12 шактың байдалы-биле соңгукчуларның 12,3 хуузу бадылааннар. Областың соңгулда комиссиязының даргазы Юрий Петухов бадылаашкыннар оожум байдалга эртип турар деп дыңнаткан. Ол областың губернатору албан-дужаал дээш үш кордакчы — регион баштыңының хүлээлгезин түр күүседип турар Владимир Городецкий («Чаңгыс демниг Россия») болгаш регионнуң хоойлужудулга хуралының депутады Анатолий Кубанов («Чөптүг Россия») болгаш РФ-тиң Күрдума депутады Дмитрий Савельев олар демисешкеннер.

Оргу черге өөн өглеп, оъттуг черге малын малдап… 30.09.2014 Оргу черге өөн өглеп, оъттуг черге малын малдап…

Кайы-даа шагда мал ажыл-агыйы Тываның көдээ черлериниң кол  өзээ бооп келген. Малчын өг-бүлелер чүс-чүс чылдарны өттүр чаагай езу-чаңчылдарны камгалап-кадагалап, салгалдарга дамчыдып арттырган. А олар ада-өгбелериниң чымыштыг ижин уламчылап чоруур. 

Чылдан чылче республиканың удуртулгазы мал ажылынче доктаамал кичээнгейни салып, деткимчени үргүлчү көргүзүп келген. Күрүне деткимчезин алыры-биле аңгы-аңгы чаа аргалар тыптып турар. Тараачын ажыл-агыйын сайзырадырынга болгаш эгелеп чоруур фермерлерге дуза чедирери-биле төлевилел езугаар көдээ ажыл-агый бүдүрүлгелерин тургузуп ап, мал садып алгаш, ажылының эге таваан салгаш, шуудадыр ажылдай берген ажыл-агыйлар бар. Малды чай-кыш, дыштаныр шөлээ чок кадарарынга чүгле эрес-кежээ, кызымак кижилер тааржыр. Көдээ ажыл-агый бүдүрүлгелери, арат, фермер ажылдары база белен эвес. Малды семиртип кадарары-биле малчын кижи турлаг-хонаштар кезип, көжүп чоруп бээр. Хонган черинге кажаа-хораазын кылыр, өөн өглээр,  мал чеминге сиген-ширбиилди белеткээр дээш, ажыл-ла хөй.  

Найысылалдың төлептиглеринге 14.09.2014 Найысылалдың төлептиглеринге

Сентябрь 11-де Орус культура төвүнге Кызыл хоорайның муниципалдыг албан черлериниң ажылдакчыларын база хоочуннарын чыып, байырлыг байдалга шаңнап-мактаан.

Зал долдур чыылган чонга «Найысылал» бөлүүнүң ыраажылары байыр чедирип, аян туткан соонда, Кызыл хоорайның мэри В.Т.Ховалыг биле Төлээлекчилер хуралының баштыңы Д.И.Оюн юбилейлиг медальдарны, хүндүлел бижиктерни база өөрүп четтириишкиннерни шаңналдарга төлептиг хоочуннарга тывыскан.  Кызыл хоорайның социал-экономиктиг, культурлуг хөгжүлдезинге улуг үлүг-хуузу, хөй чылдарда үре-түңнелдиг ажылы дээш база Россия биле Тываның демнежилгезиниң болгаш Кызыл хоорайның тургустунганының 100 чылын таварыштыр юбилейлиг медальдар-биле 45 чыл күш-ажыл стажтыг инфекционист эмчи Тамара Алексеевна Асташеваны, 60 чыл башкылаан, хөй-ниитичи Раиса Исхановна Биче-оолду, көдээ ажыл-ишчи, партия албанының хоочуну Мартыс Ховалыгович Дапыкты, 40 ажыг чыл стажтыг эмчи сестразы, хөй-ниитичи Анна Борисовна Даргатты,  «Тыва» КТРК-ның хоочуну, Россияның культуразының тергиини Галина Темировна Дүгержааны, Кызылдың күрүлетпүр комбинадының хоочуну, амыдырал хандырылга албанының тергиини, даараныкчы Телгер Чамбаловна Енданны, социал хандырылганың хоочуну,

«Өгбелерниң чагыын ёзугаар чурттаар» 14.09.2014 «Өгбелерниң чагыын ёзугаар чурттаар»

Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол республиканың буддистеринге Камбы-ламаның мөчээни-биле холбаштыр кажыыдалын илереткен.

Тываның Камбы-ламазы Тензин Цультим аар аараанының соонда элекке мөчээн. «Шажын баштыңын оксунганындан республиканың чону улуг чидиригге таварышкан. Тензин Цультим башкы чүгле буддизмни сайзырадырынга эвес, ниитизи-биле чоннуң угаан-бодал культуразын бедидеринге, республика девискээринде чурттап турар бүгү чоннарның аразынга чөпшээрежилгени болгаш чаагай харылзааларны камгалап арттырарынга хөй-ле чүүлдерни кылган. Ону чүгле найысылалга эвес, эң ырак суурларга база чон таныыр турган. Ооң мөзү-бүдүжү чымчак-даа болза, арагалаашкын дээн ышкаш багай чүүлдер-биле эптешпес чораан. Амыдыралдың кадык хевири дээш ол доктаамал туржуп келген. Чүдүлгелерниң болгаш улустарның тайбың догуннаашкынын, республикага тайбыңны болгаш чөпшээрежилгени, ону сайзырадыр талазы-биле кады күш-ажылды аажок үнелиг эртине деп санап чораан. Бистиң Камбы-ламавыстың мындыг чагыын кажан-даа утпаалыңар: «Кижи бүрүзү бодунуң сагыжында чүдүп чоруур. Кол чүүл — өске чоннарның культуразын хүндүлевишаан, өгбелерниң чагыын езугаар чурттаары болур».


Өгбелеривистиң ынак оюну — шыдыраа 14.09.2014 Өгбелеривистиң ынак оюну — шыдыраа

Сентябрь 4-тен 6-га чедир Россия биле Тываның демнежилгезиниң база Кызылдың 100 чылынга, «Наадым – 2014»-ке тураскааткан Тыва Республиканың шыдыраага чемпионады болган. Аңаа 110 эр, 23 кыс — шупту 133 шыдыраачы кончуг идепкейлиг киришкен.

Спорттуң кандыг-даа маргылдааларында ышкаш, шыдыраа база-ла кижиден кончуг күжениишкинни негээр, шыдамыын шылгаар. Кым эң хөйнү билирил, сагынгыр-тывынгырыл, эң салым-чаяанныгыл, ол тиилээр. Yш хонук иштинде үргүлчүлээн чидиг демиселдиң түңнелинде, эр шыдыраачылардан шупту Кызыл хоорайдан, спорт мастериниң кандидаттары Эдик Ховалыг (9 сан) бирги черни, ийигизин Артыш Чүлдүм (7,5 сан), а үшкү черни Олег Дамбиев (7,5 сан) ээлээн. Эр шыдыраачыларның эң улуг назылыы Кызылдан 76 харлыг бирги разрядтың шыдыраачызы Соскур-оол Ондар (6 сан) назы-харынга-даа чалынмас, ойнаары, шыдамыы-биле хамыкты кайгаткан. «Азаның бичези» кончуг дижиривис, эң бичии шыдыраачы, Чаа-Хөл кожууннуң Булуң-Терек суурдан ийиги классчы Ринчен Монгуш (3,5 сан) 109 эр шыдыраачылар аразынга төлептиг ойнаан.

Буян-Бадыргыга тураскаал 12.09.2014 Буян-Бадыргыга тураскаал

Тыва биле Россияның демнежилгезиниң 100 чылын байырлап эрттирип турда, Тыва күрүнениң үндезилекчизи Монгуш Буян-Бадыргыга тураскаалды Национал музейниң чанынга тургускан.  Сентябрь 6-да ону байырлыы-биле ажыткан. Аңаа республиканың шупту суурлар, хоорайларындан келген кижилер, байырлалче чалаттырган аалчылар киришкен.

Тыва Республиканың Баштыңы Шолбан Кара-оол тураскаалды ажыдып тура:

— Политиктиг репрессияга таваржып, актыг черге тыва күрүнениң болгаш тыва чоннуң дайзыны деп буруудаткаш, 1932 чылда адып өлүрткен, Тыва Арат Республиканың Чазааның Даргазы Монгуш Буян-Бадыргыны тускай  чарлык-биле 2007 чылда бүрүнү-биле агарткан. Буян-Бадыргыга тураскаалды кылырынга болгаш тургузарынга акша-хөреңгини, 2011 чылды уткуп тура, эрттирген ачы-буян кежээзинге чыып эгелээн. Тураскаалдың Ачы-буян фондузун тургускан. Бо фондунуң, чоннуң, Тыва Республиканың Чазааның кады ажылының ачызында Буян-Бадыргыга тураскаалды кылырынга херек акша-хөреңги чыгдынган. Тываның маадырлыг оглу Буян-Бадыргыга тураскаалды тургускаш, бөгүн ажыдып турарывыс бо-дур. Бистиң өндүр өгбевистиң ат-алдарынга төлептиг болуулуңар, Төрээн чуртувус Тываның хөгжүлдези, келир үези, ат-алдары дээш ажылдаалыңар, чурттаалыңар – деп чугаалаан.

Кадет училищези ажыттынган 12.09.2014 Кадет училищези ажыттынган

Эрткен улуг байырлалдар хүннеринде база бир онзагай болуушкун Президентиниң Кызыл хоорайда кадет училищезиниң ажыдыышкыны болуп эрткен. 

Найысылалдың мурнуу талазында субурган чанында оран-бажың тудуу каш ай бурунгаар эгелээн. Ам ооң эжиктери бирги кадеттерге ажыттынганы бо. Байырлыг ажыдыышкынга Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол база Төп шериг округунуң башкарыкчызы Владимир Зарудницкий РФ-тиң Президентизи Владимир Путинниң болгаш РФ-тиң камгалал сайыды Сергей Шойгунуң өмүнээзинден сургуулдарга, башкыларга база өске-даа ажылдакчыларга байыр чедирип, чылыг-чаагай күзээшкиннерни чугаалааннар. ТР-ниң Чазак Даргазы Шолбан Кара-оолдуң Кызыл хоорайга кадет училищезин тургузар дугайында саналын РФ-тиң камгалал сайыды Сергей Шойгу үезинде деткип, тудугну дарый эгелээн, а чоокта чаа шериг өөредилге черинге өөренир күзелдиг оолдарның хөйүн барымдаалап, ону 300 сургуул өөренир кылдыр калбартыр дугайында дугуржулганы чедип алган.

2014-2015 өөредилге чылының эгезинде аңгы-аңгы өрээлдерлиг чуртталга блоктарын ажыглалче киирген. Өрээл бүрүзүнде үш орун, чунар болгаш арыгланыр чер, гардероб бар. Оон аңгыда өөредилге чорудар блокту болгаш 178 кижиге чемненир столоваяны тудуп дооскан. Стадион, халыыр оруктар, дыштанылга парыгы база белен. Кичээлдер эрттирер өрээлдерни амгы үениң негелделеринге дүүшкен чаа технологияларлыг өөредилге дериг-херекселдери-биле шүмнээн. 

Азийжи ук-төөгүвүстүң демдээ 12.09.2014 Азийжи ук-төөгүвүстүң демдээ

Тыва биле Россияның демнежилгезиниң 100 чылының байырлалынга келген аалчылар-даа, кызылчылар-даа Улуг-Хемниң эриин аян-шинчи киир кылганын, бо талазы-биле улуг организастыг-даа, тудуг-даа ажылдары чоруттунганын демдеглеп турдулар. 

Аян-оол Ооржак, Чөөн-Хемчик кожуун:

— Кызыл хоорайга чазын кээп чораан кижи мен. Улуг байырлалга белеткел ынчан чаа-ла эгелээн. Улуг-Хемниң эриин чаза соп алган чораан. Солун-сеткүүлдерден, радио-телевидениеден аңаа кылып чорудар ажылдарның дугайында дыңнаан болгаш, күске чедир каяа четтигер деп, арай чөгенип турдум. Байырлалга келгеш, кайгап кагдым. Улуг-Хемниң эрии шуут үндезини-биле чаарттынган-дыр. Чедир кылбаан ажылдарның демдектери ында-мында бар-ла-дыр. Ол-даа ажырбас, чедир кылып алыр.

Виктор Монгуш, Улуг-Хем кожуун:

— Кызыл хоорайның девискээринде Улуг-Хем эриин кижилер маңаа дыштаныр кылдыр чаартыр кылганы эки-дир. Байырлал эрткен-не дээш, маңаа доктаавас болза эки. Чаартылгалар ажылдарын чылдың-на уламчылаар херек. Чүгле ынчан Кызыл хоорай ылап-ла чараш боор.

Угулзалар дег чалгыглары-биле найысылал Кызыл хоорайны соңгу талазындан каастап, эриктерге хөглүү кончуг чайтыңайнып чыдар Улуг-Хемниң солагай талакы эрииниң кырында дең-дески шывыглыг орукка өрү-куду селгүүстеп, чаарттынган «Азия төвүн», «Хаан аңнаашкынын» көрүксээн улуг, бичии кижилер-ле хөй. Херим иштинде бо тураскаалдар кандыг-ла-бир тывызыксыг хевири-биле оларны боттарынче хаара тудуп турган-даа ышкаш.

Тываның малчыннарынга алдар! 12.09.2014 Тываның малчыннарынга алдар!

Өглер хоорайындан

Yш  хүн үргүлчүлээн байырлалдарның эң сонуурганчыг болгаш чараш  хемчеглериниң хөй кезии Тос-Булакка болган дээр болза, хөөредиг чок. Аңаа сентябрь 5-те өглер хоорайының ажыдыышкыны-биле малчыннар байырлалы «Наадым – 2014» эгелээн. Тос-Булактың оргу шөлүнге республиканың 16 кожууну өглерни база Тожу кожуун  тос-чадырны тиккен. Кызыл, Мөңгүн-Тайга кожууннарның өглери келген чоннуң кичээнгейин дораан хаара туткан. Өглерниң ишти-даштын долузу-биле дерээн: кидис болгаш алгы-кештен чадыглар, кончуг нарын угулза хээлер-биле каастаан дериг-херекселдер, тыва эр, херээжен кижиниң идик-хеви, аъттың дериг-херексели дээш, оон-даа өске чүүлдерни тыва чоннуң езу-чаңчылдарынга, төөгүзүнге даянып  тургаш күүсеткен. Хадың ыяштан чазап кылган, эргек бажы хире хемчээлдиг тоолчургу аңнар-биле каастаан тос-карактан эгелээш, «Тыва биле Россия 100 чыл» деп бижикти сырып каан өгнүң даштыкы кидис шывыынга чедир чүнү чок дээрил.  Бо-ла бүгүнү кижи төнчү чок кайгап туруксаазы келир болду. Кожууннарның өглеринден аңгыда республиканың янзы-бүрү албан черлериниң өглерин база аажок сонуургадым. ТР-ниң Өөредилге яамызының өөнүң ээлери тыва езу-чаңчылдарны езулуг сагып билир, кончуг эвилең-ээлдек улус болду. 

Тываларның ус-шевер уран чүүлү 12.09.2014 Тываларның ус-шевер уран чүүлү

Алдан-Маадыр музейинге сентябрь 5-те «Тываларның ус-шевер уран чүүлү» деп мөңгүн кылыглар делгелгезиниң ажыдыышкыны болуп эрткен. Улуг байырлалдар эртип турар болгаш ындыг бе, музейде келген чоннуң хөөнү бедик, каас-шиник кеттинген, байырлал шинчилиг. Делгелгени театржыткан көргүзүг-биле бурун шагның хамы дүңгүрүн соктап, музейниң оран-савазын арыглап, оран-делегейниң ээлерин кыйгырган алгыштарын ырлап тургаш ажыткан. 

Уран чүүлге сонуургалдыг аалчылардан аңгыда Күрүне Думазының депутады Л.К.Шойгу, Кызыл хоорайның баштыңы Д.И.Оюн, ТР-ниң өөредилге болгаш эртем сайыды К.А.Бичелдей, ТР-ниң культура сайыдының бирги оралакчызы В.Н.Лапшакова олар киришкен. ТР-ниң өөредилге болгаш эртем сайыды Каадыр-оол Алексеевич Бичелдей мындыг чараш мөңгүн байырлалынга кээп киришкен чонга байыр чедирип: «Мөңгүн дээрге чер-чуртувустуң каас-чаражы-дыр. Ус-шеверлерниң холунга мөңгүн чараш  дүрзүлер бооп хуула бээр. Мөңгүн  — тываларның бурун шагдан эдилеп чораан үнелиг металлы, ол арыг, чымчак сеткилдиң демдээ-дир. Сагыш-сеткилиңерниң мөңгүнүн кадагалап чоруңар» деп чараш, угаадыглыг сөстер-биле чагаан. Алдан-Маадыр музейиниң директору В. С. Чигжит бо делгелгени чыып, дерип каастаан ажылдакчыларын база ТР-ниң Культура яамызының деткимчези дээш өөрүп четтиргенин илереткен.

Скиф алдыннары фото-чуруктарда 12.09.2014 Скиф алдыннары фото-чуруктарда

100 чылдаан байырлалдарның бир дугаар хүнүнде чаа ажыттынган Чурукчулар бажыңынга «Скифтер эртинези» деп фото-чуруктар делгелгезиниң ажыдыышкыны болуп эрткен. 

Улуг шил соңгаларлыг, өттүр көстүп турар ханаларлыг чаа өргээниң адаккы каъдын фото-чуруктар-биле долдур делгээн. Ында Хааннар шынаазының алдыннарын фотомастер Андрей Бронников бодунуң көрүжү-биле бир онзагай көргүскен. Кара дөжекте алдындан кылган кылыгларны улгаттыр, тода тырттырган ажылдарын көөрге, кижи адырылбайн баар, бир-ле сорунзалыг. Чижээлээрге, бурунгу шеверлерниң кылганы даңгынаның алдын дээрбээнде ивилерни база угулзалай сиилбээн он ийи адыр сыынның дүрзүзүн чырык дузазы-биле көргүскени чараш, тывызыксыг, бир тускай.  Национал музейниң ажылдакчызы Светлана Тулуш скиф алдыннары-биле мооң мурнунда чоок ажылдап турган болгаш, бо удаада мастерниң фото-чуруктарында дүрзүлерни бир өскээр көргенин, мурнунда эскербээн нарын чүүлдерни ам онзалап каанын чугаалады. Уран чүүлге сонуургалдыг аалчылар база езулуг профессионалдың ажылдары-дыр деп демдеглээн.

Надежда Красная: «Тывага төрүттүнгенимге чоргаарланыр мен…» 12.09.2014 Надежда Красная: «Тывага төрүттүнгенимге чоргаарланыр мен…»

База бир кайгамчык өткүт үн сентябрь 8-те театрга чаңгыланган. Ол дээрге Россияның болгаш Тываның Улустуң артизи, Москваның күрүне филармониязының солизи Надежда Краснаяның күүселдези-дир. 

Концерт эгезинде ТР-ниң Чазааның Даргазының оралакчызы Анатолий Дамба-Хуурак: «Бистиң Тыва биле Россияның демнежилгезиниң болгаш Кызыл хоорайның үндезилеттинип тургустунганының  100 чыл оюн демдеглеп эрттирип турарывыс, Силерниң салым-чолуңар-биле, Кызыл хоорайны удуртуп чораан ачаңарның ады-биле база сырый харылзаалыг байырлалдарывыста келгениңер дээш Тываның Чазааның Даргазы Шолбан Кара-оолдуң болгаш бодумнуң өмүнээмден өөрүп четтиргенивисти илередир-дир бис. Силерге чоргаарланыр бис. Тывада Силер ышкаш салым-чаяанныг ыраажылар ам-даа төрүттүнмээн» — деп үнелээш, боодал чечекти Надежда Краснаяга сөңнээн.

Кызыл хоорайның баштыңының оралакчызы Аяс Лопсан аалчыларга байыр чедирбишаан, оларга «Кызыл хоорайның 100 чыл ою» медальдарны тывыскан. Алдарлыг артистиң ырыларын хөгжүмде үдеп келген, ооң өөнүң ээзи, Тыва Республиканың уран чүүлүнүң алдарлыг ажылдакчызы, концертмейстер Вадим Федоровцев чылыг, чымчак сөстерге өөрүшкү-биле харыылаан:

Анита Цой: «Тыва чон аас-кежиктиг, хостуг, чоргаар чурттазын!» 12.09.2014 Анита Цой: «Тыва чон аас-кежиктиг, хостуг, чоргаар чурттазын!»

Байырлалдар хүннеринде Тывага ыры-хөгжүм чаңгыланып, танцы-сам хамыкты кайгаткан. Ылаңгыя Россияның алдарлыг артизи Анита Цойнуң концерти Арат шөлү сыңмас чонну чыыпкан: кижи бажы кизирт! Концерт эгелээр мурнунда, Россияның эстрада сылдызы-биле республиканың журналистери ужуражыр, каш айтырыг салыр аргалыг болдувус:

— Силерниң бодалыңар-биле, Тыва –…

— Дүүн ужуп келгеш, Сизимге четтим. Силерниң чуртуңар кайгамчык чараш-тыр. Тыва черниң  бойдузу байлак, чону эвилең-ээлдек-тир. Шөлдер, хемнер, даглар, эзимнер… Ындыг каас-чараш чурумалдан кижиниң бажы дескинер-дир. Сибирьге мооң мурнунда каш-даа катап чораан мен, ынчалза-даа бо удаада бир онзагай оранда аалдап келген-дир мен.

— Чаа чүс чылда Тывага чүнү күзээр Силер?


Чүгүрүк аът кымныңыл? 12.09.2014 Чүгүрүк аът кымныңыл?

Байырлал хемчеглериниң эң-не хөй аарыкчыларын чыгган спортчу  маргылдаа – аът чарыжын сонуургаары-биле чон тос кожууннардан келген дээр ийикпе.  Агаар-бойдустуң таарымчалыы  аажок: дээрниң хиндиинде хир-даа чок, эмин эрттир изиг-даа, соок-даа эвес, чымчак салгын сырыннай каап турар. 

Сентябрь 7. Тос-Булак. Чылдың-на улуг хемчээлдиг аът чарыжы эрттирер чер. Республиканың ырак-чоок кожууннарындан чылгычылар эң-не, эң-не деп шилиттинген чүгүрүктерин каш хонук бурунгаар-ла мында эккелген. Тыва чоннуң эң ынак спортчу оюннарының бирээзи – аът чарыжында бо удаада эң ырак Тере-Хөл база Тожу кожууннардан чүгүрүк аъттар база бар. Малдар кулактарын сүвүрертипкен, баштарын сававышаан, тынын сула салыптарын четтикпейн манап, бурунгаар чүткүп каап турлар. Россия биле Тываның демнежилгезиниң 100 чылынга база республиканың малчыннар Наадымынга тураскааткан республика чергелиг аът чарыжының маргылдаазы 6 аңгы салыгга эрткен. Ниитизи-биле 610 хире мал чемпионнуң кожаазы дээш чидиг маргылдааларга киржиринге белен.

Демнежилгениң бадыткалы 09.09.2014 Демнежилгениң бадыткалы

Байырлыг чыскаалдан

Сентябрь 7-де найысылалдың Арат шөлүнге Россия биле Тываның демнежилгезиниң 100 болгаш Кызыл хоорайның тургустунганындан бээр 100 чылдарынга тураскааткан «Хемнерниң каттышканы – чүректерниң каттышканы» шиижиткен байырлыг чыскаал болуп эрткен.

 Мооң мурнунда эртип турган кандыг-даа байырлалдарның чыскаалдарындан черле ылгалдыг болгаш онзагай болур дээрзи билдингир турза-даа, бо чыскаал республиканың чурттакчыларын шуут кайгаткан деп болур. Муң ажыг киржикчилиг, улуг хемчээлдиг дөрт колонна Орус культура төвүнүң чанындан шимчеп үнгеш, Кочетов кудумчузун өрү чорааш, Тыва эки турачылар кудумчузун таварааш, Ленин кудумчулап, Арат шөлүнүң чанындан эрткен. Бирги колоннаны ТР-ниң яамыларының, ийиги колоннаны федералдыг албан черлериниң, үшкү колоннаны республиканың 17 кожуунунуң киржикчилери, а дөрткү «Хөй националдыг чоннуг Кызыл» колоннаны янзы-бүрү нацияның төлээлери тургускан. Чыскаалдың киржикчилериниң байырлалга шыырак белеткелин көрүкчүлерниң оларны диңмиттиг адыш часкаашкыннары-биле хүлээп база аразында магадап чугаалажып турганы бадыткаан. Байырлыг чыскаалды Кызыл хоорайның сүлдезиниң демдээниң каастакчызы сарлык малы эгелээн.

Тываның Арбады 09.09.2014 Тываның Арбады

Тываның болгаш Россияның демнежилгезиниң база Кызыл хоорайның үндезилеттинип тургустунганының 100 чылының байырлалын демдеглээн хүннеринде найысылалдың төп кезээнде Арбат шөлү ажыттынган. 

Күстүң башкы айы сентябрь 6-да Кызылдың төп кудумчузунда Арбат шөлүнде кижи бажы кизирт.     Ыры-шоор чаңгыланган, уран шеверлер каасталгаларын делгеп салган, чурукчулар чуруттунган, мастер-класстарны көргүскен, танцы-самын тепкен, черле дыка солун болду.  Ол девискээрде бичии дагжының тураскаалын, «Кызыл хоорайымга ынак мен» деп бижиктиг самбыраны болгаш сандайларны эптиг кылдыр тургусканы улуг-бичии чонга дыка таарымчалыг-дыр.

100 чыл — ол дээрге эрткен орукту, республиканың болгаш найысылалдың төөгүзүн сайгарарынга, бодунуң төөгүзүн билип алырынга, чурт-шинчилелдиң улуг ажылынга болгаш Төрээн чуртунга ынакшыл деп билиглерни ханы утка-шынар-биле долдурарынга кайгамчык арга-дыр. Бо дээрге чугула болгаш шиитпирлиг чыл-дыр, ол чоннарның чоокшулажылгазынга болгаш найыралынга, Азияның төвүнге аныяк күрүнениң тургустунарынга, амгы Тываның таваан салырынга акы-дуңмалышкы дузаны болгаш деткимчени төөгүге кииреринге ужур-дузалыг болур.

В.В.ПУТИН: «Дамырактар каттышкаш, хем болур, кижилер каттышкаш, күш болур!» 09.09.2014 В.В.ПУТИН: «Дамырактар каттышкаш, хем болур, кижилер каттышкаш, күш болур!»

Россия биле Тываның демнежилгезиниң база Кызыл хоорайның тургустунганындан бээр 100 чылдаанынга тураскааткан спортчу маргылдааларның эң солуну – хүреш маргылдаазы болганы чугаажок. Ооң байырлыг хемчеглеринде чонга чарлаан ады безин бир янзы – «100 чылдың эң-не шыырак мөгелери» деп адаан. Шынап-ла, хүреш тыва чоннуң амыдыралынга тоол дег узун бооп, чүс-чүс чылдар ажылдыр биске чедип келген. Өскээр чугаалаарга, бурунгу өгбелеривис боттарының сүр-күжүн адаан-өжээнниг, алгыш-кырыштыг мөөрейлерге көргүзүп чораанындан хүреш төөгүлүг үелерни чурттап эртип, үе аайы-биле эттинип-чаарттынып келген түңнелинде, 20 вектиң эгезинден эгелээш амгы үеде тайбың оюн-тоглаа бооп доктааган.

Ол дугайында төөгүнүң салгалдан салгалче дамчып келген чугаалары бадыткап турар. Чижээлээрге, Улуг Моолдуң үндезилекчизи Чиңгис-Хаанның шерииниң эң бедик эрге-дужаалдыг удуртукчуларының бирээзинге тыва уктуг Субудай маадыр турганын билир бис. Төөгүчүлерниң бижип турары-биле алырга, Субудайның баштап турган шериглери эрес-дидиминиң, аваангыр-кашпагайының, мөге-шыырааның талазы-биле өскелерден ылгалып, тергиидеп турганын төөгү материалдары херечилеп, бадыткап турар.

«Ынакшылдың илередии» 09.09.2014 «Ынакшылдың илередии»

Сергей Шойгунуң хоочуннарга белээ

Юбилейлиг хемчеглерге киржири-биле төрээн булуңунга чедип келген Россияның камгалал сайыды Сергей Шойгу-биле республиканың хоочуннарының ужуражылгазы Национал музейниң хуралдаар залынга болуп эрткен.

Хүндүлүг аалчыга байыр чедирип тура, Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол мынча дээн:

«Силерниң утпайн чорууруңар чаңгыс чер-чурттугларыңарның өмүнээзинден Силерге, Сергей Күжүгетович, өөрүп четтирдим деп чугаалайн. Төрээн чериңерге сеткиливис ханызындан байыр чедирип тур бис. Юбилейни байырлап турар үевисте бистиң-биле кады болганыңар өөрүнчүг-дүр. Тудар деп шиитпирни Силерниң ачыңарда хүлээп алдынган Президентиниң кадет училищезин Кызылга бо эртен ажыттывыс, ону шериг тудугжулар тудуп дооскан. Бөгүн музей чанынга Тыва күрүнениң үндезилекчизи Буян-Бадыргыга тураскаалды ажыттывыс. Болуушкуннар мурнувуста ам-даа хөй. Силер бөгүн бистиң-биле кады тур силер, каяа-даа чорзуңарза, төрээн булуңуңарда чон Силерге ынак, Силерни эң күзенчиг аалчы кылдыр манап чоруур дээрзин утпаңар».

В.ПУТИН: «Тыва — кайгамчык, чараш бойдустуг,онзагай оран 09.09.2014 В.ПУТИН: «Тыва — кайгамчык, чараш бойдустуг,онзагай оран

Владимир Путин байыр чедирген

Тывага байырлалдар хүннеринде Россияның Президентизи Владимир Владимирович Путин бистиң республикага чедип келген.

Чурттуң удуртукчузу Тываның болгаш Россияның демнежилгезиниң 100 чылынга база Кызыл хоорайның үндезилеп тургустунганының 100 чылынга тураскааткан байырлалдарга киришкен.

Барык 10 муң ажыг көрүкчүлерни чыгган театржыткан көргүзүг «Хүреш» стадионунга болган, национал хүрешке 310 мөге киришкен. Владимир Путинни стадионга Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол болгаш РФ-тиң камгалал сайыды Сергей Шойгу олар үдеп келгеннер. Россияның Президентизи чыылганнарга мындыг сөстерни чугаалаан: «Хүндүлүг өңнүктер, Тыва Республиканың эргим чурттакчылары! Россияның болгаш Тываның демнежилгезиниң 100 чылының байырлалы-биле силерге байыр чедирип тур мен. Ол болуушкун душ болуп тыптып келбээн: XVII чүс чылда маңаа Россияның баштайгы элчиннери, Россия империязының хайгааралынга алганының дугайында  ол үеде тургускан бижиктери көстүп келген.  

100 чыл — бичии үе, ынчалза-даа... 09.09.2014 100 чыл — бичии үе, ынчалза-даа...

Республиканың Россия-биле демнежилгезиниң 100 чылынга, найысылал Кызылдың 100 чылынга тураскааткан байырлыг хурал Кызылга болган.

Байырлал программазынче регионну сайзырадырынга улуг салыышкынны киирген күш-ажылдың болгаш дайынның хоочуннарын, хамаатыларны, муниципалдыг тургузугларның баштыңнарын, хөй-ниити организацияларның удуртукчуларын чалаан, а ол ышкаш Россияның регионнарындан келген хүндүлүг аалчылар киришкен.

Хуралдың киржикчилеринге байырны Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол чедирген. «100 чыл дээрге бичии үе, чаңгыс кижиниң назыны-дыр, ынчалза-даа Тывага салым-хуу айтыырын шиитпирлээн үе-дир — деп ооң байыр чедириишкининде чугаалап турар. — 1914 чылда, кажан бистиң өгбелеривис Николай II хаанче хайгаарал дугайында дилег киирип тура, олар бистиң республикавыстың төөгүзүн, ооң Россия-биле чоокшулажылгазының бүгү оруун тодаратканнар. Тывалар Россияның составынга киргеш, шаг-төөгүден бээр чаңгыс аай урянхай бөлүк болуп турганы төрел чоннар: хакастар-биле, тофалар-биле, алтайлар-биле, якуттар-биле каттышканнар.

Тываның Баштыңы РФ-тиң Президентизи-биле кады Моолга чораан 09.09.2014 Тываның Баштыңы РФ-тиң Президентизи-биле кады Моолга чораан

Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол сентябрь 3-те РФ-тиң Президентизи Владимир Путинниң делегациязы-биле Улан-Баторга четкен. Россияның удуртукчузу Моолдуң Президентизи Цахиагийн Элбэгдоржтуң чалааны-биле албан-езузунуң бир хүннүң аян-чоруун кылган. Орус-моол чугаалажыышкыннар бедик деңнелге эрткен. Ийи таланың кады ажылдажылга документилеринге ат салдынган. Россия биле Моолду хөй он-он чылдарның кады ажылдажылгазы каттыштырып турар дээрзин демдеглевишаан, калбак хемчээлдиг айтырыгларны шиитпирлээринге беленин РФ-тиң Президентизи айыткан. Ийи чурттуң удуртукчуларының ужуражылгазы Моолдуң найысылалында күрүне ордузунуң бир каъдында тускай тургускан көшкүн чоннарның чаңчылчаан  чурттаар оран-савазы — өгге эрткен.

«Моол-биле кожалар болгаш, хөй чылданың дургузунда кады ажылдажып келгени база чоннарның этнокультурлуг чоок езу-чаңчылдары Тываны орус-моол харылзааларны калбартырының быжыг шөлү болдуруп турар» — деп үнелелди Президент Владимир Путинниң Моолга чораанының түңнелдеринге  Шолбан Кара-оол берген. Тываның Баштыңы российжи делегацияның составынга Халгин-Гол тиилелгезиниң 75 чылынга тураскааткан Улан-Баторга эрткен байырлалга киришкен келгенин сагындырып каалы.

Байырлал-биле! 05.09.2014 Байырлал-биле!

Байыр чедириишкиннери

Эргим чаңгыс чер-чурттугларывыс, республиканың хүндүлүг аалчылары!

Төөгүлүг улуг ужур-дузалыг, тыва чонга уттундурбас болуушкуннар ооң үндезини болуп турар байырлал-биле — Тываның Россия-биле демнежилгезиниң болгаш республиканың найысылалы Кызыл хоорайның үндезилеп тургустунганының 100 чылы-биле сеткиливис ханызындан байыр чедирип тур бис.

Идеологтуг көрүштүң уржуундан дыка үр үениң дургузунда бо байырлал дугайында ыыттавайн келген. Ындыг турбуже Тываның салым-хуузунуң төөгүзүнге  ооң ужур-дузазы чугула болгаш улуг болуп келген. 1914 чыл болгаш Россияның хайгааралы Тывага чаа амыдыралдың эгезин салган үе болур. Россияның хайгааралынга болгаш ооң дузазы-биле бистиң өгбелеривис 100 чыл бурунгаар хөй-хөй чүс чылдарда бир дугаар чаңгыс аай чон кылдыр каттыжып, бодунуң девискээрин тургузуп, бодунуң дылын болгаш бодунуң культуразын камгалап алган. Тыва күрүнениң баштайгы дазылы ынчан тургустунган, ооң соонда бот-догуннаан республика көстүп келген. Эрткен 100 чыл бистиң чоннарывыска бөдүүн эвес болган. Төөгүнүң байдалдары--революциялар-биле, дайыннар-биле, Совет Эвилелиниң бузулганы-биле, экономиктиг буураашкыннар-биле эвилелдиң быжыын чаңгыс эвес удаа хынап келген. Ынчалза-даа бистиң ниити бажыңывыс буступ дүшпээн. Харын-даа улам улгадып, оон-даа быжыг апарган. Бистиң өгбелеривистиң Россияны шилип алганы кара чаңгыс шын шиитпир болганын ол көргүзүп турар.

ТАР-ның сүлде демдээ, тугу 05.09.2014 ТАР-ның сүлде демдээ, тугу

Революсчу болуушкуннарның уржуунда Россияда хаанныг чазакты 1917 чылда дүжүрген дугайында Тывага дыңналы бээрге-ле, Урянхай крайда орус чурттакчыларлыг суурларга Советтерни тургузуп эгелээн. Орус империяның кыдыг-кызыгаары чер Тывага революцияны чоннуң хөй кезии деткээни эрткен вектиң эгезинде орус күрүнеде бөдүүн чоннуң амыдырал-чуртталгазының байдалы ындыг-ла кончуг эки эвес турган дээрзиниң херечизи деп, төөгүчүлерниң чамдыызы санап турар.

1918 чылдың июнь айда Тываның орус болгаш тыва чоннарның  төлээлериниң чыыжы болган. Орус биле тыва улустарның найыралының болгаш чаңгыс демнежилгезиниң, Тываның бот-догуннаан күрүне болурунуң дугайында Дугуржулганы аңаа хүлээп алган. Хамаарышпас тыва күрүнениң тыптып келгенинге Октябрь революциязы улуг салдарлыг болганын  үстүнде бижээн болуушкуннар болгаш ийи чоннуң демнежилгезиниң дугайында Дугуржулга херечилеп турар. Россияга хаанныг чазак турда, Тыва күрүне болурунуң дугайында чугаа шуут турбаан. 1921 чылдың июнь айда эң хөй чурттакчылыг Даа биле Бээзи кожууннарның төлээлериниң шуулганы Чадаанага эрткен. Бот-догуннаан хамаарышпас тыва күрүнени тургузар дугайында шиитпирни аңаа үндүрүп, Совет Россияның төлээлерин бо шиитпирни деткииринче кыйгырган. Ол-ла чылдың август 13-16     хүннеринде Таңды кожууннуң Суг-Бажы суурга Тываның шупту кожууннарының, Совет Россияның, Моолдуң, Коммунистиг интернационалдың төлээлери бүгү Тываның шуулганынга  хамаарышпас күрүне Тыва Арат Республиканың тургустунганын чарлаан.

Кызыл — төөгүлүг хоорай 05.09.2014 Кызыл — төөгүлүг хоорай

Алдан-Маадыр аттыг национал музейге 100 чылдаан байырлалдарга тураскааткан «Кызыл – төөгүлүг хоорай» деп делгелгениң ажыдыышкынынга Кызыл хоорайның мэри биле хүндүлүг хамаатыларның ужуражылгазы эрткен.

Музейниң делгем залында Кызыл хоорайның (1914 чылда — Белоцарск, 1918 чылда — Урянхайск, 1920 чылда — Красный, 1925 чылда — Кызыл) төөгүзүн фото-чуруктарда көргүзүп, архив материалдарын делгээн. Ында Тыва музейниң бир дугаар директору В.П.Ермолаевтиң Кызылдың тургустунганындан эгелээш 1950 чылга чедир тырттырган ховар фото-чуруктарын көргүскен. Совет үеде хоорайның бир дугаар үлетпүр болгаш социал-культура объектилериниң фото-чуруктарын, социал-экономиктиг сайзыралын херечилээн документилерни делгээни онзагай. Хоорайның юбилейинге тураскааткан «Кызыл хоорайның хүндүлүг хамаатылары» деп бир дугаар үнген номнуң таныштырылгазы база болган. 120 арынныг, өңнүг номда хоорайның 55 хүндүлүг хамаатыларының фото-чуруктарлыг допчу намдарын, төөгүзүн бижээн.

Ховар белек: «Урянхай. Тыва дептер» 05.09.2014 Ховар белек: «Урянхай. Тыва дептер»

Сентябрь 1-де, Билиглер хүнүнде, Тыва Республиканың Чазааның Бажыңынга онзагай болуушкун болган – Сергей Шойгунуң удуртулгазы-биле тургускан «Урянхай. Тыва дептер» деп чеди томнуг антологияны Тываның ат-алдарлыг кижилеринге, республиканың экономиказының, эртеминиң, культуразының болгаш өске-даа адырларының хөгжүлдезинге үлүүн киирип чоруур кижилерге Тыва биле Россияның демнежилгезиниң 100 чылы-биле холбаштыр тывыскан. 

Тыва улустуң эң сонуургаар номун тыпсырының мурнунда ооң республиканың хөгжүлдезинге, чоннуң угаан-медерелинге ужур-дузазын Тываның Баштыңы онзалап демдеглээн. Шолбан Кара-оол: «Мында улустуң эмчилери, улустуң ус-шеверлери, улустуң артистери дээш, Тываның чонунуң эң төлептиг төлээлери чыглып келген-дир. Силер тыва ниитилелдиң мерген угаан-медерелиниң илередикчилери силер. Бөгүн бис Тыва биле Россияның демнежилгезиниң  100 чылын демдеглеп эрттирип турар бис. Ол дээрге анаа эвес байырлал-дыр. Ону демдеглеп эрттирип тура, эрткен төөгүвүсче хая көрнүп, кылган чүүлдеривисти түңнеп, нарын айтырыгларны сайгарып, чүнү кылырын демдектеп алыр ужурлуг бис. Шупту чүүлдерни дүрген кылыптар арга бисте чок, ынчалза-даа Тыва өскерлип, бурунгаар хөгжүп орар деп чүвени билип, сандаргай эвес угаан-медерел-биле чаа 100 чылче кирер ужурлуг бис» — дээш, республикада кылдынып турар ажыл-херектерни, берге айтырыгларны каксы сайгарып чугаалаан.

Сайыттың саналдары, сүмелери 05.09.2014 Сайыттың саналдары, сүмелери

Россия Федерациязының харылзаа болгаш массалыг коммуникациялар сайыды Николай Никифоров Тыва Республиканың Чазааның Бажыңынга Тываның информатизация болгаш харылзаа четкизиниң, массалыг информация чепсектериниң ажылдакчылары, яамыларның болгаш албан черлериниң удуртукчулары-биле дүүн ужурашкан. Ужуражылганы Тываның Чазааның Даргазының бирги оралакчызы Шолбан-оол Иргит башкарып эрттирген.

Николай Никифоров харылзаага чаа технологияларны шиңгээдип алырының идепкейлиг талалакчызы, «Татарстан Республиканың электроннуг чазаа» деп төлевилелди боттандырар талазы-биле бөлүктүң кежигүнү турган, күрүнениң болгаш муниципалитеттерниң электроннуг ачы-дузазының интернет-порталын шиңгээдип алырынга улуг үлүүн киирген, 2012 чылда РФ-тиң харылзаа болгаш массалыг коммуникациялар сайыды албан-дужаалга томуйлаткан.Тывага информатизацияны болгаш харылзааны хөгжүдер талазы-биле кылып чорудуп турар ажыл дугайында дыңнадыгны республиканың информатизация болгаш харылзаа сайыды Органа Натсак кылган. Ооң соонда РФ-тиң харылзаа болгаш массалыг коммуникациялар сайыды бистиң республикага харылзааның чаа технологияларын шиңгээдип алыр талазы-биле федералдыг яамының ап чорудар хемчеглери-биле чыылганнарны таныштырган. 

Келир үеже бүзүрелдиг базым-биле 05.09.2014 Келир үеже бүзүрелдиг базым-биле

Тываның күрүне университединиң студентилериниң болгаш башкыларының Билиглер хүнүнге тураскааткан байырлыг хуралы Кызылга, Улусчу чогаадылга бажыңынга болган.

Келир үениң специалистеринге чагыын республика Баштыңы Шолбан Кара-оол берген. Чугаазынга чаңчылчаан сөстер киирбейн, бодунуң студент чылдарын, сагыжында кезээ мөңгеде арткан чүүлдерни болгаш студент бузулбас найыралдың дугайында таныштырган. Чаңгыс №315 өрээлге ооң-биле кады Павел Егоров, Сергей Золотов болгаш Юрий Прохоренко олар чурттап турган дээрзин ол сагынган. Ынчан олар аңаа деңнээрге, шериг албанын эрттирип каапкан, кирер мурнунда Свердловскиниң ажылчын факультедин дооскан улуг эрлер турган. Оларның бирээзи университеттиң комсомол комитединиң секретары, өскези — профэвилел удуртукчузу, а үшкүзү — факультеттиң парторугу.Ол арга-дуржулгалыг эрлер Тывадан барган бичии оолду хайгааралга алганнар. Ону делгелгелерге, музейлерге, театрга чедирип турганнар. Юрий Прохоренко хүннүң-не эртенгиниң 6 шакта тургаш, ооң-биле кады чадаг маңнаарын өөрүнден негээр. Ылаңгыя баштайгы үеде аажок берге болган деп, Шолбан Кара-оол билинген.

Буян-Бадыргының ат-алдары 04.09.2014 Буян-Бадыргының ат-алдары
Эрткен вектиң эгезинде Тываның девискээринге болуп турган, тыва улустуң амыдырал-чуртталгазының, тыва ниитилелдиң хөгжүлдезиниң уг-шиин ханызы-биле өскерткен болуушкуннарга Даа кожууннуң нояны Монгуш Буян-Бадыргының салдары кончуг улуг. Тывага 1917 чылда Октябрь революциязының чалгыының келгени, 1918 чылдың июнь 16-да Тываның орус болгаш тыва чурттакчыларының чыыжынга тыва улустуң бот-догуннаан чоруун, хамаарышпас күрүнени тургузар эргезин хүлээп көргени, 1921 чылда Тыва Арат Республиканың тургустунганы дээш, өске-даа төөгүлүг болуушкуннар бистен ыраан тудум, Буян-Бадыргының ал-бодунга, ооң салым-хуузунга, ук-салгалынга, ниитилел-политиктиг ажыл-чорудулгазынга сонуургал улгадып, Тываның күрүне апарганынга ооң салдарын улам-на илези, улам-на чөптүү-биле тодаргайлап турар апарган бис.

2014 чылдың сентябрь 5, 6, 7, 8 хүннеринде Россия биле Тываның демнежилгезиниң база Кызыл хоорайның тургустунганының 100 чылдаанынга болгаш «Наадым-2014» малчыннар байырлалдарының программазы 04.09.2014 2014 чылдың сентябрь 5, 6, 7, 8 хүннеринде Россия биле Тываның демнежилгезиниң база Кызыл хоорайның тургустунганының 100 чылдаанынга болгаш «Наадым-2014» малчыннар байырлалдарының программазы

Сентябрь 5 (пятница)

«Скифтерниң эртинези» чуруктар делгелгези – «Азия төвү» скульптура ансамблиниң чанында чурукчулар бажыңынга сентябрь 5-тен 7-ге чедир 10.00-18.00 шакта.

Өглер хоорайының ажыдыышкыны. «2014 чылдың эң-не шыырак өө» национал өглер конкурузунуң көрүлдези – Тос-Булакка 11.00 шакта.

Россия биле Тываның демнежилгезиниң база Кызыл хоорайның тургустунганының 100 чылдаанынга болгаш «Наадым-2014» малчыннар байырлалынга тураскааткан Тыва Республиканың чогаадыкчы бот-тывынгыр уран чүүл коллективтериниң конкурузунуң көрүлдези – Тос-Булакка 12.00 шакта.

Россия биле Тываның демнежилгезин эгелээннерниң бирээзи, Тываның күрүнезиниң үндезилекчизи Буян-Бадыргы Монгушка тураскаалдың байырлыг ажыдыышкынының езулалы. – Алдан-Маадыр аттыг национал музейниң чанында шөлчүгешке 13.00 шакта.

Билиглер хүнү-биле байыр чедириишкини 04.09.2014 Билиглер хүнү-биле байыр чедириишкини

Тываның хүндүлүг чурттакчылары!

Чаа өөредилге чылының эгелээни-биле болгаш Билиглер хүнү-биле силерниң шуптуңарга чүректиң ханызындан изиг байырны чедирип тур мен. Шуптуңарга дээн чылдагааным--бистиң аныяк республикавыста өөреникчи азы студент, башкы, кижизидикчи чок өг-бүле чок. Бистиң 57 муң хире оолдарывыс болгаш кыстарывыс сентябрь 1-де парталарга олуруптар, 12 муң хире аныяктар студентилер сандайларын ээлептер. Бир эвес улус өөредилгезиниң адырында школаларның болгаш профессионал өөредилге организацияларында сес муң ажыг башкылар ажылдап турар дээрзин барымдаалаар болза, Тываның дөрт чурттакчызының бирээзи-ле билиглер чедиреринге болгаш өөредиринге дорт киржип турар. Ол билиглер бистиң сайзырап турар ниити республикавыска эргежок чугула болгай. Сентябрь 1 -- онзагай хүн. Аныяк салгалга ол кайгамчык чажыттарны болгаш ажыдыышкыннарны шыгжап чыдар билдинмес делегейже нарын болгаш солун аян-чоруктуң эгези, хүн бүрүде хөй-хөй чүүлдерни болгаш долгандыр турар хүрээлелди билип эгелээриниң хүнү.

Билиглер хүнү — онзагай байырлал 04.09.2014 Билиглер хүнү — онзагай байырлал

Билиглер хүнү болгаш чаа өөредилге чылының эгелээшкини, чагыдып каан дег, чылыг, аяс хүнде эгелээн. 

Хоорайның № 3 школазының шөлү байырланчыг байдалда: хөй-ле чаңгыс аай көк-көк хептерлиг уруглар ада-иелери-биле янзы-бүрү өңнерлиг шарлар, чечектер туткулаан, класстар аайы-биле чыскаалыпкан турлар. Биргиклассчыларга сентябрь 1 – онзагай байырлал, бир дугаар башкызы, он бир чыл катай өөренир эш-өөрү, школазы, клазы-биле таныжар хүн. Республикада эң-не улуг бир школа бо чылын 320 биргиклассчыларны хүлээп алган, оларны 9 класстарга чарган. Ниитизи-биле бо чылын 2800 ажыг өөреникчи бо школага өөренир.

Экономика талазы-биле эң сайзыраңгай апаар 04.09.2014 Экономика талазы-биле эң сайзыраңгай апаар

«Российская газетаның» федералдыг үндүрүлгезинге Шолбан Кара-оолдуң интервьюзу: чергелешкек юбилейлер делегейге шуут өске Тываны көргүзүп турар.

Чурттуң эң ырак регионнарының бирээзи төөгүлүг үш юбилейни демдеглээр: Россия-биле демнежилгезиниң болгаш бодунуң найысылалының 100 чылы, РСФСР-ниң составынга эки тура-биле каттыжып киргениниң 70 чылы. Бо болуушкуннар төөгүлүг дээрзи чугаажок. Саян сыннарының артында бөгүнгү болуушкуннар федералдыг эрге-байдалдыг апарган байырлалга чүүлдежип турар. Бурунгу черде болуп турар өскерилгелерниң дугайында Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол чугаалап турар.

— Бир чурттуң өске чуртка хайгааралының дугайында шоолуг ыыттавас болгай. Силер ол чаңчылдан уштунуп, Россияның Тываны протекторатка алганының 100 чылын байырлаарының эгелекчизи болдуңар. Бо таварылга, Шолбан Валерьевич, чүгле Россияда эвес, делегей деңнелинде безин онзагай болуп турар-дыр.

Шолбан Кара-оол: «Мен бодаарымга, бодунуң төөгүзүн ыттавайн эрттирип азы хөөредип турган херээ чок. Украинада болуушкуннар-биле холбаштыр бистиң эвилеливисти колонияга алган азы бичии Тываны улуг Россияның күш-биле киирип алганы кылдыр көргүзер оралдажыышкыннар бар харын. Ынчалза-даа фактылар бар болгай: Ол айтырыгны Россия эвес, а Тыва көдүрүп үндүрген, демнежилге дугайында айтырыгны чаңгыс удаа эвес тургузуп келген. Орус чурт дугайында бистиң өгбелеривис чүс-чүс чылдарда бодап келген. Орус хаанга бердингениниң дугайында баштайгы даңгыраан XVII чүс чылда-ла берген.

Чаа бүдүрүлгениң ажыдыышкыны 04.09.2014 Чаа бүдүрүлгениң ажыдыышкыны

Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оолдуң «Евраз» холдингиниң тургузуунда кирип турар «Межегейуголь» хөмүр-даш компаниязы» КХН-ниң удуртукчузу Вячеслав Сараев-биле ужуражылгазы Шахтер хүнүнүң бүдүүзүнде, «Межегейуголь» шахтаны тударының езулалдың мурнуу чарыында болган.

Бүдүрүлгениң удуртукчузу Вячеслав Сараев «Улуг-Хемниң хөмүр-даш бассейнинде Межегей чыдынында хөмүр-даш казып тывар комплекстиң тудуу» инвестиция төлевилелиниң канчаар күүсеттинип турары-биле Тываның Баштыңын таныштырган. Межегейниң чыдынында хөмүр-даштың санаттынган курлавыры 213,5 миллион тонна болуп турар, ол дээрге «Ж» марканың, металлургия үлетпүрүнге калбаа-биле хереглеттинер кокстуг хөмүр-даш дээрзин Вячеслав Сараев  демдеглээн.  Бүдүрүлге төлевилээни чылда 7,7 миллион тонна хөмүр-даш казып тывар күчүзүнче 2017 чылдың февральда үнер деп, ол чугаалаан. Республика Баштыңынга өөрүп четтиргенин Вячеслав Сараев илергейлээн болгаш ооң талазындан деткимче көргүспээн болза, төлевилелди күүседири болдунмас турган деп айыткан.

Тывага Шахтернуң хүнүн байырлааны 04.09.2014 Тывага Шахтернуң хүнүн байырлааны

Август 31-де Кызылда Арат шөлүнге хоорайның чурттакчылары Шахтернуң хүнүн байырлаан. Аңаа Россияның хөйге билдингир «Серебро» бөлүү концертин эрттирген. Аныяк-өскен бөлүктүң ырыларын кады ырлажып, аажок сонуургаан. 

Ыраажы кыстар боттарының мөгейикчилерин чылыг уткуп, чымчак, эки хүлээп алганы дээш четтиргенин илереткен. Диңмиттиг адыш часкаашкыннарынга олар «Сени кымга-даа бербес мен», «Холдардан туттунчуп алыыл», «Тын» дээш, оон-даа өске ырыларын бараалгатканнар. «Серебро» бөлүүн көөр дээш хар-назы аайы чокка келген кижиниң хөйү аажок. Бирги хүндүткелдиг олуттарда Тыва Республиканың хөмүр-даш бүдүрүлгезиниң ажылчыннары,  хоочуннары олурганнар. «Чырыктың болгаш чылыгның кол үндезини – хөмүр-даш казып тывар үлетпүрже кичээнгейни угландырып, бо байырлалды шак мындыг бедик деңнелге эрттирип турары өөрүнчүг-дүр. Хөмүр-даштыг республикага шахтернуң ажылын үнелээр болза эки» – деп, Тываның энергетика үлетпүр корпорациязының БелАЗ чолаачызы Евгений Астанин чугаалаан. Регионнуң баштыңы Шолбан Кара-оол республиканың аалчызы, билдингир кинорежиссер, актер Федор Бондарчук-биле Тываның хөмүр-дашчыларын профессионал байырлалының хүнү-биле байыр чедирип, сценаже үнүп кээрге, көрүкчүлерниң күштүг шимээни хөлзеп эгелээн. Оларга ТЭYК-түң директору Руслан Байсаров каттыжып келген

«АЗИЯ ТӨВY» Италиядан чедип келген 04.09.2014 «АЗИЯ ТӨВY» Италиядан чедип келген

Азияның географтыг төвүнүң чаа тураскаалы субботада Кызыл хоорайда Италиядан чедип келген. 

Бо болуушкунну Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол чүгле төөгүлүг эвес, өөрүшкүлүг деп үнелээн, чүге дээрге ооң Тывага чедир эрткен оруу узун болган. Ол Украинаның чөөн талакы кезиин тавартыр чорупканы Чазак Даргазын дүвүреткен, чүге дээрге ооң оруу аңаа саадай берип болур.

Суббота кежээзинде Тываның Баштыңы болгаш Тывага дыштаныры-биле келген сураглыг кинорежиссер Федор Бондарчук чаа скульптураны сонуургап көргеннер, ооң чаражы аалчыны аажок магадаткан. Хөй-ле кижилер адааргалдан чарлы бээр боор деп, ол баштактанган. «Азия төвү» тураскаалдың орнунга чаа композицияны скиф аян езугаар делегейге ат-алдарлыг скульптор Даши Намдаков тыва чурукчулар-биле кады тургускан дээрзин Шолбан Кара-оол аалчыга тайылбырлаан. Солун чүве чүл дээрге, тураскаалды көрдүнген черинге чогуур негелде езугаар тургузары-биле итали мастерлерниң боттарының Тывага чедип келгени болур. Байырлалдар эрткен соонда тураскаалга немелде чырыкты тургузар деп, республика удуртукчузу бүзүреткен.

Август 31 — Шахтернуң хүнү 01.09.2014 Август 31 — Шахтернуң хүнү

Тываның хөмүр-даш адырының хүндүлүг ажылдакчылары!

Улуг ужур-дузалыг профессионал база бир байырлал — Шахтернуң хүнүн бистиң чуртувус демдеглеп турар.

Шахтернуң күш-ажылын ниитилел кезээде үнелеп келген. Ол мергежил аңаа ажылдаар кижиден кадыг-быжыг, туруштуг, идегелдиг болгаш эш-өөрүнге дузалаарынга кезээде белен чорукту негээр, шахтернуң ажыл-ижи бистиң республикага аажок улуг ужур-дузалыг. Силерниң күжениишкиннериңерниң ачызында энергетика объектилериниң, үлетпүр болгаш көдээ ажыл-агый бүдүрүлгелериниң, социал адырның албан черлериниң болгаш организацияларының ажылы үзүк-соксаал чок болуп, бажың бүрүзүнге өг-бүлениң чаагай чоруу боттанып турар. Ынчангаш силерниң күш-ажылыңар дээш өөрүп четтириишкинниң сөстерин чүректиң ханызындан чугаалап турар бис.

Бичии дагжыга тураскаал 31.08.2014 Бичии дагжыга тураскаал

Август 29-та чуртувустуң ажыл-агыйының кол адыры – Шахтерлар хүнүн найысылалдың Арбат шөлүнге ыры-шоор, танцы-сам-биле демдеглээн.

Шахтер кижиниң күш-ажылын бедии-биле үнелээш, дагжы бичии оолдуң тураскаалын Арбаттың  девискээринде тургузуп, ооң ажыдыышкынынга ТР-ниң Чазааның Даргазы Шолбан Кара-оол  байыр чедирип, чылыг сөстерни чугаалаан: «Тываның хүндүлүг дагжылары! Силерниң күш-ажылыңар чуртувуска дыка ужур-дузалыг. Республиканың хөмүр-даш казып тывар адырында ажылдап турар бүдүрүлгелериниң моон-даа соңгаар хөгжүлдезинче улуг кичээнгейни салып турар бис. Бөгүн мында Тываның Арбадын улам аян-шинчи киирип турар бичии дагжы оолдуң тураскаалы ханы, байлак уткалыг болгаш уругларывыска-даа өөредиглиг болур» — деп, ол демдеглээн.

Бүрүн эргелиг болурунга дузалаар 31.08.2014 Бүрүн эргелиг болурунга дузалаар

Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол республиканың Чазааның өмүнээзинден Шииткел күүселдезиниң федералдыг албанының эргелели-биле кады ажылдажылга дугайында дугуржулгага ат салган.

Ол дугуржулганы регионнуң удуртукчузу Кызыл хоорайда №1 эдип чазаар колониязынга барып чарган. Документиге ат салырының мурнунда Шолбан Кара-оол херек эрттирип турар бөлүк кижилерге мынча дээн: «Шииткел күүселдезиниң эргелели-биле дугуржулга чарып тур бис. Ооң сорулгазы — хосталган соонда силерниң ниитилелге ээп келгеш, ооң бүрүн эргелиг кежигүнү болурунга дузалаары. Биске эң кол чүүл — кем-херек үүлгедиишкиннериниң катаптаар чоруун болдурбазы». Тываның Баштыңы бо ажылды өске кижиге чүге дагзып кагбайн, бодунуң аңаа келгениниң чылдагаанын тайылбырлаан. «Чардынган дугуржулгага бодум маңаа ат салгаш, бо дээрге чаңгыс удааның херээ эвес дээрзин бадыткап тур мен. Документини үш чыл дургузунда белеткеп келген. Аңгы-аңгы юридиктиг нормаларны болгаш негелделерни дугуржурунга дыка хөй үе эрткен. Хосталып чанып келгениңерниң соонда силерниң-биле кады төрээн черивиске кады чурттаар бис дээрзин барымдаалаан бис. Силерни чогумчалыг амыдыралче эглип келир, баш муңгаш, оон база херек үүлгедиишкининге чедирер орукче киирбес ындыг системаны тургузар ужурлуг бис.

Чоннуң кадыкшылы – чурттуң байлаа 31.08.2014 Чоннуң кадыкшылы – чурттуң байлаа

Республиканың уруглар эмнелгези август айда 60 чылын демдеглеп турар. Ак халаттыг эмчилерге байырлалын таварыштыр Тываның Чазаа уруглар коллективинге акшалыг сертификаттарны берген. А ТР-ниң кадык камгалал сайыды Орлан Донгак байыр чедиргеш, хөй чылдарда үре-түңнелдиг ажылы дээш эмчи Долаана Ивановага, Анжелика Айнаровага, повар Елена Орловага, Галина Оюнга, чазаныкчы Валерий Самдармаага, эмчи сестразы Софья Туматка, статистика ажылдакчызы Саида Сатка, санитарка Салбак Ховалыгга, склад эргелекчизи Чечекмаа Ландыкка шаңналдарны тывыскан.

Аңаа улажып республиканың №1 эмнелгезиниң кол эмчизи Вячеслав Ховалыг чылыг сөстерни  дамчытты:«2014 чылда онзагай болуушкуннар, Россия биле Тываның демнежилгезиниң болгаш Кызыл хоорайның тургустунганының 100 чылы база республиканың уруглар эмнелгези 60 чылын демдеглеп турар. Кадык камгалал талазы-биле программаларны база бо уруглар эмнелгези өскелерден чыда калбайн, эки күүседип турар болгаш  эртем-билиг-биле шыырак чепсегленген, байлак арга-дуржулгалыг эмчилер хаара туттунган. Эмчи кижиниң кол-ла сорулгазы – аарыг улус эвээш, чонувустуң кадык-шыырак болурун чедип алыры болур. Эң-не харыысалгалыг болгаш чонга буян чедирер мергежилди шилип алган, быжыг тура-соруктуг, чоннуң кадыы дээш сагыш човап чоруур кижилер эмчилер-дир. Бичии уругларның кадык-чаагай чоруу дээш үлүг-хуузун киирип чоруур коллегаларымга байырлал таварыштыр сеткилимден чедиишкиннерни күзедим» — деп, ол чугаалаан.

Өвүр черин өргүн чонга бараалгадыйн 31.08.2014 Өвүр черин өргүн чонга бараалгадыйн

Өвүр – Тываның мурнуу чүгүнде Моол чурту-биле кызыгаарлажып чыдар кожуун. Долгандыр бедик арт-сынныг, аржаан-сугларлыг тывызык-ла оран. Кожууннуң төөгүзүнүң арыннарын ажып көөр болза, солун. Тыва Арат Республиканың Биче Хурал Президиумунуң чарлыы-биле 1941 чылдың май 24-те аңгы кожуун болуп тускайлаттынган. 

Өвүр кожууннуң кол адыры – мал ажылы. Бо чылдың санаашкыны-биле мал бажының саны 185 муң. 15 муңчу малчынныг, ажыл-агыйын чаа эгелеп чоруур 5 фермерлиг. Өвүр кожууннуң төвү Хандагайтыга  чаңчыл болган, чылдың эртер көдээ ажыл-агыйның малчыннар байырлалын август 24-те эрттирген. Суурнуң чону, сумулар Саглы, Солчур, Дус-Даг, Чаа-Суур, Ак-Чырааның ажыл-ишчилери база чалаттырган төлээлер, спортчулар, аът салыкчылары, мөгелер болгаш кожазында Моолдуң Убса-Нур аймактан аалчылар сонуургап келген. Кожуун төвүнге чоокшулап кээрге-ле, ийи улуг кудумчуларының оруктары чаарттынган, чаа бажыңнарның немей туттунганы, черле бурунгаар сайзырап турары каракка көскү.

Башкыларның Август чөвүлел хуралы 31.08.2014 Башкыларның Август чөвүлел хуралы

Тыва Республиканың башкыларының август 25-те чөвүлел хуралы чаарттынган Улусчу чогаадылга бажыңынга ажылын эгелээн.

Чаа аян-шинчи кирген бажыңның фойезинде өөредилге адырының төөгүзүн көргүскен делгелгени Күрүне архивиниң ажылдакчылары организастаан. Залда кижи олурар хостуг олут чок кылдыр республиканың башкылары, өөредилге адырының ажылдакчылары долдур олурупкан. Хуралды ТР-ниң өөредилге болгаш эртем сайыды К.А.Бичелдей ажыткаш, ТР-ниң Чазак Баштыңы Ш.В.Кара-оолга сөстү берген. Ол чыылган чонга кел чыдар ба­йырлалдар база чаа өөредилге чылы-биле байыр чедиргеш, чаңчыл болган чылдың эртер август чөвүлел хуралы башкыларның ниити ажыл-чорудулгазының чурумун, сорулгаларын чугаалажыр бир аргазы деп демдегледи.

Бо хуралдың кол сорулгазы – «Өг-бүле бүрүзүнге – дээди эртемниг уруг» деп губернатор төлевилелин боттандырары-биле өөредилгениң шынарын экижидериниң ниити аргаларын сүмележири. Ш.В.Кара-оол бо төлевилелче улуг кичээнгейни углап: «Уруг бүрүзүнге ооң ада-иезиниң акша-хөреңгизиниң хемчээлинден хамаарылга чокка бодунуң арга-шинээн боттандырар арганы бербишаан, соовуска шыырак эртем-билиглиг салгалды арттырып каар ужурлуг бис. Оон бистиң республиканың келир үези хамааржыр. Ынчангаш өөредилгеге камналга кылыр эргевис чок. Бир дугаарында, бо төлевилелче улуг кичээнгейни салырын диледим».

Тывада Индиядан башкы чаларап келген 31.08.2014 Тывада Индиядан башкы чаларап келген

Тываның юбилейлиг чылында болуп турар онзагай болуушкунну республиканың буддистери    үрде манаан. Август 26-да мында чаларап келген Хүндүткелдиг Чадо Тулку Ринпоче башкыны Тываның буддистер ниитилелиниң лама-башкылары Артыш башкы, Лопсан Дондуп, соңгу Индияда өөренип турар  Сонам Пелгель башкы база Буян Чамзырын болгаш лама-башкылар тыва езу-биле уткуп алган.

Гелуг школазының эң-не хүндүткелдиг лама-башкыларының бирээзиниң бистиң республикада келгени таварылга эвес. Дөрт чыл бурунгаар Ыдыктыг Далай-Ламаның Өөредилгезин дооскан соонда, Тываның Камбы-ламазының (Дээди лама)  Тензин Цултим башкы Ыдыктыг Далай-Лама-биле ужуражып чугаалашкаш, Ыдыктыг Далай-Ламаны Тывага келирин ол чалаан. Онза хүндүткелдиг Тензин Цултим башкының чугаазы-биле алырга, Тыва Республиканың шажынының дээди эрге-дужаалынга соңгуттурган соонда,  шажын башкызын Тываже чорударының дугайында дилегни Ыдыктыг Далай-Ламага бир-ле дугаар киирген. Ынчан Ыдыктыг Далай-Лама бо айтырыгны деткиирин аазаан турган. Чылдың-на Россияның буддистериниң болуп турар ийи дугаар өөредилгезиниң үезинде бистиң Камбы-ламавыс Дхарамсалага чоруп турда, ол айтырыг шиитпирлеттинген.

Найысылалывыс төвү 1937 чылда 31.08.2014 Найысылалывыс төвү 1937 чылда

«Бир чуруктуң төөгүзү»

Чурукта: 1937 чыл. Кызылдың Ленин биле Чүлдүм кудумчуларының белдири. Ленин кудумчузун бир дугаар чаагайжыдып эгелээн үе. Туктар туткан пионерлер май байырлалдарының үезинде төп кудумчуну куду чыскаалыпкан чоруп олурар. ТАР-га 1920 ажыг чылдарда пионерлер организациялары тургустунган, а 1937 чылда оларның саны көвүдээн турган.

Өртке удур албан чериниң суургазындан соңгу чүкче углуг тырттырган чурук. Ол үеде өртке удур албан чериниң суургазы амгы Арат шөлүнүң (төөгү арыннарында чамдык чүүлдерде ук суурганы Тываның В.Көк-оол аттыг хөгжүм-шии театрының орнунга турган деп бижип турар) девискээринге турган. В.Ермолаевтиң ук суурга кырындан хоорайны ол-бо чүктерже тырттырганы чуруктары хөй. ТР-ниң Алдан-Маадыр аттыг Национал музейниң төөгү килдизиниң эргелекчизи Шончалай Ондарның чугаалап турары-биле алырга, чурукта чуртталга бажыңнарының бирээзинге фотограф В.Ермолаев боду чурттап чораан.

Эртенги сергек эгелээшкин 31.08.2014 Эртенги сергек эгелээшкин

Арат шөлүнде эртенниң-не эртип турар «Бодрое утро» деп эгелээшкинниң сула шимчээшкининге киржир сорулгалыг эртенгиниң 6 шакта оттуп келген-даа болзумза, 5 минут озалдап чеде бээримге, Арат шөлүнде 30-40 шаа киржикчилер хүннүң эртенги чырык херелдеринден өөрээн-даа ышкаш, сула шимчээшкиннерни омак-сергек кылган турлар. 

Киржикчилерниң аразында хөй кезии — 40 хардан өрү назылыг херээжен чон. Пенсия назылыг киржикчилер база хөй, ынчалза-даа ында аныяктар, элээдилер болгаш школа назыны безин четпээн чаштар бар болду. Кырган-авалар уйнуктарын эдертип алган-дыр деп билдим. Келген киржикчилерниң аразында Кызыл хоорайның баштыңы Дина Оюн, ТР-ниң күш-ажыл болгаш социал политика сайыды Мерген Ооржак база  бо төлевилелдиң эгелекчизи Адам Текеев сула шимчээшкиннерни сеткилинден кылып турлар. Ушу тренери Роберт Күнзектиң удуртулгазы-биле «улунуң самы»-биле эгелээн сула шимчээшкин чоорту нарын хевирлеринче кирип, чыглып келгеннерниң хей-аъдын көдүрүп тур.

Торгу хээлиг Самагалдайга 26.08.2014 Торгу хээлиг Самагалдайга

Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол республикада эң бурунгу төп Самагалдай суурга чораан.

Тес-Хем кожуунда турар Самагалдай суур 1921 чылга чедир Тываның баштайгы найысылалы болуп келген. Ол дээрге бистиң девискээривисте эрте-бурунгу деп болур чер-дир, Самагалдай 1773 чылда үндезилеттинген. Тываның Камбы-ламазының өргээзи аңаа турган, амбын нояннарның тыптып хөгжүүрүнге салдар чедирген чер база ол. Амбын ноянның дээди албан-дужаалы Тываның тарамык-быдаргай чонун 200 чыл бурунгаар каттыштырган.  Ынчангаш Тыва күрүнениң тургустунарынга, Россия биле Тываның демнежилгезинге Амбын ноянның ужур-дузазы аажок улуг.

Август 23-те Шолбан Кара-оол Тес-Хемниң малчыннарының наадымынга киржип чораан. Баштай ол муңчу малчын Ольга­ Сыраттың аалынга барган, ооң ажыл-агыйында 1200 хире шээр, 100 ажыг мыйыстыг бода мал бар. Малчын-биле ажыл-ишчи чугааны кылган соонда  Тываның Баштыңы Самагалдайже чорупкан, орук аксынга ону Россияның болгаш Тываның туктарын туткан, аът мунган тес-хемчилер уткааннар. Шолбан Кара-оол база оларга каттыжып, аът мунгаш, кожуун төвүнче кирген.

Тудуг шөлүн ыдыктаан 26.08.2014 Тудуг шөлүн ыдыктаан

Дрепунг Гоманг хүрээзиниң бөлүк ламалары август 24-те Кызылга Будданың чаа хүрээзин тудар шөлдү ыдыктааннар.

Ол ламалар Тывага он бир хонук дургузунда күүседир программа езугаар чоруп турарын сагындыраал. Тулку Лобсанг Ярпель Ринпочеге удурткан делегация Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оолдуң чалалгазы-биле келген. Ыдыктаашкынның езулалын күүсеткен соонда, ламалар чаа хүрээни 14-кү Далай-Ламаның чүүлдүг деп көрген черинге тударынга деткимчени көргүзерин чүдүлгелиг чурттакчылардан дилээннер. Будда шажынныг республикага чаа хүрээ эргежок чугула, ол чаагай  чүүлдерни болгаш чечектелиишкинни хайырлаар деп, олар дыңнатканнар. Ол хүрээни Сүбедей спорт комплекизиниң чоогунга тудар. Ону тудар деп саналды Шолбан Кара-оол үндүрген, православ шажынның хүрээзин туткан соонда буддистерге база ыдыктыг черни тудары чугула деп, ол санаан. Чаагай сеткил акша-хөреңгизин чыыры-биле бо чылдың апрельде коммерцияга хамаарышпас фондуну тургускан. Бо хүнге чедир ооң фондузунче 2 млн. 885 муң рубль кирген.

Маркаларны болгаш чагаа хаптарын белеткээн 26.08.2014 Маркаларны болгаш чагаа хаптарын белеткээн

Тываның болгаш Россияның демнежилгезиниң база Кызыл хоорайның үндезилеп тургустунганының 100 чылынга уткуштур маркаларны болгаш чагаа хаптарын бүдүрүп үндүрген. 

Тываның Информатизация болгаш харылзаа яамызының, Харылзаа талазы-биле федералдыг агентилелдиң болгаш «Марка» парлалга-садыг төвүнүң Тываның болгаш Россияның демнежилгезиниң база Кызыл хоорайның үндезилеп тургустунганының 100 чылынга уткуштур почта төлевириниң күрүне демдектерин бүдүрүп үндүрер талазы-биле кады кылган төлевилели күүсеттинген. Тываның болгаш Россияның демнежилгезиниң база Кызыл хоорайның үндезилеп тургустунганының 100 чылынга тураскааттынган ийи марка, ийи чагаа хавы болгаш Россияның болгашТываның демнежилгезиниң 100 чылынга уткуштур үндүрген марканы сугар белекке тыпсыр кылдыр белеткээн хапчыгаштарны бүдүрген.

«Тыва ЭКСПО – 2014. Күс» 26.08.2014 «Тыва ЭКСПО – 2014. Күс»

Август 22-24 хүннеринде Кызылга регионнар аразының «Тыва ЭКСПО – 2014. Күс» делгелгези болган. 12 дугаар эртип турар делгелгениң киржикчилеринге ТР-ниң экономика сайыды Елена Каратаева, делгелгениң күүсекчи директору Сергей Власенко, Тыва Республикада РФ-тиң Президентизиниң төлээзи – федералдыг инспектор Татьяна Монгуш олар байыр чедирген. 

Аалчылар делгелгениң киржикчилериниң саны чылдан чылче өзүп, ооң географтыг девискээриниң делгемчип олурарын демдеглээннер. Тыва Республиканың Чазааның болгаш Новосибирск облазының удуртулгазының аразында садыг-экономика, эртем-техника болгаш культура талазы-биле кады ажылдажылга дугайында дугуржулгазы езугаар 2004 чылдан бээр болуп келген «Тыва – ЭКСПО» мооң мурнунда хөй кезиинде Сибирь регионнуң бараан бүдүрүкчүлерин чыыптар турган болза, а бо чылын Москва, Санкт-Петербург хоорайлардан база киржикчилер келген. Ниитизи-биле делгелгеге 96  компаниялар болгаш  бүдүрүкчүлер боттарының барааннарын болгаш ачы-дуза чедирилгезин чонга таныштырар күзелин илередип, киржикчилер даңзызынга баш бурунгаар бүрүткеткен турган болза, а херек кырында оларның саны 120 ашкан.

Көпбезинге чалынмас 26.08.2014 Көпбезинге чалынмас

Бүгү-россияның караа көрбестер ниитилелиниң республика  организациязының Кызыл хоорайның Кечил-оол кудумчузунда клувунга чеде берген санымда-ла, караа багай көөр азы көрбес инвалид кижилерниң тура-соруунуң күштүүн магадаар мен. Олар аңаа чыглып алгаш, боттарының ажыл-херээн чугаалажып, аразында сүмележип, концерттерге белеткенип ырлажып турарлар. Кыдыындан көрүп, дыңнап олурарга, олар салым-хуунуң кандыг-даа бергезинге туттурбаан-даа ышкаш.

Август 23-те база олар аңаа чыглып, оон демнии-биле кады чоруткаш, автоорук техникумунуң спорт шөлүнге Тыва биле Россияның демнежилгезиниң 100 чылынга тураскааткан «Чайгы чурумалдар» деп VII чайгы спартакиаданы эрттиргеннер. Спартакиада чогум август чээрби ийиде-ле хөл шыдыраа болгаш шашки маргылдаалары-биле ажыттынган. Ооң уламчызы – карак талазы-биле инвалидтерниң чиик атлетикага маргылдаалары. 100 метр дистанцияга чадаг чарышка, турган черинден узунун халыырынга, аар бөмбүк октаарынга, хол басчырынга (армрестлинг) 45 хар чедир болгаш оон өрү назынныг эр, херээжен спортчулар күжүн шенешкеннер. Караа көрбес кижилерниң узуну 100 метр черге маңнаарын көргеш, дидимин кижи кайгаар. Орукту көрбейн, канчап ынчаар дидим, дүрген маңнаар боор!

Чүнү көргүскени ол? 25.08.2014 Чүнү көргүскени ол?

Мен ам бо улгаткыжеге чедир назыдап чурттап келгеш, чеже-чеже соңгулдаларны көрүп эртпедим дээр. Шаанда кыштың соогунда безин авам-ачам мени негей чагыга ораап алгаш, шанактыг аъттыг суурга чедип келгеш, соңгуп турганын утпаан мен. Амыдыралым аайы-биле Кызылга көжүп келгеш, үжен чыл чедип тур мен. Совет үе дижиривис өйде болуп турган соңгулдалардан база-ла чыда калбас турдум. Уругларывысты эдерткеш, арай херии черде турар соңгулда участогунга дүъш четпээнде кылаштажып чеде бээр бис.

         Биеэгиде ышкаш байырланчыг, ажык хөөннүг, сагыш-сеткилден шилилге кылып соңгуур соңгулдалар ажыт кирип бар чыдар-дыр. Оода ужур эдертип, аңгы-аңгы партия бүрүзү бир-бир ажыктыг, көскү ажылдан «Бо-дур, чонум!» дээш, кылып каан болза, чон амырап соңгуур ийик. Амгы үеде чүгле «Чаңгыс демниг Россия» партиядан өске көскү ажыл-херек бүдүрген кандидаттарлыг партия чок-тур. Коммунистиг партияны чүү деп чүү дээр, хөөкүйлер кызып-ла турар, арткан «Парнас», «Чөптүг Россия» дээн ышкаш партиялар ээлчеглиг соңгулдалар кээрге-ле чаштынып чыткан дег, хенертен үне халып, көскүлеңнеп эгелээни чаржынчыг.

Күрүне шаңналдарын — республиканың тергиннеринге 25.08.2014 Күрүне шаңналдарын — республиканың тергиннеринге

Август 22-де Россия тугунуң хүнүнде ТР-ниң Чазак Бажыңынга ийи дакпыр байырлыг болуушкун болган.

Тыва Республиканың Баштыңы Шолбан Кара-оол республиканың ажыл-агыйларының аңгы-аңгы адырларының тергииннеринге, мурнакчыларга, хүндүткелдиг хоочуннарга Чазак шаңналдарын тывыскан. Ниитизи-биле 50 ажыг төлептиг кижилерге улуг  өөрүшкүнү  ол хүн сөңнээн.  ТР-ниң Чазааның  Даргазының Хүндүлел бижии-биле чеди ажылдакчыны шаңнаан. «Тыва Республиканың алдарлыг ажылдакчызы» хүндүлүг атты Бай-Тайгадан Светлана Иргитовна Самбый-оолга, «ТР-ниң өөредилгезиниң алдарлыг ажылдакчызы» атты Каа-Хем кожууннуң Көк-Хаак ортумак ниити билиг школазының башкызы З.И.Дапыга, «ТР-ниң Улустуң башкызы» бедик атты Кызылдың транспорт техникумунуң башкызы Г.Е.Селивановага тывыскан. «Шылгараңгай күш-ажыл дээш» медальдарны Аянгатыдан Х.О.Донгакка, Кызылдан З.М.Бадыргыга тывыскан. Тыва биле Россияның демнежилгезиниң 100 чылынга тураскааткан юбилейлиг медаль-биле дөртен ажыг кижи шаңнаткан. Оларның аразында культураның хоочуну А.М.Салчак, ИХЯ-ның хоочуну К.Д.Даржаа, күш-культураның хоочуну Ө.Ч.Ондар, культураның хоочуну В.В.Нагорный, Тываның Улустуң хөөмейжилери Андрей Монгуш, Игорь Көшкендей, парлалганың тергииннери В.М.Балчий-оол, С.С.Балчыр болгаш өскелер-даа.

Тыва кижи чаныксаанда кандыг ийик! 25.08.2014 Тыва кижи чаныксаанда кандыг ийик!

Чаңгыс чер-чурттуглар съездизинден чүүл

Август 21-де ТР-ниң Чазак Бажыңынга чаңгыс чер-чурттугларның съездизи ажыттынган. Россияның аңгы-аңгы хоорайларында, республикаларында ажылдап-чурттап чоруур, ол ышкаш кожавыс Моол, Кыдаттан келген чаңгыс чер-чурттугларывыс төөгүлүг ол чыышка киришкен. Съездини ТР-ниң Чазааның Даргазы Ш.В.Кара-оол ажыткаш, эге сөстү алган.

Республика улуг юбилейлерниң бүдүүзүнде хайымныг ажыл-иште чоруп турарын тайылбырлааш, Шолбан Валерьевич ол анаа-ла байырлал эвес, а Тыва күрүнениң чүс чыл дургузунда чаартылгаларынга, чедиишкиннеринге хамаарыштыр улуг түңнелди үндүрер, ол ышкаш келир чаа чүс чылда амыдырап-чурттаарының сорулгаларын салыр төөгүлүг үе-чада дээрзин онзалап демдеглээн.Байырлалдарга уткуштур республикада улуг ажылдарның, ылаңгыя төлевилелдерниң боттаныышкыны чедиишкинниг чоруп турарын аалчыларга Чазак Даргазы допчузу-биле таныштырган. Ылаңгыя «Тыва – арыг-силигниң болгаш корум-чурумнуң девискээри» төлевилел чүгле бок аштап-арыглаары-биле холбашбаан, а кижилерниң сагыш-сеткил арыглаашкыны, башта хоозуралдан адырлыры-биле, чырык бодалдары-биле холбашканын айтып, долгандыр турар байдал — ээнзирээн кажаа-хораалар, кагдынган болгаш хоозураан ажыл-агыйлар оран-савалары каракка чаржынчыг көстүп турда, өзүп орар салгалды ажылгыр-кежээ, чараш чүүлче  чүткүлдүг кылдыр кижизидери болдунмас, ынчангаш чонну чаагай амыдыралче кыйгырарда, бо бүгүнү өскертир, арыглаар, кылыр, септеп-селиир ужурлуг. 

Улуг назылыг кижилерже кичээнгей — чаагай эгелээшкин-дир 25.08.2014 Улуг назылыг кижилерже кичээнгей — чаагай эгелээшкин-дир

Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол улуг назылыг хамаатыларны бирги ээлчегде хүлээп алырының дугайында нормативтиг актыны ажылдап кылырын дааскан.

Хоочуннарны хүндүлээр, оларның кылган ажыл-херектерин үнелээр чорук — тыва улустуң эрте-бурунгу чаңчылы. Келир салгалынга хөй чүүлдерни кылып берген хоочуннар амгы үеде боттары сагыш салыышкынны манап турар болгай. Күш чок кижилерге, ылаңгыя назылап кырааннарга хумагалыг хамаарылга — ниитилелдиң моральдыг чоруунуң бадыткалы. «Бо саналдың канчаар боттанырын көрүксээрим аажок, кижиге аажок чугула чүүл-дүр. Назы-хары улгады берген кижилер дээрге, олардан арга-сүме алырынга чугула чон-дур, оларның-биле чүнү-даа чугаалажып, санал-оналын айтырып болур. Бир эвес албан-дужаал ээлээннер кижилерни ынчаар билип чоруур болза, ол кончуг эки-дир»--деп, Россияның Улус ажыл-агыйы болгаш күрүне албанының академиязының күрүне эрге-башкарылга факультединиң кафедра эргелекчизиниң оралакчызы Александр Балобанов чугаалаан.

Күрүне тугунуң хүнү-биле! 21.08.2014 Күрүне тугунуң хүнү-биле!

Россияның Күрүне тугунуң хүнү — август 22

Тыва Республиканың хүндүлүг чурттакчылары!

Бистиң чуртувуста эң чугула байырлал — Россия Федерациязының Күрүне тугунуң хүнү-биле силерге байыр чедирип тур бис!

Россияның тугу — ол дээрге бистиң күрүневистиң аңгы-аңгы сөөк-язылыг, шажын-чүдүлгелиг, политиктиг туруштуг болгаш культура чаңчылдарлыг кижилерниң чаңгыс демниг чоруун көргүзүп турар эң кол демдектериниң бирээзи болур. Ол Россияның кайгамчык төөгүзүн, ооң шериг күчүзүн болгаш угаан-бодалының эң байлак салгалын, чаңгыс чер-чурттугларывыстың өндүр, улуг чедиишкиннерин болгаш эрес-маадырлыг чоруктарын илередип турар. Ол дээрге  катап тургустунуп турар Россияның социал болгаш политиктиг турум чоруунуң демдээ-дир. Бөгүн Күрүне тугунуң ак, көк, кызыл өңнери чаа, хостуг Россияны болгаш ооң чечектелиишкининге бүзүреливисти илередип, бистиң кижи бүрүзүнге патриотчу эң эки хөөннү киирип, улуг Төрээн чуртка ынакшылга бисти каттыштырып турар. Россияның тугу улуг чурттуң аажок делгем девискээрин көргүзүп турар. Бо чылын бүгү российжилер-биле кады бистиң чаа чаңгыс чер-чурттугларывыс — Крымның болгаш маадыр хоорай Севастопольдуң чурттакчылары, Күрүне тугунуң хүнүн бир дугаар демдеглээрлер.

Хүндүткели онзагай 21.08.2014 Хүндүткели онзагай

Россияның ак, көк, кызыл өңнерлиг күрүне тугу көзүлбес чер бөмбүрзекте бөгүн чок деп чугаалап болур. Бистиң чуртувустуң күрүне тугу Соңгу-Доштуг океанның дүвүнде безин чалгып чыдар. Делегейниң кайы-даа девискээринге Россияның үш өңнүг тугунуң киискип чорууру— бистиң күрүневистиң күчү-күжүнүң херечизи.

Ак, көк, кызыл өңнерлиг тукту эң-не баштай 1667 чылда Орел аттыг орус шериг кораблинге көдүрген. Чүгле харын ол тукту бо корабль үр эвес эдилээн, үш чыл болганда ону Степан Разинге баштаткаш, тура халыышкын кылган орус тараачыннар өрттедипкен деп төөгү дыңнадыгларында демдеглээн. Орус күрүнениң сүлде демдектериниң бирээзи кылдыр бо тукту доктааткан кижи—Петр I хаан. Садыгжы корабльдарга ак, көк, кызыл өңнүг туктарны азып алгаш чорууру албан дээрзиниң дугайында чарлыкты 1705 чылдың январь 20-де бо хаан үндүрүп, ол кандыг хевирлиг болурунуң чуруун боду чурааш, каяа кандыг өңнүг боорундан безин айтып каан. Эң адаанда кызыл туктуг дилиндек — эрес-маадырлыг, төлептиг мөзү-шынарның, ортузунда көк өңнүг дилиндек — чаагай, чөптүг сагыш-сеткилдиң, эң кырында ак өңнүг дилиндек сагыш-сеткилдиң арыг-чаагайының илергейи деп санап турар. Россияның тугунуң өңнериниң утказынга хамаарыштыр албан-езузунуң-даа болгаш өске-даа чаңгыс аай тайылбыр чок, ынчалза-даа билдингир тайылбырлар эрес-маадырлыг чорук, эки сеткил, чуртунга ынакшыл-биле холбаалыг.

Найысылалдың чугула объектилеринде 21.08.2014 Найысылалдың чугула объектилеринде

Тываның Баштыңының ажыл-албаны

Тываның Баштыңы ажыл хүнүнүң ийиги чартыында Кызыл хоорайның тудуг шөлдеринге болгаш найысылалдың чугула объектилеринге чораан.

Ол тудугжулар-биле, бодунуң оралакчылары-биле болгаш мэрияның удуртулгазы-биле кудумчуларны чадаг эргип кезээн. Ол хыналда Улусчу чогаадылга бажыңындан эгелээн. Тудугжуларның ажылын кичээнгейлиг көргеш, ону кылып турар кижилер шалыпкын апарган дээрзин демдеглээн. Бажыңның даштыкы хевирин каастаары, кудумчуга электри чырыын тургузары дээн ышкаш ажылдар чоруп турган. Доозар мурнунуң ажылын боттандырып тургаш, чамдык чугула чүүлдерни эрттириптер чадавас дээн сезиг-биле, ону онза контрольга алырын тудуг сайыды Александр Свинцовка дааскан. Кызыл партизаннар кудумчузу-биле чорааш, Тываның Баштыңы «Восток» КХН-ниң орукчулары-биле ужурашкан. Кол кичээнгейин Енисейниң эриинче угландырган, уран чүүл мастерскаяларының болгаш тыва аъш-чем белеткээр ресторанның тудуунуң чоруп турар байдалы-биле танышкан. «Азияның төвү» комплекстиң девискээринде ажылдар доостур чоокшулаан. Мрамор даштарны черде салган, 20 шивини олурткан. Даши Намдаковтуң төлевилелин езугаар «Хаанның аңнаашкыны» скульптураны тургускан. Чоокку үеде «Азия төвү» чаа обелиск Кызылга чедип кээр. Шолбан Кара-оол комплекстиң девискээриниң архитектурлуг овур-хевириниң дугайында айтырыгны тудугжулар-биле сайгарган.

«Өг-бүле бүрүзүнге — дээди эртемниг уруг» 21.08.2014 «Өг-бүле бүрүзүнге — дээди эртемниг уруг»

Губернатор төлевилели

Бо чылын дээди өөредилге черлеринче Тывадан чеже доозукчу кирип алганын база ооң түңнелдерин билип алыр сорулгалыг ТР-ниң Өөредилге болгаш эртем яамызының кадрлар белеткелиниң болгаш профессионал өөредилге салбырының консультантызы Ольга Дуюнгаровна Очур-биле баш бурунгаар дугурушкаш, ужуражып чугаалаштым.

— «Өг-бүле бүрүзүнге — дээди эртемниг уруг» деп губернатор төлевилели ажылдап эгелээн болгай, профессионал өөредилге черлеринче доозукчуларның киирилдези бо чылын өске чылдарга бодаарга, онзагай болган боор аа?

— Республиканың киирилде комиссиязы дээди өөредилге черлеринче тускай көрдүнген олуттарны  «Өг-бүле бүрүзүнге — дээди эртемниг уруг» деп губернатор төлевилелге дүүштүр чоруткан. Төлевилелди боттандырары-биле база Тываның доозукчуларынга кадрлар белеткели дээш тускайлаан чагыг езугаар Россия Федерациязының  64 дээди өөредилге черлеринче 871 бюджеттиг олутту, ооң иштинде ТКУ-га 95 олутту база Тыва Республикадан дашкаар 63 дээди өөредилге черлеринче 776 олутту аңгылаан. Абитуриентилер аразында эң-не улуг конкурс медицина, педагогика, юридиктиг, экономиктиг өөредилге черлеринге болган.

Кымнар кандидаттар болганыл? 21.08.2014 Кымнар кандидаттар болганыл?

Соңгулдаларга уткуштур

Тус черниң парламентизинче чүткүп турар чеди партияның бежи херекке онаажып чораан кандидаттарын эрттирерин оралдашканнар.

Мурнуку чыыштың Дээди Хуралының соңгулдаларынга деңнээрге, бо чылын хоойлужудулга хуралынче чеди партия кордап турар. Оларның аразында — «Чаңгыс демниг Россия», «Чөптүг Россия», РФКП, «Россияның патриоттары», «Россияның коммунистери», РЛДП болгаш «РПР-Парнас» кирип турар. Киржикчилерниң санының өзүп турары политиктиг чижилгеге болгаш демократияны сайзырадырынга эки болуп турары билдингир. Бүрүн эргелери дооступ турар Хуралда чүгле ийи политиктиг күштер — «Чаңгыс демниг Россия» биле 2010 чылда парламентиге чүгле ийи депутат киирип алган «Чөптүг Россия» бар турган болгай. Бо чылдың сентябрь 14-те соңгуурувус парламентиниң кандидаттары шынар талазы-биле кандыг составтыг болуп турарыл? Ол дугайын «ФедералПресс. Сибирь» агентилелдиң материалдарында бижээн.

Эрзин кожуун Наадымын байырлаан 19.08.2014 Эрзин кожуун Наадымын байырлаан

КИРЕРИНИҢ ЧАЛАЛГАЗЫ

Кызыгаар чоогунда Эрзин кожуунче кирер оруктуң аксында «Кудай эжиин» тургускан. Ооң ажыдыышкыны август 16-да болган. Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол Эрзин кожууннуң наадымынга киржип чорааш, ооң ажыдыышкынын база сонуургап көрген. Ол хаалганы чөөн чүктүң будда архитектуразының негелдезин езугаар туткан болгаш улуг ужур-уткалыг болуп турар.  Буддизмде, өске-даа шажын-чүдүлгеде, «кудай эжии» дээрге чүдүлгелиг кижиниң бурган-биле харылзаазын, көзүлбес ыдыктарга дегенин көргүзер.

«Кудай эжиин» Эрзин суурдан 25 километр черде тургускан. Ол чаа тудугну кылыры-биле федералдыг оруктуң эң нарын участогунуң бирээзин шилип алган. Аңаа орук чиңгелеп кээр, даштар орукту ийи таладан хөме ап келген, чамдыкта ол черлеп чорууру берге апаар. Эрзин кожууннуң чагыргазының баштыңы Роман Шинин чолаачы кижиниң мурнунга көстүп келген «Кудай эжии» кижи амыдыралы эң үнелиг деп чүүлдү база катап сагындырар деп чугаалап турар.

Моолда тыва ивижилер 19.08.2014 Моолда тыва ивижилер

Август 15-те Алдан-Маадыр аттыг Национал музейге Тываның гуманитарлыг шинчилелдер институду биле Моолдуң эртем академиязының төөгү институдунуң эртемденнериниң кады ажылдаан эртем экспедициязының отчеттуг таныштырылгазы болган.

ТГШИ-ниң директорунуң хүлээлгезин күүседип турар М.М-Б.Харунова Моолда Хубсугул аймактың Цагаан-Нуур сумузунуң цаатан-ивижилеринге (цаатаннар – моолдап ивижилер дээн) чедип чораан эртемденнериниң ажылының дугайында илеткээн. Ужуражылгага ТР-ниң Өөредилге болгаш эртем сайыды К.А.Бичелдей, ТГШИ-ниң эртемденнери, Моолдуң эртем академиязының төөгү институдунуң директору С.Чулуун база ол институттуң аныяк эртемденнери,  массалыг информация чепсектериниң журналистери болгаш эртемге сонуургалдыг аалчылар кээп киришкен. С.Чулуун «Моолдуң цаатан-тывалары: төөгүзү болгаш амгы үези» деп илеткелин арыг тыва дылга чугаалааны сонуурганчыг болган.

«Кидисте амыдыралдың хээлери» 18.08.2014 «Кидисте амыдыралдың хээлери»

Тывада байырлал

Республиканың бир онзагай байырлалы «Кидисте амыдыралдың хээлерин» чылдың-на августуң ортан үезинде эрттирери чаңчылчаан. Тывада болуп турар кидис байырлалы Азияның көшкүн чоннарының сонуургалын оттуруп турар дээрзи мында чедип келген аалчылардан көскү. Аңаа Кыргыстандан, Бурятиядан, Красноярск крайдан, Алтайдан, Башкортостандан, Кемероводан, Хакасиядан болгаш Моолдан 54 аалчылар болгаш республиканың чону киржип чедип келген.

ТР-ниң Чазааның Даргазының оралакчызы Сергей Огнев, культура сайыды Вячеслав Донгак болгаш көдээ ажыл-агый сайыды Самойлов Монгуш байырлалдың ажыдыышкынынга чылыг сөстерни чугаалап, байырны чедирген. Дүк салыр  мөөрейлерниң эге көргүзүүнде Сергей Огнев, Вячеслав Донгак болгаш Самойлов Монгуш олар дүктү савааштаарын тыва езу-биле кылганы солун. Улуг-бичии көрүкчүлер диңмиттии-биле адыш часкап турду. Байырлалдың оюн-көргүзүүнге Национал театрның артистери болгаш республиканың кожууннарындан салым-чаяанныглар танцы-самчылары киришкен. Ырак-чооктан келген аалчылар боттарын таныштырып, кидистен кылган национал хептери-биле байыр чедириишкинниг үнүп турду. Эрте-бурунгу езу-чаңчылдарын камгалап арттырган Тыва чурту хамык чоннуң сонуургалын сорунзалаан.

Дмитрий Медведев ат салган 18.08.2014 Дмитрий Медведев ат салган

Россияның Чазаа Тывага кадет училищезин ажыдарының дугайында албан-езузунуң шиитпирин хүлээп алган.

РФ-тиң Чазааның Даргазы Дмитрий Медведев төлевилелин РФ-тиң Камгалал яамызының тургускан айтыышкынга атты август 9-та салган. Ооң дугайында РФ-тиң Чазааның парлалга албаны дыңнаткан.

Тюменьде ындыг училищени эде организастаарының — ону «Президентиниң Кызылда кадет училищези» кылдыр тускайлаарының хевири-биле тургустунар деп дыңнадыгда айтып турар, ол федералдыг казна албан чери эрге-байдалдыг болур. Чаа училищениң күрүне бүрүт келин 2 айның дургузунда боттандырарын Камгалал яамызынга дааскан. Өөредилге чериниң штат саны 108 хамааты кижилер, 150 сургуул болур. Айтыышкын үнген хүнден алды айның дургузунда училище ажылдап эгелээр ужурлуг.


Аныяк кызыгааржылар 18.08.2014 Аныяк кызыгааржылар

ТР-ниң Дээди Хуралында

Август 14-те ТР-ниң Дээди Хуралының (парламентизиниң) даргазы Каң-оол Даваа кызыгаар-шериг өөредилгезиниң доозукчулары-биле байырлыг байдалга ужурашкан. Удавас российжи-моол кызыгаарже шериг-албанын эрттирип чоруур аныяк офицерлерни Россияның федералдыг айыыл чок чорук албанының кызыгаар удуртулгазының даргазы Евгений Труханов таныштырган. Тыва чылдың-на кызыгаар институттарының доозукчулары-биле немежип турарын ол демдеглээн.

Бо чылын доозуп келген оолдар Хабаровскиниң, Курганның болгаш Москваның институттарын өөредилге талазы-биле бедик көргүзүглерлиг, спортка – чиик атлетикага, бокска, аар атлетикага чедиишкиннерлиг доосканнар. Аныяк кызыгааржыларның аразында Николай Лобарев — үшкү салгалдың кызыгааржызы. Удавас 100 чылдаар Тываның төөгүзүн, езу-чаңчылдарын база республиканың амгы үеде байдалын оолдарга К.Даваа таныштырган.

Өрттер эвээжевээн 18.08.2014 Өрттер эвээжевээн

2014 чылдың август 15-те республиканың девискээринде өрт байдалы)

2014 чылдың эгезинден август 15-ке чедир Тываның девискээринге ниитизи-биле 12762 га черге 167 өрт хып үнген. Оларның 155-жин өжүрген.

Август айның ийиги чартыында Кызыл кожуунда Черби арга-ыяш участогунуң девискээринде өрттер удаа-дараа хып үнүп турар апарган. Ол өрттерниң ыжы найысылал Кызыл хоорайга безин билдингир апарган. Август 13-те Черби суурнуң соңгу талазында 15 километр хире черде, август 14-те ол-ла суурнуң мурнуу-чөөн талазында 10 километр хире черде, август 14-те Кызыл хоорайдан дыка ырак эвесте Бегреда деп черде өрттер хып үнгүлээн. Таңды биле Улуг-Хем кожууннарда суурлардан ырак эвесте өрттер база хып үнгүлээн. Ол дээрге Чал-Кежигниң мурнуу-барыын талазында 7 километр, Ийи-Тал суурнуң мурнуу-чөөн талазында 16 километр хире черде, Бии-Хем кожуунда Могай сууржугаштан 5 километр черде, Каа-Хем кожууннуң Көк-Хаак суур чанында өрттер-дир. Бо өрттерниң кат-чимистиг черлерде хып үнүп турары олар каттаан кижилерниң от-одаг-биле оваарымча чок болганының уржуунда болган деп түңнелди үндүрүп болур. Тус чер чагыргалары боттарының девискээрлеринде өрт байдалынче кошкак кичээнгей салып, арга-арыгже кижилерниң баарын кызыгаарлавайн турары — өрттер хып үнүп турарының база бир чылдагааны.

Бай-Тайгажылар байырлаан 15.08.2014 Бай-Тайгажылар байырлаан

Бай-Тайга кожууннуң наадымы Ээр-Хавак сумузунуң көктүг-шыктыг  девискээринге болуп эрткен. 

Арыг агаарлыг, шыктыг девискээрде ак-ак өглер кайы ырактан-на онзагай кылдыр көзүлдү. Шупту сумуларның  малчыннары, күш-ажылдың хоочуннары улуг-бичии чон чыглып келген. Байырлыг хурал Тээлиниң Н.Өлзей-оол аттыг Культура бажыңынга болган, аңаа Кызылдан аалчылар: ТР-ниң Дээди Хуралының (парламентизиниң)  даргазы Каң-оол Тимурович Даваа, ТР-ниң Дээди Хуралының (парламентизиниң) бюджет, үндүрүг болгаш сайгарлыкчы чорук талазы-биле комитет даргазы Маргарита Михайловна Чүльдүм, ТР-ниң Дээди Хуралының (парламентизиниң) социал-политика  комитединиң даргазы Ульяна Байыр-ооловна Монгуш, ТР-ниң чер болгаш өнчү-хөреңги сайыды Эрес Кыргысович Чүльдүм, Бай-Тайга кожууннуң көдээ ажыл-агый  эргелелиниң  удуртукчузу  Владимир Очурович Салчак, кожууннуң Төлээлекчилер Хуралының даргазы Каң-оол Иргитович Седип база  чагырга  даргазы  Чап  Шыырапович  Доңгак  чыылган чонга байыр чедирип, аныяк малчыннарга,  «Бай-Тал» КУБ-туң ажыл-ишчилеринге, кожууннуң хоочуннарынга, көдээ ажыл-агый кооперативтериниң ажылчыннарынга, агиткварталдар даргаларынга шаңнал-макталдарны байырлыг байдалга тывыскан. Байырлал клуб ажылдакчыларының солун концерти-биле доозулган. Улаштыр  «Бай-Тайганың даңгыназы – 2014»  мөөрей  болган.

Чүс чылда чаңгыс төрүттүнер салым-чаяан 15.08.2014 Чүс чылда чаңгыс төрүттүнер салым-чаяан

Дыңгылдайың  дыңналбаска...

Бо кайгамчык кижи чырык черден өске өртемчейже «аъттаныпканындан» бээр бир чыл эрте берген. Ынчалза-даа ооң чону, эш-өөрү, чоок кижилери ол чидириг-биле кажан-даа эптежип шыдавас, ол болдунмас-даа ынчаш. Эрткен чайын Бай-Тайганың Шивилиг аржаанынга кезек эжишкилер дыштанып чораан бис. Национал театрның артистери – Надежда Наксыл биле  хөй-хөй уран номчулга конкурстарының тиилекчизи Мерген Хомушку олар аржаанчыларга концерт көргүзер деп  белеткенип турда, Кызылдан «Конгар-оол Борисович Ондар чок апарган!» деп коргунчуг медээ ужугуп келирге, чырык хүндүс чаңнык дүшкен-биле дөмей болчук. Чон-биле ужуражырынга белеткенип турган артистеривис хып чыткан отче суг чажыпканы-биле дөмей «өжүп» калган. Аржааннап турган дыка хөй кижилер К.Б.Ондарны сөөлгү оруунче үдежири-биле майгыннарын дораан бускаш, машиналарынга олурупкаш чорупкан. Бистер чаа бир-ийи хонуп чоруур улус, ам канчаар, аржааннап артып кагдывыс. Улуг артизивисти орнукшудуп каанының соонда, даартазында театрның артистери чон-биле ужуражылгазынче үнгеш, «кажыыдалдың езулалын» чарлап, сактыышкынын үлешкен чүве.

Уругларның кадыын быжыглаар сорулга-биле 15.08.2014 Уругларның кадыын быжыглаар сорулга-биле

Бо чылын уругларның чайгы дыштанылгазы ниитизи-биле эки эртип турар-даа болза, таарымча чок санитарлыг байдалының хараазындан хагдынып турар лагерьлер база бар. Ооң-биле чергелештир Тываның уруглары Кара далай эриинге дыштаныр арганы бо чылын алганы онзагай.

Дыштанылга сезонунуң ийи дугаар ээлчээ дооступ турар болганда, уругларның кадыын быжыглаар ажылдың баштайгы түңнелдериниң дугайында Тыва Республикада Хереглекчилерниң эргелерин камгалаар болгаш кижиниң чаагай чоруун хайгаараар федералдыг эргелелдиң удуртукчузу, республиканың улуг санитар эмчизи Людмила Кимовна Салчактан тайылбырны бээрин дилээн бис.

– Людмила Кимовна, уругларның чайгы дыштанылгазын  ниитизи-биле канчаар үнелеп болурул?

Көдээ ишчилерге деткимче 15.08.2014 Көдээ ишчилерге деткимче

Тываның Чазаа мал ажылының хөгжүлдезинче улуг кичээнгейни салып, деткимчени көргүзүп турар.  Август 11 — көдээ ишчилерге онзагай, уттундурбас хүн болган.  

Найысылалдың Арат шөлүн чаа «Камаз» машиналар, тракторлар каастапкан.  Ажыл-агыйын чаа эгелеп чоруур араттарга болгаш чуртталга-коммунал ажыл-агыйынга ол техникаларны дамчыдары-биле ТР-ниң Чазааның Даргазы Шолбан Кара-оол байырны чедирген: «Республиканың көдээ ажыл-агыйы ам-даа бурунгаар сайзыразын дээш, көдээ ишчилерге деткимчени көргүзүп турар. Мал ажылынче чаа кирип турар аныяктарның бары өөрүнчүг. Машина, техниканы алгаш, мал-маганга сиген-ширбиилди белеткээринге чиигелделиг болур. Силер бо техниканы алгаш, ажыл-агыйыңарны ам-даа бурунгаар сайзырадыр, делгемчидер силер. Күрүне ол хире деткип турда, силерниң ажылыңарның түңнели эки боор дээрзинге бүзүрээр мен» — деп, ол демдеглээн.

Кызыл кожуун бирги черде 15.08.2014 Кызыл кожуун бирги черде

2013 чылда ажыл-чорудулгазының дээштииниң талазы-биле Кызыл кожуун муниципалдыг тургузугларның аразындан бирги черни ээлээн.

Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол Кызыл кожууннуң чагыргазынга 2013 чылда ажыл-чорудулгазының дээштииниң талазы-биле муниципалдыг районнарның аразындан бирги черни ээлээни дээш 1 миллион рубль түңнүг сертификатты тывыскан. 3.500 миллион рубль түңнүг сертификатты кожуун чагыргазынга Каа-Хем суурга кылымал карттыг футбол шөлүнүң тудуун доосканы дээш берген. 2.5 млн. рубль түңнүг сертификатты көдээ ажыл-агыйның «Саян-Даа» хереглел кооперативинге сүт болбаазырадып кылыр дериг-херекселдер садып алыры-биле тывыскан. Кызыл кожууннуң школаларынга болгаш уруглар садтарынга ажыглаары-биле 30 млн. рубль түңнүг сертификатты Кызыл кожууннуң чагыргазынга берген. Эгелеп чоруур фермерлерни деткиири-биле үш миллион ажыг рубльди тускайлаан.

Найыралчы ужуражылга найыралды бузар часкан 15.08.2014 Найыралчы ужуражылга найыралды бузар часкан

Тываның Баштыңының сайыттары-биле кады кайы-бир кожуунга келген соонда, баскетбол маргылдаазын эрттирери чаагай чаңчыл апарган. 

Ажыл хүнүнүң төнчүзүнде республиканың Чазааның командазының баскетбол шөлүнче үнүп, муниципалитеттиң командазы-биле күжүн шенежири дүрүм болу берген. Кызыл кожуунга август 7-де малчыннар наадымы болган. Тываның Баштыңы малчыннар-биле ужурашкан, күрүне шаңналдарын болгаш аныяк фермерлерге сертификаттарны тывыскан, тус черниң активи-биле чугула айтырыгларны шиитпирлээн. Ооң соонда спортчу ужуражылгага белеткенип эгелээннер. Каа-Хем суурда аяң черде баскетбол шөлүн тудуп дооскан, аңаа кым ойнаксавас боор. Каа-Хем суурнуң чагыргазының даргазы, тыва тон кеткен Юрий Ананьин чыылган чоннуң мурнунга кызыл кожааны кескен болгаш Чазактың болгаш Кызыл кожууннуң командаларын ужуражылгаже чалаан. Шолбан Кара-оолдуң командазында Чазак Даргазының оралакчылары, сайыттар кирген, Кызыл кожууннуң ойнакчылары — суму чагыргаларының баштыңнары болган. Баштайгы бөмбүктү Шолбан Кара-оол аргаан четкиже чедиишкинниг киир октаан.

Август 10 — Тудугжунуң хүнү 09.08.2014 Август 10 — Тудугжунуң хүнү

ТУДУГЖУНУҢ ХYНY-БИЛЕ!

Тываның тудуг комплекизиниң эргим ажылдакчылары болгаш хоочуннары!

Силерниң профессионал байырлалыңар-биле чүректиң ханызындан чедирген байырывысты хүлээп ап көрүңер!

Тудугжунуң хүнүн республика бо чылын төөгүлүг болуушкуннарның — Тыва биле Россияның демнежилгезиниң болгаш Кызыл хоорайның үндезилеп тургустунганының 100 чылының бүдүүзүнде демдеглеп турар. Бо юбилейлиг чылда бистиң төрээн булуңувустуң социал-экономиктиг сайзыралынга хөй-хөй салгалдарның тудугжуларының киирип турар салыышкынынче кичээнгей салбайн барып шыдавас бис. Кызылды тударының баштайгы дажын олар салганнар, Азия төвүнүң бурунгу черинге он-он хоорайларны болгаш суурларны ээн черлерге олар тутканнар. Тывага тудуг адырының тургустунганының болгаш сайзыралының төөгүзү тыва чоннуң сөөлгү чүс чылда сайзыралы-биле сырый холбаалыг. Ол төөгү чүс-чүс үлетпүр болгаш көдээ ажыл-агый бүдүрүлгелери, школалар болгаш эмнелгелер, культура албан черлери, спорт тудуглары болгаш архитектурлуг тураскаалдар болуп көстүп келген. Тудуг адырының ажылдакчыларының чаарттынып турар ажыл-чорудулгазын бисте кижи бүрүзү эскерип турар, ынчангаш Тудугжунуң хүнү чүгле оларның байырлалы эвес апарган.

Тудуг ажыл-агыйы — экономика сайзыралының кол баазазы 09.08.2014 Тудуг ажыл-агыйы — экономика сайзыралының кол баазазы

Чурттуң экономика, тудуг комплекизиниң болгаш социал-адырының хөгжүлдезиниң үндезини тудуг ажыл-агыйының сайзыралында. А тудуг ажыл-агыйының шимчедикчизи – тудугжу. Тудугжу – кадыг-берге-даа бол, буянныг мергежил. Тудугжулар чүү-даа чок, ээн черге келир, а ооң соонга хоорай, суурлар, фабрика, заводтар, электростанциялар болгаш демир-оруктар артып каар. Оларның ажыл-ижи бистиң амыдырал-чуртталгавысты үргүлчү өскертип, чаартып, ону катаптаттынмас болдуруп турар. Бөгүн хөй-хөй миллион тудугжуларга байыр чедирип, оларның күш-ажылынга мөгеер ужурлуг бис.

Тудугжу хүнү — Россияда делгеми-биле демдеглеп эрттирип турарывыс байырлалдарының бирээзи. Ооң төөгүзүнден алырга, 1955 чылдың сентябрь 6-да ССРЭ-ниң Дээди Чөвүлелиниң Президиумунуң «Чыл санында эртер «Тудугжу хүнү» байырлалды тургузарының дугайында» айтыышкыны езугаар ук байырлалды албан-езузу-биле  бир дугаар 1956 чылда демдеглээн. Оон бээр Россияда чыл санында август айның ийи дугаар улуг-хүнүн тудугжуларга тураскаадып эрттирип турар.

Сергей Шойгу сөзүнге ээ болган 09.08.2014 Сергей Шойгу сөзүнге ээ болган

Тываның Баштыңының ажыл-албаны

Тываның болгаш Россияның демнежилгезиниң 100 чылын демдеглээриниң бүдүүзүнде Россияның камгалал сайыды Сергей Шойгудан ПТС-2 деп бистиң девискээриниң үштүң бир кезии анаа техника эртер аргажок республикага деңнештирер чүве чок ийи транспортер келген.

Камгалал яамызының балансызындан үндүрген ийи аажок улуг, бирээзи-ле 25 тонна деңзилиг машиналарны Тывага чедирип келген. Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол ол техниканы хүлээп алган болгаш ооң канчап Тывага көстүп келгенин чугаалаан. Ындыг белектиң келген чылдагааны — чоокта чаа Ажыг-Суг аржаанынга Сергей Шойгу чаңгыс чер-чурттуглары-биле дыштанып турган кижи-дир. РФ-тиң камгалал сайыды төрээн булуңунга кыска хуусаалыг шөлээлеп келгеш, эм шынары-биле Тывадан дашкаар безин сураглыг аржаан сугларынга кирер чаңчылдыг. Аңаа республиканың чурттакчылары-биле чугаалажып ора, ындыг солун белекти бээр бодал генералга тыптып келген. 

Шынзылгаларны тывыскан 09.08.2014 Шынзылгаларны тывыскан

Соңгулда-2014

Дүүн, август 8-те, Тыва Республиканың Соңгулда комиссиязының даргазы Болат-оол Ондар Бүгү-россияның «Чаңгыс демниг Россия» политиктиг партияның соңгулда каттыжыышкынының депшиткени Тыва Республиканың Дээди Хуралының депутаттарынга кандидаттарга бүрүткеттирген дугайында шынзылгаларны тывыскан.

Шынзылгаларны Тыва Республиканың Баштыңы Шолбан Кара-оол, ТР-ниң ИХЯ-ның хоочуннар чөвүлелиниң даргазы Марат-оол Ондар, Тываның күрүне университединиң ректору Ольга Хомушку, РФ-тиң Камгалал яамызының пенсионери Лидия Волошина, «Жилье» КХН-ниң директору Владимир Гавриленко дээш, өскелер-даа алганнар.

Улуг-Хемде сиген кезилдези 09.08.2014 Улуг-Хемде сиген кезилдези

Улуг-Хем кожууннуң  девискээринде сиген кезилдези кидин түлүк. Бо хүнде кожуунда ниитизи-биле 2065 тонна (план 11935 тонна) сигенни кезип белеткээн. Ооң иштинде дузалал  ажыл-агыйлар — 90, көдээ ажыл-агый кооперативтери — 50, тараачын­фермер ажыл-агыйлар — 725, чурттакчы чон 1200 тонна сигенни кезип алган. Тараачын­фермер ажыл-агыйлардан Иван Ханды мал чеми белеткээринге мурнуку одуругда чоруп турар. Ол 151 тонна белеткээр тургаш, бо хүннерде 200 тоннаны кезип белеткеп алган. Кожуунда бо чылын сиген эки үнгенинден кожууннар аразында сиген кезер маргылдааны бир дугаар Улуг-Хем кожуун организастап эрттирген. Аңаа хол кадыыры-биле сиген кезеринге эрткен чылдың чемпиону Эйлиг-Хемден Рафик Биче-оол чемпионнап каан, Чаатыдан Буян Чамзы ийиги, Арыг-Бажындан Арбай Калын-оол үшкү черни алган.  Херээжен кезикчилерден Көк-Чыраа сумузунуң баштыңы Любовь Анай-оол чемпионнаан. Ийигизин  Руслана   Калын-оол, үшкүзүн үндүрүг инспекциязының специализи Чодураа Шижинова алган.

Юбилейлиг чылды чаа бажыңныг 09.08.2014 Юбилейлиг чылды чаа бажыңныг

Өскүс уруглар бичиизинден тура амыдырал-чуртталганың кадыг-дошкунунга таварышканнар-дыр. Ынчангаш олар боттарынга бажың-балгат тудар акша-төгерии-даа, аргазы-даа чок.

Евгений, Марина Фонаревтар солагай талакы дачалар болгаш Сукпак суурнуң аразында Лазурная кудумчузунда 2 аал чурттаар бажыңынче 1 ай бурунгаар көжүп кирген. Оларның бажыңының чанынга чеде бээривиске, өске бажыңнардан ылгалдыг. Херимин вагонка-биле кылып, бажыңының девискээрин сай-биле дескилеп, бичии демир херимчигешти чогаадып кылган болду. Бир ай дургузунда Евгений мынча хөй ажылды кылганы дээрге ооң ажылгыр, кызымааның бадыткалы-дыр. Херим иштинде сай, ыяш чудуктар, бетон блоктар бар. Биче сеткилдиг, хүндүлээчел, эвилең-ээлдек аныяк өг-бүле бажыңынче чалап, изиг шайын кудуп, өгнүң кыс ээзиниң быжырган амданныг тортун мурнувуска салып, столче чалады. Олар-биле шайлап ора, чугаалаштывыс.

Студентилерге «Изиг шугум» 07.08.2014 Студентилерге «Изиг шугум»

Тываның Баштыңының ажыл-албаны

Чаа өөредилге чылындан эгелеп Тывадан барган студент бүрүзү республика Баштыңының оралакчылары-биле азы регионнуң сайыттары-биле телефон дамчыштыр харылзажып болур апаар.

Амыдыралында нарын байдалдар азы ада-иелери болгаш чоок кижилери шиитпирлеп шыдавас айтырыглар тургустунуп келгенде, ынчан чүгле долгаары көрдүнген. Ындыг шиитпирни Тываның Баштыңы авгут 4-те чаңгыс чер-чурттуг студентилерниң президентизи-биле­ ужуражылга үезинде хүлээп алган. Шолбан Кара-оол чаңгыс чер-чурттугларның бөлүктериниң удуртукчуларынга Чазак Даргазының оралакчыларының мобиль телефоннарының дугаарларын дамчыдып берген, ооң соонда республика Чазаанда албан-дужаалдыг кижилери-биле харылзажырынга эргежок чугула медээлерни бодунуң ВКонтактыда арнынга киириптерин аазаан.Чазактың удуртулгазынче дорт үнер арганы хамыктың мурнунда Тывадан дашкаар өөренип турар студентилерге тургускан деп, Тываның Баштыңы демдеглээн.

Хыналдада — юбилейлиг тудуглар 07.08.2014 Хыналдада — юбилейлиг тудуглар

Чүс чылче базымнар

Республиканың Баштыңы ажыл хүнүнүң төнчүзүнде юбилейлиг тудугларда ажылды хынап барып турар. Дүүн ол кол-кол тудугларга база катап чораан. «Чаңгыс чер-чурттугларым, ажылдың темпизин кошкатпазы чугула! Найысылалдың оруктары экижээн – деп, ол Вконтактыда бодунуң арынында бижээн. – Бөгүн база тудугларга чордум. Ажыл хайныышкынныг. Тудугжулар эртен эртеден орай кежээге чедир кызып ажылдап турар-дыр».

Тудугжулар үш ээлчеглиг ажылдап турар. Сентябрь байырлалдарының кол эртер чери Улуг-Хемниң эрик кырынче кичээнгей дыка улуг. Даши Намдаковтуң кылганы «Хаан аңнаашкыны» деп экспозицияны Кызылда эккелген, ону тургузарының белеткел ажылдары дооступ турар. Сергей Пюрбю аттыг Улусчу чогаадылга бажыңының даштыкы хевири болгаш девискээри дыка көрүштүг апарган. Ооң девискээрин бүрүнү-биле асфальтылаан.

Тоолзуг оран, шыдамык чон 07.08.2014 Тоолзуг оран, шыдамык чон

Кежээликтей Кызылдың мурнуу чүгүнде Бай-Хаакская кудумчузунда каът бажыңнарның чанынга улуг чүък сөөртүр «Урал» деп автомашиналар кээп туруптулар. Удаваанда уурук-суурук чиик машиналардан чон дүжүп, «Уралдарже» садып алган барааннарын, ажын-чемин чүдүрүп эгелей берди­лер. Бир шак хире болганда үш «Урал» чүдүртүнген, кижилер эт-сеп аразынга олурупкан соонда, машиналар Кызыл — Эрзин оруу-биле шимчеп үнүпкеннер.

Ийи ногаан өңнүг «Урал» — Россияның камгалал яамызындан келген шериг машиналар. Оларда «Тыва — бистиң өргээвис» деп фестивальга Тере-Хөлдү төлээлеп киржип турган чон сыңмарлажып олурупту. Чогум олурар дээрге олуттар-даа, соңгалар-даа чок, муңгаш машинаның иштинге ап чорааны хаптар, чоорганнарны салгаш, эптештир олуруп алдылар. Мээң олурупканым чиңгир көк өңнүг «Урал» — кожууннуң социал «автобузу», ооң иштинде олуттар-даа бар, соңгаларлыг-даа. Кызылдан Кунгуртугже чаңгыс талаже оруктуң хөлезини: кожууннуң чурттакчыларынга — 1500 рубль, өскээртен келген аалчыларга — 2000 рубль. Удаваанда чүък чүдүрер хос чер долдур-ла эт-сеп салдына берген. Аразында хеп чуур машина, чадаг-тергелер, уруглар колясказы, аъш-чем, шоодайлап каан чагаалар, посылкалар дээш, амыдыралга херек кандыг-даа чүүл бар.

Төөгүнүң кезээ ында кирген 07.08.2014 Төөгүнүң кезээ ында кирген

Чаа ном

Тываның республика типографиязы тозан харлаан юбилейин демдеглеп эрттирген. Бистиң республиканың төөгүзүнде эң баштайгы үлетпүр адырларының бирээзи болур бо эвээш эвес чылдарның дургузунда муң-муң авторларның номнарын миллион чыгыы экземплярга үндүрген хоочун бүдүрүлгениң ажылдакчылары ол төөгүлүг болуушкунга уткуштур «Судьбы. Печатные оттиски» («Кижилерниң салым-хуузу. Парлаттынган одуруглар») деп бодунуң орус, тыва дылдарда бижиттинген номун чырыкче парлап үндүрген. Номнуң хемчээли улуг эвес, ийи чүс ажыг арында парлаттынган. Ынчалза-даа ында кирген сактыышкыннар, фото-чуруктар, аңаа ажылдап чораан ишчилерниң эш-өөрүнүң, типографиязының дугайында сөглээн чылыг сөстери номчукчуну тозан чыл бурунгаар эгелээн амыдыралче хаара тудуптар. Типография бүдүрүлгеге хамааржыр-даа болза, каш алдын касканын, чеже тонна хөмүр-даш тыпканын «илеткеп» турар чер эвес, республиканың чонунуң үжүк-бижиктиг болурунга, культурлуг деңнелин бедидеринге кол чепсек болуп келген бүдүрүлге болур.

Медальды тывыскан 07.08.2014 Медальды тывыскан

Агаар-десант шериглериниң (АДШ) хүнүнде Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол Тыва Республиканың Десантчылар эвилелиниң кежигүннери-биле ужурашкан. 

Чазак Даргазы оларга сеткилиниң ханызындан байыр чедирген болгаш күрүне шаңналдарын тывыскан. Соңгу Кавказка дайын чорудулгазының киржикчизиниң медалын Аян Лопсанга тывыскан, ол 1999 чылда Дагестанның суурларының бирээзинге тускай операцияга киржип тургаш, оорга чүнүнче балыглаткан, ооң түңнелинде инвалидтер сандайынга олурар ужурга таварышкан. Шолбан Кара-оол А.Лопсанга медальды, дискек кырынга олура, тывыскан. «Медальды шупту улус көөр кылдыр, ону кончуг эки кылдыр кадап бээр күзелдиг мен — деп, ол чугаалаан. — Бөгүн аажок эки хүн-дүр, Аян кайгамчык кыс-биле өгленип турар. Олар эки өг-бүле болур деп билир мен. Оларга аас-кежиин күзевишаан, Аян чоорту бут кырынга туруп кээп турарынга дыка өөрүп тур мен». Ол ышкаш старшина Лопсан аныяктар ортузунга шериг-патриотчу кижизидилгени чорудуп турары дээш «АДШ-ке шынчы чоруу дээш» медаль-биле база шаңнаткан.

«Школаже белеткениринге дузала!» 07.08.2014 «Школаже белеткениринге дузала!»

Акция

Тыва Республиканың Хөй-ниити палатазы мындыг ачы-дуза акциязын эрттирип турар. Республиканың албан черлериниң,  хуу ажыл-агыйларының удуртукчулары болгаш чурттакчы чону Силерни амыдыралы берге байдалдыг өг-бүлелерниң ажы-төлүн школаже белеткээринге ачы-дуза чедиреринче кыйгырып тур.

Ачы-дуза чедирер күзелдиглер Кызыл хоорайның мэриязының өөредилге департаментизинге кээрин дыңнадып тур. Адрези: Кочетов кудумчузу, бажың дугаары 137, харылзажыр телефону 8(39422)3-31-56. Районнарда чурттап турар болгаш дуза чедирер дээн кижилер тус черниң өөредилге эргелелинче баар.

Тыва Республиканың Хөй-ниити палатазының телефону: 8(39422)2-32-38. 

Онзагай белектер 07.08.2014 Онзагай белектер

Россияның күрүне тугунуң хүнүн Тываның чурттакчылары чаңгыс чер-чурттуглар съездизиниң киржикчилери-биле кады демдеглээр. Олар кымнарыл дээрге Россияның болгаш делегейниң аңгы-аңгы булуңнарында чурттап чоруур Тыва чурттуг ат-сураглыг кижилер-дир. Оларның аразында — Россияның болгаш Тываның Улустуң артизи, Москваның күрүне филармониязының ыраажызы Надежда Красная. Ол өөнүң ишти концертмейстер, Тыва Республиканың уран чүүлүнүң алдарлыг ажылдакчызы  Вадим Федорцев-биле кады кээр. 

Ат-сураглыг ыраажы Тыва биле Россияның демнежилгезиниң 100 чылынга база ачазы Сергей Хочекович Красныйның мэр болуп ажылдап чорааны Кызыл хоорайның үндезилеттинип тургустунганындан бээр 100 чылының байырында чаңгыс чер-чурттугларынга белек кылдыр бодунуң концертин көргүзер деп шиитпирлээни ол. Россияның күрүне тугунуң хүнү — август 22-де Тываның В.Көк-оол аттыг хөгжүм-шии театрынга Надежда Краснаяның «Мээң ынак аялгаларым» деп концерти болур.

Кызыл хоорайның 100 чылынга белеткел дугайында 07.08.2014 Кызыл хоорайның 100 чылынга белеткел дугайында

«Дорт харылзаа»

Тыва биле Россияның демнежилгезиниң база найысылалдың тургустунганындан бээр 100 чылын демдеглээр байырлалдарга чедир мурнувуста каш-ла хонук арткан. Аңаа хамаарыштыр июль 29-та «Шын» солуннуң редакциязынга «Кызыл хоорайның 100 чылынга белеткели» деп темага ээлчеглиг «Дорт харылзаа» эрткен. Журналистерниң болгаш номчукчуларның айтырыгларынга Кызыл хоорай мэриязының хоорай тудуу болгаш архитектура талазы-биле эргелелиниң даргазы Орлан Васильевич Машпалдыр, Кызыл хоорайның культура, спорт болгаш аныяктар политиказының департаментизиниң культура килдизиниң даргазының оралакчызы Валерий Дадар-оолович Сандан харыылаан.

Инна Дамба-Хуурак, «Шын» солуннуң кол редактору:

— Найысылалда чаа тудуглар ажылы саадап турар-дыр. Бо эртен паркка четтим, ында чаңгыс-даа шимчеп турар кижи чок, ажыл туруп алган.  «Азия төвүнүң» тураскаалының девискээринге чеде бээримге, ажыл-иш хайныгып турарынга сеткил-сагыш көдүрлүп өөрүй берди. Бо ажылда 260 кижи хаара туттунган, дүн-хүн чок ажылдап турар дээрзин тудугнуң удуртукчузу М.А.Бережегин чугаалады. Паркта ажыл кажан доостурул, Орлан Васильевич?

Эң баштайгы Чаан мөгевис 07.08.2014 Эң баштайгы Чаан мөгевис

Тываның эң баштайгы Чаан  мөгези, Ак-Туруг чурттуг Чаңман Балчымай оглу Монгуштуң чырык адынга тураскаадып, «Төрээн черим, төрел чонум, төөгүм» деп кыйгырыгның адаа-биле ооң чоок төрелдери, чаңгыс чер-чурттуглары демнежип, каттыжып алгаш, кончуг солун хүреш маргылдаазын эрткен субботада организастап эрттиргеннер.

Аңаа республиканың аңгы-аңгы булуңнарындан эң шыырак дээн 74 мөгелери хүрежип, Тываның бир дугаар Наадымынга шүүлген өгбези  Чаңман Балчымай оглу Монгуштуң чырык адын база катап сактып, Тыва биле Россияның демнежилгезиниң 100 чыл болган оюнуң бүдүүзүнде ооң адын мөңгежидер дээш чыглып келгеннер. Чаңман Балчымай оглу Монгуштуң чаңгыс чер-чурттугларындан Дембирел Кунааевич Ховалыг кончуг эки билир чораан. Ынчангаш 2000 чылда чырыкче үнген «100 чылдың мөгелери» деп  барымдаалыг номумдан чамдык ушта бижидилгелерни мооң адаанда киирдим:

Республика хүнүн сентябрь 5-те демдеглээр 07.08.2014 Республика хүнүн сентябрь 5-те демдеглээр

2014 чылдың август 15-те Тыва Республиканың хүнүн 2014 чылдың сентябрь 5-че шилчидериниң дугайында Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оолдуң дилээн Тыва Республиканың Дээди Хуралының депутаттары ээлчег чок сессиязынга чугаалажып көрген. 

Ындыг дилегни Шолбан Кара-оол Россияның болгаш Тываның демнежилгезиниң 100 чылы-биле холбашкан юбилейлиг байырлалды ол үеде эрттирери көрдүнүп турары-биле киирген. Ынчаар чылдырган чорук күрүне эрге-чагырга болгаш муниципалдыг тургузуглар органнарының бүгү тургузугларының, ол ышкаш ажыл-агый ээлериниң чогумчалыг ажылын хандырар дээрзин регионнуң удуртукчузу дыңнаткан. Дилегни парламентарийлер деткээн болгаш дыштаныр болгаш ажылдавас байырлал хүннерин чон ажыктыг ажыглаар кылдыр Тыва Республиканың Дээди Хуралының чогуур доктаалын хүлээп алган. Малчыннарның республика Наадымы сентябрь эгезинде Кызыл хоорайга Тыва биле Россияның демнежилгезиниң 100 чылын демдеглээри-биле катай болур. Малчыннарның республика чыыжы чаңчыл езугаар база эртер.

Чөөн-Хемчик кожуунда Наадым 07.08.2014 Чөөн-Хемчик кожуунда Наадым

Июль 31-де Чөөн-Хемчик кожууннуңнаадымы болуп эрткен. Тус черниңудуртулгазы бо чылгы малчыннар байырлалын Тыва биле Россияныңдемнежилгезиниң болгаш Кызыл хоорайныңүндезилеттингенинден бээр 100 чыл оюнга база Майдыр Бурганның эргилдезинге тураскааткан.

Даа кожуун наадымының хүндүлүг аалчылары – Тываның Чазааның Даргазы Шолбан Кара-оол болгаш ооң оралакчылары Артур Монгал, Сергей Огнев, ТР-ниң Дээди Хуралының (парламентизиниң) даргазы Каң-оол Даваа, депутаттар: Радислав Намажап, Юрий Кара-оол, Святослав Ондар, ТР-ниң Хөй-ниити палатазының даргазы Хонук-оол Монгуш, ТР-ниң өөредилге болгаш эртем сайыдының оралакчызы Аганак Монгуш, ТР-ниң Көдээ ажыл-агый болгаш аъш-чем яамызының сайыдының оралакчызы Сергей Оюн болганнар. Чөөн-Хемчик мооң мурнунда наадымын делегей чергелиг «Yстүү-Хүрээ» шажын-хөгжүм фестивалы-биле дакпырлаштыр кожуун төвү Чадаана хоорайга эрттирип турган болза, бо чылын ооң хемчеглери Yстүү-Хүрээ девискээринге  болган. Хүннүң бирги чартыында «Майдыр бурганның эргилдези» шажын езулалы кожууннуң камбы-ламазы Гелег Чалсре болгаш хөй санныг лама­башкыларның, чүдүкчүлерниң киржилгези-биле эрткен. Хороо соонда, лама-башкылар Туйсол болгаш буян-кежик номнарын, Бурган Башкыга йөрээлдерни номчаан.

Байыр чедириишкини 07.08.2014 Байыр чедириишкини

Тываның Десантчылар эвилелиниң хүндүлүг кежигүннери!

Силерге болгаш силерниң өмүнээңерден десант шериинге албан эрттирери-биле холбашкан бүгү кижилерге Россияның эң чырык болгаш улуг ужур-дузалыг шериг байырлалы — Агаар-шериг десантчыларының хүнү-биле байыр чедирип тур мен!

Агаар-шериг десантызының шериглери — Россияның Чепсектиг Күштериниң эң кол кезээ, ооң күчүзүнүң болгаш дайынчы арга-шинээниң, чурттуң камгалакчыларының эрес-дидиминиң болгаш бедик мергежилдииниң демдээ болуп турар. Ак-көк өңнүг беретка кедери — маадырлыг чорук болгаш алдар дугайында бодап чоруур дыка хөй оолдарның ыдыктыг күзели. Бистиң Төрээн чуртувустуң эрге-ажыктарын мурнуку одуругга эрес-дидим камгалап тургаш, десантчы шериглер аныяктарның сонуургалын болгаш улуг назылыгларның хүндүткелин чаалап алганнар. «Чалгынныг чадаг шеригниң» чаныш-сыныш чок, маадырлыг болгаш эрес-дидим чоруун Ада-чурттуң Улуг дайынының чылдарында дүшкүүрлүг болгаш кара сеткилдиг дайзын бодунуң карактары-биле көрген. Тайбың хүннерде десантчы дайынчылар боттарының албан-хүлээлгезин төлептиг күүседип, делегей терроризминге болгаш политиктиг дээрбечи чорукка эртери болдунмас камгалал болуп турар.

Тудугжуга алдар 07.08.2014 Тудугжуга алдар

Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол Тыва АССР-ниңалдарлыг тудугжузу, Россияның «Монтажспецстрой»-нуң Хүндүткелдиг монтажниги, Күш-ажылдың Кызыл Тук болгаш Улустарның найыралы, Тыва Республика Ордени орденнерниң эдилекчизи Аркадий Поручникке август 1-де ооң 80 харлааны-биле байыр чедирген.

«Хүндүлүг Аркадий Прокопьевич! Силерниң чуртталгаңарда онзагай болуушкун – төрүттүнген хүнүңерден бээр 80 харлааныңар-биле чүрээмниң ханызындан изиг байыр чедирерин чөпшээреп көрүңер! Бодуңарның 60 чыл бүгү күш-ажылчы чуртталгаңарны ынак ажылыңар – монтажниктиң мергежилинге, шеригге техниктиг монтаж батальонунга албан-хүлээлге эрттиргениңерден бээр тураскааттыңар. Тывага экономиканың болгаш социал адырның улуг хемчээлдиг тудугларын тудуп эгелээни-биле Силерни, бедик мергежилдиг специалисти, Кызылче монтажниктер коллективин тургузары-биле чоруткан. Силерниң туда удуртулгаңар-биле тудуг индустриязының болгаш коммунал ажыл-агыйның, аъш-чем болгаш чиик үлетпүрнүң, эвилел чергелиг «Тыва даг-дүгү» биле «Тывакобальт» комбинаттарынга, спорт тудугларынга, Национал музейге болгаш өске-даа тудугларга нарын технологтуг дериг-херекселдерни тургузуп турган. Чаңгыс сөс-биле чугаалаарга, Силерниң киржилгеңер чокта ажыглалга кирген бүдүрүлгени республикадан тывары берге.

Малчыннар байырлалы 07.08.2014 Малчыннар байырлалы

Тере-Хөл кожууннуң Кунгуртуг суурга чаңчыл болган, чылдың эртер көдээ ажыл-агыйның малчыннар байырлалы «Наадым-2014» суурнуң «Заречная» стадионунга бедик деңнелге  эрткен. 

     Суурнуң чону, сумулар Эми, Шынаа, Каргы, Балыктыгдан чалаттырган төлээлер, малчыннар база Улуг-Хем, Өвүр, Эрзинден аалчылар, спортчулар, аът салыкчылары, мөгелер кээп киришкен. Наадымга кожууннуң Шынаа сумузу ийи өгнү тиккен. Байырлыг ажыдыышкынны кожууннуң чагырга даргазы Андрей Александрович Салчак ажыткаш, кожууннуң алдарлыг малчыннарынга байыр чедирип,  ажыл-ижинге чедиишкиннерни, быжыг кадыкшылды күзевишаан, шаңналдарны тывыскан. Тере-Хөл кожууннуң чагыргазы «Көдээ ажыл-агыйның алдарлыг сарлыкчызы — 2014»  хүндүлүг атты Адыя Андреевич Кызылга, «Көдээ ажыл-агыйның алдарлыг хойжузу – 2014»  атты Белекмаа Ивановна Артынага, «Көдээ ажыл-агыйның алдарлыг чылгычызы — 2014» атты  Айдыс Най-оолович Найданга, «Көдээ ажыл-агыйның алдарлыг малчыны» Ирина Ивановна Банданга, Орлан Иванович Найданга тывыскан.

Өрт айыылы улуг 07.08.2014 Өрт айыылы улуг

Арга-арыгже кирерин кызыгаарлаары-биле Тывада 218 кижиден өртке удур 43 таңныыл черлери тургустунган.

Республиканың «Авиаарга-арыг камгалалы» КАА-ның медээзи-биле, республиканың девискээринге 17 арга-арыг өрттери демдеглеттинген. Ниити шөлү – 2451,2 гектар, ол өрттерниң  дөртү улуг хемчээлдиг. Арга-арыг өрт айыылының эгелээн үезинден бээр Тывада ниитизи-биле 133 арга өрттери бүрүткеттинген. Ниити шөлү – 7851,51 гектар. Тываның күрүне арга ажыл-агый комитединиң медээлеп турары-биле алырга, эрткен чылдың ол-ла үези-биле деңнээрге, демдеглеттинген өрт саны 12 азы 10 хуу өскен. Өрттүң 60 хуудан эвээш эвес кезии, оларның иштинде хыналда чок хову шөлдерде өрттер кижилерниң хайындан болуп турар. База ол ышкаш өрттүң элээн хөй кезии диңмирээшкин-кызаңнаашкындан хып үнүп турар.

Эдерге хек, базарга көк Чеди-Хөл 07.08.2014 Эдерге хек, базарга көк Чеди-Хөл

Чеди-хөлчүлер малчыннарының ажыл-ижин түңнеп, Наадым байырлалын Сайлыг сумузунуң көктүг-шыктыг стадионунга эрттирген. 

Бо удаада оларның байырлалы мурнуку чылдардан ылгалдыг болуп, кызылчылар хоорай хүнүн малчыннар-биле кады демниг демдеглээннер. Кызылчылар биле чеди-хөлчүлерниң кады ажылдажылгазы ол хүнден эгелээн. Долгандыр ногаан, шыргай арга-эзимниг бедик даглар бүзээлээн суурнуң стадионун каас-шиник кылдыр дерип каанын көрүптерге-ле, езулуг байырлал шинчилиг. Докулчак ак кидис өглер, сумулардан келген аалчыларның чаглактаныр майгыннары база ында-мында шаараңнашкан улуг-бичии, аът-хөлдүг улус-ла хөй. Кымыскаяктар өөнге дөмейи аажок. Наадымның киржикчилериниң чыскаалы. Ооң бажында дерип каан аъттарлыг, тыва хептерлиг аът мунукчулары баштап алган. Оларның соонда кожууннуң депутаттары, Сайлыг, Хендерге, Элегес, Хөлчүк, Чал-Кежиг сумуларының көдээ ишчилери, Хову-Аксының албан черлери болгаш Кызыл хоорайның мэриязының ажылдакчылары чыскаалыпкан. Элегестиң муңчу малчыны Вячеслав Маскыр байырлалдың тугун көдүрдү.

Баштыңнарның бирээзи 07.08.2014 Баштыңнарның бирээзи

80 харлаар юбилейинге

Тываның көскү күрүне болгаш партия ажылдакчызы, 1973-1991 чылдарда Совет Эвилелиниң Коммунистиг партиязының Тыва область комитединиң бирги секретарынга ажылдап чораан, республиканың хөй-ниити амыдыралынга бодунуң ханы угаан-сарыылы, арга-дуржулгазы-биле улуг салдарлыг политик Григорий Чоодуевич Ширшин бо чылдың август 5-те 80 харлаар.

Ол Эрзин кожууннуң Нарын сумузунуң малчын арат өг-бүлезинге төрүттүнген. Бодунуң күш-ажылчы амыдыралын улус судунуң секретары бооп эге­лээн. Комсомолдуң район комитединиң организастыг килдизиниң эргелекчизинге ажылдап турган. Шериг албан-хүлээлгезин эрттиргеш, ийи чыл дургузунда Мөренниң ортумак школазынга башкылаан. Комсомолдуң Эрзин район комитединиң ийиги, ооң соонда бирги секретары, комсомолдуң Кызыл хоорай комитединиң бирги секретары, ВЛКСМ-ниң Тыва область комитединиң ийиги, ооң соонда бирги секретары албан-дужаалдарга 1957-1967 чылдарда ажылдаан.

Кызыл хоорайны кымнар каастаарыл? 07.08.2014 Кызыл хоорайны кымнар каастаарыл?

Тывага июнь 1-де делегейниң бирги скульптура шуулганының киржикчилериниң белеткеп кылганы элээн каш чаа скульптуралары сентябрьда Тываның чаарттынган найысылалын каастай бээр.

Тыва уран-шеверлер Москвадан, Красноярскиден, Моолдан болгаш Киргизиядан келген коллегалары-биле кады бир ай ажыг үениң дургузунда маны-даштан кижилерниң, мал-маганның дүрзү-хевирлерин чонуп кылып турарлар. Ол кылыглар тыва черге көшкүн чоннуң амыдыралын долузу-биле көргүзер.

Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол оларның ажылдап турары шөлчүгежинге чораан. Республика удуртукчузунуң кичээнгейи дээш скульпторлар өөрээн болгаш боттарының ажылының дугайында улуг сеткил-ханыышкын-биле чугаалап турганнар. Хевир-дүрзүлерниң онзагайын өөрүнден дыңнаанын Чазак Даргазы чугаалаан болгаш оларның авторлары-биле таныжып алыр сорулгалыын, дүрзүлерни каяа тургузарын оларның-биле сүмележир күзелдиин дыңнаткан.

Сергей Шойгу Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оолдуң шериг эргезин бедиткен 07.08.2014 Сергей Шойгу Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оолдуң шериг эргезин бедиткен

Төп шериг округунуң командылакчызы генерал-полковник Владимир Зарудницкий ажыл-албан аайы-биле Тывага кээп чорааш, курлавырда майор Шолбан Кара-оолга курлавырда подполковник шериг атты тывыскан. 

Тываның Баштыңынга шериг эргени тыпсырының езулалы Кызылдың аэропортка Төп шериг округунуң бедик албан-дужаалдыг офицерлериниң киржилгези-биле эрткен. «Россияга бараан бооп тур мен!» деп сөстер-биле чаа погоннарны хүлээп алгаш: «Республиканың социал-экономиктиг   хөгжүлдези-биле чергелештир чурттуң камгалалын күштелдирер дээш, ам-даа хөй чүүлдерни кылыр бис» — деп, Шолбан Кара-оол демдеглээн.

Ак-Довурактың ат-алдарын эгидер 07.08.2014 Ак-Довурактың ат-алдарын эгидер

Тываның Баштыңы өзүлдениң чаа базымнарынга даянгаш, Ак-Довурак хоорайның сайзыралының планын ажылдап кылыр сорулганы салган. 
 Чайгы үеде республиканың бүгү кожууннарын эргип кезиири, тус чер эрге-чагыргаларының канчаар ажылдап турарын көөрү Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оолга чаңчыл апарган. Ол аңаа хоочуннар-биле, башкылар-биле, малчыннар-биле ужуражылга база эрттирип турар. Республиканың федералдыг эрге-байдалдыг апарган юбилейлиг байырлалдарын муниципалдыг тургузуглар кандыг чедиишкиннер-биле уткуп турары чугула апарган. Июль 20-де Барыын-Хемчик кожууннуң чурттакчылары-биле ужурашкан соонда, Шолбан Кара-оол тургустунганындан бээр 50 харлаан Ак-Довурак хоорайга барбас аргажок болган, ону чон Тываның ийиги найысылалы деп санап турар. Ак-Довурак ажыл-ишчи кижилерниң хоорайы болуп турган-даа, болуп-даа турар, оон бедик мергежилдиг кижилер, сураглыг удуртукчулар, инженерлер, орук ажылдакчылары, коммуналчылар үнгүлээн дээрзин ол демдеглээн.

Кады ажылдаарын дугурушкан 07.08.2014 Кады ажылдаарын дугурушкан
Төп шериг округунуң командылакчызы генерал-майор Владимир Зарудницкий биле Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оолдуң ажылчын ужуражыышкыны болуп эрткен. «Кызыл» аэропортту болгаш ооң техниктиг комплекизин хамааты болгаш шериг сорулгаларга ажыглаарының дугайында Россияның камгалал сайыды Сергей Шойгунуң шиитпирин күүседириниң дугайында олар чугаалашкан. Аэропортка шериг комендатураны тургузарын Шолбан Кара-оол Төп шериг округунуң командылакчызынга саналдааш, бо айтырыгның бажың-балгат талазын шиитпирлээриниң аргазы аэропорта бар деп чугаалаан. Шеригже мобилизация төвүнүң тудуунуң айтырыгларын база олар сайгарып чугаалашкан. Бо төп 17 гектар черге туттунар улуг тудуг. Аңаа шериг комиссариадындан аңгыда шеригже келдиртиишкин пунктузу, столовая, спорт залы дээш шериг назыны четкен оолдарны шеригже келдиртиринге болгаш чорударынга эргежок чугула байдал бар боор. Бо чугула объектини 2015 чылда ажыглалга киирерин планнаан. Генерал-полковник Владимир Зарудницкий мобилизация төвүнүң төлевилели-биле таныжып көргеш, аңаа чорудар тудуг ажылдарының хемчээлин болгаш хуусаазын айыткан тодаргай графикти чоокку үеде көргүзерин негээн. Амгы үеде бо төптүң таваан салырының белеткел ажылдары чоруп турар.

Өңгүр, чараш Өвүр кожуун 07.08.2014 Өңгүр, чараш Өвүр кожуун
«Тыва – арыг-силигниң девискээри» Долгандыр бедик арт-сын, шыргай арга-эзим. Мында ыржым болгаш шыпшың-дыр. Оът-сиген, тайга чечектери хөлбеңнедир үнүп келген, чаражы аажок. Арт кырынга үнүп келгеш, эскереримге, арыг-силиг, агаарның чыды үнүшсүг, шыксыг, тайгазыг. Чылдың чайгы эргилдезинде бойдус амырап, оттуп келген-даа ышкаш. Көктүг-шыктыг одар-белчиирлиг, хөлбеңнээн оът-сигенниг Хөндергей арт сыны бо-ла болгай! Өскен-төрээн Өвүрүмче чанарда, ыяап-ла бо артты таварып эртер мен. Улуг тайга-сынга аъш-чемниң дээжизин чажып, өргүүр дээш, машинадан дүжерге-ле, «Өөрзүрек чоннуг, Өзүген малдыг, Өңгүр, каас бойдустуг Өвүр кожуунче моорлаңар!» — деп, чечен-мергени-биле шүлүктей бижээн самбыра көстүп кээр.

Хадың хөлде турисчи бааза 07.08.2014 Хадың хөлде турисчи бааза
Таңды-Ууланың сыннарында улуг төгерик көрүнчүкке дөмей Хадың хөл чаттыла берген чыдар. Шаг шаандан тура тывалар ону Алгый деп адаар чораан. Ол чоок-кавыда Дус-Хөл биле Каък-Хөлден Алгый хөл делгем, калбаа-биле улгадып чыдар боорга, ону ынчаар адаан. А Хадың деп тывызык ат бедик Таңды сынының эдээн дургаар аккан кылаң кара суглуг бичии хемчигештен укталган. Хемниң суу ол хөлче агып кирген. Ооң унун дургаар хадың ыяштар өзүп, каастап турар. Ынчангаш хем-даа, хөл-даа, бичии сууржугаш-даа чаңгыс Хадың деп аттыг. Хөлдүң чөөн-мурнуу эриктеринде узун, сырый хыыргыыш үнген. Ооң суу ындыг кончуг терең эвес, элезинниг, чымчак довурактыг. Хадың хөлдүң суу Дус-Хөлден дузу эвээш болгаш эштиринге таарымчалыг. Бо хөл — улуг, бичии чоннуң чайгы үеде эң-не ынак дыштаныр чери. Чоокта чаа июнь айда ТР-ниң Культура яамызының ажылдакчылары Хадың хөлде турисчи баазаны тургускан. Кайы ырактан-на Хадыңның чөөн талазында бичежек, шевергин чаа бажыңнарны эскерип болур. Бо бүгү каракка кандыг-ла бир кайгамчык хуулгаазын тоолда ышкаш сагындырар.

«Тувинская правда» 90 харлаан 06.08.2014 «Тувинская правда» 90 харлаан

Июль 24-те Yндезин тыва культура төвүнге «Тувинская правда» солуннуң 90 чыл оюнга тураскааткан байырлал болуп эрткен.

Аңаа редакцияның журналистери, ажылдакчылары, бижикчилери, номчукчулары болгаш массалыг информация чепсектериниң ажылдакчылары – коллегалары, чалаткан аалчылар киришкен. Фойеже кирип кээрге-ле, коридорнуң ортузунда делгээн хана-солуннар хамыктың кичээнгейин хаара тудуптар. Ында редакцияның аңгы-аңгы чылдарда ажыл-амыдыралын, хоочун база аныяк солунчуларны оон көрүп, сонуургадывыс. Бай төөгүлүг солун-дур. Хурал эгелээр бетинде улус-чон залга олуттарны ээлептери билек, экранга бижиткен кино-чурук дамчыштыр «Тувинканың» аңгы-аңгы чылдарда ажылдап чораан журналистериниң чугаазын дыңнадывыс.

Тывызык ус-шеверлер 06.08.2014 Тывызык ус-шеверлер

«Сибирь – идегелдиң девискээри» шуулганынга келген журналистер Тываның сайгарлыкчы бүдүрүкчүлериниң Арат шөлүнге делгээн барааннарын база сонуургаан. Ук делгелге үезинде болган конференцияга республикада чарлаттынган губернатор төлевилели «Чаңгыс суур – чаңгыс бүдүрүлге» дугайында Тываның Чазааның Даргазының оралакчызы Сергей Огнев кысказы-биле таныштырган: «Тыва боттарының бүдүрген барааннарын республикадан дашкаар сайгарып ап турар. Тываның Чазааның Даргазы Шолбан Кара-оол «Чаңгыс суур – чаңгыс бүдүрүлге» төлевилелин ажылдап кылган. Ажылгыр, кызымак сайгарлыкчылар боттарының барааннарын бүдүрери-биле суур бүрүзүнде биче бүдүрүлгелерни тургузуп, ажылын шуудады берген».

Тус черниң бүдүрген барааннарын делгеп салган сайгарлыкчылар республиканың ырак-чоок суурларында «Чаңгыс суур – чаңгыс бүдүрүлге» төлевилелиниң киржикчилери болдулар. Майгыннарда делгеп салган барааннарны эргий кезээш, олардан  сонуургаан айтырыгларымны салдым:


Эрик кыдыы 06.08.2014 Эрик кыдыы

100 чылче базымнар

2014 — чугула болгаш шиитпирлиг чыл болуп төөгүге артар. Тыва биле Россияның демнежилгезиниң болгаш найысылал Кызыл хоорайның 100 чылын күзүн демдеглээр бис— ол онза чугула ужур-дузалыг юбилейлер-дир. Аңаа уткуштур республиканың сайзыралынга көскү өскерилгелерни чедип алыр болгаш келир  үениң чогумчалыг таваан салыр ужурлуг. Эге базымны кылыр болгаш Тываның чаа, чырык овур-хевирин шимээр тудугларны кылыр арга тургустунганы-биле хоорайның ол-бо чүгүнде тудуг ажылының кидин түлүк чоруп турарын эскербес аргажок.

«Байырлалдың чугула тудугларының аразында Енисейниң эриин чаартыры база кирген. Күчүлүг Енисей эгезин моон алган, келир үеде Тываның  найысылалының таваан маңаа салган. Бо черниң онзагай демдектери биске хөйнү сөглеп турар. «Каттышкан хемнер — каттышкан салым-хуу». Тываның болгаш Россияның ниити салым-хуузу маңаа доңнашкан. Улуг-Хемниң  эриин ооң төөгүзүнге төлептиг кылдыр чаартып кылыр сорулганы ыяап-ла эки күүседир ужурлуг бис» — деп, Тываның Чазааның Даргазы Шолбан Кара-оол айыткалында эрик кыдыының ажылын база демдеглээн.

Барыын-Хемчик — деткимчеге бүзүрелдиг 24.07.2014 Барыын-Хемчик — деткимчеге бүзүрелдиг

Барыын-Хемчик кожууннуң төвү Кызыл-Мажалык суурга келир чылын чаа школа туттунар. Ол ажылга 345 млн. рубльди республика бюджединден тускайлаан.

Оон аңгыда 280 олуттуг уруглар садын ажыглалга киирери база көрдүнген. Шекпээр болгаш Барлык суурларда спорт шөлдери көскүзү-биле чаарттынар, ол ажылга 2 млн.250 муң рубль көрдүнүп турар. Чамдык школаларга септелге кылып алыры-биле 250 муңдан 800 муң рубльди тускайлаар. Шекпээр суурда уруглар садының оран-савазын чаартып кылырынга 19 млн. рубльди хары угда төлээр. Ол дугайын Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол бо чылдың июль 20-де Барыын-Хемчикке болган малчыннар наадымының үезинде дыңнаткан. Мурнунда ол ук кожууннуң чурттакчылары-биле ужуражылга үезинде кирген чагыгларның барык дөгерезин күүсеткенин база ол дыңнаткан. Ооң сөстерин чурттакчылар улуг сеткил ханыышкын-биле хүлээп алган, чүге дээрге сөөлгү үеде көдээде амыдырал хайныышкынныг апарган. Аныяк өг-бүлелерниң саны көвүдээн, ооң уламындан уруглар саны база немешкен. Чаа школага болгаш уруглар садынга малчыннарның уруглары баарлар. Бо чылын Барыын-Хемчиктиң 35 чаштары Крымга халас путевка-биле дыштанганнар, 70 кижи Россияның өске лагерьлеринге дыштаныр. Путевкаларны хөй кезиинде малчыннар уругларынга берген. Санитар «УАЗ» машинаны болгаш «Волганы» социал ажылдакчылар ажыглаар кылдыр чагырга черинче дамчыткан.

Чүрээмге чоок өөрлерим 24.07.2014 Чүрээмге чоок өөрлерим

«Тувинская правда» солун-биле мээң харылзаам Светлана Владимировна Козлованың ады-биле холбашкан. Бо кайгамчык аттың артында катаптаттынмас овур-хевир, чогаалчының болгаш журналистиң улуг талантызы, мерген угаанныг дагдыныкчының, эриг баарлыг ие кижиниң салым-чаяаны чаштып чыдар. Эгелеп чоруур авторларга ол кайгамчык камныг кижи. Ынчангаш «Исток» чечен чогаал каттыжыышкынын дыка хөй чылдарның дургузунда удуртуп келген.

«Исток» дугайында душ бооп билип каан мен. 1971-1972 өөредилге чылында (Тывага ажылдап эгелээн чылым ол чүве) Бай-Тайга кожууннуң Кызыл-Даг суурга башкылай берген мен. «Тувинская правда» солунче чечен чогаал каттыжыышкыны тургузуп алыр дугайында саналдап чагаа бижээн мен. Бистиң Соңгу Осетияга ындыг чечен чогаал каттыжыышкынын тургузуп алгаш турган бис. Ол санал-чагаам-биле катай элээн каш шүлүктеримни база чоруттум. Светлана Владимировна дораан харыылаан, ындыг чечен чогаал каттыжыышкыны бар, ооң адын «Исток» дээр деп. Кызылга келгеш, ыяап-ла редакцияже бакылап кээп турарын чагып каан болду. Шүлүктеримни база дораан солун арнынга парлаан, а ооң соонда өзүп орар даш чонукчуларының дугайында «Даш тоол» деп очеригимни «Тувинская правда» чырыткан. Ол очерктиң маадырлары Валерий Ооржак биле Александр Ойдуп шагда-ла Россияның Чурукчулар эвилелиниң кежигүннери апарган, оларның ажылдары болгаш ат-сураа хөйге дыка эки билдингир.

Азия төвүнде чаа Арбат 24.07.2014 Азия төвүнде чаа Арбат

Найысылалдың чаартылгазы

Кызыл хоорайның төп кезээниң чаартылгазы чиңгине планның төлевилелинде кирген. Эрги оруктар чаарттынып турар, чадаң ыяштарны тарып, төп черниң даштыкы хевирин үреп турар садыг төптерин өскээр көжүрери-биле ажылдар эгелээн. Найысылалдың Тыва эки турачылар кудумчузу удавас чаа Арбат шөлү кылдыр хуула бээр. Хоорайның төп кудумчуларының аян-шинчизи шевергин, чараш апаар. Чаа тыва Арбатка эрткен-дүшкен улуг-бичии улус дыштаныр аргалыг болур.

«Бо ажылдың баштайгы чадазы «Найырал» кинотеатрындан Россельхозбанкының дужунга чедир  Арбаттың девискээри кылдыр көрдүнген. Хоорайның хевирин онза көрүштүг кылырын планнаан. Ол чоокта  үүрмек барааннарның бичежек үгектерин ап кааптар. Чаартылга ажылынга чарыгдалдың түңү улуг. Ынчангаш Кызыл хоорайның 100 чылынга «Далайга дамды дуза» деп фондуну тургускан бис. Төп кудумчуну чаартып кылырынга хоорай чагыргазының ажылдакчылары боттарының ай дургузунда ажылдаан шалыңын берген база  сайгарлыкчылар акша-көпеекти агар санче шилчидип эгелээн. Чүгле  хоорайның бурунгаар хөгжүлдезинге эвес, төрээн республикавыстың сайзыралынга үлүг-хуузун киириштирип турар. Бо орукка чүгле чадаг кижилер кылаштажыр болгаш машиналар маңнавас кылдыр төлевилелде ынчаар киирген.

Найыралдың оруу 24.07.2014 Найыралдың оруу

Тываны Россияның өске девискээрлери-биле харылзаштырып келген кара чаңгыс улуг орук амгы үениң делгем автомагистралы М-54-түң төөгүлүг ады — Ус оруу. Күчүлүг Улуг-Хемниң бир адыры Ус хемниң адындан ооң ады укталган. 

Бо орукту тударын XIX векте Тыва биле Россияның аразында ажыл-агыйжы болгаш садыг харылзааларының тывылганы негей берген. Орус садыгжы Н.В.Веселов бодунуң бараан чиңин Тываже 1863 чылдың март айда эң-не баштай чоруткан. Ооң соонда орус садыгжылар Тывага садыг паараңнарын ажыдып, тус черниң чонундан мал, өлүк аймаанга, пөс-таавы, эт-сепке орнап ап турар апарганнар. Саян сынны ажылдыр орук тудар дугайында айтырыгны садыгжы Г.П.Сафьянов кончуг идепкейлиг көдүрүп турган. 1909 чылда Россияның Күрүне Думазы орукту тудуп эгелээриниң дугайында шиитпирни хүлээп ап, баштайгы дээрезинде 1,25 млн. рубль акшаны үндүрген. Ол шагда орус  акшаның  үнези дыка улуг турган болгаш, бо дээрге кончуг хөй акша-төгерик-тир. Инженер А.Глебовичиниң төлевилели-биле Ус оруунуң тудуун 1910 чылда эгелээн. Олче көшкүн орус тараачыннарны, шөлүттүрген херектээннерни, тус черниң чурттакчыларын хаара туткан. Хамык ажылды хол-биле кылып, чүъктер сөөртүрүнге аъттарны ажыглап турган. Чон Ус оруу-биле ону туткан шаа-биле аргыжып эгелээн.

Чепсээвис — уран сөс 22.07.2014 Чепсээвис — уран сөс

Журналистер шуулганындан    

Тыва Республиканың төөгүзүнде болгаш Тываның журналистериниң амыдыралында бир уттундурбас улуг болуушкун болуп эрткен. Ол дээрге «Сибирь – идегелдиң девискээри» деп журналистер шуулганы-дыр. Ооң байырлыг ажыдыышкыны ТР-ниң Чазак Бажыңының хуралдаар залынга болган. Сибирьниң бүгү булуңнарындан келген журналистер  болгаш Москвадан хүндүлүг аалчылар – шупту ийи чүс ажыг массалыг инфомация чепсектериниң ажылдакчылары ол шуулганга киришкен. Байырлыг хуралга олар националдар аразында хамаарылгаларны аяннаштырарынга массалыг информация чепсектериниң ролюнуң дугайында чугааны кылган.

Чыылган хөй журналистерниң мурнунга байыр чедирип сөс алгаш, ТР-ниң Баштыңы — Чазааның Даргазы Ш.В.Кара-оол чүнүң-даа мурнунда  мындыг улуг, хүндүлүг шуулганны хүлээп ап, ону организастап эрттирер ээлери боор эргени берген РФ-тиң Журналистер эвилелиниң баштаар черинге, ооң даргазы Всеволод Леонидович Богдановка, Ажык-чарлыг чорук камгалалының фондузунуң президентизи Алексей Кириллович Симоновка өөрүп четтиргенин илереткен.

– Журналисчи мергежилиңерниң тергииннери болгаш силер сөстүң күжүн кымдан-даа артык эки билир силер, ылаңгыя амгы информастыг технологиялар чүс чылында. Силерниң ажылыңар чонга дыка херек. Украинаның мурнуу-чөөн талазында дайынчы хөделиишкиннерни, ында байдалдың шынын хөйнүң караанга көргүзүп чедирер дээш журналистер  солдаттар-биле дөмей амы-тынын артынче каггаш, эрес-дидим ажылдап чоруп турарын көрүп тур бис. Ол дайында Россияның журналисчи ниитилели кижи хорамчазынга таваржып эгелей бергени хомуданчыг болбас аргажок. Бүгү делегейге шынны көргүзери ол хире аар «өртектиг» болуп турары ол-дур — деп, Шолбан Валерьевич демдеглээн.

Угаан-сагыштың хостуу 22.07.2014 Угаан-сагыштың хостуу

«Сибирь – идегелдиң девискээри» деп журналистер шуулганының  үезинде «Сибирика» сайттың редактору, Россия Федерациязының Журналистер эвилелиниң шаңналының лауреады, «Сибирьниң журнализи» аттың эдилекчизи Олег Нехаев «Журналистикада майыктарның (стереотиптерниң) кулданыышкынындан адырлып алырының херек кырында аргалары» мастер-классты эрттирген. Олег Алексеевич — журналистикада тапталы берген майыктардан хостуг болурунуң, материалдар белеткээрде канцеляризмнерни ажыглаарының удурланыкчызы. Канцеляризмнерни эң ылаңгыя даргалар хөй ажыглап турар. Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол «Родина» журналга интервьюзунга, канцеляризмнер ажыглавайн, республиканың дугайында билдингири-биле чугаалап бергени ооң угаан-сагыжының хостуунуң херечизи дээрзин Олег Нехаев демдеглээн.

Аныяктарның бизнес-төлевилелдери 22.07.2014 Аныяктарның бизнес-төлевилелдери

Аныяктарның «Дүрген-2014» шуулганының киржикчилери Тываның Баштыңынга бизнес-төлевилелдерин кииргеннер.

Ол дугайын Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол аныяктарның «Дүрген-2014» өөредилге шуулганының киржикчилери-биле ужуражылга үезинде дыңнаткан. Мурнуку чылдарда дег, Тывада, Россияның өске регионнарында, оон туржук, даштыкыда дээди болгаш тускай ортумак өөредилге черлеринде өөренип турар оолдар болгаш кыстар-биле чугаа ажыт-чажыт чок болган. «Чыл санында эртип турар бо шуулганның кол сорулгазы — ажыл-чорудулганың аңгы-аңгы хевирлеринге чугула төлевилелдерни ажылдап кылып шыдаар аныяктарны илередири» — деп, Чазак Даргазы дыңнаткан. «Силерден ажыктыг саналдарны хөйнү манап турар бис, ооң соонда күрүне деткимчезин аңаа тургузар — деп, Шолбан Кара-оол чугаалаан. - Аныяктарның республика амыдыралынче ханылап кирери, ооң сайзыралының «моторжугажы» болуру күзенчиг. Ынчангаш силерниң-биле ажылдаар кылдыр тодаргай төлевилелдерни күүседириниң талазы-биле эксперттерни чалаан ужурувус-даа ында. Мындыг ужуражылгалардан ажыктыг чүүлдер  алырынга сонуургалым улуг. Силерден кол негелде — шыырак билигни чедип алыры, баштай бодаарга, шыдаттынмас ышкаш төлевилелдерниң күүселдезинге киржир үени эрттирбези чугула. Аныяк назын дораан эрте бээр, профессионал өзүлдениң таваан салып, четтигер ужурлуг силер. Оон аңгыда силерни регионну сайзырадырының оруктарын саналдаар кижилер деп идегеп турар бис».

Тываның дуржулгазы Россияга херек 22.07.2014 Тываның дуржулгазы Россияга херек

Орус дыл башкылаашкынының дугайында

Россияның Чазаа орус дылды өөредип турары чогуур деңнелге четпейн турар девискээрлерге орус дылды башкылаарының тускай сорулгалыг программазын белеткээрин РФ-тиң Өөредилге болгаш эртем яамызынга дааскан.

Ол дугайында Россияның Чазааның чанында орус дыл талазы-биле чөвүлелдиң хуралынга сайгарган, ону Чазак Даргазының оралакчызы Ольга Голодец башкарып эрттирген. Тываның үлегерин езугаар орус дылды деткиириниң онза хемчеглерин алыры чугула дээрзин сөөлгү ЕГЭ-ниң түңнелдери көргүскен, Голодецтиң чугаалап турары-биле алырга, «орус дылды школага канчаар өөредип турарын илдеңи-биле ажыткан». Орус дылды өөредири чогуур деңнелге четпейн турар болгаш онза хемчеглерни алыр ужурлуг регионнарның даңзызын чөвүлелге тургускан. Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол бо айтырыгны 2007 чылда көдүрүп турар үеде орус дылды билириниң деңнели Россия Федерациязының 10 регионнарында, ооң иштинде мурнунда бо талазы-биле чогумчалыг деп санадып турган Якутияда болгаш Бурятияда чогумчалыг эвес болган.

Ш.КАРА-ООЛ: Тыва дээрге тываларга безин тывызыксыг оран-дыр 19.07.2014 Ш.КАРА-ООЛ: Тыва дээрге тываларга безин тывызыксыг оран-дыр

«Звезда» телеканалдың тырттырыкчы бөлүү Тываның девискээринге ажылын бо хүннерде доозуп турар. Ийи неделя дургузунда бөлүктүң кежигүннери бүгү республиканы эргип кезээн. Кызыгаар чоогунуң районнарының чурттакчылары болгаш малчыннары-биле ужурашканнар, аңчылар болгаш балыкчылар-биле чугааны кылганнар. Тываларның хүн бүрү амыдыралын сонуургап көргеннер, а ол ышкаш хоорайжыларның канчаар чурттап турарын сонуургааннар. 

Оларның сорулгазы — амгы Тываның амыдыралының дугайында фильмни тырттырары. Июль 17-де регионнуң удуртукчузу Шолбан Кара-оол-биле бөлүктүң ажылдакчылары ужурашканнар, журналист Никита Рудаков айтырыгларны  салган.

— Протекторатты чарлаан соонда чүс чыл, бистиң күрүнениң составынга Тываның киргенинден бээр 70 чыл эрткен соонда Россия-биле чоокшулажылга Тываны чогумчалыг кандыг чүүлдерге чедиргенил?

«Сибирь – идегелдиң девискээри» 19.07.2014 «Сибирь – идегелдиң девискээри»

Журналистер шуулганы

Июль 18-те ТР-ниң Чазак Бажыңынга журналистерниң «Сибирь – идегелдиң девискээри» шуулганының байырлыг ажыдыышкыны болган. Аңаа Тываның Баштыңы Ш.Кара-оол, Россияның Журналистер эвилелиниң баштаар чериниң даргазы Всеволод Богданов, ТР-ниң информатизация болгаш харылзаа сайыды Органа Натсак, Кемерово, Омск, Томск, Тюмень, Новосибирск областардан, Красноярск, Алтай крайлардан, Бурят, Хакас республикалардан, Ямал-ненец автономнуг округтан, Москвадан келген журналистер  болгаш Тываның массалыг информация чепсектериниң төлээлери киришкен.

Шуулганның байырлыг хуралы  Тываның Чазааның Даргазы Шолбан Кара-оолдуң байыр чедириишкини-биле ажылын эгелээн. Ш.В.Кара-оол Сибирьниң журналистеринге республика бо чылын Тыва биле Россияның демнежилгезиниң 100 чыл оюн демдеглеп турарын, тыва-орус чоннарның аразында акы-дуңмалышкы харылзааларын, ылаңгыя  Ада-чурттуң Улуг дайынынга тыва эки турачыларның эрес-дидим тулушканын чоргаарал-биле чугаалаан. Июль 24-те 90 харлаар эң-не хоочун «Тувинская правда» (баштайгы ады «Кызыл тараачын») солунунуң республикага интернационалчы чорукту хевирлээринге киирген улуг үлүг-хуузун база онзалап демдеглээн.

Украинаның хамаатыларынга 19.07.2014 Украинаның хамаатыларынга

Тываның Чазаанга ИХЯ-ның болгаш ОБЯ-ның Тыва Республикада төлээлериниң, республиканың Күш-ажыл болгаш социал политика яамызының, а ол ышкаш Медицина камгаладылгазының девискээр салбырының ажылдакчыларының киржилгези-биле чөвүлел хурал болган, ону Тыва Республиканың Баштыңының Администрациязының болгаш ТР-ниң Чазак Аппарадының удуртукчузу Аяна Шойгу эрттирген.

Чөвүлел хуралга Украинадан республика девискээринче дезип чедип кээп турарларның дугайында нормативтиг эрге-хоойлу актызының төлевилелин ажылдап кылырынга хамаарыштыр айтырыгны сайгарган. Медицина камгаладылгазының девискээр салбыры дескеннерниң даңзызын тургузар. «Украинаның хамаатыларынга түр чурттаар черни чурттуң девискээринге тып бээриниң талазы-биле эргежок чугула хемчеглерни алыр сорулганы Россияның Чазаа регионнарның мурнунга тургускан — деп, Аяна Шойгу чугаалаан. — Ынчангаш келген кижилерниң аъш-чеминден эгелээш, медицина хандырылгазынга чедир айтырыгларны боданыр ужурлуг бис».

Быжыг сорук, изиг күзел турда... 19.07.2014 Быжыг сорук, изиг күзел турда...

«Тыва — хөгжүлдениң девискээри»

Июль 15-те Таңды кожууннуң Дүрген-Оруу деп черге «Тыва — хөгжүлдениң девискээри» («Дүрген–2014») аныяктарның өөредилге чыыжының байырлыг ажыдыышкыны болуп эрткен. Ону дөрт чыл дургузунда ТР-ниң Чазааның деткимчези-биле ТР-ниң Аныяктар болгаш спорт херектериниң талазы-биле яамы, Тыва Республиканың Аныяктар чазаа белеткеп эрттирип турар. 

Бо чылын чыышка Тываның 16 муниципалдыг тургузугларындан  болгаш Москва, Санкт-Петербург, Новосибирск, Томск, Иркутск, Абакан дээш, оон-даа өске хоорайларда өөредилге черлериниң студентилериниң 14 землячестволарындан ниитизи-биле 400 ажыг кижи киржип турар. Чыыштың программазы ажыктыг болгаш солун. Хүннүң бирги чартыында аныяктар өөредилгелерге киржип, арга-дуржулгазын, билиглерин байлакшыдып алыр, ооң соонда дыштанылга болгаш спорт хемчеглеринге идепкейлиг киржип турар. Өөредилгени ийи аңгы хевирге тодараткан: «Социал төлевилелдерни ажылдап кылыры» база   «Аныяк сайгарлыкчының школазы». Чедиишкинниг сайгарлыкчы чоруктуң дүрүмнери болгаш ооң ужур-дузалыг чорудулгазының дугайында кичээлдерни Красноярск хоорайның экономика институдунуң башкызы С.В.Трунов, аныяктар херектериниң талазы-биле федералдыг агентилелдиң Тыва Республика талазы-биле куратору А.В.Грищенко, Москваның делегей чергелиг бизнес школазының башкылары А.В.Крылов, И.Б.Крымский база республиканың ат-алдарлыг актерлары, Тываның янзы-бүрү албан черлериниң ажылдакчылары эрттирер.

Ш.КАРА-ООЛ: «Тываже кирип моорлаңар!» 19.07.2014 Ш.КАРА-ООЛ: «Тываже кирип моорлаңар!»

Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оолдуң интервьюзун «Родина» төөгү журналының «Тыва болгаш Россия: 100 чыл кады» деп тускай үндүрүлгезинге парлаан. Айтырыгларны корреспондент Сергей Антоненко салган.

— Бо чылын Тыва улуг үш юбилейни — Тываны (Урянхай крайны) Россияның хайгааралынга алганының 100 чылын, бодунуң найысылалы — Кызыл хоорайны үндезилеп тургусканының 100 чылын болгаш Россия Федерациязының составынга Тыва Арат Республиканың эки тура-биле каттыжып киргениниң 70 чылын демдеглээр болгай. Төөгүнүң ол болуушкуннары кандыг чылдагааннардан база кандыг байдалдардан болганыл?

— Россияның Тыва-биле, ниитизи-биле национал республикалар-биле эвилелин Барыын чүк колония кылдыр күш-биле кииргени, өске күрүнениң девискээрин эжелээни деп санап турар дээрзин билир мен. Украинада болуушкуннар-биле холбаштыр ол улам чидигленген. Тыва бо талазы-биле оларга чемиш болбас. Ол Россияның составынга ийи удаа кирген, кайызында-даа эки тура-биле.

Хөгжүлдени ыяап алыр 19.07.2014 Хөгжүлдени ыяап алыр

Тываның мелиорациязы

Июль 15-те ТР-ниң Чазааның Бажыңынга РФ-тиң көдээ ажыл-агый яамызының Мелиорация департаментизиниң директору Даниил Путятинниң удуртулгазы-биле ажыл-агыйжы хурал болуп эрткен. Аңаа ТР-ниң көдээ ажыл-агый, экономика, саң-хөө, чер болгаш өнчү-хөреңги хамаарылгаларының сайыттары, Таңды, Чеди-Хөл кожууннарның чагырга даргалары база «Тывамелиоводхоз» эргелелиниң директорунуң хүлээлгелерин күүседип турар Иван Космогоров олар киришкен.

Республиканың мелиоративтиг комплекизиниң чаартылгазының талазы-биле федералдыг ведомство-биле кады чорудар хемчеглерниң дугайында сайгарып чугаалажыры — хуралдың кол айтырыы болган. «РФ-тиң көдээ ажыл-агый сайыды Николай Федоров биле Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оолдуң мелиорация чаартылгазының талазы-биле ат салган шиитпири езугаар Даниил Путятин Тывада чедип келген» — деп, республикада  агроүлетпүр комплекизиниң адырын харыылап турар, ТР-ниң Чазааның Даргазының оралакчызы Сергей Огнев чугаалаан. «Республикада ниитизи-биле 49 суггарылга системазы бар, оларның сези федералдыг өнчү-хөреңгиде. Республикада херек кырында чүгле 37, ооң иштинде 5 күрүнениң база 32 муниципалдыг суггарылга системаларын ажыглап турар. Оларның хөй кезиинге капиталдыг септелге болгаш чаартылга негеттинип турар. 14,2 муң гектар азы шөлдерниң 45, 8 хуузу суггартынып турар.

Кайы хире чоруп турарыл? 19.07.2014 Кайы хире чоруп турарыл?

Россия биле Тываның демнежилгезиниң 100 чылы болгаш Кызыл хоорайның тургустунганындан бээр 100 чылынга уткуштур кылып турар тудугларның амгы үеде байдалын сонуургап көрээлиңер. Бо талазы-биле ТР-ниң Тудуг болгаш коммунал ажыл-агый чаартылгазының яамызының дыңнадып турары-биле алырга мындыг: 

Тываның хөгжүм-шии театрының чаартылгазы. Тудуг ажылдарынче 2013 чылда 90 000,0 муң рубль көрдүнген. Федералдыг бюджеттен – 63 100,0 муң рубль, республика бюджединден – 26 900,0 муң рубль. Тудуг албан чери – КБУ «Капитал тудуг эргелели». 2014 чылдың февраль айда сценаның тудуу доозулган. Театр чанында сесерликтиң чаартылгазы адакталып, ногаанчыдылга ажылы кидин түлүк.

Улусчу чогаадылга бажыңы. Тудуг албан чери – «Компас» КХН. Тудуг ажылдарынче 2013 чылда 85 500,0 муң рубль көрдүнген. Федералдыг бюджеттен – 60 000,0 муң рубль, республика бюджединден – 25 500,0 муң рубль. Тудугнуң төлевилели езугаар вестибюльду, биче залдарны, репетиция залын, ТР-ниң Культура яамызының өрээлдерин эде тудары көрдүнген. Иштики каасталга ажылдары болгаш даштыкы ханаларны чылыглап база национал хевир-биле каастаар хемчеглер чоруп турар. Амгы үеде чаарттынган  оран-бажыңны барык белен деп болур. План езугаар 2014 чылдың август 15-ке чедир тудуг доостур ужурлуг.

Дүргенде «Дүрген» шуулганы 19.07.2014 Дүргенде «Дүрген» шуулганы

Тываның аныяк сайгарлыкчыларының шуулганынга Москваның, Новосибирскиниң болгаш Томскиниң бизнес-школаларының консультантылары киржир.

ТР-ниң Аныяктар болгаш спорт херектериниң талазы-биле яамызының «Тыва — сайзыралдың девискээри» деп төлевилелге дүүштүр организастааны аныяктарның «Дүрген-2014» шуулганы Тывага июль 14-тен ажылын эгелээн. Тургустунган чаңчыл езугаар шуулган Таңды кожуунда чараш бойдус чурумулдыг Дүрген-оруу деп черге турисчи слет хевирлиг болуп эртер. Шуулганның организакчыларының дыңнадып турарын езугаар алырга, аңаа киржириниң чагыын республиканың 17 кожуунундан, а ол ышкаш тыва студентилерниң чаңгыс чер-чурттуглар бөлүктеринден база Россияның 15 регионундан киирген. Оон аңгыда Москваның, Новосибирскиниң болгаш Томскиниң бизнес-школаларының башкылары Тывага келирин дыңнатканнар, олар шуулганга лекциялар номчуур болгаш өөредилгелерни эрттирер.

Оруктар чаартылгазы 19.07.2014 Оруктар чаартылгазы

Кызыл хоорайның 100 чылынга

Аныяк республиканың төвү, күчүлүг Улуг-Хемниң кыдыында  Кызыл хоорай ажыл-агыйның аңгы-аңгы адырларының аайы-биле шапкын сайзырап турар. Ол бүгү ажыл-агыйның бир кол өзээнге аай-дедир аргыштырылга  судалы – оруктар хамааржыр. 

Найысылалдың оруктарында чаартылга ажылы майда-ла эгелээн. Кызыл партизаннар, Щетинкин-Кравченко, Найырал, Чүлдүм, Тыва эки турачылар, Комсомольская болгаш Московский кудумчуларында аргыштырылга оруктарының септелгезин «Восток» КХН-ниң орукчулары кылып турар. Хоорайның төвүнде Комсомольскаядан Чүлдүм кудумчузунга чедир кызаа турган орукту калбартып, асфальт-биле шыпкан. Ам автомашиналарның аай-дедир эртеринге болгаш чадаг улус кылаштаарынга таарымчалыы кончуг апарган. Ындыг болзажок, ам-даа чедир кылыр ажылдар хөй: кудумчу чырыдылгазын тургузар болгаш оруктуң кыдыын дургаар ногаанчыдылганы чорудары база планда кирген. Ол чоокта  «Долаан» базаары автомашиналар шөлү кылдыр эде чаарттынган. Ында чүгле баш таарар үгек ол черниң хевирин үреп артканы чаржынчыг.

Шилилге шылгалдалар 19.07.2014 Шилилге шылгалдалар

Июль 1-ден эгелеп Кызылда Президентиниң кадет училищезинче сургуулдарны хүлээп алыр комиссия Төп шериг округунуң шериг өөредилге килдизиниң начальниги Михаил Зырьяновтуң удуртулгазы-биле хоорайның 12 дугаар ниити билиг школазының баазазында ажылдап турар. 

Кызылда Президентиниң кадет училищезинче сургуулдар хүлээп алырының ажылында ТР-ниң Шериг комиссариады, ТР-ниң Өөредилге болгаш эртем, Кадык камгалалының болгаш Информатизация болгаш харылзаа яамылары, ТР-ниң Өг-бүле талазы-биле агентилели хаара туттунган. ТР-ниң Өөредилге болгаш эртем яамызы училищезинче кирериниң шылгалдаларын  эрттирер белеткел ажылын  план езугаар бедик деңнелге чоруткан. 2014 чылдың июнь 20-де «Кызылда Президентиниң кадет училищезинче кирериниң шылгалдаларын организастаарының дугайында» дугаары 813-«д» дужаал езугаар боттарының школаларынга шилилге чадазын эрткен оолдар орус болгаш даштыкы дылдарга, математикага экзаменнерни, күш-дамыр сайзыралының талазы-биле шылгалдаларны дужааган.

20 чылдың нүүрүнде 19.07.2014 20 чылдың нүүрүнде

Казна албан чери

Июль 10-да ТР-ниң Чазааның Бажыңының хуралдаар залынга Тыва Республикада казна албан чериниң эргелелиниң тургустунганындан бээр 20 чыл болган юбилейинге тураскааткан байырлыг хурал болуп эрткен.

Аңаа федералдыг казна албан чериниң административтиг эргелелиниң начальниги Андрей Гурович, ТР-ниң садып алыышкын адырында контроль системазының таарыштырылга талазы-биле сайыды Юрий Килижеков, РФ-тиң федералдыг казна албан черлериниң девискээр органнарының удуртукчулары, ТР-ниң сайыттары, ТР-ниң Дээди Хуралының төлээлери  база республиканың казна албан чериниң хоочуннары, ажылдакчылары киришкен. Хуралдың эгезинде ТР-ниң казна албан чериниң эргелелиниң удуртукчузу Солангы Саая Тывада казна ажыл-чорудулгазының төөгүзү,  хөгжүлдези база моон соңгаар сорулгалары-биле таныштырып, солун илеткелди кылган. Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оолдуң өмүнээзинден байыр чедириишкинин Юрий Килижеков дамчыдып, республиканың экономиктиг сайзыралының база бир кол угланыышкыннарының бирээзи болуп турар адырның ажылдакчыларынга чедиишкиннерни, өг-бүлелеринге, чоок кижилеринге чүгле экини күзээн.

Тываның ак коңгазы 19.07.2014 Тываның ак коңгазы

Россияның Бойдус яамызының болгаш «Бойдус» фондузунуң чарлааны Бүгү-Россияның «Россияның аллеязы» патриотчу акциязынга дүүштүр чурттуң 85 субъектизи бо чайын боттарының ногаан демдектерин шилип алыр.

Ногаан демдектерни шилиириниң талазы-биле ажык бадылаашкыннар 2014 чылдың июль 1-ден август 31-ге чедир РОССИЯНЫҢ АЛЛЕЯЗЫ акцияның  албан-езузунуң сайтызында (ruspriroda.ru.) чоруп турар. Бадылаашкыннарга  бүрүткел негеттинмейн турар. Кайы регионнуң чурттакчызының бадылап турарын система боду тодарадыр. Чаңгыс хонуктуң дургузунда бир IP дамчыштыр 10 катап, бир регионга бирден хөй эвес бадылап болур. Хоруттунган чүүлдер база бар. Ол дээрге бадылаашкын түңнелдерин компьютер технологияларын ажыглап тургаш, эде таарыштырары-дыр. Өске арга ажыглаан бадылаашкыннарны күш чок болдурар.

Юбилейге белеткелди сайгарган 19.07.2014 Юбилейге белеткелди сайгарган

Тываның болгаш Россияның демнежилгезиниң 100 чылын, Кызыл хоорайның үндезилеп тургустунганының 100 чылын байырлаарынга белеткелдиң талазы-биле организастыг комитеттиң үнүүшкүннүг хуралы Кызылга, Чазак Бажыңынга болган.

Хуралды Россия Федерациязының регион сайзырал сайыдының оралакчызы Михаил Крук даргалап эрттирген, аңаа эрге-чагырганың федералдыг органнарының төлээлери, республиканың Чазааның кежигүннери, керээлиг организацияларның удуртукчулары киришкеннер. Ажылчын бөлүктүң киржикчилери Тывага июль 5-те-ле келген, хуралга чедир ийи хонук арткан турда туттунуп турар бүгү объектилерге олар четкеннер, байдалды өөренип көргеннер, ынчангаш чөвүлел хуралга чугаа элээн тодаргай болган, «тургустунган айтырыг бүрүзүнге хамаарыштыр эргелеп-башкарылга шиитпирлерин хүлээп алыры» — деп, оралакчы сайыт демдеглээн. «Бистиң бөгүнгү ажылывыс дээрге июнь 19-та Москвага сайыт Игорь Николаевич Слюняевтиң даргалаашкыны-биле эрткен оргкомитеттиң хуралының уланчызы-дыр — деп, Михаил Крук уламчылаан. — Бир чүс чыл болган юбилейлер дээрге чугула байырлал-дыр, ынчангаш аңаа уткуштур планнаттынган бүгү  чүүлдер чогуур хуусаазында, эки шынарлыг күүсеттинер ужурлуг».

Сайгарылгалыг семинар 19.07.2014 Сайгарылгалыг семинар

Июль 8-те ТР-ниң Чазак Бажыңының 1 дугаар хуралдаар залынга социал угланыышкынныг коммерцияга хамаарышпас организациялар биле хөй-ниити эгелээшкиннериниң муниципалдыг программаларын деткиир талазы-биле сайгарылгалыг семинар болган. Аңаа ТР-ниң Экономика, Социал хөгжүлде, Саң-хөө яамыларының төлээлери, муниципалдыг тургузуглар даргаларының социал политика талазы-биле оралакчылары, коммерцияга хамаарышпас организациялар удуртукчулары киришкен.

Республика чергелиг семинарны ТР-ниң Чазааның Даргазының оралакчызы Артур Монгал ажыдып тура, коммерцияга хамаарышпас организациялар дээрге ниитилелдиң болгаш хөй-ниити политиказының чарылбас кезээ дээрзин демдеглээш: «Олар хамааты туруш, хамааты эгелээшкин, чаңгыс демниг чорук дээн ышкаш билиишкиннерниң ужур-утказын бедидип турарлар. А амдыызында ис чок читкен бичии уругну безин чүгле шагдаалар дилеп турар болгай. Шак ындыг байдалдарда дуза кадыптар хире хөй-ниитиниң волонтержу шимчээшкиннери хевирлеттинмээн. Ол талазы-биле хөй ажылды чорудар болгаш күрүнениң аңаа хамаарыштыр көрдүнген деткимчезин бүрүнү-биле ажыглаар ужурлуг бис» — деп чугаалаан.

08.07.2014 Июль 8 — Өг-бүле, ынакшыл болгаш шынчы чорук хүнү

Ынакшыл болгаш шынчы чорук дээш

Чыл санында июль 8-те, бүгү Россияда өг-бүле, ынакшыл  болгаш шынчы чорук хүнүн демдеглеп эрттирип турар. Ону бир дугаар 2008 чылда — өг-бүле чылында байырлап эгелээн. Христиан шажын езугаар өгленишкен улусту камгалап хайгараар Петр болгаш Феврония дээр бурганчаан кижилерни Муром хоорайда хөөржүткен. Ынчангаш өг-бүле байырлалын тургузар дугайында үзел-бодалды Владимир облазының Муром хоорайының чурттакчылары берген. РФ-тиң Күрүне Думазының депутаттарының саналы езугаар байырлалды албан езузу-биле бадылаан. 

Июль 4-те, өг-бүле, ынакшыл болгаш шынчы чорук хүнүн таварыштыр Тываның хөгжүм-шии театрынга республиканың үлегерлиг өг-бүлелерин хүндүткеп байырлаар хемчег болуп эрткен. Тыва Республиканың  Чазааның Даргазы Шолбан Кара-оол хүннүң маадырларынга байыр чедирип, күштүг ынакшыл, быжыг эп-найырал, бот-боттарынга хүндүткелден кадык-чаагай өг-бүлелер тыптыр, а бүзүрелдиг өг-бүле эвилелдери ниитилелдиң өзээн тургузуп, чурттуң ниити хөгжүлдезинге салдарны чедирер дээрзин чугаалаан.

Хоочуннарның чырык адынга 08.07.2014 Хоочуннарның чырык адынга

86 харлап чорааш мөчээн Көрей дайынының киржикчизи Виктор Давидович Фунтиковту Тыва орнукшуткан.

Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол хоочуннуң төрел болгаш чоок кижилеринге ханы кажыыдалын илереткен. «Виктор Давидович бодунуң ачы-хавыяазының дугайында кажан-даа чугаалавас биче сеткилдиг болгаш ажыл-ишчи кижи чораан, а бодунуң чуртунуң болгаш чоок кижилериниң мурнунга хамааты хүлээлгезин ак сеткил-биле күүседип келген -- деп, республика Баштыңы демдеглээн. — Ол бичии оол тургаш-ла, дайынның аар-бергезин көрүп келген, ооң соонда күрүнезиниң эрге-ажыктарын ыракта Көреяга камгалап турган. Тайбың үеде-даа ол шериг кижи болуп арткан, ажыл-ишчи чоруктуң болгаш кижилерге эки хамаарылганың үлегерин көргүзүп келген. Ындыг кижи кажан-даа уттундурбас».


100 чылдың чартыын эгин кожа 08.07.2014 100 чылдың чартыын эгин кожа

Өг-бүле — ниитилелдиң “көрүнчүү”. Аңаа аас-кежиктиг хөй чылдар уламчылаан тудум, ооң дазылы улам быжыгар. Өг-бүле, ынакшыл болгаш шынчы чорук хүнү таварыштыр өг-бүле тудуп, кады чурттаанындан бээр 50 чыл четкен Сайын-оол Байлакович, Анна Хапынаковна олардан аас-кежиктиң чажыды чүдел дээрзин чугаалажыр аргалыг болдум.

Сайын-оол, Анна Ондарлар “алдын кудазын” июнь 14-те демдеглеп эрттирген. Аңаа ажы-төлү, уйнуктары, дөргүл-төрели байыр чедирип, өөрүп четтиргениниң чылыг сөстерин йөрээген. Өгнүң эр ээзи Чадаананың ортумак школазын дооскаш, Омск хоорайның көдээ ажыл-агый институдунга өөренмишаан, ооң чанында шериг кафедразынга шериг албан-хүлээлгезин эртип, биче лейтенант эргелиг болгаш дээди эртемниг чанып келген. ТР-ниң Көдээ ажыл-агый яамызының дужаалы-биле “Чыраа-Бажы” совхозунга кол зоотехник болуп, күш-ажылчы базымнарын эгелээн. Ооң соонда Сүт-Хөл району тургустуна бергенде, ооң күүсекчи комитединиң организастыг килдизинге ажылдааш, хүндүлүг дыштанылгаже үнген. Өгнүң херээжен ээзи Иймениң ортумак школазын, Кызылдың көдээ ажыл-агый техникумунуң саң-хөө салбырын дооскаш, төрээн суурунуң Культура бажыңын эргелекчилеп эгелээн. Ооң соонда Чөөн-Хемчик, Сүт-Хөл кожууннарынга социал адыр талазынга ажылдап чоруй, хүндүлүг дыштанылгаже үнген.

Ажыл-ишчи өг-бүле 08.07.2014 Ажыл-ишчи өг-бүле

Чөөн-Хемчик кожууннуң Чыраа-Бажы сумузунда Өнер-оол, Наталья Донгактарның өг-бүлези мал-маганын өстүрүп, ногаазын тарып, ада-өгбезиниң ажыл-ижин уламчылап чурттап турар. 

Өг-бүле бир оолдуг, ийи кыстыг. Олар шупту Кызыл хоорайда амыдырап-чурттап турар. Уйнуктары алды четкен. Өгнүң херээжен ээзи 1974 чылдан эгелээш, амгы үеге чедир сумунуң эмчи амбулаториязының фельдшери бооп ажылдап турар, а эр  ээзи – 1969-1977 чылдарда «Чыраа-Бажы» совхозунга, эмнелгезинге чолаачылаан. 1984 чылдан 2007 чылга чедир Чадаананың арга камгалалының күрүне инспектору бооп ажылдаан, амгы үеде ол хүндүлүг дыштанылгада. Өнер-оол Донгактың ачазы Мончук-Хол Лопсанович ТР-ниң алдарлыг малчыны, а авазы Чигден  Кармаевна – 11 уругну өстүрүп кижизиткен маадыр ие.


СЕРГЕЙ ШОЙГУ ЧУРТУНГА КЭЭП ЧОРААН 07.07.2014 СЕРГЕЙ ШОЙГУ ЧУРТУНГА КЭЭП ЧОРААН

РФ-тиң камгалал сайыды Сергей Шойгу июль 4 болгаш 5 хүннеринде Тывага чораан, ол Президентиниң кадет училищезиниң тудуун барып көрген болгаш Кызылдың чурттакчызы кижи дег хоорайны кезий кылаштаан.

Ол магазиннерже кирип, чамдык чүүлдерни садып ап, бодунуң баарынга ынак чораан черлеринге четкилээн-даа. Кудумчуларга үр эвес селгүүстеп чорааш орукка ужурашкан кижилер-биле ол улуг күзелдии-биле хөөрешкен-даа.

Тудуг объектизин көрген соонда РФ-тиң камгалал сайыды Президентиниң кадет училищезиниң ийиги өөредилге корпузу 2015 чылга чедир туттуна бээр деп бүзүреткен. Ол сураглыг училищеге хүлээп алыр сургуулдарның баштайгы чыылдазының дугайында Тываның Баштыңы Ш.Кара-оол дыңнаткан соонда, Сергей Шойгу ындыг шиитпирни хүлээп алган. 65 олутка шилилге аажок берге болган. Хүлээп алыышкын комиссиязынче 600 ажыг билдириишкин кирген. Ол ышкаш аңаа эвээш орулгалыг болгаш чогумчалыг эвес өг-бүлелерниң салым-чаяанныг ажы-төлүн хүлээп ап турарын Шолбан Кара-оол чугаалаан, республиканың бүгү кожууннарынга олуттарны берген.

Бүгү чуртка нептерээр 07.07.2014 Бүгү чуртка нептерээр

Чаа тыва марканың үндүрүлгези

Тываның болгаш Россияның демнежилгезиниң 100 чылынга уткуштур үндүрген маркаларны бадыткаарының езулалы Кызылга болуп эрткен.

Тываның Чазааның, ТР-ниң Информатизация болгаш харылаза яамызының Тываның болгаш Россияның демнежилгезиниң 100 чылынга уткуштур үндүрген марказының тускай бадыткалын Виктор Көк-оол аттыг Национал хөгжүм-шии театрынга эрттирген, аңаа харылзаа адырының хоочуннары болгаш ажылдакчылары, хөй-ниитиниң төлээлери киришкен. Төөгүлүг ол болуушкунга уткуштур Национал музей Тывага хамааржыр ховар маркаларның делгелгезин организастаан, ону аалчылар болгаш чыылганнар улуг сонуургал-биле көргеннер. Маркага бадыткал демдээ болур почта штемпелин базар хүндүлүг хүлээлгени Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оолга, «Россияның почтазы» федералдыг күрүне албан чериниң филиалының удуртукчузу Владимир Ревенкога, Тываның информатизация болгаш харылзаа сайыды Органа Натсакка, өөредилге сайыды Каадыр-оол Бичелдейге онааган. Бир муң тиражтыг кылдыр үндүрген юбилейлиг чагаа хавын база аңаа делгээн.

Тураскаалга мөңгежидээлиңер 07.07.2014 Тураскаалга мөңгежидээлиңер

Тыва эки турачыларның чырык адынга чаңгыс улуг тураскаал-даа чок. Оларның 70 чыл оюн таварыштыр Кызыл хоорайның Ленин кудумчузунга азы Улуг-Хемниң паром аксынга маны даштан сиилбип кылган, чижээлээрге, аъдын мунган Кечил-оол Түлүш эки турачы өөрлерин долгандыр тургузуп алган турар улуг мемориал-тураскаалдан кылза кандыгыл? Шупту 206 кижи-дир, оларның аразында – 18-тен 20 харга чедир 10 аныяк кыстар. Дайын шөлү хамаанчок өлүм-чидим көрүп чорбаан аныяк кыстарга ол коргунчуг дайын кайы хире бергезин даап бодаар бис.

Бир катап 70 чылдар эгезинде сургакчылап чорааш, Ада-чурттуң Улуг дайынынга дузалажып турган эки турачы угбай Севил Ооржакка душ бооп ужуражы бердим. Хөйнү көрген маадыр угбай-биле өөрүшкү-маңнайлыг чугаалажы бердивис:


Оваа дагылгазы 07.07.2014 Оваа дагылгазы

Эрзин кожууннуң Мөрен сумузунга Ак-Хайыракан оваазын чыл санында дагыыры чаңчыл болган.

Бо чылын овааны Дамдын Бораагайның өг-бүлези солун кылдыр дагаан. Ол хүн хар чаап, хадып-даа турган болза, чоннуң хей-аъды бедик турган. Бичии уруглар аразында чадаг чарышка бирги черни Мин-Доржу Учурал алган. Улуг улус аразында хүрешке Кедик Куулар шүүлгеш, хой-биле шаңнаткан. Хоочуннар аразында чадаг чарышка бирги черни Саара Аракчаа алгаш, термос-биле шаңнаткан, а хоочун эр улус аразынга Анатолий Өлзей ийиги черни алгаш, бир шоодай далган-биле шаңнаткан. Ооң соонда чонга Мурат Дамдын каргырааны күүсеткен. Оваа дагылгазынга келген чонун шайладып, хүндүлээннер. Мөрен сумузунуң чагырга даргазы Сеңги Соян чыылган чонга байыр чедирген. Келир чылын овааны дагыырын Орус Намдалга, Александр Сараагайга болгаш Орлан Сереңмаага дамчытканнар.

Тыва дыл — эрте-бурунгу дыл 07.07.2014 Тыва дыл — эрте-бурунгу дыл

Ном-дептерден тываларның эрткен төөгүзүн номчуп чоруурга, кижиниң билбес чүүлдери хөй болур-дур. «Тоба», «дубо» деп сөстер бистиң эраның II-III вектеринде кыдат бижимелдерде демдеглеттинген. «Урянхай. Тыва дептер» деп номда «урянхай» деп сөстүң элээн каш хевирлерин айтып каан: Уланхоудан улянха, ву-лян-хэден ву-лян-хай деп сөстер укталып тывылган. Көрейлер даштыкыларны «оренгой» азы «оранкай», урянхит аймактарны бистиң эраның 552 чылдарындан бээр билдинип эгелээн деп база бижээн. «Моолдуң чажыт төөгүзү» деп номда «урянхай» деп сөс хөйү-биле ажыглаттынып турар. Бо номну 1240 чылда уйгур дылда бижиттинген деп номчаан мен. Ында «урянхай» деп сөстү арга-арыг чурттакчылары дээн тайылбыр база бар.

Тыва тоолдарда оюн оя, чигин чире чурттап чоруур болгай. Ой-чиктиң чурттакчылары база чадавас. Урянхайның бир чедимче чок утказы моол дылда «уранхай» деп очулдурарга «орбак» дээн сөске дөмейлежип турарындан деп бодаар мен.

Июль 6 — Ыдыктыг XIV Далай-Ламаның төрүттүнген хүнү 07.07.2014 Июль 6 — Ыдыктыг XIV Далай-Ламаның төрүттүнген хүнү

Июль 6-да бүгү делегейниң буддистериниң Энерелдиг баштыңы — Ыдыктыг Далай-Лама Башкывыстың төрүттүнген хүнү. Ол хүн көк Аът чылының чайының ортаа ак Аът айының 9 чаазы хуулгаазын хүн-биле дүгжүп, капсырлажып турары – эки демдек. Бойдустуң бир онзагай үези. Бо хуулгаазын үеде чүгле буддистер эвес, а бүгү депшилгелиг кижи төрелгетен Ыдыктыг Башкывыстың ханы уткалыг өөредиинге долу бүзүрелин илередип, делегейге тайбың чорукче чүткүлдүг чоруп турар. Ыдыктыг Башкының бүгү Россияның буддистеринге Индияда чорудуп турар Өндүр Өөредилгезинге Тываның чүдүкчүлериниң идепкейлиг киржип турары өөрүнчүг. Эң ылаңгыя аныяктарның интернет болгаш өске-даа массалыг информация чепсектерин дамчыштыр шажынга сонуургалы бедип турары илдең.

Аас-кежиктиң хүнү 07.07.2014 Аас-кежиктиң хүнү

Июль 2-де Кызыл кожууннуң Каа-Хем суурунга өскүс уругларга ийи-ийи квартиралыг он ийи чуртталга бажыңнарының дүлгүүрүн тыпсырының байырлыг езулалы болган.

Ол езулал аажок байырлыг байдалга, тудугжуларның, Кызыл кожууннуң болгаш Каа-Хем суурнуң чагыргаларының удуртукчуларының киржилгези-биле болуп эрткен. Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол ол байырлалдың хүндүлүг киржикчизи болган, чуртталга бажыңнарын алыр уруглар ону диңмиттиг «ура»-биле уткааннар. Өңнүг шарлар, белектер--бажың эт-херекселдери… дээш, чүү чок дээр! Өөрүшкүнүң карак чажы база эвээш эвес болган. «Мурнунда чүнү-даа канчаар аайын тыппайн ыглап турган мен, ам бөгүн өөрүшкүнүң карак чажын төктүп тур. Аас-кежиктиг кижи-дир мен, ол дээш силерге өөрүп четтирдим!»--деп, Алдынай Кюжюгет чугаалаан.

«Чаңгыс демниг Россияда — чаңгыс демниг Тыва» 07.07.2014 «Чаңгыс демниг Россияда — чаңгыс демниг Тыва»

Делегей чергелиг эртем конференциязы

Июль 3-4 хүннеринде Кызылга Тыва биле Россияның демнежилгезиниң 100 чыл оюнга тураскааткан делегей чергелиг «Чаңгыс демниг Россияда — чаңгыс демниг Тыва: төөгү, амгы үе, келир үе» деп эртем конференциязы болуп эрткен. Аңаа Россияның эртемнер академиязының төлээлери, чурттуң аңгы-аңгы регионнарындан база Япония, Турция, Казахстан, Моолдан эртемденнер келген. Тываның эртем адырының төлээлери аалчыларын төлептиг уткуп-хүлээп, конференцияга идепкейлиг киришкен.

Байырлыг ажыдыышкын Тываның Чазааның хуралдаар залынга болган. Делегей чергелиг конференцияның киржикчилеринге ТР-ниң Чазааның Даргазы Шолбан Кара-оолдуң байырын ооң оралакчызы Анатолий Дамба-Хуурак чедирген. Тываның Чазааның Даргазы ук конференция юбилейлиг чылда эртем адырында болуп турар хемчеглерниң өзээн ээлеп турарын демдеглеп, ооң түңнелдери республиканың келир үедеги сайзыралынга ужур-дузалыг болурунга бүзүрелин илеретпишаан, эртемденнерниң чогаадыкчы ажыл-ижинге чаа-чаа ажыдыышкыннарны, чедиишкиннерни күзээн.

«Кадайланыышкын» 07.07.2014 «Кадайланыышкын»

Москваның В.Маяковский аттыг академиктиг театрының артистериниң Тывага оюн-көргүзүү Н.В.Гогольдуң «Кадайланыышкын» деп шиизи-биле доозулган. Бо сураглыг шиини номчуваан, көрбээн кижи ховар-ла боор. Бистиң В.Көк-оол аттыг хөгжүм-шии театры база ону каш чыл бурунгаар тургускан, тыва көрүкчүлер улуг сонуургал-биле көрген.

Маяковский театрга «Кадайланыышкынны» режиссер Сергей Арцибашев тургускан. Ниитилелде өскерлиишкиннер хамаанчок,  бодунуң хууда амыдыралын-чуртталгазын безин өскертип шыдавас, шиитпир чок, чайгылчак эр кижини бо шииде көргүскен. Шииде кино болгаш театрның ат-сураглыг артистери, Россияның Улустуң артистери Светлана Немоляева, Игорь Костолевский, Михаил Филиппов олар кол рольдарны ойнап турар. Совет болгаш российжи кинонуң сылдызы Игорь Костолевскийни («Звезда пленительного счастья», «Безымянная звезда», «И это все о нем») бо шииде ажылындан кижи танывайн баар чыгыы, чүге дизе ону үргүлчү аныяк, чараш, көскү, талантылыг кижилерниң овур-хевирлерин ойнап келгенинден эки билир бис, а «Кадайланыышкында» ол бирде каттырынчыг, бирде чаржынчыг апаар, шала аамайзыг болгаш улгады берген эр кижини ойнап турар. Yстүнде адааным үш актерлар шиини езулуг амдан киир ойнап турар деп эскердим. Ылаңгыя Светлана Немоляева назы-харынга чанныр хире эвес-тир, Кудажы кадайның овур-хевирин бүзүренчиг кылдыр «диригжидип» шыдааны-биле хамыкты ол кайгаткан. Любовь Руденко, Михаил Филиппов оларның оюнун база магададывыс. Шиини хөйнүң ырлары, дириг хөгжү

209 уругга путевкалар 04.07.2014 209 уругга путевкалар

Россияның онза солун черлеринге баары-биле федералдыг грантылар езугаар чиигелделиг турларны Тываның уругларынга база белеткеп турар.

Уруглар туризмин сайзырадыр сорулгалыг федералдыг төлевилел езугаар Тываның өөреникчилери бо чайын чурттуң он-он хоорайларын кезип, аян-чорук кылыр аргалыг болур. Россияның янзы-бүрү  чоннарының культуразын, езу-чаңчылдарын делгередир база аныяк-өскенни чурттуң төөгүзү-биле  улам ханы таныштырар сорулгалыг төлевилелди РФ-тиң Культура яамызы боттандырып турар. Тыва Республика бо төлевилелде бир дугаар киржип турар. Россияның онза солун черлеринге уругларны чедирер дээш экскурсия болгаш турисчи аян-чоруктарны белеткээр талазы-биле федералдыг грантылар шилилгезинге Тыва Республика киришкеш, ойнап алганы бо. ТР-ниң Культура яамызының дыңнадып турары-биле алырга, Тываның уругларынга 209 чиигелделиг путевкаларны берген.

Бир олутта — тос кижи 03.07.2014 Бир олутта — тос кижи

Бо чылын республикага ажыттынар Президентиниң кадет училищезинче кирериниң шылгалдалары Кызылда эгелээн. 

Июльдуң 1-ден 17-ге чедир тускай комиссия бирги шилилге чадазын эрткен болгаш шиитпирлекчи шылгалдалар дужаар кылдыр санаттынган 591 элээдиниң билиин шылгаар. Тываның Өөредилге яамызының дыңнатканын езугаар алырга, училищеже кирериниң конкурузу дыка нарыыдаан — бир олутче 9 кижи кордап турар. Ынаар кирип алыр дизе элээди оолдар дөрт эртемге—орус болгаш даштыкы дылдарга, математикага билиин шылгадыр, күш-дамыр сайзыралын көргүзер. Кирериниң шылгалдазын дужаарының бүдүүзүнде Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол хүлээп алыышкын комиссиязының даргазы, РФ-тиң Камгалал яамызының шериг өөредилге килдизиниң начальниги Михаил Зырянов-биле ужурашкан. Чиигелделиг категорияның уругларынга хамаарыштыр Чазак Даргазы бодунуң бодалын база катап илереткен. Кирериниң шылгалдазын дужаар кылдыр  санатканнарның аразында ындыг категорияның уруглары 74 кижи болган. А ниити олуттарның саны 65.

«Тоолчургу оранда келген дег бис...» 02.07.2014 «Тоолчургу оранда келген дег бис...»

Июль 1-де Тываның Чазаанга аалчыларывыс — Владимир Маяковский аттыг академиктиг театрының артистери-биле парлалга конференциязы болуп эрткен. 

Конференцияның эгезинде ТР-ниң Чазааның Даргазының оралакчызы Анатолий Дамба-Хуурак  республиканың төөгүзүн каксы таныштырып, Тыва биле Россияның демнежилгезиниң 100 чыл оюнга хамаарыштыр чугаалаан. Тыва-орус чоннарның аразында харылзаазын, чаңгыс салым-хуузун Россияның ат-алдарлыг артистери аажок сонуургаан. Гастрольдар ажылын деткиир федералдыг төптүң генералдыг директору Евгения Шерменева Тываның В.Көк-оол аттыг национал хөгжүм-шии театрынга Хүндүлел бижикти ооң директору Тываның Улустуң артизи Станислав Ирильге  тывыспышаан, тыва театрның чылыг-чымчак хүлээп алыышкынын онзалап демдеглээн. Россияның алдарлыг артизи Любовь Руденко Тываның арыг агаарын, бойдус чурумалын кайгап ханмаанын магадап чугаалап тура, бир-ле дугаар тыва театрга Тываның  Улустуң артизи Станислав Ирильдиң хөөмей-сыгыдын дыңнааш: «Тоолчургу оранда келген-дир бис» — деп бодаанын өөрүшкү-биле чугаалаан. Ол ышкаш өске-даа артистер боттарының Тыва, тыва театр, тыва көрүкчү дугайында бодалдары-биле үлешкен. Олар шупту Тывада сагыш-сеткил хайныктырар кайгамчык чараш чүүлдер хөй болганын демдеглээннер. «Тыва көрүкчүлерниң шиилерни харамдыгып, оларның утка-шынарынче сиңнигип көөрү өөрүнчүг-дүр.

Чаартылганың үези 02.07.2014 Чаартылганың үези

Тываның Чазаа чоннуң чуртталгазының деңнелин өрү көдүрүп, чогуур байдалды тургузар дээш, чаагайжыттынган бажың-балгаттарны тудуп турар.  Республиканың хоорай, суурларында чуртталга бажыңнарының туттунуп турары дээрге бурунгаар хөгжүлдези болгаш ажылдың үре-түңнелдии болур. Тудуг ажылы  чүгле чугаа кырында эвес, кайда-даа көскүзү-биле кылдынып турары илдең. 

Чамдык тудугларны шалыпкыны-биле тудуп дооскаш, ажыглалга киирип турар. Найысылалдың Суворов кудумчузунда үш каът чаа чуртталга бажыңнарын  «Жилье» КХН тудуг албан чери эрткен чылдың башкы айында эгелээн.  Ол чаагайжыттынган бажыңнарның бирээзин ол-ла чылдың декабрь айда кылып дооскан. Кайы ырактан  көскү,  үш каът чаа бажыңны хоорайда киир бижидилгелиг оочурда турар өскүс уругларга берген. Чурттаар бажың оочурун үрде манаан уругларга канчаар-даа аажок өөрүшкү. ТР-ниң Чазаа бо айтырыгны оюп эртпейн, өскүстерге дыка эки дузалап турарын демдеглевес арга чок. Чаа бажыңнарның дүлгүүрүн алган чурттакчылар боттарының сеткилинден: «Чаа бажың дээш четтирдивис», «Сеткилимден өөрүп тур мен» — деп удуртукчуларга оларның чугаалап турары-даа чөптүг.

Чагытайда чаа хүрээ 02.07.2014 Чагытайда чаа хүрээ

Хиндиинде хир чок, аяс ак-көк дээрде хүннүң чырыы изиңнеди чип турар халыын изиг хүнде найысылал Кызылдан Чагытай хөлче үнүптүвүс. Таңды-Ууланың эдээ чоокшулаан тудум, агаар-бойдус өскерлип, шокар булуттар хүннү дуглай кааптып, хензиг када-даа бол, сериидеш кыннып чор. Чагытайже чоокшулап, чаа хүрээниң барааны көстүп келирге, ооң чанында хөй янзы автомашиналарның соңгалары хүнге чайынналып, чылчырыктап турарын, бөгүн мында та чеже кижи республиканың чүк санындан чыглып келгенин магадап ордувус. Чаа хүрээ — «Сангье Чолинг»  (Бурганның саадап олурар оран-савазы дээн уткалыг) Даян төвүнүң байырлыг ажыдыышкынын манаан чонну, шынап-ла, кижи санап четпес. Канчап сыңчыр ирги бис деп бодал башка шывараш кынныр. Хөгжүмнүң байырлыг үнү чаңгыланган соонда, хүндүлүг аалчылар –ТР-ниң Баштыңы — Чазааның Даргазы Ш.В.Кара-оол, хүндүлүг Шивалга Ринпоче башкы олар чедип кээрге-ле, чаа хүрээниң эжии ажыттынды. Хүндүлүг аалчылар баштады бүгү чон мурнун былаажып кирипти. Идиктерин, бөрттерин уштуп алыр чурумну сагып, хөйнүң соондан кирип келгеш, кайгап кагдым. Ынча хөй кижи кирип кээр, кайгамчык улуг оран-сава-дыр. Мурнунда кирер улуг эжиинден аңгыда, ийи кыдыкы талазында база эжиктерлиг, улуг, чырык соңгаларлыг. 

Чалыы назынның байырлапы 02.07.2014 Чалыы назынның байырлапы

Июнь 29 — Россияның аныяктар хүнү. Кызылга бо байырлал Арат шөлүнге болуп эрткен. 

 «Голос Азии» радиостанцияның ажылдакчыларының бо байырлалды солун эрттирер дээш күжениишкиннерин демдеглевес аргажок. Арат шөлүнге Кызыл хоорайның аңгы-аңгы албан черлериниң төлээлери янзы-бүрү акцияларны, таныштырылгаларны, мастер-класстарны эрттирген. Аныяктар янзы-бүрү оюннарга, викториналарга киришкен. Мөөрейлерниң тиилекчилеринге суй белектерни сөңнээн. Хөөмейжилер чыылган чонга хөөмей-сыгыдын бараалгаткан. «Кызылга ынак мен» деп ачы-дуза акциязын организастааш, бичии чаштарга болгаш аныяктарга «Кызылга ынак мен» деп бижиктиг футболкаларны үлээн. Уран чүүлдүң бир онзагай хевири скульптура делгелгези болган. Чүгле Тывадан эвес, Россияның өске регионнарындан келген даш чонукчулары аныяк-өскенге мастер-класстарны эрттирген, улус чон ону холу-биле тудуп, кылыр аргалыг болган. Чурукчулар бичии чаштарның, аныяктарның, улуг улустуң чуруктарын чуруп бараан болуп, хөйнүң сонуургалын оттурган. Каастаныр «булуңче» бичии чаштар база улуг улус дыка идепкейжи барып, арнынга база хол, буттарынга янзы-бүрү хевирлиг чуруктарны чурудуп ап турган.

Аныяктар хүнүнүң хүрежи 02.07.2014 Аныяктар хүнүнүң хүрежи

Июнь 29-та Совет Тываның 5 чылы стадионунга Аныяктар хүнүнге тураскааткан тыва хүреш маргылдаазы болуп эрткен. Аңаа 35 хар чедир назылыг чүс чыгыы мөгелер күжүн шенешкен. Халыын изиг хүн турза-даа, көрүкчүлер стадионга хөйү-биле чыылган. Олуттарын ээлепкен, маргылдааның эгелээрин четтикпейн манап орган көрүкчүлер бо хүреште Чаан мөге Эрес Кара-Сал, Начын мөге Айдың Очуржап олар хүрешпес дээрзин билип алган аажок хараадап ордулар. «Аныяк мөгелер ортузунда дыка хөй шыырак оолдар бар апарган. Ынчангаш хүрешке кым шүүрүн баш удур чугаалаары нарын» дижип, Сайын-Белек Түлүш шүүр ирги бе азы Ай-Демир Монгуш бе дээрзин аразында, маргыжа аарак, чугаалажып орарын дыңнадым. Бирги салыгда жеребьевка езугаар тиилелгеже ийи кордакчы мөгелер таваржы бээрге, стадион «улуг тынып», хараадап шаг болду. Ол дээрге Арзылаң мөге Сайын-Белек Түлүш биле Начын мөге Начын Монгуш олар-дыр. «Болар сөөлгү салыгда душчур ужурлуг мөгелер-дир ийин, а богда, канчап бирги салыгда-ла душчу бээрлери ол дээр силер?!» дижип ор бис. Элээн болганда, черле арга-дуржулгазы улуг Сайын-Белек Түлүш октап алды.

Алдарлыг актриса 02.07.2014 Алдарлыг актриса

Июнь 27-де бистиң республикада Москваның В.Маяковский аттыг академиктиг театрының артистери аалдап келгеш, шиилерин чонга бараалгадып турарлар. 

Оларның аразындан РФ-тиң алдарлыг артизи Ольга Евгеньевна Прокофьева июнь 29-та  Yндезин тыва  культура төвүнге чыылган чон-биле ужурашкан. Ужуражылга үезинде бо артистиң шүлүктеп  база шиилерден үзүндүлерни чугаалап турарын көргеш, ТР-ниң алдарлыг артизи Надежда Наксылга дөмейлеп олурдум. Бистиң чаңгыс чер-чурттуувус «Оттуг-тергезин» (Сарыг-оолдуң) чугаалаптарга-ла, көрүкчүлерниң хей-аъды ала-чайгаар көдүрлү бээр болгай. Мээң караамга Надежда Наксылдың овур-хевири ынчаар-ла чуруттунуп арткан ийин. Ольга Прокофьева база шак-ла ындыг-дыр. Алдарлыг актриса 1963 чылдың июнь 20-де Москва облазының Одинцово хоорайынга төрүттүнген. Бичиизинде балет артизи болур күзелдиг чораан. Школа дооскаш, театр уран чүүлүнүң дээди өөредилге черинче шылгалдалар дужаагаш, эртпейн барган. Ам канчаар, чыл эрттирер эвес,  телевидениеге  ажылдаан. Yе саадаар эвес, айлар дыка дүрген шуужуп эрте берген. Күзелин чедип алыры-биле шылгалданы база катап дужаагаш, ГИТИС-тиң актер факультединиң студентизи болган. 1985 чылда институтту дооскаш, Маяковский театрының сценазынга күш-ажылының баштайгы  базымнарын эгелээн. Ол театрга 29 чыл бараан болуп  ажылдааш,  дыка хөй шиилерге база киноларга ойнаан. «Дядюшкин сон», «Моя прекрасная няня» дээш, оон-даа хөй ажылдарын көрүкчүлер эки билир.

Шаңналдарны,дүлгүүрлерни тывыскан 26.06.2014 Шаңналдарны,дүлгүүрлерни тывыскан

Полицияның эң эки участок төлээлеринге күрүне шаңналдарын болгаш албан-хүлээлгеге ажыглаар чаа автомобильдерниң дүлгүүрлерин тывыскан.

Байырлыг езулал Тыва Республиканың Чазааның бажыңының баарынга болган. Эң эки участок төлээлеринге оларның коллегалары болгаш ИХЯ-ның хоочуннары, Чазак кежигүннери, парлалга ажылдакчылары көрүп турда, байырны чедирген. Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол полиция ажылдакчыларынга мынча дээн: «Полицияның участок шагдаазы дээрге эрге-чагырганың чонга эң чоок төлээзи-дир. Ону кижи бүрүзү таныыр-билир ужурлуг. Төлээниң харыылап турар участогунуң чурттакчы бүрүзү ооң телефонунуң дугаарын билир болза эки. Социал айтырыгларны безин шиитпирлээрде участок төлээзиниң киржилгези аажок чугула. Амгы үеде республикада 134 участок төлээлери хоойлу-дүрүмнү болгаш чоннуң амыр-дыжын камгалап турар. Кем-херек үүлгедиишкиннериниң бештиң бирин, чыл санында административтиг чурум хажыдыышкыннарын бүдүн чартык муңдан эвээш эвести илередип турар силер. Чер-черлерде ажылдап турар участок төлээлеринге техниканы тускайлаар дээни аажок шын шиитпир-дир. Ону ажыктыг ажыглаарыңарга, даандырган эт-хөреңгиге камныг чоруктуң үлегерин көргүзериңерге идегеп тур мен».

«Чурагайның дең эвес чоруун» чайладыр 26.06.2014 «Чурагайның дең эвес чоруун» чайладыр

Россияның Национал чаагай чорук фондузу Тывага чүгле демир-орук тударынга эвес, «чурагайның дең эвес чоруун» чайладырынга база дузалаар.

Ооң төлевилелинде республиканың дүрген харылзаа тудар Интернетче коштунмаан, 250-ден 500 кижи чедир чурттакчылыг бичии суурларынче харылзааның волокно-оптика шугумун шөйери кирип турар. Россияның Чазаа эрткен неделяда Ростелекомнуң регионнарның «чурагайның дең эвес чоруун» чайладыр дээн планын деткиир деп шиитпирни хүлээп алган болгаш ол төлевилелди боттандырарынга акша-хөреңгини национал чаагай чорук фондузундан тускайлаар сорулганы салган.

Тес-Хемчилерге эмчилер четкен 26.06.2014 Тес-Хемчилерге эмчилер четкен

Кадыкшылдың оруу

«Кадыкшылдың оруу» деп губернатор төлевилели-биле кожууннарже үнүүшкүннер кылып турар эмчи бригадазы май 17-19 хүннеринде Тес-Хем кожуунга четкен. Кожууннуң аңгы-аңгы суурларының чурттакчылары эмчи шинчилгезин эртип, эмчилерден сүмелерни алыр аргалыг болган.

Эмчилер манаан улуг назылыг, даянгыыштыг хоочуннар, улуг-бичии кижилер хөйү-биле келген. Чон колдуунда эндокринолог, кардиолог, невролог, карак эмчизинче хөй бижиткен. Тускай дерилгелиг «КАМАЗ-та» гинеколог, маммолог эмчилер херээжен чонну хүлээп ап турар.

Берт-Даг сумузунуң фельдшер пунктузу бичии болганы-биле эмчилер сумунуң чагырга черинге чонну хүлээген.

404 өскүс уругларга бажыңнарны тудар 26.06.2014 404 өскүс уругларга бажыңнарны тудар

Өскүстерниң эрге-ажыынга

Өскүс болгаш ада-иезиниң хайгааралы чок арткан уругларга чурттаар оран-сава тудуу Тыва Республикада шудургу чоруп турар. Бир эвес тудуг ажылдарынче 2012 чылда федералдыг болгаш республика бюджеттеринден чүгле 104,450 муң рубль чарыгдаан болза, 2014 чылда уругларга оран-бажың тударынга 433 247,0 муң рубль түңнүг акша-хөреңги көрдүнген. Амыдыралынга каржы-дошкун байдалга таваржып, ада-иезин оскунуп, оларның быжыг деткимчези чок арткан уругларывысты чаа чурттаар бажыңнар-биле хандырары ышкаш буянныг үүле кайда боор, ынчалза-даа кандыг-даа ажыл-херекке чидиг айтырыглар база тургустунуп кээр.  Чаа туттунган бажыңнарның чамдык кезииниң шынарының талазы-биле эрге-чагырга органнарының төлээлери-даа, өскүс уруглар-даа чаңгыс эвес катап чугаалап турар. Маңаа хамаарыштыр база ук угланыышкында ниити ажыл-чорудулга дугайында ТР-ниң Чазак Даргазының оралакчызы, ТР-ниң тудуг болгаш коммунал ажыл-агый чаартылгазының сайыды Александр Свинцов болгаш ТР-ниң Өг-бүле болгаш уруглар херектериниң талазы-биле агентилелдиң даргазы Раиса Борисовна Күжүгет-биле чугаалаштывыс.

Тайбың чуртталга дээш четтирдивис! 24.06.2014 Тайбың чуртталга дээш четтирдивис!

Мөгейиг

Таптыг-ла 73 чыл бурунгаар июнь 22-де немец шериглер Совет Эвилелинче оор езу-биле халдап киргеш, бистиң чуртувустуң кызыгаарында хоорай, суурларын бомбалап эгелээн. Ада-чурттуң Улуг дайынының төнмес батпас чылдары ол хүнден санаттынып эгелээн. Бо дайынга дыка хөй чаңгыс чер чурттугларывыс эрес-дидими-биле тулчуп кирген, миллион-миллион кижилер амы-тынындан чарылганнар. Бистиң өгбелеривис деңнеп четпес аар өртек-биле ыдыктыг тиилелгени чаалап ап, келир үениң салгалдарынга тайбың-чаагай чуртталганы сөңнээн. Ынчангаш июнь 22-ни сактыышкынның болгаш кажыыдалдың хүнү кылдыр доктааткан. Бо хүнге тураскааткан хемчеглер бүгү Россияга болуп эрткен. Тыва эки турачыларның чурту – Тыва Республика база олардан чыда кагбаан. Июнь 22. Эртенгиниң 10 шак. Дээр бүргег. Соксаал чок чаъс. Амы-тынындан чарылган дайынчыларның тураскаалынга чечектерни салыр митингиге киржири-биле улуг, биче чон Кызылда Тиилелге шөлүнге чыглып келген. Кижи бүрүзүнүң арын-шырайында сактыышкынның, кажыыдалдың хөөннери сиңниккен-даа болза, чаңгыс аай эп-сеткилдиң, найыралдың, демнежилгениң хуулгаазын күжү оларны каттыштырып, тускай сорунза-биле чүглендирген ышкаш.

«Чаашкын. Агаар-бойдус безин бистиң-биле кады качыгдап тур — деп, Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол «Контактыда» деп арынында бижээн – Ада-чурттуң Улуг дайынының коргуш-сыныш чок солдаттарының чырык ат-алдарынга шынчы болуп, оларның маадырлыг чоруунуң дугайында сактыышкынны келир үениң салгалдарынга арттырар ужурлуг бис. Каржы-дошкун, аш-чуттуг, түрегделдиг дайын чылдарында амы-тынындан чарылган база бо хүнге чедир чурттап четтикпейн барган солдаттарывыска мөгейдивис. Тиилекчилерге мөңге алдар!»

Уругларга белек 24.06.2014 Уругларга белек

«Буянныг 100 ажыл-херек»

Эрткен неделяда Россия биле Тываның демнежилгезиниң 100 чылынга “Буянныг 100 ажыл-херек” деп акцияга даянып, Республиканың өкпе аарыгларынга удур диспансерниң девискээринге «Челээш» деп бичии уруглар шөлчүгежиниң байырлыг ажыдыышкыны болган.  Ону Кызылдың 5 дугаар гимназиязының өөреникчилери болгаш ада-иелер 33 муң рубльди чыггаш, тургускан. Кызыл кожааны кескен соонда, диспансерниң девискээрин аян киирип турар чайганыыштарга уругларның каткы-хөглүг үннери дораан-на чаңгыланып, улуг өөрүшкү-биле ойнап кирипкеннер. Хөй-хөй айлар дургузунда эмнедип турар уругларга ол улуг деткимче болгаш дүрген сегиириниң бир аргазы дээрзи билдингир. Диспансерниң эмчилери, уруглар энерел сеткилдиг деткикчилеринге өөрүп четтиргенин илереткен.

Саанчылар мөөрейи 24.06.2014 Саанчылар мөөрейи

Репортаж

Чылдың чайгы эргилдезиниң башкы айы – июнь 20-де, республиканың шыырак саанчыларының мөөрейин сонуургаар дээш, ырда кирген Балгазынче найысылалдан эртежик-ле үнүпкен бис. Чурумалдыг, чараш чуртувусту эргээн, ээр-дагыр оруктарны эртип чорааш, тараалаң Таңды кожууннуң эдээнде Балгазынның барыын талазында 20 километр черде  көктүг-шыктыг чайлагга чедип келдивис. Хевис чадып каан дег ногаан шыкта сериин, чайгы турлагда Балгазын суурнуң  «Тывахолдинг» КХН агроүлетпүр комплекизиниң сүт-бараан фермазы чайлаглаар дээш турумчуп алган. Чайлагны долгандыр арга-эзимниг даглар бүргээн, дамырак кара суглар шулурткайндыр агып чыдар, ында-мында мал-маган чаттып оъттаан, чурукчу кижи болза, херексели-биле дораан чуруй кааптар боор, а мен демир-үжүүм туткаш, бичии дептеримге көргенимни сактып ора, демдеглеп бижиийн. Кайнаар-даа көөрге, ногаан шыргай арга, чагыг езугаар-даа ышкаш ак-көк, аяс дээр, шимээн дааш чок, кулакка дыштыг, магалыы кончуг, шыпшың-на чүве.

100 чылга белеткелди чогумчалыг деп үнелээн 22.06.2014 100 чылга белеткелди чогумчалыг деп үнелээн

Тываның Баштыңының ажыл-албаны

Россияның регион сайзыралының сайыды Игорь Слюняев Тываның болгаш Россияның демнежилгезиниң база Кызыл хоорайның Үндезилеп тургустунганының 100 чылын байырлаарынга белеткелдиң болгаш эрттирериниң талазы-биле организастыг комитеттиң ээлчеглиг хуралын чыылдырган.

Хуралга Тыва Республиканың Баштыңы Шолбан Кара-оол, федералдыг сайыттың оралакчызы Михаил Крук, РФ-тиң субъектилериниң инвестиция төлевилелдериниң, хөгжүлдениң тускай сорулгалыг инвестиция программаларының департаментизиниң директору Нурали Резванов, Россияның Экономиктиг сайзырал, Культура, Тудуг, Транспорт, Спорт, Өөредилге яамыларының төлээлери, Тыва Республиканың эрге-чагырга органнарындан Чазак Даргазының оралакчызы Александр Свинцов болгаш экономика сайыды Елена Каратаева олар киришкеннер.

Крымга дыштаныры-биле 22.06.2014 Крымга дыштаныры-биле

Чайгы каникулдар

Уругларны Крымга кадыкшыдары болгаш дыштандырары-биле Тыва федералдыг бюджеттен субсидияны алыр. Чурттуң регионнарының аразынга акша-хөреңгини хуваарының дугайында айтыышкынга атты Чазак Даргазы Дмитрий Медведев салган. РФ-тиң 71 субъектизинге субсидияларның ниити хемчээли — 1 млрд. 89 млн. 803 муң рубль. Ол акшаны 33518 уругларның дыштанылгазынга чарыгдаар. Ол дээрге уруг бүрүзүнге 32 муң рубльдиң онаажыры-дыр. Тывага тыпсыр субсидияның хемчээли 27 млн. 875 муң рубль. Ол акша-биле путевка өртээн болгаш Крымга чедир база оон дедир кээр орук хөлезинин төлээр.

Аалчывыс — Маяковский театры 22.06.2014 Аалчывыс — Маяковский театры

Культура амыдыралы

Россияның сураглыг театрларының бирээзи – Владимир Маяковский аттыг академиктиг шии театры Тывага, июнь 27-ден июль 2-ге чедир, В.Көк-оол аттыг национал хөгжүм-шии театрынга чеди хонуктуң дургузунда шилиттинген шиилерин тыва көрүкчүге бараалгадыр. Тываның Россия-биле демнежилгезиниң 100 чылын уткуштур москвачыларның «белээн» магадап көөр аргалыг болуп турарывыс бо.Кайы-даа театрның гастрольдарын баш удур планнап каан турар ужурлуг, ынчангаш кандыг транспорт-биле чедерин, каяа чурттаарын, көрүкчүге таарыштыр кандыг репертуар шилип көргүзерин, декорация-дерилдезин, өртек-үнезин тодарадып, дугуржур ажылдар-ла хөй. 

Алдын медальдарны тывыскан 19.06.2014 Алдын медальдарны тывыскан

Доозукчу — 2014

Июнь 18-те ТР-ниң Чазак Бажыңынга республиканың ниити ортумак билиг школаларының тергиин өөредилгелиг 47 доозукчузунга алдын медальдарны байырлыг байдалга тывыскан. Тываның Баштыңы - Чазааның Даргазы Шолбан Кара-оолдуң доозукчуларга, ада-иелерге, башкыларга байырын ооң оралакчызы Анатолий Дамба-Хуурак чедирип тура, бо чылын алдын медальга төлептиг болганнарның чүгле 7-и оолдар болуп турарын онзалап демдеглээш, оларны олуттарындан туруп кээрин дилээн. Кажан эртем-билигге сундулуг оолдар чоргаар туруп кээрге, адыш часкаашкыннары диңмиттели берген. Анатолий Партизанович ындыг харыысалгалыг оолдардан күрүне баштыңнары, удуртукчулар үнер дээрзин онзалап демдеглеп, Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол 1982 чылда Бүрен-Хем ортумак школазын алдын медаль-биле доосканы-биле холбап чугаалаан.

Ыдыктыг Бай-Тайганы дагаан 19.06.2014 Ыдыктыг Бай-Тайганы дагаан

Бай-Тайга — Тываның ыдыктыг бедик даа. Ооң дагылгазын июнь 13-те эрттирген. Ол хүн Чаа Оваага бир муң беш чүс хире Тываның экер эрлери чыглып келгеш, ыдыктыг, авыралдыг, ачы-буянныг Бай-Тайгазының дагылгазынга киришкен.

Бай-Тайга кожуун чагыргазының даргазы Чап Донгак сөс алгаш, 1914 чылда VIII Богда-Кегээн Башкы Бай-Тайгага моорлап келгеш, Көп-Сөөктүң Чаа Оваазын үндезилеп тургускаш, ыдыктыг Бай-Тайганың дагылгазын эрттиргенинден бээр 100 чыл болуп турарын чыылганнарга дыңнаткан. Хүндүлүг Башкы ыдыктыг Бай-Тайганың сүлдезин улам бедидери-биле аңаа чүдүп, тейлеп, мөгейип, чылдың-на дагып чоруурун бай-тайгажыларга, Тываның чонунга чагаан. Сөөлгү үеде ол чагыгны чүдүкчүлер күүседип турарын Чап Шыырапович чугаалааш, ыдыктыг Бай-Тайганы Богда-Кегээн Башкының дагаанындан бээр 100 чыл болган дагылгазынга киржип келгеннерге байыр чедиргеш, чүдүкчү бүрүзүнге аас-кежиктиг, өөрүшкүлүг, буянныг, бай амыдыралдыг болурун күзээн.

Түрк бижиктиг көжээлер 19.06.2014 Түрк бижиктиг көжээлер

«Төрээн чуртуң төөгүп берем»

Чаа-Хөл кожуун тураскаалдыг черлер-биле байлак: петроглифтерлиг хаялар, Бурган-Даа, эрте-бурунгу түрк бижиктиг көжээлер…

Чаа-Хөл ортумак школазының тыва дыл болгаш чогаал башкызы А.Ю. Даваа болгаш Ак-Туруг ортумак школазының тыва дыл, чогаал башкызы Н.М. Сат биске Тываның эрте-бурунгу түрк бижиктерлиг тураскаалдарының дугайында чугаалап бээрге, оларның дугайында сонуургап, чанывыста турар өгбе бижиктиг тураскаалдарны көрүксеп, хөйнү билип алыксай берген бис. Башкывыс бистерни Шанчы суурнуң чоогунда турар Суглуг-Адыр деп черде   тураскаалче экскурсияладып чедирген. Ынчан бис 7-ги класска өөренип турдувус. Ол экскурсияның соонда бистерге бедик культуралыг, бижик-билиглиг чораан ада-өгбелеривистиң салгалдары болганывыска чоргаарал оттуп, ону улам шинчилээр күзелди кыптыктырган. А бир талазында биске аажок муңгаранчыг апарган: ол хире үнелиг, өгбелеривис бедик культуралыг, бижиктиг улус чораан деп херечилеп турар тураскаалывыс үрелип, буступ эгелээн. Чаа-Хөл кожуунда өгбелеривистиң бижиин көргүскен тураскаалдарны шинчилеп, өгбе бижиктиг тураскаалдарның дугайында материалдар-биле таныжып, оларның төөгүзүн чыып эгелээн бис.

Тыва мөгелер тиилээн 19.06.2014 Тыва мөгелер тиилээн

Репортаж

Июнь 12. Национал парктың «Хүреш» стадиону. Тыва Республиканың болгаш Моол Арат Республиканың мөгелериниң хүрежи. Россияның, Тываның, Моол­дуң туктарын ийи чурттуң хүндүлүг спортчулары – Тываның болгаш Моолдуң Чаан мөгелери Андрей Хертек биле Дамиран Бумбаяр киискидип үндүрүптү. Ийи күрүнениң ыдык ырлары чаңгыланы берди. ТР-ниң ыдык ырын Тываның Улустуң хөөмейжизи Андрей Монгуш, Моолдуң ыдык ырын Кызылдың уран чүүл колледжизиниң сургуулу Түмен Өлчей күүсетти. ТР-ниң Дээди Хуралының даргазы К.Т.Даваа, МАР-ның Тывада чиңгине консулунуң төлээзи Россия хүнү-биле база Тыва биле Моолдуң аразында спортчу байырлал-биле көрүкчүлерге болгаш мөгелерге байыр чедирди. Стадионнуң ийи талазында удур-дедир чыскаалыпкан мөгелерни таныштырып эгеледи. ТР-ниң командазының тренери Чаан мөге Андрей Хертек, кежигүннери: Чаан мөге Эрес Кара-Сал, Арзылаң мөге Сайын-Белек Түлүш, Начын мөгелер — Ай-Демир Монгуш, Начын Монгуш, Алексей Монгуш, Буян Бүрбүчүк, Айдың Очуржап.

Шупту чаагайжыдылгаже! 17.06.2014 Шупту чаагайжыдылгаже!

«Тыва – арыг-силигниң девискээри»

Ажылым аайы-биле Тываның ырак-чоок булуңнарын каш-даа эргип кезидим. Төрээн черимниң каас-чараш бойдузу дег, эргим черни тыппас-даа мен. Долгандыр арга-эзимниг, бедик дагларлыг, удазын дег шөйлү берген аржаан сугларлыг, хову-шөлде чаптып оъттаан тос чүзүн малдыг, казымал байлактыг — бай-ла оран. Бо хире чараш черивисти арыг-силиг тургузуп камгалаар хамаанчок, херекке албайн, бокталдырып турарывыс харааданчыг. Ынчангаш амыдыралчы айтырыгның дугайында чамдык эскериглеримге доктаап көрейн. Тываның мурнуу чүгүнде   Моол чурту-биле кызыгаарлашкан Эрзин кожууннуң удуртулгазы «Тыва – арыг-силигниң болгаш корум-чурумнуң девискээри» деп республика чергелиг мөөрейниң негелделерин боттандырары-биле 5 сумунуң чурттакчыларын  арыглаашкын болгаш чаагайжыдылга ажылдарынче кыйгырып, чогуур хемчеглерни ап,  чорудуп турар.

«Азияның чүрээ» байырлап тур 17.06.2014 «Азияның чүрээ» байырлап тур

Репортаж

Экии, фестиваль!

Июнь 11-ниң хүнү. Найысылал Кызыл. В.Көк-оол аттыг хөгжүм-шии театры. «Азияның чүрээ» IV делегей чергелиг этнокультураларның фестиваль-конкурузунуң байырлыг ажыдыышкыны. Көрүкчүлер зал сыңмас, чаңгыс-даа хостуг олут чок. Хөгжүмнүң байырымныг үнү чаңгыланган соонда, башкарыкчылар  сценаже чогаадыкчы коллективтерни чалай берди: «Күчү-күштүг Енисейниң эриинде тоолчургу бурунгу чажыттарның чурту — Азия төвү Тыва чер силер бүгүдениң моорлап келгениңерге өөрүп, чогаадыкчы мөөрейже чалап тур!». Кайгамчык чараш делегейниң хореография уран чүүлүнүң мөөрейиниң киржикчилериниң чыскаалы үнүп келди. Олар күрүнезиниң, чер-чуртунуң, хоорайының туктарын мурнунда бедидир көдүрүп алган киискидип чорлар. Башкарыкчылар байырлыы-биле таныштырып тур: Татарстанның күрүнениң ыры болгаш танцы ансамбли «Агидель», Забайкалье крайның Агинск-Бурят округунуң ыры болгаш танцы ансамбли «Амарсайн», Иштики Моолдуң  университединиң чанында уран чүүл академиязының ансамбли, Хакас Республиканың «Кун сузы» ансамбли, Моол Арат Республиканың уран чүүл академиязының чанында студияның «Натурденс» ансамбли, Кемеров облазының танцының губернатор театры, Усть-Ордынск Бурят округунуң «Степные напевы» ыры-танцы ансамбли, Калмык Респуб­ликаның ыры-танцы ансамбли «Тюльпан», Новосибирск хоорайның ыры-танцының «Чалдоны» ансамбли.

Хүлер тураскаал эвес, а дириг кижи 17.06.2014 Хүлер тураскаал эвес, а дириг кижи

Чоокта чаа В. Көк-оол аттыг Национал хөгжүм-шии театрынга Тываның Россияга каттышканындан бээр 100 чыл оюнга тураскааткан «Тос чадырдан үнгеш…»  деп шииниң баштайгы көрүлдези болган. Ооң дугайында база литература адырында  юбилейлиг чылда кандыг ажылдар чоруттунуп турарын сонуургап, Тываның Чогаалчылар эвилелиниң даргазы, Тываның Улустуң чогаалчызы Эдуард Мижитке ужуражып чугаалаштым.

— Эдуард Баирович, «Тос чадырдан үнгеш…» деп шииниң автору болгай силер, аңаа хамаарыштыр янзы-бүрү чугаалар үнүп турар. Чонга кандыг тайылбыр берип болур силер?

Байырлал бүдүүзүнде күрүне шаңналдары 12.06.2014 Байырлал бүдүүзүнде күрүне шаңналдары

Тываның 20 ажыг чурттакчыларынга күш-ажылчы болгаш хөй-ниитичи ачы-хавыяазы дээш республиканың күрүне шаңналдарын тывыскан.

Бедик шаңналдарны Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол Россияның хүнүнүң бүдүүзүнде байырлыг байдалга тывыскан. Шаңнатканнарның аразында аңгы-аңгы мергежилдиг кижилер: эртемденнер, башкылар, албан-хаакчыттар, судьялар, күрүне менеджментизиниң төлээлери, чогаалчылар, культура ажылдакчылары, тудугжулар, сайгарлыкчылар, кооператорлар, малчыннар, энергетиктер бар. Оларны чаңгыс чүткүл каттыштырып турар, ол дээрге «Улуг Россияның кезии болур бодунуң төрээн булуңунга ынакшыл-дыр. Ол күзел мергежилинге тергиин болурунга, болуушкуннарның төвүнге турарынга, республиканың болгаш бүгү чурттуң чечектелиишкининге идиг берип турар» — деп, Чазак Даргазы, шаңналды тыпсып тура, демдеглээн.

Июнь 12 – Россия хүнү 12.06.2014 Июнь 12 – Россия хүнү

Россия хүнү — күрүнениң эң кол байырлалы. Хосталганың, амыр-тайбыңның, кижи бүрүзүнүң хоойлунуң болгаш шынчы чоруктуң үндезининге чаагай чөпшээрежилгезиниң байырлалы. Ол — национал чоннарның чаңгыс деминиң, оларның чурттуң амгы база келир үези дээш ниити харыысалгазының демдээ.    

Байырлалдың төөгүзү 1994 чылда Борис Ельцинниң июнь 12-ни «Россияның күрүне бот-догуннаашкынының дугайында декларацияны» хүлээп алган хүнү кылдыр демдеглээриниң дугайында айтыышкынынга ат салганындан эгелээн. Ынчалза-даа 2002 чылга чедир чон Россия хүнүн «Бот-догуннаашкын хүнү» деп адап турган.

«Россияның күрүне бот-догуннаашкынының дугайында декларацияны» 1990 чылдың июнь 12-де РСФСР-ниң улус депутаттарының Бирги съездизинде хүлээп алган. Ол хүн конститусчу федерализмниң, дең эргениң болгаш социал кады ажылдажылганың, хамааты ниитилелди хевирлээриниң принциптеринге үндезилеп, Россияның чаа күрүнезин тургузарының эгези болган.

ЭРГИМ, ХҮНДҮЛҮГ ЧАҢГЫС ЧЕР-ЧУРТТУГЛАРЫВЫС! 12.06.2014 ЭРГИМ, ХҮНДҮЛҮГ ЧАҢГЫС ЧЕР-ЧУРТТУГЛАРЫВЫС!

Россияның хүнү — бистиң улуг чуртувустуң кол күрүне байырлалы-биле эң-не изиг байырывысты хүлээп ап көрүңер!

Бо байырлал, Россияның хамаарышпас күрүне дугайында Декларациязын хүлээп  алган  үези 1990 чылдың июнь 12-ден санаар болза,  ол эң аныяк байырлалдарның бирээзи. Ооң дазылдары төөгүлүг, Россия  күштүг күрүне туружун чедип ап келгени эрткен вектерниң ханызында. Бөгүн база бистиң чуртувус күрүнени, экономиктиг болгаш демократтыг чаартылгаларны, чөптүг хоойлу-дүрүмнүг күрүнени болгаш хамааты ниитилелди бажыглаарының, хостуг, күчүлүг болгаш күштүг салдарлыг күрүнени тургузарының оруу-биле бүзүрелдиг чоруп орар.

Ол – ниитилелди каттыштырарынче, хөгжүлдеже болгаш чөптүг чорукче чурттуң шупту хамаатыларын кыйгырып турар байырлал. Ооң үндезини – хөй национал Төрээн чуртунга ынакшылдың чаагай чаңчылдары.

Чоннуң кадыкшылы дээш… 12.06.2014 Чоннуң кадыкшылы дээш…

Июнь 15 — Эмчи ажылдакчызының хүнү.

1952 чылда Өвүрнүң Арыг-Бажынга (амгы Солчур суур) малчын арат Самбылдай Ховалыгның өг-бүлезинге оол уруг төрүттүнген. Ада-ие оглун Валера деп орус ат-биле адап алган. Бичии Валера хүнден хүнче улам-на мандып, доругуп орза-орза, чеди хар чеде хона берген. 1959 чылдың сентябрь 1-де үе-чергези оолдар, кыстар-биле Солчур школазынче өөренип кирген. Ол-ла школаның 7-ги клазын кончуг эки демдектерлиг дооскаш, улаштыр Кызылдың 2 дугаар школазынга өөренип киргеш, ону чедиишкинниг дооскан.

Красноярск хоорайның эмчи институдунче кирип, күзелинге чедер дээш, өөредилге чериниң шылгалдаларын дужаап эгелээн. Конкурс дыка улуг: бир олутче 7-8 кордакчы бар. Бир экзамен эртерге-ле, шала кошкактары сывырлып чыдып каап-ла турган. Улуг шылгалданы ажып эрткеш, Валера институтка өөренир эргени чаалап алган. Омак-хөглүг студент чылдар билдиртпейн-даа «ужугуп» эрткен. Ол дээди эртемниң шынзылгазы – кезер эмчиниң дипломун алган.

Кадык төл — ада - иениң аас - кежии 12.06.2014 Кадык төл — ада - иениң аас - кежии

Чаш уругларның төрүттүнүп турарының талазы-биле Тыва Республика Сибирь федералдыг округда 1 дугаар черде, а Россия Федерациязында 2 дугаар черде чоруп турар. 2012 чылда 8216 уругнуң аразындан 511 өпеяның деңзизи четпес төрүттүнген, 2013 чылда — 8042 (540), 2014 чылдың 5 айында 3365 (6) чаш уруг немешкен. Уругларның хөй кезии Кызыл хоорайның 1 дугаар божудулга бажыңынга болгаш Перинаталдыг төпке төрүттүнүп турар. Ында 500 грамм төрүттүнген чаштарны амгы үениң дериг-херекселдерин ажыглап тургаш, амы-тынын камгалап ап турар апарган. Деңзизи чогуур хемчээлинге четпес (500 граммдан 1 килге чедир) уругларны камгалаарының талазы-биле байдал РФ-те 25 хуу болза, Тывада ол көргүзүг 34 хуу болуп турар. ТР-ниң Кадык камгалалының чаартылга программазы езугаар кожууннарның эмнелгелерин, Кызыл хоорайның божудулга бажыңнарын, республиканың Перинаталдыг төвүн чаа дериг-херекселдер-биле четчелеп хандырган.

Күрүнениң телевидение болгаш радио компаниязы «ТЫВА». Дөрткү бедик. 12.06.2014 Күрүнениң телевидение болгаш радио компаниязы «ТЫВА». Дөрткү бедик.

1966 чылдың июнь 10-да Тывага ак-көк экраннар чырып, телевидениени чон көре берген. Оон бээр 48 чыл эрткен. Ол үениң иштинде республикага телевидение дыка сайзыраан. Сөөлгү чылдарда телевидениениң рыногу бистиң республикада элээн алгаан деп чугаалап болур. Улуг эвес-даа болза, күрүнении эвес телекомпаниялар база радиостанциялар тыптып келген. Мындыг байдалга КТРК «Тыва»-ның телевидение болгаш радио рыногунда туружу, ниитилелге салдары кандыгыл?

Ол дугайында Бүгү-россия-ның күрүнениң телерадио компаниязының филиалы КТРК «Тыва»-ның директорунуң оралакчызы Радомир Сарыг-оолович Куулар-биле чугаалаштывыс.

«Көдээни деткиир сорулгалыг мен» 11.06.2014 «Көдээни деткиир сорулгалыг мен»

Россияның көдээ ажыл-агый сайыды Николай Федоров Сибирьге чаңгыс эвес удаа чораан, ынчалза-даа Тывага бир дугаар келген. Ол республикага ажылчын аян-чоруун кылып, июнь 7-де келген. Федералдыг сайыт-биле кады РФ-тиң Көдээ ажыл-агый яамызының мал ажылының болгаш уксаажыдылга херээниң департаментизиниң директору Владимир Лабинов база келген. «Күрүне арга-сүмезин кадары-биле мында келген бис. Федералдыг негелделер үргүлчү өскерлип турар, ону өөренип четтикпес сен. Ынчангаш бөгүнгү ужуражылгалар, санал-онал солчулгазы регионнуң эрге-чагыргаларынга немелде билигни бээр, агроүлетпүр комплекизинге чаа-чаа төлевилелдерни организастаар арганы тургузар. Ол талазы-биле республикага дуза чедирер сорулгалыг бис — деп, Николай Федоров чугаалаан.  — Көдээниң социал хөгжүлдезиниң, көдээ оруктарны тударының, көдээниң девискээрлерин комплекстиг сайзырадырының, малчыннарны, эгелеп чоруур фермерлерни, өг-бүле фермерлерин деткиириниң талазы-биле дыка хөй айтырыгларны тодаргайлап болур бис».

Төрүттүнген хүнүңер-биле, Мария Андреевна! 11.06.2014 Төрүттүнген хүнүңер-биле, Мария Андреевна!

Июнь 6-да сураглыг чогаал ажылдакчызы, критик, чогаалчы болгаш журналист, филология эртемнериниң кандидады, Россияның Чогаалчылар эвилелиниң кежигүнү, Тыва АССР-ниң болгаш Россия Федерациязының культуразының алдарлыг ажылдакчызы, Кызыл хоорайның хүндүлүг хамаатызы Мария Андреевна Хадаханэ төрүттүнген хүнүн демдеглээн. Мария Хадаханэ Иркутск обласка төрүттүнген, Тывага 1945 чылда келген. Маңаа школаны дооскаш, Иркутскиниң күрүне университединче өөренип кирген. Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол тыва культураның хоочунунга төрүттүнген хүнү-биле байыр чедирген: «Ханы хүндүткелдиг Мария Андреевна! Силерниң амыдыралыңарда кайгамчык хүн-биле чүректиң ханызындан байыр чедирерин чөпшээреп көрүңер. Силерниң талантылыг чогаалчы, литература болгаш театр критиги, очулдурукчу, тываларның аас чогаалының шинчилекчизи болгаш башкы адыңар тыва литератураның төөгүзү-биле сырый холбаалыг, ооң сайзыралы дээш Силер доктаамал сагыш салып, чогаадыкчы күжениишкиннериңерни үндүрүп келдиңер.

Маадырларга тураскаал-самбыра 11.06.2014 Маадырларга тураскаал-самбыра

Айыылдыг өрт үезинде амы-тынындан чарылган десант оолдарның аттарын бижээн тураскаал-самбыраның байырлыг ажыдыышкынын июнь 6-да Кызылга эрттирген. Аңаа ТР-ниң Чазааның төлээлери,  Бойдустуң халаптарын чайладыр албан чериниң ажылдакчылары болгаш школачылар база оолдарның ада-иелери, төрелдери сактыышкын езулалынга келген. 

2012 чылдың июнь 6-ның хүнүнде Бай-Тайганың Кара-Хөл сумузунуң девискээринге өөскээн өрт үезинде амы-тынындан чарылган десант оолдарның  өг-бүлелеринге моральдыг болгаш материалдыг дузаны Тываның Чазаа көргүскен. Төрээн чериниң делгемнерин өрттен камгалаар дээш чырык өртемчейден чарлып чоруткан маадырларывыс: Кызыл хоорайдан Радион Хуурак, Тожудан Андрей Шилин, Шагаан-Арыгдан Херел Кызыл-оол, Сергей Федотов, Николай Былев, Виктор Стремоусов, Николай Новиков, Владимир Кечил-оол, Борис Оюн оларның чырык ады кезээде уттундурбас болуп артар база оларның өг-бүлелери-биле кады демниг болур бис, оолдарның эрес-дидим чоруун үнелеп, кезээ-мөңгези-биле артар тураскаалды кылган – деп, Тываның Чазааның Даргазының оралакчызы Сергей Огнев чугаалаан соонда кажыыдалдың минутазын чарлады.

Байырлыг чыскаал 11.06.2014 Байырлыг чыскаал
Июнь 5-те Арат шөлүнге үрер хөгжүм оркестрлерниң байырлыг чыскаалы эрткен. Ону Тываның Чазааның үрер хөгжүм оркестриниң аъттарлыг артистери баштаан чыскаал Тиилелге комплекизиниң мөңге оттуг тураскаалының чанындан эгелээш, Кочетов кудумчузун таварааш, Арат шөлүнге уламчылаан. Аъттары-биле аай-дедир чоруп тургаш, үрер хөгжүмүн ойнаарга, чараш-даа, чоргааранчыг-даа. Арат шөлүнде 3 муң ажыг чыылган чоннуң диңмиттиг адыш часкаашкыны, «эр хейлер!», «чаражын!» дээн сөстери чаңгыланып турду. К. Дамдын аттыг уран чүүл лабораториязының уруглар оркестри. Ында 7-ден 15 харга чедир республиканың уран чүүл школазының, Чеди-Хөл, Өвүр, Чаа-Хөл кожууннарының болгаш Моолдан өөреникчилер киржип турар. Минусинск, Саяногорск, Красноярск, Абакан хоорайның үрер хөгжүм оркестрлериниң соонда, РФ-тиң Камгалал яамызының Төп шериг оркестри диңмиттиг адыш часкаашкыннарынга үдетпишаан, Арат шөлүнче кирип келди. Чыскаалдың киржикчилери шупту РФ-тиң Ыдык ырызын күүседирге, киржикчилерниң хей-аъдын улам көдүрген.

Тиилекчилер илерээн 11.06.2014 Тиилекчилер илерээн

Июнь 6-да  18 шакта В.Көк-оол аттыг Национал хөгжүм-шии театрынга «Азия төвүнде үрер хөгжүм» деп фестивальдың хаашкыны ооң киржикчилериниң каттышкан улуг концерти-биле доозулган.

Дөрт хүн үргүлчүлээн фестиваль хөйнүң кичээнгейин хаара тутканы чугаажок. /рер хөгжүмчүлер чүгле найысылал Кызылга эвес, а Каа-Хем кожууннуң Бүрен-Хем суурунга, Чөөн-Хемчик кожууннуң Чадаана хоорайга чедип, көрүкчүлерге солун концерттерин бараалгатканы уттундурбас болуушкун болган. Кызылчылар театрга үш кежээ, күрүне филармониязынга июнь 5-те хүнзедир коллективтерниң конкурска ойнаан  үрер хөгжүмүн магадап дыңнаан. Фестивальдың эгелекчизи, кол организатору ТР-ниң алдарлыг артизи, ТР-ниң Чазаа-ның үрер хөгжүм оркестриниң удуртукчузу Тимур Дулушка хөгжүмчүлер өөрүп четтиргенин илереткен.

Шолбан Кара-оол биле Николай Подгузов сайгарып чугаалашкан 11.06.2014 Шолбан Кара-оол биле Николай Подгузов сайгарып чугаалашкан

Чүс чылдың төлевилели

Тываның минерал-чиг-эт баазазын шиңгээдип алыры-биле чергелештир Кызыл—Курагино демир-орук тудуунуң инвестиция төлевилелин күүседири Тыва Республиканың Чазааның хөй кижи киржикчилиг хуралынга чугааның кол темазы болган, Аңаа РФ-тиң экономиктиг хөгжүлде сайыдының оралакчызы Николай Подгузов киришкен.Хуралды ажыдып тура, Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол маңаа сайгарар кылдыр киирип турар айтырыг республиканың келир үезинге онза ужур-дузалыг, чүге дээрге демир-оруу аңаа езулуг-ла «амыдыралдың оруу» болур, моон соңгааргы социал-экономиктиг хөгжүлдеге чугула быра-дыр дээрзин демдеглээн. Хөй кижи киржикчилиг хуралга экономиктиг хөгжүлде сайыдының федералдыг күрүне программаларын болгаш төлевилелин харыылап турар оралакчызының киржип турары дээрге бо төлевилелдиң ниити чуртка улуг ужур-дузалыын, Россияның Чазааның шиитпирлериниң күү-селдези дээш туруштуг чоруун бадыткап турар.

Ховар төөгүнү камгалаары-биле 11.06.2014 Ховар төөгүнү камгалаары-биле

«Хааннар шынаазы-2014»

Июнь 5-те Ээрбек суурдан ырак эвесте черге «Кызыл — Курагино» бүгү делегей чергелиг археологтуг лагерьниң 2014 чылда бирги ээлчээниң ажыдыышкыны болуп эрткен.Соок агаар-бойдус таарымча чок байдалды тургусса-даа, улуг-улуг майгыннар тиккен девискээрде байырланчыг аян-шинчи сиңниккен. Россияның болгаш делегейниң янзы-бүрү булуңнарындан келген оолдар, кыстар аай-дедир шуужуп, каткы-хөглүг чоруп турлар. Мындыг омак-сергек, чиик адак, бедик хей-аъттыг аныяктарга соок салгынныг, сериин агаар-даа кайын быражыр деп бодап ордум. Чем белеткээр майгында эвилең-ээлдек поварлар келген аалчыларга изиг шайны кудуп, ашкарып-чемгерип турар.Лагерьниң турар девискээриниң чаражын, чурумалдыын, таптыын!  Долгандыр бедик-сүрлүг тайгалар бүзээлээн, чаа ногаарарып келген оът-сиген, чүзүн-баазын чечектер черни хевистелдир шыпкан, улуг эвес-даа болза, шапкын хемчигеш шулурадыр    бадып  чыдар. Каас-чараш, арыг агаарлыг черге сонуургаар ажылын күүсетпишаан, дыштанып алырга, та кайы хире магалыг чүве.

«Азия төвүнде үрер хөгжүм» 11.06.2014 «Азия төвүнде үрер хөгжүм»

Мөөрей, мөөрей...

Июнь 4-те В.Көк-оол аттыг хөгжүм-шии театрынга «Азия төвүнде үрер хөгжүм» деп үрер хөгжүм оркестрлериниң 2 дугаар делегей чергелиг фестивалының байырлыг ажыдыышкыны болган.

Эң баштайгы ындыг фестиваль Тывага 2012 чылдың сентябрь айда ТР-ниң алдарлыг артизи Тимур Дулуштуң удуртканы Тыва Республиканың Чазааның үрер хөгжүм оркестриниң эгелээшкини-биле эрткен.Фестивальды РФ-тиң Культура яамызы болгаш ТР-ниң Чазаа деткээн. Делегейниң оркестрлер конференциязының болгаш марштаар оркестрлерниң азийжи чемпионадының президентизи Кенон Хуанг (Тайвань), Москваның крүнениң культура болгаш уран чүүл университединиң профессору, Россияның культуразының алдарлыг ажылдакчызы Анатолий Дудин, Риганың Язеп Витол аттыг хөгжүм академиязының профессору, үрер хөгжүмнүң Балтий ассоциациязының президентизи Янис Пуриньш олар бир дугаар делегей чергелиг үрер хөгжүм фестивалының хүндүлүг аалчылары болган. Ынчан беш коллектив чогаадыкчы мөөрейге киришкен.

140 уругнуң аас - кежии 11.06.2014 140 уругнуң аас - кежии

Школа назыны четпээн ажы-төлдү уруглар садтары-биле хандырарының айтырыы бүгү чуртта нарын болуп артпышаан.

Ынчалза-даа Россияның эрге-чагыргазының күжениишкиннери-биле чидиг байдалды чайладыр хемчеглер доктаамал чоруттунуп турар. Маңаа уруглар садтарының  оран-бажыңнарының  тудуглары улуг салдарны чедирер.Тыва Республикада база бо талазы-биле ажыл кидин түлүк. Чижээлээрге, Улуг-Хем кожууннуң Шагаан-Арыг хоорайда 140 олуттуг уруглар садының тудуу доостур   четкен.  Ында   амгы үеде ажыл-чорудулганы сонуур­гап четтивис. Тудуг девискээриниң мастери, «Тывастройинвест» КХН-ниң ажылдакчызы Гейбат Шава­гатовтуң чугаалап турары-биле алырга, уруглар садының бо тудуун 2013 чылдың ноябрь айда эгелээн.  Чүгле дөрт ханазы арткан, октаттынган тудугнуң девискээринден 400-500 куб хире бокту үндүр сөөрткен. Маңаа ажылдадыры-биле  тудугжулар, дашчылар, каңнакчылар, аар техниканың башкарыкчылары, электриктер дээш, ниитизи-биле 80 ажыг кижини хаара туткан. 

Үрелиишкиннер чок, ажыглаарынга белен 05.06.2014 Үрелиишкиннер чок, ажыглаарынга белен

Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол  Россияның Камгалал яамызындан келген тускай техниканы болгаш дериг-херекселдерни республиканың организацияларында болгаш бүдүрүлгелеринде канчаар ажыглап турарын хынап көрген.

Тываның Баштыңы хамыкты мурнай ХК болгаш ОБ агентилелинге барган. Тускай техниканы шыгжап кадагалаан соонда ажылдаар шынарын хынаарын база ону ажылдадырын техниканы алган кижи бүрүзүнге бүдүн чартык ай бурунгаар даандырган дээрзин сагындыраал. Агентилелдиң директору Шолбан-оол Чанзан машина болгаш дериг-херексел бүрүзү ажылдап турар, ону үүрмек септелге соонда ажыг-лап болур деп чугаалаан. Шолбан Кара-оолдуң негелдезин езугаар чыскаап тургус-кан техникадан агентилелдиң төлээлери ППУ-1600 деп парогенератор-биле, агаар чылыдар УМП-400 деп херексел-биле ону таныштырган. Оларны ЧКА-ның объектилеринге үрелиишкин үнер болза, дарый ажыглап болур. Ол ышкаш КамАЗ шассизинге салыр дизельдиг электростанцияны, дугуйлар кырында септелге мастерскаязын, генераторларны, орукка ап чоруур кухняны, хлеб быжырар херекселди көргүскен.

Бүрен-Хемде хөгжүм байырлалы 05.06.2014 Бүрен-Хемде хөгжүм байырлалы

Чайның башкы айы июнь 2-де Россияның Камгалал яамызының Төп шериг оркестриниң хөгжүмчүлери Тывага ужуп чедип келген хүнүнде-ле баштайгы оюнун бүрен-хемчилерге көргүскен.  Суурнуң чурттакчылары оларны чылыы-биле уткуп ап, бичии республикавыска аалдап келгенинге өөрээн сеткилин илереткен.

ТР-ниң Баштыңы-Чазааның Даргазының оралакчызы Анатолий Дамба-Хуурак делегейни эргээн бо оркестрниң ат-алдары, шаңнал-макталдары-даа эңмежок-тур деп суурнуң чурттакчыларынга таныштырган. «Россияның ырак-узак хоорайларын эргий кезээш, ам каас-чараш Тывада чедип келдивис» — деп, аалчылар өөрүп чугаалап турду. Суурнуң стадионун долдур олурупкан көрүкчүлерге баштайгы көргүзүгнү ТР-ниң Чазаа-ның үрер хөгжүм оркестриниң артистери аъттарлыг бараалгатты. Аъттары-биле  аай-дедир чоруп тургаш, үрер хөгжүмүн ойнап, аңгы-аңгы аялгаларны күүседирге, чараш деп чүвезин!  Кижи бүрүзү оларны магадаан. «Аъттарының өөренгенин, шимээн-даашка-даа тоовас» — дижип, көрүкчүлер аразында магадап ордулар. Каа-Хем кожууннуң чылгычызы Геннадий Монгуш Тываның культуразының ажыл-чорудулгазын деткип, үрер хөгжүм оркестринге  аъттарын белеткеп бергенин демдеглевес аргажок.

Шүүргедээн эзир куш дег, сүрлүг чоргаар мөгелерни… 04.06.2014 Шүүргедээн эзир куш дег, сүрлүг чоргаар мөгелерни…

Бүгү-делегейниң Уруглар хүнүнде тыва хүрешти  5 хардан 16 харга чедир оолдар аразынга эрттирери чаңчыл болган. Бо чылын XI дугаар эртип турар хүреш оюнунга республиканың ырак-чоок булуңнарындан 1200 мөге оол күжүн шенешкен. Найысылалдың Сүбедей, Ярыгин спорт комплекстеринге болгаш Херел спорт залынга бичии, элээди өзүп орар мөгелерниң хүрежин көөр дээн мөгейикчилер хөйү-биле чыглып келген.

5-6 харлыг мөгелерниң аразында ыглажып-даа, ачыр-дачыр эрзиг кылдыр тутчуп-даа турарлары бар. Эр кижи дидим болгаш күштүг болур дээрзин бадыткап, 128 мөгениң аразындан Чаа-Хөлдүң мөгези Начын Шактар шүглүп үнген. Yжүүрлешкен мөге — Улуг-Хемден Шойдуң Дугур-Сүрен болган база үшкү, дөрткү черлерни Кызыл хоорайдан Айлун Ооржак биле Алдын-Херел  Монгуш ээлээннер.

Хөй-ниитичи, үлегерлиг адаларны шаңнаан 04.06.2014 Хөй-ниитичи, үлегерлиг адаларны шаңнаан

Эр мөзү-бүдүш

Чоокта чаа ТР-ниң Хөй-ниити палатазы Чөөн-Хемчик кожууннуң Чыраа-Бажы суурга “Тыва эр кижиниң хажыттынмас дүрүмүнүң” амыдыралда боттандырылгазын хынап, ээлчеглиг үнүүшкүннү кылган. ТР-ниң Хөй-ниити палатазының даргазы Хонук-оол Монгуш Чыраа-Бажы ортумак школазының оолдары-биле ужуражып, оларга чагыг-сүмезин берген: “Тыва эр кижиниң хажыттынмас дүрүмүнүң” 9-ку  пунктузун, эр кижи  төрүттүнүп кээрге-ле, сагып эгелээри чугула. Школаны чедиишкинниг дооскаш, дээди эртемни чедип алгаш, күрүнениң төлептиг хамаатылары, ада-иеңерниң чоргааралы болуңар. Арагалаар, таакпылаар, кара чашпан тыртар багай чаңчылдарже сундулавайн, ада-өгбелерниң езу-чаңчылдарын сагып, кезээде спорт-биле холбаалыг, эвилең-ээлдек, улугну — улуг, бичиини — бичии деп хүндүлеп чоруңар. Мурнуңарга салып алган сорулгаларыңарны дериңер төп тургаш, эчизинге чедирер кылдыр чаңчыгыңар” – деп, ол чагаан.

Кызылга кызыгааржылар Хүнүн демдеглээн 29.05.2014 Кызылга кызыгааржылар Хүнүн демдеглээн

Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол Кызыгааржы хүнүн демдеглээринге болгаш Россияның Айыыл чок чорук албанының Тыва Республикада Кызыгаар эргелелиниң 90 чылынга тураскааткан байырлыг митингиге киришкен. 

Регионнуң удуртукчузу чыылганнарга  байыр чедирген: «Хүндүлүг шериг албанныглар болгаш кызыгаар шериглериниң хоочуннары! Профессионал байырлалыңар—Кызыгааржы хүнү-биле болгаш Россияның Айыыл чок чорук албанының Тыва Республикада Кызыгаар эргелелиниң 90 чылы-биле силерге байыр чедирип тур мен! Ада-чуртун камгалаары, дүне-даа, хүндүс-даа ооң кызыгаарын хайгаараары--шаг-төөгүден бээр айыылдыг болгаш харыысалгалыг албан-дыр, ол хүлээлге кызыгааржыларга онаашкан. Дайын болурга-ла, дайзынның баштайгы согуунга кызыгааржылар таваржыр, чүге дээрге ында эң эрес-дидим солдаттар болгаш офицерлер албан эрттирип турар.

Чагытай хөлде чаа балыктар 29.05.2014 Чагытай хөлде чаа балыктар

Тывавыстың база бир чоргааралы Чагытай хөлүвүсче сөөлгү үеде кичээнгейивис эреңгей апарган. Бо ыдыктыг хөлдү күчүлүг Чиңгис-Хаанның уйнуу Чагытайның адынга дөмейлештир адааны анаа эвес. Ында бир-ле тывызыксыг чажыт бар дээрзинге ада-өгбевис бүзүреп чораан. Ооң мурнунда Чагытай хөлге балык-байлаң аажок элбек, ол чоок-кавының аалдарын шуптузун тоттуруп турган дээр болза, чазыг болбас. 

Амгы үеде хөлдүң бодунуң балыктары барык артпаан. Чоокку чылдарда хөлдү камгалаары-биле ынаар киир салып турган шортан балыктарның байлаңнары нептерээн. Ол ышкаш лещ деп балык көвүдей берген. Бо балык өске эки балыктарның өзүп көвүдээринге орук бербейн, оларның үүргенезин шуптузун чип кааптар. Лещти чылдың-на он-он тонна чедир тудуп, балыктап турзажок, ол кончуг дүрген көвүдээр болганындан хөлде ам-даа чүс-чүс тонна хире бар болуп турар.

Yрер хөгжүм байырлалы 29.05.2014 Yрер хөгжүм байырлалы

Тыва биле Россияның демнежилгезиниң 100 чылынга тураскааткан «Азия төвүнде фанфарлар» деп үрер хөгжүм оркестрлериниң 2-ги делегей чергелиг фестиваль-конкурузунга белеткел ажылдары дооступ турар. 

Тыва Республиканың Чазааның үрер хөгжүм оркестриниң эгелээшкини-биле  2012 чылдың сентябрьда 1 дугаар делегей чергелиг мындыг фестиваль-конкурс РФ-тиң Культура яамызының болгаш Тыва Республиканың Чазааның деткимчези-биле эрткен. Ынчан хүндүлүг аалчыларның аразында делегейниң оркестрлер конференциязының база марштаар оркестрлерниң Азия чемпионадының президентизи Кенонг Хуангтың (Тайвань) кээп чорааны төөгүлүг, уттундурбас болуушкун болган.Yрер хөгжүм оркестрлериниң 2-ги делегей фестиваль-конкурузунуң тургузукчулары – Москваның культура болгаш уран чүүл университеди, Россияның Камгалал яамызының Төп шериг оркестри болгаш ТР-ниң Чазаа.

Ада-өгбе салгаан ажыл-иштиг 29.05.2014 Ада-өгбе салгаан ажыл-иштиг

Барыын-Хемчик кожууннуң Эрги-Барлык сумузунуң аныяк малчыннары Адыгжы биле Сайзана Сааялар көдээ мал ажыл-агыйын 2008 чылдан эгелээш, мал-маганын бо хүнге чедир онча-менди тудуп чоруур. Олар ада-өгбезиниң мал-биле холбашкан ажыл-ижин уламчылап, салгал дамчаан аныяк малчыннарга хамааржыр. 

Аныяктарның чайлаа — тус черниң Улуг-Хову деп черинде, а кыштаа — Берт-Дагда. Аныяк өг-бүле бир кыстыг, бир оолдуг. Өгнүң херээжен ээзиниң дооскан мергежили — фермер-зоотехник, а эр ээзиниң – диш эмчизи. Аныяктар өг-бүле туткаш-ла, ада-иезинге дузалажып чоруй, мал-маган ажыл-агыйын улаштыр туда берген. Чаа-ла 30 хар чедип турар аныяк малчыннар кыш-чай дивес, дыштаныр олут чок, даң адар, дүн дүжер ажыл-агый үзүлбес ижинге бердинген.

Демир-орук тудуу 2014 чылда эгелээр 29.05.2014 Демир-орук тудуу 2014 чылда эгелээр

Петербургка болгаш экономиктиг шуулганга дүүштүр РФ-тиң Экономиктиг хөгжүлде яамызы биле Саң-хөө яамызы «Кызыл — Курагино» демир-орук төлевилелин Россияның Национал чаагай чорук фондузундан акшаландырарының чугулазының дугайында комплекстиг түңнелге ат салганнар.

2014 чылдың ол шуулганынга киржип турган Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол ол болуушкуннуң херечизи болган. «Элегес — Курагино» төлевилелин күүседиринге Национал фондунуң акша-хөреңгизинден төлевилелдиң өртээниң 40 хуузун тускайлаар, хуу инвестор 25 хуузун хандырар болгаш 35 хуузу банкыларның чээлилери болур. Фондудан үндүрген акшаны хуу инвестор күрүнеге эгидерин хүлээнген» — деп, Шолбан Кара-оол тайылбырлаан.

Хүндүлүг ада Валерий Ховалыгович Кара-оолдуң 75 харлаан юбилейи-биле 29.05.2014 Хүндүлүг ада Валерий Ховалыгович Кара-оолдуң 75 харлаан юбилейи-биле

Тываның база бир алдарлыг оглу Валерий Ховалыгович Кара-оолдуң өскен-төрээн чери — кайгамчыктыг онза-чараш чурумалдыг, кат-чимистиг, шулурткайндыр агып чыдар кара суглуг Кожай сууру. «Кожай биле Торгалыгны кончуг топтап көрүңерем» деп чоннуң ырлажып турары-даа анаа эвес. Ада-иезиниң ажыл-ижи ол үеде МЧАЭ (мал, чер ажыл-агыйының эвилели) мал, чер ажыл-ижи-биле холбаалыг чораанындан адазы ашак ажы-төлүн мал, чер ажылынга өөредип, кижизидип чораан.

Валерий Ховалыговичиниң ада-иезиниң кыштаа Аргалыкты дагларынга турган, ол ада-иезиниң хоюн кадаржып өзүп келген. Адазы оглунга мал-маган кадартырындан аңгыда, аңнаарынга база өөредип, койгуннап, өзеннерге дузак салыр турган. Тайга эдээ болгаш, ол черлер аң-мең-биле элбек оран чүве-дир. Хуу ажыл-агыйлыг турганы-биле Валерий Ховалыговичиниң адазы оолдары-биле Ээр-Хавак деп черге тараа тарып, ажаап ап чораан. Күзүн тараазының дүжүдү кончуг-даа чаагай боор. Адашкылар чаагай дүжүдүн ажаап алгаш, келир чылгы үрезинин ол-ла шаңга уургайлап алыр чорааннар.

ТЫВАНЫҢ БАШТЫҢЫ ШЫҢГЫЫ НЕГЭЭН 29.05.2014 ТЫВАНЫҢ БАШТЫҢЫ ШЫҢГЫЫ НЕГЭЭН

Май 25-те Тывага хаттың күжү секундада 22 метр четкен, ооң уламындан 15 шак 46 минута турда, электри-четки комплекизиниң объектилеринге үзүктелиишкиннер болган. 

Ооң түңнелинде 12 чурттакчылыг черде (Кызыл хоорайда, Бии-Хем болгаш Кызыл кожууннарда) 116747 кижи электри чырыы чок арткан. 15 шак 9 минута турда, чырыкты Тывага чурттакчылыг 65 черлерге (Улуг-Хем, Чаа-Хөл, Тес-Хем, Таңды, Чеди-Хөл, Эрзин кожууннар каттышкан), Моолдуң девискээринде бир суурга өжүрген. Республиканың Одалга болгаш энергетика яамызының дыңнатканын езугаар алырга, 20 шак 25 минута турда, чырыкты шуптузунга берипкен.

Юбилейниң тудуглары доостур чоокшулаан 29.05.2014 Юбилейниң тудуглары доостур чоокшулаан

Кызыл хоорайда юбилейниң объектилерин тударының болгаш септелге ажылдарының чоруп турарын Чазак Даргазының оралакчызы Александр Свинцовтуң Тудуг яамызының, капитал тудуг эргелелиниң, керээлиг организацияларның төлээлери-биле эрттиргени үнүүшкүннүг чөвүлел хуралга сайгарган. 

Тываның болгаш Россияның демнежилгезиниң 100 чылынга база Кызылдың үндезилеп тургустунганының 100 чылынга уткуштур хемчеглер-биле холбашкан ажылдар доостур чоокшулап турар, оларның эң нарын болгаш эскет чок кезээ кылдынган. Кол сорулга — үзүктелиишкин болгаш графиктен хожудаар чорукту болдурбазы деп хуралга демдеглээн. Капитал тудуг эргелели объект бүрүзүн харыылаар кижини тургускан, ол хүннүң-не ажылды хайгаарап, тургустунган айтырыгларны шалыпкын шиитпирлеп турар. 

«Тыва-экспо-2014» делгелге 29.05.2014 «Тыва-экспо-2014» делгелге

Май 23-те найысылалда «Сүбедей» спорт өргээзинге XI дугаар «Тыва-экспо-2014» делгелгениң байырлыг ажыдыышкынынга Тываның Баштыңының-Чазааның Даргазының бирги оралакчызы Шолбан-оол Иргит бодунуң болгаш Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оолдуң өмүнээзинден тус черниң бараан бүдүрүкчүлеринге база Красноярск край, Алтай, Хакас республикалар, Новосибирск, Томск, Омск областарындан келген сайгарлыкчыларга болгаш Моолдуң Увсунур, Завхан аймактарындан аалчыларга байырны чедирген. Оларның соонда байыр чедириишкиннери база улашкан, «Сибэкспосервис» компаниязының директору Людмила Малютина Тываның Чазаа-биле кады ажылдажылгазын демдеглеп, өөрүп четтиргениниң чылыг сөстерин чугаалаан.

Тыва Республиканың Баштыңы Петербургтуң бүгү делегей чергелиг экономиктиг форуму - 2014 - түң ажылында киржип турар 22.05.2014 Тыва Республиканың Баштыңы Петербургтуң бүгү делегей чергелиг экономиктиг форуму - 2014 - түң ажылында киржип турар

    Тыва Республиканың Баштыңы Шолбан Кара - оол бо хүн Санкт - Петербургта болуп эгелээн Петербургтуң бүгү делегей чергелиг экономиктиг 18 - ки форумунуң ажылында киржип турар. Форумга “Элегест - Курагино - Кызыл” деп демир - оруу тудуунуң төлевилелин таныштырар.Тудугну кылыр Тываның Энергетиктиг Үлетпүр корпорациязы (ТЭПК) биле Россияның банкларының аразында дугуржулгаларга ат салыры көрдүнген. Оон аңгыда, Россияның экономиктиг сайзыралының яамызының удуртулгазы  Национал чаагай хөгжүлде байдалының Фондузундан акшаландырар талазы - биле  ат салган бадыткалды Россияның саң - хөө яамызынче чоргузар. 

Чедиишкинниг болуңар, доозукчулар! 22.05.2014 Чедиишкинниг болуңар, доозукчулар!

Сөөлгү коңга-2014

Майның 21. Кызылдың № 2 школазының сөөлгү коңгазы. Школа даштында Россияның болгаш Тываның күрүне туктарын чүзүн-бүрү өңнерлиг бөмбүктер-биле каастааш, азып каан, ыры-хөгжүм чаңгыланган, чараш идик-хептиг өөреникчилер база ооң ада-иелери байырлыг чыскаалды манап турлар. Агаар-бойдус салгын-хаттыг соок тыныжы-биле байырлалдың киржикчилерин шонуп каап тур. Алдын хүннүң херелдерин шырыш булут дуглаза-даа, школачыларның арын-шырайларында чайынналган хүлүмзүрүг, ада-иениң боодал чечектери байырлал шинчи киирген. Сөөлгү коңга байырлалының чыскаалын школаның директору Мира Наксыл ажыдып, чыылганнарга байыр чедириишкининиң чылыг сөстерин сөңнеп, доозукчуларга чагыг-сүмезин берген. Ол ышкаш хүндүлүг аалчылар,  тус школаның аңгы-аңгы чылдарда доозукчулары чаагай күзээшкиннерин илеретти.

Аваларның төлептиг адын бедик тудаалыңар! 22.05.2014 Аваларның төлептиг адын бедик тудаалыңар!

Иелерниң бирги шуулганы

Тываның Иелериниң бирги шуулганы Бүгү-делегейниң Өг-бүле хүнүнде эрткени таварылга эвес. Өг-бүледе баштың ада болза, а эң-не кол кижи — ие. 

Өг-бүле херээжен кижиниң сагыш човаашкыны, мерген угааны, шыдамык чоруу-биле туттунар. Ава кижиниң ады амыр-тайбың, менди-чаагай, чаяалга ышкаш эң үнелиг чүүлдер-биле тудуш. Иелер делегейни чырык, буянныг, арыг болдуруп чоруурлар… Бөгүн ава кижиниң ыдык ады «ажы-төлүн октаан ава», «уруун аар кемдедип каан ие», «херээжен чоннуң арагалаашкыны» дээн чижектиг сөстер-биле холбажып турары харааданчыг. Херээженнерниң кем-херек үүлгедиишкиннери чон ортузунда дүвүрелди болдуруп турар. Иелер шуулганын эрттирерин негеп келген бир чидиг айтырыг бо. Иштики херектер яамызының көргүзүглеринден алырга, республикада херээжен чоннуң кем-херектерни үүлгеткен саны чылдан чылче өзүп олурар.  2011 чылда – 310, 2012 чылда – 300, 2013 чылда 433 болган. Бо сан-фактылар республикада  ниити херектерниң 5-7 хуузун ээлеп турар.

Тываның келир үези 22.05.2014 Тываның келир үези

Көк-оол аттыг Национал хөгжүм-шии театрынга республиканың Ростислав Кенденбиль аттыг уран чүүл школазының өөреникчилериниң Россия биле Тываның демнежилгезиниң 100 чылынга болгаш Культура чылынга тураскааткан ээлчеглиг отчеттуг концерти болган. Концертти бо чылын тургускан уругларның үрер хөгжүм оркестри ажыткан. Ооң дирижеру Алдынай Араптан (уран чүүл школазының доозукчузу). Уругларның күүселдези ТР-ниң Чазааның үрер хөгжүм оркестриниң акылары, угбаларындан дудак чок, көрүкчүлерниң дыңзыг адыш часкаашкыннары ону бадыткаан. Доозукчулар фортепиано, флейта, баян, виолончель, чадаган дээш, оон-даа өске хөгжүм херекселдеринге орус, тыва чогаалчыларның, даштыкы классиктерниң оюнун күүсеткен. Хореография салбырының самчылары П.И. Чайковскийниң «Щелкунчик» деп баледи-биле көрүкчүлерниң кичээнгейин хаара тудуп кайгаткан. «Мээң хоорайым», «Тыва Республикам» деп ырыларны уругларның күүсеткени онзагай.

Аът чылында ажыглалга кирер 22.05.2014 Аът чылында ажыглалга кирер

Эрги үении-биле бижиирге, Тыва Автономнуг Совет Социалистиг Республиканың Улуг-Хем районнуң Чаа Чаа-Хөл суурун тудар дээш баштайгы өргенни черже киир каккандан бээр бо үнген Аът чылында 40 чыл бооп турар. Чаа суурга эң баштай туткан бажың «Октябрьның 60 чылы» кудумчуда бир дугаар бажың. Чаа Чаа-Хөлдүң баштайгы кудумчузунуң бир дугаар бажыңының бир дугаар квартиразында Александр Самбууевич Түлүштүң өг-бүлези чурттап орар. Чаа Чаа-Хөл суурнуң баштайгы бажыңын туткандан бээр хөй-ле өскерлиишкиннер болган. Ону Чаа Чаа-Хөл деп адавастай берген, Чаа-Хөл деп адаар, ол ам Чаа-Хөл кожууннуң төвү улуг кода-хоорай чыгыы хире апарган, маңаа баштай төрүттүнген ажы-төл ам боттары уруг-дарыглыг. Ынчалза-даа өскерилбээн чаңгыс-ла чүүл турган – 40 чыл дургузунда суурнуң Культура-спорт төвүн тудуп чадаан.

Тываның Баштыңы киржир 20.05.2014 Тываның Баштыңы киржир

Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол Россия Федерациязының  Президентизиниң удурткан делегациязының составында Кыдатта барган. 

Кыдат Улус Республиканың Даргазы Си Цзиньпинниң чалааны-биле РФ-тиң Президентизи Владимир Путин май 20-де Кыдатта чеде берген. Шанхай хоорайга болуп эртер ужуражылгага удуртукчулар Россия биле Кыдаттың ниити айтырыгларын чугаалажыр. Садыг-экономика, энергетика болгаш гуманитарлыг адырларның элээн каш чугула документилеринге ат салыр. Делегейге Россия биле Кыдаттың кады ажылдажылгазының байдалын болгаш келир үезин сайгарып көөр. «Бо ужуражылга ийи чурттуң бүгү талалыг кады ажылдажылгазының болгаш удур-дедир харылзаазының стратегиязын чаа деңнелче үнериниң демдээ» — деп, Кремльдиң парлалга албаны дыңнаткан.

Дыштанылга парыгы – чаартылгада 20.05.2014 Дыштанылга парыгы – чаартылгада

Чүс чылдың тудуглары               

Агаар-бойдус чылып келгенде, арыг агаарга дыштанып, кежээки сырынга кым-даа өпейледиксээр. Кижи селгүүстеп чорааш, угаан-медерелин сергедип, сагыш-сеткилин оожургадып, күш-шыдалын дадыктырып, сайзырадып алыр. Мындыг болганындан кызылчылар Улуг-Хемниң эриинге, паркка дыштанырынга аажок ынак. Ылаңгыя арыг-силиг, чаагайжыттынган сесерликке дыштаныры кымга-даа күзенчиг. Сөөлгү үеде Кызылдың Гастелло аттыг парыгын бүрүнү-биле чаагайжыдар айтырыг чидии-биле тургустунган.  Хоорайжыларның үрде четтикпейн манааны болуушкун ам бо үеде кидин түлүк чоруп турар. Ында ажыл-иштиң хайныышкынын, кижи эрткеш-дүшкеш, бо-ла эскерер. Дыштаныр ынак черивис каш-ла ай болгаш кандыг аян-шинчилиг апаарын сонуургап, чаартылга девискээрлерин харыылап турар Анвар Додхоев-биле чугаалаштым. 

Бувайсар Сайтиев: «Тываның оолдары Олимпий оюннарының чемпионнары болур дээрзинге бүзүрээр мен» 20.05.2014 Бувайсар Сайтиев: «Тываның оолдары Олимпий оюннарының чемпионнары болур дээрзинге бүзүрээр мен»

Хостуг хүреш маргылдаазы

Эрткен дыштаныр хүннерде «Сүбедей» спорт комплекизинге бүгү Россия чергелиг «Азияның төвү» хостуг хүрешке маргылдаа болуп эрткен. Ол Кызыл хоорайда 38 удаа эртип турар. Бо удаада маргылдааны 100 чыл юбилейлеринге тураскааткан. Тывага бо чылын эртер байырлыг болуушкуннар-биле холбашкан маргылдаага онзагай аалчылар моорлап келген. Хостуг хүрешке Россияның мөгези, Олимпий оюннарының үш дакпыр чемпиону, Россияның беш дакпыр чемпиону Бувайсар Сайтиев, Россияның алдарлыг тренери, хостуг хүрешке ийи дакпыр делегей чемпиону Виктор Алексеев, бүгү делегей чергелиг судья Салтан Засеев олар-дыр. Хүндүлүг аалчыларны Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол ажылдаар өрээлинге уткуп, хүлээп алган. Чүгле хостуг хүреш талазы-биле тыва спортчуларның чедиишкиннериниң база моон-даа соңгаар бо спорт хевириниң хөгжүлдезиниң дугайында эвес, а Тываның чараш агаар-бойдузунуң, «Кызыл — Курагино» демир-орук тудуунуң база тергиин дээн спортчуларга материалдыг деткимче көргүзериниң аргаларының дугайында Олимпийжи чемпион биле Тываның Чазак Даргазы сайгарып чугаалашкан.

Yениң кызыызын, ажылдың хөйүн… 20.05.2014 Yениң кызыызын, ажылдың хөйүн…

100 чылдың тудуглары

Тываның гуманитарлыг шинчилелдер институдунуң бажыңын 1950 чылдарда тудуп кылган. Оон бээр хөй-ле үе эрткен. Бо оран-сава эргижиреп «кыраан», ийи чыл бурунгаар болган чер шимчээшкининиң үезинде бажыңның ханалары тигленип, бустур часкан. Аңаа ажылдаар арга чок, байдал улам-на айыылдыг. Институттуң коллективи чогуур албан черлеринче ажылдаар оран-савазының берге байдалының дугайында  айтырыгны  киирген.

  Тываның Баштыңы—Чазааның Даргазы Шолбан Кара-оол институттуң оран-савазының «салым-чолунга» хамаарыштыр дарый шиитпирни үндүрүп, чаа бажыңны тудар деп түңнээн. Удавас Тываның болгаш Россияның демнежилгезиниң база Кызыл хоорайның тургустунганының 100 чылын демдеглээр бис. Юбилейлерге уткуштур   республикага 20 ажыг тудугларны тудуп, ажыглалче киирерин Шолбан Кара-оол чугаалаан. Оларның аразында Тываның гуманитарлыг шинчилелдер институдунуң оран-савазы база чугула.

Чаа рынок ажыттынган 13.05.2014 Чаа рынок ажыттынган

Кызыл хоорайда «Сайзырал» деп тускайланган көдээ ажыл-агый рыногу ажыттынган. Садыг-саарылганың чаа тудуу Тыва Республиканың Чазааның болгаш бүдүрүлге черлериниң демниг кады ажылдажылгазының түңнели болур. Ону «Роскөдээ ажыл-агый банкызы» чээли акша-хөреңгизи болгаш «Тыва Республикага 2012-2020 чылдарда көдээ ажыл-агыйны болгаш көдээ ажыл-агый барааннарын, чиг эдин болгаш аъш-чем рыногунга идигни берип хөгжүдери» деп республиканың тускай сорулгалыг программазындан үндүрген субсидия-биле акшаландырып туткан. Төлевилелдиң ниити өртээ — 93,4 млн. рубль болган. Арат ажыл-агыйларының, аъш-чем болбаазырадыр бүдүрүлгелерниң төлээлери болгаш садып алыкчыларның четтикпейн манап турганы рыноктуң байырлыг ажыдыышкыны май 10-да болган. Ооң ишти делгем болгаш чырык. Аъш-чемниң сүүзүннүг шынарын камнап-кадагалаар тускай соодукчу-делгиирлер, ногаа болгаш чимис аймаан  шыгжап кадагалаарынга таарымчалыг байдалды тургузар агаарның сериинин болгаш шыгын хынаар херекселдер, изиг-соок суглуг чунар раковиналар-биле  дериттингенин шупту магадап үнелээннер.

Арат шөлү — Май 9-та 13.05.2014 Арат шөлү — Май 9-та

Тиилелге хүнүнде

Улуг Тиилелгениң 69 чылынга тураскааткан байырлыг хемчеглер Арат шөлүнге эртенгиниң 10 шакта эгелээн. Ада-чурттуң Улуг дайынының хоочуннары, тылдың ишчилери шөлдүң ортузунда хүндүлүг олуттарже чалаттырган. Аяс агаар-бойдус таарымчалыг байдал киирип, чыылган чоннуң хей-аъдын, өөрүшкүзүн улам киискидип тур. Байырлыг чыскаалды четтикпейн манаан чон, «кижи бажы кизирт, аът бажы козурт» дээни ышкаш, хөй болду. «Өлүм чок полктуң» салгалдарының сактыышкын чыскаалының соонда, 11 шакта байырлыг марш эгеледи. ТР-ниң ИХЯ-ның, ОБЯ-ның, ТР-ниң суд приставтарының, ТР-ниң үндүрүг албан чериниң, ТР-ниң «Росхайгаарал» эргелелиниң база Агаар-десант шерииниң хоочуннары, школаларның, ортумак, дээди өөредилге черлериниң өөреникчилери, сургуулдары  хөгжүмге үдетпишаан, марштап эртерге, чыылганнарның сагыш-сеткили ала-чайгаар көдүрлүп, бир шактың дургузунда-даа болза, шериг делегейинче аалдап четкен-биле дөмей болдувус. ТР-ниң кадет корпузунуң курсантыларын онзалап демдеглевес аргам чок. Ада-чуртувустуң өзүп орар камгалакчыларының эр мөзү-бүдүштүү, Россия деңнелдиг мөөрейлерге төрээн чуртунуң алдар-адын төлептиг камгалап чорууру дээш оон-даа хөй чедиишкиннеринге кижиниң чоргааралы хайныгып келир.

Төлевилелдерни үезинде боттандырар 13.05.2014 Төлевилелдерни үезинде боттандырар

Тываның Баштыңы хөй-ниитиниң дилээ-биле киирген чугула төлевилелдерни даргалар оюп эртпес ужурлуг дээрзин сагындырып, өөредилге талазы-биле губернаторнуң ийи төлевилелинге хамаарыштыр арга-сүмени бир ай дургузунда белеткээр деп даалганы  социал адыр талазы-биле ажыл-чорудулганы харыылап турар вице-премьер Анатолий Дамба-Хууракка, ол ышкаш Тываның Өөредилге болгаш эртем яамызынга берген. «Даалга хуусаазында күүсеттинмес болза, яамының ажылдакчылары ажылындан халажып болур»—деп, Шолбан Кара-оол сагындырган.

Тываның Баштыңы өөредилге адырының удуртукчулары-биле бир өг-бүлениң чаңгыс-даа ажы-төлүнге дээди эртем-билиг чедип алырынга деткимче бээр аргаларны тургузар болгаш школаларның удуртулгазынче эр башкыларны хаара тудар дугайында 2013 чылдың төлевилелдерин канчаар боттандырып турарын сайгарып чугаалажып тургаш, чөптүг, шыңгыы чугааны кылыр ужурга таварышкан. Тываның Баштыңы төлевилелдерни боттандырарынга херек кырында чүү-даа кылдынмаанынга  таарзынмаан. Чүге дээрге Өөредилге болгаш эртем яамызы төлевилелдерниң бирээзин 2014 чылдың февраль айда Тываның Чазаанга бадыладырының дугайында илеткээн турган.

ТИИЛЕЛГЕ ХYНY-БИЛЕ! 13.05.2014 ТИИЛЕЛГЕ ХYНY-БИЛЕ!

Тываның эргим чурттакчылары! Ада-чурттуң Улуг дайынының хоочуннары!

Россия күрүнезиниң маадырлыг төөгүзүнче мөңгези-биле киир бижиттинген улуг байырлал—Тиилелге хүнү-биле силерге сеткиливис ханызындан байыр чедирип тур бис!

Кижи төрелгетенниң көрбээни эң кадыг-дошкун болгаш хан төгүүшкүннүг дайынының төнгениниң дугайында бүгү делегейге чарлап дыңнаткан тиилелгениң 1945 чылдагы медээзиниң соонда үе улам бурунгаарлап бар чыдар. Ынчалза-даа эрткен дайынның дугайында, улуг салгалдың кижилериниң маадырлыг чоруктарының дугайында сактыышкыннар кажан-даа уттундурбас.Бистиң ыдыктыг хүлээлгевис—боттарывыстың күш-ажылывыс болгаш салым-чаяанывыс-биле Россияның өндүр улуг чоруун бадыткап, ооң экономиктиг күчүзүн, дайынчы аргаларын болгаш делегейге ат-алдарын быжыглап тургаш, тиилекчи маадырларның херектерин төлептии-биле уламчылаары болур. Бо херектерге бистиң чедиишкиннеривис Тиилелгеге болгаш ону чедип алыры дээш өлүм чок маадырлыг чорукту кылганнарга эң эки тураскаал болур. Май 9-та Россияның хоорайларының кол-кол кудумчулары-биле Ада-чурттуң Улуг дайынының хоочуннары, оларның уруглары болгаш уйнуктары эртерлер. Россияның чаңгыс аай чыскаалынга төлептиг черни бо чылын Крымның болгаш маадыр хоорай Севастопольдуң чурттакчылары ээлээрлер.

Тылдың хоочуну 13.05.2014 Тылдың хоочуну

Томск областың Зиморевкага 1925 чылда төрүттүнген, дайын тылының хоочуну Валентина Федотовна Гуменикова (Маткова) Чаа-Хөл суурга аныяанда-ла келген.

Ада-чурттуң Улуг дайынының чылдарында кызымак тракторист Валентина Федотовна «Шылгараңгай күш-ажыл» деп медаль-биле шаңнаткан. Сталинниң чуруун шуткуп каан медалында «Наше дело правое», а адаанда «Мы победим» деп бижиктер бар.Дайын үезинде уругларны трактористер курстарынга өөредир, а ойталаарга, судтаар турган. Валя Маткованың ийи эжи өөренмес бис дээш 6-6 айга шииттирген. Валентина эки тура-биле өөренип алгаш, ачазы, акызы база улуг угбазы-биле кады трактористеп турган.Өөнүң ээзи-биле 1948 чылда Минусинскиге таныжып алган. Эрги Чаа-Хөлге 1956 чылда көжүп чедип келген. МТС-ке (машина-трактор станциязынга) куруккан болгаш кур черлерден элбек дүжүт ажаажып, өөнүң ээзи-биле өскелерден дудак чок ажылдаан. 1961 чылда Чаа-Хөл кожуун болгаш МТС дүшкен, «Найырал» совхоз тургустунган. Совхозка өөнүң ээзи чолаачылай берген. Валентина Федотовна төп эмнелгеге санитаркалап киргеш,  хүндүлүг  дыштанылгаже үнзе-даа, чаа Чаа-Хөлге көжүп келгеш, иштики херектер килдизинге аштакчылап хөй чыл ажылдаан.

Күдүк базып мөгеелиңер 13.05.2014 Күдүк базып мөгеелиңер

Дайын. Бо сөстү адаарга безин коргунчуг, ону көрген, аңаа киржип чораан кижилер ооң хоралыг уржуктарын, катап эгиттинмес когаралын чүс-чүс чылдарда килеңнеп, сактып бодап чоруурлар. Хомуданчыг чүүл — чылдан чылче дайын хоочуннарының эвээжеп турары. Ада-чурт дайынының дугайында сактып, чон-биле ужуражылга кылып келир фронтучуларның ховартааны харааданчыг-дыр.

1941-1945 чылдарда Ада-чурттуң Улуг дайынынга тиилелгени чедип алырынга совет шеригниң, флоттуң, авиацияның дайынчылары база партизаннар кажанда-даа туруп көрбээн дидим, маадырлыг чоруктарны кылып турган. Бүгү чурт «Бүгү чүвени — фронтуга» дээн кыйгырыг адаа-биле кызымак, шудургу күш-ажылы-биле дайынчыларга дузалашканының түңнелинде улуг Тиилелге чедип алдынган. Дайын чылдарында мындыг одуруглар эрес-дидим шериглерни улам сорук киирип, оларның хей-аъдын көдүрүп турган:

МАЙ 6 — Тыва Республиканың Конституция хүнү 12.05.2014 МАЙ 6 — Тыва Республиканың Конституция хүнү

Хүндүлүг хамаатылар!

Тыва Республиканың Конституция хүнү-биле силерге изиг байырны сеткиливис ханызындан чедирип  тур бис!

Республиканың Yндезин Хоойлузунуң ээлчеглиг байырлалын тыва чоннуң эрткен оруунуң төөгүлүг хүннериниң бүдүүзүнде демдеглеп турар бис. Тываның болгаш Россияның демнежилгезиниң 100 чылын болгаш Совет Эвилелиниң составынга Тыва Арат Республиканың эки тура-биле каттыжып киргениниң 70 чылын демдеглээр үе, хүн эрткен тудум, чоокшулап орар. Тыва күрүнениң тургустунарының болгаш сайзыраарының оруунга бо болуушкуннар кол быраларның бирээзи болган.Бо чүс чылдың дургузунда бистиң чонувустуң амыдыралынга болгулаан улуг-улуг өскерлиишкиннерни быжыглаарынга эң чугула чепсек болза, Тываның чоорту өскертип келген Конституциязы болган. Амгы күштүг болуп турар Конституцияның төөгүзү байлак, тыва күрүнениң тургустунарының аңгы-аңгы үе-чадаларын тодаргай көргүскен. 2001 чылдың май 6-да хүлээп алдынган Yндезин Хоойлу Россияның чаңгыс аай экономиктиг, политиктиг болгаш эрге-хоойлу делгеминге республиканы шапкын хөгжүдериниң эрге-ажыктарынга хамааты чөпшээрежилгени болгаш политиктиг турум чорукту камгалап арттырарынга Тываның хөй националдыг чонунуң чүткүлүн көргүзүп турар.

Аян-шинчи киирер 12.05.2014 Аян-шинчи киирер

Тываның Баштыңының ажыл-албаны

Кожуун төптери чоорту найысылал дег шинчилиг болур ужурлуг деп, Тываның Баштыңы  саналдаан.

Тываның Баштыңы Шагаан-Арыг хоорайда интернеттиң Wi-Fi четкизиниң байырлыг ажыдыышкынынга киришкен. Ол интернет харылзааның дүргени найысылал Кызылдан дудак чок дээрзин магадаан. Шагаан-Арыг хоорайга эрткен чылын чүс муң хире телефоннарны харылзаштырып болур волокон-оптиктиг харылзаа шугуму ажылдап эгелээрге, ону кожуун чагыргазы, Пенсия фондузу, миграция албанының килдистеринче, №1 школаже, хоорай эмнелгезинче, хөй квартиралыг бажыңнарже кошкан турган. Амгы үеде ол харылзаа дамчыштыр интернеттиң Wi-Fi четкизиниң ажылдап эгелээни —  кожуунда база бир чаа болуушкуннуң бирээзи. Бо төлевилелди «Тывахарылзааинформ» ААН боттандырып кылган.«Кандыг-даа чедиишкинге чаа чүүлдү көөрү өөрүнчүг-дүр. Найысылал дег шинчилиг сайзырал бүгү талага турар ужурлуг. Ылаңгыя чаа тудугларны, кожуун төптеринде чуртталга бажыңнарын суурларның чиңгине планынга дүүштүр электри шугуму чоруткан болгаш социал инфраструктура көрдүнген девискээрлерге тудары, а хоорайларның тудуглары суур шинчилиг болбас ужурлуг дээрзин ол айыткан турган. Тус-тус черлерни хөгжүдеринче угланган төлевилелдерни боттандырарынга бүгү талалыг деткимчени Тываның Чазаа берип турар болганда, бо чүүл кожуун, суму чагыргаларының чугула кылыр ажылдарының бирээзи» — деп,  Ш.Кара-оол демдеглээш, Шагаан-Арыгже ээп кирер оруктан эгелеп хоорайның төвүнге чедир дөрт дилиндектиг оруктуң капитал септелгезиниң дугайында дыңнаткан.

«21-ги чүс чылдың ажылчын мергежилдери» 12.05.2014 «21-ги чүс чылдың ажылчын мергежилдери»

Май 1-де Арат шөлүнге Частың болгаш Күш-ажылдың байырлалынга тураскааткан «21-ги чүс чылдың ажылчын мергежилдери» деп республиканың 4-кү следу болуп эрткен. Чылдың-на эртип турар хемчег бо чылын ыраккы кожууннардан келген аалчыларның киржилгези-биле онзагай ылгалып көзүлген. 

Тываның барык бүгү өөредилге албан черлериниң сургуулдары, башкылары боттарының кылган ажылдарын делгепкен чоргаар бараалгап турарын көргеш, кижиниң сагыш-сеткили көдүрлүр болду. Республиканың эге болгаш ортумак өөредилге черлериниң сургуулдары мергежилдериниң аайы-биле мастер-класстарны база эрттирген. Чижээлээрге, Кызылдың эмчи колледжизиниң студентилери бичии өпеяаны канчаар шын шарыырын, ажаап-карактаарын айтып берип, чамдык улусту өөредилгеге киириштирди-даа. Келир үениң адалары болур аныяк эр кижилерниң сонуургал-биле көрүп турарын аажок чаптадым. Аныяк кыстар күзелдиг улустуң хан базыышкынын база хынап, черле келир үениң эмчилери болгаш, чонга янзы-бүрү сүмелерни берип турдулар. Бо өөредилге чериниң студентилериниң слетка чылдың-на идепкейлиг киржип турарын демдеглевес аргажок. Колледжиниң башкыларының чугаалап турары-биле алырга, бо чылын өөредилге черинде фитобар төлевилелин боттандырганы — канчаар-даа аажок улуг чедиишкин.

Ай-Демир Монгуш шүүлген 12.05.2014 Ай-Демир Монгуш шүүлген

«Май 1-де Национал парктың «Хүреш» стадионунга байырлалдың хүрежи болуп эрткен. Аңаа чүс ажыг мөге күжүн шенешкен. Оларның аразында Арзылаң мөге Сайын-Белек Түлүш, Начын мөгелер Ай-Демир Монгуш, Алексей Монгуш, Опанас Семис-оол, Начын Монгуш база Моолдан 3 мөге хүрешкен.

Хүреш эгелээриниң бетинде В.Көк-оол аттыг Национал театрның артистериниң театржыткан оюн көргүзүүн магадап көрдүвүс. Ооң соонда чыылганнарга ТР-ниң Баштыңы—Чазааның Даргазы Шолбан Валерьевич Кара-оол байыр чедирип, делгереңгей чүве чугаалаан. Ону долузу-биле парладывыс.

— Хүндүлүг чаңгыс чер-чурттугларым! Амыргын-на, амыргын, энерелдиг хоочуннарывыс! Тываның экер-эрес мөгелери! Байырлалды эрттирип турар Виктор Көк-оол аттыг Национал театрның артистери! 

Эң-не эгезинде Частың болгаш Күш-ажылдың чараш байырлалы — Май 1-ниң байырлалдарын таварыштыр изиг байырымны сеткилимниң ханызындан чедирип тур мен! Ийи дугаарында, дүүн чаа Москва хоорайдан ээп чанып келдим. Бистиң алдарлыг чаңгыс чер-чурттуувус, Россияның Маадыры, камгалал сайыды Сергей Күжүгетович Шойгуга ужуражырымга чаңгыс чер-чурттугларымга мээң изиг байырым чедирип көр деп дилээн чүве. Ынчангаш силерге Сергей Күжүгетовичиниң ынак чер-чуртунга, төрээн чонунга чоруткан байырын чедирип тур мен! Ындыг улуг, ындыг бедик чаңгыс чер-чурттуг улус чоргаар чоруур ужурлуг бис. Ол бистер дээш үргүлчү сагыш салып, болдунар бүгү-ле аргаларны ажыглап тургаш, Тывазынга улуг дузазын кадып чоруур. Ол дээш Тываның чоргаар оглунга өөрүп четтиргенивисти илередип каалыңар, чонум.

Аас-кежиктиг лотерея 12.05.2014 Аас-кежиктиг лотерея

Кызылдың 100 чылынга

Бо чоокку үелерде кандыг-даа болуушкунну 2014 чылда эртер юбилейлиг чылдар-биле холбап турар. Ынчалдыр май 1-де Совет Тываның 5 чылы аттыг стадионга 16 шакта «Кызыл хоорайның 100 чылынга» деп байырлал лотереязының ойнаашкыны болуп эрткен.

 Муниципалдыг лотерея болза ачы-буян чедирилгезиниң хевири болур. Ону Кызыл хоорайның 100 чыл юбилейин эрттиреринге деткимче көргүзер фондуже акша-хөреңги чыыр сорулга-биле чоруткан. Лотерея билеттерин апрель айның дургузунда садыг-саарылга черлеринге  тарадып садып турган. Чаңгыс билеттиң өртээ – 300 рубль. Ойнаашкын хүнү чоокшулаан тудум, лотереяны садып алыр күзелдиг кижилерниң саны улам көвүдээн. Ынчанмайн канчаар, 100 аңгы акша шаңналдарындан аңгыда, аас-кежиктиг «100» деп дугаарлыг ак машиналар база ээлерин манап турган болгай.

Кадет училищезинде 12.05.2014 Кадет училищезинде

100 чылдың тудуглары

Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оолдуң эгелээшкини езугаар РФ-тиң Камгалал яамызының болгаш ооң сайыды, чаңгыс чер-чурттуувус Сергей Шойгунуң деткимчези-биле Кызыл хоорайның мурнуу талазында Президентиниң кадет училищезиниң тудуу эгелей берген. РФ-тиң Президентизиниң айыткалынга дүүштүр Россияның чүгле алды регионунга мындыг хевирлиг өөредилге черлери турар. 100 чылдар юбилейлериниң чугула тудугларының бирээзинде ажыл-чорудулганы апрель 29-та ТР-ниң Чазак Даргазының оралакчызы Артур Монгал хынап көрген.

Май 1 — Частың болгаш Күш-ажылдың байырлалы-биле! 02.05.2014 Май 1 — Частың болгаш Күш-ажылдың байырлалы-биле!

Тываның хүндүлүг чурттакчылары! Эргим чаңгыс чер-чурттугларывыс!

Частың болгаш Күш-ажылдың байырлалы-биле эң изиг болгаш чүректиң ханызындан чедирген байырывысты хүлээп ап көрүңер! Майның бирин республика төөгүлүг болуушкуннарның бүдүүзүнде уткуп турар. Каш ай эрткенде, бүгү чурт-биле кады Тываның болгаш Россияның демнежилгезиниң 100 чылын демдеглээр бис. Юбилейге белеткел бистиң республикавыстың бүгү хоорайларында болгаш суурларында, хамыктың мурнунда — ооң найысылалы бо чылын 100 харлаар Кызыл хоорайда хайныышкынныг чоруп турар.

Частың болгаш Күш-ажылдың байырлалын багай эвес көргүзүглерлиг уткаан бис. Экономиктиг байдалдар нарын болза-даа, Тыва эрткен чылдың түңнелдери-биле Сибирьниң регионнарының аразында рейтингиге чугула туруштарны арттырып алганын көргүскен. Тудуг ажылдарының хемчээлин өстүрериниң талазы-биле республика мурнап турар, болбаазырадылга бүдүрүлгелериниң хемчээлиниң болгаш чонга төлевирлиг ачы-дуза чедирериниң талазы-биле — ийиги черде. Чуртталга бажыңнарын ажыглалга киирериниң талазы-биле Тыва Сибирьниң федералдыг округунда мурнакчыларның санында кирген.

Частың болгаш Күш-ажылдың байырлалы Май 1 02.05.2014 Частың болгаш Күш-ажылдың байырлалы Май 1

Бөгүн Частың болгаш Күш-ажылдың байырлалы Май 1. Чазактың доктаатканы узун дыштанылга — май байырлалдарының хүннерин кым канчаар дыштанырын «Шын» солуннуң корреспондентизи республиканың чурттакчыларындан сонуургап айтырган.

ТР-ниң Дээди Хуралының (парламентизиниң) депутады Шолбан Кыргыс:                                                                                — Күш-ажылдың байырлалы май 1-3 хүннеринде бодумнуң соңгулда округум Тес-Хем кожууннуң Самагалдай №1 ортумак школазының 6-гы клазының өөреникчилерин башкызы, ада-иелери-биле Красноярск хоорайже чедирер мен. Бисте анаа олурар үе барык чок-тур ийин. Тыва биле Россияның демнежилгезиниң 100 чылын демниг эрттирери-биле чоннуң чедимчелиг, чаагай  чоруу дээш бүгү күштү салыр бис.                

Шупту тиилекчилер силер! 29.04.2014 Шупту тиилекчилер силер!

Тываның күрүне филармониязынга «Тыва Республиканың чылдың башкызы – 2014», «Тыва Республиканың чылдың кижизидикчи башкызы – 2014», «Чылдың аныяк специализи – 2014» болгаш «Бүгү-россияның тыва дыл, орус дыл башкыларының мастер-класстары» Бүгү-россияның регионалдыг чадазының башкылар мөөрейиниң түңнелдерин үндүрген байырлал болуп эрткен. Аңаа башкылар ниитилелиниң тергииннеринден шилиттинген тергииннерни хүндүткеп байырлаан. Беш хонуктуң дургузунда мөөрейниң киржикчилери боттарының билиг-мергежилин, арга-дуржулгазын, чаа бодалдарын, технологияларын республиканың башкылар ниитилежилгезинге бараалгаткан. Мөөрейлер ооң киржикчилериниң билиг-күжүн шенээринге, мергежилиниң бедик деңнелдиин илередиринге улуг дузалыг. Шынап-ла, бо мөөрейниң түңнелинде республиканың башкыларының эң-не эки көргүзүглери көстүп келир деп болур.

«Белен» деп үнелээн 29.04.2014 «Белен» деп үнелээн

Апрель 30 — Өрттен камгалал хүнү

Апрель 24-те Барыын-Хемчик кожууннуң Кызыл-Мажалык суурга онза байдалдарны баш удур болдурбазының болгаш ооң уржуктарын чайладыр база онза байдалдар үезинде чурттакчы чонну, девискээрни камгалаары-биле белениниң талазы-биле өөредилге болуп эрткен. Аңаа кожууннуң өрт кезээ, суурлардан өртке удур эки турачы бөлүктери, полиция, дүрген эмчи дузазы чедирер албан черлериниң ажылдакчылары  киришкен.Өөредилге езугаар Аянгаты суурнуң чанында арга-арыг өртү өөскээн. Өрттү өжүрүп, ооң уржуктарын чайладырынга кожууннуң чогуур албан черлериниң дериг-херекселин, машина-техниканың байдалын, онза байдалдар үезинде өртчүлерниң кайы хире беленин Кызыл хоорайда ТР-ниң ОБЯ эргелелиниң албан-дужаалдыг специалистери үнелеп көрген.

Хем-сугда чел-кудурук бар эвес… 29.04.2014 Хем-сугда чел-кудурук бар эвес…

Хүннүң чидиг айтырыы

Бай-Тайга кожууннуң Кызыл-Даг сумузунуң чурттакчылары 2012 чылдан бээр кожуун төвү-биле аргыжар Хемчик көвүрүүн улуг суг алгаш барганының соонда, түрегделди көрүп эгелээн. 2000 чылдар эгезинде Хемчик хемни кежилдир үе-дүпте кылган эрги  көвүрүгнүң орнунга, ооң шала адаа чарыынга чаа  көвүрүгнү кылган турган. Он ажыг чылдарның дургузунда көвүрүг сандан үнүп, чоокку чылдарда барык доктаамал айыылдыг байдалга туруп келген болгаш, ону бо-ла септеп-селиир, быжыглаары чаңчыл апарган турган деп болур. Кызыл-дагжылар аңаа шефтеп, демнии-биле ажылдап шаг болганнар. А 2012 чылда Хемчик улгадып, үерлээн соонда, көвүрүгнүң үштүң бир кезиин суг алгаш барган. Бистиң корреспондентивис Светлана Балчыр аңаа четкен. Журналистиң караа-биле көрүп, кулаа-биле дыңнаанын бо чүүлден номчуңар.

Эң-не чогаадыкчы аныяк-өскен 29.04.2014 Эң-не чогаадыкчы аныяк-өскен

2014 чылдың дургузунда хемчеглер бүрүзү республиканың юбилейлеринге тураскааттынган болганда, «Ус-шеверлер хоорайы» мөөрей база-ла 100 чылдаар байырлалдарның демдээ-биле эрткен. Бо чылын салым-чаяанныг уругларның мөөрейи 12 дугаар эртип турары бо. Ол 2003 чылдың июнь 1-де тургустунган. Мөөрей «аныяк»-даа бол, школачыларның болгаш оларның дагдыныкчы башкыларының аразында аажок нептерээнин бо удаада киржикчилерниң хөйү бадыткаан. Аңаа Кызыл, Ак-Довурак хоорайлардан база республиканың 15 кожуунундан 400 хире өөреникчи идепкейлиг киришкен. Уруг бүрүзү мөөрейниң кожуун чергелиг чадазын эрткеш, республика деңнелдиг чадазынче эрткен. «Ус-шеверлер хоорайы» мөөрей техниктиг, ус-шевер каасталга кылыглары кылыр салым-чаяанныг уругларны болгаш аныяктарны тодарадыр, улаштыр сайзырап-хөгжүдер, ол ышкаш немелде өөредилгениң өөредилге-кижизидилгезиниң шынарын бедидер арганы бээр сорулгалыг. Ус-шеверлер маргылдаазынга кайгамчык салым-чаяанныг уруглар келген дээр болза, хөөредиг эвес.

13 муң ажыг кижи киришкен 28.04.2014 13 муң ажыг кижи киришкен

Тываның Чазааның Даргазының оралакчыларындан, сайыттардан, Тываның Баштыңының Администрациязының болгаш Чазак Аппарадының харыысалгалыг ажылдакчыларындан тургустунган ажылчын бөлүктер чаңгыс неделяның дургузунда 137 ужуражылганы республиканың муниципалдыг он сес тургузугларының суур бүрүзүнге эрттиргеннер.

Агаар-бойдустуң баксыраанындан чүгле Тере-Хөл кожуунга олар четпээннер, ынчалза-даа ужуражылганы чоокку хүннерде эрттириптер. Эң хөй ужуражылга Кызыл хоорайга болган, ооң саны 26. Улуг-Хемге — 19, Чөөн-Хемчикке — 12, Каа-Хемге — 10 ужуражылгалар болган. 2013 чылда ажылының түңнелдериниң дугайында республиканың Чазааның отчедун чугаалажырынга баштайгы медээ езугаар алырга, 13 муң ажыг кижи киришкен, 990 кижи боттарының санал-оналын киирген. Оларның аразында республиканың болгаш кожууннарның сайзыралынга, губернатор төлевилелдериниң күүселдезинге, федералдыг программаларга киржилге дугайында саналдар хөй болган.



Хүрээ тудуунга деткимче 28.04.2014 Хүрээ тудуунга деткимче

Тываның найысылалынга  сарыг шажынның хүрээзин  тударынга ачы-буянныг деткимче фондузу тургустунган

1992 чылда Ыдыктыг XIV Далай-Лама Башкының Тывага тускай чалалга-биле аалдап кээп чорааш, ыдыктап айызап каан черинге, Кызыл хоорайның Мурнуу микрорайонунга сарыг шажынның улуг хүрээзин тудар. Ону тударынга ачы-буянныг деткимче фондузун тургузарының дугайында саналды Тываның Баштыңы Ш.Кара-оол киирген. Ол 2012 чылдың февральда Ыдыктыг Башкы-биле ужуражып тургаш, чаа хүрээниң таваан салырын, ону тудуп эгелээрин база  айызадып алган.Ачы-буянныг деткимче фондунуң үндезилекчилери — Хөй-ниити палатазының даргазы Хонук-оол Монгуш, республиканың күүсекчи эрге-чагырга органнарының төлээзи Мерген Ооржак, «Энерготудуг» КХН-ниң чиңгине директору Николай Крапивин база сайгарлыкчы алышкылар Роберт биле Леонид Доржу.

Тываның сайзыралы бурунгаарлаар 28.04.2014 Тываның сайзыралы бурунгаарлаар

Апрель 27-де российжи парламентаризм хүнү. ТР-ниң Дээди Хуралы (парламентизи) хоойлужудулга ажыл-чорудулгазынга болгаш ооң чугула айтырыгларынга чоннуң кичээнгейин хаара тудары, хамаатыларның хоойлу-дүрүм билиин бедидери болгаш хоойлужудулгага хөй-ниитини идепкейжидери-биле чогуур хемчеглерни ап чорудуп турар. Республиканың парламентизи идепкейлии-биле үе-шаанда шын шиитпирлерни хүлээп ап, чоннуң амыдырап-чурттаарынга таарымчалыг байдалдарны тургузары-биле ажылдап турарын демдеглевес аргажок. Байырлал бүдүүзүнде ТР-ниң Дээди Хуралының (парламентизиниң) экономика хөгжүлдези, энергетика, тудуг болгаш транспорт комитединиң даргазы Святослав Чотпаевич Ондар-биле комитеттиң ажыл-агыйының дугайында каксы чугаалаштывыс. Депутаттың чугаалап турары-биле алырга, комитет экономика хөгжүлдези, чылыг, чырык энергиязы, тудуг, оруктар, инвестиция ажыл-чорудулгазы дээн ышкаш чидиг айтырыглар харыылаар болганда, ажыл онза күжениишкинниг чоруп турар. Тудуг болгаш энергетика талазы-биле хоойлу-дүрүм колдуунда федералдыг чергениң болур, ынчалза-даа бистиң республиканың бүрүн эргелерин езугаар Тываның хоойлулары база бар дээрзин Святослав Чотпаевич чугаалады.

Тураскаалды каяа тургузарыл? 28.04.2014 Тураскаалды каяа тургузарыл?

Апрель 17-де Кызылдың «Аныяк» өөредилге төвүнге Кызыл хоорайның Төлээлекчилер хуралының депутаттарының киржилгези-биле хөй-ниити дыңнаашкыннары болуп эрткен.

 Аңаа хем кыдыында Азия төвүнүң тураскаалының чанында девискээр чаартылгазының болгаш найысылалдың экологтуг байдалының дугайында сайгарып чугаалашкан. Бо айтырыгларның модератору (башкарыкчызы) Дина Оюн болган. Күчүлүг Улуг-Хемниң кыдыын аян киирип турар «Суг делегейи» КХН-ниң директору Михаил Пережегин амгы үеде ында чоруп турар ажылдар-биле олурганнарны таныштырган. Хем кыдыынга эрги Азия төвү тураскаалының орнунга сураглыг скульптор, чурукчу, ювелир Даши Намдаковтуң ажылдап кылганы ырлап турар фонтаннарлыг чаа Азия төвүнүң тураскаалын салыптар. Ол кезекке чайгы пляж, национал кухнялыг ресторан, «Хаанның аңнаашкыны» тураскаал болгаш театржыткан сцена чонну өөртүр. Бо дугайында массалыг информация чепсектери болур-чогууру-биле чырыткан болгай. Чурукчулар бажыңынга алдарлыг, аныяк-даа мастерлерниң чурук делгелгези болгаш музейни, ийи дугаар каъдынга мастерскаяларны организастаар. Ырактан келген туристер ынаар кирип, Тываның төөгүзү-биле таныжып алыр аргалыг болур. Михаил Пережегин объектилерниң эскизтерин олурганнарга көргүзүп тайылбырлаан.

«Кызыл болгаш кызылчылар» 28.04.2014 «Кызыл болгаш кызылчылар»

Апрель 21-де Национал музейге найысылал хоорайывыстың тургустунганындан бээр 100 чыл оюнга тураскааткан «Кызыл болгаш кызылчылар» деп фотоконкурс делгелгези болуп эрткен. Аңаа хоорай школаларының өөреникчилеринден эгелээш, хүндүлүг дыштанылгада хоочуннарга чедир чурук тырттырарынга сонуургалдыг хөй кижилерниң  1979 ажылдарын жюри сайгарып көрген. Хоорайның Төлээлекчилер хуралының депутады, Тыва Республиканың уран чүүлүнүң алдарлыг ажылдакчызы Анатолий Серен мөөрейни байырлыг байдалга ажыткаш, найысылалдың төөгүзүн, баштай туттунуп эгелээн чуртталга бажыңнарын, өске-даа оран-сава, албан организацияларны адап-санап, Кызылдың сайзыралынга доктаап, тайылбырны кылган. Ооң сөөлүнде Төлээлекчилер хуралының даргазы Д.И.Оюнга сөстү дамчыткан.

Харон Амерханов: «Тыва хой – бриллиант» 25.04.2014 Харон Амерханов: «Тыва хой – бриллиант»

Эрткен неделяда Тывага РФ-тиң Көдээ ажыл-агый яамызының мал болгаш уксаажыдылга ажыл-агыйларының департаментизиниң директорунуң оралакчызы Харон Адиевич Амерханов аалдап кээп чораан. Республиканың мал ажыл-агыйында уксаажыдылга хемчеглериниң амгы үениң негелделеринге дүүштүр чорудулгазын хынап көөрү Х.Амерхановтуң Тываже үнүүшкүнүнүң кол сорулгазы болган. Ол апрель 17-де Эрзин кожуунда «Бай-Хөл» көдээ ажыл-агый бүдүрүлге кооперативтиң малчыннарының аалдарынга чедип, оларның ажыл-ижин сонуургап, таныжып көрген. 
  Апрель 17. Мал ажыл-агыйының талазы-биле чүгле Тывада эвес, оон дашкаар черлерде билдингир малчын, ыраккы Мөңгүн-Тайга кожуунда «Мөңген-Бүрен» КУБ-туң удуртукчузу Өшкү-Саар Ооржактың «УАЗ» маркалыг автомашиназынга олурупкаш, Эрзин кожуунче хаптывыс.

«Питержилер» чалап тур! 25.04.2014 «Питержилер» чалап тур!

Бо хүннерде В.Көк-оол аттыг национал хөгжүм-шии театрының артистери, Санкт-Петербургтуң театр уран чүүлүнүң академиязының 1994 чылда доозукчулары, улуг сценаже үнгенден бээр 20 чыл оюн демдеглеп турар. Бөлүктүң даргазы турган, амгы үеде ТР-ниң алдарлыг артизи Саяна Сат-биле бистиң корреспондентивис ужуражып чугаалашкан. Оларның аразында болган чугааны сонуургаттывыс.

— Саяна, силер каш удаа уран номчулгалар, «Ойнаттынмаан рольдар» мөөрейлеринге киржип, «Чылдың артизи» атты ап келген болгаш, көрүкчүлерниң хүндүткел, ынакшылын чаалап алган артист апарган силер. Артист болуру бичииңерден тура күзелиңер турган бе?

— Чогум артист болур мен деп бодавайн чораан мен. Чоок улузум, авам-ачам, төрелдерим ону күзеп чораан улус болган, сөөлүнде билип каан мен. Бичиимде школага класстар, сумуга агитквартиралар аразынга эртип турган фестивальдардан чыда кагбас турдум. В.Көк-оолдуң «Хайыраан бот» деп шиизи кээр деп чарлал көстүп кээрге, неделя бурунгаар аңаа белеткенип эгелээр мен. Бажың-балгадым аштап-арыглап, идик-хепти чуп, аъш-чемни белеткеп, улуг байырлал болур дээн-биле дөмей өөрүшкүлүг манаар турган бис.

Делгем билиглиг, онзагай угаан-бодалдыг 25.04.2014 Делгем билиглиг, онзагай угаан-бодалдыг

Тывада аныяк салгал ортузунда «Аныяктарның санал-онал солчулгазы» чаа шимчээшкини элээн күш кирип турар. Ол Тываның күрүне университединиң эрткен чылдың сентябрь айда «Делгем санал-онал солчулгазы» төлевилел-биле Ажык ниитилел фондузу (АКШ) делегей чергелиг грантының боттанылгазының ачызы-биле эгелээн. Ол төлевилелге даянган кол хемчег – ТывКУ-нуң, Кызылдың башкы институдунуң студентилериниң, Көдээ ажыл-агый техникумунуң сургуулдарының болгаш Кызылдың школаларының өөреникчилериниң аразынга аныяктарның санал-онал солчулгазының талазы-биле маргылдаа болуп эрткен. Аңаа ниитизи-биле 32 кижи киришкен. Маргылдаа британ система-биле эрткен. Команда бүрүзү ийи кижиден тургустунган. Yш раунд иштинде командалар удурланышкак бөлүктер кылдыр катчы бээр ужурлуг: тала бүрүзүнден ийи команданың каттышканы – чазак биле оппозиция. 

Чүгле чедиишкиннерни эвес, бергелерни база айтыр 23.04.2014 Чүгле чедиишкиннерни эвес, бергелерни база айтыр

Тываның Чазааның отчедун Оо-Шынаа суурнуң чурттакчылары эки деп санаан.

Чазактың 2013 чылда кылган ажыл-чорудулгазының дугайында отчет-биле чоннуң таныжылгазы уламчылап турар. Апрель 17-де Чазак Даргазының оралакчызы Артур Монгалга удурткан ажылчын бөлүк Тес-Хем кожууннуң эң-не ырак булуңу Оо-Шынаа суурга чораан. Чон көдээ школаның залынга чыглып келген. Хуралды Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оолдуң чоннуң амыр-мендизин айтырбышаан, ужур-чөптүг тайылбырны берген видеоролиги-биле эгелээн. Тыва дылга тайылбырлаан отчеттуң кол-кол чүүлдерин видеога көргүспүшаан, чонга таныштырган. Артур Монгал чурттакчыларны дүвүредип турар чугула айтырыгларга доктаап, республикада энергия чедишпезиниң болгаш транспорт аргыжылгазының нарын айтырыгларын шиитпирлээри-биле тургускан төлевилелдерниң кол ужур-утказын тайылбырлап берген. Ооң-биле чергелештир тус чер бот-башкарылга органнарының мурнунда салдынган ажылын, Тываның болгаш Россияның демнежилгезиниң 100 чыл оюнунуң байырлалынга хамаарыштыр белеткелге муниципалитеттерниң деткимчези херек дээрзин  демдеглээн. Суурнуң амыдыралынга шиитпирлээри негеттинип турар эргежок чугула айтырыгларынга хамаарыштыр элээн каш айтырыгларны сайгарып чугаалашканнар.

Эртем-билигниң тергииннери 23.04.2014 Эртем-билигниң тергииннери

«Чылдың башкызы-2014»

Апрель 21-де Кызылдың Н.Н.Макаренко аттыг № 15 лицейниң баазазынга «Тыва Республиканың чылдың башкызы – 2014», «Тыва Республиканың чылдың кижизидикчи башкызы – 2014» болгаш «Бүгү-россияның тыва дыл, орус дыл башкыларының мастер-класстары» Бүгү-россияның регионалдыг чадазының мөөрейи байырлыг байдалга ажыттынган. Өөредилге адырының чылдың-на болур башкылар мергежилиниң тергииннерин шилиир мөөрей чаагай чаңчыл апарган. Каш чылдар дургузунда башкылар маргылдаазы чүгле үе-биле шылгалданы эрткен эвес, а харын-даа езулуг мурнакчы башкы мергежилдиң көрүлдези апарган дизе, чазыг болбас. Башкылар боттарының ажыл-чорудулгазынга чогаадыкчы болгаш инновациялыг аргалыг болурунче деткиири – ооң кол сорулгазы.

Американ аалчылар – Бай-Тайгада 23.04.2014 Американ аалчылар – Бай-Тайгада

Частың эге айы, март, езулуг чырыткылыг оттуушкуннуң, ырак-узак оруктарның, дүвүрелдиң айы. Бөмбүрзектиң бир талазы – Америкадан аалчылар бистиң Бай-Тайга кожуунга кээп, эртем, культура, уран чүүл талазы-биле ужуражыышкынны кылып, дуржулга солчулгазын кылган.

Ужуражылга Тээлиниң төп кожуун библиотеказының номчулга залынга болуп эрткен. Американ аалчыларны эртем ажылдакчызы, культурологияның доктору Валентина Сузукей үдеп чораан. А очулдурукчузу ТКУ-нуң англи дыл кафедразының эргелекчизи Шончалай Таргын. Хүндүлүг аалчыларывыс: американ кинорежиссер Стив Элкинс, англи дыл башкызы Тед Трейке база япон-испан аймак-сөөк уктуг, эге класс башкызы Меллисса Сакал болгаш поляк фотограф Ян Чешикевич.

Юбилейлерниң спортчу белеткел айтырыглары 21.04.2014 Юбилейлерниң спортчу белеткел айтырыглары

Тывага спортчу инфраструктураны улаштыр хөгжүдериниң дугайында Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол биле Россияның спорт сайыды  Виталий Мутко Москва хоорайга ажыл-агыйжы ужуражылга үезинде чугаалашкан.

— РФ-тиң Спорт яамызы-биле сырый харылзааны тудуп алганывысты демдеглээр-дир бис. Силерниң киирген үлүг-хууңар база улуг. Чүге дээрге бо сөөлгү беш, алды чыл дургузунда 20 хире спортчу объектилерни, ооң иштинде кылымал шывыглыг үш футбол шөлүн силерниң деткимчеңер-биле кылган бис. Удавас дөрт дугаар кылымал футбол шөлү Каа-Хем суурга ажыттынар. Август айда Россияның камгалал сайыды Сергей Шойгунуң төрүттүнген хоорайы Чадаанага күш-культураның кадыкшылга комплекизин ажыдарын планнап турар бис. Ол Тыва биле Россияның демнежилгезиниң 100 чыл оюнуң белээ болур.

Путин «Кремльдиң дзюдозун» көргүстү 21.04.2014 Путин «Кремльдиң дзюдозун» көргүстү

Политологтар «дорт харылзаа» дугайында

РФ-тиң Президентизи Владимир Путин дорт харылзааларның аргазын тергиин эки шиңгээдип алган болгаш четвергте «Кремльдиң дзюдозун» көргүзүп, эң чидиг болгаш хуу айтырыгларга тывынгыр харыыларны берген. Россияның Украина-биле катай даштыкы политиктиг айтырыгларга туружун аажок тодаргай бадыткаан деп, Новости информастыг агентилелдиң айтырыгларынга эксперттер харыылааннар.

Телевидение дамчыштыр «дорт харылзаа» Путинниң бирги президент хуусаазының үезинде-ле көстүп келген. Ооң баштайгызы 2001 чылдың декабрь 24-те, а сөөлгүзү 2013 чылдың апрель 25-те болган. Күрүне баштыңының чон-биле харылзаазы ындыг байдалга он ийиги удаа болганы ол, бо президент хуусаазында ийи дугаары. Чон-биле харылзааның бо аргазы аажок ажыктыын көргүскен деп, Президентиниң парлалга секретары Дмитрий Песков демдеглеп турар. Оон аңгыда Путинниң президентилээн ийиги хуусаазының төнчүзүнде Европаның чамдык чурттарының төлээлери Кремльге кээп, дуржулга солчуру-биле дорт харылзаалар эрттирериниң аргаларын чугаалап бээрин дилеп турганнар.

Удуртукчунуң идепкейинден хамааржыр 21.04.2014 Удуртукчунуң идепкейинден хамааржыр

Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оолдуң республиканың муниципалдыг тургузугларының удуртукчулары-биле ужуражылгазы, Тыва Республиканың Чазааның 2013 чылда ажыл-чорудулгазының дугайында отчетту депутаттар-биле чугаалашкан соонда, болуп эрткен. 

Боттарының муниципалитеттериниң девискээрлеринге чуртталга бажыңнарын тудары дээш харыысалганы ап турар тус чер чагыргаларының удуртукчулары ол айтырыгны чогумчалыг шиитпирлээр, а ол ышкаш бо угланыышкынга көскү чедиишкиннерни чедип алыр болза, республикага турум чоруктуң магадылалын тургузар дээрзин билип алыр ужурлуг деп, Чазак Даргазы демдеглээн. Хуу чуртталга бажыңнарының тудуун эргелеп-башкарарының айтырыы чугааның кол темаларының бирээзи болган.

Найысылалды аян-шинчи киирер Аныяктар Өргээзи 21.04.2014 Найысылалды аян-шинчи киирер Аныяктар Өргээзи

Найысылал Кызылдың төвүнде Алдан-Маадыр аттыг национал музейниң чанында аныяктар өргээзин тудуп эгелээнден бээр 4 чыл эрткен.  Өргээниң тудуун  «Көдээ тудуг» КХН албан чери чорудуп турар. Олар рынок хамаарылгаларының амыр эвес чылдарында-даа хүлээнген ажылын суларатпайн, кол чүүл – шынарлыг тудугну кылыр дээш кызымаккай ажылдап келген. Албан чериниң удуртукчузу – тудуг талазы-биле байлак арга-дуржулгалыг Сергей Сафрин. Тудугнуң төлевилелин «Тыва хамааты төлевилел» ААН албан чери ажылдап кылган, а ТР-ниң «Капитал тудуг эргелели»  тудугну кылыры-биле  чагыгны киирген. Мында каңнакчылар болгаш канализация четкизиниң ажылдарын күүседир 50 кижиден тургустунган ийи бригада ажылдап турар. Тудугнуң таваан 2010 чылда салган.

«Өг-бүле бүрүзүнге – чаңгыстан эвээш эвес дээди эртемниг уруг» 21.04.2014 «Өг-бүле бүрүзүнге – чаңгыстан эвээш эвес дээди эртемниг уруг»

Төлевилел

Тываның күрүне университеди республиканың Баштыңы Шолбан Кара-оолдуң ТР-ниң Дээди Хуралынга (парламентизинге) 2013 чылдың декабрь айда Айыткалында «Өг-бүле бүрүзүнге – чаңгыстан эвээш эвес дээди эртемниг уруг» деп төлевилелди боттандырары-биле ажылды чорудуп эгелээн. Ооң баштайгы базымы кылдыр Таңды кожууннуң чагырга чери-биле Тываның күрүне университединче 22 абитуриентини тускай сорулгалыг кылдыр киирериниң дугайында керээге ат салган.Таңды кожуундан аалчыларны университеттиң ректору Ольга Хомушкунуң удуртулгазы-биле төлээлер уткуп алган. Керээге ат салыры-биле кожууннуң чагырга чериниң даргазы Сергей Ондар, ооң оралакчызы Людмила Хаджиева база ТР-ниң Чазааның Даргазының бүрүн эргелиг төлээзи Наталья Медведева олар төлээлеп чедип келген.

Тываның Баштыңы 2013 чылдың отчедун кылган 15.04.2014 Тываның Баштыңы 2013 чылдың отчедун кылган

Тываның Чазааның ажыл-чорудулгазының дугайында отчет республиканың Дээди Хуралының (парламентизиниң) сески сессиязының дөрткү, ээлчег чок хуралының хүн айтырыының кара чаңгыс пунктузу болган. Аңаа Чазак кежигүннери, муниципалдыг тургузугларның баштыңнары болгаш чагыргалар даргалары, Хөй-ниити палатазының болгаш хөй-ниити организацияларның төлээлери, улуг-улуг бүдүрүлгелерниң удуртукчулары, журналистер киришкеннер. Чазактың чыл санында кылып турар отчеду күүсекчи эрге-чагырга болгаш хоойлужудулга органнарының төлээлекчилерниң кады ажылының бачым-чымыш графигинде онзагай черни ээлеп турар дээрзин республиканың Баштыңы Шолбан Кара-оол чыылганнарга чугаалаан. 

Амыдыралдың дазылы – көдээ ажыл-агый 15.04.2014 Амыдыралдың дазылы – көдээ ажыл-агый

Көдээниң чымыжы

Чөөн-Хемчик кожуунда 2013-2014 чылдарда кыштаглаашкын түңнелдери болгаш часкы хову ажылдарынга белеткел дугайында кожууннуң көдээ ажыл-агый эргелелиниң даргазы Эдуард Эрес-оолович Бирлей-биле таныжып чугаалаштым.

— Эдуард Эрес-оолович, 2013-2014 чылда кыштаглаашкын канчаар эрткенин чугаалап көрүңерем.

— Бо чылын ниитизи-биле 10200 баш шээр мал, ооң иштинде төрүүр хой 54190 баш, 15000 баш бода мал, 6534 баш төрүүр инек, 5800 баш чылгы мал, 1942 баш төрүүр бе, 658 баш хаван кыштаглаашкынны хүр-менди эрткен. 54190 баш төрүүр хойдан бо хүннерде 18742 баш хураганны камгалап алган бис. Хой оолдаашкыны ам-даа уламчылап турар. 6534 баш төрүүр инектен 1654 баш бызааны онча-менди доруктуруп турар.

Айыыл-халаптың дөзү кайдал? 15.04.2014 Айыыл-халаптың дөзү кайдал?

Тываның Баштыңы автохалаптарның болуп турар бүгү чылдагааннарын: оруктарның байдалындан эгелээш шагдааларның ажылының шынарынга чедир тодарадырын негээн. Апрель 14-те Тываның Чазаанга болган аппарат хуралы апрель 12-ниң дүнезинде Чөөн-Хемчик кожуунга болган транспорттуң коргунчуг орук озал-ондааның түңнелинде амызындан чарылганнарның тураскаалының сактыышкын езулалы-биле эгелээн. Чиик машиналарның бот-боттары-биле дорт үскүлешкениниң түңнелинде 6 кижи, ооң иштинде кавайлыг чаш уруг, амызындан чарылган.

Чөвүлел хурал селектор байдалга болган, ынчангаш Тываның Баштыңы хамыктың мурнунда девискээринге айыыл-халап болган муниципалитеттиң удуртулгазындан эгелээн. Ол автомобиль халавының талазы-биле тус чер эрге-чагыргалары кандыг түңнелдер үндүргенин илеткээрин Шолбан Кара-оол негээн. Тодаргай харыы бербес боорга, Чазак Даргазы Чөөн-Хемчик кожууннуң удуртулгазын огулуг харыы бербээни дээш шыңгыызы-биле  шүгүмчүлээн. Оруктарга болган озал-ондактың бүгү чылдагааннарын эрге-чагыргалар дораан тодарадыр ужурлуг деп, Тываның Баштыңы айыткан. 

Озал-ондакка 6 кижи амы-тынындан чарылган 15.04.2014 Озал-ондакка 6 кижи амы-тынындан чарылган

Апрель 12-де дүнекиниң 12 шак 50 минута турда Чөөн-Хемчик кожууннуң девискээринде Кызыл — Абаза автооруунга коргунчуг орук озал-ондаа болган. Аңаа 6 кижи амы-тынындан чарылган, оларның аразынга 10 айлыг чаш төл база чок болган. Арткан 4 кижи эмнелгеде болгаш оларның байдалы бо хүнде чүгээр. Тыва Республиканың Баштыңы—Чазааның Даргазы Шолбан Кара-оолдуң даалгазы-биле Тыва Республиканың Чазааның оралакчызы Анатолий Дамба-Хуурак баштаан комиссия болгаш иштики херектер сайыды Александр Лобанов озал-ондак болган черже дарый үнүпкен. Комиссияже эмчилер, психологтар, орук ажылдакчылары, ТР-ниң ИХЯ-зының Чоннуң айыыл чок чоруун камгалаар полицияның ажылдакчылары кирген. Уткуштур чоруп олурган «ВАЗ-21120» маркалыг ийи машинаның үскүлешкени-биле Чадаана хоорайның бензин кудар станциязының чанынга канчаар-даа аажок коргунчуг озал-ондак болу берген. Чөөн талаже халдып бар чораан «ВАЗ-21120» маркалыг автомашинаны 19 харлыг чолаачы башкарып чораан болгаш, ол боду, ооң 39 харлыг ачазы  күштүг үскүлежиишкинден ол-ла черинге амы-тынындан чарылган.

Хоочунга чаагай күзээшкиннер 14.04.2014 Хоочунга чаагай күзээшкиннер

Тыва Республиканың Баштыңы Шолбан Кара-оол республиканың культуразының болгаш эртеминиң хоочун ажылдакчызынга төрүттүнген хүнү-биле байыр чедирген.

Төөгү эртемнериниң доктору, Тываның Улустуң чогаалчызы болгаш эртеминиң алдарлыг ажылдакчызы, Кызыл хоорайның хүндүлүг хамаатызы, Россияның культуразының алдарлыг ажылдакчызы, тыва хамнарның бүгү назынында президентизи, «Хамнаашкынның дириг эртинези» америк шаңналдың эдилекчизи, Буян-Бадыргы орденниң баштайгы эдилекчизи, Найырал ордениниң болгаш «Ада-чурттуң мурнунга ачы-хавыяазы дээш» орденниң II чергезиниң эдилекчизи Монгуш Борахович Кенин-Лопсан 89 харлаан. Тыва эртемниң болгаш культураның хоочун төлээзинге төрүттүнген хүнү-биле холбаштыр республика Баштыңы Шолбан Кара-оол байыр чедирген.

Өг-бүлеге номчуттунар чаңчыл 14.04.2014 Өг-бүлеге номчуттунар чаңчыл

Өг-бүлениң сагыыр чаагай чаңчылдары бичии уруглар кижизидилгезинге улуг ужур-дузалыг. Өг-бүлениң чаңчыл-езулалдары уругнуң амыдыралче көрүжүн өөрүшкүлүг болдурар, боду дээш база өг-бүлези дээш чоргааралды оттурар. Чаагай езу-чаңчылдар чаш назын үезин аас-кежиктиг, езулуг тоолчургу байырланчыг болдурар. Өг-бүлеге уруглар-биле кады номну дыңналдыр номчуур чаңчыл эки салдарны чедирип турар, ону нептередип тургузары күзенчиг. Школа назы четпээн база эге школа чадазының үезинде уругну номга хандыкшыдып өөредири чугула. Уругнуң баштайгы номчуур номнары улуг хемчээлдиг, тода үжүктерлиг, чараш чуруктарлыг болза эки. Номчуттунары — ном номчууру кижиниң ниити культуразының база бир кол көргүзүү кылдыр санаттынар.

Сенаторлар-биле дугурушкан-даа, ойнаан-даа 11.04.2014 Сенаторлар-биле дугурушкан-даа, ойнаан-даа

Федерация Чөвүлелинге Тыва Республиканың хүннери

2014 чылда Тывага кылымал шөлдүг база бир футбол стадиону ажыттынар. Ооң кылымал сиген шывыын РФ-тиң «Күш-культура болгаш спортту сайзырадыры» күрүне программазының акша-хөреңгизи-биле садып алыр. Эрткен неделяда Россияның Чазааның Даргазы  Дмитрий Медведев регионнарда футбол шөлдеринге ындыг шывыгны садып алырынга субсидияларны хуваарының дугайында айтыышкынга ат салган. Россияның 37 субъектилериниң аразындан Тыва футбол стадионун дерииринге 8,4 млн. рубль хемчээлдиг федералдыг субсидияны алыр. Ындыг кылымал шывыг чайгаар үнген сигенниг шөлге деңнээрге, үр хуусаалыг болур (15 чыл чедир) болгаш ажаап-тежээри бөдүүн.

ЭКСПЕРТТЕР: Тываже демир-орук тудуу — чугула айтырыг 11.04.2014 ЭКСПЕРТТЕР: Тываже демир-орук тудуу — чугула айтырыг

Биче болгаш ортумак сайгарлыкчы чоруктуң «Россияның деткимчези» ниити-россия организациязының президентизи Сергей Борисов Россияның Федерация Чөвүлелинге Тыва Республиканың ажылының түңнелдеринге тайылбыр берген.  «Тывада бизнестиң сайзырап турарын билир мен. Бодунуң демир-орук болгаш одалга төлевилелдери-биле Руслан Байсаров база олче улуг бүзүрел-биле кирген. Ол дээрге аажок кичээнгейлиг болгаш билдилиг, бодамчалыг сайгарлыкчы-дыр. Шупту чүвени ол ылавылап алган деп билип тур мен. Бүгү чүве ынчаар болур болза, ынчаар болур-даа ужурлуг, ынчан Сибирьни шиңгээдип алырының база бир чаа үе-чадазы көстүп кээр. Ынчаар ажылдаар херек! Чуртка ындыг улуг ужур-дузалыг төлевилелдерни сегирип ап турар сайгарлыкчылар эр хейлер-дир. Ыракта черлерни шиңгээдип алыр талазы-биле чүс-чүс чылдың дуржулгазы бисте бар.

Ийи девискээр шапкын хөгжүүр 09.04.2014 Ийи девискээр шапкын хөгжүүр

Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол Моолдуң Убсанур аймааның губернатору дээрги Даш Цэндсурэнге удурткан моол делегацияны хүлээп алган. 

Ол ужуражылга үезинде кызыгаар чоогунда ийи регионнуң хөй талалыг кады ажылдажылгазының дугайында чугаа болган. Аалчыларга байыр чедирбишаан, Шолбан Кара-оол Тыва биле Убсанур аймактың аразында дугуржулганы тодаргайлаар талазы-биле идепкейлиг туружу дээш оларга өөрүп четтиргенин илереткен, бо чорук экономиктиг болгаш культурлуг харылзааларны шапкын сайзырадыр арганы бээр дээрзин демдеглээн.

РФ-тиң Чазааның Даргазы деткээн 09.04.2014 РФ-тиң Чазааның Даргазы деткээн

Россияның кезек регионнарга, ооң иштинде Тывага, немелде акша-хөреңгини үндүрүп бээриниң дугайында айтыышкынга ат салган

Россияның Тудуг яамызының белээткен документизин Чазактың хуралынга сайгарып көргеш, деткээн. Дмитрий Медведев 2014 чылдың март 31-де Россияда күрүнениң болгаш муниципалдыг хуу өнчүнүң капиталдыг тудуг объектилеринге: 2014 чылда — 1 млрд. 354 млн.,  2015 чылда — 3 млрд. 319 млн.,  2016 чылда — 3 млрд. 446 млн., а ниити — 8 млрд. 143 млн. рубльди чарыгдап, федералдыг кады акшаландырыышкын дугайында доктаалга атты салган. Бо акша-хөреңгини капиталдыг тудуг объектилеринге база федералдыг субъектилерниң тураскаадыг үелерин федералдыг деңнелге байырлап демдеглээр дараазында хемчеглерни кады акшаландырарынче угланган:

Өөрениринге, чурттаарынга – таарымчалыг байдал 09.04.2014 Өөрениринге, чурттаарынга – таарымчалыг байдал

Тываның Баштыңы Ш.Кара-оол республиканың уран чүүл школазының кижизиттирикчилеринге өөрениринге болгаш чурттаарынга таарымчалыг байдалдарны тургузарын негээн. Республиканың Баштыңының Национал театрга март 15-те   Культура чылынга тураскааткан хемчег үезинде суй белектер делгелгезинге чорааны аңаа чылдагаан болган. Шолбан Кара-оолдуң кичээнгейин дойдан кылган чүүлдерниң бедик шынарлыы, тускайы болгаш чаражы кайгаткан. Тываның Баштыңы республиканың уран чүүл школазының башкызы Арат-оол Бегзи-биле чугаалашкан соонда, ус-шеверниң болгаш ооң өөреникчилериниң чогаадыкчы бодалдарын амыдыралга боттандырарын шиитпирлээн. 

Чоргааралды күштелдирген 09.04.2014 Чоргааралды күштелдирген

«Тиилелгениң салюду»

Эрткен дыштаныр хүннерде Тываның күрүне филармониязынга «Россия болгаш Тыва — чүс чылда кады» деп кыйгырыг-биле Россия биле Тываның демнежилгезиниң 100 чыл оюнга тураскааткан «Тиилелгениң салюду» деп уруглар болгаш элээдилер аразынга республика чергелиг фестиваль болуп эрткен. Аңаа Бии-Хем биле Тере-Хөл кожууннардан аңгыда, шупту кожууннардан чогаадыкчы коллективтер киришкен. «Тиилелгениң салюду» фестивальды ТР-ниң Эртем болгаш өөредилге яамызы 12 чыл дургузунда организастап эрттирип турар.

Тываның Баштыңы: «Хуу капиталдың курлавырын аграр секторнуң инвестициязынче угландырар херек» 07.04.2014 Тываның Баштыңы: «Хуу капиталдың курлавырын аграр секторнуң инвестициязынче угландырар херек»

Тыва Республиканың албан-езузунуң делегациязының РФ-тиң Федерация Чөвүлелиниң комитеттеринге ажылдаанының соонда федералдыг МИЧ-лерниң төлээлерин регионнуң социал - экономиктиг хөгжүлдезиниң айтырыглары сонуургаткан. 

Олар чүгле транспорт айтырыын, энергияның чедишпес чоруун, РФ-тиң Президентизиниң майда үндүрген чарлыктарының күүселдезин сонуургаан эвес, республикада көдээ ажыл-агый адыры кандыг угланыышкын-биле сайзырап турарын база сонуургааннар.

Кадет корпузунуң тудуу эгелээн 07.04.2014 Кадет корпузунуң тудуу эгелээн

Президентиниң кадет корпузунуң Кызылда тудуун эгелээнин Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оолдуң эрттирген чөвүлел хуралынга ажылчын бөлүктүң удуртукчузу, «Шериглер тудуунуң кол эргелели» ААН-ниң күүсекчи директорунуң бирги оралакчызы Дмитрий Баскаков илеткээн.

Россия Федерациязының камгалал сайыды Сергей Шойгу март 28-те объектини тударының «орук картазынга» атты салган дээрзин дыңнаткан, 2014 чылдың сентябрь 1-де 150 олуттуг ол училищеге өөредилге чылы эгелээр ужурлуг дээрзин ол дыңнаткан. «Ол хуусаада тудугну кылып четтигер ужурлуг бис. Yе бар. Кол чүүл — кады ажылдаарывыс бүгү организацияларның эргежок чугула деткимчени чогуур үезинде көргүзери»—деп, Дмитрий Баскаков чугаалаан.

Кадыкшылче уткуй базым 07.04.2014 Кадыкшылче уткуй базым

Кижиниң кадыкшылы – үнелеп четпес эртине. Ынчалза-даа ону хумагалап, камнап билбезивистиң уржуу-биле янзы-бүрү аарыглардан качыгдап, кадыкшылывыска эгиттинмес когаралды чедирип турар бис. Чылдың-на апрель 7-ниң хүнүнде Бүгү-делегейниң кадыкшыл хүнүн демдеглеп эрттирип, эрге-чагыргаларның, ниитилелдиң база кижи бүрүзүнүң кичээнгейин кадыкшыл-биле холбашкан айтырыгларже угландырып, аарыглардан баш бурунгаар камгаланырынче кыйгырып турар.

Бистиң республикавыста кадыкшылды баш бурунгаар кадагалап, аарыглардан камгаланыр, кадык-чаагай, шын амыдыралды чорударының дугайында тайылбыр ажылын чон ортузунда Республиканың аарыгларга удур кадыкшылга төвү чорудуп турар. Ынчангаш бо угланыышкында кандыг ажыл чоруттунуп турарының дугайында төптүң улуг эмчизи Орлан Николаевич СУВАН-ООЛ-биле чугааны чорудар-дыр бис.

Тываның Баштыңы: «КЫЗЫГААР ЧООГУНУҢ РЕГИОНУНЧЕ КИЧЭЭНГЕЙ ОНЗАГАЙ БОЛУР УЖУРЛУГ» 03.04.2014 Тываның Баштыңы: «КЫЗЫГААР ЧООГУНУҢ РЕГИОНУНЧЕ КИЧЭЭНГЕЙ ОНЗАГАЙ БОЛУР УЖУРЛУГ»

Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол Федерация Чөвүлелиниң «Вместе-РФ» телеканалынга интервью берген. Федерация Чөвүлелинге Тыва Республиканың хүннериниң үезинде сенаторлар-биле ажылдың дугайында республиканың удуртулгазының бодалын база регионнуң социал-экономиктиг хөгжүлдезиниң онзагай талаларын журналистер сонуургааннар.

— Шолбан Валерьевич, сенаторлар-биле ажылдың түңнелдериниң дугайында Силерниң бодалдарыңар кандыгыл?

— Ол дээрге регионнар-биле ажылдаарының аажок эки хевири-дир. Бистиң республиканы деткээни дээш Федерация Чөвүлелиниң Даргазы Валентина Ивановна Матвиенкога өөрүп четтирдим. Yш хүннүң дургузунда комитеттерге ажыл бачым-чымыш болган. Политиктиг ажыл-чорудулганың хоочуннары, чижээ, Николай Рыжков, Евгений Бушмин болгаш өскелер-даа Тываның сайзыралының чугула айтырыгларын сайгарып турдулар. Оларның дыка хөйү аңгы-аңгы чылдарда республикага каш удаа кээп чорааннар. Бистиң кайгамчык булуңувусту билирин олар чуга

Тываны эки билирлер 03.04.2014 Тываны эки билирлер

Россия Федерациязының Федералдыг  Чөвүлелинге эрткен Тываның хүннеринге хамаарыштыр үзел-бодал

Тыва Республиканың хүннери Россия Федерациязының Федерация Чөвүлелинге үш хүн уламчылаан. Тываның Баштыңы Ш.В.Кара-оолдуң Тываның социал-экономиктиг хөгжүлдезиниң дугайында саналдарын Федерация Чөвүлели бүрүнү-биле деткип, тодаргай хемчеглерни ажылдап кылган.

Федералдыг Хуралдың үстүкү палатазының пленарлыг хуралынга ооң даргазы Валентина Ивановна Матвиенко   түңнел сөс чугаалап тургаш, Тываның сайзыралының нарын айтырыгларын, ооң удуртукчулары улуг күжениишкин-биле шиитпирлеп турарының чугулазын өөренип көргеш, Федерация Чөвүлели Тывага дузалавайн барып шыдавас деп медеглээн. Ол дээрге, республиканың мурнунда тургустунуп келген айтырыгларны дүрген шиитпирлээриниң чугулазын Федерация Чөвүлелиниң сенаторларының ханы анализтеп көргенин херечилеп турар.

Чүткүл-соруу кызыгаар чок 03.04.2014 Чүткүл-соруу кызыгаар чок

Март 29-та ТР-ниң Херээженнер чөвүлели, Бүгү-россияның инвалидтер ниитилелиниң ТР-де салбыры, Кызыл хоорайның инвалидтер ниитилели Орус культура төвүнге «21-ги чүс чылдың херээжени» деп мөөрей эрттирген. Аңаа республиканың кожууннарының, сумуларының база Кызыл, Чадаана хоорайлардан кадыкшыл байдалы кызыгаарлаттынган херээженнер киришкен. ТР-ниң Херээженнер чөвүлелиниң даргазы Раиса Күжүгет Россия биле Тываның демнежилгезиниң 100 чылынга мөөрейни тураскаатканын демдеглеп, кожуун чергелиг мөөрейлерни бедик деңнелге эрттирген херээженнер чөвүлелдериниң даргаларының ажылын үнелеп, идепкейжилерге ТР-ниң ХЧ-ниң Хүндүлел бижиктерин тывыскан.

Иркутск — Кызыл — Иркутск 03.04.2014 Иркутск — Кызыл — Иркутск

 Кызыл хоорайның аэропортунга 14 чыл дургузунда үзүктелиишкинниң соонда «Иркутск — Кызыл — Иркутск» маршрут езугаар авиарейстиң самоледу ужуп келген. Иркутск облазының транспорт сайыды Артур Сулейманов, «ИрАэро» авиакомпанияның чиңгине директору Юрий Лапин база  37 кижи катап тургустунган авиарейстиң баштайгы пассажирлери болган. Самолет чедиишкинниг хонупкан соонда А.Сулейманов биле Ю.Лапин ТР-ниң Чазааның Бажыңынга келгеш, ТР-ниң Чазак Даргазының бирги оралакчызы Шолбан-оол Иргиттиң удуртулгазы-биле эрткен хуралга киришкен. Аңаа чүгле катап тургустунган авиарейстиң дугайында эвес, а республикада авиахарылзаа талазы-биле чидиг айтырыгларны сайгарып чугаалашкан.

«ТЫВА РЕСПУБЛИКАНЫҢ СОЦИАЛ-ЭКОНОМИКТИГ ХӨГЖYЛДЕЗИНИҢ СТРАТЕГИЯЗЫ ШАПКЫН ӨЗYЛДЕНИҢ YНДЕЗИНИ БОЛУР» 01.04.2014 «ТЫВА РЕСПУБЛИКАНЫҢ СОЦИАЛ-ЭКОНОМИКТИГ ХӨГЖYЛДЕЗИНИҢ СТРАТЕГИЯЗЫ ШАПКЫН ӨЗYЛДЕНИҢ YНДЕЗИНИ БОЛУР»

Россия Федерациязының  Федералдыг Хуралының Федерация Чөвүлелиниң пленарлыг хуралынга Тыва Республиканың Баштыңы Ш.В. Кара-оолдуң  илеткели

Ханы хүндүткелдиг Валентина Ивановна!

Хүндүлүг сенаторлар! Хүндүлүг чалатканнар! Коллегалар!

Федерация Чөвүлелинге Тыва Республиканың хүннерин эрттирериниң дугайында үстүкү палатаның шиитпирин Тыва улуг өөрүп четтириишкин-биле хүлээп алган. Регионнарның палатазынга бодун көргүзери болгаш сенаторларның деткимчезин алыры биске аажок чугула, ындыг деткимчени Россия-биле демнежилгениң болгаш республика найысылалының үндезилеп тургустунганының 100 чылында алыры — ийи дакпыр ужур-дузалыг.

Хүндүлүг Валентина Ивановна! Бистиң республикавысты деткээниңер болгаш бо бедик индирден сөс алыр арганы тывысканыңар дээш Силерге ханы өөрүп четтириишкинни  илередирин чөпшээреп көрүңер.

Италияга камгалаар 01.04.2014 Италияга камгалаар

Март 17-22 хүннеринде Калининград хоорайга элээди, аныяк база улуг оолдар, уруглар аразынга кикбоксингиниң эң кадыг К-1 хевиринге Россияның чемпионады болуп эрткен. Аңаа Россияның 44 аңгы девискээринден 350 кижи киришкен. Тываның адын камгалап, 8 спортчу, 1 тренер башкы, 1 судья киришкеш, чедиишкиннерлиг чанып келген. 42 килге Уран-Херел Ховалыг (Улуг-Хем), 45 килге Борис Хертек (Ак-Довурак хоорай) 1-ги черлерни, 48 килге Дозураш Бадын-оол (Мөңгүн-Тайга), 51 килге Байыр Монгуш (Чадаана хоорай), Орлан Монгуш (Кызыл хоорай) 3-кү черлерге төлептиг болган.

100 чылдың фондузу 01.04.2014 100 чылдың фондузу

Март 28-те «Найысылал» Арт-төпке Кызыл хоорайның 100 чылының фондузун чонга болгаш хөй-ниитиге таныштырган. Бо фондуну Кызыл хоорайның Төлээлекчилер хуралының шиитпири-биле 2013 чылда тургускан. Барык бир чыл дургузунда фондунуң хоойлу-дүрүм документилерин кылдырып, организастыг ажылын шуудадып келген. Амгы үеде ажылдап кириптеринге фонд белен. Кызыл хоорайның Төлээлекчилер хуралының даргазы Дина Оюн чыылганнарны фондунуң организакчы ажылдары болгаш ап чоруткан баштайгы хемчеглери-биле таныштырган. 

«Кызыл хоорайның 100 чыл юбилейин эрттиреринге  деткимче фондузу» сайгарлыкчы эвес бо организацияның кол сорулгазы — республиканың найысылалын үндезилээниниң 100 чылынга тураскааткан байырлыг хемчеглерни белеткээринге болгаш эрттиреринге дузалаары. Фондунуң акша-хөреңгизин чоннуң эки тура-биле кииргени, хоойлу-дүрүм езугаар тывылган орулгалардан тургузар, бодунуң үлүүн ажыл-херектер-биле база киирип болур. «Кызыл хоорайның 100 чыл юбилейин эрттиреринге деткимче фондузунуң» ажылын, акша-хөреңгизиниң чарыгдалын, фондунуң уставын канчаар сагып турарын хоорайның Төлээлекчилер хуралының депутады Аргина Пала удурткан беш кижи составтыг Хайгаарал чөвүлели, фондунуң директору Чингис Ховалыг боттандырар.

Валентина МАТВИЕНКО: «ФЕДЕРАЦИЯ ЧӨВYЛЕЛИ ТЫВАГА ДУЗАЛАВАЙН БАРЫП ШЫДАВАС» 31.03.2014 Валентина МАТВИЕНКО: «ФЕДЕРАЦИЯ ЧӨВYЛЕЛИ ТЫВАГА ДУЗАЛАВАЙН БАРЫП ШЫДАВАС»

Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оолдуң регионнуң социал-экономиктиг хөгжүлдезиниң хемчеглериниң дугайында саналдарын Федерация Чөвүлели бүрүнү-биле деткээн. 

Федералдыг Хуралдың үстүкү палатазының пленарлыг хуралынга Валентина Матвиенко регионнуң сайзыралының нарын айтырыгларын удуртукчулары улуг күженишкин-биле шиитпирлеп турар республикага Федерация Чөвүлели дузалавайн барып шыдавас деп медеглээн. Федерация Чөвүлелиниң удуртукчузунуң ындыг бедик үнелелин алган чорук таныштырылганың үш хүнүнүң дургузунда Тываны бүгү талалыг көргүскениниң түңнели болган. Ол дээрге, бир талазында, республиканың мурнунда тургустунган айтырыгларны саадаашкын чок шиитпирлээриниң чугулазын Россияның политиктериниң ханы медереп билгени, өскезинде—регионнуң экономиказын көдүрериниң талазы-биле боттарының планнарын болгаш төлевилелдерин билдингир болгаш тодаргай кылдыр бадыткап шыдааны болур. Хуралга Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол «Тыва Республиканың социал-экономиктиг хөгжүлдезиниң стратегиязы шапкын өзүлдениң үндезини болур» деп илеткелди кылган. Тыва дээрге кызыгаар чоогунда турар регион, ол дыка аныяк, чурттакчы чоннуң үштүң бир кезии үжен хар чедир назылыг аныяктар дээрзин сенаторларга дыңнаткан. Бичии уругларның төрүттүнер чоруунуң деңнели-биле чуртта мурнакчы үш регионнуң аразында кирип турар. Амыдыралдың чаңчыл болган байдалын камгалап алган эвээш черлерниң бирээзи ол. Мал ажылы экономиканың үндезини болуп турар. «Малдың баш санын өстүрерин, күш-ажылдың хүндүткелдиг чоруун бедидерин сөөлгү чылдарда турум чорудуп келген бис, малчыннарны деткиириниң бүдүн системазы республикада тургустунган»--деп, Тываның Баштыңы демдеглээн.

Тывага дуза — сенаторларның деткимчези-биле 28.03.2014 Тывага дуза — сенаторларның деткимчези-биле

Федерация Чөвүлелинде Тыва Республиканың хүннери

Россияның Президентизиниң май чарлыктарын күүседири-биле холбаштыр девискээрниң бюджедин чогумчударынче угланган хемчеглерни алырының чугулазының дугайында Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оолдуң Россия Федерациязының Федерация Чөвүлелиниң Бюджет болгаш саң-хөө рыноктарының талазы-биле комитединиң март 24-те болган хуралынга саналын сенаторлар чаңгыс үн-биле деткээннер. Хуралдың ажылынга федералдыг яамыларның төлээлери, чижээлээрге, Россияның саң-хөө сайыдының оралакчызы Андрей Иванов киришкен. Федерация Чөвүлелиниң комитединиң хуралынга Шолбан Кара-оол республиканың социал-экономиктиг хөгжүлдезинге шаптыктап, ооң күчүзүн ажыглаарынга доктар бооп турар чылдагааннарны айыткан. Ол дээрге, хамыктың мурнунда, Тываның Россияның өске девискээрлери-биле оруктар харылзаазы. Кызыл – Курагино демир-орук тудуу, республиканың казымал байлаан казып болбаазырадыры дээн ышкаш төлевилелдерни херек кырында боттандырар дээш, Тываның эрге-чагыргазы федералдыг яамылар болгаш өске-даа органнар-биле кады ажылдап, акша-хөреңгини шыдаар шаа-биле мөөңнеп турар. 

Аалчывыс — алдарлыг ансамбль 28.03.2014 Аалчывыс — алдарлыг ансамбль

Россия биле Тываның демнежилгезиниң  100 чылынга

2014 чылдың март 25-те В.Көк-оол аттыг Национал театрга Бүгү-российжи культура ажылдакчыларының хүнүнге тураскааткан Россия Федерациязының Камгалал яамызының А.В.Александров аттыг Кызыл Туктуг ыры болгаш танцының академиктиг  ансамблиниң байырлыг концерти болган. Россия биле Тываның демнежилгезиниң 100 чылынга тураскааткан байырлал уткуштур делегейде ат-сураа алдаржаан ансамбль аалдап чедип келгени ол. Байырлалдар уткуштур кады ажылдажылганың бо чүгле эгези-дир. РФ-тиң Камгалал яамызының өске-даа культура болгаш уран чүүл коллективтери Тывага уран талантызын бараалгадыр. Хостуг олут чок, көрүкчүлер залды шыгырт долу олурупкан турда, башкарыкчылар сценаже ТР-ниң культура сайыды Вячеслав Донгакты чалапты. Алдарлыг ансамбльдиң удуртукчуларынга, артистеринге болгаш хүндүлүг аалчы -- РФ-тиң Камгалал яамызының Культура эргелелиниң начальниги, культурология эртемнериниң кандидады Антон Губанков оларга сайыт байыр чедиргеш, Тываның чурттакчыларын оюн-тоглаазы-биле өөртүп келгени дээш оларга өөрүп четтиргенин илереткен. Yрде күзеп, манаан ансамбль, барып-барып, бөгүн – Культура ажылдакчыларының хүнүнде чедип келгени ийи дакпыр байырлал дээрзин ол сеткил хайныгыышкын-биле чугаалаан.

РОССИЯ ФЕДЕРАЦИЯЗЫНЫҢ ПРЕЗИДЕНТИЗИНИҢ КЫЙГЫРЫЫ 28.03.2014 РОССИЯ ФЕДЕРАЦИЯЗЫНЫҢ ПРЕЗИДЕНТИЗИНИҢ КЫЙГЫРЫЫ

Владимир Путин Кремльге Күрүне Думазының депутаттарының, Федерация Чөвүлелиниң кежигүннериниң, Россияның девискээрлер удуртукчуларының болгаш хамааты ниитилелдиң төлээлериниң мурнунга кыйгырыг кылган.

В.ПУТИН: Эки хүн-биле, Федерация Чөвүлелиниң хүндүлүг кежигүннери, Күрүне Думазының хүндүлүг депутаттары! Крым Республиканың болгаш Севастополь хоорайның төлээлери – олар мында, бистиң аравыста, Россияның хамаатылары, Крымның болгаш Севастопольдуң чурттакчылары! (Адыш часкаашкыннары.)

Хүндүлүг өңнүктер, бөгүн бистер чуртталгавыска чугула ужур-дузалыг, бистиң шуптувуска төөгү ужур-уткалыг айтырыг ужурунда чыглып келген бис. Март 16-да Крымга референдум эрткен, ол долузу-биле улустар аразының    демократтыг дүрүмнери болгаш хоойлу-дүрүм нормалары езугаар эрткен.Бадылаашкынга соңгукчуларның 82 хуудан хөйү киришкен. Оларның 96 хуудан хөйү Россияга каттыжары дээш бадылаан. Сан-чурагайлар эң-не бүзүрелдиг.Ындыг шилиишкин чүге кылдынганын билип алыр дизе, Крымның төөгүзүн билири, Крымга Россия, Россияга Крым кандыг ужур-дузалыгыл дээрзин билип алыры четчир.

Культура чылы — Чаа-Хөлде 25.03.2014 Культура чылы — Чаа-Хөлде

2014 чыл российжилерге онзагай болуушкуннар-биле эгелээни өөрүнчүг. Чоокта чаа Сочиге эрткен олимпий оюннарынга российжи спортчулар кайгамчыктыг тиилелгени чедип алган болгай. РФ-тиң Президентизи В.В. Путинниң чарлыы-биле Россияга бо чылды Культура ажылының чылы кылдыр чарлааны улуг тура-сорук, хей-аъттың киискидикчизи база улуг харыысалга деп билир херек. Чаа-Хөл суурга кожууннуң Культура чылының ажыттынганының байырлалы онзагай, бедик деңнелге эрткен. Янзы-бүрү өңнер-биле каастаан хана солуннар, Ак-Туруг, Булуң-Терек, Шаңчы, Чаа-Хөл суурларындан ус-шеверлерниң кылган ажылдары, кожууннуң культура амыдыралын көргүскен база хоочуннарның фото-чуруктарын чырытканы улуг сонуургалды болдурган. Чалаткан хоочуннар, херээженнер, адалар чөвүлелиниң кежигүннери, уран чүүлге, спортка идепкейлиг киржикчилер бот-боттарынга байыр чедиришкен, чалыы, чараш, омак-сергек көзүлдүлер.

Хүреш-биле демдеглээн 25.03.2014 Хүреш-биле демдеглээн
Бай-Тайга кожуунда уран-шевер,  ажыл-ишчи, үлегерлиг адалар көвей.  Ажы-төлүн эртем-билигге чедирип,  кады чурттаан эжин деткип, найыралы быжыг өг-бүлелерниң бирээзи — Киров Түлүшович Хунанның өг-бүлези.  Ол 1944 чылдың март 4-те Улуг-Хем кожууннуң Арыг-Yзүү  суурга арат  өг-бүлеге  төрүттүнген. 1963 чылда Шагаан-Арыг ортумак школазын дооскан. 1968 чылда Кызылдың  уран чүүл училищезин дооскаш, Тожу кожууннуң Тоора-Хем суурга уругларның чурулга школазынга башкылап эгелээн. 1977 чылдан Бай-Тайга кожууннуң Х.К.Тойбу-Хаа аттыг уругларның чурулга школазынга башкылавышаан, чонар-даш-биле чазаныр салым-чаяанын улам хөгжүдүп, республика болгаш Россия чергелиг уран чүүл делгелгелеринге идепкейлиг киржип, кылган ажылдары улуг үнелелди алган. 1980 чылдан Россияның Чурукчулар эвилелиниң кежигүнү. Бай-Тайганың  ат-алдарын делегейде алдаржыдып чоруур кожууннуң хүндүткелдиг күдээзи. Россияның Чурукчулар эвилелиниң баштаар чериниң  ревизия комиссиязының кежигүнүнге база ажылдап чораан. 

Тыва төрээн чурту дег 25.03.2014 Тыва төрээн чурту дег

Тыва биле Россияның демнежилгезиниң 100 чылынга

Эрткен чайын шөлээм алгаш, Кемерово облазының Зеленогорск деп бичии хоорайжыгажында ажылдап турар уруумга четкеш, келген мен. Аңаа чеде бээримге, Анатолий Михайлович биле Татьяна Дмитриевна Костенколарның өг-бүлези бисти бажыңынче чалаан. Чүге дээрге ол өг-бүле Тывага ажылдап, чурттап чораан болгаш мээң уруум Зеленогорскиге ажылдап чеде бээрге, аныяк, тыва эмчи келген деп билип алгаш, таныжып алган болдулар. Оларның бажыңынга чеде бээривиске, аъш-чемин делгеп салган, аажок өөрүп уткудулар. Анатолий Михайлович баянын туткаш, Солаан Базыр-оолдуң «Күскү сесерликке» деп ырызының аялгазын ойнай каапты. Бо аялганы дыңнааш, ала чайгаар кижиниң сагыш-сеткили өөрүшкүден хөлзей бээр чорду. Кандыг-ла-бир үрде көрүшпээн чоок төрели чедип келген дег өөрүшкү-маңнайы-даа аажок, биске белекчигеш-даа белеткеп алган болдулар.

«Азия төвү» тураскаалды каяа тургузарыл? 25.03.2014 «Азия төвү» тураскаалды каяа тургузарыл?
Тыва биле Россияның демнежилгезиниң болгаш Кызыл хоорайның 100 чылдарының юбилейлеринге белеткелде Улуг-Хем кежир көвүрүгден Чүргүй-оол кудумчузунга чедир база ооң чоогунда девискээрниң чаартылгазы азы өскээр чугаалаарга, эрик кырының чаартылгазы чугула черни ээлеп турар. Ооң иштинде «Азияның төвү» тураскаалдың база ооң чоогунда девискээрниң  келир үеде салым-чолу онза сонуурганчыг. Аңаа хамаарыштыр чурттакчы чондан эрги тураскаалды канчаарыл, ону каяа тургузарыл дээн чижектиг айтырыглар база эвээш эвес болуп турар. Бо айтырыглар талазы-биле Кызыл хоорайның мэриязынга эрткен неделяда парлалга конференциязы болуп эрткен. Аңаа  ТР-ниң «Капитал тудуг эргелели» күрүнениң бюджет албан чериниң начальниги Владимир Илкин, Кызыл хоорайның кол архитекторунуң хүлээлгелерин күүседип турар Орлан Донгак киржип, журналистерниң айтырыгларынга харыыларны берген. 

Айыткал делегей ниитилелинче угланган 20.03.2014 Айыткал делегей ниитилелинче угланган

Украинада байдал болгаш Россияның составынга чаа субъектилерниң тургустунганы-биле холбаштыр Россияның Президентизи Владимир Путин Федералдыг Хуралга ээлчег чок Айыткалды март 18-те кылган. 

Кремльдиң Георгий залынга болган езулалга Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол база киришкен. Күрүне Баштыңының Айыткалы, алыс утказын алыр болза, делегей ниитилелинче угланган, Россияның эрге-ажыктарын камгалаар талазы-биле айтырыгларга бодунуң үндезин туружун Президент илереткен деп, Шолбан Кара-оол демдеглээн.

Крым, Россия—чаңгыс өг-бүле 20.03.2014 Крым, Россия—чаңгыс өг-бүле

Бүгү чурттуң манап турганы төөгүлүг болуушкунну чон бедик хей-аът, келир үеже идегелдиг көрүш-биле хүлээп алган. Март 18-те Россияның составынче Крым биле Севастопольдуң киргенин бадыткаан документиге Россияның Президентизи Владимир Путин болгаш Крымның Чазак даргазы Сергей Аксенов парламентизиниң спикери Владимир Константинов, Севастополь хоорайның баштыңы Алексей Чалый ат салган. Республиканың, Севастопольдуң удуртукчулары ат салган. Бүгү Россияга ол төөгүде балалбас исти арттырган хүннү диңмиттиг байырлап эрттирген. Кызыл хоорайга «Бис кады бис!» деп митинг-концерт Россия Федерациязының ыдык ырызы-биле эгелээн. Арат шөлүнге 3 муң 400 хире чурттакчы чон чыглып кээп, өөрээнин чажырбаан. Барык кижи бүрүзү холунда «Крым, кады бис!», «Путин шын!», «Кезээ мөңгеде кады!», «Чуртумга чоргаарланыр мен!» дээн лозуңнар, плакаттар туткан. Март 14-те Арат шөлүнге чон Крымны деткип, сагыш човап чыылган болза, бо удаада өөрээн сеткилин илередип кээп турган.

Эрес-кежээ малчыннар 20.03.2014 Эрес-кежээ малчыннар

Көдээ иште

Өвүр кожуун — Тывада хөй малды өстүрүп турар кожууннарның бирээзи. Бөгүн кожууннуң бүгү ажыл-агыйларында бода мал – 9258 баш, шээр мал – 133831 баш, чылгы мал – 4117, сарлыктар – 395, хаваннар – 139. Кожууннуң көдээ ажыл-агый бүдүрүлгелери, арат ажыл-агыйлары мал бажын улам өстүрер дээш кызымак ажылдап турар. Кожуунга мал ажыл-агыйын хөгжүдеринге арат ажыл-агыйлары база 12 муңчу малчыннар улуг үлүүн киирип турар. Оларның бирээзинге Солчур сумузунуң муңчу малчыны Шолбан Биче-оолович Дамдынның арат ажыл-агыйы хамааржыр.Шолбан Биче-оолович — уктуг малчын. Өвүр кожууннуң хоочун малчыннары Биче-оол Эңдерикович, Сарыг-кыс Маадыровна Дамдыннарның өг-бүлезинге төрүттүнген болгаш мал ажылын бичиизинден тура эки билир, кызымак, ажылгыр, эрес-кежээ оол кылдыр өзүп келген. 1988 чылда Чаа-Суур ортумак школазының 8-ки клазын дооскаш, 16 харлыындан эгелеп «Чаа-Суур» совхозтуң хой, өшкүзүн, сарлыын кадарып эгелээш, арга-дуржулгазы улам улгаткан.

Чүс тос школачы мөгелер 20.03.2014 Чүс тос школачы мөгелер

Чаа-Хөл кожууннуң баштыңы Орлан Дамзырович Монгуштуң шаңналы дээш тыва хүреш маргылдаазын Чаа-Хөл кожууннуң школачыларының 1-ден 11 класстарда оолдар аразынга ийи дугаар чыл Чаа-Хөл суурда хүреш залынга организастап эрттирген. Орлан Монгуш школачы үелеринде спортка хандыкшылдыг, ылаңгыя хол бөмбүү, хаак маргылдааларынга республика деңнелинге чедир каш удаа киржип чораан. Алдан дөрттүң аразынга ачыр-дачыр тутчур, хүрежиринге база ынак. Хоочуннар аразынга өөнүң ишти Урана Маадыр-ооловна-биле кады  хол бөмбүүнүң маргылдааларынга ам-даа киржип чоруур. Орлан биле Урана Монгуштарның өг-бүлези кожуунга эрткен «Спортчу өг-бүле» деп оюнга тиилээш, республика чергелиг оюнга база киржип, кожууннуң адын камгалаан.

Малчыннар-биле ужуражылга 19.03.2014 Малчыннар-биле ужуражылга

Эрзин кожуунда

Тываның Баштыңы Эрзин кожууннуң аныяк малчыннарынга күрүне деткимчезин чүге көргүспейн турар дугайында айтырыгны сайгарып көөр болган.

«Эрзинниң хойжу малчыннарының аалдарынга барып, «Кыштаг» деп төлевилелдиң боттандырылгазын хынап көрдүм. Бо программа езугаар Эрзин кожуунда чаңгыс-даа рубль ажыглаттынмааны чаржынчыг-дыр. Программаның боттандырылгазының аргаларының болгаш дүрүмнериниң талазы-биле ТР-ниң Көдээ ажыл-агый яамызының ажыл-ижин тодарадыр бис» — деп, Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол Эрзин кожуундан үнүүшкүнүнден келгеш, «ВКонтакте» социал четкиде хууда арынынга бижээн. Ш.Кара-оол чаңчыл езугаар республиканың малчыннарының аал-коданынга барып, оларның ээлери-биле доктаамал ужуражылгаларны эрттирип турар.

Хереглекчиниң эрге-ажыктары 19.03.2014 Хереглекчиниң эрге-ажыктары

«Дорт харылзаа»

Делегейде эр, херээжен, кырган, чалыы дээш, шупту кижилер хереглекчилер кылдыр санаттынар. Кижи ниитилелге кара чааскаан чурттап шыдавас. Ол өске албан черлеринден азы хууда кижилерден янзы-бүрү ачы-дузаларны, барааннарны садып ап турар. Ынчангаш бир-ле албан чериниң бүдүрген чүүлдерин ажыглап турар болганывыста долу эргелерлиг база хүлээлгелерлиг хереглекчилер болур бис. Хереглекчи бодунуң акша-хөреңгизи-биле бараанны азы ачы-дузаны садып ап турар болганда оларның шынарлыг болгаш херектиг болурунга бүзүрелдиг болур ужурлуг. Ынчалза-даа херек кырында байдал ындыг-ла эки эвес деп билир бис. Ол дугайында сайгарып чугаалажыры-биле март 15-тиң бүдүүзүнде «Шын» солуннуң редакциязынга «Хереглекчи эргелериң билир сен бе?» деп темага номчукчулар-биле «дорт харылзааны» эрттирген бис. Аңаа хереглекчилерниң эргелерин болгаш чаагай чоруун камгалаар адырга хайгаарал талазы-биле федералдыг албанның Тыва Республикада эргелелиниң хереглекчилер эргелерин камгалаар салбырының специалист-эксперти Юрий Чүвүрекович Ооржак биле санитарлыг хайгаарал салбырының улуг специализи Хамида Маадыр-ооловна Ооржак киржип номчукчуларның сонуургаан айтырыгларынга харыыларны берген.

Чаа сценада байырлал 19.03.2014 Чаа сценада байырлал

2014 — Культура чылы

Март 15. Тыва Республиканың В.Көк-оол аттыг Национал хөгжүм-шии театры. Фойеде чыылган хөй чонну көөрге, кымыскаяк өө сагындырар. Республиканың бүгү кожууннарының төлээлери ус-шеверлериниң хол-биле кылган, даараан, чазаан уран кылыгларын делгээш, садып-сайгарып турлар. Ында чүнү чок дээр. Мөңгүнден каасталгалар, тыва национал идик-хеп аймаа, чонар-даштан чазаан янзы-бүрү чараш аң-мең, каасталгалар, ыяштан чазаан эдилелдер дизе-ле, чүү-даа бар. Ийиги каътче үнүп келгеш, фойениң каас-чараш, чырык апарганын дораан эскерип кагдым. Капитал септелгениң изин канчап эскербес боор. Дээвиирде чараш люстраларны аскан. Ханаларның өңнери улам чырык апарган. Артистерниң хөрек чуруктарын өңгүр, чараш кылдыр чаартып аскан. Бо-ла бүгү чаартылгаларны сонуургап көрүп чоруп тура, шак эрткенин эскербейн барып-тыр мен. Залче кирип, олуттарын ээлээринче  коңга кыйгыра берди.

Тыва Республиканың Баштыңы Шолбан Кара - оол Россияның Президентизи Владимир Путинниң Крымга болган референдумга хамаарыштыр ээлчег чок Айыткалынга киржир 18.03.2014 Тыва Республиканың Баштыңы Шолбан Кара - оол Россияның Президентизи Владимир Путинниң Крымга болган референдумга хамаарыштыр ээлчег чок Айыткалынга киржир

Бо хүн, март 18 - те, Тываның Баштыңы Шолбан Кара - оол Москвага болуп эртер Россияның Президентизи Владимир Путинниң Крымның болгаш Севастополь  хоорайның Россия Федерациязының хүрээлеңинче катчып киреринге хамаарыштыр Федералдыг Чыышка ээлчег чок Айыткалынга киржир. Ук хемчег Кремльдиң Георгиев залынга москваның шагы - биле 15.00 шакта эгелээр. Эрткен улуг - хүнде Крымга болуп эрткен референдумнуң түңнелдери - биле, бадылаашкын болган соңгулда участоктарының бюллетеньнерин 100%  хуузун ажылдап кылган соонда түңнелдери - биле, референдумга киришкен соңгукчуларның  96,77% хуузу Россияның хүрээлеңинче кирер үзел - бодалды илереткен дээрзин сагындырып каалы. Бир дугаар хүнде, март 17 - де, Тываның Баштыңы Шолбан Кара - оол чазактың аппарат хуралынга Крымга болуп эрткен референдумнуң баштайгы түңнелдеринге хамаарыштыр: “Бо референдум Россия Федерациязының амыдырал - чуртталгазында онза төөгүлүг болуушкун - дур. Ооң ужур - утказы канчаар - даа аажок улуг болгаш бистиң күрүневистиң күчү - күжү улгадырынга дорт  салдарлыг”- деп, бедик үнелелди берген.  

"Спортчу элитага"тергииннерниң тергииннерин илереткен 17.03.2014 "Спортчу элитага"тергииннерниң тергииннерин илереткен

“Спортчу элита — 2014”

Тываның күрүне филармониязынга март 13-те «Спортчу элита» деп байырлал эрткен. Аңаа спорттуң янзы-бүрү хевирлеринге алдаржаан олимпий, сурдолимпий, паралимпий оюннарның тергииннерге, тренерлерге, хоочуннарга болгаш спорттуң хөгжүлдезинге үлүг-хуузун кииргеннерге күрүне шаңналдарын тывыскан. ТР-ниң Баштыңы – Чазааның Даргазы Шолбан Кара-оолду сценаже башкарыкчылар чалапты.

— Сөөлгү чылдарда спорттуң чедиишкиннери көскү болганда, «Спортчу элита» байырлалын катап эгидип эрттирериниң дугайында ТР-ниң Аныяктар херектериниң талазы-биле болгаш спорт яамызы саналдаан.  Спортчулар бодунуң  чүткүлдүү-биле, бедик тура-соруу-биле бедик чедиишкиннерни чедип ап турар.  Оларны  чон мурнунга үлегер-чижек кылдыр көргүзери, бичии чаштарга, аныяк-өскенге чемпионнар-биле ужуражылгаларны  доктаамал организастаары чугула. Сочи хоорайда паралимпий оюннарында Россия медальдар талазы-биле 1-ги черни ээлеп турары дээрге маадырлыг чорук-тур. Кадык кижилер олардан өөренип, тиилелгеже чүткүлүн үлегерге алыр ужурлуг бис. Тывадан паралимпий оюннарның чемпиону Михаил Оюнга канчап чоргаарланмас бис. 

Акы-дуңмалышкы деткимче 17.03.2014 Акы-дуңмалышкы деткимче

Март 14-те найысылал Кызылдың Арат шөлүнге Украинаның Крым Республиказының чоннарының үзел-бодалын деткээн митинг болуп эрткен. Аңаа республиканың бүгү яамылар, ведомстволарының, албан организация, өөредилге черлериниң ажылдакчылары, студентилер, хөй-ниити каттыжыышкыннарының кежигүннери, партия ажылдакчылары, хоочуннар дээш бүгү чон идепкейлиг киржип, кым-даа тоомча чок артпаан. Тыва Республиканың Чоннар ассамблеязының чөвүлелиниң даргазы Вера Лапшакова Тыва биле Украина шаандан тура акы-дуңмалышкы харылзаалыг кады ажылдап келген дээрзин онзагайлап демдеглээн.

«Беш харлыг» хоочуннар бис 17.03.2014 «Беш харлыг» хоочуннар бис

Барыын-Хемчик кожуунда талантылыг хоочуннарның «Өреге» ансамбли тургустунгандан бээр 5 чыл оюн демдеглээн. Ансамбльде ко­жууннуң суурларындан уран чүүлге сонуургалдыг пенсионерлер чыылган. Удуртукчувус культураның хоочуну, баянист Валентина Баян-ооловна Монгуш бистерни чалгааратпайн, солун-хөглүг оюн-тоглаазын организастап, удуртуп турарынга дыка-ла өөрүп, сеткиливистен четтиргенивисти илередир-дир бис.Бистиң ансамбльде кымнарны чок дээр, чечен-мерген башкарыкчывыс, Эрги-Барлык суурнуң чагырга даргазы чораан Алдын-кыс Сааяевна Даваалаң, уруглар садының башкызы Лина Хемчик-ооловна Хомушку, бухгалтер Чечекмаа Дамбиевна Иргит, Бижиктиг-Хая суурда башкы Мария Мөнделеевна Күжүгет, Барлык суурга ажылдап чораан Дарый-оол Биче-оолович Саая, улус судунуң хоочуну Клара Манзыр-ооловна Ооржак, мал эмчилериниң хоочуннары Александра Лопсановна Салчак, Эрес-оол Көк-оолович Хомушку, кожууннуң Төлээлекчилер хуралының даргазы Михаил Матвеевич Кызыл-оол, партияның хоочуннары Мария Чымбаевна Намнаң, Александра Баян-ооловна Сарыглар, эмчи Зоя Өртең-Саловна Саая, хлеб заводунуң хоочуну Тамара Күжүгетовна Күжүгет, одакчы Владимир Сарыглар, эът комбинадының технологу Алексей Күжүгетович Мондуп, кезер эмчи Маадыр Сүрүңович Хомушку, уруглар садының ажылдакчылары Чакыя Кертиковна Дамдын, Светлана Чамышовна Ооржак дээш, өскелер-даа.

Тюльпаннарны белекке сөңнээн 13.03.2014 Тюльпаннарны белекке сөңнээн

Тываның күрүне филармониязынга март 7-де Бүгү-делегейниң херээженнер хүнүнге тураскааткан байырлыг кежээ эрткен. В.Көк-оол аттыг  хөгжүм-шии театрының артистериниң частың чылыг херелдерин, черниң өңгүр чечектерин болгаш херээжен чонну алгап-мактаан байыр чедириишкини ыры-шоорунуң соонда, сценаже ТР-ниң Баштыңы — Чазааның Даргазы Шолбан Кара-оолду башкарыкчылар чалапты.

— Бөгүн бистер Кызыл хоорайның баштыңы Дина Оюн-биле кады республиканың алдарлыг херээженнери-биле «төгерик стол» хевирлиг ажык, чылыг чугааны кылдывыс. Шынап-ла, эргим авалар, угбалар, дуңмалар болгаш уругларывыс, силер бистиң хей-аът киирикчи күжүвүс болуп чоруур силер. Март 8-тиң изиг байырын чедирерин чөпшээреп көрүңер. Арын-шырайларын хүлүмзүрүг долган силерлерни көөрге, чараш, чоргааранчыг-дыр.

Yрер хөгжүмге өпейледип… 13.03.2014 Yрер хөгжүмге өпейледип…

Тываның күрүне филармониязының концерт залынга  ТР-ниң Чазааның үрер хөгжүм оркестри март 6-да чаа программазының баштайгы көргүзүүн чонга бараалгаткан.

Тыва биле Россияның демнежилгезиниң 100 чылынга, Кызыл хоорайның тургустунганындан бээр 100 чылынга тураскааткан «Россия-биле кады» деп концерт-төлевилел көрүкчүлерниң улуг сонуургалын болдурган. Чаа программаны ажылдап кылырынга үрер хөгжүм уран чүүлүнүң тергииннери: Россияның уран чүүлүнүң алдарлыг ажылдакчызы,  РФ-тиң Камгалал яамызының үрер хөгжүмүнүң кол шериг дирижеру, генерал-лейтенант Валерий Михайлович Халилов болгаш Красноярскиниң театр болгаш хөгжүм академиязының доцентизи, ТР-ниң уран чүүлүнүң алдарлыг ажылдакчызы Петр Казимир база оркестрниң удуртукчузу, ТР-ниң алдарлыг артизи Тимур Дулуш олар улуг үлүг-хуузун киирген. Yрер хөгжүмчүлерниң ажыл-ижин ТР-ниң Баштыңы - Чазааның Даргазы Шолбан Кара-оол, ооң оралакчызы Анатолий Дамба-Хуурак олар чыылганнар-биле кады сонуургап көргеш, бедик үнелелди берген.

Юбилейниң бүдүүзүнде 13.03.2014 Юбилейниң бүдүүзүнде

Чүгле Тывада болгаш Россияда эвес, а делегейде ат-сураа алгаан «Тыва» ансамбли бо хүннерде тургустунганындан бээр 25 чыл оюн демдеглеп, чонунга отчеттуг концертин бараалгадыры-биле белеткенип турар. Тываның ховар оолдары – алдарлыг хөөмейжилерге юбилейин таварыштыр изиг байыр чедирбишаан, моон соңгаар-даа чогаадыкчы бедик чедиишкиннерни «Шын» солуннуң коллективиниң, ооң хөй номчукчу, бижикчилериниң өмүнээзинден күзедивис. Солунувустуң бо үндүрүлгезинде «Тыва» ансамблиниң үндезилекчилери – хоочун хөөмейжилер Борис Иргитович Херлии базаНиколай Мунзукович Ооржак, ТР-ниң алдарлыг артизи Аяс Куулар оларга   юбилей  бүдүүзүнде хүндүткел-биле  сөстү  берип  тур  бис.

Өскүс уругга белекти тывыскан 11.03.2014 Өскүс уругга белекти тывыскан

Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол Март 8 бүдүүзүнде хууда айтырыглар талазы-биле хамаатыларны хүлээп алган

Хүлээп алыышкынга келгеннерниң бирээзи С. Чамыяң деп аныяк кижи. Эрткен чылдың декабрьда назы четпээн уруу-биле кады чурттап органы бажыңы өрттенип калган. Өөнүң ээзи — такси чолаачызы, а боду — почтачы. Оларны түр чурттаары-биле төрелдери бажыңынче киирип алганнар, ооң соонда школа чоогунда бажыңны хөлезилеп алганнар. С.Чамыяң уругларынга материалдыг дуза чедирерин болгаш хөй уруглуун барымдаалааш, өг-бүлезинге чер участогун  тускайлаарын дилээн, ол өг-бүле 331 дугаар оочурда турар. Дузаны албан чедирерин Тываның Баштыңы аазаан. Чер участогун тускайлаары-биле холбашкан айтырыгны шиитпирлээрин Кызылдың мэринге даандырган, ол оочурда хөй уругларлыг улустуң эвээш эвезин барымдаалааш, чөптүг чоруктуң чурумун хажытпазын дилээн.

ДЕЛЕГЕЙНИҢ ХЕРЭЭЖЕННЕР ХYНY МАРТ 8-БИЛЕ! 11.03.2014 ДЕЛЕГЕЙНИҢ ХЕРЭЭЖЕННЕР ХYНY МАРТ 8-БИЛЕ!

Тываның хүндүлүг херээженнери!

Бистиң эргим аваларывыс, өг-бүлелерниң херээжен ээлери, уругларывыс болгаш угба-дуңмаларывыс!

Республиканың бүгү эр кижилериниң өмүнээзинден Март 8-биле чедирген эң изиг байырывысты болгаш эң чаагай күзээшкиннеривисти хүлээп ап көрүңер! Часкы байырлалдың бо хүнүнде өөрүп четтиргенивисти, ынакшылывысты болгаш хүндүткеливисти херээжен чонга илередип турар бис. Чер кырында бүгү-ле эргим чүүлдер Херээжен кижиниң ады-биле холбашкан. Шаг-төөгүден бээр кыс чон ынакшылдың, чараш-чаагай чоруктуң, мерген угаанның болгаш чаагай сеткилдиң илерели болуп келген. Бодуңарның сагыш човаашкыныңар болгаш киржилгеңер-биле, мерген угааныңар болгаш шыдамык чорууңар-биле делегейни улам чырык, улам чымчак, улам арыг болдуруп турар силер. Бүзүрел, идегел болгаш ынакшыл деп эртинелерни ханы медереп билип алырынга эр улусту кижизидип турар силер. Өөрүшкү-маңнай үезинде бисти сорук киирип, берге үеде деткип, кижи болурунга кижизидип турар силер. Силерниң-биле кожа чорааш, күштүг болгаш буянныг сеткилдиг болурунга чүткүлдүг апаар бис.

Дженни Чамыян 11.03.2014 Дженни Чамыян

2013 чылдың март айда Болгарияга болган Сурдлимпий оюннарынга дайынчы мергежилдерниң дзюдо хевиринге мөңгүн медальды чаалап алгаш, бодунуң адын Дженни Чамыян тыва спорттуң төөгүзүнче киир бижээн.

Тываның олимпийжи спортчуларының намдары муң-муң тыва уруглар, оолдарның намдарындан дыка ылгалбас. Дженниниң база. Келир үениң олимпийжизи Эрзин суурга Максим Туванович биле Чечена Очуровна Чамыяннарның өг-бүлезинге 1984 чылда төрүттүнген. Yе-чергези оолдар, уруглар ышкаш шимченгир, оюн-тоглаага, спортка бичиизинден-не хандыкшылдыг чораан. Ол Кызылдың кулаа дыңнавас уругларга тускайжыттынган 1-ги хевирниң школа-интернадынга өөренип турган. Спортка сундулуундан аңгыда, дааранырынга, танцылаарынга база салым-чаяанныг. Авазының кады төрээн дуңмазы  Сайын-Белек Өлзей дээн ышкаш мөгелер ук-салгалында бар болгаш, хүрежир салым-чаяан Дженниниң ханында деп чугаалап болур. Школага тыва хүрешке хандыкшый бергеш, Дженни ону боду билип каан.

Авам, ачам — баштайгы дыңнакчыларым 11.03.2014 Авам, ачам — баштайгы дыңнакчыларым

Александра Маратовна Пирлей — аялгалар чогаадыр болгаш боду ону күүседир кайгамчык талантылыг аныяк композитор. Ол Кызылдың уран чүүл колледжизиниң хөгжүм школазын, Абаканның хөгжүм колледжизин дооскан. Амгы үеде Казань хоорайның Н.Г. Жиганов аттыг күрүне консерваториязының фортепиано, композитор факультединиң сөөлгү курузунда өөренип турар.

Ооң баштайгы башкылары А.Ф. Семенова, М.А. Покорская, Н.М. Раитина, Ч.В. Комбу-Самдан олар болган. Хөгжүм школазынга өөренип тургаш, республика чергелиг «Чалыы композитор» мөөрейлерге шаңналдыг черлерни ээлеп турган. Бичиизинде ооң сонуургалдары  хөй турган, ынчалза-даа хөгжүмге ынаа улуг бооп, ону шилип алган. Школачы чылдарында аялгаларны чогаадып, пианинозунга ойнап, ада-иезинге ону күүседип берип турза-турза, чоорту ооң хөгжүмче сонуургалы көстүп келген болгаш ылап-ла амыдыралында кол мергежили дээрзи илереп эгелээн.

ХЕРЭЭЖЕННЕР — чуртталгавыс каастакчызы 11.03.2014 ХЕРЭЭЖЕННЕР — чуртталгавыс каастакчызы

Сактыышкын

Шаанда хаанныг төре үезинде херээжен кижини «херээжок» деп адап, ооң эрге-ажыын кызагдап, базынчактап чораан. Бо дугайында шиилерде-даа көргүзүп ойнап турар болгай. Октябрь революциязының чайынналган күштүг чалгыы бедик Саян сыннарын ажып келгеш, Таңды-Ууланың эдектеринче чаттылып кирип келген. Азия төвүнде Тыва черге улусчу революция тиилээн, бот-тускайлаң Тыва Арат Республика тургустунган, Конституциялыг эрге-хоойлулуг күрүне апарган. Эр, херээжен бүгү хамаатылар дең эргелиг, хостуг деп Конституцияда быжыглап магадылаан. «Херээжок» деп атты солаан херээженнер бистерниң чоргааралывыс болу берген. Өг-бүлеге, ниитилел амыдыралынга-даа эрлер-биле херээженнерниң эргези дең.

Акы-дуңма дуза 06.03.2014 Акы-дуңма дуза

Украинада байдалга хамаарыштыр

Тываның Баштыңы: «Крымчыларга бистиң дузазывыс дээрге, Россияга удур хөөннү тывылдырган чорукка удур демисежип турар бүгү украиннер-биле  эп-сеткил каттыштырылгазы-дыр».

Хуу акша-хөреңги-биле Крымга дуза чедирериниң дугайында республиканың Баштыңы Шолбан Кара-оолдуң эгелээшкинин Тываның Чазааның кежигүннери деткээннер. Украинада эрге-чагырганы күш-биле ээлеп алганнарның политиказы-биле чөпшээрешпейн турарындан экономиктиг болгаш саң-хөө хоозуралынга чедер чеде берген украин автономияның чурттакчы чонунга дуза кылдыр бир хүннүң шалыңын шилчидеринге регионнуң яамыларының болгаш ведомстволарының удуртукчулары белен.

Тожу кожуунда ивижилер байырлалы 06.03.2014 Тожу кожуунда ивижилер байырлалы

Эрткен неделяда Тываның ыраккы Тожу кожуунга ивижилерниң болгаш аңчыларның 18-ки фестивалы болуп эрткен. Ооң кол сорулгазы Тожунуң үндезин чурттакчыларының чүс-чүс чылдарда кылып келген ажылының хөгжүлдезинче кичээнгейни хаара тудары, бо адырга шылгараан кижилерни хүндүткеп байырлаары, чоннуң езу-чаңчылдарын кадагалаары, аныяк салгалды кижизидери болур. Совет үеде Тывага ивилерниң саны 15 муң баш чедип турган, ынчалза-даа иви ажыл-агыйын рынок өскертиишкиннериниң чылдары чылча шапкан. 2003 чылда Тывада азырал ивилерниң саны чүгле 516 апарган. Ивини азырап өстүрери Тожу чонунуң чаңчылчаан ажыл-ижи болганда ону кадагалап арттырар болгаш катап тургузар талазы-биле бөлүк хемчеглерни Тываның Чазаа боттандырып турар.

Сибирьниң хөгжүлдези — экономиктиг сайзыралдың быразы 04.03.2014 Сибирьниң хөгжүлдези — экономиктиг сайзыралдың быразы

«Өске регионнарга ажылдаар кылдыр улусту көжүреринге деткимче көргүзериниң программазы Сибирьге таарымча чок» — деп, Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол санап турар. Красноярскиниң экономиктиг шуулганынга чугаа чидиг болган, ооң киржикчилери боттарының бодалдарын изии-биле илереткен.

Федералдыг удуртукчулар регионнарның баштыңнары-биле чөпшээрешпейн-даа, чөпшээрежип-даа болур, а бизнестиң төлээлери шуут өске саналды киирер эргелиг. Чугааның кол сорулгазы — бот-боттарының үнүн дыңнаары болгаш ниити түңнелге келири. Бо чылын Красноярскиге болган XI экономиктиг шуулганга өске чүүлдер-биле холбаштыр Чөөн Сибирьге болгаш Ыраккы Чөөн чүкке «шапкын хөгжүлдениң девискээрин» тургузарының талазы-биле саналдарны белеткээриниң айтырыгларын чугаалашкан, ол дугайында РФ-тиң Президентизи Владимир Путин Федералдыг Хуралга Айыткалынга демдеглеп турган.

Час келди, орукту чайлаңар! 04.03.2014 Час келди, орукту чайлаңар!

Март 2-де Масленица неделязының сөөлгү хүнүнде найысылалдың Арат шөлүнге  чоннуң хөглээшкининге киришкеш, кышты үдээн православтыг байырлалдың солун хемчеглериниң  херечилери болдувус.

Ол хүн шөлге улуг-бичии, аңгы-аңгы чүдүлгелиг, янзы-бүрү язы-сөөктүг чон чыглып келген. Таптыг-ла дүштекиниң 12 шак турда Тываның хөгжүм-шии театрының даштыкы индиринге Кызыл хоорайның чогаадыкчы коллективтериниң оюн-тоглаалыг концерти эгелээн. Даштын агаарның температуразы  часкы үеге дүүшпес  соок болза-даа, сеткил хайындырар ыр-шоор, баштак аянныг кожамыктар база күжүн болгаш аваангырын шенешкеннерниң мөөрейлери чыылган чоннуң хей-аъдын көдүрүп, байырланчыг хөөннү улам күштелдирген. Кидис идикти ырадыр октаар мөөрейге чүгле херээжен улус киришти. Бичии көвүрүг дег бедик черге сыртыктар-биле демисежиринге элээди оолдар идепкейлиг ойнадылар.  Дески, кылаң кылдыр чазап каан 6,5 метр узун хемчээлдиг чагының бажында белектерни алыксаан кижилерниң хөйүн канчаар. Ынчалза-даа оларның аразындан чүгле каш кижи  чагы бажынче үнүп шыдадылар. А оларга белеткээн белектер аянныг-ла: бо шагның телевизору, хеп чуур машина, планшет, ойнаар приставкалар дээш оон-даа өске.

Чедиишкинниг эгелээшкинниң бадыткалы 04.03.2014 Чедиишкинниг эгелээшкинниң бадыткалы

Сыын ажыл-агыйы

Каш ай бурунгаар Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол Бии-Хем кожуунда уксаалыг сыын ажыл-агыйының тудуунуң баштайгы чагызын тургузарынга киришкеш: «Ажыл-херектиң чүгле эгезинде бис, салдынган сорулганы чедип алыр дээш эвээш эвес күжениишкиннерни үндүрер бис» — деп онзалап демдеглээн. А февраль 28-те Туран хоорайдан ырак эвесте Туран-Бажы деп черде «Туран сыын ажыл-агыйы» КУБ-туң девискээринге Алтай Республиканың «Абайский» уксаажыдылга заводундан баштайгы 121 баш аныяк­сыыннарны база 3-6 харлыг 61 баш мыйгакты эккелгени ажыл-агый  төлевилел  боттандырылгазының  чедиишкинниг  эгелээниниң көскү бадыткалы болган.

Азияже көзенекти ажыдар 04.03.2014 Азияже көзенекти ажыдар

Россияның экономиказының болгаш бүгү ниитилелдиң чаагай чоруунуң келир үези

Чоокку чылдарда «Азияже көзенекти ажыдар» сорулга Россияның мурнунда тургустунган деп, Күрдума депутады, «Чаңгыс демниг Россия» партиязының либералдыг платформазының база бир башкарыкчызы Виктор Зубарев санап турар. Ол дидим сорулга сайгарлыкчы эгелээшкиннерни идепкейжидер, капиталды болгаш кижи курлавырларын чурттуң чөөн чүгүнче угландырар арганы тургузар. Ооң санап турары-биле алырга, оларның эң солун угланыышкыннары — Ангара — Енисей талазын сайзырадырының, Новосибирск  — Красноярск аразынга дүрген чоруур орукту болгаш Курагино — Кызыл  демир-оруун тударының дугайында төлевилелдер болур.

Чээрби чыл эрткенде 02.03.2014 Чээрби чыл эрткенде

Кыдатта хан төрел чонувус дугайында

Чээрби чыл бурунгаар «Иштики Азияның бойдузун болгаш культуразын камгалап-кадагалаары» деп бүгү делегейниң  эртем-шинчилел төлевилелинге киржир аргалыг болган мен. Ол төлевилелдиң кол-ла сорулгазы чедир шинчилеттинмээн регионнарга шинчилел ажылдарын чорудары турган. Синьцзянда эвээш санныг тывалар чурттап чоруурун дыңнааш, ынаар чоруур деп шиитпирлеп алган мен.Синьцзянга 22 хондум. Аңаа чоруткан шинчилел ажылдарымның түңнелинде элээн каш статьяларны,  «Чаңгыс чон: үш салым-чол»  деп монографияны бижээн мен. Ынчалдыр меңээ эки билдинмес, барык тоолда дег бодап турганым кыдат тывалары эргим болгаш чоок кижилер апарган.

Республиканың Баштыңының дневниги 28.02.2014 Республиканың Баштыңының дневниги

Мындыг аттыг акцияны «Комсомольская правда» солуннуң Красноярск хоорайда филиалы Тываның школаларынга интернет дамчыштыр эрттирген 

Ооң утка-шынары мындыг. Республиканың школаларының бо акцияга киржиксээн өөреникчилери 2013 чылдың ноябрь 10-дан декабрь 10-га чедир кичээлдерге алган 4-5 демдектерин интернеттеdnevnik2013@list.ru деп адресче чорудар, ону барымдаалап, акцияның түңнелдерин үндүрер. Акцияның тиилекчилери Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол-биле ужуражып, дневнигинге ооң адын салдыртып алыр. Акцияга киржип эгелээн өөреникчилерниң саны кончуг хөй, оларның кичээлдерге ап турар демдектеринде 4 деп демдек дыка эвээш болгаш, «Республиканың Баштыңының дневниги» акцияга чүгле 5 демдекке өөренип турарлар тиилээр дээрзи дораан-на билдине берген. Оларны хар-назын аайы-биле эге класстарның, ортумак класстарның болгаш үстүкү класстарның өөреникчилериниң бөлүктеринге акцияның организакчылары аңгылаан. Ынчангаш акция үезинде «демдектер мөөрейи» үе-черге киржикчилерниң аразынга чөптүг байдалга эрткен.

Боттары шиитпирлээр 28.02.2014 Боттары шиитпирлээр

Тыва Республиканың Чазааның Бажыңынга «Тыва Республиканың Тус чер чагыргаларының чөвүлели» Ассоциациязының кежигүннериниң 5-ки съездизи болуп эрткен. Аңаа республиканың бүгү кожууннарының чагырыкчылары болгаш сумулар баштыңнары киришкен. 

Тыва Республиканың Баштыңы — Чазааның Даргазы Шолбан Кара-оол 2014 чылда салдынган сорулгалар хөй, оларны боттандырары-биле кончуг күжениишкинниг ажылдаары чугула дээрзин демдеглээн. «Тыва — арыг-силигниң болгаш корум-чурумнуң девискээри» губернатор төлевилели ылаңгыя  сумуларга чедимчелиг ажылдаар ужурлуг. Девискээрлерде бокту доктаамал аштап-арыглаарын чаңчылчыдар. Чоокта чаа адалар шуулганынга күш-ажылдың кижилеринге, өг-бүлениң эр баштыңчыларынга күрүне онза деткимчени көргүзер дугайында база катап чугаалашкан. Өг-бүлелерге болгаш социал өскүс чорукту болдурбазы-биле социал болгаш чогуур албан черлери дузаны көргүзер. Шолбан Кара-оол тус чер чагыргаларының удуртукчуларынга мынчаар чугаалаан:

Эдирээ дег оруктар, элеп-тоглаан машиналар 28.02.2014 Эдирээ дег оруктар, элеп-тоглаан машиналар

Сөөлгү каш чылдарда «Россияның оруктары» деп программа-биле  автооруктарны чыл санында септеп, чаартып, дескилеп, кылып турары өөрүнчүг чүве бо. Ылаңгыя республиканың көдээ суурларынче автомашина оруктарын септеп, дескилеп, мырыңай асфальтылап турар апарган. Орук асфальтылап кылыры Россиядан акшаландырыышкын дузазы чокта Тывага тоң берге айтырыг-дыр. Ону «Россияның оруктары» деп тускай сорулгалыг программа езугаар боттандырып, акшаландырып турар. Регион бодунуң бюджединден база акша-хөреңгини   үндүрүп турар.

101 харлыг фронтучу 28.02.2014 101 харлыг фронтучу

Ада-чурттуң камгалакчызының хүнүнүң бүдүүзүнде Тыва Республиканың Чазааның Даргазының оралакчызы Анатолий Дамба-Хуурак Ада-чурттуң Улуг дайынының киржикчизи Павел Андреевич Тихоновка белек-селектиг аалдап чораан. Ооң маадырлыг чоруу дээш республиканың баштыңының, Чазааның кежигүннериниң өмүнээзинден фронтучуга өөрүп четтириишкинни болгаш хүндүлелди ол илереткен. Чазак Даргазының оралакчызы Павел Андреевич-биле шайлап чугаалашкан. «Бистиң өгбевис – кайгамчык кижи-дир. Ооң улуг угаан-сарыылдыын болгаш сагыш-сеткилиниң сергээн бо кижи бедии-биле үнелей бээр. Ооң-биле хөөрежири солун болду. Бурган аңаа кадыкшылды ам-даа сөңнээр-ле болзун! Бистиң хоочуннарывыс – бистиң чоргааралывыс. Февраль 24-те ол 101 харлаар! Кайгамчык солун болгаш чуртталгага ынак боорун-на күзээр-дир мен» — деп, Анатолий Дамба-Хуурак ужуражыышкын соонда чугаалаан.

Уттундурбас спортчу байырлал 25.02.2014 Уттундурбас спортчу байырлал

Тываның Баштыңы: «Сочиге Олимпиада российжилерниң чоргааралы болгаш уттундурбас байырлалы болуп арткан» 2014 чылдың Олимпиадазының медальдарының саны-биле Россияның олимпийжи командазы тергиидеп үнген. Ооң кол эгиннежип турганы Норвегияның чыынды командазы 11 алдын, 5 мөңгүн база 9 хүлер медальдарлыг болган.

Россияның чыынды командазы эрткен үеде чурттуң спортчуларының кышкы Олимпий оюннарынга чаалап алганы медальдар санының талазы-биле  тергиин түңнелин  (1988 чылда Калгариге ССРЭ-ниң командазы 29 медальды чаалап алган) база ажып каапкан. Кышкы Олимпий оюннарын бодунуң девискээринге эрттиргеш, тиилекчи болган чурттарның дөрт дугаары Россия болган. Ооң мурнунда Лейк-Плесид – 1932 чыл, АКШ; Осло – 1952 чыл, Норвегия; Ванкувер – 2010 чыл, Канада чурттары боттарының девискээринге тиилекчи болганнар.

«Кышкы дүне чылгы манааш, хыйланмайн ырлап өстүм» 25.02.2014 «Кышкы дүне чылгы манааш, хыйланмайн ырлап өстүм»

Шаандан тура эр кижиниң чорук-херээ аът-биле холбаалыг чораан. Ону чечен чогаалдардан-даа номчуп болур, чижээ, чылгычы кижиниң дугайында Бады-Байыр Тараа­чының «Кайгал» деп номунда: «Адавастайның үргүлчү-ле кончуг шыырак, чүгүрүк аъттар мунуп чоруурун Киваа, бичии хирезинде, эскерип чораан» — деп бижээни кончуг солун.  

Yстүнде киирген чижекте дег, мээң бөгүнгү маадырым  чыраа, саяк база чүгүрүк аъттар өстүрүп чоруур чылгычы Сергей Бады-Хооевич Ынаалай. «Эзир чурту — хаяда, кижи чурту — хонажында» деп чоннуң чеченинде сөглээни дег, ада-өгбезиниң көжүп-дүжүп чораан турлагларында оларның мал кадарып чораан чымыштыг ажылын ол уламчылаан. Эрзин, Тес – ооң өскен-төрээн делгемнери. Өг-бүлениң беш ажы-төлүнүң хеймери. Ачазы — совхоз, колхозтуң чылгы малын кадарып чораан хоочун чылгычы. Авазының ачазын Сангыы мөге дээр. Ооң ук-дөзүнде мөгелер бар болгаш Сергей Бады-Хооевичиниң  хоочуннар аразынга шүглүп чораан ужуру-даа ында.

Тываның каратэжилери – ийиги черде 25.02.2014 Тываның каратэжилери – ийиги черде

Кызыл хоорайның «Сүбедей» спорт өргээзинге Афганистандан совет шериглерни үндүргениниң 25 чылынга тураскааткан Сибирь федералдыг округтуң чемпионады болгаш Бүгү-россия чергелиг «Азия төвүнүң кубогу» каратэ маргылдаазы болуп эрткен. 

Хевис кырынга 14 хардан өрү назылыг Сибирьниң 200 ажыг оол, кыс спортчулары күжүн шенешкен. Ниитизи-биле бо маргылдааларга 24  бөлүк медальдар дээш деңзи аайы-биле спортчулар демисешкен. Тыва Республиканың Баштыңы Шолбан Кара-оол болгаш Новосибирск облазының Каратэ федерациязының президентизи Вениамин Пак спортчуларга чедиишкиннерни күзээн. Маргылдааның түңнелдери-биле алдын, мөңгүн, хүлер, ниитизи-биле 29 медальды тыва спортчулар чаалап алган. А эң-не хөй алдын медаль — Новосибирскиниң «Чедиишкин» спортчу-патриотчу клувунуң спортчуларында. Бо клубтуң спортчулары чемпионнуң бедигээжинче 6 катап үнгеннер. Тываның спортчулары 4 алдын медальдыг, 16-17 харлыг элээди оолдар аразынга боттарының деңзи категорияларынга Артур Жамкочян, Кежик Кыргыс болгаш Менди Монгуш, 18 харлыг болгаш оон улуг назылыг аныяктар аразынга Амир Мунзук чемпион адын база катап бадыткаан.

Кыштаглаашкын хүр ажып турар 25.02.2014 Кыштаглаашкын хүр ажып турар

Агаар-бойдустуң таарымчалыг болуп турары-биле Чөөн-Хемчик кожуунда мал кыштаглаашкыны хүр эртип турар.

Февраль айның санаашкыны-биле кожуунда мыйыстыг бода малдың баш саны – 15222, ооң иштинде төрүүр инек – 6512, шээр мал – 102173 баш, төрүүр хой, өшкү – 53519,  чылгы мал – 5171, белер – 1830, хаваннар – 652, төрүүр хаван – 157 болгаш 7 баш теве кыштаглаашкынны онча-менди эртип турар. Көдээ ажыл-агый өнчүзүнүң бүгү хевирлериниң кышкы турлагларында 16116 тонна сиген, 1296 тонна саваң, 559 тонна тараа культураларындан мал чеми белеткеттинген.

В.Путин байыр чедирген 24.02.2014 В.Путин байыр чедирген

РФ-тиң Президентизи Владимир Путин Тываның Баштыңынга болгаш Тыва Республиканың эр чонунга Ада-чурт камгалакчызының хүнү-биле байыр чедирген. «Хүндүлүг Шолбан Валерьевич! Ада-чурт камгалакчызының хүнү-биле байыр чедирип тур мен. Чуртувустуң эрес-дидим шериглериниң кайы-даа үелерде маадырлыг чоруктары  бистиң төөгүвүстүң адырылбас кезээ болуп артар. Yе-шаг, салгалдар солушса-даа, өндүр улуг тиилелгелерниң чалыны кезээ шагда улус-чонну каттыштырып,  Ада-чурт база ооң алдарлыг оолдары дээш чоргааралды улам күштелдирип чоруур. Төрээн чуртка бараан болуп, ооң айыыл чок чоруун хандырып, хамаарышпас чоруун камгалаарының амыр эвес мергежилинге  чүрээниң ханызындан бердинген кижилерни бөгүн хүндүткеп байырлаар бис. Олар дээрге төрээн чуртунга, хамааты хүлээлгезинге шынчызы-биле бердинген кижилер-дир.

Шылгаралдың шаңналдары 24.02.2014 Шылгаралдың шаңналдары

Тыва Республиканың Чазаанга Ада-чурт камгалакчыларының хүнүн таварыштыр хүлээнген ажылынга ак сеткилдиг, кызымаккай ажылдап келгеннерге, дайын хоочуннарынга, спортчуларга күрүне шаңналдарын тывыскан. Тыва Республиканың Баштыңы—Чазааның Даргазы Шолбан Кара-оол бо төөгүлүг чылда, онзагай байырлал бүдүүзүнде эң-не төлептиглерге күрүне шаңналдарын тыпсыры канчаар-даа аажок аас-кежик дээрзин демдеглээн. Тываның Журналистер эвилелиниң даргазы, «Новый век» телеканалдың кол редактору Эльвира Лифанованың өгбелери Ада-чурттуң улуг дайынының үезинде Ленинград бүзээлээшкининге киришкеш, «Дайынчы шылгарал», «Германияны тиилээни дээш» медальдарның болгаш  өске-даа шаңнал-макталдарны чаалап алган. Бо хүн оларның уруглары, төрелдери эрес-дидим, маадырлыг өгбелериниң чырык адынга шаңналдарны алган. РФ-тиң камгалал сайыды Сергей Шойгу төрээн черинде болуушкуннарны доктаамал хайгаарап турар. Ол бо удаада «Центр Азии» солунда үнген «Лифановская шпана» деп чүүлдү номчааш, аажок сонуургап, Эльвира Сергеевнага ооң маадырлыг өгбелери дээш өөрүп четтиргенин илереткен чагааны чоруткан.

Төрээн чуртун камгалаары—ыдыктыг хүлээлге 24.02.2014 Төрээн чуртун камгалаары—ыдыктыг хүлээлге

Февраль 20-де Тыва Республиканың Национал музейинге Тыва Республиканың Баштыңы—Чазааның Даргазы Шолбан Кара-оол шериг чоруурунга белеткенип турар оолдар-биле ужурашкан. Ада-чурт камгалакчыларының байырлалынга тураскааткан ужуражылгага «Дайынчы акы-дуңмалышкы чорук» хөй-ниити организациязының кежигүннеринден аңгыда дайын хоочуннары база келген. ТР-ниң шериг комиссары Юрий Марков, дайын шимчээшкиннериниң хоочуну полковник Сергек Шактар республиканың аңгы-аңгы булуңнарындан чедип келген оолдарга байырлал таварыштыр чаагай  чүүлдерни күзээн.Эрткен чылын шеригже бистиң республикадан 1825 оол чоруткан, ол дээрге Россия деңнелинде эки көргүзүг. Шериг чоруур оолдарның кадыының байдалы багай эвес дээрзин комиссариаттың эмчилери демдеглеп турар. Эрткен чылын дайынчы мергежилдерге 315 кижини өөредип, республиканың шериг комиссариады салдынган сорулгазын тергиин эки күүсеткен. Бо чылын 255 оолдарны дайынчы мергежилдерге белеткээр, амгы үеде 23 кижи керээ езугаар шериг албан-хүлээлгезин эрттирип турар.

Онза камгалал 21.02.2014 Онза камгалал

Бо чылын февраль 23-тү Россияның армиязы элээн көдүрлүүшкүннүг уткуп турар. Ооң чылдагааны – Сергей Шойгу Россияның камгалал сайыдының албан-дужаалынга чыл хире ажылдааш, мурнуку үеде чыглы берген белен эвес айтырыгларны дээштии-биле сайгарып шыдааны. Сергей Шойгу психологияны кажан-даа ханы өөренип чорбаан, ынчалза-даа кандыг-даа чүвениң ындын өттүр билир ышкаш угаан-сарыылдыг. Камгалал сайыдының албан-дужаалынга ажылдап эгелээни баштайгы хүнде-ле, генерал погоннарлыг шериг форманы кедип алгаш, камгалал яамызынга чедип келген. Шойгу өттүр билген ышкаш. Чаа сайыттан чогум-на ону Россияның шерии манап турган – камгалал сайыды погоннарлыг болур ужурлуг. Бир эвес чаа сайыт ийи-үш хонук шериг хеп кетпээн-даа болза, Россияның армиязы сандарай бербес болбайн канчаар, ооң шериг хептиг ажылдап эгелээринден хөй чүве хамааржыр дээрзин Шойгу билип турган. Кызыл шөлге Тиилелгениң парадынга Суворов болгаш Нахимов училищелериниң курсантыларын киириштер, «Аврора» крейсерни шериг-далай флодунуң составынче катап эгидер деп Россияның чаа камгалал сайыдының шиитпирлээни онзагай сүлде медээ болган. Ындыг медээ Россияның армиязынга херек турган – ындыг сүлде медээни армия алган.

Тывызыксыг суугу 18.02.2014 Тывызыксыг суугу

Тыва Республиканың Чазаанга бо чылдың январь айда болган чөвүлел хуралга Кызыл хоорайга хөй каът бажыңнарны тударын көвүдедириниң, найысылалдың экологтуг байдалының баксыраар чоруун болдурбазының айтырыгларын чугаалажып көрген.

2011-2012 чылдарда Кызылдың девискээринде болгаш хоорай чоогунда харда химиктиг бүдүмелдерниң чүү хире чыылганын шинчилээн эртемденнер база ол хуралдың ажылынга киришкен. Хуралга сөс алган эртемден Наталья Янчаттың дыңнатканы-биле алырга, хөмүр-даш-биле одаар суугуларлыг бажыңнарның чанында харда кижилерниң кадыынга хоралыг химиктиг бүдүмелдер хөй, Кызылдың чылыг-энергетика төвүнүң агаарны хирлендирип турары доктааткан өй-чижектен көвүдевейн турар. Кызылдың агаарын хирлендирбезиниң бир аргалары Каа-Хем хөмүр-даш уургайының хөмүр-дажын эзилдирип болбаазырадыры, энергияның чаа хевирлерин шиңгээдип алыры. Ол хуралга саналдар езугаар алырга, шинчилелдерден өске, Кызыл хоорайны хөмүр-даш ыжы, хөөзүнден хирлендирбес дээш, херек кырында боттандырыпкан тус черниң технологиялары чок бооп турар. Ол хуралга Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол Кызыл хоорайның агаарының арыг болуру эртемденнерге база хамааржыр айтырыг-дыр деп демдеглээн.

Кызыл-Арыгда салым-чаяанныглар 18.02.2014 Кызыл-Арыгда салым-чаяанныглар

Эрткен неделяның дыштаныр хүнүнде Таңды кожууннуң Кызыл-Арыгда 8-ки хевирниң кадыы кошкак уругларның школа-интернадынга «Шын» солуннуң редакциязы аалдап четкен. Херимнеп каан улуг девискээр иштинде  хөй санныг бажыңнарның барын бодаарга, мында улуг коллектив ажылдап турары илдең. Школа-интернаттың төп оран-савазынче кирип кээривиске, ооң директору Клара Ивановна Комбу бисти чылыг-чымчак уткуп-хүлээп алды. Орук-суурга кандыг чораанывысты сагыш човап айтыргаш, изиг аъш-чем белеткээн столунче шайлаары-биле чалады. Сүүзүннүг сүттүг шайны аартап ора, удуртукчу башкы интернаттың ажыл-ижи-биле каксы таныштырып чугаалады. Школа-интернатка бажында кемдээшкинниг төрүттүнген, ооң салдарындан угаан-медерелиниң сайзыралы оожум деңнелде уругларны тускай сорулгалыг программа-биле өөредип-кижизидип турар. Мында 77 өөреникчи, 55 башкы болгаш кижизидикчи башкылар 

Тиилелге шөлүнге 17.02.2014 Тиилелге шөлүнге

Афганистандан совет дайынчыларны үндүргенинден бээр 25 чылын демдеглеп турар. Ол дээрге чурттуң шериг төөгүзүнүң арыннарында таңмаланып арткан болуушкун. Совет шериглерни Афганистандан үндүрген хүнү кылдыр февраль 15-ти каш чыл бурунгаар доктааткан. Ол шиитпирни Россияның хөй язы-сөөк чону база афганчыларның эвилелдери  чүүлдүгзүнүп деткээн. Февраль 14-те, 12 шакта найысылалдың Тиилелге шөлүнге Ада-чурттуң кызыгаарындан дашкаар албан хүлээлгезин күүседип чораан шериглерни база дайын шөлүнге маадырлыы-биле тулчуп тургаш, хары черге  бажын салган оолдарны  сактып, хүндүткелдиң, мөгейигниң езулалын эрттирген.

Кыштаглаашкын – кол кичээнгейде 17.02.2014 Кыштаглаашкын – кол кичээнгейде

Чыварлыг кыш адакталып-даа турар болза, соок дыңзыг хевээр.  Көдээ ишчилерниң  чымыштыг  ажылын кайы-даа  үеде кидин түлүк деп болур. Республиканың мурнуу кожууннары — Өвүр биле Эрзинниң мал ажыл-агыйларында кыштаглаашкынның эртип турары чүгээр. 

Эрзин кожууннуң шупту 266 ажыл-агыйларында, ооң иштинде көдээ ажыл-агыйның — 69, араттарның — 24, биче кооперативтерниң — 10, а хууда дузалал ажыл-агыйларының  163 кышкы турлагларында 11359 баш бода  болгаш 106808 баш шээр мал, 102 хаван, 64 теве, 134 куш аймаа чизелеттинген. Бо кыжын хар кылын-даа болза, мал-маганның деңгели хүр-менди. Арай  кошкак малды  тургузу азырап турар.


Тыва уруглар шылгараан 13.02.2014 Тыва уруглар шылгараан

Февраль 11-де ТР-ниң ЧазааныңБажыңынга Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол Соңгу-Чөөн Азия чурттарының регионнар чагыргаларының ассоциациязының(АРАССВА) өөреникчилер болгаш тускай ортумак өөредилге черлериниң сургуулдарыныңаразынга чарлааны Соңгу-Чөөн Азия чурттарының дугайында чогаадыглар мөөрейинге киришкеш, шаңналдыг черлер ээлээн уруглар-биле ужурашкан. Тыва Республиканың өөреникчилериниң, сургуулдарының 20 ажыг ажылдарын 2013 чылдың чайын АРАССВА-ның секретариадының жюри кежигүннеринче  чоруткан.  Шыңгыы шилилгениң түңнелинде Кызыл хоорайның №3 ортумак школазының 11-ги класстың өөреникчизи Аржаана Куулар бирги черге төлептиг болган. Кызылдың өскүс болгаш ада-иезиниң хайгааралы чок арткан уруглар школа-интернадының 7-ги классчызы Буяна Монгуш, Тээли суур ортумак школазының 7-ги классчызы Дүгер Салчак, 10-гу классчы Челээш Дивии, 3-кү классчы Аялга Дивии, 2-классчы Белек Чошкак база Тываның көдээ ажыл-агый техникумунуң 1-ги курузунуң сургуулу Долаана Монгуш шаңналды алганнар.

Саян сыннарындан талыгыр ыракка… 13.02.2014 Саян сыннарындан талыгыр ыракка…

Афганистан, Кабул, Кандагар, Герат, Гиндикуш, Салангыны картадан сонуургап көрүп оргаш, бо хары черлерге бистиң солдаттарывыс тулчуушкунга киржип, коргунчуг дайынның чакпыыл  огунга амы-тынын алысканын сактып келдим.Афганистанга дайын 1979 чылдың декабрьдан 1989 чылдың февраль айга чедир  9 чыл, бир ай, 18 хонук үргүлчү-лээн, чээрбиги чүс чылдың ол берге үези төөгүде уттундурбас болуп арткан. Афган дайыны – эң-не берге, дайынчы маргыштыг, чөрүлдээлиг үе. Ол чылдар совет чоннуң сагыш-сеткилинге аар балыг кылдыр арткан. Бо дайынга барык 18 муң офицерлер, солдаттар маадырлыы-биле амы-тынындан чарылган. Тывадан 462 солдат ук дайынга киржип, интернационалчы хүлээлгезин күүсеткен.

Ужуру чүдел? 12.02.2014 Ужуру чүдел?

Өг-бүле — чырык черде кижи бүрүзүнүң эң-не эргим, хайыралыг уязы. Бо бичии «күрүнеге» кижи деткимчени ап, мөзү-шынарга өөренип алыр. Аас-кежиктиг, найыралдыг өг-бүлелерге бүрүн кадык ажы-төл төрүттүнер дээрзинге чөпшээрежир силер бе? Амгы үеде өг-бүле тутпаан аныяк иелерниң доктаамал божуп турары дүвүренчиг байдалды тургузуп турар. Ийи аныяк кижи кады чурттап турар-даа болза, аразында харылзаазын хоойлу-дүрүм езугаар быжыглавас апарган. 2013 чылда республикага ниитизи-биле 8256 чаштар төрүттүнген:  өг-бүлелиг азы уруунуң ачазы документ езугаар тодараттынган иелерден 2931 уруг. А күрүнениң бүрүткели-биле бот кылдыр санаттырар иелер 5323 уруг божаан. Моон алгаш көөрге, ажы-төлүвүстүң хөй кезии чедимчелиг, «долу» өг-бүлелерде төрүттүнмейн турар ышкажыл. 2012 чыл-биле деңнээрге, 2013 чылда бадылгалыг өг-бүлелерниң саны 3,58 хуу эвээжээн. А чарылган өг-бү­лелер 6,18 хуу көвүдээн. 

ВЛАДИМИР ПУТИН БАЙЫР ЧЕДИРГЕН 12.02.2014 ВЛАДИМИР ПУТИН БАЙЫР ЧЕДИРГЕН

Сочиде команда аайы-биле маргылдаага баштайгы алдын медальды чаалап алган Россияның фигурлуг чуңгулаашкын спортчуларынга байырны Владимир Путин чедирген.

Фигурлуг чуңгулаашкын талазы-биле ужуражылга баштайгы олимпийжи маргылдаа болган, аңаа Президент чедип келген. Оларның оюнун күрүне баштыңчызы индирден хайгаараан болгаш спортчу көргүзүү доосту бээрге бадып кээп, үрде манаан тиилелгези дээш  чоргааралын илереткен.Россияның фигурлуг чуңгулаашкын талазы-биле чыынды командазын олимпийжи чемпион Евгений Плющенко болгаш оюннарга бир дугаар киржип турар Юлия Липницкая база эжеш танцылаарлар Елена Ильиных биле Никита Кацалов олар төлээлээннер.


Кышкы-даа бол, изиг оюннар эгелээн 12.02.2014 Кышкы-даа бол, изиг оюннар эгелээн

Улуг, делгем Россия бодунуң күчү-күжүн делегейге көргүзүп, XXIIКышкы Олимпий оюннарынга аренада 40 муң, экраннар баарында 3 миллиард көрүкчүнү хаара туткан. Бо спортчу маргылдаа аарыкчыларның сагыш-сеткилин хөлзедип, кайгамчыктыг солун болуп, улуг чижилгеге эртер дээрзинге чигзиниг турбас.

Февраль 7-де кежээкиниң 20:14 турда, янзы-бүрү оттар чайнаан дүнеки Сочи хоорайга бүгү чоннуң четтикпейн манааны Олимпиаданың ажыдыышкыны эгелээн. Олимпиаданың маадырлары спортчулар шөлче үнерге, аңгы-аңгы чурттарның баштыңнары оларга улуг-улуг чедиишкиннерни күзеп, байырны чедирген. Кажан Россияның чыынды командазы хостуг, чоргаар, аренаже үнүп келгенде, улуг-бичии аарыкчыларның хей-аъды улам киискип, чурттуң бүзүрелдиг чедиишкини дээш кыйгыны салып, кызыгаар чок өөрүшкүзүн илередип турган.

«Кызыл-Дагның сылдызы» 12.02.2014 «Кызыл-Дагның сылдызы»

Шүлүкчү башкы Нина Эртинениң 50 харлаанынга тураскааткан «Кызыл-Дагның сылдызы» деп кожуун чергелиг мөөрей Николай Танзын аттыг көдээ Культура бажыңынга бедик деңнелге эрткен. Ыры мөөрейи эгелээриниң бетинде мугур хар харлап турар башкының амыдыралчы болгаш күш-ажылчы намдары-биле көрүкчүлерни таныштырган.Нина Түлүшевна бойдустан дески салым-чаяанныг болуп төрүттүнген: шүлүкчү, танцычы, чурукчу, спортчу, даараныкчы, аргыкчы. Хаакка маңнаарынга, баскетбол ойнаарынга кожуунда кым-даа аңаа четпес. Хүндүткелдиг башкы өөредилге эргелекчилеп, директорнуң оралакчызы болуп, класс удуртукчузу, херээженнер чөвүлелиниң даргазы болуп үре-түңнелдиг ажылдаан. Шынап-ла, ажыл-иштиң кандыызындан-даа чалданмас кижи. Сиген кезип турда, эр кижилерден чыда кагбас. Школада шүлүк, чогаалга сонуургалдыг уругларны «Сылдысчыгаш» бөлгүмче хаара тудуп, хөй чылдарның дургузунда ону билдилиг удуртуп, хөй-ниити ажылынга идепкейлиг болурунга өөреникчилерге төлептиг чижек болуп чоруур.

Олимпиадага тураскаадып 12.02.2014 Олимпиадага тураскаадып

Тожу кожууннуң суму школаларының командаларының аразынга Сочиге болур кышкы Олимпий оюннарынга тураскааткан спортчу мөөрей болуп эрткен. Аңаа Тоора-Хемниң, Адыр-Кежиг, Ий база Ийниң санаторлуг школазының школачылары хаак болгаш дагдан шанакка бадар маргылдааларга киришкен. Хаак маргылдаазынга Тоора-Хем школазының командазы бирги черге төлептиг болган. Ийиги база үшкү черлерни Адыр-Кежиг биле Ий школалары тус-тузунда алган.

Өскүс уругларга чаа бажыңнар 06.02.2014 Өскүс уругларга чаа бажыңнар

2013 чылда бистиң республиканың өскүс уругларынга болгаш ада-иезиниң хайгааралы чок артканнарга 295 квартираны туткан. Бо сорулганы күүседири-биле бюджетке 316,6 млн. рубльди салган. Аныяк кижилерниң көжүп кирип турар чаа бажыңнарын республиканың бүгү муниципалитеттеринде тудуп турар. Оларның иштинде эң ырак болгаш чедери берге черлер база бар. Чижээ, Бай-Тайга кожуунда ийи-ийи аал чурттаар чеди бажың туттунган, Тожуда — алды.2013 чылдың төнчүзүнде Шагаан-Арыг хоорайга, №1 школадан ырак эвесте, чаа бажыңнардан тургустунган кудумчу көстүп келген. Өскүс уруглар чурттаар кылдыр ийи-ийи квартиралыг сес болгаш дөрт квартиралыг бир бажыңны ында туткан. Бажың бүрүзүнүң чанында огород тарыыр болгаш ажыл-агыйга ажыглаар участокту көрген. Ол тудугга 17 млн. рубльди үндүрген. Шагаа бүдүүзүнде 20 чаа бажыңны ээлеринге хувааган, оларның чамдыктары көжүп кире берген, өскелери — белеткенип турар.

Эге школаларга — өөредилге номнары 06.02.2014 Эге школаларга — өөредилге номнары

Тыва школаларга  өөредилге номнарының төөгүзү оларның амгы үеде байдалы, ол номнарны чогаадып, очулдуруп, редакторлап, парлап чораан буянныг кижилерниң  намдар-төөгүзү, чогаадыкчы ажыл-ижи тыва культураның эрткен оруунуң база бир чугула айтырыгларының  бирээзи.

Тываның гуманитарлыг шинчилелдер институдунуң эртем библиотеказында тыва школаларга өөредилге номнарының фондузу биске эң-не үнелиг, ховар фондуларның бирээзи.  Ында баштайгы «Yжүглелдер», «Букварьлар»,  «Тыва дыл», «Төрээн чогаал», тыва школаларга «Орус дыл» номнары  болгаш 40 чылдарда орус дылдан тыва дылче очулдуруп турган  «Амы чок бойдус», «Бурунгу болгаш ортаакы вектерниң төөгүзү», физика,  химия,  математика,  география дээш, өске-даа эртемнерниң номнары  бар. Оларны чаа шагның өөреникчилери хамаанчок, ортумак назы четкен аныяктар  безин   шоолуг-ла билбес, хөй кезии оларны шуут көрбээн-даа чадавас.

Аржааннарның кадыкшылга салдары 06.02.2014 Аржааннарның кадыкшылга салдары

2013 чылда республикага кылдынган эртем-шинчилел ажылдарының иштинде онзагай черни кижиниң кадыын быжыктырып сегидеринге Тываның аржаан сугларының онзагай салдар-күжүн тодарадыр эмчи шинчилелдери хамааржыр. Бо улуг ажылды Тыва Республиканың Чазааның айтыышкынын (№ 81, 2013 ч. март 18) болгаш Тыва Республиканың Кадык  камгалал яамызының дужаалын (№ 383, 2013 ч. 04 а. 04 х.) езугаар кылып чоруткан. Шинчилелдерни удуртуп-башкарар болгаш ооң кол күүседикчизи кылдыр Тыва Республиканың эмчи-социал айтырыгларының болгаш удуртулга талазы-биле эртем-шинчилел институдунга дааскан (директору М.Т. Оюн). Шинчилелдерниң бүгү ажылдарын херек кырында чорудар кылдыр институттуң аржааннар шинчилээр секторунуң кол эртем ажылдакчызы, эмчи эртемнериниң доктору, профессор И.Н.Смирнованы, секторнуң эргелекчизи, химия эртемнериниң кандидады К.Д.Аракчааны томуйлаан. Аржааннарга кылдынган баштайгы шинчилелдерниң түңнелдерин 2013 чылдың декабрь 13-те Чазак Бажыңынга эрттирген эртем-практиктиг конференцияга илеткээн.

Шагаа бүдүүзүнде малчын коданга… 05.02.2014 Шагаа бүдүүзүнде малчын коданга…

Чылан чылы дүжүлгезин аът чылынга дамчыдарының бүдүүзүнде республиканың кызыгаар чоогунда кожууну Эрзинче сургакчылаар аргалыг болдувус. Найысылалдан кожуун төвүнге чедир 220 километр. Ол хүн агаар-бойдустуң чылыынга үдеттирип алгаш, кожууннуң төвүнге дүъш үезинде четтивис. Оруувусту уламчылап, Эрзин суурдан үнгеш, ужуражыр малчыннарывыстың кыштаанче углапкан бис. Ыяштың адыр будуктары дег, ында-мында оруктар-ла хөй. Төре-Хөлче углаар оруктап көвүрүгнү кешкеш, хараганнар аразы-биле чоруп ор бис. Ховуну дургаар кыштагларны таварып, айтыртынып чорааш, Чаламалыгда кыштап орар  малчыннарның аалынга чедип келдивис. Кожуун төвү биле бо кыштагның аразы 48 километр. Элезинниг Эрзин-Тестиң чыварлыг ховузунуң ыжык черинде эң ырак турлаг болду. Коданның девискээринде чаагайжыдыр туткан, пластик соңгаларлыг элээн улуг бажың чанынга машинавыс доктаапты.  Аалдың  ээлери бисти уткуп кээрге, оларның-биле тыва чаңчылывысты сагып, чолукшужуп мендилештивис. Ажылчын бөлүктү бажыңынче чалады. Бажыңче кирип кээривиске оларның ийи харлыг уйнуу бисче уткуй маңнап келди. 

САЙЗЫРААРЫНГА БYЗYРЕЛ УЛУГ 05.02.2014 САЙЗЫРААРЫНГА БYЗYРЕЛ УЛУГ

Тываның күрүне филармониязынга Орус дыл чылының байырлыг ажыдыышкыны «Тыва орустап чугаалап тур!» деп чыыш-биле эгелээн. Эрткен чылын Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оолдуң үндүргени Чарлыы езугаар 2014 чылды Орус дыл чылы кылдыр чарлаанын сагындырып каалыңар. Ол Тыва биле Россияның демнежилгезиниң 100 чылынга тураскааткан. Чыышка республиканың кожуун, сумуларының орус дыл болгаш литература башкылары, эртемденнер, культура ажылдакчылары болгаш массалыг информация чепсектериниң төлээлери киришкен. Аңаа орус дыл башкылаашкынының айтырыгларын болгаш ийи дылдың аяннажылгазының хөгжүлдезин, тургустунуп келген айтырыгларны, оларны шиитпирлээр аргаларын сайгарып чугаалашкан.Байырлыг хуралды ТР-ниң өөредилге сайыдының оралакчызы, орус дыл талазы-биле кол күрүне инспектору Татьяна Шарыпованың илеткели-биле ажыткан. Татьяна Леонидовнаны 2013 чылда республиканың Чазааның бот-идепкейи-биле тургускан орус дыл талазы-биле кол күрүне инспекторунуң албан-дужаалынга томуйлаан турган.

ШАГАА – АРАТ ШӨЛYНДЕ 05.02.2014 ШАГАА – АРАТ ШӨЛYНДЕ

Чаа үнүп келген Аът чылын январь 31-де Арат шөлүнге «Шагның чаагай эргилдези, Шагаа найыр моорлап келди, курай-курай!» деп театржыткан концерт-көргүзүү-биле байырлал эрткен. В.Көк-оол аттыг хөгжүм-шии театрының кирер эжииниң аксынга 12 дириг амытан шөлче үнүп кээп, каас-шиник танцызын күүсеткен. Эң-не кол кичээнгейни үдеп турарывыс Чылан чылы болгаш уткуп турарывыс Аът чылы хаара туткан. Байырлалга ТР-ниң Чазааның оралакчызы А.П. Дамба-Хуурак Ш.В. Кара-оолдуң мурнундан база бодунуң өмүнээзинден, ТР-ниң Камбы-ламазы Тензин Цүлтим, Кызыл хоорай баштыңы Д.И. Оюн, Yстүү-Усинскиден келген делегация олар байыр чедирген.

М.Кенин-Лопсан: «Өөрениңер, ажылдаңар, сайзыраңар» 05.02.2014 М.Кенин-Лопсан: «Өөрениңер, ажылдаңар, сайзыраңар»

Тываның социал-экономиктиг хөгжүлдезин, эртем-шинчилелдерин, культураны болгаш уран чүүлдү сайзырадыры-биле холбашкан ажыл-чорудулгазы, спортчу чедиишкиннери, а ол ышкаш улустарның аразынга тайбыңны, найыралды болгаш кады ажылдажылганы быжыглаарының херээнге көскү салыышкыны болгаш өске-даа сураглыг ачы-хавыяазы дээш республиканың кол күрүне шаңналдарының бирээзи — «Буян-Бадыргы» орденни бир дугаар тывыскан.  

Ол бедик шаңналды Тываның Баштыңының холундан бир дугаар алган кижи эртемден болгаш чогаалчы Монгуш Кенин-Лопсан болган. «Бо кайгамчык кижи-биле чаңгыс үеде чурттап чоруурум меңээ алдар болгаш чоргаарал-дыр — деп, шаңналды тывыспышаан, Тываның Баштыңы чугаалаан. — Монгуш Бораховичиниң ачы-хавыяазы үнелеп четтинмес. Ооң эртем, литература болгаш хөй-ниитичи салыышкынын делегей деңнелинге шагда-ла хүлээп көрүп турар. Тыва чоннуң  угаан-бодал эртинелериниң кадагалакчызы деп бүгү-делегейге үнелээн, ооң чогаадыкчы ажыл-чорудулгазы ханы болгаш хөй талалыг. Кайгамчык салым-чаяанныг, билбес чүвези чок, сагыш-сеткили байлак бо хоочун шагда-ла Тываның дириг эртинези, хамнаашкын талазы-биле бүгү чурттарда сураглыг кижи апарган. «Буян-Бадыргы» деп кайгамчык чогаалды биске сөңнээн Монгуш Бораховичиден өске кымга ындыг аттыг шаңналды эң бир дугаарында тыпсыр боор. Бо дээрге ханы уткалыг болгаш чөптүг шиитпир-дир».

2014 чылдың өскерилгелери 03.02.2014 2014 чылдың өскерилгелери
Россияның пенсия системазында 2014 чылда кол-кол өскерлиишкиннер дугайында Россияның Пенсия фондузунуң Тыва Республика салбырының даргазы Б.А. Тугур-оол-биле интервью:— Баяна Алексеевна, баштай-ла пенсия өзүлдезинге хамаарыштыр чугааны чорудар бис бе? Чүге дизе бистиң пенсионерлеривис чыл санында пенсияны өстүрүп турарын  билир, ол дугайында шагда-ла дыңнаалап, эрте дээре билип ап турар. Тодаргайлаарга, бо чылын  өзүлде кажан, кайы хире болурул?

— Ийе, пенсияның кайы хире өзери пенсионерлерге сонуурганчыг медээ дээрзи билдингир. Бо чылын күш-ажыл пенсиялары февраль 1-ден, ийи дугаарында – апрель 1-ден өзер. Февраль 1-ден индексация 2013 чылда хереглел өртектериниң кайы хире өскенинден хамааржыр, апрель 1-ден – эрткен чылда Россияның Пенсия фондузунуң орулгазы бир пенсионерге онааштыр кайы хире болганын көөр. Ол ышкаш апрель 1-ден күрүне пенсиялары, ооң санында социал пенсия болгаш федералдыг чиигелде алыкчыларының пенсиязы-биле катай ап турары ай санының акша төлевири өзер. Ону улус ЕДВ деп адап өөрени берген.

АК ЧОЛДУГ ШАГАА-БИЛЕ 03.02.2014 АК ЧОЛДУГ ШАГАА-БИЛЕ

Амыргын-на, амыргын, хүндүткелдиг хоочуннарывыс!

Амыр-амыр, хүндүлүг чаңгыс чер-чурттугларым!

Чаа уткуп алырывыс чараш, чаагай Шагаавыс-биле!

 Төрээн Тывавыстың бүгү-ле ыдыктыг черлеринге саң салып, йөрээлдер ыдып тургаш, cуг олуттуг, 5 сарыг меңгилиг, каразымаар Чылан чылын үдеп үндүргеш, ыяш олуттуг, дөрт ногаан меңгилиг, көк Аът чылын хүннүң баштайгы херелдери-биле уткуп алыр бис.  Аът чылын таварыштыр Тывада чурттап чоруур бүгү-ле чонумга Шагаа-биле изиг байырны бодумнуң өмүнээмден болгаш Тыва Республиканың Чазааның мурнундан чедирип тур бис! Аът дээрге мал малдап чоруур  кижиниң  хүн бүрүде ажыл-ижин кылчыр, амыдырал-чуртталгазында эң-не чоок эжи-дир. Тываның сүлде-демдээнде аъттыг кижи чуруп кааны база анаа эвес, ханы уткалыг. Өгбелеривис аът-биле аргыжып, көжүп-дүжүп, дайын-чаага киржип чорааннар. Ажыктыг хөлгези — аътты ол хире бедик деңнелге хүндүлеп турганы ол-дур. Аът дээрге эр кижиниң хей-аъды, чоргааралы болгаш бүзүрели-дир. Ындыг болганда, бо чыл бистиң чер-чуртувуска сайзыралды болгаш депшилгени хайырлаар дээрзинге бүзүрээр бис. Бүзүрел бистерге дыка херек. Улуг юбилейлиг хемчеглер эрттирер деп турар улус бот-боттарывыска бүзүрелдиг турар ужурлуг бис. Чаа чүс чылдың төөгүзүн эгелеп турар болганывыста ону демниг, туруштуг, найыралдыг, келир үеге быжыг бүзүреливис-биле чаа төөгүвүстү  бижип эгелээр ужурлуг бис.

Тываның Баштыңы: «Инвесторлар чүгле боттарынга эвес, республиканың эрге-ажыктарынга база ажылдаар ужурлуг» 27.01.2014 Тываның Баштыңы: «Инвесторлар чүгле боттарынга эвес, республиканың эрге-ажыктарынга база ажылдаар ужурлуг»

Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол биле Төп-Сибирь округунуң талазы-биле бойдус курлавырларының ажыглалының департаментизиниң начальниги Александр Еханин ужурашкан.Бойдус курлавырларының ажыглалының талазы-биле федералдыг агентилелдиң регионда тургузугларынга чорутканы эде тургузуушкунунуң түңнелдерин езугаар Төп-Сибирь округунуң талазы-биле бойдус курлавырларының ажыглалының департаментизи тургустунган. Ужуражылга үезинде Александр Еханин эде тургузуушкуннуң утказын болгаш сорулгаларын Тываның Баштыңынга таныштырган. Шолбан Кара-оол аңаа көргүскен кичээнгейи дээш четтиргенин илереткен болгаш күүсекчи эрге-чагырга органнары-биле кады ажылдажылганың айтырыгларын сайгарарын саналдаан.

Чоннуң Шагаа-2014 байырлалын эрттирериниң планы 27.01.2014 Чоннуң Шагаа-2014 байырлалын эрттирериниң планы

«100 чылдарны демдеглээр байырлалдарны Шагаа-биле уткуулуңар!» уругларга байырлал хемчеглери:
— «Шаг — чараш, Шагаа — чаагай» деп тыва национал оюннар;
— тыва национал идик-хеп көрүлдези – Республиканың уругларга немелде өөредилге төвүнге январь 26-да 10.00 шакта;
«Шагааны уткуп – эжиң-өөрүңге байырдан чедир!» уругларга байырлал – Кызыл хоорайның уругларга немелде өөредилге төвүнге январь 26-да;

Культура-массалыг болгаш спортчу хемчеглер
2000-2001 чылда төрүттүнген оолдар аразынга бокска «Рингиниң идегели» республика маргылдаазы – «Автомобилист» спорт залынга, январь 29-тан февраль 2-ге чедир;
«Шагның чаагай эргилдези, Шагаа найыр моорлап келди, курай-курай!» театржыткан көргүзүг – Арат шөлүнге, январь 31-де 13.00 шакта;
«Аът чыл үндү, арат-чонну кыйгырды!» байырлал көргүзүглери – Тыва культура төвүнге январь 31-де 14.00 шакта;

Олимпиаданы көөр күзелдиг улустарга 27.01.2014 Олимпиаданы көөр күзелдиг улустарга

Тываның Аныяктар херектериниң болгаш спорт талазы-биле яамызының дыңнадып турары-биле алырга, XXII Кышкы Олимпий оюннарының ажыдыышкынынче баар күзелдиг кижи бүрүзү Сочиже баар билеттерни боттары садып ап болур. «Сочи-2014» оргкомитет Тыва Республикага 50 билет квотазын аңгылаан.Оларны спорттуң дараазында хевирлеринге үлээн: бобслей —1, хаак – 7, трамплинден хаактыг шураары – 1, шанак спорту – 2, дүрген чарыш – 6, херээжен улус хоккейи – 20, эр улус хоккейи – 12, шорт-трек – 1 билет.  

Шагаа — ыдык байырлалывыс 25.01.2014 Шагаа — ыдык байырлалывыс

Шагаага барык-ла күстен эгелеп белеткенир. Аңаа чоннуң хүндүлээр аъш-чемин «Шагаа чеми» дээш аңгы шыгжап алыр. Күзүн чиш согар үеде иртти азы шыдалдыг кижилер улуг боданы-даа соккаш, үүжелээр: үүргенелиг, чодураалыг чөкпектерни, кадыктарны база-ла тускайлап куткаш, Шагаада бузары-биле шыгжап каар.Шагаа эрги сан-биле кыштың адак айы төнгенде, частың башкы айының бир чаазында болур. Шагаа чоокшулап келгенде, бир-ийи ай бурунгаар «ыяш календарь» (керткен ыяш — ай ыяжын) кылып алгаш, ооң-биле хонук санаар. Айның каштың хүнүн Айдан билип алыр. Ай долу турда, айның ортаны азы 15-жи дээр, улгадып орар чартыы 8 чаа, бичиилеп орар чартыы 22-ниң хүнү дээш, оон-даа ыңай.

Мал ажылын — чаа угланыышкынче 25.01.2014 Мал ажылын — чаа угланыышкынче

Муңчу малчыннарның турумчуй берген ажыл-агыйларынга көдээ ажыл-агый продукциязын болбаазырадып кылырының талазы-биле бүдүрүлгелерни тургузар. Келир үеде ол малчыннарны улуг-улуг кооперативтер кылдыр каттыштырар, оларның дузазы-биле көдээ ажыл-агыйны сайзыралдың чаа деңнелинче үндүрер. Бодунуң ындыг планнарын Шолбан Кара-оол Барыын-Хемчик кожуунга ажылчын аян-чоруун кылып чорааш, малчыннар-биле ужуражылга үезинде дыңнаткан. Малчыннарга чедирер күрүне деткимчези акшаның кол кезиин ындыг бүдүрүлгелерни организастаарынче угландырары чугула деп, республиканың удуртукчузу санап турар.
Ындыг  чугаа  Каткылыг деп черде кыштагда муңчу малчын Улар-оол Ооржактың аалынга болган. Ол 2013 чылда эң эки чылгычы деп үнелеткен. Тываның Чазааның Даргазы-биле ужуражыр дээш аңаа Шекпээр суурнуң чоогунда турар ниити саны 11 муң баш малдыг он дөрт фермер ажыл-агыйларының удуртукчулары чедип келгеннер.

Чымыштыг иш оожургавас 25.01.2014 Чымыштыг иш оожургавас

Эрткен чылын декабрь, январь айларда сооктар дыңзыг болганындан мал-маганны коданга тургузуп, чемгерип турган болгай.А бо 2014 чылда республиканың малчыннары кыштаглаашкынны канчаар эртип турарыл деп айтырыгга ТР-ниң Көдээ ажыл-агый яамызының мал ажылының килдизиниң даргазы Галина Ким-ооловна Ондар харыылаан: «Өске чылдарга деңнээрге, кыштаглаашкынны чүгээр эртип турар бис. Аңаа чылыг кыш, харның эвээш чагганы дээн чижектиг агаар-бойдустуң таарымчалыг байдалдары эки салдарны чедирген. Бо хүнге дээр мал-маганны одарже үндүрүп, оъткарып турар. Ооң ачызында белеткээн мал чеминиң чарыгдалы эвээш. Шыдалы кошкай берген малды тургуза чемгерип, сегередип турар. 

Орукчуларга — чаа техника 25.01.2014 Орукчуларга — чаа техника

«2012-2014 чылдарда ТР-ниң орук ажыл-агыйын сайзырадыры» республиканың тускай сорулгалыг программазын езугаар дөрт автогрейдерни, ийи чүдүрүкчү экскаваторну, чүъктү чүдүрер болгаш дүжүрер погрузчикти, МТЗ-82 деп үш тракторну орукчуларга садып берген.Оларны садып алыры-биле 25 миллион 662 муң рубльди шилчиткен. «Дорожник», «Өвүрнүң орук участогу», «Ак-Довурактың орук участогу», «Чадаананың орук участогу» унитарлыг бүдүрүлгелерниң тускай техниказының саны өзүп турар. Бо черлер 920 километр орукту, ооң иштинде республиканың ырак болгаш чедери берге кожууннарының оруктарын хайгаарап, септеп, тудуп турар.

«Оруктар дээш четтирдивис…» 25.01.2014 «Оруктар дээш четтирдивис…»

Кайы-даа девискээрниң чүү хире экономиктиг шыдал-быралыының бир демдээ – оруктар. Оруктарның шынары кайы-бир девискээрде эки болза, аңаа барган кижилер ук черниң чурттакчы чонунуң амыдырал-чуртталгазы шымбай-дыр деп бодаар. Орус улустуң «Хевин көрүп уткуур, угаанын билип үдээр» деп үлегер домаа бар болгай. Орук база чер-чурттуң «хевиниң» бир янзы хевири боор ышкаш-тыр ийин, але. Тыва биле Россияның чаңгыс демнежилгезиниң 100 чылынга белеткенип, ону демдеглеп эрттиреривис 2014 чылда төөгүлүг байырлалга хөй аалчылар келир. Ынчангаш оруктарывыстың эки шынарлыг, көрүштүг боору база кончуг чугула. Бистиң республикавыста оруктарже, оларны чаартырынче, машина-балгаттыг болгаш чадаг кижилерниң оруктарга аргыжарының эптиг база айыыл чок болурунче кичээнгейни салып турар. 

2014 чыл — Россияда культура чылы 25.01.2014 2014 чыл — Россияда культура чылы

Январьның 16-да Тыва культура төвүнге ТР-ниң культура сайыды Вячеслав Донгак баштаан удуртукчулар республиканың массалыг информация чепсектериниң ажылдакчылары-биле парлалга конференциязын эрттирген. Аңаа Тываның болгаш Россияның демнежилгезиниң 100 чылынга, Кызыл хоорайның тургустунганындан бээр 100 чылынга тураскааткан культурлуг хемчеглерниң дугайында улуг чугааны кылган. Парлалга конференциязынга Национал театрның, күрүне филармониязының, национал оркестрниң, үрер хөгжүм оркестриниң болгаш өске-даа культура албан черлериниң удуртукчулары, кожууннарның культура эргелелдериниң начальниктери киришкен.

Барыын - Хемчикте хөй хүлээлгелиг төп 21.01.2014 Барыын - Хемчикте хөй хүлээлгелиг төп

Тыва Республиканың Баштыңы бо чылда бир дугаар ажыл - агыйжы сургакчылаашкынын бо кожуунну шилип алганы таварылга эвес. Барыын-Хемчик дээрге Тыва күрүнениң үндезилекчизи, тыва болгаш орус чоннарның чоокшулажырынга улуг салыышкынны киирген Монгуш Буян-Бадыргының чурту. Орус хаан II Николайның адынга дилег киирген соонда Россия Тываны бодунуң хайгааралынга 1914 чылда алган. 
Ол төөгүлүг болуушкуннуң 100 чылын бо чылын демдеглээр бис. Республика Баштыңының албан-езузунуң дилээн Россияның Президентизи хандырып, ол байырлалга федералдыг эрге-байдалды тывыскан. Ынчангаш 2014 чылда республиканың сайзыралының төөгүлүг үе-чадазының түңнелдерин үндүрүп, ооң моон соңгааргы хөгжүлдезиниң үндезинин тургузар ужурлуг бис. Ол дугайында Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол Барыын-Хемчик кожууннуң чурттакчылары-биле ужуражылга үезинде демдеглээн.

Шагаа - бурун байырлалывыс 21.01.2014 Шагаа - бурун байырлалывыс

2014 чылдың январь 30-ден 31-же эртенгиниң 5 шак 40 минута турда чаа чыл –Аът чылын уткуп, ыдык байырлалывыс Шагааны байырлаар бис. Бистиң Чыраа-Бажы суурнуң чурттакчылары чылдың-на Шагаа байырлалын кым удуртуп, углап-баштап эрттирерин баш бурунгаар тодарадып ап чаңчыккан бис. Бо чылын Монгуш төрел аймак чаңгыс чер-чурттугларын ойнадып, хөгледип, янзы-бүрү мөөрейлерни организастап, чонун өөртүрүнге белеткенип турар. Yдеп турарывыс чыл Чылан чылы болгай. Ооң кудуруу узун, орааштыг бооп болур, ынчангаш оваарымчалыг болуру черле артык эвес. Чыл санаашкынында дириг амытаннарның бирээзи-ле 12 чыл болгаш эргилип кээр азы чаа чыл үнер. Шагааны байырлаар. Шагаа  - тыва чоннуң бурун шагдан ыдык байырлалы. Шагаа езу-чаңчылдарның, кижизидилгениң, сагыш-сеткил арыглаашкынының, шажын-чүдүлгениң - Тос Дээринге, Долаан Бурганынга, Айга, Хүнге, оран-таңдызынга чүдүп тейлээриниң байырлалы.

Тыва - бурунгу скиф сайзыралдың тывылган чери 20.01.2014 Тыва - бурунгу скиф сайзыралдың тывылган чери

Скиф алдынының соонда Тываның эрге-чагыргалары «Аржаан-2» базырыкты касканының соонда өске бүгү тывыштар-биле кады Москваже археологтарның чедиргени скиф хааннарның артынчыларын республикаже дедир эккелген.
Бурунгу скиф сайзыралдың тывылган чери, мурнунда санап турганы Европаның Кара далай чоогу эвес, амгы Тываның девискээри деп бадыткал хамыкты кайгаткан дээрзин сагындыраал. Ол үнелиг тывыштарны Тываже дедир эгидерин туруштуг негеп келген республика Баштыңы Шолбан Кара-оол январь 15-те Национал музейге тускай чөвүлел хурал эрттирген. Аңаа Культура яамызының ажылдакчылары, эртем организацияларының, Хөй-ниити палатазының болгаш Орустуң географтыг ниитилелиниң төлээлери киржип, скиф хааннарның артынчыларын канчаарының айтырыгларын сайгарган.

Шагаага белеткел Тывада эгелээн 16.01.2014 Шагаага белеткел Тывада эгелээн

Ай чурагайы-биле Чаа чыл — Шагаа республикага январь 31-де хүннүң баштайгы херелдери-биле чедип келир. Шагаа дээрге Тываның чурттакчыларының кол байырлалдарының бирээзи, ону чоннуң бурун шагдагы чаңчылдарын сагып тургаш, демдеглээр. Тываның сүлдезинде үнүп орар хүнче углай халдып орар аъттыг кижи барын сагындыраал. Yнер чыл көк Аът чылы болур. Чурагайжыларның санап турары-биле алырга, ол чыл турум болгаш чүткүлдүг чорукту көргүзер, ханы бодалдың болгаш от-көс дег изиг-халыын байдалдың каттыжыышкыны болур. Аът чылының шинчизи—ыяш, ол бодамчалыг болгаш дүрген чорукту көргүзүп турар. Аът чылында төрүттүнген кижилер шимченгир, чугаакыр болгаш кандыг-даа шиитпирлер хүлээп алырындан чалданмас болур. Олар ажыл-херээн боттарының өг-бүлезинче угландырар.

Өскүс уругларның айтырыглары 16.01.2014 Өскүс уругларның айтырыглары

Тыва улустуң мерген үлегер домактары бар. «Хөйү — хөйлең, чону – чоорган», «Өскүзүнден өлбес, өскүзүнден өзер», «Өскүс кижи өөр чоннуг» дээш, оон-даа өске. Тыва улус шаг-шаандан-на бот-боттарын деткижип, өскүс калган ажы-төлдү азырап өстүрүп чораанын бо үлегер домактарның утказы тода илередип турар.
Эрги Тыва үезинде чоннуң амыдырал-чуртталгазының байдалы берге, колдуунда мал-маган азырап өстүрүп, ооң сүт-сааны, эът-кежи, дүгү-биле амыдырап чораан. Ындыг-даа болза, тыва кижиниң сагыш-сеткили кезээде буянныг, эң ылаңгыя өскүс калган ажы-төлдү ооң төрелдери черге кагбас, азырап өстүрүп каар. Өскүс ажы-төлдү аартыктаар, харын-даа оларга дузалаар хөөн чок чорукту тыва улус сагыш-сеткил кеми деп санап чорааннар. «Өскүстү кагган - өөнделевес», «Төрелин кагган - төөрээр» деп үлегер домактар аңаа херечи. Өскүс калган чаш ажы-төл төрелдерин азыраваан кижилер чонунга хүндүткел чок боор. Өскүстерни төрелдери хамаанчок, көңгүс танывазы ачы-буянныг улустар азырап ап чораан. 

Сочиже Тываның делегациязы аъттаныр 16.01.2014 Сочиже Тываның делегациязы аъттаныр

«Сочи-2014» 21-ги Кышкы Олимпиаданың ажыдыышкынынга киржири-биле Тывадан делегацияның кежигүннерин тодараткан.Аңаа ТР-ниң аныяктар болгаш спорт херектериниң талазы-биле сайыды Уран-кыс Ондар, Каа-Хем кожууннуң баштыңы, кожууннуң Төлээлекчилер хуралының даргазы Александр Шелехов, «Тыва» КТРК-ның корреспондентизи Виктория Тас-оол, Европаның үш дакпыр чемпиону, делегейниң ийи дакпыр вице-чемпиону болгаш Россияның херээжен улус аразынга хостуг хүреш талазы-биле чемпиону, Тываның Дээди Хуралының депутады Лориса Ооржак, гандбол талазы-биле 1984 чылда ССРЭ-ниң чемпиону, спорттуң хоочуну, республиканың Соңгулда комиссиязының даргазының оралакчызы Олег Фортуна болгаш амыдыралы күш-культура болгаш спорт хөгжүлдези-биле сырый харылзаалыг ажыл-чорудулгалыг оон-даа өске алдарлыг кижилер кирген.

Кышкы Олимпиаданың ажыдыышкынынга киржири-биле Тывадан баар делегацияны республиканың Баштыңы Шолбан Кара-оол удуртур.

Кижизидикчи күжүн долу ажыглаан 16.01.2014 Кижизидикчи күжүн долу ажыглаан

Тывага будданың шажын школаларын ажыдарының аргаларын философия клуву сайгарып турар.

Философия клувунуң бо чылдың январь 11-де болган ээлчеглиг хуралынга Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол киришкен. Аңаа болган чугааның кол темазы - республиканың аныяктарының шажын-чүдүлге-биле холбаазы, ооң өзүп орар салгалдың угаан-бодал болгаш мөзү-шынар байдалдарынга чедирип турар салдары. Тываның күрүне университединиң проректору, философия эртемнериниң доктору болгаш будда болгаш тибет эртемнериниң төвүнүң тургузукчузу, аныяктар кижизидилгезинге буддизмниң ролюнуң дугайында илеткел кылган Ольга Хомушку чугааның кол өзээн тодараткан. Профессорнуң санап турары-биле алырга чаңчыл болган шажын-чүдүлгелер, ылаңгыя Тываның будда ниитилежилгези чүдүлгеге негелдени, ылаңгыя аныяктарның талазындан сонуургалды экономиктиг реформаларның агымы-биле күштелдирип шыдавайн барган. Ооң түңнелинде Тывада янзы-бүрү секталар (агымнар) тывылган, оларның аныяктарның сагыш-сеткилинге чедирип турар салдары ындыг-ла күзенчиг эвес болуп турар.

Тываның Баштыңы: «Хөй каът чуртталга бажыңнарының тудуунуң хемчээлин өстүрер. Кызылдың экологтуг байдалының баксыраар чоруун болдурбас». 16.01.2014 Тываның Баштыңы: «Хөй каът чуртталга бажыңнарының тудуунуң хемчээлин өстүрер. Кызылдың экологтуг байдалының баксыраар чоруун болдурбас».

Кызылдың болгаш кызылчыларның мурнунга шаандан бээр тургустунуп келген чидиг айтырыг—хоорайның кырында астына берген турар ыш болур, найысылалга ыяш бажыңнарның хөйү-биле туттунуп турарындан сөөлгү үеде ол улам немежип турар. Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол Чазакка болган чөвүлел хуралга чыылганнарның кичээнгейин бо айтырыгже угландырган. «Кызылды көдээ суурга дөмей болдурбас херек. Печка одаар, корум-чурум чаңгыс каът бажыңнарны хоорай иштинге элбээ-биле тудар чорукту соксадыр херек, аңаа төпчүткен чылыг болгаш электри хандырылгалыг хөй каът бажыңнар тудар апаар. Тыныш системазының органнарының аарыы Кызылда чок деп Кадык камгалал яамызының оожургап орган херээ чок, комплекстиг эртем-барымдаалыг хемчеглер херек — деп, Шолбан Кара-оол демдеглээн. — Ол дээрге найысылалдың Төлээлекчилер хуралының, эртемденнерниң, федералдыг хайгаарал черлериниң, күүсекчи эрге-чагырганың ажыл-чорудулгазы-дыр».

Тываның Чазаанда кадрлар солчулгазы 16.01.2014 Тываның Чазаанда кадрлар солчулгазы

Тываның Баштыңы республиканың Чазааның составынга өскерилгелерни кылган.

Ындыг шиитпирни регионнуң удуртукчузу Шолбан Кара-оол болгаш Чазак кежигүннери боттарының ажылының түңнелдерин сайгарганының болгаш 2014 чылда ажыл-чорудулганың кол-кол угланыышкыннарын тодаратканының соонда хүлээп алган.Кадрлар солчулгазын Чазак Даргазының оралакчыларынга болдурган. Россияның Чазааның Даргазы Дмитрий Медведевтиң даалгаларын, Тыва Республиканың сайзыралының инвестиция планнарын күүседириниң болгаш ооң боттаныышкынын эгелээриниң талазы-биле күжениишкинниг ажылдың үези келгенин демдеглээн. Оон аңгыда республика Баштыңының Дээди Хуралга кылган Айыткалында кирген чугула сорулгаларны база күүседири чугула апарган. Бо чүүлдер эргелеп-башкарылганың бүгү деңнелдеринге күжениишкиннерни каттыштырарын негеп келген.

Кыштаглаашкын 16.01.2014 Кыштаглаашкын

Мурнуку чылдарда ышкаш дыңзыг, күштүг сооктар чогу-биле республиканың девискээринде кыштаглаашкын байдалы бо кыжын чүгээр эртип турар.Амгы үеде малчыннарның кол сорулгазы — частың башкы айында малдың төрүлдезинге чаш малды онча-менди алыры. ТР-ниң Көдээ ажыл-агый болгаш аъш-чем яамызының дыңнатканы-биле, республикада 173 муң бода мал, бир миллион 280 муң хой, өшкү, 60 муң аъттар, хаван 28 муң, иви малдың саны 2500 болгаш 192 теве бар.Бүгү ажыл-агыйларда 199,6 муң тонна сиген, хоолулуг мал чеми – 3270 тонна база 9500 тонна тараа белеткеттинген. Хоолулуг мал чемин чер-черлерде малчын коданнарже сөөрткен. Чаа чылдың эге хүннеринде чамдык кожууннарның девискээрлеринде кылын хар чагган. Ындыг-даа болза мал-маган онча-менди, чудаан мал чок, а малчыннарның мурнунда улуг харыысалга — кышкы сооктар эвес, а мал оолдаашкынының үези келген. 

Тываның Баштыңы Россияның парлалга хүнү-биле массалыг информация чепсектериниң ажылдакчыларынга байыр чедириишкини 14.01.2014 Тываның Баштыңы Россияның парлалга хүнү-биле массалыг информация чепсектериниң ажылдакчыларынга байыр чедириишкини

«Тыва парлалганың хүндүлүг ажылдакчылары! Силерниң профессионал байырлалыңар-биле чүректиң ханызындан чедирген изиг байырымны хүлээп ап көрүңер! Бо байырлалды улуг чурттуң информастыг чаңгыс аай делгемин каттышкан күжениишкиннери-биле хандырып, Россияның хамаатыларының кол конститусчу эргезин — сөстүң хостуун боттандырып турар аңгы-аңгы кижилер демдеглеп турар. Хөй-ниитиниң санал-оналын хевирлеп тургузарынга, угаан-бодалдың болгаш мөзү-шынарның үнелиг чүүлдерин быжыглаарынга, өзүп орар салгалды кижизидеринге солун, радио, телевидение болгаш Интернет чугула чепсек болуп турар.Журналист кижиниң бижээн болгаш чугаалаан сөстери кижилерни мөөңнээринге күш болуп, оларның угаан-медерелинге, сагыш-сеткилинге болгаш хөөнүнге салдар чедирер. Массалыг информация чепсектерин «дөрткү эрге-чагырга» деп адап турары таварылга эвес

Россияның Парлалга хүнүнүң байырлалы 14.01.2014 Россияның Парлалга хүнүнүң байырлалы

Россияның парлалга хүнүнде, февраль 13-те, республиканың журналистери Виктор Көк-оол аттыг хөгжүм-шии театрының «Тет-а-тет» биче театрынга чыглып келгеннер.
Оларның аразында хөй санныг аныяк талантылыг журналистерден аңгыда, тыва журналистикага боттарының чогаадыкчы салым-чаяанын, сагыш-сеткилин, эртем-билиин бараалгаткан хоочуннар база эвээш эвес болган. Аңгы-аңгы салгалдарның журналистери Россияның парлалга хүнү-биле бот-боттарынга байыр чедирип, бүгү-ле эки чүүлдерни күзеп турганнар. Парлалга хүнү радио, телевидение, солуннар, электроннуг массалыг информация журналистерин, журналистиканың салгалдарын каттыштырып турар хүн-дүр деп, байырлалды ажыдып тура, тележурналист Виктория Тас-оол чугаалаан.

Тыва Рождество хүнүнде 11.01.2014 Тыва Рождество хүнүнде

Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол республиканың православ чүдүлгелиглеринге болгаш Кызылдың база Тываның епискову Феофанга Рождество байырлалы-биле байыр чедирген:«Хүндүлүг мындаагылар! Силерге болгаш Силерниң өмүнээңерге Тываның бүгү православ христианнарынга чырыткылыг байырлал—Христостуң төрүттүнгени-биле байыр чедирерин чөпшээреп көрүңер! Чүдүүр кижилерге бо хүн онза улуг ужур-уткалыг. Ол бүзүрелди, ынакшылдың чылыын, идегелдиң аас-кежиин шаңнаар болгаш чаагай ажыл-херектерже болгаш эки чүүлдерже сорук киирер. Чаа делегейниң төрүттүнгениниң бо байырлалы кижилерни чаартып, оларны улам арыг болгаш улам чаагай сеткилдиг болдурар. Бодунуң гуманисчи чоруу-биле православ орус культураның чарылбас кезээ болуп, кижилерни тайбыңче, бодаралче болгаш чөпшээрежилгеже чүткүлдүг болурунга националын, сөөк-язызын, шажын-чүдүлгезин болгаш өске-даа талаларын барымдаалавайн кижизидер. Чүс ажыг нацияларның төлээлери чурттап турар бистиң республикага ол онза улуг ужур-дузалыг. Рождествонуң чырыткылыг хүннеринде ниитилелдиң сагыш-сеткил сайзыралынга, мөзү-шынарның бедик идеалдарын хевирлээринге Тыва епархияның ролюнуң өзүп орарын онзалап демдеглексээр-дир мен.

Чылдың баштайгы шактары кысты сөңнээн 11.01.2014 Чылдың баштайгы шактары кысты сөңнээн

2014 чылда бир дугаар төрүттүнген уругга Тываның Баштыңы байыр чедирген, ооң соонда божудулга системазын чаартырының айтырыгларының талазы-биле чөвүлел хуралды эрттирген.2014 чылда бир дугаар төрүттүнген уругга Тываның Баштыңы байыр чедирген, ооң соонда божудулга системазын чаартырының айтырыгларының талазы-биле чөвүлел хуралды эрттирген.  Ийи дакпыр юбилейлиг 2014 чылда Тывага бир дугаарында Кызылда чурттап турар Сайсу биле Сергей Бадарчыларның өг-бүлезинге кыс уруг төрүттүнген. Чылдың баштайгы төлү республиканың Божудулга төвүнге январь 1-де 4 шак 25 минута турда төрүттүнген. Ооң деңзизи 3 килограмм 500 грамм болган, узун дурту 52 см. «Бичии уруг кадык болгаш чараш»— деп, төптүң кол эмчизи Шолбан Хопуя демдеглээн.

 

Тываның Баштыңының Балынга чылдың маадырларын алгап мактаан 10.01.2014 Тываның Баштыңының Балынга чылдың маадырларын алгап мактаан

Тываның Баштыңының Чаа чыл балы республиканың найысылалынга декабрь 27-де болган. Национал хөгжүм-шии театрынга болган байырлыг кежээге Тываның экономиказының аңгы-аңгы адырларынга эң бедик көргүзүглерни чедип алган 500 ажыг аалчылар чыылган. Yнер 2014 чылдың кол болуушкуну — Тываның Россия-биле демнежилгезиниң 100 чыл юбилейиниң демдээн езугаар балды организастаан. Аалчыларның даңзызы безин аңгы-аңгы үелерниң болгаш салгалдарның уламчылалын бадыткап көргүскен. Аңгы-аңгы үелерде Тываның үш баштыңының чаңгыс сценадан чедирген байырын чыылганнар дыңнаар аас-кежиктиг болган. Баштай республиканың амгы удуртукчузу Шолбан Кара-оол байыр чедирген. Ооң соонда СЭКП Тыва обкомунуң бирги секретары Григорий Ширшин болгаш Тываның баштайгы Президентизи Шериг-оол Ооржак олар чүве чугаалааннар. Губернатор балының кол демдээ 2013 чылды эң эки көргүзүглерни чедип алган кижилерни алгап мактааны болган. Экилерниң экизи 25 кижини үнелээн.

Эрес-кежээ ивижилер 10.01.2014 Эрес-кежээ ивижилер

Декабрь эгезинде Тываның эң чараш булуңнарының бирээзи Тожунуң тайгазында ивижилер-биле ужуражыр аас-кежиктиг болган бис. Аалчылар кээрге, аажок чылыг хүлээп, амыдырал-чуртталгазының дугайында ажыт-чажыт чок чугаалап бердилер. Олар амыдыралдың кадыг-бергелеринге чалынмас, дадыккан, бөдүүн сеткилдиг кижилер. “Шын” солунну дамчыштыр Чаа чылдың чаагай күзээшкиннерин Тываның аңгы-аңгы булуңнарында чурттап турар номчукчуларынга дамчыдарын олар дилээн чүве. Оларның чагыы езугаар бо материалды белеткедивис. Сайзана Чаш-ооловна Кол болгаш Андрей Сүрүнович Бараан ивижилээнинден бээр 20 чыл четкен. Сайзананың ада-иези Бичиилең, Чаш-оол Колдарның арттырып берген ивилерин салгал дамчып, өстүрүп эгелээн. Амгы үеде оларның аалында 80 иви бар. Олар ийи уруглуг, ийи уйнуктуг. Улуг уруу биле күдээзи «Лунсин» компаниязында ажылдап турар, а хеймери келир чылын дээди өөредилге черин доозар. Сайзана Чаш-ооловна Тожу кожуундан «Наадым – 2013-түң» тиилекчизи болгаш, трактор-биле шаңнаткан. Ол — тайгада чурттап турар чаңгыс херээжен ивижи. 

Чаарттынган концерт залы 10.01.2014 Чаарттынган концерт залы

2013 чылдың декабрьның 26-да Тываның күрүне филармониязының концерт залының эде кылдынган соонда байырлыг ажыдыышкыны болган. 2011 чылда болган чер шимчээшкини культураның бо улуг «одаан» хаар ужурга таварыштырган. Артистер ол үениң дургузунда кожууннарже үнүүшкүннер-биле аргаданып ажылдаан. Бергелер турза-даа, план езугаар септелге, эде дерилге ажылдары доозулган. Бо хүннерде республикада үннүң эки дыңналырының (акустика) талазы-биле бирги черде чоруп турар бо залдың ол шынарын чидирбес дээш тудугжулар, инженер-техниктиг ажылдакчылар, филармонияның удуртулгазы-- шупту шудургу ажылдаан. Ынчангаш 1934 чылда Ленинградтан келген тускай эртемниглерниң үннүң эки дыңналырынга таарыштыр тускайлап кылган шынарын чидирбезин бодап, чогуур ажылдарны кылганын Игорь Дулуш көрүкчүлерге тайылбырлааш, коллектив моон соңгаар-даа тыва хөгжүмнүң кайгамчык чараш аянын көрүкчүге ол хевээр чедирер дээш, делегей чоннарының хөгжүмүн дыңнакчыларга дамчыдар дээш кызымаккай ажылдаар дээрзин аазаан.

Чаа Чыл белээ — бриллиант аржыыл 10.01.2014 Чаа Чыл белээ — бриллиант аржыыл

Ат-сураглыг орус ыраажы Людмила Зыкина хуулгаазын үнү-биле, хар-дүвүлүг соок бо кежээ Оренбургтуң чөөк аржыылы-биле эктиң шуглап ал, авай, деп уярадыр бадырып чораан болгай. Ыр-шоорда кирген бо аржыыл Оренбургту алдаржыткан деп чугаалап болур. Ынчалза-даа бо ыр чогааттынмаан, Зыкина ону чон мурнунга ырлап үнүп кээр мурнунда Оренбургтуң аржыылы тус черниң ус-шеверлериниң шаг-шаандан аргып, садып турганы аржыылы чораан деп, чугаа база бар. Чараш үнү-биле хамыкты кайгаткан ыраажының чогаадыкчы ажылының дугайында кайы-ла-бир солундан номчааным бо чүүлдү «Чаңгыс суур – чаңгыс бүдүрүлге» төлевилелдиң делгелгезинге Улуг-Хем кожууннуң Эйлиг-Хемниң ус-шеверлериниң делгээн аржыылдарын бөлүк уругларның чарашсынып магадаанын көргеш, сакты хонуп келген мен.

Тыва Республиканың Баштыңы Ш.Кара-оолдуң тыва чонга байыр чедириишкини 31.12.2013 Тыва Республиканың Баштыңы Ш.Кара-оолдуң тыва чонга байыр чедириишкини

Эргим чаңгыс чер-чурттугларым! Тываның хөй националдыг чурттакчылары!

Yнүп орар Чаа чыл-биле силерниң шуптуңарга сеткилим ханызындан байыр чедирерин чөпшээреп көрүңер! Чаа чыл байырлалдарының бүдүүзү ол дээрге түңнелдер үндүрериниң, кижи бүрүзү бодунда салдынган сорулгалар шупту күүсеттинген бе, келир чылын чүнү кылырыл база кандыг үүле-херекти боттандырарыл деп айтырарының үези-дир.
2013 чылды үдеп тура, багай эвес ажылдаан бис, байырлалдың сеткил-хөөнүнге алзыр барымдаалар бисте база бар деп чугаалаар эргелиг бис. Делегейниң экономиктиг кризизи үргүлчүлеп-даа турар болза, Тывага бүдүрүлгениң буураарын болдурбаан, республиканың инвестицияга сонуургалдыг чоруун бедидерин чедип алган.
Yр туттунган Божудулга төвүн тудуп дооскан бис, Хову-Аксы суурга чаа котельная туттунган, Магистральная кудумчузун улуг хемчээлге чаартып кылган, юбилейниң объектилеринде ажылдар эгелээн.

Күрүне Думазының депутады Л.К.Шойгунуң Чаа чыл - биле байыр чедириишкини 31.12.2013 Күрүне Думазының депутады Л.К.Шойгунуң Чаа чыл - биле байыр чедириишкини

Эргим чаңгыс чер-чурттугларым!
Yнүп орар 2014 чыл-биле болгаш Христостуң төрүттүнгениниң байырлалы-биле силерге чүректиң ханызындан байыр чедирип тур мен. 
Бо чырыткылыг байырлалдар биске аас-кежикти болгаш өөрүшкүнү сөңнеп, бажың бүрүзүнге чылыгны болгаш тамчыкты чедирип турар.
2014 чыл чырыткылыг болгаш чедиишкинниг болзун, чаа-чаа тиилелгелерни болгаш чаалап алыышкыннарны эккелзин, эң эки идегелдер шынзыттынзын, күзелдер бүтсүн!

Өг-бүле бүрүзүнге эки чүүлдерни, кадыкшылды болгаш чаагай кежикти күзедим!

Хүндүткел-биле, Күрүне Думазының депутады Л.К.Шойгу.

Россия Федерациязының Президентизиниң Сибирьниң федералдыг округунда Бүрүн эргелиг төлээзи В. Толоконскийниң байыр чедириишкини 31.12.2013 Россия Федерациязының Президентизиниң Сибирьниң федералдыг округунда Бүрүн эргелиг төлээзи В. Толоконскийниң байыр чедириишкини
Эргим сибирьжилер!

Yнүп орар Чаа чыл-биле силерге байыр чедирип тур мен!

Календарьның сөөлгү арнын ажыткаш, кижи бүрүзү эртип турар чылдың түңнелдерин үндүрер, бистиң сагыш-сеткиливиске чүнү арттырып каанын, чүү чедип алдынганын, кандыг планнарны болгаш күзелдерни ам боттандырар дээрзин сайгарар.
Сибирьниң регионнарынга 2013 чыл политиктиг болгаш социал-экономиктиг амыдыралга чугула болуушкуннарның үези болган. Күрүне баштыңының социал ужур-дузалыг чарлыктарының күүселдезинче бүгү девискээр идепкейлиг кирген, ооң баштайгы түңнелдери сибирьжилерниң амыдыралының деңнелин бедидеринге арганы берген. Округтуң дыка хөй регионнарында уруг төрүттүнер чоруктуң деңнели бедээн, ол дээрге даартагы хүнде ажылдаар аныяк салгалдың көргүзүү-дүр, олар келир үеге бүзүрелдиг болур.

Чаа чыл бүдүүзүнде күрүне шаңналдары 31.12.2013 Чаа чыл бүдүүзүнде күрүне шаңналдары

Декабрь 26-да ТР-ниң Чазаанга республиканың социал-экономиктиг хөгжүлдезинге үлүг-хуузун киирип чоруур ажылдакчыларга, хоочуннарга Чаа чыл бүдүүзүнде күрүне шаңналдарын тывыскан. Тыва Республиканың Баштыңы—Чазааның Даргазы Шолбан Кара-оол юбилейлиг 2014 чылды чурттакчы чон харыысалгалыг, шыңгыы белеткелдиг уткуур ужурлуг дээрзин онзагайлап демдеглээн. Республиканың девискээрин аштап-арыглап, арыг-силиг тудары-биле октаттынган оран-саваларны эде тургузуп, чаартып турар болгаш септелге ажылдары кидин түлүк. Юбилейлиг объектилерниң тудуу уламчылавышаан. Чурттакчы чонну «100 чылче базымнар», «Спортту — бажыңнар чанынче», «Чаңгыс суур — чаңгыс бүдүрүлге» дээш, өске-даа чугула төлевилелдерже хаара тудары эргежок чугула. 2014 чылда Россияның аңгы-аңгы булуңнарында чурттап чоруур чаңгыс чер-чурттугларывыстың болгаш Тывага хамаарылгалыг бүгү чоннуң чыыжы болуп эртер. Байырлалда шупту ужуражып кээп, чаа вектиң эгезинде Тыва биле Россияның төөгүзүн чугаалажып, бодалдарны үлежири канчаар-даа аажок өөрүнчүг.

Оюн-тоглаалыг, ыры-шоорлуг Чаа чыл келди! 31.12.2013 Оюн-тоглаалыг, ыры-шоорлуг Чаа чыл келди!

Декабрь 25-те В.Көк-оол аттыг Национал театрга республиканың кожуун бүрүзүн төлээлээн тергиин өөредилгелиг, хөй санныг чедиишкиннерлиг уруглар Тываның Баштыңының елказынга чыглып келген. Чаңчыл езугаар чылдың төнчүзүнде республиканың онза чедиишкиннерлиг 7 хардан 14 харга чедир школачылары Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оолдуң уругларга елказынче аас-кежиктиг чалалганы алыр болганнар.  Чыл келген тудум, Чазак Баштыңының елказынче чалалгалар алган уругларның санының көвүдеп турары өөрүнчүг. Бо удаада база школачылар хөй болган. Национал театрның ийиги каъдында уругларга янзы-бүрү оюннар шөлчүгештерин организастаан. Каас-чараш идик-хептиг, маскарад костюмнарлыг оолдар-кыстар оюннарга киржип, амданныг, чигирзиг «шаңналдар» ойнап ап турган. Бир булуңда уруглар аът шалбадаан, өскезинде корзина иштинче бөмбүк киир октаан, күжүн шенежип, канат-даа тыртканнар бар.

Онза болуушкун 31.12.2013 Онза болуушкун

«Тыва кижиниң байы – ажы-төлүнде» деп чоннуң үлегер чугаазы бар. Уруг-дарыы хөй өг-бүлени аас-кежиктиг деп санаар эки чаңчылдыг бис. Каа-Хем суурдан Айдыс, Айлана Араптаннар— хөй уругларлыг аас-кежиктиг өг-бүле. Маңган ак харлыг декабрь айның 13-те оларның өг-бүлезинге үш ийис чаштар чырык черге төрүттүнген.  Тывага мындыг онза болуушкун чеди чыл бурунгаар болган. Тес-Хемниң Берт-Даг суурдан өг-бүлеге үш ийис кыстар төрүттүнген. «Кижи — өзер, кидис — шөйлүр» бо ийистер — ам школачылар. Оон бээр чылдарда чүгле ийис бичии чаштар төрүттүнгүлээн. Ховар таварылга — үш оол ийистер аныяк өг-бүле Араптаннарның ийи, үш болгаш дөрт дугаар уруглары бооп немешкен. Ада-иениң өөрүшкүзү — соон салгаар чаптанчыг ажы-төлүнде. Чүгле оларның эвес, республиканың чонунга чылдың белээ, өөрүшкүзү болгаш чоргааралы-дыр. Бо хире ховар таварылганы сөңнээн өг-бүлеге Кызылдың перинаталдыг төвүнүң эмчилери хеп чуур машинаны байырлыг байдалга берген. Yш ийис чаштарның кырган-авазы, кырган-ачазы эмчилерге сеткилинден четтиргенин илередип, чылыг сөстерни сөглээн.

Ивижилерден чаа чыл байыры 31.12.2013 Ивижилерден чаа чыл байыры

Виктор Шөмбүлович Самбуу, хоочун ивижи:

— Тожу кожууннуң ивилерин совхоз үезинде-ле хүлээп алгаш, ажылдаа-ла 20 чыл чеде бердим. Ивилерим саны 40 четкен. Биске ай санында аъш-чем, идик-хеп, кывар-чаар материалдарны хуу сайгарлыкчы Алексей Чертовтуң эккеп турары дыка эки-дир. Тоора-Хемче эът-кеш дужаап, садыгланыры дыка берге. Күрүне биске бир иви дээш 1200 рубль бээринден аңгыда, өске дуза чок-тур ийин. Бо хуу сайгарлыкчының ачызы-биле чурттап турар бис. Боттарывыстың кызыл күжүвүс-биле аңнап, балыктап тургаш, акша-төгерикти ажылдап, ажы-төлүвүстү дээди өөредилге черлеринде өөредип, чурттап чоруур бис. Өөм ишти чок болган. Ийи ажы-төлдүг мен. Уругларым Кызыл хоорайда өөренип турар. Далган, шай, таакпы, үс болза-ла, биске чедер, артканын оран-таңдывыс хандырып турар. Рация чокта, суур-биле харылзаа чок. Майгыннарывыс шаараш, эргижирээн, ону чамап, чылыглап алырга безин аажок соок. 

Кайгамчык солун үе 31.12.2013 Кайгамчык солун үе

Шагда Чаа чыл бүдүүзүнде шпрот, колбаса, мандарин, шампанское садып алыр дээш чон хөлзеп-ле үнер. Чаа чыл столунга чугула херек чүүлдер садып алыр дээш улуг-улуг оочурлар тургулаан. Ол ышкаш байырлалга чедир 2-3 неделя бурунгаар почта хааржаа хөй санныг Чаа чыл-биле байыр чедирген ырак-чооктан келген каас открыткалар дола бээрин сактыр боор силер. Оон ол хөй чараш открыткаларны көрүнчүктерни долгандыр каастай аарак, кыстыргылап каарга, көрүштүг-даа. Ам сактып келирге, солунун.

Тываның Баштыңы: эртип турар 2013 чылда республиканың чедиишкиннериниң болгаш нарын айтырыгларының дугайында 31.12.2013 Тываның Баштыңы: эртип турар 2013 чылда республиканың чедиишкиннериниң болгаш нарын айтырыгларының дугайында

Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оолга 2013 чыл билдиртпейн эрте берген. Чүге дээрге «чыл-чылы-биле республиканың бурунгаарлаарынга моондак болуп турган дыка хөй айтырыгларны шиитпирлээр арга Чазакка чедип алдынган».

Эртип турар чылдың дугайында ындыг бодалды Тываның Баштыңы декабрь 21-де «Тыва» КТРК-ның эфиринге тележурналистерге илереткен. Ол дээрге юбилей бүдүүзүнүң чылы, Тываның социал-экономиктиг хөгжүлдези-биле холбашкан дидим сорулгалар салдынган. Ооң-биле холбаштыр чамдык нарын айтырыглар база турган деп, регионнуң удуртукчузу чугаалаан, ол бүгүнү контрольда алган.

Ол айтырыгларны сайгарарын Шолбан Кара-оол саналдаан. Чугаага сураглыг журналистер Виталий Кузнецов болгаш Карина Монгуш («Тыва» КТРК), Эльвира Лифанова («Новый век» телеканал), Арзу Садыгов («Тува 24» телеканал) киришкеннер. «Тува 24» телеканалдың корреспондентилериниң чер-черлерге бижидип алганы республиканың чурттакчыларының айтырыгларын база чугаа үезинде ажыглаан.

Талантылыг аныяктарга шаңналдар 27.12.2013 Талантылыг аныяктарга шаңналдар

Дүүн, декабрь 25-те, ТР-ниң Чазаанга РФ-тиң Өөредилге болгаш эртем яамызының, Тыва Республиканың Баштыңының дипломнарын талантылыг аныяктарга тывыскан. Ук хемчегни Тыва Республиканың «Өөредилге» мурнады хөгжүдер национал төлевилелдиң «Талантылыг аныяктарга күрүне деткимчези» угланыышкын-биле организастап чоруткан.

Тыва Республиканың Баштыңы — Чазааның Даргазы Шолбан Кара-оол онзагай, салым-чаяанныг, талантылыг, эки өөредилгелиг уругларга деткимчени көргүзүп, шаңнал-макталды тыпсыры канчаар-даа аажок өөрүнчүг болгаш чоргааранчыг-дыр дээрзин чугулалап демдеглээн. Чазак Даргазының чугаалап турары-биле алырга, бо хүн чыглып келген аныяктар тергииннерниң тергииннери дээрзин утпас болза эки.

Улуг - Хемчилерге идегеп болур 27.12.2013 Улуг - Хемчилерге идегеп болур

Дээди Хуралга Айыткалын кылган соонда Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол Шагаан-Арыг хоорайга барып, чурттакчы чон-биле ужурашкан. Ол тус черниң активи болгаш улуг-хемчилер-биле эрткен чылдың түңнелдериниң база 2014 чылдың планнарының дугайын чугаалашкан.

— Республиканың мурнунда тургустунган бөдүүн эвес сорулгаларны боттандырарынга күштү берип турар доктаамал деткимчеңер дээш силерге өөрүп четтирдим—деп, Тываның Баштыңы чаңгыс чер-чурттугларынга чугаалаан.— Ол сорулгаларның болгаш ону шиитпирлээр оруктарның дугайында Дээди Хуралга Айыткалымга чугаалаан мен, телевидениеге берген интервьюмга база ол кирген.

Чуртталга бажыңы — эң чидиг айтырыг 27.12.2013 Чуртталга бажыңы — эң чидиг айтырыг

Владимир Путин Күрүне чөвүлелиниң бо чылдагы сөөлгү түңнел хуралын эрттирген.Yе эртип-ле турар, чамдык айтырыглар ам-даа шиитпирлеттинмээн. Ол дугайында Президентиниң чаа шүгүмчүлели Күрүне чөвүлелиниң бо чылдагы сөөлгү хуралынга дыңналган. Чугааның кол темазы Владимир Путинниң май чарлыктарының күүселдези болган. Өөредилгени сайзырадырының болгаш ЧКА-ны чаартырының база күш-ажылдың бүдүрүкчүлүүн бедидериниң айтырыгларын база сайгарган. Чарлыктарны үндүрген үеден бээр Президент ооң салган сорулгаларының кошкак күүселдези дээш албан-дужаалдыг кижилерни чаңгыс эвес удаа шүгүмчүлеп келген. Бо хуралга база ону ойбаан. ЧКА талазы-биле байдалды Президент эң чидиг деп санаан. Бустур четкен чуртталга бажыңнарындан улусту көжүрериниң талазы-биле программа эң багай күүсеттинип турар деп, ол айыткан. 

Тываның Баштыңының Айыткалы: саналдар, бодалдар, үнелелдер 27.12.2013 Тываның Баштыңының Айыткалы: саналдар, бодалдар, үнелелдер
Байбек Монгуш, Чөөн-Хемчик кожууннуң чагырга даргазы:

—ТР-ниң Баштыңы Шолбан Кара-оолдуң Айыткалы республика амыдыралының шупту талаларын илереткен. Эртип турар 2013 чылда күүсеткен чүүлдер хөй, чедиишкиннер бар. Ынчалза-даа 2014 чылда ажыл-чорудулганы оон-даа күштелдирер апаар. Маңаа муниципалдыг чергениң эрге-чагыргазы улуг салдарны чедирер дээрзин Ш.Кара-оол чаңгыс эвес чугаалады. «Чаңгыс суур — чаңгыс бүдүрүлге» деп төлевилелдиң боттандырылгазы келир чылын база уламчылаар дээрге, аажок чүүлдүгзүндүм. Бо талазы-биле бистиң кожуун өскелерге деңнежип, көргүзүглеривисти экижидер ужурлуг бис.

Көдээ черлерже орус специалистерни хаара тудар дээн саналды сонуургадым. Оларның ачызында ниити хөгжүлдениң деңнели бедип, арга-дуржулгавыс байлакшыыр.

Шиитпирлерниң күүселдези 27.12.2013 Шиитпирлерниң күүселдези

Чоокта чаа редакцияга РФ-тиң Суд приставтарының Тыва Республикада эргелелиниң ажылдакчылары-биле «дорт харылзаа» болуп эрткен. Хемчегге эргелелдиң даргазының оралакчызы Киров Иргитович Серен-Чимит, суд шиитпирлерин күүседирин организастаар килдистиң начальниги Омак Степанович Достай, Кызыл хоорай талазы-биле килдистиң начальниги Баяна Бавууевна Куулар болгаш Кызыл хоорайның Суд приставтарының районнар аразының килдизиниң начальниги Аржаана Владимировна Кара-Сал киришкен. Республиканың аңгы-аңгы булуңнарындан долгап келген кижилерниң айтырыгларынга суд приставтары тодаргай харыыларны берген. 

Кол чүүл — чурттакчыларның үнелели 27.12.2013 Кол чүүл — чурттакчыларның үнелели

«Хаа, ам база чүү-даа чок бокталдырып, дүкпүрүп каапкан, бо шагның ажы-төлүнүң чурум чогун! Дүүн чаа-ла ажылчыннар арыдыр аштап каан чүве-дир ийин. Улустуң күш-ажылын үнелеп билбезивис дыка-ла харааданчыг…» — деп, каът бажыңның подъездизинче кире бээримге, бир угбай мынчалдыр хомудаан сеткилин илереткен тур. Шынап-ла, черже көре бээримге, таакпы артынчылары, ында-мында дүкпү. Коммунал ажыл-агыйының ажылдакчылары бажыңнарны шыдаар шаа-биле аштап-арыглап, септелгезин чорудуп турда-ла, ону үнелевес кижилер бар. Чурттакчылар боттары безин подъезд иштин бокталдырып: «Мээң бажыңым ишти-ле арыг болза, ажырбас» — дээн хөөннүг болгулаар. Бок-сакты хапка суккаш, подъезд иштинге салып кааш, квартиразынче дүште чок базып кире бээрлер. Черле ынчаш, амгы үеде коммунал ажыл-агыйының байдалы кандыгыл? 

Республикада байдалдың болгаш 2014 чылда күрүне политиказының дугайында Тываның Баштыңы Ш.В. Кара-оолдуң Дээди Хуралга Айыткалы 24.12.2013 Республикада байдалдың болгаш 2014 чылда күрүне политиказының дугайында Тываның Баштыңы Ш.В. Кара-оолдуң Дээди Хуралга Айыткалы

100 ЧЫЛ КАДЫ: ДYYН, БӨГYН, ДААРТА

Хүндүлүг Каң-оол Тимурович!

Хүндүлүг депутаттар! Коллегалар!

Чаңгыс чер-чурттугларым!

Декабрь 12-де, Россияның Конституциязының юбилейиниң хүнүнде, чурттуң Президентизи Владимир Владимирович Путин чыл санының Айыткалын Россия Федерациязының Федералдыг Хуралынга кылган.

Чурттуң хөгжүлдезиниң стратегиязының-даа, ажылдың тодаргай угланыышкыннарының-даа, салдынган сорулгаларны күүседириниң аргаларының-даа кол-кол сорулгаларын күрүнениң Баштыңы тодараткан. Регионнуң тодаргай сорулгаларын, боттарывыстың мурнай шиитпирлээр айтырыгларывысты, чугула болуушкуннарны ниити күрүнениң ол угланыышкынынче киирери эргежок чугула.

Юбилейлиг 2014 чылга чедир каш хонуктар арткан. Тываның болгаш Россияның демнежилгезиниң юбилейи—ол дээрге бистиң республикага эң чугула болуушкун-дур. Эрткен 100 чыл бистиң республикавыстың кол-кол үе-чадаларын хаара туткан. Бистиң өгбелеривистиң шилип алган оруу—улуг Россия-биле кады болуру, Тыва күрүнени тургузары, Ада-чурттуң Улуг дайынынга Тыва Арат Республиканың эвилелчи киржилгези, Совет Эвилелиниң составынга Тываның эки тура-биле каттыжып киргени, бүгү чурт-биле кады чаа экономиктиг орукче шилчилге.

ТЫВАНЫҢ БАШТЫҢЫНЫҢ АЙЫТКАЛЫ 24.12.2013 ТЫВАНЫҢ БАШТЫҢЫНЫҢ АЙЫТКАЛЫ

Декабрь 20-де, Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол республиканың Дээди Хуралынга бо чылдың Айыткалын кылган. Девискээрниң удуртукчузу төнүп турар чылда кылган ажылдың түңнелдерин үндүрген, келир 2014 чылда болгаш оон ыңай үеде сорулгаларны тодараткан.
Республиканың парламентизиниң болгаш Чазааның каттышкан хуралынче шупту муниципалдыг тургузугларның, улуг бүдүрүлгелерниң, федералдыг органнарының девискээр салбырларының удуртукчуларын, Хөй-ниити палатазының кежигүннерин, хөй-ниити организацияларның болгаш шажын-чүдүлгениң ажылдакчыларын, республиканың массалыг информация чепсектериниң редакторларын чалаан.

Владимир Путинниң парлалга конференциязы 24.12.2013 Владимир Путинниң парлалга конференциязы

Краснопресненск эриинде чурттар аразының садыглажыышкын төвүнге Россияның Президентизиниң парлалга конференциязы болган. Аңаа бистиң чуртувустуң болгаш даштыкының 1300 ажыг журналистери киришкен.

В. Путин: Экии, эргим хүндүлүг агайлар болгаш дээргилер, коллегалар! Сактырымга силер-биле чарылбаан-даа ышкаш бис, эрткен чылын ужуражып турдувус чоп, чыл билдирбейн эрте берген-дир.

Ол чыл берге болган. Ынчалза-даа экономиктиг көргүзүглер талазы-биле чогумчалыг түңнелдер чедип алдынган, оларны адап болур мен. Ооң соонда айтырыг-харыыже кирер бис. Ниити иштики продуктунуң сан-түңнерин эрткен чылдыынга деңнээрге, 1,4 хуу турган болза, ам 1,5 болур хире. Инфляция — 6,1 хуу. Эрткен чылдыындан эвээш. Ниитизи-биле багай эвес. Көдээ ажыл-агыйның бүдүрүлге индекизи—6,8 хуу. Көдээниң ишчилери ниити экономикага улуг дузаны чедиргенин демдеглээр апаар, эрткен чылын барык 5 хуу четпес турган, а бо чылын — 6,8 хуу хөй болган-дыр. Yлетпүрнүң ниити иштики продуктуга чедир киирбээн үлүүн көдээ ажыл-агый дуглап турар.

Кижи бүрүзү — дириг төөгү 24.12.2013 Кижи бүрүзү — дириг төөгү

2014 чылда ТР-ниң типографиязының тургустунганындан бээр 90 чыл оюн демдеглээр.

Өөм ээзи Ким Даниловичиниң ачазы Данил Баткарович Данзын-оол төөгү дугайында чыгган ажылдарын, альбомун биске арттырган кижи. Ону бистиң өг-бүле бөгүнге чедир кадагалап, шыгжап чоруур. Д.Б.Данзын-оол 1904 чылда төрүттүнген. Ук-дөзү Таңды оюну. Ол — тывалардан Кызыл хоорайның бир дугаар чурттакчыларының бирээзи. Ол дугайында төөгү номнарында бижээн. Оолдарым кырган-ачазы Данил Баткарович, кырган-авазы Бичекей Байыровна Данзын-оолдарның 1936 чылдан эдилээн альбомунда типографияның баштайгы ажылдакчыларының тырттырган чуруу бар. Бодаарымга, ол төөгүлүг чурук, 1948 чылдан 1953 чылга чедир Тываның типографиязынга Санчай Оюн ажылдап чораан, ооң-на шыгжаан чуруу боор. 

Садып алыкчының күзелинге чагыртыр 24.12.2013 Садып алыкчының күзелинге чагыртыр

«Чаңгыс суур — чаңгыс бүдүрүлге»

«Сүбедей» спорт комплекизинге эрткен делгелгениң база бир киржикчизи «Tyva Present» бүдүрүлге чери. Ооң удуртукчузу Саин Павлович Чимиттиң башкарылгазы-биле 4 ажылдакчы алгы-кештен документилер, акша, дүлгүүр хаптары, суй белектер, курлар дээш, оон-даа өске чүүлдерни кылып турар. Оларның бараанын делгээн черде оочурлаан садып алыкчылар хөй. Оозун бодаарга, республиканың чурттакчыларынга Тываның сүлде-демдээн айыткан азы «Тывага бүдүрген» деп сөстерни сиилбээн барааннар сонуурганчыг болуп турар. 

РФ-тиң ДХЯ-зының удуртукчузу Сергей Лавров биле Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол ужурашкан 19.12.2013 РФ-тиң ДХЯ-зының удуртукчузу Сергей Лавров биле Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол ужурашкан

Бо чылдың декабрь 17-де Россия Федерациязының даштыкы херектер сайыды Сергей Лавров биле Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оолдуң Москвага ажылчын ужуражылгазы болган.Ол ужуражылга үезинде кызыгаар чоогунда регионнуң сайзыралының, РФ-тиң субъектизиниң чурттар аразынга болгаш регионнар аразынга кады ажылдажылгазының айтырыгларын чугаалашкан. Моол болгаш Кыдат күрүнелер-биле кожа турар бистиң республикага чурттуң даштыкы чурттар-биле харылзаа айтырыгларының талазы-биле чугула албан чериниң удуртукчузу-биле ужуражылгазы чогумчалыг түңнелдерни бээри чугаажок.

Кыштың чыккылама соогунда-даа тудуг ажылы уламчылаар 19.12.2013 Кыштың чыккылама соогунда-даа тудуг ажылы уламчылаар

"Россия Федерациязының 2009-2018 чылдарда чер шимчээшкини болур районнарының амыдырал хандырылга системаларынга болгаш кол объектилеринге үндезилээн чуртталга бажыңнарының быжыын кылып бедидери» федералдыг тускай сорулгалыг программа езугаар Кызыл хоорайның Спутник микрорайонунда дөрт беш каът хөй квартиралыг бажыңнарны бо чылдың часкы үезинде таваан салып тудуп эгелээн. Спутникте чуртталга бажыңнары тудуп турар чайның изии, кыштың соогу-даа дивес, чай чок ажылдыг тудугжуларның ажылын бо удаада база барып көрдүм. Аңаа алдын сарыг күс моорлап кээп турар үеде чораан мен. Ынчан-на ажыл шалыпкын чоруп турган чүве. Долгандыр бойдус ак хар-биле шугланыпканда чедеримге, ажылдың улуг кезии кылдынган болду.

Көөргеттинериниң планы чок 19.12.2013 Көөргеттинериниң планы чок

Массалыг информация чепсектеринге чарыгдалдарны Тываның Баштыңының парлалга секретары «Комсомольская правдага» тайылбырлаан. Бодунуң эки овур-хевирин көргүзер дээш девискээрлерниң баштыңнарының аразындан кым хөй акшаны күрүне акша-төгериинден чарып турарыл – ындыг медээ массалыг информация чепсектеринге көстүп келген. Девискээр бюджединден парлалга чепсектеринге эң эвээш чарыгдал – Тыва Республикада. 2013 чылда – 23, 483 миллион рубль, Slon.ru. ынчаар дамчыткан. Ындыг медээлерни Тываның Баштыңының парлалга секретары Долаана Салчак тайылбырлаан.

Хавырып ап болур 19.12.2013 Хавырып ап болур

Хуусаа чок болгаш бүгү назыда ажыглаарын хамаатыларга чөпшээрээн, ынчалза-даа ажыглавайн азы ажыглаар сорулгаларынга дүүштүр ажыглавайн турар чер участоктарын судтуң шиитпири чокка хавырып ап болурунуң дугайында Чер кодекизинге эдилгелерни киирген. Ооң кол сорулгазы – черни ажыглаарын экижидери. Хоойлу 2013 чылдың сентябрь 6-да күштүг апарган-даа бол, долу күжү-биле 2014 чылда ажылдап эгелээр. Чүге дээрге черни судтуң шиитпири чокка хавырып ап болурунуң чурумун доктааткан РФ-тиң Чазааның доктаалдары ынчан күштүг апаар. Черни судтуң шиитпири чокка хавырып алырын ам дээрезинде херек кырында ажыглавайн турар. Амгы үеде белеткел ажылдарын чорудуп, чуртта судтуң шиитпири чокка хавырып болур участоктарны чогуур албан черлери тодарадып турар. 

Тыва археология ажылының чажыды 19.12.2013 Тыва археология ажылының чажыды

Тыва черге муң-муң чылдар иштинде кадагалап шыгжаттынып келген ада-өгбелеривистиң эртинелери бүгү делегейни сорунзалап, кижилерни магададып, кайгадып турар. Ол эртинелерни казып тыпкан археолог мергежилдиглерниң ажылының түңнели бистиң Национал музейде шыгжаттынган. Археологтарның тывызык ажылының дугайында Национал музейниң археология килдизиниң удуртукчузу Ольга Оюнзаевна Монгуш-биле чугааны кылдым.

ТЫВАНЫҢ БАШТЫҢЫ: «Россияның Президентизи эрге-чагырга биле ниитилелдиң аразында кады ажылдажылгага чаа, долу утканы кииреринче кыйгырган» 17.12.2013 ТЫВАНЫҢ БАШТЫҢЫ: «Россияның Президентизи эрге-чагырга биле ниитилелдиң аразында кады ажылдажылгага чаа, долу утканы кииреринче кыйгырган»

Россияның Президентизиниң Айыткалы: бодалдар, саналдар

 Тываның Баштыңының бодалы-биле алырга, хамааты ниитилелдиң институттарын сайзырадырынга, хөй-ниитиниң инициативазын боттандырарынга таарымчалыг байдалды тургузар талазы-биле кылыр чүүлдерни күрүнениң баштыңы тодаргайы-биле айыткан. Россияның Президентизиниң Айыткалында салган сорулгаларны күүседиринге баш бурунгаар тургустунган байдалдар Тывада бар деп, Шолбан Кара-оол санап турар. Боттарының ажыктыг бодалдарын илередириниң болгаш эрге-чагырга-биле харылзааларны тударының тодаргай аргаларын хамаатыларга саналдаары чугула, чогум-на бо сорулга-биле ниитилелдиң саналдарын ажыглаарының болгаш улусчу бюджет талазы-биле девискээрниң электроннуг шөлдерин тургускан. 

Чедиишкини — бүзүрел 17.12.2013 Чедиишкини — бүзүрел

Ажылдап шыдаар бис, боттарының ажыл-агыйын тургузуп алырынга күрүнеден деткимчени, эвээш-биче-даа болза, ап болур-дур деп бүзүрелди Тываның чонунга «Чаңгыс суур – чаңгыс бүдүрүлге» губернатор төлевилели берген. Губернатор төлевилелиниң эң-не кол чедиишкини – чоннуң идегели, бүзүрели. Республиканың Экономика яамызының сан-чурагайлары-биле алырга, «Чаңгыс суур – чаңгыс бүдүрүлге» губернатор төлевилели-биле Тываның 124 хоорай, суурларында ниитизи-биле 175 төлевилелдерни боттандырып турар. 

100 харлаан маадыр Александр Шумов 17.12.2013 100 харлаан маадыр Александр Шумов

Декабрь 15-те Ада-чурттуң Улуг дайынының хоочуну Александр Терентьевич Шумов 100 харлаан. Маадырның төрүттүнген хүнүн таварыштыр ТР-ниң Чазак Даргазының оралакчызы Анатолий Дамба-Хуурак РФ-тиң Президентизи Владимир Путин болгаш Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оолдуң адындан байыр чедирип, чаагай күзээшкиннерни дамчыткан. Чылыг-чымчак сөстерге ТР-ниң Дээди Хуралының даргазы Каң-оол Даваа, ТР-де кол федералдыг инспектор Александр Попов катчып, быжыг кадыкшылды йөрээгеннер. Александр Терентьевичиниң онзагай байырлалынга тураскаадып, Кызыл хоорайга болгаш чамдык кожууннарга солун хемчеглерни организастаан. Оларның түңнелинде Тываның национал музейиниң хуралдаар залынга республика чергелиг конференция болуп эрткен. Аңаа Шумов алышкыларның чоок кижилери, эш-өөрү, эрге-чагырга органнарының төлээлери, өөреникчилер дээш, оон-даа өскелер киришкен.

Эм шынарын эртемденнер бадыткаан 17.12.2013 Эм шынарын эртемденнер бадыткаан

Декабрь 13-те ТР-ниң Чазааның хуралдаар залынга «Тываның аржааннарының 2013 чылда медицина-клиниктиг шинчилелдери: түңнелдер, перспективалар, төлевилелдер» деп эртем-практиктиг конференция болуп эрткен. Хөй чылдарда аржааннарны шинчилеп келген химия эртемнериниң кандидады, Тываның ГШИ-ниң медицина болгаш социал айтырыглар талазы-биле эртем секретары Кара-кыс Аракчааның эгелээшкини-биле ТР-ниң Чазаа болгаш ТР-ниң Кадык камгалал яамызы организастап эрттирген.Конференцияның ажылынга Тываның эртем ажылдакчылары, эмчилер, Москва, Томск, Иркутск хоорайлардан келген эртемденнер база ТКУ-нуң студентилери, башкылары киришкен. 

Тываның Баштыңы: «Президент Владимир Путин Сибирьниң сайзыралының чаа үе-чадазын ажыткан» 16.12.2013 Тываның Баштыңы: «Президент Владимир Путин Сибирьниң сайзыралының чаа үе-чадазын ажыткан»

РФ-тиң Президентизиниң Айыткалынга хамаарыштыр мындыг үнелелди Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол берген.

Чурттуң Президентизиниң Кремльдиң Георгий залынга Федералдыг Хуралга кылган Айыткалынга Россияның 83 регионнарының удуртукчулары олурушкан, оларның аразынга Тываның Баштыңы база кирген. Айыткалда чурттуң иштики политиказынга салдар чедирип шыдаар чугула күш — Сибирьни «мурнады хөгжүлдениң зоназы» деп чарлааны деп, Шолбан Кара-оол санап турар.

Владимир Путин Айыткалын кылган 16.12.2013 Владимир Путин Айыткалын кылган

Россияның Конституциязының 20 чылын демдеглээн хүнде Россияның Президентизи В. В. Путин Федералдыг Хуралга чыл санының ээлчеглиг Айыткалын кылган.

Кремльдиң Улуг ордузунуң Георгий залынга Федерация Чөвүлелиниң кежигүннери, Күрүне Думазының депутаттары, Россия Чазааның кежигүннери, Конституция, Дээди болгаш Арбитраж судтарының удуртукчулары, губернаторлар, Федерацияның субъектилериниң хоойлужудулга хуралдарының даргалары, хөй-ниити ажылдакчылары, шажын-чүдүлгениң төлээлери, регионнуң хөй-ниити палаталарының баштыңнары, улуг-улуг массалыг информация чепсектериниң удуртукчулары киришкеннер.

Декабрь 12 — Россия Федерациязының Конституциязының хүнү 12.12.2013 Декабрь 12 — Россия Федерациязының Конституциязының хүнү

Эргим, хүндүлүг чаңгыс чер-чурттугларывыс! Российжи чаа күрүнени федерализмниң принциптеринге, езулуг улусчу эрге-чагыргага, хамааты ниитилелди тургузарынга болгаш демократияны хөгжүдеринге үндезилеп тургускан кол хоойлу – Россия Федерациязының Конституциязын хүлээп алганының 20 чыл оюн бөгүн чурт демдеглеп турар. Россияга бөдүүн эвес болгаш кончуг нарын 1993 чылда хүлээп алган Конституция шиитпирлиг рольду чурттуң чаңгыс демниг чоруун камгалап арттырарынга ойнаан, ооң чаарттынарының болгаш улам ыңай ниитилел-политиктиг база социал-экономиктиг хөгжүлдезиниң быжыг хоойлу-дүрүм таваан салган. Россияның 20 чыл дургузунда төөгүзү амгы үеде күштүг Конституцияның амыдыралчы күчү-күжүн херек кырында бадыткаан.

Хөй-ниитиниң деминде 12.12.2013 Хөй-ниитиниң деминде

Тыва Республиканың Чазааның Бажыңынга Россия Федерациязының Конституциязының 20 чылынга болгаш Юрист хүнүнге тураскааткан байырлыг хурал болуп эрткен. Хемчегге күүсекчи, хоойлужудулга болгаш суд органнарының удуртукчулары, юридиктиг албан черлериниң ажылдакчылары, хоочуннары, хөй-ниити каттыжыышкыннарының төлээлери болгаш республиканың юридиктиг өөредилге черлериниң студентилери чыглып келген.Тыва Республиканың Баштыңы — Чазааның Даргазының бирги оралакчызы Михаил Козлов чурттуң Yндезин хоойлузунуң 20 чылы-биле олурганнарга болгаш юристерге байыр чедирген:

Тываның уруглары Кремль елказынче баар 12.12.2013 Тываның уруглары Кремль елказынче баар

ТР-ниң Өөредилге болгаш эртем яамызының дыңнатканы-биле бо чылын Россияның Президентизиниң Кремльге болур елказынче Тывадан 12 уруг чоруур. Аас-кежиктиглерниң аразында Кызылдан, Ак-Довурактан болгаш республиканың чеди кожуунундан оолдар, уруглар бар. Онза кичээнгейни хөй ажы-төлдүг, долу эвес болгаш социал байдалы берге өг-бүлелерден база «изиг точкаларга» амы-тынындан чарылган ИХЯ ажылдакчыларының уругларынче угландырган.

Хөгжүлдеңде үлүг-хуум бар 12.12.2013 Хөгжүлдеңде үлүг-хуум бар

Төрээн чуртуң төөгүп берем

Хоочун библиотекарь, ам хүндүлүг дыштанылгада орар Сереңмаа Норбуевна Маадыр-оол— «Шын» солуннуң чарлааны «Төрээн чуртуң төөгүп берем» деп мөөрейинге киржир күзелин илереткен баштайгы бижикчилеривистиң бирээзи. Бодунуң төрээн сууру Кызыл-Мажалык болгаш төрээн кожууну Барыын-Хемчиктиң ооң караанга өзүп-сайзырап келгениниң болгаш ооң онзагай черлериниң дугайында мынчаар сактып бижээн. Барыын-Хемчик кожуун — Тывавыстың база бир каас-чараш бойдус чурумалдыг черлериниң бирээзи. Ол — республиканың барыын талазында. Ында кадыр-берт тайга-сыннар, алгыг, делгем хову-шөлдер, улуг-биче хемнер чаптылган. Барыын-хемчикчилер амгы үеде чаартылганы шиңгээдип апкан, бедик көдүрлүүшкүн-биле ажылдап, чурттап турар. Кожууннуң чурттакчы чонунуң ниити саны сөөлгү чизе-биле 125 муң ашкан.

Каң-оол Даваа: «Россияның Yндезин хоойлузу субъектилерге конститусчу эки эргелерни берип турар» 11.12.2013 Каң-оол Даваа: «Россияның Yндезин хоойлузу субъектилерге конститусчу эки эргелерни берип турар»

ТР-ниң Дээди Хуралының (парламентизиниң) Даргазы Каң-оол Тимурович Даваа-биле Конституциялар дугайында бо чылдың октябрь айда чугаалашкан бис. Ол ужуражылганы интервью хевирлиг кылдыр «Шын» солунга парлаан.Бөгүн ол темага чугаавысты уламчылаар-дыр бис. Чүгле чугаа бо удаа тодаргайы-биле Россия Федерациязының Конституциязының, ооң чурттуң субъектилеринге конститусчу тургузугну доктаадып тургузарынга ужур-дузазының дугайында болур.
— Россияның амгы Конституциязын 20 чыл бурунгаар хүлээп алган. Ол чурттуң политиктиг болгаш экономиктиг тургузуушкунунуң белен эвес чылдары болган. Силер чурттуң Конституциязы ол үени төлептиг эрткен деп бодаар силер бе?

Моолда Тываларывыс 10.12.2013 Моолда Тываларывыс

Россияның кызыгаар чоогунда регионунуң кожазында чурт-биле садыг-экономиктиг, культурлуг болгаш эртем харылзааларын сайзырадырынга чаа үе-чаданы республика Баштыңы Шолбан Кара-оолдуң бо чылдың мартта Улан-Баторже аян-чоруу ажыткан, ынчан Моолдуң найысылалынга Тыва Республиканың төлээ чериниң ажыдыышкынының езулалы болган. Ол аян-чоруктуң үезинде Шолбан Кара-оол Моолдуң чазааның даргазы-биле ужурашкан, көдээ ажыл-агый адырынга, кызыгаар чоогунуң садыглаашкынынга болгаш гуманитарлыг харылзааларга, транспорт аргыштырылгазынга хамаарышкан айтырыгларны чугаалашкан. Моолдан уксаалыг малды Тываның ажыл-агыйларының садып алырының дугайында, Улан-Баторнуң дээди өөредилге черлеринге тыва студентилерге квоталар тускайлаарының дугайында, кызыгаарда «Хандагайты — Боршоо» эрттирилге пунктузунга чурттар аразының эрге-байдалын тыпсырынга кады күжениишкиннерниң дугайында, Моолдуң авиакомпанияларының Иркутскиден болгаш Улан-Удэден рейстер ажыдарының талазы-биле айтырыгны өөренип көөрүнүң дугайында дугуржулгалар чардынганын чугааны эгелээриниң мурнунда сагындырып каайн.

Маадырларның чырык адын сактып... 10.12.2013 Маадырларның чырык адын сактып...

Декабрь 9-та Ада-чурттуң Маадырларының хүнүн Тыва Республикага демдеглээн.

Маадырларның алдар-адын сактып, ол хүн республиканың өөредилге албан черлеринге «Эрес-дидим чоруктуң кичээлдерин» болгаш класс шактарын эрттирген. Кызыл хоорайның Тиилелге шөлүнге Ада-чурттуң Улуг дайынынга амы-тынындан чарылган маадырларга тураскаал кылдыр чечектерни салган. Ук хемчегге ТР-ниң Чазааның кежигүннери, ТР-ниң Дээди Хуралының (парламентизиниң) депутаттары, сайыттар болгаш албан черлериниң, ведомстволарның удуртукчулары, чер-черлерде дайын чөрүлдээлериниң киржикчилери, хоочуннар болгаш студентилер, өөреникчилер киришкен.

"Чаңгыс суур - чаңгыс бүдүрүлүге": Yре-түңнелдиг ажылдың бадыткалы 10.12.2013 "Чаңгыс суур - чаңгыс бүдүрүлүге": Yре-түңнелдиг ажылдың бадыткалы

Делгелгениң ийи дугаар хүнү баштайгызындан ылгал чок, аажок идепкейжи байдалга эрткен. Чон соксаал чокка шуужуп, республиканың бүдүрүкчүлериниң барааннарын улуг сонуургал-биле көрүп, оларны күзелдии-биле садып ап турду. Кожууннардан эккелген барааннарның аразында чүнү чок дээрил: аъш-чем аймаа, алгы-кештен даараан идик-хеп, суй белектер, демир-дестен, ыяш-даштан бүдүрген чүзүн-баазын дериг-херекселдер дээш, оон-даа өске… Кожуун бүрүзүнүң делгээн барааны онзагай, солун.

Тываның чону шыдаар 10.12.2013 Тываның чону шыдаар

Шолбан Кара-оолдуң Тываның Баштыңы албан-дужаалга ажылдап келген үезинде эң эки түңнелдерлиг, чоннуң талазындан деткимчени калбаа-биле алган, херек кырында боттанып турар ажыл-херээ «Чаңгыс суур – чаңгыс бүдүрүлге» губернатор төлевилели дээрзин ооң ажыл-чорудулгазын шүгүмчүлексээр кижилер безин чугаалап турар. Төлевилелдиң чогумчалыг болганының чажыды чүдел? Бо төлевилелдиң чедиишкиннерин көргүскен декабрь 6-да «Сүбедей» спорт комплекизинге ажыттынган делгелгениң көрүкчүлериниң чамдыызының бодалы мындыг.

Маадыр чонга йөрээл 09.12.2013 Маадыр чонга йөрээл

Декабрь 9 — Ада-чурт маадырларының хүнү

Ада-чурттуң маадырларының хүнүн демдеглээрин Россияга 2007 чылда эгелээн. Ам чыл санында-ла декабрь 9-та боттарывыстың маадырларывысты алдаржыдып турар бис.
2007 чылдың февраль 28-те «Россияның дайынчы алдарының болгаш төөгүлүг ай-хүннериниң дугайында» Федералдыг хоойлузунуң 1-1 чүүлүнге өскерилгелер киирериниң дугайында» Россия Федерациязының №22-ФХ Федералдыг хоойлузун езугаар ол хүннү катап тургускан.
Чогум ол байырлалдың төөгүзү узун. Ол 16-гы чүс чылда эгезин алган. Екатерина II хаанның чуртту эргелеп-башкарып турган үезинде декабрьның ол хүнүнде болган төөгүлүг болуушкун-биле холбаштыр ону тургускан. 1769 чылда ол Ыдыктыг Георгий Тиилекчиниң орденин бадылаан.


Республика бүзүрелдиг бурунгаарлаар 09.12.2013 Республика бүзүрелдиг бурунгаарлаар

Елена Каратаева, ТР-ниң экономика сайыды:

— Тыва Республиканың Баштыңы — Чазааның Даргазы Шолбан Кара-оолдуң Россияның Чазааның хуралынга регионнуң социал-экономиктиг байдалының илеткелин кылганы — улуг чедиишкин. М-54 «Енисей» федералдыг оруктуң угланыышкынын Хандагайты — Боршооже өскертири республиканың бурунгаар сайзыралынга канчаар-даа аажок чугула. Бо айтырыгны 10 ажыг чылдың дургузунда сайгарып келген болгаш Шолбан Валерьевичиниң өйүнде база катап көдүрүп эккелгени шын болган. Төлевилелдиң боттанылгазы-биле 12 муниципалдыг тургузуглар (республиканың чурттакчы чонунуң барык 60 хуузу) хаара туттунар. Бо талазы-биле ажыл эгелей берген, Росавтоорукче баштайгы документилерни чоруткан. Улаштыр Хандагайты оруун федералдыг өнчүже шилчидер дугайында доктаалдың төлевилелин белеткээри-биле РФ-тиң Орук транспорт яамызынче оларны дамчыдар. Орукту Хандагайты — Боршооже углаар кылдыр өскертиринче 7 млрд. рубль хереглеттинер, а орукту бир чылда ажаар-тежээринче 218 млн. рубль үнер. Бо улуг төлевилелдиң боттанылгазын чедип алыры дээрге-ле, бир дугаарында, немелде ажылчын олуттар болгаш амыдырал-байдалывыстың бедик чадаже көдүрлүрү дээрзи билдингир.

Чаартылгада — ужар чүүл харылзаазы 09.12.2013 Чаартылгада — ужар чүүл харылзаазы

Ирина Романова, ТР-ниң Орук-транспорт комплекизиниң яамызының транспорт инфраструктура салбырының начальниги: — Россияның Чазааның хуралынга Тываның Баштыңы Ш.Кара-оолдуң республикада авиация харылзаазының чидиг айтырыгларын чугаалаанын кижи деткивес аргажок.
Маңаа Кызыл хоорайның аэропортунуң бодун чаартыры эвес, а бүдүн аэропорт комплекизин тургузарының дугайында чугаа чоруп турар деп демдеглекседим. Төлевилелдиң ниити өртээ 3 млрд. 276,8 млн. рубль. Ооң иштинде федералдыг бюджеттен — 1 млрд. 491,2 млн., республика бюджединден — 220 млн., инвесторнуң киржилгези-биле1,5 млрд. рубльди чарыгдаар. Федералдыг акша-хөреңги-биле чүгле самолеттар хонар болгаш ужуп үнер дилиндекти чаартыр. Бо ажылды ийи структура күүседир. Бирээде, Кызылдың аэропорту федералдыг казна албан чери болганда, Росавиациядан акшаландырыышкын Кызылдың аэропортунче дорт шилчиир. Ынчангаш Росавиация ажылды хайгааралга алыр. 

Тываның Баштыңының Россияның Чазаанга чугаазы: саналдар, бодалдар 09.12.2013 Тываның Баштыңының Россияның Чазаанга чугаазы: саналдар, бодалдар

Инвестициялыг программаларны ажылдап кылыр

Россия Федерациязының Чазаанга болуп эрткен хуралга Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оолдуң республиканың социал-экономиктиг хөгжүлдезиниң талазы-биле чугаазы Тываның чурттакчы бүрүзүнүң онза кичээнгейин хаара туткан. Тываның сайзыралының дугайында илеткелге хамаарыштыр Тываның күрүне университединиң экономика факультединиң деканы Вячеслав Кыргысович Севектиң бодалы: «Ноябрь 28-те Москвага, Россияның Чазааның хуралынга болуп эрткен хуралга бистиң республикавыстың Баштыңы Шолбан Валерьевич Кара-оол Тываның социал-экономиктиг сайзыралының дугайында илеткелди кылган. Чазак Даргазы чугаазынга республиканың чедиишкиннерин айытпышаан, чедимчелиг ажылдаары болдунмайн барып болурун база демдеглээн. Ону чүгле анаа чугаалаарында эвес, а сан-чурагай-биле болгаш кылып болур хире аргаларны база ажылдап көрүп турар. 

Чедиишкиннерниң делгелгези 09.12.2013 Чедиишкиннерниң делгелгези

Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оолдуң саналдап үндүргени «Чаңгыс суур – чаңгыс бүдүрүлге» губернатор төлевилелинге хамаарылгавыс чаңгыс аай эвес болганын бөгүн чажыргаш-даа канчаар. Чамдыктарывыс ооң боттанырынга чигзинип, өскелеривис ийи билээн дагдыныпкаш, ажылдап кирипкен. Бо төлевилелдиң эрткен часкы баштайгы делгелгези ынаныштың көзү болган. Дүүн, декабрь 6-да, «Сүбедей» спорт комплекизинге ажыттынган ийиги делгелге – төлевилел ажыл-агыйжы кижилерниң эрес тура-соруунуң чалбыыжын кыпсып үндүргениниң херечизи.

ЭКСПЕРТТЕР: «Курлавыр чиг эт күчүзүн дээштиг сайзырадыры Тываның хөгжүлдезинге өзүлделиг базымны бээр» 05.12.2013 ЭКСПЕРТТЕР: «Курлавыр чиг эт күчүзүн дээштиг сайзырадыры Тываның хөгжүлдезинге өзүлделиг базымны бээр»

РФ-тиң Чазааның хуралынга Тываның Баштыңының көдүрген айтырыглары чугула болгаш чогуур үезинде тургустунган деп, экономика эртемнериниң кандидады, РЭА-ның СС-тиң нефть-газ геологиязының болгаш геофизика институдунуң сектор эргелекчизи Ирина Филимонова болгаш экономика эртемнериниң кандидады, РЭА-ның геология болгаш геофизика институдунуң экономика бөлүүнүң удуртукчузу Леонтий Эдер олар санап турар. «Тывада курлавыр чиг эт күчүзү аажок улуг, ону чогумчалыг сайзырадыр болза, регионнуң хөгжүлдезинге өзүлделиг базымны берип болур. Ооң кол үндезини кокстуг болгаш энергетиктиг хөмүр-даш, кобальт, алдын, өңнүг болгаш ховар металлдар, аңгы-аңгы тудуг материалдарының ховар кезектери, суг адааның аржаан суглары болуп турар» — деп, олар санааннар.

РФ-тиң Чазаанга Тываның Баштыңының чугаазы: саналдар, бодалдар 05.12.2013 РФ-тиң Чазаанга Тываның Баштыңының чугаазы: саналдар, бодалдар

Бо чылдың декабрь 3-те чырыкче үнген «Шын» солунга республиканың удуртукчузу Шолбан Кара-оолдуң Россия Федерациязының Чазааның ноябрь 28-те хуралынга чугаазын кичээнгейлиг номчуп, Тываның социал-экономиктиг нарын айтырыгларын ол хуралга көдүрген хөөнүнге дыка-ла таарзындым. Айтырыгларны чурттуң Чазааның мурнунга чидии-биле тургузуп, республикага экономиктиг деткимчеде чедер-четпестерни дорту-биле айыткан-дыр. Ажыы-биле чугаалаар болза, Совет Эвилелиниң (амгы политиктиг байдалды алыр болза – Россияның) составынче Тыва 1944 чылда кирген. Оон бээр келир 1914 чылда чүгле 70 чыл боор. Ол дээрге кижи назыны безин эки четпес үе ышкажыл. ССРЭ үезинде (1944 чылда 1992 чылга чедир, чүгле 48 чыл дургузунда) республикаже, немец-фашизм-биле дайын соонда дыка берге үеде безин хөй акша-хөреңгини киирип, ооң социал-экономиктиг, культурлуг хөгжүлдезинче улуг кичээнгейни салып турган. Ынчан Тыва ылап-ла дүргени-биле хөгжээн. Бөгүн база-ла ындыг дүрген бурунгаар сайзыраар байдал херек. Эң ылаңгыя аар үлетпүр, энергетика, улуг тудуглар тудары дээн ышкаш ажылдарны федералдыг төптүң деткимчези чокка шимчедири берге болбайн канчаар. Тываның социал-экономиктиг байдалын экижидер талазы-биле Россияның Чазаа доктаал-саавырларны хүлээп турганын база дыңнаан бис. Ынчалза-даа ооң күүселдези кошкак. Ол дугайында Шолбан Кара-оол, республикада байдалды сайгарып чугаалажырындан херек кырында ажыл-херекче шилчиир-дир — деп чугаалаан-дыр.

Тываның аргазын — Бүгү чуртка ажыктыг кылдыр 04.12.2013 Тываның аргазын — Бүгү чуртка ажыктыг кылдыр

2013 чылдың ноябрь 28-те регионнуң социал-экономиктиг айтырыының талазы-биле Россияның Чазааның хуралынга Тываның Баштыңы Ш. Кара-оолдуң чугаазы

Хүндүлүг Дмитрий Анатольевич! Хүндүлүг чазак кежигүннери! Тываның сайзыралының дугайында, ооң күчүзүнүң чурттуң экономиказынче салыышкынының дугайында, эң чидиг айтырыгларның дугайында федералдыг чазактың хуралынга сайгарып турары меңээ-даа, бистиң республикавыска-даа принципиалдыг улуг ужур-дузалыг.Бистиң дилээвисти хандырып, Тываның дугайында айтырыгны хүн айтырыынга кииргениңер дээш Силерге четтиргенимни илередирин чөпшээреп көрүңер, Дмитрий Анатольевич. Тываның социал-экономиктиг хөгжүлдезин ханы сайгарганы дээш Игорь Николаевичиге четтиргенимни илередип тур мен. Көргүзүглерниң хөй кезииниң талазы-биле хожудаңгайларның санынга кирип турзувусса-даа, сайзырал темпилериниң талазы-биле ортумак турушту быжыы-биле ээлеп турар бис.

Өскелерден чыда калбаал 04.12.2013 Өскелерден чыда калбаал

Декабрь 3 — Бүгү-делегейниң инвалидтер хүнү

Ноябрь 30-де «Сүбедей» спорт комплекизинге харык-шинээ кызыгаарлаттынган 18 хардан өрү назылыглар аразынга Бүгү-делегейниң инвалидтер хүнүнге тураскааткан спартакиада болуп эрткен. Ону ТР-ниң Күш-ажыл болгаш социал политика, Аныяктар болгаш спорт яамылары, Бүгү-россияның инвалидтер ниитилелиниң Тывада салбыры организастап эрттирген. ТР-ниң аныяктар болгаш спорт сайыдының бирги оралакчызы Буян Владимирович Биче-оол, Бүгү-россияның инвалидтер ниитилелиниң Тывада салбырының даргазы Антонида Доржуевна Ондар чыылган чонга болгаш аалчыларга байыр чедирген.

Аас-кежиктиң дүлгүүрү кайдал? 04.12.2013 Аас-кежиктиң дүлгүүрү кайдал?

Аас-кежиктиң дүлгүүрү кайдал? Ону дилээн, ону тыпкан кижи бар бе? Анаакайың, ону дилээн кижи бар дээрзинге чигзинер апарган мен. Чуртталгада кым мен, чүү мен, кижи мен бе деп боданмас, бодун боду танывастааннар бистиң аравыста көвүдээни чажыт эвес-ле болгай. Чоокта чаа-ла чараш, аныяк, арын-шырайы силиг чораан кижини бо кижи таныыр аргажок апарган болгулаар. Эң ылаңгыя херээженнер ындыг болгулаарга, дыка хомуданчыг. Эктинден тыртыпкаш, «Эжим, сен канчап бардың?!» деп чугаалаксааң кээр, хая көрүп келзе-ле, көңгүс өске көрүштүг, бодалдыг, сактырга-ла, четкерге алзыпкан-биле дөмей болур. Ону боду билир ирги бе? Четкер-биле четтинип алган чоруурун каяа билир деп, але. Дыка хөй кижилер арагага сундуккаш, арага четкеринге шалбададып алгаш чоруурун, ооң кулу апаары, шынап-ла, шын-дыр ийин. 

«Сибирьниң өнчүзү» — Айслу Лаажапта 04.12.2013 «Сибирьниң өнчүзү» — Айслу Лаажапта

Кызылдың Интернационалчы дайынчылар аттыг № 12 школаның орус дыл болгаш литература башкызы Айслу Лаажап «Сибирьниң өнчүзү» Хүндүлүг Алдын демдээниң Кавалери атка төлептиг болган.Сибирьниң тергиин башкыларының байырлыг чыыжы Иркутск хоорайның «Кортъярд Мариотт» аалчылар бажыңының бизнес-төвүнге болган. «Өөредилгениң дээштиин бедидери – Сибирьниң социал-экономиктиг хөгжүлдезиниң байдалы» байырлыг хемчег IV Сибирьниң өөредилге ажылдакчыларының съездизинге дүүштүр эрткен. Аңаа Ханты-Мансийск АО-дан Забайкальеге чедир Сибирь федералдыг округтуң 13 регионундан 800 ажыг кижи киришкен.

Кижиниң бодундан хамааржыр 03.12.2013 Кижиниң бодундан хамааржыр

Декабрь 1 – Бүгү-делегейниң СПИД-ке удур хүнү

Бүгү-делегейниң СПИД-ке удур хүнүн 1988 чылдың декабрь 1-де бир дугаар демдеглеп эгелээн. СПИД – эмнеттинмес аарыгларның бирээзи, ону когун үзе эмнээр вакцина-даа, эм-даа бо үеге чедир тывылбаан. 1981 чылдың июнь 5-те АКШ-ка ол коргунчуг аарыгдан аараан кижи бүрүткеттинген. Тываның СПИД-ке удур камгалал болгаш демисел төвүнүң эпидемиология салбырының эргелекчизи Дингер Хом-Отуковна Ондар бистиң корреспондентивистиң айтырыгларынга харыылаан.

Соок дыңзаан, а одалга чок 03.12.2013 Соок дыңзаан, а одалга чок

Туран хоорайның чурттакчыларының эргелериниң хажыттынып турарын Бии-Хем кожууннуң прокуратуразы илереткен. Кожуун төвүнде мынчага чедир одаттынмайн турар бажыңнарның чурттакчыларының хомудалын Бии-Хем районнуң прокуратуразы хынаан. Бо чылдың сентябрь 11-де Бии-Хем кожууннуң чагырга даргазының «Бии-Хем кожуунга одалга сезонун эгелээриниң дугайында» №213 айтыышкынын езугаар район девискээринге одалга сезону 2013 чылдың сентябрь 15-те эгелээр ужурлуг. Ындыг турбуже Бии-Хем кожуун чагыргазының «Тепловик» МУБ Туран хоорайның чамдык бажыңнарын ам-даа одавайн турар. Ооң уламындан Ленин кудумчузунда №1а, 1б, 2, 6, 9, 16, 18а бажыңнарында, Космонавтылар кудумчузунда № 12, 13, 15, 16 бажыңнарда одалга чок болган, а мурнуку чылдарда оларны чылыдып турган.

Инженерниң оруу 03.12.2013 Инженерниң оруу

Бо чылын Россия биле Тываның демнежилгезиниң 100 чыл оюнга тураскааткан «Инженерниң оруу» деп ном чырыкче үнген. Ук номну хоочуннарывыстың хоочуну, ховарларның ховары болуп алдаржып чоруур, кылбаан ажылы чок, чалаттырып, барбаан-баспаан чери чок баштайгы инженерлеривистиң бирээзи, дуржулгалыг удуртукчу, политик Чимит-Доржу Байырович Ондарга тураскаадып бижээн. Номнуң хемчээли бичии-даа болза, ниити утка-шынары-биле Тыва Республикавыстың 1960-1990 чылдарда экономиктиг шалыпкын хөгжүлдезин, чаа-чаа бүдүрүлгелерниң тыптып, тургустунуп турган барымдааларга даянып бижээн төөгү материалы болуп артар улуг ном дээрзинге бүзүрээр мен.

Олимпий одун уткууру – хүндүлүг хүлээлге 29.11.2013 Олимпий одун уткууру – хүндүлүг хүлээлге

Тыва Республиканың Олимпий одунуң эстафетазын уткуп алыр хүнүнүң бүдүүзүнде Тываның Чазааның Бажыңының бирги хуралдаар залынга массалыг информация чепсектериниң төлээлеринге Олимпий одунуң эстафетазынга тураскааткан парлалга конференциязы болуп эрткен.Аңаа Тываның Баштыңының оралакчызы Анатолий Дамба-Хуурак, аныяктар болгаш спорт сайыды Уран-кыс Ондар, Кызылдың мэри Владислав Ховалыг, культура сайыдының оралакчызы Марьятта Бадыргы болгаш от тудукчуларының санынче кире берген чемпион Михаил Оюн, ча адарынга Россияның алдарлыг спорт мастери Елена Достай, Россияның күш-культуразының тергиини Нина Кузьмина, хаак чемпиону Олег Саяаты база эң-не бичии назылыг от тудукчузу, өөреникчи Екатерина Логинова олар киришкен. Ужуражылганы информатизация болгаш харылзаа сайыды Органа Натсак башкарып эрттирген.

Тиилекчилерни илереткен 29.11.2013 Тиилекчилерни илереткен

Массалыг информация талазы-биле республика Баштыңының грантылары дээш 2013 чылдың конкурузун ийи номинацияга эрттирген. Оларның бирээзи—«Тываның болгаш Россияның демнежилгезиниң 100 чылынга болгаш Кызыл хоорайның үндезилеп тургустунганының 100 чылынга тураскааткан эң эки информастыг төлевилел». Бо темаже республиканың массалыг информация чепсектери улуг кичээнгейни салып турарын конкурска кирген чагыглар бадыткаан. Республика аныяктарының «Тываның аныяктары» солун бодунуң арыннарынга «Чүс чылдың хиттери» деп рубриканың адаанга эрге-ажыктарның, сонуургалдарның, чоннуң хөй-ниити сагыш-сеткилиниң солчулгазының чорудулгазын көргүзүп, эрткен чүс чылда бистиң өгбелеривистиң чүнү номчуп, кедип, чугаалажып чораанын, кандыг аъш-чем кол турганын, кандыг техниктиг чаартылгаларны сонуургаарын, амыдыралга ону канчаар ажыглап келгенин көргүскенин онза деп үнелээн.

Экологтуг езу-чаңчылдар – чогаалдарда 29.11.2013 Экологтуг езу-чаңчылдар – чогаалдарда

Бойдус хирленип, төтчеглеттинип, төнүп каар болза, кижи база чиде берип болур деп чүүлдү өзүп орар салгалывыс медереп билир ужурлуг. Ону Тес-Хем кожууннуң Кызыл-Чыраа ортумак школазының тыва дыл болгаш чогаал башкызы Урана Николаевна Сады бодунуң ажылында колдадып турар. Хөй арга-дуржулгалыг башкы аныяк башкыларга сүме кылдыр дараазында чүүлүн бараалгатты. У.Н.Сады: «Тыва чон үе-дүптен бээр төрээн бойдузунга аажок камныг, хумагалыг чораан. Ону эң-не дээди, ыдык кылдыр көрүп, бойдусту ханы хүндүлеп, эки билир турганы маргыш чок. «Бойдуска хүндүткел, ону «бурганчытканы» езу-чаңчылдар таварыштыр дамчып чедип келген» – деп, эртемденнер түңнеп турар.

Кайгамчыктыг 60 хардан өрү назылыглар 29.11.2013 Кайгамчыктыг 60 хардан өрү назылыглар

Эрткен неделяда республиканың «60 хардан өрү назылыглар» клувунга хоочун башкы Дандар-оол Дулушович Седиптиң чогаадыкчы кежээзи болуп эрткен. Мугур юбилейи эвес-даа болза, башкының 72 харлап турарынга тураскааткан кежээге клубтуң кежигүннеринден аңгыда, ооң эш-өөрү чыглып келген. Залды аян киир каастаан, шиник кеттинген хоочуннар сеткил хандыр ырлажып, хөглеп турлар. Дандар-оол Дулушовичиниң төрел-дөргүлү, ажы-төлү амданныг аъш-чемни белеткеп, улуг назылыгларга делгеп салган. Клубтуң кежигүнү, Сүт-Хөл кожуундан хоочун башкы Анзатмаа Шавырааевна Монгуш бисти уткуп алгаш, «60 хардан өрү назылыглар» клувунуң удуртукчузу Көк-Кыс Оюновна Донгакка чедире берди. Дарганың чугаалап турары-биле алырга, чыл төнүп турда клубтуң ажыл-ижин түңневишаан, ноябрь айда төрүттүнген талантылыг баянистиң чогаадыкчы кежээзин организастап турары бо.

Тожу кожууннуң шаңналы дээш хүрешке Түлүш Сайын-Белек шүүлген 26.11.2013 Тожу кожууннуң шаңналы дээш хүрешке Түлүш Сайын-Белек шүүлген

Тыва Республиканың Баштыңы Шолбан Кара - оолдуң эгелээшкини - биле бо чылдың бир айдан эгелеп, ай санында кадык  - чаагай чорукту нептередири - биле хүреш маргалдаалары болуп эгелээн. Республиканың бир кожууну ону эрттирерин дагдынып ап турар. Эрткен субботада, ноябрь 23 - те, күш - культураның болгаш спорттуң сайзыралынга тураскааткан хүреш маргылдаазын Тожу кожууну эрттирген. Аңаа киржири - биле “Сүбедей” аттыг спортчу комплекске  Тываның  аныяк болгаш  алдар - аттыг мөгелери  чыглып  келген. Маргылдааның киржикчилеринге болгаш эрттирикчилеринге Тыва Республиканың Чазааның  даргазы байыр чедирген:     

Олимпий одун Тыва уткуур 26.11.2013 Олимпий одун Тыва уткуур

Эрткен неделяда Кызылдың мэриязының хуралдаар залынга ноябрь 28-тиң хүнүнде болур Олимпий одунуң эстафетазының база ооң белеткелиниң үезинде найысылалдың иштинге оруктарны түр када дуглаар болгаш айыыл чок чорук талазы-биле «Олимпий одунуң эстафетазы Кызылда» деп брифинг болуп эрткен. Аңаа массалыг информация чепсектериниң төлээлеринге Кызылдың мэриязының корум-чурум хажыдыышкыннарын болдурбас талазы-биле килдистиң начальниги Юрий Лицкевич база РФ-тиң Кызыл хоорайның ИХЯ эргелелиниң хөй-ниити чурумунуң камгалалының талазы-биле полиция начальнигиниң хүлээлгезин күүседип турар Орлан Сарыгбай олар кол болуушкун хүнүнде эртер хемчеглер программазының база полицияның эрттирери ажылдың дугайында медээ-биле таныштырган. База ол ышкаш журналистерге автотранспорт шимчээшкиннериниң схемазын көргүскен.

Хамаарышпас Тываның үезинде эрге - хоойлу 26.11.2013 Хамаарышпас Тываның үезинде эрге - хоойлу

Бистиң республиканың бут кырынга тургустунуп, бот-тускайлаң байдалды чедип ап турган үезинде артып калган төөгүлүг чүүлдерниң бирээзи болза, 1924 чылда кеземче-шүүгү херектери болур. Ында кеземче, негелде, күүселде, оон туржук, өг-бүле эргелерин кииргени солун. Амгы күштүг болуп турар кеземче херектериниң 1924 чылдың ол кеземче-шүүгү херектери-биле дөмейлешкек чоруун көөрү амгы үеде солун болуп турар. Таңды-Тываның кодекизинде мындыг одуруглар бар: «Угаан-медерели четпес аарыг кижи херекти медерели чок тургаш, кылыр болза, ону шиитпес. Ындыг кижиге эмчи дузазын чедирер херек. Эзирип алгаш, херек үүлгеткен кижи ону медерелдиг-даа, медерел чок-даа кылыр болза, анаа кижини ышкаш кеземчеге онаар». Ол дүрүм ам-даа күштүг болгай: херек үүлгеткен кижиге эзирик болганы-биле дээш кандыг-даа келдерел көргүспес, ылаңгыя эзирик чорааш, орук шимчээшкининиң дүрүмнерин хажыдып, транспортту шын эвес ажыглаар болза, херекти харын-даа аартадырынга барымдаа болур. 

Чоннуң культуразын диргизер кол арга 26.11.2013 Чоннуң культуразын диргизер кол арга

Чоокта чаа «Шын» солунга (№92, 2013 ч., август 10) В.Конгарның «Оюн, тоол делегейи» деп материалын сонуургадым. Ында совет үеде кыстырган сураглыг эртемден, педагог В.Сухомлинскийниң сөстерин парлаан: «Чаш уругнуң сагыш-сеткил амыдыралы чүгле оюн, тоол, хөгжүм болгаш чогаадыкчы бодал делегейинде чурттап турар болза, бүрүн үнелиг деп санаттынар, а ол бүгү чокта, ол кадып калган чечек-биле дөмей». Бо сөстерни Эрзинниң Булуң-Бажы сумузунуң Кызыл-Сылдыста «Челээш» уруглар садының бажыңының ханазында бижээн дээн. Оон ыңай уруглар садының эргелекчизиниң хөй үе иштинде ак сеткилдиг ажылдап, чаш уругларны ногаа өстүрүп, кат-чимис чыырынга, тодаргайлаарга, күш-ажылга өөредип турарын бижээн. «Оюн, тоол делегейин» оон черле тып чададым.

Ыры-хөгжүм –эгээртинмес байлаавыс 26.11.2013 Ыры-хөгжүм –эгээртинмес байлаавыс

Ноябрьның 16-17 хүннеринде Кызыл кожууннуң Сукпак суурунуң көдээ Культура бажыңынга Тыва Республиканың культуразының алдарлыг ажылдакчызы, ыраажы Михаил Айыжының шаңналы дээш республика чергелиг бирги ретро ырлар мөөрейи («Эрткен үе ыры-хөгжүм — эгээртинмес байлаавыс-тыр») болуп эрткен. Бо төлевилелди республиканың Улусчу чогаадылга төвү, Кызыл кожуун чагыргазының культура эргелели, Сукпак суму чагыргазы болгаш Айыжыларның өг-бүлези демнежип организастаан. Ооң сорулгазы – эрткен үениң сагыш-сеткилди доюлдуруп кээр уттундурбас, чараш ырларын чонче катап ээлдирип, Тываның композиторларының чогаадыкчы ажылы-биле чурттакчы чонну улам ханы таныштырып, улус аразында ыраажы салым-чаяанныгларны илередип тывары.

ТР-ниң Тудуг болгаш коммунал ажыл-агый чаартылга яамызының сайыды халашкан 25.11.2013 ТР-ниң Тудуг болгаш коммунал ажыл-агый чаартылга яамызының сайыды халашкан

Тываның Баштыңы  Шолбан Кара - оол   ТР-ниң  Тудуг  болгаш коммунал ажыл-агый чаартылга яамызының сайыды Владимир Саттың ажылындан халажыр  дугайында  билдириишкинин хүлээп алган. Сайытты ажылындан  хостаан дугайында медээни      бо хүнгү Чазактың аппарат хуралынга дыңнаткан. Ооң кол чылдагаанын Тываның Баштыңы сайыттың харыылап турары тудуг адырында тургустунуп келген нарын байдалдар дээш халаанын айыткан. Чаа туттунуп турар объектилер  кошкак  хайгааралда, авария соонда катап тургустунар ажылдарның  удуртулгазы чедимче чок болганын демдеглээн.” Чазактың мурнунда улуг сорулгалар салдынган болганда, анаа - ла хол дашты - биле ажылдаары чедишпес. Коммуналдыг ажыл - агыйга суг болза, күштүг  өскерлиишкиннер  негеттинип турар. Ону чедир кылып чоргузарынга сайыттың  үе - хуусаазы  чедер турган ” - деп, Чазактың даргазы санап турар. Тываның Баштыңы сайыттың эрге - дужаалын күүседиринге конкурсту чарлаарын, ажылдап  болгу дег  улус  - биле чугааны  боду чоргузарын, тудуг ажыл - агый угланыышкынында ажылдар хөй болганы - биле  шиитпирни дарый хүлээп алырын дыңнаткан.

Ноябрь 24 — Ие Хүнү 23.11.2013 Ноябрь 24 — Ие Хүнү

Тываның эргим ие-херээженнери! Республиканың бүгү эр кижилериниң өмүнээзинден кайгамчык байырлал-биле — Делегейниң Ие хүнү-биле силерге чүректиң ханызындан изиг байырны чедирерин чөпшээреп көрүңер! Чырык чер кырынга төрүттүнгенивис дээш өөрүп четтирип чоруурувус, чугаалап эгелеп чорааш адаарывыс баштайгы сөзүвүс болур, амыдыралче базымнарны холундан туттунуп алгаш эгелээривис кижиге ханы хүндүткелди бөгүн көргүзүп турар бис. Кижиниң салым-хуузу кандыг-даа болур болза, ооң амыдыралының бүгү дургузунда эң төрээн болгаш чоок кижизи авазы болуп артар.

Меңгилиг сынның мерген сөстүг кызы 23.11.2013 Меңгилиг сынның мерген сөстүг кызы

«Шын», «Тываның аныяктары», тыва радио, телевидениеге ажылдап турган чылдарымда чогаадыкчы журналистерниң улуг-бичии бүгү салгалдарының арга-дуржулгазын көрүп, чагыг-сүмезин дыңнап, мерген сөстүң мергежилинге өөренип, эгин кожа эдержип, кады ажылдап чорааным кажан-даа уттундурбас. Оларның аразында чоргаарланыр коллегаларымның бирээзи – мөңге меңгилиг Мөңгүн-Тайга кызы Лидия Херлииевна Иргит. Ол биче сеткилдиг, оожум-топтуг, эртем-билиглиг, дузааргак, хүлээнген херээнге бедик харыысалгалыг болгаш эчизинге чедир бердинген кижи. Чаңгыс домакка түңней сөглээрге, онза, бүдүштүг кижи.

 

Шыңгыы негелделерни эрткеш… 23.11.2013 Шыңгыы негелделерни эрткеш…

Тыва Республика Россияның өске 82 региону ышкаш, бодунуң девискээринге Олимпий одун хүлээп алырынга белеткенип турар. Республиканың найысылалы Кызыл хоорай эстафетаның киржикчизи болганда, улуг харыысалганы онааган. Тыва чуртка болур улуг болуушкуннуң кол киржикчилери – Олимпий одунуң тудукчуларының дугайында тайылбырны Тыва Республиканың Аныяктар болгаш спорт херектериниң талазы-биле яамының сайыды Уран-кыс Сергеевна Ондардан алдывыс.

«Адалар» азы «Эрлер»… 23.11.2013 «Адалар» азы «Эрлер»…

Адалар хүнүнге тураскааткан «төгерик столдуң» ажылынга киржир дээн кижилер ноябрь 21-де дүъш соонда Тываның Чазааның Бажыңынга чыглып келген. Олар колдуунда кожууннарда болгаш сумуларда адалар чөвүлелдериниң удуртукчулары, хөй-ниити организацияларның төлээлери, Тываның социал-экономиктиг болгаш культурлуг хөгжүлдезинге боттарының төлептиг үлүүн киирген, ажыл-херээ, ат-сураа чонга эки билдингир күш-ажылдың хоочуннары, культураның болгаш уран чүүлдүң ажылдакчылары. Оларның аразында күш-ажылчы чедиишкиннери бүгү Тывага диңмиреп турган хоочун малчын Иван Симчитович Дансурун, республикага ча спортун сайзырадырынга улуг үлүг-хуузун киирген Евгений Тутатчиков, Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оолдуң ачазы Валерий Кара-оол, Россияның Чурукчулар эвилелиниң кежигүнү, чурукчу, ус-шевер Эрес-оол Байынды дээш, өскелер-даа. 

Боттуң барааны көвүдээн 21.11.2013 Боттуң барааны көвүдээн

Социал-экономиктиг хөгжүлдениң кол-кол көргүзүглериниң талазы-биле өзүлдениң темпизи Тывада турум болуп артпышаан. Ол дугайын ноябрь 19-та Тываның Чазааның ээлчеглиг хуралынга, 9 айларның түңнелин чугаалажып тургаш, демдеглээн.Республиканың Экономика яамызының дыңнатканын езугаар алырга, боттуң бараан бүдүрүлгезин өстүреринге 2013 чылдың чугула төлевилели — «Бир суур — бир бүдүрүлге» улуг ужур-дузалыг болган. Губернатор төлевилелин күүседип турар үеде көдээ черге чондан сүт хүлээп алыр 20 пункт ажыттынган, дыка хөй сайгарлыкчылар чалаң сүт болбаазырадыр, хымыс болгаш сүттен национал чем белеткээр, эът болгаш балык болбаазырадыр, кондитер цехтерин ажыдар ажылдарже кирген.

Баян-Тала – Бай-Хову 21.11.2013 Баян-Тала – Бай-Хову

Баян-Тала сумузунуң дугайында төөгүп-бижип эгелээр мурнунда чонумга, номчукчуларымга билдингир болзун дээш, Тыва Республиканың төп архив шыгжамырындан бүгү назынын партия ажылынга бараалгаткаш, сөөлүнде хүндүлүг дыштанылгаже үнзе-даа, партархивке ажылдап турган Баян-Тала оглу Базыр Давааевич Монгуштуң архив шыгжамырындан тыпкан, таңма баскан доктаалын таныштырайн: 1928 чылдың сентябрьда Тываның араттың революстуг намының VII дугаар Улуг Хуралының доктаалы: Улан-Хаан-Ула, Кызыл-Хаан-Даг кожууннардан 13 сумуга чарар. Ооң иштинде Баян-Тала сумузу. Бистиң өгбелеривис Баян-Тала дээрге моол сөс дээр чораан. Тыва дылче очулдурарга «бай чер» азы «бай хову» дээн.

«Участок төлээзиниң чаңгыс хүнү» 21.11.2013 «Участок төлээзиниң чаңгыс хүнү»

Ноябрь 17-де Россияның участок төлээзиниң хүнүнге болгаш участок төлээлериниң албанының үндезилеттингенинден бээр 90 чылынга тураскаадып, «Полицияның участок төлээзиниң чаңгыс хүнү» деп, солун акцияны ТР-ниң ИХЯ-зының парлалга албаны организастаан. Айыткан хүнде болгаш шакта РФ-тиң ИХЯ-зының Кызыл хоорай талазы-биле эргелелинге ИХЯ-ның хөй-ниити чөвүлелиниң кежигүнү, Тываның Улустуң артизи Станислав Ириль болгаш массалыг информация чепсектериниң төлээлери чыглып келдивис. Кызыл хоорайның Хөй-ниитиниң айыыл чок чоруунуң полициязының начальнигиниң оралакчызы Орлан Сарыгбайның ажылдаар өрээлинде хоорайның участок төлээлери чыглып келген болду. Олар ажылдап үнериниң бетинде дүүнгү хүннүң дугайында байдал-биле таныжып ап, бөгүнгү чаа даалгаларны хүлээп алыр.

Тулган эрлер 20.11.2013 Тулган эрлер
Эр кижи чуртун ээлээр, аал-оранын камгалаар, ажы-төлүн кижизидер дээн бедик хүлээлгени тудар база быжыг күрүнени үндезилеп тургузарынга ханы, мерген, чазыг чок шиитпирни кылып, кезээде чонун баштап чоруур. Республикада Ада хүнүн таварыштыр хөйнүң киржилгези болгаш бедик көдүрлүүшкүнү-биле эрткен байырлыг хемчеглерге «Ада кижи! Шынчы, чөптүг, күштүг, чоргаар болгаш үлегерлиг бол!» деп кыйгырыг-биле Эрзин кожууннуң Адалар чөвүлелиниң удуртуп эрттирген шуулганы онзагай болган.

Тываның «Чоннуң бюджеди» - budget17.ru деп порталда 20.11.2013 Тываның «Чоннуң бюджеди» - budget17.ru деп порталда

Амгы үеде техниктиг сайзыралдың  ажык - чарлыг  чоруу - биле чергештир, республиканың бюджет айтырыгларын база - ла ындыг ажык байдалда сайгарып турар  болганда,  информация шөлдеринге хөй - ниитиниң ажыглаар хөреңгизиниң дугайында чаңгыс аай  билдингир медеглелдер турарын чедип алыры - биле, Тыва Республиканың Баштыңы Шолбан Кара - оол  Интернетке “чоннуң бюджеди” деп тускай портал  турарын  айыткан:  “ - Республиканың чурттакчыларынга бюджет  бөдүүн болгаш  билдингир  турар ужурлуг. Бюджеттиң кандыг адырларынче каш түңнүг акшалар чоргузуп турарын, кандыг тңнелдерни чедип алыр сорулгалар ында салдынганын болгаш кандыызы чедип алдынганын билдингир кылдыр парлааш, “Чоннуң бюджеди” деп порталды тургузары чугула. Бистиң чаңгыс чер - чурттугларывыс  чүгле бюджетти билип алырындан аңгыда, чарыгдалдар кезээ канчаар чарыттынып турарын болгаш оларның шын ажыглаттынып турарын сайгарып, оон боттары түңнелдер үндүрүп болур аргалыг  турар ужурлуг”

Сайгарылгада - бюджет айтырыы 20.11.2013 Сайгарылгада - бюджет айтырыы

   2014 чылда болгаш  2016 чылга чедир үеде бюджет талазы - биле хөй - ниити дыңнаашкыннары Тываның Чазаанга болган. Тыва Республиканың Бюджет, үндүрүглер болгаш сайгарлыкчы чорук талазы - биле комитединиң удуртукчузу Маргарита Чульдумнуң даргалаашкыны - биле эрткен хөй - ниити дыңнаашкыннарынга республиканың Чазааның болгаш парламентиниң кежигүннери, ведомстволарның болгаш албаннарның удуртукчулары, муниципалдыг тургузугларның болгаш кожуун чагыргаларының баштыңнары, Саналга палатазының болгаш хөй - ниити организацияларының төлээлери киришкен.

Агаарга ужудулганың айыыл чок чоруун хынаар 19.11.2013 Агаарга ужудулганың айыыл чок чоруун хынаар

Тываже ужуп турар авиарейстер кылып турар самолеттарның айыыл чок чоруун хынаарының дугайында албан - ёзузунуң чагаазын Тываның Баштыңы чоруткан. Казаньга болган халаптың дугайында Шолбан Кара - оол дыңнап каан соонда бодунуң "Вконтакте" арнынга мынчаар бижээн: Казаньга ол коргунчуг халап болуп турар үеде Бакудан ужуп чоруп орган мен. Тудуг материалдарының бүдүрүлгезинге инвестиция кииреринге белен компаниялар - биле чугаалажыышкыннар кылыры - биле болгаш бүдүрүлге шөлдеринге баары - биле дүүн кежээ ужудуп үндүм. Оон мындыг коргунчуг халап болду...

Тываның Баштыңы Шолбан Кара - оол Татарстанга болган халапка кажыыдалын илереткен 19.11.2013 Тываның Баштыңы Шолбан Кара - оол Татарстанга болган халапка кажыыдалын илереткен

“Казаньда коргунчуг халап болган! Амы - тынындан чарылганнарның чоок болгаш төрел кижилеринге кажыыдалды Тыва Республиканың бүгү чурттакчыларының өмүнээзинден илередип тур бис. Улуг оглун чидирген адага, мээң коллегамга, Татарстанның Баштыңы Рустам Нургалиевич Миннихановка кажыыдалдың онза сөстерин илереттим” - деп, Тываның Баштыңы Шолбан Кара - оол социал четкиге бижээн. “Татарстан” авиакомпанияның 363 дугаар рейизин күүседип чораан, бортунда 44 пассажирлиг, 6 экипаж кежигүннерлиг “Боинг 737” деп самолет Москваның “Домодедово”  аэропортундан ужуп үнгеш, Казань хоорайның аэропортунга хонуп бар чорааш, ужудуп үнер - хонар шөлге ноябрь 17 - де 19.26 минута турда кээп дүшкен болгаш өртени берген.

Тыва Республиканың Баштыңының Мөген - Бүренде катап туттунган культура бажыңының ажыдыышкынынга байыр чедириишкини 18.11.2013 Тыва Республиканың Баштыңының Мөген - Бүренде катап туттунган культура бажыңының ажыдыышкынынга байыр чедириишкини

Улуг - хүнде, ноябрь 17 - де, Мөңгүн - Тайга кожууннуң Мөген - Бүренге катап  туткан культура бажыңының  ажыдыышкыны болур. 2013 чылдың май айда күштүг хаттың уржуундан электропроводтар каттышканының туңнелинде көдээ культура бажыңы өрттенген турган. Тываның Баштыңы сумунуң болгаш кожууннуң чону демнежип алгаш, ачы - буян марафоннарын кылып чоргузуп турарын көргеш, Тыва Республиканын культура Ямызы таварыштыр «Культура болгаш уран - чүүлге 2013 - 2014 чылдарда Күрүне дузаламчызы»  - деп программа таварыштыр  9 млн рубльди тускайлап дузаны  каткан. Кожуун бюджединден 900 муң рубльди тус чер бюджединден  тускайлаан. Кыска хуусада туттунган культура одааның ажыдыышкынынга Шолбан Валерьевич байыр чедириишкинни чоргускан. 

   

Дүжүттүң магадылалын тургузар дээш 11.11.2013 Дүжүттүң магадылалын тургузар дээш

Бистиң Тывавыстың агаар-бойдузу кончуг кадыг-шириин болгаш чер ажылы агаар-бойдустан кончуг хамааржыр. Ону 2012 чылда болган каңдаашкын база катап бадыткаан. Ынчан бүгү тараа шөлүнүң 5,7 гектары азы 20 ажыг хуузу каңдаашкынга алысканындан 4,4 муң тонна тарааны чидирген бис. Ооң когаралының өртээ 27,1 млн. рубль болган.
Эки дүжүттү алыр дизе, чүгле суггаттыг черлерге тараа культураларын чажары албан апаар-дыр. А амгы үеде бисте бар гидротехниктиг база суггарылга системаларының дериг-херекселдери-биле чүгле 33,2 муң гектар черни суггарып болур бис, ол бистиң хереглелдеривиске оранчок чедишпес. Ынчангаш Көдээ ажыл-агый яамызы 2020 чылга чедир көдээ ажыл-агыйны сайзырадырының база ооң продукциязының рыногун тургузарының үр хуусаалыг улуг программазынга немей тараа шөлдеринге суггарылга системаларын тударының немелде программазын база ажылдап кылган.

Онзагай, ховар мергежилдиг 11.11.2013 Онзагай, ховар мергежилдиг

РФ-тиң Президентизи Владимир Путин 2012 чылдың декабрь 30-де «РФ-тиң инвалидтерниң социал камгалалының» дугайында Федералдыг хоойлуда немелдени киирген. Ында бо чылдың январь 1-ден эгелеп РФ-те имнээр күрүне дылы немешкен.
Россияның кулаа дыңнавастар чөвүлели ниитилелдиң дыңнавас кижилериниң нарын айтырыгларын кичээнгейге алыры-биле тургустунган. Имнээр очулдурукчулар профессионал байырлалын октябрь 31-де демдеглээр. Олар кулаа дыңнавас кижилерге юридиктиг, экономиктиг, социал ачы-дузаны чедирип турар. Ынчангаш олар — дыңнавас кижиниң «кулаа».
  

«Азия төвү» кандыг болурул? 11.11.2013 «Азия төвү» кандыг болурул?

Каа-Хем биле Бии-Хемниң белдиринде «Азияның төвү» тураскаал — чүгле Кызыл хоорайның эвес, а бүгү рес­публиканың онза солун чери. Тураскаалдың мрамордан кылган 2 метр таваанда делегейниң диптерин хевирлээн улуг шардан дээрже үш кырлыг 10 метр суурга дүндүүштелип үнген.Тураскаалда тыва, орус, англи дылдарда «Азияның төвү» деп чайырлап бижээн.
Азияның географтыг төвүн аргыжылга оруктарының инженери, Каа-Хемниң шинчилел ажылдарының партиязының даргазы В.М.Родичевтиң Санкт-Петербург хоорайга 1910 чылда чырыкче үнген «Урянхай крайның дугайында очерк» деп номунда эң баштай бижээн. Англичан доктор Проктор XIX вектиң 90 чылдарда Урянхай девискээринге албан-биле келгеш, Салдам суурга Г.П.Сафьянов дээр байның коданынга Азий диптиң төвүн херечилээн даш чагыны тургускан.

Чурттуң салым - чолун шиитпирлээн 08.11.2013 Чурттуң салым - чолун шиитпирлээн

Ноябрь 4 – Чоннуң чаңгыс деминиң хүнү. Бо байырлалды 1612 чылда Кузьма Минин биле Дмитрий Пожарскийниң башталгазы-биле чоннуң ополчен шерии Москваны поляк эжелекчилерден хостаан төөгүлүг болуушкуннарга тураскаадып тургускан.2004 чылдың декабрьда Россияның Президентизи Владимир Путин «Россияның шериг алдарының (тиилелгелиг хүннер) хүннериниң дугайында» Федералдыг хоойлунуң бирги чүүлүнге өскерилгелер киирериниң дугайында» Федералдыг Хоойлуга ат салганының соонда Россияга бир-ле дугаар бүгү чоннуң бо чаа байырлалын 2005 чылдың ноябрь 4-те демдеглеп байырлаан. 

Россия-биле харылзааларны быжыглааны дээш 08.11.2013 Россия-биле харылзааларны быжыглааны дээш

Бо чылдың ноябрь 4-те Кремльге Чоннуң чаңгыс деминиң хүнү-биле холбашкан хүлээп алыышкын болган. Аңаа Владимир Путин Россия-биле найыралды, кады ажылдажылганы быжыглаарынга, культура харылзааларын сайзырадырынга улуг салыышкыны дээш чамдык даштыкы хамаатыларга Россия Федерациязының күрүне шаңналдарын тывыскан.

Тываның Чазааның Мөңгүн - Тайга кожууннуң чагырга даргазы Алексей Очур-оолдуң хенертен мөчээнинге кажыыдал илередиишкини 29.10.2013 Тываның Чазааның Мөңгүн - Тайга кожууннуң чагырга даргазы Алексей Очур-оолдуң хенертен мөчээнинге кажыыдал илередиишкини

     Дүүн Чазактың аппарат хуралы амыдырал - чуртталгазындан эрте чарлып чоруткан Мөңгүн - Тайга кожууннуң чагырга даргазы Алексей Ооржакович Очур-оолдуң чырык адынга тураскааткан кажыыдалдың минутазындан эгелээн. Кадыының байдалы баксырап турган - даа болза, ол амыдыралының сөөлгү хүнүнге чедир харысаалгалыг ажылынга ажылдап турган. Чуртталгазының сөөлгү хүнүнде малчыннарның кыштаглаашкынга белеткелин хынап чорааны - Алексей Ооржаковичиниң шудургу ажыл - агыйжы, даанган ижинге бердинген чоруунуң көскү херечизи. Алексей Ооржакович Очур-оол октябрь 26 - да, 55 харлыында хенертен мөчээн. Ол 1959 чылдың октябрь 1 - де Тыва АССР - ниң Мөңгүн - Тайга кожууннуң Мугур - Аксы суурга төрүттүнген. 1982 чылда Красноярскиниң күрүнениң башкы институдун дооскан, 1996 чылда Россияның Федерациязының Президентизиниң чанында Россияның күрүне албанының академиязынга “күрүне болгаш тус - чер удуртулга” деп мергежилин чедип алган.  

«Байлаңдан байыыр» 29.10.2013 «Байлаңдан байыыр»

Барыын-Хемчик кожууннуң Ак сумузу — Тываның бир өзүп-сайзырап, үениң аайы-биле чаарттынып олурар суурларының бирээзи. Актың чагырга даргазы Иван Оттук-оолович Куулар бодунуң чаңгыс чер-чурттугларының дугайында чоргаарал-биле чугаалап олурар:
 – Ак сумузу Барыын-Хемчик кожууннуң девискээринде. Ында ниитизи-биле 845 кижи чурттап турар. Уруг-дарыывыс суурнуң уруглар садында, ортумак школада хаара туттунган. Школада 100 өөреникчи бар, эмнелге ажылдап турар. Дөң-Терезинден чонувустуң чоргаа-ралын кыптыктырып чоруур ат-алдарлыг улус-даа үнген. Ада-чурттуң Улуг дайынынга эки туразы-биле Монгуш Шет болгаш Чот ийи алышкылар киришкеш келген. 

Ийи дакпыр Маадыр ие 29.10.2013 Ийи дакпыр Маадыр ие

Россияның протекторадынга Тываның киргенинден бээр мугур 100 чыл, Кызыл хоорайның таваан салганындан бээр база 100 чыл болурун билир болгай силер. Россия чергелиг улуг байырлалга белеткенип тургаш, херээжоктар диртип чорааннарывыстың херээженнер болу бергенин, оларга күрүнениң эң дээди шаңналын – Маадыр ие атты тыпсып турар апарганын уттур эргевис чок. Тыва дылда «херээжок» биле орус дылда «женщина» деп ийи аңгы чоннуң ийи аңгы уткалыг ийи сөзүнүң бирги-бирги чартыын Пальмбах баштаан эртемденнеривис 1930 чылда бириктириптерге, «херээжен» деп чаа сөс тывылгаш, базымчага чораан кыс чонга эр кижи-биле дең эргени берген.

Адазының ажыл-херээн уламчылаан 29.10.2013 Адазының ажыл-херээн уламчылаан

ТР-ниң Национал музейинге Россияның Чурукчулар эвилелиниң кежигүнү, ТР-ниң Күрүне шаңналының лауреады, Россияның алдарлыг чурукчузу, «Москва 850 харлаан» медальдың эдилекчизи Эрес-оол Байындының 65 харлаанынга тураскааткан ийи дугаар хууда делгелгези болган.Э.Б.Байынды – алдарлыг чурукчу (даш-чонукчузу) өг-бүлениң ажыл-херээ-ниң уламчылакчызы. Ооң ат-сураглыг адазы Байыр Сарыгович Байындыга – «РСФСР-ниң И.Е.Репин аттыг Күрү-не шаңналының лауреады» атты 1972 чылда тывыскан. Бодунуң ынак ажыл-херээнге ол оглун өөредип каан. Ачазы биле кырган-ачазы ат-сураглыг улусчу ус-шевер Монгуш Черзи ажылдап орда, бичии Эрес оларны көрүп, чонар-даштан дириг амытаннар, мал-маган канчаар «дирлип» кээрин магадап чорааш, школачы үезинден-не оларны өттүнүп чуруурунга, чонар-даштан чазаарынга ынак апарган.

Улуг-Хемниң эрик кыры 29.10.2013 Улуг-Хемниң эрик кыры

2014 чылда  Тыва биле Россияның демнежилгезиниң болгаш Кызыл хоорайның 100 чылдарының юбилейлеринге белеткелде Улуг-Хем кежир көвүрүгден Чүргүй-оол кудумчузунга чедир база ооң чоогунда девискээрниң чаартылгазы чугула черни ээлеп турар. Амгы үеде кол ажылдар парк девискээринде: септиң эриктерин бетоннап, ооң дүвүн улам ханыладып, аштап-арыглап турар. Септиң эриин дургаар ыяштарны кезип каапкан, паркче кирер кол эжиктен «Алантос» ресторанга чедир дөрт кырлыг ыяштарны салган. «Кызыл партизаннар» тураскаалын долгандыр база кырлыг ыяштарны дөжей салган. «Азияның төвү» тураскаалдың чанынга турар чаа ресторанның тавааның оңгарын каскан. Сесерлигде эрги асфальт шывыын ап каапкан. Күрүнениң биче хемчээлдиг хемелер инспекциязының оран-бажыңын бускан.  

Орукчулар мөөрейи 22.10.2013 Орукчулар мөөрейи

Октябрь 16-да, орук ажыл-агыйының ажылдакчыларының профессионал байырлалының бүдүүзүнде, Кызылдан Абаканче углай оруктуң 40 дугаар километринде Бегреда деп черге экскаватор, автогрейдер, чиик база аар чүък машиналарының чолаачыларының аразынга мөрей болуп эрткен.4 чыл улаштыр эртип турар мөрейге республиканың билдингир тудуг организациялары«Восток» КХН-ниң, Туран хоорайның ДЭП-364-түң база «Сибирьниң оруктары» КХН-ниң Абакан хоорайда баазазының ажылдакчылары киржир дээш чедип келген. Аарыкчылар база-ла хөй. Оларның аразында Кызыл хоорайның транспорт техникумунуң «автооруктар тудуу» салбырының 3-кү курузунуң студентилери база бар.Мөрейни Федералдыг орук агентилелиниң федералдыг күрүне албан чери «М-54-Енисей» автомобиль оруунуң Тыва Республикада эргелели эрттирген. Кол сорулгазы — орук ажылдакчыларының мергежилин бедидери, арга-дуржулга солчуру, аныяк-өскен аразынга орукчунуң ат-алдарын көдүрери.

Самолетка олуруп,иви мунуп чорааш… 21.10.2013 Самолетка олуруп,иви мунуп чорааш…

Олимпий одунуң Эстафетазы Тываның найысылалынга ноябрь айда келир.
 Россияның сөөлгү элээн каш чыл дургузунда белеткенип келгени «Сочи 2014-түң» Олимпий одунуң Эстафетазы Москвадан үнүпкен. 123 хонуктуң дургузунда Эстафета чурттуң 2900 хоорай, суурларын таварыыр. Ниитизи-биле Олимпий оду 65000 ажыг километрни эртер, ону автомобильдер-биле, поездилер-биле, самолеттар-биле, оон туржук үш аът кошкан орус терге-биле болгаш ивилер-биле чедирер.Чаңчыл езугаар Олимпий одун Грецияга кывыскан, октябрь 6-да ону Москвага эккелген. Бүгү чуртту дургаар эрткеш, Эстафета Москвадан Сочиге чедерде, бистиң чуртувустуң төөгүлүг, культурлуг болгаш онза чараш черлерин эртер, оларның аразында Ясная Поляна, Курштуң Россия талазында кезиин, Авачин вулканнарын болгаш Кижиде музей-заповедникти таварыыр. Чаа 2014 чылды Эстафета Россияның эң чараш хоорайларының бирээзи — Татарстанның найысылалы Казаньга уткуур. Ону эрттирип турарларның бодалы-биле алырга, Эстафетаның оруунга Россияның чурттакчы чонунуң 90 хире хуузу таваржыр, ынчангаш бистиң чуртувустуң 130 миллион чурттакчызы Эстафетаның киржикчилери болгаш көрүкчүлери болур аргалыг.

Эзирик чолаачының хайындан 21.10.2013 Эзирик чолаачының хайындан

Эрткен неделяда ТР-ниң Иштики херектер яамызынга орук озал-ондааның талазы-биле кем-херек үлгедиишкиннерин канчаар илередип турарының дугайында чугаалашкан. ТР талазы-биле ИХЯ-ның истелге эргелелиниң начальнигиниң оралакчызы—истелге кезээниң начальниги, юстицияның подполковниги Мөңге-Назын Бичелдеевич Мөгедир массалыг информация чепсектеринге та­йылбырны берген. 2013 чылдың сөөлгү 8 айында республикага 95 орук озал-ондаа болган. Эрткен чыл-биле деңнээрге, көргүзүглер 10,5 хууга көвүдээн. Бо чылын 49 орук озал-ондаанга 54 кижи амы-тынындан чарылган, ооң иштинде 5 чаш ажы-төл, 16 херээжен. Ол дээрге-ле эрткен чыл-биле деңнээрге, 22 хуу хөй болуп турар. Бо чылын эзирик 23 чолаачының хайы-биле автоорук озал-ондактары болган.

«Бистиң республикавыска эки деткимче херек» 21.10.2013 «Бистиң республикавыска эки деткимче херек»

Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оолдуң республиканың МИЧ-лериниң удуртукчулары-биле интервьюзунуң уланчызы

Инна Дамба-Хуурак, «Шын» солуннуң кол редактору: «Чаңгыс суур — чаңгыс бүдүрүлге» деп төлевилелче улуг кичээнгейни салып турар-дыр силер, Шолбан Валерьевич. Ону чоокта чаа, чыл эгезинде эгелээн болгай, ынчалза-даа чамдык түңнелдер амдыгааштан көстүп келген. Ол дугайын чүү деп бодап тур Силер?
Шолбан Кара-оол: Ол теманы калбаа-биле чырыдып турарыңар дээш четтирдим. Төлевилелдиң алыс түңнелдериниң дугайын чугаалаары ам-даа элек. Мээң бодап турарым-биле алырга, эгези ам салдынган-дыр. 175 төлевилелди сайгарып көрдүвүс, оларның 105-жин күү-сеткен ийикпе, күүседип турар. Дыт саадын белеткээр дээн төлевилел меңээ аажок таарышкан. Сааттың шынары-даа, ону савалааны-даа чогумчалыг, ону Тывадан дашкаар безин садып болур. Каа-Хем кожуунда суугулар бүдүрүп эгелээн, Мөңгүн-Тайгада мээң аттажым Шолбан Кара-Сал тууйбу бүдүрүлгезинче кирген. Чеди-Хөлде сүттү бүдүрериниң болгаш болбаазырадырының талазы-биле эки төлевилелдер бар, ол продукция тус черниң бараан рыногунда олутту ээлепкен. Дааранылга болгаш суй белек кылыглары хөйү-биле делгеттинген.

Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оолдуң республиканың МИЧ удуртукчулары-биле ужуражылгазы 16.10.2013 Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оолдуң республиканың МИЧ удуртукчулары-биле ужуражылгазы

Тыва Арат Республиканың ССРЭ-ниң составынче киргениниң 69 чылының бүдүүзүнде Тыва Респуб­ликаның Баштыңы – Чазааның Даргазы Шолбан Кара-оол республиканың солуннарының база КТРК - ның тус чер филиалының кол редакторларынга интервьюну берген. Келир чылын болур юбилейлерге белеткел дугайында айтырыгдан ол эгелээн.
Роман Тас-оол, «Тувинская правда»: Шолбан Валерьевич, юбилейлерни байырлаарынга чедир хөй-даа эвес үе арткан-дыр – он ай, а кылыр чүүлдер ам-даа хөй. Шыны-биле чугаалап көрүңерем, республиканың курлавырларын болгаш саң-хөө арга-шинээн хөлүн эрттир үнелепкен эвес силер бе?
Шолбан Кара-оол: Чугааны эгелээринге нарын айтырыг-дыр. Билир силер, бедик сорулгалар чокта, эки чогаадыкчы бодал чокта, харын-даа мырыңай, эки турамык чорук чокта, субъектиниң баштыңы азы муниципалитеттиң баштыңы, суурнуң баштыңы дээн ышкаш албан-дужаалдарже семээн-даа ажыы чок деп бодаар мен.
Мындыг байдалдарда меңээ үлегер – Сергей Күжүгетович Шойгу. Шак ындыг таварылгаларда ооңмындыг үлегер чугаазы бар: «Чүнү шыдаар сен – ону кыл, ооң соонда чүү-даа болгай аан». Бистиң аравыска чугаалажырга, баштай дээрезинде мындыг бодал база сагыжымга кирген: ооң мурнунда кылып турганы ышкаш, юбилейлерни ынчаар демдеглеп эрттириптер бе: эки банкет, хүреш маргылдаазы, аът чарыжы дээн дижик…

Кичээнгейде — уругларның эрге-ажыы 16.10.2013 Кичээнгейде — уругларның эрге-ажыы

Эрткен неделяда ТР-ниң Дээди судунга РФ-тиң Дээди судунуң даргазы Александр Кликушинниң киржилгези-биле семинар-хурал болуп эрткен. ТР-ниң Дээди судунуң даргазының оралакчызы Алекмаа Салчак семинарны удуртуп эрттирген. Хуралдың темазы — назы четпээннерниң эрге-ажыын камгалаары болгаш оларга чөптүг дузаны чедирери. Хемчегге район судьяларындан аңгыда, РФ-тиң Суд приставтарының албанының Тыва Республикада эргелелиниң удуртукчузунуң оралакчызы Г. Михайлик, Тыва Республикада уругларның эрге-ажыының талазы-биле бүрүн эргелиг төлээ С. Аракчаа, ТР-ниң Өг-бүле болгаш уруглар херектериниң талазы-биле агентилелиниң даргазы Н. Ховалыг, Хакасияның Дээди судунуң даргазының оралакчызы С. Доможаков дээш, оон-даа өске чалаткан аалчылар киришкен.

Тыва Республиканың Баштыңы Шолбан Кара - оол Россияның Президентизи Владимир Путинниң төрүттүнген хүнүн таварыштыр байырны чедирген 07.10.2013 Тыва Республиканың Баштыңы Шолбан Кара - оол Россияның Президентизи Владимир Путинниң төрүттүнген хүнүн таварыштыр байырны чедирген

Бо хүн Россияның Президентизи Владимир Путинниң төрүттүнген хүнү. Тыва Республиканың Баштыңы Шолбан Кара - оол күрүнениң удуртукчузунуң төрүттүнген хүнүн таварыштыр байыр чедириишкинин чоргускан. Ында бижээни: “Хүндүлүг Владимир Владимирович! Тываның хөй язы - сөөктүг чоннарының болгаш бодумнуң өмүнээмден төрүттүнген хүнүңер таварыштыр сеткилдиң ханызындан изиг байырны чедирип тур бис!  Россияның  сайзыралы дээш Силерниң кылып чоргузуп турар тура - сорууңар,  могаг - шылаг чок энергияңар болгаш ажыл - херек дээш сыныш чок чорууңар бистерге, кижи бүрүзүнге, бедик хамааты туруштуң, ажыл - херекке долузу - биле бердинип, чонунга бараан болурунуң дириг херечи чижээ болуп чоруур Силер. Төрээн чер - чуртунуң салым - хуузу дээш улуг харысаалганы канчаар төлептиг тударын база херек кырында көргүзүп чоруур Силер.

«Чалааты» бригадазының төлевилели 07.10.2013 «Чалааты» бригадазының төлевилели

Биче бүдүрүлгелерни чаартырынче Тываның Чазаа улуг кичээнгейни салып турар. Тываның Баштыңы – Чазааның Даргазы Шолбан Кара-оолдуң Айыткалында «Чаңгыс суур – чаңгыс бүдүрүлге» төлевилелин республикада шуудаан деп болур. Өвүр кожууннуң 8 биче бүдүрүлгелериниң бирээзи – Ак-Чыраа сумузунда «Чалааты» – бот-башкарылгалыг бүдүрүлгениң механизастаттынган сиген бригадазы. Бо бригаданың кол ажылы – мал чеми сигенни белеткээри. А Сарыг-Хөлде чайгаар үнүп чыдар сигенниң дүжүдү чылдың-на элбек болур. «Чалааты» бот-башкарылгалыг бүдүрүлгениң удуртукчузу – Олег Кончукович Агбаан. Бо бригадаже көдээ ажыл-агыйның тускай эртемниглери, чолаачылар, трактористер болгаш малчыннар хаара туттунган. 

Хымыс бүдүрүлгезин сайзырадыр дээш… 07.10.2013 Хымыс бүдүрүлгезин сайзырадыр дээш…

Каа-Хем кожуун «Чаңгыс суур – чаңгыс бүдүрүлге» деп губернатор төлевилелинге идепкейлиг киржип турар. Кожууннуң социал-экономиктиг хөгжүлдезинге үлүүн киирип, херек кырында ажылдап ту-рар 17 төлевилелдерни кожуун чагыргазы деткип турар.Оларның бирээзинге Суг-Бажы сумузунуң девискээринде Марат Болай-оолович Салчактың удуртуп турары «Аржаан» көдээ ажыл-агый бүдүрүлге кооперативиниң (КБК) хымыс фермазы хамааржыр. Ол 1992 чылда тургустунган. Бо ажыл-агыйны Тыва АССР-ниң алдарлыг чылгычызы Болай-оол Базыр-оолович Салчактың салгалдары, ажы-төлү ажыдып, ачазының ажыл-херээн уламчылап турарын демдеглээри чугула.

Хоочуннарның арга-дуржулгазын ажыглаар 07.10.2013 Хоочуннарның арга-дуржулгазын ажыглаар

Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол делегейниң Улуг назылыг кижилер хүнүнүң бүдүүзүнде хоочуннар Григорий Ширшин болгаш Григорий Долгополов олар-биле ужурашкан. Григорий Чоодуевич Ширшин 1973 чылдан эгелээш 18 чыл дургузунда СЭКП Тыва обкомун удуртуп келген. Григорий Николаевич Долгополов партия обкомунуң үлетпүр килдизин хөй чылдарда удурткан, обкомнуң ийиги секретарынга база ажылдап турган. Мурнуку салгалдың дуржулгазын кичээнгейге албайн барып болбас деп, Шолбан Кара-оол демдеглээн. Ону ам-даа хандыр өөренип көөр болгаш амгы үениң байдалдарынга дүүштүр ажыглаар херек. Тываның сайзыралының ийи аңгы үе-чадазын деңнештирип тура, хоочуннар социал-экономиктиг сорулгаларны шиитпирлээриниң талазы-биле Тываның Чазааның күжениишкиннерин чогумчалыг деп үнелээннер.


Кызыл - Шагаан-Арыг: чаа интернет шугуму ажыттынган 07.10.2013 Кызыл - Шагаан-Арыг: чаа интернет шугуму ажыттынган

Шагаан-Арыг хоорайның 125 чыл, Улуг-Хем кожууннуң тургустунганындан бээр 90 чыл болганын байырлаан хүнде харылзааның волокно-оптиктиг шугумун (чаа технологиялар езугаар шил бүдүмелдерден кылган харылзаа шугуму) улуг-хемчилер алган. Ындыг белекти ол кожууннуң чонунга төлевилелге бодунуң 62 миллион рубль түңнүг акшазын киирген «Тывасвязьинформ» ААН берген. Кызыл хоорайдан Шагаан-Арыг хоорайга чедир ханызы 1,2 метр черге 32 удазынныг волокно-оптиктиг шугумну 120 километр черге шөйген. Амгы үеде волокно-оптиктиг кабельди кожуун чагыргазының, Пенсия фондузунуң салбырының, миграция албанының салбырының, №1 школаның, хоорай эмнелгезиниң оран-саваларынче киирген. Ону хөй квартиралыг чуртталга бажыңнарынга кожарының талазы-биле ажыл ам чоруп турар. Келир үеде ол шугумну кожууннуң чоок суурларынче кожары көрдүнген.

Буян-чолдуң чаа оран-бажыңы 07.10.2013 Буян-чолдуң чаа оран-бажыңы

Октябрь 1-де Тывага Россия Федерациязының Чазааның Даргазы Анатолий Медведевтиң социал айтырыглар талазы-биле блокту харыылаар оралакчызы Ольга Юрьевна Голодец ажыл-агый аайы-биле кээп чораан. Ол бүгү республиканың үр үеде манап келгени болуушкуну – перинаталдыг төптүң ажыдыышкынынга киржип, Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол биле кады кызыл кожааны кезип, байыр чедирген: «Хүндүлүг эш-өөр! Бо чараш оран-бажың чүг-ле Кызыл хоорайны эвес, а бүдүн республиканы каастаан. Силерниң кызымаккай ажыл-ижиңер болгаш бедик мергежилиңер ачызында чаа туттунган оран-бажың үр үеде ажыглалга туруп, буян-чолдуг болур болзун. Тыва Республиканың болгаш Россия Федерациязының төлептиг салгалдары маңаа төрүттүнүп, өзүп-мандыыр дээрзинге идегедим».

РФ-тиң Чазааның Даргазының оралакчызы Ольга ГОЛОДЕЦ: «Тываның арга-дуржулгазын нептередип болур-дур» 07.10.2013 РФ-тиң Чазааның Даргазының оралакчызы Ольга ГОЛОДЕЦ: «Тываның арга-дуржулгазын нептередип болур-дур»

Октябрь 1-де РФ-тиң Чазааның Даргазының оралакчызы Ольга Голодец ажыл-албаны-биле Тывага кээп чораан. Чаңгыс хүн дургузунда ол чеди эң чугула социал база тудуг объектилеринге четкеш, ТР-ниң Чазааның Бажыңынга болган хуралга чидиг айтырыгларны сайгарып чугаалашкан. Хөй кижи киржикчилиг хуралга Тываның Баштыңы – Чазааның Даргазы Ш. Кара-оол, ооң оралакчылары, социал адырны харыылап турар сайыттар, депутаттар, федералыг девискээр органнарының удуртукчулары киришкен.РФ-тиң Чазааның Даргазының оралакчызы Ольга Голодец-биле кады Россияның Чазааның бүрүн «десантызы» – Россияның культура сайыдының бирги оралакчызы Владимир Аристархов, Россияның кадык камгалал сайыдының оралакчызы Айрат Фаррахов, Россияның социал камгалал база күш-ажыл сайыдының оралакчызы Любовь Ельцова, Россияның өөредилге база эртем сайыдының оралакчызы Вениамин Каганов олар Тывага келгеш, республиканың яамыларынга тодаргай ажылдарны кылган.

Дүжүт ажаалдазы 07.10.2013 Дүжүт ажаалдазы

Республика девискээринге үргүлчүлелдиг чаъстаашкын шаптыктаан-даа болза, көдээ ишчилерниң холу салдынмайн, кызымак ажылдаанындан мал чеминиң белеткели чедиишкинниг дооступ турар.Көдээ ажыл-агый болгаш аъш-чем яамызының киирген медээзи-биле, сиген курлавыры 186 муң 516 тонна белеткеттинген, планның 92 хуузу-дур. Чоокку хүннерде 12 муң гектар черде кестинген сигенни ажаап алыры арткан. Бөдүүн мал чеминиң белеткелиниң планын республиканың 6 кожууннары мынчаар күүсеткен: Барыын-Хемчик — 107 хуу, Таңды биле Сүт-Хөл — 104, Каа-Хем, Бай-Тайга болгаш Улуг-Хем — 100 хуу. Бо кожууннарда 114070 тонна сиген белеткеттинген, ол республикада ниити белеткээн мал чеминиң 60 хуузу-дур. Пландан ажыр 2600 тонна сигенни белеткээн. Чеди-Хөл, Тожу, Бии-Хем, Өвүр болгаш Эрзин кожууннарда план күүселдезинге чедир каш-ла тонна арткан.

10 чыл болган юбилейи-биле 07.10.2013 10 чыл болган юбилейи-биле

Тываның күрүне университединиң юридиктиг факультединиң тургустунганындан бээр 10 чыл болганынга тураскааткан байырлыг хурал ол өөредилге чериниң хуралдаар залынга болган.ЮФ-туң юбилейи-биле холбаштыр ооң башкыларынга болгаш ажылдакчыларынга, студентилеринге болгаш аспирантыларынга байыр чедирери-биле ТР-ниң Чазааның Даргазының оралакчызы Анатолий Дамба-Хуурак, Дээди Хуралдың (парламентизиниң) Даргазының оралакчызы Ольга Кольчикова, ТР-ниң прокурору Александр Гринев, Россияның Юстиция яамызының ТР талазы-биле эргелелиниң, Тываның юристер ассоциациязының болгаш өске-даа черлерниң төлээлери келгеннер.

Хулиганнарга эттеткеш... 07.10.2013 Хулиганнарга эттеткеш...

Тыва чурттуг Салим Сарыгны Новосибирскиге хулиганнар дерзиизи-биле эттеп эриидээш, өрттедипкеннер, ооң түңнелинде ол кижи амызындан чарылган.Ол дугайында Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол бодунуң «ВКонтактыда» арнынга мынча деп бижээн: «Бистиң кээргенчиг чаңгыс чер-чурттуувус болгаш оглувус дерзии эрииделди эртип шыдаваан. Ону Тываже дүрген эккээр херек. Оолдуң төрел болгаш чоок кижилери-биле улуг чидиригни үлежип тур мен».Новосибирскиге болган ол халап дугайында Салимниң өөнүң ишти Чодураа Чамыяң регион удуртукчузунче бижээн. Олар бичии уруу-биле Новосибирскиге өрээл хөлезилеп алгаш чурттап турганнар. 

Алдын тывыжы бүдүн чартык катап өскен 07.10.2013 Алдын тывыжы бүдүн чартык катап өскен

Алдын казып тып турар черлерниң ажылын республиканың Үлетпүр болгаш энергетика яамызының коллегиязынга сайгарган. 2013 чылдың эрткен сес айларында Тывага 1188,6 килограмм алдынны казып тыпкан, эрткен чылдың бо үезинге деңнээрге, 51,8 хуу өскен. Алдын тывыкчыларының күжениишкинниг ажылының түңнелинде республикада үлетпүр бүдүрүлгезиниң индекизи январь — август айларда 103,7 хуу четкен, даг-тывыш үлетпүрүнүң продукциязының деңзигүүрү 38,8 хуу турганындан 40,3 хуу четкен.Тываның девискээринде алдынны үш бүдүрүлге—«Ойна», «Тардан-Голд» КХН болгаш «Тыва» ААН казып тып турар.

Кезээде чону-биле 02.10.2013 Кезээде чону-биле

Делегейниң хөгжүм хүнүнге
Октябрь 1-ниң хүнүн ЮНЕСКО-нуң шиитпири-биле бүгү делегейниң хөгжүм хүнү кылдыр 1975 чылда чарлаан.Бо делегей организациязынга мындыг саналды киирген улустарның аразында улуг совет композитор Дмитрий Шостакович база бар турган. Ооң-на чылдагааны турган боор, 1996 чылда азы Шостаковичиниң 90 харлаан оюнда бо байырлалды Россияга албан-езузу-биле байырлап эгелээн. Бүгү делегейде байырлалды, янзы-бүрү хөгжүм-биле холбашкан культурлуг хемчеглер эрттирип, демдеглеп турар. Бистиң республикада ындыг кончуг калбаа-биле эвес-даа бол, уран чүүл школаларында, училищелерде ону демдеглеп турар. Моон соңгаар ону калбаа-биле байырлаарын чедип алыры чугула, чүге дизе ыры-хөгжүм чоннуң сагыш-сеткилин сергедир, хей-аъдын бедидер болгай.

Бюджет кызырлыр 02.10.2013 Бюджет кызырлыр

Сентябрь 26-да ТР-ниң Чазааның Бажыңынга 2014-2016 чылдарда бюджет политиказының дугайында айыткалды таныштырган калбак хурал болуп эрткен. Аңаа Тыва Республиканың Баштыңы — Чазааның Даргазы Шолбан Кара-оол, Тыва Республиканың Дээди Хуралының (парламентизиниң) Даргазы Каң-оол Даваа, ТР-ниң Чазааның бүгү кежигүннери, ТР-ниң Дээди Хуралының (парламентизиниң) депутаттары, муниципалдыг тургузугларның удуртукчулары, республиканың бүгү яамыларының, албан-организацияларының төлээлери киришкен.

Шолбан Кара-оолдуң чугаалап турары-биле алырга, 2014 юбилейлиг чылдың бюджедин тургузуп турар болганда, бюджет айыткалын база бо үеде кылыры таарымчалыг.

Найыралчы харылзаалар улам быжыгар 02.10.2013 Найыралчы харылзаалар улам быжыгар

Эрткен неделяда ТР-ниң Дээди Хуралынга Моолдуң Убса-Нур аймааның хамааты Төлээлекчилер хуралының депутаттарын ТР-ниң Дээди Хуралының (парламентизиниң) депутаттары хүлээп ап, ажыл-агыйжы ужуражылганы эрттирген.Ужуражылгага ТР-ниң Дээди Хуралының (парламентизиниң) Даргазы К. Даваа, оралакчызы О. Кольчикова болгаш  Моол таладан Убса-Нур аймактың хамааты Төлээлекчилер хуралының Даргазы Ч.Чимэд, чурттакчы чон ортузунга кадык, чогаадыкчы база күш-ажылчы хүрээлелди тургузар болгаш социал хөгжүлде талазы-биле комитеттиң даргазы Ц. Алимаа, тус черниң эрге-чагырга органнары база өске-даа организациялар-биле хамаатыларның кады ажылдажылгазының талазы-биле комитеттиң даргазы С.Амраа, хамаатыларның айыыл чок чоруун хандырар база эрге-хоойлуну, корум-чурумну камгалаар айтырыглар талазы-биле комитеттиң даргазы Н.Бүрен, долгандыр хүрээлелдиң айыыл чок чоруунуң база экологтуг дең-дески чоруунуң талазы-биле комитеттиң даргазы Э. Баатарсан болгаш өске-даа депутаттар киришкен.

Омак - сергек - ле болуңар! 02.10.2013 Омак - сергек - ле болуңар!

Республиканың хоочуннары хар-назыны дөгүй бергенин тоовайн, хөй-ниити амыдыралынга идепкейлии-биле киржип турарлар. Оларның ол идепкейи улам калбарып, кожууннарда, сумуларда хоочуннар чөвүлелдери тургустунуп, көвүдеп орар. Хоочуннар чөвүлелдериниң кежигүннериниң чон аразынга чорудуп келген хөй-ниитижи ажылының ачызында аныяк-өскенниң кижизидилгезиниң, корум-чурум айтырыглары, харын-даа мырыңай «Спортту – бажыңнар чанынче» деп төлевилел чедиишкинниг шиитпирлеттинип турар. Ажыл-ишти, хөй-ниитижи амыдыралды углап-баштаарынга хоочуннар улуг арга-дуржулгалыг боорга, оларның санал-оналдарын тус черлерниң удуртукчулары кичээнгейлиг дыңнаар, хүн бүрүде ажыл-херектеринге ажыглап келген. 

Делегейниң Улуг назылыг кижилер хүнү-биле! 02.10.2013 Делегейниң Улуг назылыг кижилер хүнү-биле!

Тываның хүндүлүг хоочуннары болгаш пенсионерлери!
Делегейниң Улуг назылыг кижилер хүнү-биле чүректиң ханызындан чедирген байырывысты хүлээп ап көрүңер!Ол байырлал — чаңгыс демниң болгаш салгалдарның уламчылаашкынының, кижи төрелгетенниң амыдыралы-биле тудуш апарган үелерниң үзүк-соксаал чогунуң демдээ-дир.
Боттарының эрес-шудургу күш-ажылы-биле бистиң чуртувусту, республикавысты, бистиң хоорайларывысты болгаш суурларывысты сайзыраткан кижилерге хүндүткелди ол хүн көргүзүп турар бис. Хөй-ле төөгүлүг болуушкуннарның херечилери болган, бүгү чурт-биле кады бергелерни болгаш шылгалдаларны шыдап эрткен, бистиң чуртувустуң болгаш төрээн республикавыстың чечектелиишкини дээш күжүңерни берип келген силер.

Сураглыг ыраажы Валерия Тываның чурттакчыларын магадаан 02.10.2013 Сураглыг ыраажы Валерия Тываның чурттакчыларын магадаан

«Шупту бир дем-биле» деп чаагай сеткил марафонунга киришкен Тываның чурттакчыларының харам чогун ыраажы Валерия магадап көрген.Сентябрь 29-тан эгелеп бирги каналга Бүгү-россияның «Шупту бир дем-биле» деп чаагай сеткил марафону эгелээн. Чурттуң чону 4447 дугаарже СМС-тер чорудуп, Ыраккы Чөөн чүк регионунуң чурттакчыларын деткип турар-лар. Үер-чайык элээн каш муң кижиниң бажыңнарын үреп каапкан. Чыгдынган акша-хөреңги-биле төп телеканал когараан кижилерге дүрген туттунар бажыңнар тудуп бээр деп шиитпирлээн.

Тываның Баштыңының чедиишкини 02.10.2013 Тываның Баштыңының чедиишкини

 «Регионнар клуву» федералдыг эксперт четкизи РФ-тиң субъектилериниң удуртукчуларының ажыл-чорудулгазының ээлчеглиг үнелелин парлаан. Сентябрь 16-дан 22-ге чедир МИЧ-лерге ат-сывы хөй үнүп турган дараазында 4 удуртукчуну эки деп демдеглээн:

Улуг - Хемниң байырлалдары 02.10.2013 Улуг - Хемниң байырлалдары

Буура дааның мөңге сыннарының эдээн тырткан хүн үнер чүгүнде ыдыктыг Хайыраканга чаглактанган дег, тайбың сайзыраан үнүш-дүжүткүр, бай-байлак ховунуң ортузунда сайзанак дег чараш хоорай Шагаан-Арыг аалчыларны байырланчыг уткуп алган. Арыннарында өөрүшкү чайнаан улуг-бичии чоннуң каас-шиник кудумчуларда хөйүн! Оларның аразында чайгы шыкта өң-баазын чечектер дег, чаптанчыг чаштар, артистер, спортчулар база республиканың кожууннарының төлээлери бөлүк аайы-биле чыскаалыпкан.

Өрт өжүрер техниканы байырлыг байдалга дамчыткан 26.09.2013 Өрт өжүрер техниканы байырлыг байдалга дамчыткан

Өртке удур эки тура командаларынга өрт өжүрер техниканы байырлыг байдалга дамчыдарының езулалы Кызыл хоорайга болган. Зил-131-ниң баазазынга кылдынган арс-14 деп алды машинаны өртке удур техниказы чок суурларга дежурныйлаашкын эрттирер кылдыр берген. Машина бүрүзүн өртке удур дайынчының үш комплект хеви-биле четчелээн. Машиналарның дүлгүүрлерин муниципалдыг тургузугларның удуртукчуларынга Чазак Даргазының оралакчызы Виталий Бартына-Сады хүлээдип берген. Зил-131 деп автомобильдерден аңгыда, ХК болгаш ОБ агентилели 12 «Robin Koshin» деп мотопомпаны база дамчыдып берген. 

«Улуг-Хемниң хүнү» 26.09.2013 «Улуг-Хемниң хүнү»

Бо чылын регионнар аразының «Улуг-Хем хүнү» экологтуг байырлалын Тывага демдеглээр. Ооң кол хемчеглери сентябрь 28-те Кызылга Красноярск крайның болгаш Хакасияның төлээлериниң киржилгези-биле болуп эртер. Совет Тываның 5 чылы стадионнуң баарында шөлге чурттакчы чонну солун оюн-тоглаа программазы манап турар. Аңаа Красноярскиниң, Хакасияның, Тываның чогаадыкчы коллективтериниң концертинден аңгыда, күчүлүг Улуг-Хемге тураскааткан чуруктарны болгаш чоннуң ус-тывыжын делгээр. Шөл кухнязын база организастаар, күзелдиг чон балык мүнүн ижер аргалыг. Байырлалдың хүндүлүг аалчылары дээрге-ле, «Улуг-Хем — бичии чораан үемниң хеми» чогаадыгга, «Улуг-Хемге аян-чорук» чурулга мөөрейинге тиилээн өөреникчилер болур.   

Россияның тергииннериниң одуруунда 26.09.2013 Россияның тергииннериниң одуруунда

Тываның лицей-интернады ТР-ниң Чазааның болгаш Өөредилге, эртем болгаш аныяктар херектериниң талазы-биле яамызының 1993 чылда кады ажылдажылгазының ачызында тургустунган. Күрүнениң инновациялыг өөредилге чери 2006 чылда «Өөредилге» деп мурнады хөгжүдер национал төлевилелге тиилээш, хөй-ниитиниң деткимчези-биле лицей деп эрге-байдалды албан-езузу-биле чаалап алган. Лицейниң ажыл-чорудуунуң өөреникчилерге билиг бээр талазы-биле бедик деңнелдиин ооң доозукчуларының чедиишкиннери херечилеп турар.

Гуманитарлыг эртем шинчилелдерин деткиириниң программазын акшаландырарын Тывада көвүдеткен 26.09.2013 Гуманитарлыг эртем шинчилелдерин деткиириниң программазын акшаландырарын Тывада көвүдеткен

«2013—2015 чылдарда гуманитарлыг эртемнер талазы-биле эртем шинчилелдериниң күрүне деткимчези» республиканың тускай сорулгалыг программазынга өскерилгелерни регионнуң Чазаа киирген. Ол өскерилге езугаар программаның акшаландырыышкынын 60 млн. рубльге өстүрген (16 млн. 678 муң рубль турган болза, 78 млн. 160 муң рубль чедирген). Ону Тываның болгаш Россияның демнежилгезиниң 100 чылы-биле болгаш Кызыл хоорайның үндезилеп тургустунганының 100 чылы-биле холбаштыр боттандырган деп, өөредилге болгаш эртем сайыды Каадыр-оол Бичелдей демдеглеп турар. Программага дүүштүр күүседир кол сорулгаларның бирээзи—Тываның гуманитарлыг шинчилелдер институдун бүрүнү-биле чаартып кылыры. 2011-2012 чылдарда болган чер шимчээшкиннеринден ол аажок үрелген. Ону септеп кылырынга 73 млн. 160 муң рубльди тускайлаан, федералдыг бюджеттен 22 млн. 600 муң рубль келир.

Улуг-Хем кожууннуң 90 база Шагаан-Арыг хоорайның 125 чылын демдеглеп эрттирериниң программазы 26.09.2013 Улуг-Хем кожууннуң 90 база Шагаан-Арыг хоорайның 125 чылын демдеглеп эрттирериниң программазы

Сентябрь 27-де
Эр болгаш херээжен ойнакчылар ортузунга хол бөмбүүнге республика маргылдаазы;  
«Мээң сактыышкынымда хоорайым» деп сактыышкын кежээзи – Шагаан-Арыг хоорайда районнуң Культура төвүнге 17.00-19.00 шакта;
Сентябрь 28-те
Аът чарыжы – Улуг-Хем кожуун чагыргазының мурнунда шөлге финиш, 9.00-14.00 шакта;  
Шагаан-Арыг хоорайның бажыңнар девискээринде командаларның фестивалының «Хоорайның чалыылары-дыр бис!» деп уругларга оюн-тоглаалыг программа – Саяно-Шушенская 3 биле Дружба 59-та бажыңнар девискээриниң спортчу шөлдеринге 12.00-15.00 шакта;

 

Оорлар шииттирер 26.09.2013 Оорлар шииттирер

Россия Федерациязының Айыыл чок чоруунуң Тыва Республика талазы-биле эргелелиниң дыңнатканы-биле алырга, Россияның Чазааның курлавыр фондузундан септелге ажылдарынга үндүрген акша-төгерикти, тудугнуң септелге ажылдарын кылган дугайында документилерге меге сан-чурагайларны киирип тургаш, 2012 чылдың июль – сентябрь айларда оорлап алган. Тудуг организациязының оорлап самчыгдаан акшаның ниити түңү 1 миллион 900 муң рубль. Бо хире акша-төгерик бистиң республиканың байдалынга дыка хөй. РФ-ниң КК-ниң 159 чүүлүнүң 4-кү кезээнде көрдүнген кеземче херээн КАЧ-ның Тыва Республика талазы-биле эргелели оттурган.

Октаттынган тудугларны ажыглалче киирер 26.09.2013 Октаттынган тудугларны ажыглалче киирер

Республиканың Чер болгаш өнчү-хөреңги хамаарылгаларының яамызының бо чылдың май айда берген медээлери-биле алырга, Тывада кагдынган болгаш ажыглаттынмайн турар 467 тудуглар бар. Оларның байдалын шинчилеп көөрге, 319 тудугну улаштыр тудуп ап болур. Бо чылдың май айда-ла 29 тудугну чаартыр тудуп эгелээн. 13 тудугну улаштыр тудуп алыр күзелдиг ажыл-агыйжы хамаатыларга хуу өнчү кылдыр дамчыдып берген. 2 тудугну муниципалдыг өнчүже шилчиткен. 106 тудугнуң шынары багай, оларны бузуп болур. Ээн калган тудугларны өнчү кылып ап, оларны боттарының хереглелдеринге таарыштыр тудуп алыр күзелдиг кижилерниң бар болганы өөрүнчүг. Чижээлээрге, Каа-Хем кожуунда Бүрен-Бай-Хаак суурда кагдынган садыгны сайгарлыкчы септеп алган.

Тыва хамнаашкын — «Моя планета» телеканалда 26.09.2013 Тыва хамнаашкын — «Моя планета» телеканалда

«Марк Подрабинек-биле кадр артындан» деп программаның бөлүүнде «Тываның чүдүлгези» деп бир шак үргүлчүлээн фильмни «Моя планета» телеканалга субботада көргүзүп эгелээн.Ол фильмни Мөңгүн-Тайга, Эрзин, Чөөн-Хемчик кожууннарга болгаш Кызыл хоорайга тырттырган. Ооң кол темазы — тыва хамнаашкынның чажыттары. Кол маадыр Лазо Монгуш хам болган. Марк Подрабинектиң Тывага башкарыкчызы сураглыг тыва режиссер Орлан Дамба-Хуурак болган.Ол бөлүк фильмнерин бир дугаар тырттырып эгелээн чери Россияның регионнарындан Тыва болган. Автор бистиң республиканың ак-көк дээрин дыка-ла магадаан. «Ындыг дээр кажан-даа көрбээн мен» — деп, ол чугаалап турган.

Оттук-Даш озалдыг апарган 26.09.2013 Оттук-Даш озалдыг апарган

Сөөлгү чылдарның часкы-күскү үелеринде республиканың өске черлеринден харылзаазын үзер чыгыы апаар чер Кызыл кожууннуң Оттук-Даш арбаны болуп турар. Ында амгы үеде 39 өг-бүледе 172 кижи бар, оларның 52-зи — бичии уруглар. Мынчага чедир республиканың Чазаа болгаш кожуун чагыргазы сугга алзыр дей берген бажыңнарның ээлерин көжүрер майгын хоорайжыгаштарын тургузуп, аъш-чем-биле болгаш эргежок чугула чүүлдер-биле хандырып келген. Ол айтырыгны чогумчалыг шиитпирлээри-биле республиканың Чазаа Оттук-Даштың чурттакчыларын оон дөрт хире километр черде бедик черже организастыы-биле көжүрер деп шиитпирни хүлээп алган. Кожуун чагыргазы хуу чуртталга бажыңын тудар черлерни шилээн болгаш ол чер участоктарын бүрүткеп берген. Регионнуң инвестиция программазындан чеди миллион хире рубльди электри четкилерин эде тургузарынга болгаш трансформатор подстанциязын тударынга үндүрген. Суг хандырылгазын чаа туткан кудуктуң ачызында боттандырар.

«Алдан-Маадырларга алдар болгаш хүндүткел» 26.09.2013 «Алдан-Маадырларга алдар болгаш хүндүткел»

Сентябрь 19-21 хүннеринде Тываның төөгүзүнде уттундурбас, кайгамчык байырлал Сүт-Хөл кожуунга болуп эрткен. Алдан-маадырларның тура халыышкынының 130 чыл оюн демдеглээн байырлалче «Шын» солуннуң хоочуну Владимир Чадамба-биле кады Сүт-Хөл кожуун кайы сен дээш хаптывыс. Орук дургаар хоочуннуң алдан-маадырлар дугайында дыңнаан, номчаан солун чугааларын дыңнааш, ол маадырларның дириг бодун хензиг үе дургузунда караам ужу-биле оода чаңгызын көрзе деп канчап-даа болдунмас күзел-биле бодумнуң сагыш-сеткилимни кыптыктырып-ла чордум. Тываның гуманитарлыг шинчилелдер институдунуң 2013 чылда чырыкче үндүргени Ю.Л. Аранчынның «Тыва улустуң маадырлыг оруу» деп номунда мынчаар бижип турар: «Алдан-дургуннарны «кемниг оор-дургуннар, аза-хортан баък чүвелер» деп феодал төрениң кижилери араттарны үргүлчү дорамчылап, хоптап келген. Ынчалза-даа олар араттарның ырмазын сып, идегелин оскундуруп шыдаваан: харын бөдүүн араттар баштайында дургуннарның база оларга чоок кижилерниң «бак салымын» кээргеп чоруй, чоорту оларның овур-хевирин сагыш-сеткилинге маадыржыдып арттырып алган». 

Тыва Республиканың Баштыңы Шолбан Кара - оолдуң Алдан - Маадырларның тура халышканындан бээр 130 чыл оюнга байыр чедириишкини 26.09.2013 Тыва Республиканың Баштыңы Шолбан Кара - оолдуң Алдан - Маадырларның тура халышканындан бээр 130 чыл оюнга байыр чедириишкини

Хүндүткелдиг чаңгыс чер - чурттугларым!

Алдан - Маадырларның төлептиг салгалдары!

Ада - өгбелеривистиң алдар - адынга мөгейген байырлал - биле!

       Тываның байлак төөгүзүнде онза черни ээлеп турар “Алдан - Маадырлар” деп, хүндүткелдии - биле адаарывыс бүгү - ле мөлчүкчү дарлакчыларга удур аңгы демиселин өөскүдүп үндүрген эрес - дидим өгбелеривистиң тура халышканындан  бээр 130  чыл оюн демдеглеп эрттирип турар - дыр бис. “Алдан - Маадырларның тура халыышкыны” деп адап чаңчыкканывыс, 1883 - 1885 чылдарда болган аңгы демиселинге ынчангы Тываның Даа биле Бээзи кожууннарның арат - чону шупту киришкеннер. Амгы үе - биле деңнээрге, алды кожууннуң чер - девискээринден улуг черге бөдүүн араттарның  адаан - өжээни кыптыгып үнген. Бо демисел ооң мурнунда чер - черлерге  өөскүп турган аңгы демиселдериниң эң - не кол, эң - не хөй кижи киржилгелиг, чоннуң чаңгыс аай демнежилгезин бадыткап көргүскен.

Озал - ондакка удур чүнү кылыр ужурлуг бис? 26.09.2013 Озал - ондакка удур чүнү кылыр ужурлуг бис?

Кызыл хоорайның адаа талазында дачаларга бүдүн өг-бүлени эзирик чолаачы хөме бастырып каан, ооң уржуунда чаш ажы-төл авазы-биле кады амы-тынындан чарылган дугайында республикага тарай берген медээ чоннуң килеңин доюлдурган. Ол кижи кеземчени албан алыр ужурлуг деп Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оолдуң интернетке бижээнин хөй кижи номчааш, аңаа бүгү сагыш-сеткилинден чүүлдүгзүнген. Чолаачылар машиналарны эзирик мунуп, оруктарга болгаш кудумчуларга хөй озал-ондакты кылып, кижилерниң амы-тынындан чарлыры азы кемдеп-кергээри көвүдээни Тывада дүвүренчиг апарган. 2012 чылдың март 12-де Сүт-Хөл чурттуг аныяк оол машинаны эзирик мунуп алгаш, Элегес-Аксы суурнуң кудумчузунга ойнап турган уругларның кырынче халды берген. Чоокта чаа Кызылга Ровенская кудумчузунга 6 харлыг бичии уругну чиик машиналыг аныяк оол өлүр бастырып каан. Ол уругнуң чок болган черинде чечектер боондаа ам-даа турбушаан…

Дүжүт ажаалдазы түлүктээн 19.09.2013 Дүжүт ажаалдазы түлүктээн

Тываның муниципалдыг тургузугларында картофель болгаш ногаа ажаалдазы эрткен неделядан эгелеп идепкейжээн. Ниитизи-биле «ийиги хлебти» 665,5 га черден ажааган (планның 18 хуузу), ногааны 146,5 гектар черден чыгган (21, 8 хуузу). Бо ажыл Бии-Хем, Барыын-Хемчик болгаш Таңды кожууннарда идепкейлиг чоруп турар. Картофельдиң дүжүткүр чоруу улуг идегелди берип турар дээрзин Көдээ ажыл-агый болгаш аъш-чем яамызы дыңнаткан, ортумаа-биле бир гадан 99,5 центнер алдынган, а чамдык кожууннарда - чижээ, Бии-Хемде 122,5 ц., Чеди-Хөлде болгаш Барыын-Хемчикте 110 центнер чедип турар.

Эзирик чолаачының буруузу-биле 18.09.2013 Эзирик чолаачының буруузу-биле

Орук-транспорт озал-ондаанга таварышкаш, амызындан чарылганнарның өг-бүлелеринге дузаны чедирер. Сентябрь 16-да болган эртенги хуралга Чазак Даргазы Шолбан Кара-оол эрткен субботада Кызылга болган коргунчуг орук озал-ондааның дугайында чугааны көдүрген. Иштики херектер сайыды Александр Лобановтуң дыңнатканы-биле алырга, чиик автомобильдиң 23 харлыг чолаачызы эш-өөрү-биле төрүттүнген хүнүн демдеглээн соонда машиназы-биле чадаг кижилерни бастырган. «Тес-Хем кожууннуң Ак-Эрик суурнуң чурттакчызы кижи-дир. Ижип орган арагазы төне бээрге, ол магазинче ону садып алыры-биле чорупкан. Амгы үеде ол туттурган, бо талазы-биле кеземче херээн оттурган, тудуп хоругдаарының чөпшээрели алдынган — деп, Александр Лобанов дыңнаткан. — Чолаачы-биле кады чораан улустуң ат-сывы база тодараттынган».

Тываның Баштыңы көдээ ажыл-агыйның бараан бүдүрүкчүлериниң аразынга конкурсту чарлаан 18.09.2013 Тываның Баштыңы көдээ ажыл-агыйның бараан бүдүрүкчүлериниң аразынга конкурсту чарлаан

Мал согар цехтерни тургузар талазы-биле конкурсту Шолбан Кара-оол көдээ ажыл-агыйның бараан бүдүрүкчүлериниң аразынга чарлаан. Ол дугайында Чазак Даргазы бодунуң Вконтактыда арнынга дыңнаткан. «Мал ажылын сайзырадыры аграр политиканың кол угланыышкыннарының бирээзи болур. Сөөлгү чылдарда ол адырже кичээнгейни угландырып келгенивистиң түңнелинде мал бажын өстүрериниң талазы-биле Россияга тиилекчилерниң аразынга кирер аргалыг болган бис. Ол көргүзүг талазы-биле Сибирьде бир дугаар черни ээлеп турар бис. 2013 чылдың август 1-ниң байдалы-биле Тывада малдың ниити баш саны 1 миллион 741 баш болган, ооң иштинде шээр малдың баш саны — бир миллион 416 муң 693, бода мал — 182 муң 134, чылгы — 62 муң 918, иви — 2604 баш болуп турар. Бо саннар дээрге мал ажылдыгларының хүн бүрүдеги кызымак күш-ажылының түңнели-дир.

«Нация крозу» 18.09.2013 «Нация крозу»

«Нацияның крозу» - Россияның девискээринде эң хөй киржикчилерлиг болгаш эң улуг спортчу хемчег. Россияның хамаатыларын «Нацияның крозу» спорт болгаш күш-культурага хандыкшыдып, кадык-чаагай амыдыралды суртаалдап турар. Спортка болгаш күш-культурага хандыкшылдыглардан аңгыда, профессионал спортчулар, олимпий оюннарының чемпионнары, спорттуң хоочуннары бо кросска киржиринге ынак. Бо улуг спортчу хемчегге политиктер, күрүне ажылдакчылары, яамыларның болгаш албан черлериниң удуртукчулары безин киржип кээр.Амгы үеде чадаг чарыш кончуг нептереңгей. Чадаг чарыш маңнаар кижилерге «Нацияның крозу» — магадап ханмас өөрүшкү-дүр. Бо чарышка тиилээри албан эвес, ынчангаш кросска кым-даа киржип шыдаар. 

Чаа ЧЭС Кызылга туттунар 18.09.2013 Чаа ЧЭС Кызылга туттунар

Чаа чылыдылга-электри станциязын (ЧЭС) тударының дугайында Тываның Чазааның эгелээшкинин «Росчеткилерниң» удуртукчузу Олег Бударгин деткээн. Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оолдуң чалааны-биле Кызылга ажылчын аян-чоруун кылып кээп, Чазак хуралынга олурушкан «Росчеткилер» ААН-ниң чиңгине директору О. Бударгин ындыг медеглелди кылган. Хуралга Чазак кежигүннеринден аңгыда, Сибирьниң регионнар аразының четкилер хуваар компаниязының (МРСК) болгаш ооң Тывада ажылдап турар салбырларының удуртулгазы, инвесторлар киришкен. Олар электроэнергетиканы сайзырадырының айтырыгларын чугаалашкан.

Ректор соңгулдазынга белеткел эгелээн 18.09.2013 Ректор соңгулдазынга белеткел эгелээн

Тываның күрүне университединде ректор соңгулдазынга белеткел эгелээн. ТывКУ-нуң амгы ректору, биология эртемнериниң доктору, профессор Сергей Октяевич Ондарның бүрүн эргелери 2014 чылдың февральда доостур. Ол темага тураскааткан ТывКУ-нуң ректорат хуралы сентябрь 11-де болган. Дээди өөредилге чериниң Эртем чөвүлелиниң хуралын сентябрь 19-та эрттирериниң дугайында шиитпирни аңаа хүлээп алган. Тургустунган ажылчын бөлүк ол үеге чедир ректорну соңгуурунуң дугайында дүрүмнү болгаш ректор соңгулдазын чорударының талазы-биле хемчеглерниң планын ажылдап кылыр ужурлуг. Ажык бадылаашкынның түңнели-биле ажылчын бөлүктүң составынга В.О. Таргын, В.М. Дамдынчап, А.А. Стороженко, Б.К. Кара-Сал, А. В. Минаев олар киргеннер.

Шолбан Кара - оол - шыырак дээн удуртукчуларның аразында 18.09.2013 Шолбан Кара - оол - шыырак дээн удуртукчуларның аразында

Россияның регионнарының удуртукчуларының аразындан шыырак дээн кижилерниң санында Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол кирип турар. «Независимая газета» солуннуң чагыын езугаар экономиктиг медээлер агентилели регионнарның азы ниитилелдиң чамдык кезектериниң, тургузугларның эрге-ажыктарын камгалап турар төлевилелдерни хүлээп алырынче угланган коммерция болгаш күрүне тургузугларының, депутаттарның чүткүлдүг ажылының кайы хире дээштиг болуп турарын шинчилээр талазы-биле ажылды доктаамал чорудуп турар.

Өвүрден медээлер 18.09.2013 Өвүрден медээлер

Арыг-силигниң девискээрин илередип...
Сентябрь 13-те кожууннуң чагырга даргазының амыдырал хандырылга талазы-биле оралакчызы А.А. Ооржак Тываның Баштыңы Ш. Кара-оолдуң эгелекчи саналы-биле чарлаттынган «Тыва – арыг-силигниң болгаш корум-чурумнуң девискээри» мөөрейниң түңнелин үндүрген хуралды эрттирген. Аңаа кожууннуң сумулар баштыңнары, чагырга даргалары киржип, боттарының санал-оналдарын берген.

Айыыл чок шимчээшкинниң 550 метри 18.09.2013 Айыыл чок шимчээшкинниң 550 метри

Тыва Республиканы Россияның өске девискээрлери-биле харылзаштырып турар «М-54» федералдыг автоорукта хар-көшкеге удур галереяның Хакас Республиканың найысылалы Абакан хоорайның талазынче 550 метр хемчээлдиг тудуу доозулган. Ооң байырлыг ажыдыышкыны сентябрь 13-те болган. Аңаа ТР-ниң Чазааның Даргазының бирги оралакчызы Михаил Козлов, ТР-ниң Дээди Хуралының (парламентизиниң) Даргазы Каң-оол Даваа, «М-54» федералдыг оруктуң Тывада эргелелиниң даргазы Андрей Кок, туткан организация «Сибмост» ААН-ниң удуртулгазы база ажылдакчылары дээш, оон-даа өскелер киришкен. 2010 чылда Россияның транспорт яамызындан Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол хар-көшкеге удур галереяның дуртун узадыр ажылдарны чорудар дугайында дилээн соонда, бо талазы-биле хемчеглер эгелээн. 2011-2012 чылдарда галереяның адаккы кезээниң баганаларын быжыглааш, узуну 175 метр ооргаларны салган. Эрткен чылын Кызыл хоорайже угланган, узуну 100 метр девискээрни ажыглалче киирген.

Кымнар депутаттар болганыл? 18.09.2013 Кымнар депутаттар болганыл?

Кызыл хоорайның соңгулда комиссиязы хоорайның Төлээлекчилер хуралынга сентябрь 8-те эрткен соңгулдаларның төнчү түңнелдерин чарлапкан. Комиссияның даргазы Маргарита Монгуштуң дыңнатканы-биле алырга, бадылаашкынга соңгукчуларның 43 хуузу киришкен, оларның 73,09 хуузу боттарының бадылаашкыннарын «Чаңгыс демниг Россияның» мурнундан депутаттың мандадын кордакчыларга берген. Россияның коммунистери соңгулдага киришкен соңгукчуларның бадылаашкынының 7,23 хуузун, «Чөптүг Россия» 6,01 хуузун алганнар. 26 депутат мандаттарының чээрби дөртү «Чаңгыс демниг Россия» партияның төлээлериниң холдарынга баар, Россия Федерациязының коммунистиг партиязы биле «Чөптүг Россия» партияларның төлээлери бир-бир депутат мандаттарлыг артып каар.

Антон Салчакка белек 18.09.2013 Антон Салчакка белек

2013 чылдың март 3-те Антон Салчак эштери-биле Мөңгүн-Тайга кожууннуң Мугур-Аксы суурнуң соңгу талазында 17 километрде Ак-Баштыг дааның кырынче үнгеш, канчаар-даа аажок берге байдалга таварышкан дээрзин сагындыраал.Ол эштери-биле дагны куду бадып олургаш, улуг хар көшкеге бастырган. Хай-халап болуп, кады чораан эштери амы-тынындан чарылган, а Антон чааскаан дириг арткан. Бо таварылга чүгле республиканың эвес, а бүгү чурттуң дүвүрелин оттурган. Чаш ажы-төлдер, республиканың келир үезиниң өзүп олурган салгалдары коргунчуг хай-халаптан чок болган. Республиканың чурттакчы чону озал-ондактан шыңгыы түңнелдерни үндүрүп, баш удур хемчеглерни ап чоруткан.

Дугуржулга – кады ажылдаары 18.09.2013 Дугуржулга – кады ажылдаары

Тываның найысылалындан ырак эвесте Кызыл кожууннуң төвү Каа-Хем суурга улуг спорт болгаш культура төвүн тударда, кады ажылдаарының чурумун Шолбан Кара-оол биле Виталий Мутько тодаргай сайгарып чугаалашкан. Россия биле Тываның чаңгыс демнежилгезиниң 100 чылын байырлап эрттирериниң кол черлериниң бирээзи апаар спорт-культура төвүн тудуп эгелээринге белеткелди республика шудургу чорудуп, спорт болгаш культура төвүн тудар черге чедир амгы үениң негелделеринге бүрүнү-биле дүгжүр шынарлыг, дөрт дилиндектиг калбак автомобиль оруун тутканын, төптүң төлевилел ажылдарының дооступ турарын Тываның Баштыңы дыңнаткан. Юбилейлиг байырлалга чедир бо улуг тудугну бүрүнү-биле тудар дээш чогуур хемчеглерни Россияның спорт яамызы ап чорудуп турарын Виталий Мутько Шолбан Кара-оолга бүзүреткеш, спорт-культура төвүнүң тудуунуң акшаландырыышкыны Россия Федерациязының Чазааның деңнелинге шиитпирлеттине бээрин магадылаан.

Хайыралыг бурганывыс 17.09.2013 Хайыралыг бурганывыс

Коммунистиг партияның езу-чурум үезинде эге чылдарында (Сталинчи хоойлунуң кадыг-берге, репрессия үези) эрги үениң езу-чаңчылдарын, шажын-чүдүлгени чок кылып узуткаанының түңнелинде бистиң Тывавыстың сарыг шажын-чүдүлгевисти хоруп каапкан. Ам бо үе-шаг өскерлип, ажык-чарлыг үе келгени-биле шаандакы езу-чаңчылдарывыс, шажын-чүдүлгевис эглип келгенинге, чүдүлгелиг чонга кончуг-ла өөрүнчүг-дүр. Ылаңгыя бистиң төрээн Тывавыстың чонунга сарыг шажынывыс, езу-чаңчылдарывыс эглип келгенин солун-сеткүүлдерге-даа чырыдып, харын-даа ном-дептерни үндүрүп турар апарган.Мен бо чоокку айларда шажын-чүдүлгеге хамаарылгалыг «Ыдык күштүг Будда бурган» аттыг ном-биле танышкаш, аажок-ла сонуургадым! Ындыг ном үндүрер дээрге, кончуг улуг патриотчу ажыл. 

Дүжүт ажаалдазы - 2013 17.09.2013 Дүжүт ажаалдазы - 2013

Дүжүт ажаалдазының баштайгы хүннеринде-ле 320 гектар черден 394 тонна тараа ажаап алдынган. Ооң 287 тонназы — кызыл-тас, 80 тонназы — ак-тараа, 27 тонназы — сула. Бир гектардан ортумаа-биле 12,3 центнер, а «Пирогово» ажыл-агыйы 17,1 центнер дүжүттү ап турары эки көргүзүг. Эрткен чылын ниитизи-биле 22,4 муң гектар шөлге тарылганы чоруткан болза, бо чылын ол хемчээлди 31,4 гектар чедир улгаттырган. Бир гектардан 8-10 центнер тараа, 115 центнер картофель, 100 центнер ногаа дүжү­дүн ажаап алыр боор деп, сайыттың бирги оралакчызы С. Ондар дыңнаткан.

Катап тургузуушкунда дус бүдүрүлгези 17.09.2013 Катап тургузуушкунда дус бүдүрүлгези

Бо үеге чедир Дус-Дагның дузун чүгле мал ажыл-агыйынга ажыглап турган болза, ам ооң бүдүрүлгезин калбартыры-биле ук ажыл-агый боттарының төлевилелин Тываның Чазааның кежигүннеринге таныштырган. Республиканың ажыл-агыйлары чылда 12,3 муң тонна дусту ажыг­лап турган болза, ам бүдүрүлгениң күчү-күжүн оон-даа улгаттырып, чоок-кавы регионнарже үндүр садары көрдүнген. А дус тывыжын болбаазырадырынга херек биче завод, дериг-херекселдер, техника аймаа садарынга база ону ажыглалга кииреринге 500 млн. рубль түңнүг хемчээлге инвестицияны хаара тудар апаар. Ынчангаш Тываның Экономика яамызы республикада дус бүдүрүлгезиниң чугула объектизинге деткимчени көргүзерин шиитпирлээн.

«Спортту – бажыңнар чанынче» губернатор төлевилелди боттандырарынга 16 миллион 806 муң рубльди чарыгдаан 17.09.2013 «Спортту – бажыңнар чанынче» губернатор төлевилелди боттандырарынга 16 миллион 806 муң рубльди чарыгдаан

Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оолдуң даалгазы-биле Тыва Республиканың Чазааның Даргазының бирги оралакчызы Шолбан-оол Иргит селектор хурал эрттиргеш, «Спортту – бажыңнар чанынче» губернатор төлевилелин боттандырарынга республикага 16 миллион 806 муң рубльди чарыгдаан дээрзин дыңнаткан. Аныяктар болгаш спорт сайыдының бирги оралакчызы Буян Биче-оолдуң дыңнатканы-биле алырга, бо чылдың сентябрь айның эгезинге чедир ниитизи-биле 240 спортчу шөлдерни туткан болгаш чаарткан. Оларның аразында хол бөмбүүнүң 65, баскетболдуң 28, бут бөмбүүнүң 25 шөлдери, Кызыл хоорайда болгаш Эрзин суурда скейт-парктар бар. 

Чарлап дыңнадырының системазын тургузар 17.09.2013 Чарлап дыңнадырының системазын тургузар

Тыва Республиканың девискээри бойдустуң айыылдыг болуушкуннарының, бойдус база техногенниг шинчилиг онза байдалдарның салдарынга таваржып турар. Эң-не онза таварылгаларга дошталган суг, эрээн хар суундан сугга алзыры, чайгы үерлер, чер шимчээшкиннери, арга-арыг өрттери база чуртталга бажыңнарынга өрттер, одалга-энергетика комплекизиниң база чуртталга-коммунал ажыл-агыйының объектилеринге озал-ондактар хамааржыр. 2013 чылдың чүгле бирги чартык чылында республика девискээринге бойдус шинчилиг 3 онза байдалдар болганындан аңгыда, чер шимчээшкининиң 14 афтершоктары бүрүткеттинген.

Сорулга — амыдыралга боттандырары 17.09.2013 Сорулга — амыдыралга боттандырары

«Тыва – элээр чоруктуң девискээри» төлевилелди амыдыралга боттандырар сорулга-биле ТР-ниң Чазаа республиканың чурттакчы чонунуң арагалаашкынга алыскан деңнелин тодарадыр талазы-биле социологтуг айтырыг-харыы чорударынга деткимче көргүзериниң дугайында Айтыышкынны үндүрген болгай. Ооң амыдыралда кайы хире боттанып турарының дугайында ТР-ниң Кадык камгалал яамызының штаттан дашкаар психиатр-наркологу, республиканың наркодиспансериниң кол эмчизи Ирина Опанасовна Бадыргы-биле бистиң корреспондентивис чугаалашкан.  

Аныяк-өскенге үлегерин көргүскеннер 17.09.2013 Аныяк-өскенге үлегерин көргүскеннер

Аныяк-өскенге бодунуң үлегерин көргүзүп, ам-даа күш-дамыр белеткелин соксатпайн, маргылдааларга киржип чоруур хоочун мөгелер чыскаалыптарга, Кызыл хоорайның мэри Владислав Ховалыг база мэрияның спорт болгаш аныяктар херектериниң талазы-биле департаментизиниң начальниги Айдыс Сынаа мөгелерге, аарыкчыларга ынак найысылалывыс Кызылдың хүнү-биле байыр чедиргеш, аас-кежикти, кадыкшылды, спортчу чедиишкиннерни күзээн.Хоочун мөгелерниң аразында ам-даа улуг-улуг маргылдааларга, республика Наадымнарынга доктаамал хүрежип чоруур Тываның Арзылаң мөгелери Маадыр Монгуш, Амир Монгуш, Чимит Куулар, Алдын-оол Куулар, Иван Хураган база Алексей Хомушку бар болганынга аарыкчылар өөрүп, оларның кайы- бирээзи черле шүглүр дээрзинге баш бурунгаар бүзүреп органнар.

С.Б. Пюрбюге мөгейиг 17.09.2013 С.Б. Пюрбюге мөгейиг

Бо хүннерде чечен чогаалдың мөгейикчилери тыва улустуң эң-не Ыдыктыг кижилериниң бирээзи, Тываның Улустуң чогаалчызы С.Б. Пюрбюнуң 100 чыл оюн демдеглеп эрттирип турар. Төрээн чуртун, Улуг-Хемни, Кызыл хоорайны чогаалдарынга мөңгежиткен алдар-аттыг шүлүкчү, өткүт үннүг ыраажының юбилейин Тывага эртер Россия чергелиг улуг байырлалдарның бүдүүзүнде демдеглеп эрттирип турарывыста ханы символиктиг утка бар. Чүге дээрге Тываның-даа, Россияның-даа 100 чылда эрткен төөгүлүг оруу – чаартылгалары, чедиишкиннери-биле чергелештир хажыдыышкыннары, чидириглери – С.Пюрбюнуң салым-чолунга, чогаадыкчы ажылынга дорт салдарлыг болган.

Орус дыл талазы-биле күрүне инспектору 17.09.2013 Орус дыл талазы-биле күрүне инспектору

Республиканың башкылар ниитилелиниң сүмелээни-биле орус дыл талазы-биле күрүне инспекторунга Тываның Баштыңының томуйлааны орус дыл болгаш литература башкызы Татьяна Шарыпова өөредилге болгаш эртем сайыдының оралакчызы албан-дужаалга ажылын эгелээр. Ол дугайында доктаалды ТР-ниң Чазааның хуралынга чоокку үеде хүлээп алыр. Ынчангаш Тыва Республика — орус дыл талазы-биле күрүне инспектору албан-дужаалды киирген Россияда баштайгы девискээр.

Энергетиктерниң дузазы 17.09.2013 Энергетиктерниң дузазы

«Сибирьниң девискээрлер аразында четкилер компаниязы» ажык акционерлиг ниитилелдиң чиңгине директору Константин Петухов-биле Тываның Баштыңының ужуражылгазының кол темазы Тываның девискээринде энергетика объектилериниң кышка белеткели болган. «Тываэнерго» ажык акционерлиг ниитилел кышка белеткел ажылдарын бүрүнү-биле доосканын, бир эвес келир кыжын озал-ондактыг байдалдар тыптып кээр болза, оларны чайладырынга эргежок чугула материалдарның курлавырын тургусканын «Сибирьниң девискээрлер аразында четкилер компаниязының» удуртукчузу Тываның Баштыңынга дыңнаткан.

Ада - өгбелерим чурту - Кара-Талым 17.09.2013 Ада - өгбелерим чурту - Кара-Талым

«Кижи — чурттуг, куш — уялыг» дээр. Кым-даа кижиге төрүттүнген, өскен чери, чаңгыс хемниң суун ижип, анай-кара чажындан-на аразында харылзажып, аал-оранынга үнчүп-киржип, чаңгыс аяк шайны үлежип ижип чораан арат-чону, кады ойнап өскен эш-өөрү, чону кончуг. Эрткен оруувусче, төөгүвүсче хая көрнүрү дээрге, мээң бүзүрел, бодап чоруурум езугаар алырга, ада-өгбелеривистиң салгалдарынга дээш төрээн чер-чуртун хумагалап, камгалап, сайзыралдың оруунче углап, тургузуп каанының дугайында болгаш оларның хөй-ниитиге билдингир, элеп читпес ис болуп арткан ажыл-чорудулгазын кажан-даа утпайн, сактып чорууру чугула дээрзин сагындырары-дыр.

13.09.2013 ТР - ниң Дээди Хуралының (Парламент) Доктаалдары

Тыва Республиканың Конституциязының 103 чүүлүнүң 17 пунктузу, «Тыва Республиканың Конституция судунуң дугайында» Тыва Республиканың Конституция хоойлузунуң 10 чүүлү, Тыва Республиканың Дээди Хуралының (парламентизиниң) регламентизиниң 134 чүүлү езугаар Тыва Республиканың Дээди Хуралының (парламентизиниң) доктаадыры болза:

Чаа котельнаяның тудуу – сөөлгү чадада 13.09.2013 Чаа котельнаяның тудуу – сөөлгү чадада

Эң кол чүүл – үш котелду төндүр эптей тургускан болгаш бирээзин шагда даштындан чылыглап каан. Өске ийи котелдуң чылыглаашкыны дооступ турар. «Стройсервис» КХН хүлээникчи организацияның удуртукчузу Юрий Гавриловтуң чугаалап турары-биле алырга, каш хүн бурунгаар электри дериг-херекселин эккелген, ону таарыштыр тургузарынга белеткел ажылдары эгелээн. Бо үе-чада котельнаяны ажылдадырынга аажок чугула, ооң соонда оран-саваның бараанын долузу-биле дөзевилээр. Август 8-те Хову-Аксы суурга РФ-тиң Президентизиниң Сибирь федералдыг округта Бүрүн эргелиг төлээзи Виктор Толоконскийниң киржилгези-биле болган хуралга котельнаяны ажыглалче киирериниң хуусаазын тодараткан турган деп сагындыраалы. «Бөгүн бис сентябрь 15-ке чедир котельнаяның белен турарының сорулгазын салдывыс. Сентябрь 20-ниң хүнүн-де хереглекчилерге чылыг турбас болза, ону чурум хажыдыышкыны деп санаар. Сорулга үе-шаанда күүсеттинер дээрзинге менде чигзиниг чок, 

Тываның Баштыңының ээлчеглиг хүлээп алыышкыны 13.09.2013 Тываның Баштыңының ээлчеглиг хүлээп алыышкыны

Бо удаада өөредилгениң алдарлыг ажылдакчызы, улус өөредилгезиниң тергиини, хоочун башкы Анфиса Чаш-ооловна Тюлюш ажылдап турган чылдарында школазы-биле чыып, кадагалап алганы шыгжамырын көргүскен. «Мында эрги тыва бижик-биле Моол биле Тыва республиканың кызыгаарларында кызыгаарлаашкынны чорудуп турарының сактыышкыннары бижиттинген» — деп, хоочун башкы тайылбырын эгелээн. Тываның Баштыңы Ш.Кара-оол сактыышкыннарның шыгжамырын ажып көргеш, республиканың төөгүзүнге хамаарыштыр үнелиг материал бооп болур-дур деп башкы-биле чөпшээрешкен. Тыва Республиканың өөредилге сайыды К. Бичелдейге бижимел ажылдарны Тываның гуманитарлыг шинчилелдер институду-биле кады парлаарының аргазын өөренип көөрүн база сүмелээн. Тыва биле Моолдуң харылзааларының төөгүзү-биле эки таныш, филолог эртемден, сайыт эрги тыва бижикти билир болгаш, материалды боду очулдуруп болурун дыңнаткан. Анфиса Чаш-ооловна ооң дилээн кичээнгейге алганы дээш Тываның Баштыңынга өөрүп четтиргеш, институттуң эртемденнери-биле демниг ажылдаарын аазаан.

Төлептиг кызылчыларга күрүне шаңналдары 13.09.2013 Төлептиг кызылчыларга күрүне шаңналдары

Тыва Республиканың Баштыңы – Чазааның Даргазы Шолбан Кара-оол сөс алгаш, эрес-кежээ, кызымак, ак сеткилдиг ажылы-биле бедик күш-ажылчы чедиишкиннерни чедип алгаш, өскелерге үлегерин көргүзүп чоруур тергииннерниң тергииннеринге байыр чедиргеш, Кызыл хоорайның хөгжүлде-сайзыралынга, Тыва биле Россияның чаңгыс демнежилгезиниң база Кызыл хоорайның үндезилеттинип тургустунганының 100 чылын демдеглээр юбилейлерни төлептиг уткуур дээш бөгүн кылдынып турар ажылдарга, келир үеде сорулгаларга доктааган.
— Чылдың-на сентябрьның ийиги улуг-хүнүнде Кызыл хоорайның хүнүн байырлап демдеглээри чаңчыл апарган. Бөгүн кызылчыларның байырлалының бүдүүзүнде күш-ажылдың кижилерин, мурнакчыларны шаңнап-мактап турарывыс өөрүнчүг-дүр. Ынак хоорайывыс бодунуң 100 харлаар юбилейинче бүзүрелдиг базып орар. Кызыл сөөлгү чылдарда каракка көзүлдүр чаарттынып, янзы-бүрү айыраң, чараш чечектерлиг хоорай апарганын көрүп тур бис. Кызыл ам улуг тудуг шөлү болуп, ында хөй тудуглар, чуртталга бажыңнары туттунуп, оруктарын эде кылып, чаарттынып турар.

Кызыл хоорайның спутник талазында байдал 13.09.2013 Кызыл хоорайның спутник талазында байдал

Кызылчылар юбилейни төлептиг уткуур дээш шыырак белеткенип турарлар. Оон ыңай амыдыралдың хүн бүрү айтырыглары база бар, хоорай долгандыр девискээрниң арыг-силии, кудумчуларның чаагайжыдылгазы, бажың-балгатты байырлал шинчизинче киирери дээш, ам-даа кылыр ажыл-ла хөй. Ооң чамдыызын Кызыл хоорай чагыргазы, шынап-ла, кылган. Оруктар чаарттынып турар, чаа чуртталга бажыңнары немешкен. Хары угда шиитпирлеттинмес, берге айтырыглар база бар. Ол дээрге планда чок бажың-балгат тудуглары-дыр, ынчаарга оларны кызырарының дугайында хемчеглерни база чорудуп турар. Ооң-биле чергелештир 2008 чылдан тура «Чечектелген Кызыл» мөөрейни кызылчыларга чарлаан. Бо чылын ону республика деңнелдиг «Тыва – арыг-шеверниң болгаш корум-чурумнуң девискээри» губернатор төлевилели кылдыр эде көрген, чоннуң мынаар кол кичээнгейни углап турары өөрүнчүг.

Элбек дүжүттүң ээзи 13.09.2013 Элбек дүжүттүң ээзи

«Күш-ажыл кижини каастаар» дижир. Ол ылап-ла шын. Чайын Сергей Допчааевич, Чечен Сереновнаның бажыңының чаны чараш сад-ла. Соңгазының баарында янзы-бүрү чечек-чимис хөлбеңнээн, бажың чанында огородунда дүжүдү эрте-ле быжып эгелээр, ында чүнү чок дээр: капуста, морковь, помидор дээш, суурларда чонувустуң хөй кезиинде тарыыр нептереңгей ногааларындан аңгыда, шпинат, петрушка, өңнүг капуста дээш, кижи танывас ногааларны тарып алган болур. Куда-дой, байыр-найыр дээш чайын черле чүнү демдеглевес дээр. Бо өг-бүлеге чону барып, хереглээн ногааларын, чечек-чимизин дилеп алырлар. Сергей акыйның бир кайгамчык аажызы – чонунга дуза чедиргеш өөрүп, амыраары, артында-ла арны чырый берген, хүлүмзүрүп тургулаар.

Субурган тудуун эгелээн 13.09.2013 Субурган тудуун эгелээн

Yстүү Усинскиде тываларның субурган тудуп алыр бодалы ийи чыл четкен. Оларның ол күзели бо чайын боттанган. Июль 10-да Кызыл хоорайның Орус культура төвүнге ачы-дуза марафонун эрттирген, ооң түңнелинде тудуг материалдары садып алырынга 136 муң рубль кирген. Ол хүннү субурганны тудуп эгелээни кылдыр санап болур.Чаньчуп субурган тудуунуң эгелей бергенинге чоннуң өөрүшкүзү оларның арын-шырайындан-на илдең болду. Журналистерниң салган айтырыгларынга суурнуң чурттакчылары күзелдии-биле харыылап бергеннер.
Алексей Флегентов, Yстүү Усинск суурнуң чагырга даргазы:
— «Мында чурттап турар тываларга субурганны тудуп тургусканы — тыва культураны тургузарының бир демдээ. Yстүү Усинск суурда 300 ажыг тывалар бар, шупту чурттакчы чоннуң 15 хуузу. Мооң мурнунда тывалар хөй турган, малчыннар уругларының интернады болгаш тыва дылды 9 класска чедир башкылап келгени солун. 

Хүндүлээш, бүзүрелди көргүскен 13.09.2013 Хүндүлээш, бүзүрелди көргүскен

Сентябрь 6-8 хүннеринде республиканың найысылалы Кызыл хоорайга Тывага дзюдону сайзырадырынга улуг үлүүн киирген тренерлерниң бирээзи, афганчы-дайынчы Евгений Коровинниң чырык адынга тураскааткан Сибирь Федералдыг округтуң дзюдога эр, херээжен улус аразынга чемпионады болуп эртер. Россияның дзюдо федерациязы мындыг улуг маргылдааны Тывага эрттирип турары сөөлгү чылдарда республикада дзюдонуң сайзыралы бедик деңнелге четкенинге үнелелди берип, дзюдо мөгелериниң чедип ап турар бедик спортчу чедиишкиннеринге хүндүткелди, бүзүрелди көргүскени болур дизе, хөөредиг чок. Эрткен ХХ чүс чылдың 80-90 чылдарында республиканың шыырак дээн дзюдо мөгелериниң бирээзи, Кызыл хоорайның, Тыва Республиканың, Сибирь болгаш Ыраккы Чөөн чүктүң база Бүгүроссия чергелиг турнирлерниң каш дакпыр чемпиону, амгы үеде Тыва Республиканың дзюдо федерациязының президентизиниң оралакчызы, Тыва Республикада өртке удур федералдыг албанның бирги отрядының начальниги, полковник Анатолий Владимирович Фалалеев республикага дзюдонуң сайзырап келгенин мынчаар сактып чугаалаар:

Болат Ооржак - чонунуң төлептиг оглу 13.09.2013 Болат Ооржак - чонунуң төлептиг оглу

Болат Ооржак 1978 чылдың июнь 7-де Кызылга Тывада база ат-сураглыг улустуң — Россия Федерациязының болгаш Тыва Республиканың алдарлыг башкызы Хүрең Бораевна (ол элээн каш чыл мурнунда мөчээн) болгаш билдингир спортчу, тыва хүрештиң шинчилекчизи, Тыва Республиканың алдарлыг ажылдакчызы, педагогика эртемнериниң кандидады Сергей Ынаажыкович Ооржактарның өг-бүлезинге төрүттүнген. Болат бичиизинде-ле хамык ажыл-херектиң мурнунга баар оол чораан. Спортка ол хандыкшылдыг, шыдыраага республиказының ат-алдарын аңгы-аңгы черлерге болгулаан маргылдааларга камгалап, дөрт класска тургаш-ла бүгү Россияны кезип каапкан. Ол ышкаш математикага тергииннерниң бирээзи турган, Тыва Республиканың лицейиниң башкыларының идегели болуп келген.

Сигенчилер маргылдаазы 29.08.2013 Сигенчилер маргылдаазы

Ук мөөрейни эрттиреринге баш удур ажылдарны тускай комиссия кежигүннери: «Бай-Тал» КУБ-туң директору, Тыва Республиканың алдарлыг ажылдакчызы база хөй шаңнал-макталдарның эдилекчизи Кызыл-кат Николаевна Кочал-оол, Бай-Тал суурнуң Төлээлекчилер хуралының даргазы, суму баштыңы Борбак-оол Салчакович Конгар, суму чагыргазының даргазы Саян Борисович Маадыр, социал политика талазы-биле оралакчы Хөвеңмаа Оттук-ооловна Хертек чоруткан. Мөөрейниң программазында сумулардан келген сигенчилерниң бүрүткел-даңзызын эртенгиниң 10 шакта эгелээн, бир дугаарында, Шуй сумунуң чагырыкчызы Андрей Ч.К-Д сигенчилери-биле, дараазында культурадан, «Курай» КБК, Ээр-Хавак, «МТС» МУБ, Бай-Тал болгаш кожуунда электри адырының ажылдакчылары, кожуун чагыргазындан эр-херээжен сигенчилер хөйү-биле идепкейлиг келген. Хол кадыыры база трактор-биле сиген кезилдезиниң маргылдаазын байырлыг байдалга ажыткан, эр-херээжен сигенчилер чыскаал-биле хемчегни эгелээн.

Аныяк салгалдың үрер хөгжүм оркестри — хөгжүлдеде 29.08.2013 Аныяк салгалдың үрер хөгжүм оркестри — хөгжүлдеде

Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оолдуң даалгазы езугаар тургустунуп турар бичии уругларның үрер хөгжүм оркестриниң кол кезээ Р.К.Кенденбиль аттыг республиканың хөгжүм-уран чүүл школазының үрер болгаш соктаар хөгжүм херекселдер салбырының чеди өөреникчизи Латвиядан чанып келген. Олар аңаа хөгжүм школаларының өөреникчилериниң «Плюс» чогаадыкчы лагеринге дыштанмышаан, боттарының мергежилин бедидип алыр аргалыг болган. 2012 чылдың сентябрь айда Тывага «Азия төвүнде медээ аялгалары» үрер хөгжүм фестивалынга кээп чораан профессор Янис Пуриньш тыва үрер хөгжүмчүлерниң мергежээнин көргеш, уругларны Прибалтикаже чалаан.

Шолбан Кара-оол: «Наркотиктер саарылгазын болдурбас» 29.08.2013 Шолбан Кара-оол: «Наркотиктер саарылгазын болдурбас»

Николай Цветков:
— Бир дугаарында, республиканың наркотиктерге удур комиссиязының ажыл-чорудулгазынга дорт киржир арганы бергени дээш ТР-ниң удуртулгазынга, ылаңгыя Шолбан Валерьевичиге, четтиргенимни илередир-дир мен. Наркотиктерге удур комиссия херек кырында ажылдап турарынга  шынзыктым. Комиссия болза, белен эвес ажыл-иштиң сорулгаларын чиге угаап-билип турар, бедик мергежилдиг, шыырак билиглиг кижилерден, тодаргай угланыышкыннарның удуртукчуларындан тургустунган.
Наркотиктерге хамаарыштыр байдал чүгле Тыва Республикада эвес, а бүдүн Россияда чидиг болуп артпышаан. Социал айтырыгга болгаш эмчи албан черлериниң сан-чурагайлары езугаар алырга, медицинаның эвес наркотиктерни ажыглап турар аныяк кижилерниң саны ам-даа хөй. Россияда бир чылда 34 харга чедир амы-тынындан чарылганнарның саны 100 муң ажып турар деп билир бис. Ооң мурнунда чылдарга деңнээрге, түң эвээжээн-даа болза, тайбың үеде мынча хөй аныяк кижилер шыңгыы чылдагаан чокка амы-тынындан чарылбас. 

«Төрээн чуртуңарже чанып келгениңер — шын шилилге - дир" 29.08.2013 «Төрээн чуртуңарже чанып келгениңер — шын шилилге - дир"

Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол Москваның дээди өөредилге черлериниң бо чылгы доозукчулары-биле ужуражылганы эрттирген. Чазак Даргазы онза кичээнгейни даг ажыл-агыйлыг дээди өөредилге черлериниң доозукчуларынче угландырып, оларны үлетпүр бүдүрүлгезиниң адырынче ажылче хаара тудары-биле аңгы даңзыже киирип алган. Шак ындыг дугуржулганы республиканың казымал байлактарын казып болбаазырадып турар чогуур бүдүрүлгелерниң удуртукчулары-биле кылган. База ол ышкаш Тываның Баштыңы демир-орук тудуунуң доозукчуларынга Тывага демир-орук тудуу эгелегижеге чедир амдыызында Красноярск край болгаш Новосибирскиге ажылдаарын аазаан. Шолбан Кара-оол бо төлевилелдиң боттанырынга чигзиниишкин чок болгаш турбаан-даа деп демдеглээн. «Демир-орук тудуунуң төлевилелиниң боттанырынга бүзүрелдиг мен дээрзин база катап чугаалап тур мен. Ол туруштан кажан-даа дүшпээн мен. Ынчангаш удавас демир-орук тудуунуң дээди өөредилге албан черлерин дооскан специалистер чугула херек апаар» – деп, ол чугаалаан.

Август 22 – Россияның күрүне тугунуң хүнү 23.08.2013 Август 22 – Россияның күрүне тугунуң хүнү

Ак, көк, кызыл
Россияның ак-көк-кызыл үш өңнүг (триколор) күрүне тугунуң төөгүзү 300 чыл бурунгаар эгелээн.
Ол XVII-XVIII чүс чылдарда, Россияның күчүлүг күрүне болуп тургустунуп турар үеде тывылган. Ак-көк-кызыл тукту бир дугаар Алексей Михайловичиниң хааннап турар үезинде «Орел» орус шериг корабльге көдүрген. Ынчалзажок күрүне тугу кылдыр ол чүгле Петр I турда апарган. 1705 чылдың январь 20-де Петр I боду үлегерин шыйып белеткээш, доора шугумнарның дилиндектериниң чурумун тодараткаш, «шупту кандыг-даа садыг судноларынга» ак-көк-кызыл тукту көдүрер дугайында чарлыкты үндүрген.

Аныяктарның ажыл - агый ярмарказы 23.08.2013 Аныяктарның ажыл - агый ярмарказы

"Уруум Томск хоорайга юрист дээди эртемин чедип алгаш келген. Тергиин демдектерлиг диплому холунда бар, ынчалза-даа мынчага дээр ажыл тып чадап тур"—деп таныырым угбайның муңгарап чугаалап олурганын дыңнадым. Амгы үеде доозуп келген аныяктарга немелде ажылчын олуттарны тургузуп, бо талазы-биле күрүне болур-чогуур аргаларны ап чорудуп турза-даа, байдал нарын болуп артпышаан. Август 20-де «Сүбедей» спорт комплекизинге республиканың Чурттакчы чонну ажылга хаара тудар агентилелиниң база ТР-ниң Аныяктар херектериниң болгаш спорт яамызының чылдың-на организастап эрттирип турары ажылчын олуттар ярмарказы болуп эрткен. Маңаа байдалды ылавылап, дээди болгаш ортумак өөредилге черлериниң доозукчулары-биле ужуражып чугаалажыр аргалыг болдум.

Школаже чаңгыс аай хептиг 23.08.2013 Школаже чаңгыс аай хептиг

Кызыл хоорайның мэриязының дыңнатканы-биле, чаа өөредилге чылында найысылалдың школаларынга чаңгыс аай хепти (форма) киирериниң дугайында 2013 чылдың эгезинде сайгарып чугаалашкан. Класс бүрүзүнге ада-ие хуралын эрттиргеш, өөреникчи бүрүзүн чаңгыс аай школачы хеп-биле хандырарының хемчеглерин тодараткан. Ынчангаш өөреникчилер чаңгыс аай формалыг өөренир. Федералдыг хоойлу езугаар школа формазынга негелделерни өөредилге албан черлери боттары тургузар. База ол ышкаш форма үш аңгы хевирлиг болур: хүн бүрүнүң, спортчу болгаш чыскаалдаар. 

Хоолулуг хойтпак 23.08.2013 Хоолулуг хойтпак

Мал ажыл-агыйы — өгбелеривистиң амыдыралының кол кезээ. Оларның чаңчылдары, амыдыраарының хевири база аъш-чеми төрээн чериниң агаар-бойдузу-биле сырый холбаалыг. Азыраан малының эъди, сүдүнден бедик шынарлыг аъш-чемни болбаазырадыр аргаларын салгалдарынга дамчыдып келген. Сүт – бүгү аъш-чемниң дээжизи, эң-не ыдыктыы. Сүт болгаш оон кылыр чемнерни «ак чем» дээр. Аалдың херээжен ээзи үнүп орар эртенги хүннү, ак чеминиң дээжизин өргүп, уткуп ап, амыдыралда бүгү чүүлдүң оруу ак сүт ышкаш ажык болзун деп чалбарыыр.

Тыва – Амур облазынга 23.08.2013 Тыва – Амур облазынга

Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол күштүг үерлээшкинниң түңнелинде шыңгыы когараан Амур облазының чурттакчы чонунга дуза көргүзери-биле республиканың курлавыр фондузундан акша-хөреңгини тускайлап бээриниң дугайында Айтыышкынга ат салган.Россияның Онза байдалдар яамызының удуртулгазы-биле дугуржулга езугаар дүүн, август 1-де, Тыва Республикадан Амур облазынче 10 тонна савалаан ижер сугну чоруткан. Тываның Баштыңының демдеглээни-биле алырга, ижер суг – бирги хереглелдиң чүүлү болганда, когараан районнарга кайы-даа үеде ооң чедишпейн баары демдеглеттинип болур. Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол Амур облазының губернатору Олег Кожемяко-биле телефон дамчыштыр чугаа кылгаш, деткимчениң сөстерин чугаалааш, Тыва дуза көргүзеринге беленин бүзүреткен.

«Кидисте – Амыдыралдың хээлери» — 2013 20.08.2013 «Кидисте – Амыдыралдың хээлери» — 2013

Республика хүнүнүң байырлалының эң-не чогаадыкчы, чараш хемчээ «Кидисте — амыдыралдың хээлери» мөөрей Арат шөлүнге ажыттынган. IV дугаар кидис байырлалы Азияның көшкүн чоннарының кичээнгейин хаара тудуп, улуг сонуургалын оттурган дээрзи мында киржип келгеннерниң идепкейинден көскү. Тыва Республиканың культура сайыды Вячеслав Октябрьевич Донгактың бодалы болгаш идепкейи-биле эгелээн ук байырлал хөй язы-сөөк чоннарның культураларын каттыштырып, эп-найыралын быжыктырганын аалчыларның өөрүшкү чайнаан арыннары сөглеп турду.

Аныяктар хүрежиниң тиилекчи – Камгалакчы Монгуш 20.08.2013 Аныяктар хүрежиниң тиилекчи – Камгалакчы Монгуш

Август 16. Найысылал Кызылда Совет Тываның 5 чылы стадиону. Республика хүнүнге тураскааткан 256 аныяк мөгениң хүрежи. Ону сонуургап чедип келген көрүкчүлер-даа эмгежок.
Тыва Республиканың Баштыңы-Чазааның Даргазы Шолбан Кара-оол 2013 чылдың Наадымынга шүүлген соонда (үш дугаар шүглүп турары ол), Эрес Кара-Салга «ТР-ниң Чаан мөгези» хүндүлүг атты тыпсырын ол дораан байырлыг байдалга чон мурнунга чарлаан болгай. Август 16-да хүрешке Шолбан Валерьевич ол хүндүлүг атты мөгеге тывысканының документизин холга тутсуп, байыр чедирген. Эрес Кара-Сал Наадым хүрежинге үш катап чемпионнаан, Шагаа хүрежинге ийи катап, Тиилелге хүнүнге тураскааткан хүрешке ийи катап шүүлген. Ол – сумо болгаш хостуг хүрешке РФ-тиң чемпиону, сумога делегей чергелиг спорт мастери. Чыылганнар ынак мөгезинге диңмиттиг адыш часкаашкыннары-биле байыр чедирди.

Кичээнгейде – Чөөн-Хемчик кожуун 20.08.2013 Кичээнгейде – Чөөн-Хемчик кожуун

Кожууннарның хөгжүлдезин таварыштыр бүгү республиканың турум хөгжүлдезин хандырар ужурлуг бис» — деп, август 13-те Чадаанага болган үнүүшкүннүг хуралга Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол медеглээн. Түңнелдерни үндүрүп тура, ол сайыттардан база Чазак Даргазының оралакчыларындан Чөөн-Хемчик кожууннуң хөгжүлдезинге «республика көрүжүн ажыглаарын» негээн. Чазак Даргазының бодалы-биле, Тываның эрге-чагыргазы кожууннуң хөгжүлдезинге ажык-дузаны күштелдирип болур, бодунуң соондан чаа бүдүрүлгелерни база чаа ажылчын олуттарны тургузарынче «тыртар» шиитпирлерни сүмелээр ужурлуг. «Бистер — үүрмек хуу айтырыгларны шиитпирлевес ужурлуг бис, ол кожуун чагыргазының херээ-дир, ону республиканың эрге-чагыргазы солуп шыдавас. Чазактың сорулгалары өске: «Кожууннарның хөгжүлдезин таварыштыр бүгү республиканың турум хөгжүлдезин хандырар ужурлуг бис. 

Республика хүнү— ТЫВАНЫҢ онзагай байырлалы 20.08.2013 Республика хүнү— ТЫВАНЫҢ онзагай байырлалы

Республика хүнү биле Наадым байырлалдарын бо чылын аңгы эрттирген. Август айның ортан үезинде найысылалга Тываның кол күрүне байырлалы – Республика хүнүн демдеглээн. Бо байырлалга республиканың чону, Россияның хоорайларындан болгаш даштыкы күрүнелерден аалчылар «Сибирьниң Швейцариязынга» шуужуп келгеннер. Тыва дээрге Азия диптиң чиге төвүнде магадап ханмас чараш бойдустуг, ховар элбек байлактыг, ажыл-ишчи, кайгамчык талантылыг чоннуг делегейниң онзагай булуңнарының бирээзи. Чүс-чүс чылдарда өгбелерден дамчып келген күш-ажылчы, кижизидикчи утка сиңген онзагай байырлалга «Кидисте — амыдыралдың хээлери» бүгү чоннарның IV фестивалынга кидистен кылган суй белектер болгаш кидистен тулган өглерниң конкурузун эрттиргени онзагай.

Хөй уругларлыг өг-бүлелерге халас чер 20.08.2013 Хөй уругларлыг өг-бүлелерге халас чер

Кызыл хоорайның администрациязының чер болгаш өнчү-хөреңги хамаарылгаларының талазы-биле департаментизиниң начальниги Сергей Хураган-оолович Намажап-биле хөй уругларлыг өг-бүлелерниң социал камгалалының байдалының дугайында чугааны кылдым.

— Сергей Хураган-оолович, Кызыл хоорайның администрациязы хөй уругларлыг өг-бүлелерге чер үлелгезиниң талазы-биле кандыг хемчеглерни ап турарыл?

Езулуг бай кижилер чурту — Тыва 20.08.2013 Езулуг бай кижилер чурту — Тыва

Бистиң төрээн, ынак чуртувус Тыва Республикаже ооң ырак-узаан түвексинмейн, делегейниң янзы-бүрү чурттарындан кижилер чылдың кайы-даа үезинде үргүлчү аалдап кээп турар. Чамдыктары ажыл-агый аайы-биле, өскелери анаа-ла сонуургап, дыштанып алыр дээш чедип кээр. Оларның шуптузу аян-чорук чоруур бетинде эш-өөрүн таварыштыр азы Интернет дузазы-биле Тыва дугайында медээлерни чыып, көрбээн-даа болза, ооң-биле таныжып алырлар. Ынчалза-даа: «Тыва деп чүү черил?», «Ында кандыг езу-чаңчылдыг, культуралыг чон чурттап турарыл?», «Ынаар баары айыыл чок ирги бе?», «Тываже аян-чорук сонуурганчыг болур бе?» дээн чижектиг айтырыгларны боттарынга чаңгыс эвес катап салып, чигзине-даа бээр боор оң. А кажан олар маңаа чедип келгеш, тоолзуг черниң айдыс агаарын тынып, хол дегбээн арга-арыынга, тайгаларынга селгүүстеп, эрте-бурун чоннуң чаңчылдары-биле таныжып, делегейде алдаржаан хөөмей-сыгытты дыңнааш, кызыгаар чок магадап, канчаар-даа аажок сеткил ханып чанарлар.

Чоннуң байырлалында 20.08.2013 Чоннуң байырлалында

Август 14-те Тываның хөгжүм-шии театрынга Республика хүнүнге тураскааткан байырлыг хурал болуп эрткен. Ук хемчегге тыва интеллигенцияның төлээлери, Тыва Республиканың тургустунарынга улуг үлүг-хуузун киирген хоочуннар, ТР-ниң Дээди Хуралының (парламентизиниң), ТР-ниң Чазааның төлээлери киришкен. Байырлыг хуралга Тыва Республиканың Баштыңы — Чазааның Даргазы Шолбан Кара-оол сөс ап чүве чугаалаан:

— «Август 15 — Тываның төөгүзүнде онзагай хүн. 92 чыл бурунгаар Суг-Бажынга бүгү Тываның арат-чону чыглып алгаш, кажан-даа туруп көрбээн күрүне тургузуун дугуржуп чугаалашкан. 9 кожууннуң төлээлери аразында изиг-изиг маргыжып турган дээрзин амгы үеде кадагалаттынып арткан материалдар бадыткап турар. 1921 чылдың август 15-те бүгү Тываның тургузукчу хуралының бадылаанын езугаар Таңды Тыва улус күрүнези деп күрүне чер, делегей кырынга тургустунган. Өгбелеривистиң эрес-дидим чоруунуң, мерген угаанының ачызында, акы-дуңма орус чоннуң дорт киржилгези-биле тыва күрүне төрүттүнген. Биче буурай чурттап чораан малчын араттарның хостуг чурттаар изиг күзелиниң дээди чадазының боттанганы ол. Ынчангаш Республика хүнүн таварыштыр бүгү Тываның чонунга изиг байырны чедирип тур мен».

Республикавыс хөгжүлдези 20.08.2013 Республикавыс хөгжүлдези

Хүндүлүг номчукчу!

Бо хүннерде улуг байырлалывыс – Республика хүнүн демдеглеп турар болгай бис. Байырлалдың хемчеглерин эрттирип тура, төрээн Тывавыстың төөгүзүнче хая көрнүп, ада-өгбелеривистиң кылып келген ажыл-херектерин үнелеп, оларга хүндүткелди көргүзүп, чамдык түңнелдерни үндүрүп, келир үеже сорулгаларны салып турар бис.Тываның Чазаа республиканың хөгжүлдези, чаңгыс чер-чурттугларывыстың чаагай чоруу дээш улуг ажылды чорудуп турар. Төрээн Тывавыс, найысылал Кызыл хоорай чылдан чылче сайзырап, хөгжүп турарын демдеглексеп тур мен. Тудуг ажылдары шуудаан, чаа-чаа тудуглар туттунуп, ажыглалга кирип турары өөрүнчүг. Сөөлгү беш чылдарны ап көрээлиңер. Найысылалывыстың чоргааралы Тываның Национал музейи, Тыва Республиканың Yндезин тыва культураны болгаш ус-шевер чорукту сайзырадыр төвүнүң, Арбитраж судунуң, Дээди судтуң база Кызыл аэропортунуң чаа оран-бажыңнары, хөй квартиралыг чуртталга бажыңнары ажыглалга киргилээн.

«Эрткен 100 чылда Тываның кандыг чедиишкиннерин демдеглээр силер?» 20.08.2013 «Эрткен 100 чылда Тываның кандыг чедиишкиннерин демдеглээр силер?»

Дөжүлдей Бүржүнеевич Ондар, «Тыва Республиканың алдарлыг ажылдакчызы», Тыва Республика орденниң эдилекчизи, улус өөредилгезиниң хоочуну:
— Республика хүнүн чылдың-на демдеглеп эрттирип турары аажок шын, чүге дээрге чыл дургузунда кылып чоруткан ажыл-агыйны түңнеп, чедер-четпестерни сайгарып, ооң-биле чергелештир чон мурнунга сорулгаларны база салып турар. Келир чылга чедир оларны күүседир дээш кижи бүрүзү кызып ажылдаар. Черле ынчаш сөөлгү үеде республикада кылып чоруттунуп турар ажыл-агый канчаар-даа аажок үре-түңнелдиг, чонга көскү. Чазак-чагырганың-даа удуртукчулары республиканың чурттакчыларынга чугула херек, үндезинниг айтырыгларны чүнүң-даа мурнунда шиитпирлеп турарын көрүп тур бис.

Тес - Хемде өг - бүле байырлалы 20.08.2013 Тес - Хемде өг - бүле байырлалы

Тыва Республиканың ХБАБ эргелелиниң Тес-Хем кожуунда албанынга Тес-Хем кожууннуң үндезилеттингенинден бээр 90 чыл, Самагалдайның 240 чыл оюнга тураскааткан өгленишкен аныяктарның байырлыг бадылажыышкынының езулалы эрткен. Сүт дээрге чуртталганың баштайгы чеми, аныяктарның амыдырал-чуртталгазының делгем оруу сүт дег арыг, чаагай болзун дээш авалары аяктарда ак сүттүг, ак кадактыг оглу, кеннин уткуп хүлээп алган.

Тыва Республиканың хүнү-биле! 16.08.2013 Тыва Республиканың хүнү-биле!

Хүндүлүг чаңгыс чер-чурттугларывыс!
Тываның кол күрүне байырлалы – Республика хүнү-биле сеткиливис ханызындан Силерге байырны чедирип тур бис!
Суг-Бажы деп черге Урянхай крайның кожууннарындан төлээлер чыылган бүгү Тываның тургузукчу хуралынга Тыва Арат Республиканың тургустунганын чарлааны төөгүлүг болуушкундан бээр бөгүн 92 чыл бооп турар.

Дженни Чамыянга - чурттаар оран - сава 16.08.2013 Дженни Чамыянга - чурттаар оран - сава

XXII Сурдлимпий оюннарынга дзюдо хүрешке мөңгүн медальды чаалап алган херээжен тыва мөге Дженни Чамыян-биле байырлыг байдалга Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол Чазак Бажыңынга ужурашкан.
Ужуражыышкынга аныяктар херектериниң болгаш спорт талазы-биле сайыт Уран-кыс Ондар, Дженниниң тренери Артыш Доржу база Дженниниң 8 харлыг оглу Очурбат киришкен. Бедик тиилелге-биле Дженниге Шолбан Кара-оол изиг байырны чедирип, Кызыл хоорайга чуртталга бажыңы садып алырынга дуза кылдыр сертификатты тывыскан.

Төлептиглерге – күрүне шаңналдары 16.08.2013 Төлептиглерге – күрүне шаңналдары

Август 14-те, Республика хүнүнүң бүдүүзүнде, Тыва Республиканың Чазааның Бажыңынга күрүне шаңналдарын тыпсырының чаңчыл болган езулалы болуп эрткен.
Тыва Республиканың Баштыңы – Чазааның Даргазы Шолбан Кара-оол сөс алгаш, республиканың төөгүзүнге, эрткен оруктарынга, Тыва биле Россияның чаңгыс демнежилгезиниң база Кызыл хоорайның үндезилеттинип тургустунганының 100 харлаан юбилейлерин төлептиг уткуур дээш бөгүнгү кылдынып турар ажылдарга, келир үеде сорулгаларга кысказы-биле доктаап, улуг байырлалывыс — Республика хүнү-биле чыылганнарга байыр чедиргеш, күш-ажылга бедик көргүзүглерни чедип алганнарга, хоочуннарга күрүне шаңналдарын тывыскан.

«Азия» ажыттынган 16.08.2013 «Азия» ажыттынган

Көдээ ажыл-агый барааннары садар «Азия» төп август 10-да байырлыг езу-биле ажыттынган. Девискээрин херимнеп улгаттыргаш, соодукчулар, деңзилер дээш, садыглаарынга чугула дериг-херексел-биле бүрүн чаагайжыттынган павильоннарлыг рыноктуң ажыглалга киргени-биле сайгарлыкчыларга болгаш Кызыл хоорайның чурттакчыларынга Тыва Республиканың Көдээ ажыл-агый болгаш аъш-чем яамызының сайыды Самойлов Монгуш байыр чедирген. 

«Аржаан» базырыынга аалдап барган 16.08.2013 «Аржаан» базырыынга аалдап барган

2001 чылда Тывага К.В.Чугуновтуң удуртулгазы-биле чоруткан археологтуг казыышкыннар бичии республиканы бүгү делегейге диңмиредипкенин билир бис. Оон бээр-ле казыышкыннар эки түңнелдерлиг болуп, археолог эртемниглерни шуут-ла кайгаткан.Бии-Хем кожууннуң девискээринде делегейниң аңгы-аңгы чурттарындан келген студентилерниң «Хааннар шынаазы-2013» археологтуг майгын лагериниң ажылы ам-даа уламчылап турар. Аңаа РФ-тиң Президентизиниң Сибирь федералдыг округта бүрүн эргелиг төлээзи Виктор Александрович Толоконский Тывага сургакчылаашкынының үезинде бүгү делегейде ат-сураглыг апарган «Хааннар шынаазы» базырыктар девискээринге Тываның Чазааның Даргазы Шолбан Валерьевич Кара-оол-биле барып, археологтарның ажылы-биле танышканнар. 

«Спортту – бажыңнар чанынче» губернатор төлевилелин боттандырар сорулга-биле 13.08.2013 «Спортту – бажыңнар чанынче» губернатор төлевилелин боттандырар сорулга-биле

Кызылдың чөөн талазында, «Пригородный» микрорайоннуң Паротурбинная кудумчузу, бажың 17-де, «Спортту – бажыңнар чанынче» губернатор төлевилелин боттандырар сорулга-биле Паротурбинная кудумчузунда хоорай чагырга чериниң күжү-биле волейбол биле баскетбол шөлдерин септээш, турниктер болгаш өске спортчу дериг-херексел дерээн шөлчүгештерни база бичии уруглар ойнаар шөлчүгештерни тургузуп, ажы-төлге байырлалды кылган.


2013 чылда Тыва Республика хүнүн байырлап эрттирериниң планы 12.08.2013 2013 чылда Тыва Республика хүнүн байырлап эрттирериниң планы

Август 14-те

Улуг назылыг киржикчилерлиг командалар аразынга хол бөмбүүнге республика маргылдаазы (эрлер – 40 хар болгаш оон өрү, херээженнер – 35 хар болгаш оон өрү) – И. Ярыгин аттыг спорт комплекизинге 9.00 шакта;

Аныяктар ортузунга Республика хүнүнге тураскааткан бут бөмбүүнүң маргылдаазы – «Советтиг Тываның 5 чылы» стадионга 10.00 шакта;

Тыва Республика хүнүнге тураскааткан байырлыг хурал. Уран чүүл мастерлериниң концерти – В. Көк-оол аттыг национал хөгжүм-шии театрынга 18.00 шакта;

Август 11 — Тудугжунуң хүнү 12.08.2013 Август 11 — Тудугжунуң хүнү

Тываның тудуг комплекизиниң  хүндүлүг ажыл-ишчилери база хоочуннар!

Профессионал байырлалыңар — Тудугжунуң хүнү-биле чүректиң ханызындан байыр чедириишкинин хүлээп ап көрүңер! Силерге тураскаалдыг бо хүннү тудуг сезонунуң кидин түлүк үезинде, Тыва биле Россияның чаңгыс демнежилгезиниң 100 чыл юбилейиниң база Кызыл хоорайның 100 харлаанының белеткелинге, төрээн Тываңарның социал-экономиктиг хөгжүлдезинге бодуңарның могаг-шылаг чок күш-ажылыңар-биле төлептиг үлүүңерни киирип тура демдеглеп турар-дыр силер.

В.Толоконский: «Күүсеттинмес сорулгалар турбас» 12.08.2013 В.Толоконский: «Күүсеттинмес сорулгалар турбас»

Дүүн ТР-ниң  Чазааның Бажыңынга РФ-тиң Президентизиниң Сибирь федералдыг округта бүрүн эргелиг төлээзи Виктор Толоконскийниң Тывага чораан ийи ажылчы хүннериниң түңнели кылдыр ТР-ниң Баштыңы Шолбан Кара-оолдуң удуртулгазы-биле улуг хурал болуп эрткен. Аңаа рес­публиканың шупту сайыттары, федералдыг албан черлериниң, ведомстволарның удуртукчулары, ТР-ниң Дээди Хуралының (парламентизиниң) депутаттары, кожууннар баштыңнары дээш, оон-даа өскелер киришкен. 

Өй-шаанда доозары чугула 12.08.2013 Өй-шаанда доозары чугула

Август 8-те РФ-тиң Президентизиниң Сибирь федералдыг округта бүрүн эргелиг төлээзи Виктор Толоконский ийи хүн дургузунда ажылдаары-биле Тывада чедип келген. 

В.Толоконский самолеттан дүшкен дораан ТР-ниң Баштыңы Шолбан Кара-оол-биле кады амгы үеде Кызылда чоруп турар кол тудугларга четкен. Президентиниң төлээзи бир дугаарында Магистральная биле Шахтерская кудумчуларын таварып эрткен автомобиль оруунуң тудуун сонуургаан. Аңаа ТР-ниң орук-транспорт комплекизиниң сайыды В.Косоротов база Кызыл хоорайның мэри Владислав Ховалыг орук чаартылгазының чорудулгазының база чоокку үеде салдынган сорулгаларның дугайында тодаргай илеткелдерни экранга видео-көргүзүг дузазы-биле кылганнар.

Дженни – Сурдлимпиаданың мөңгүн медалының эдилекчизи 09.08.2013 Дженни – Сурдлимпиаданың мөңгүн медалының эдилекчизи

Июль айның 26-дан август 5-ке чедир София хоорайга эрткен ХХII сурдлимпий оюннарынга делегейниң 85 чурттарындан 4 муң хире спортчулар киришкен. Дыңнаары багай спортчуларның эң дээди спортчу маргылдаазы болур cурдлимпий оюннарынга Россияның чыынды командазы чедиишкиннерни база катап көргүскен.Россияның чыынды командазының кежигүнү, бистиң чаңгыс чер-чурттуувус, дзюдо мөгези Дженни Чамыян эң-не чараш хүрешти көргүзүп, мөңгүн медальды чаалап эккелген. Ол Моолдуң, Турцияның, Украинаның шыырак дээн мөге кыстарын бүзүрелдии-биле тиилээн. Бирги чер дээш түңнел оюннуң сегиржип алыышкын үезинде ол сүрээдеп, Кореяның мөгезинге сан талазы-биле ойнадыпкаш, алдын медальга бичии-ле четпейн барган. 

Тайга саадын дайнаал 09.08.2013 Тайга саадын дайнаал

2013 чылдың кол девизи — «Чаңгыс суур – чаңгыс бүдүрүлге» деп төлевилел Тываның Баштыңы – Чазааның Даргазы Шолбан Кара-оолдуң Айыткалы-биле боттанып эгелээн. Ооң баштайгы шилилгезинге делгелге май 24-те «Сүбедей» спорт комплекске эрткенин кончуг эки сактыр бис.
Аңаа тус черниң «Тывага бүдүрген» продукциязын делгеп салган сайгарлыкчыларның идепкейлии-биле киришкенин демдеглевес аргажок. Оларның малдың сүдүнден янзы-бүрү аъш-чемни кылганын, ыяштан, демирден, честен болгаш пөстен даарап бүдүрген барааннарын магадап көргеш, кайгамчык уран-шевер, алдын холдуг чон-дур деп үнелээр-дир мен.

Бурунгаар көрген буянныг үзел-бодал-биле 09.08.2013 Бурунгаар көрген буянныг үзел-бодал-биле

Тыва Республиканың шупту муниципалдыг тургузугларында чоннуң бедик көдүрлүүшкүннүг боттандырып эгелээни «Чаңгыс суур – чаңгыс бүдүрүлге» төлевилелиниң Чаа-Хөл суурдан киржикчизи, хууда сайгарлыкчы Орлан Болатович Балчый. Аныяк, чүткүлдүг сайгарлыкчының кылып, тудуп кирген сүт болгаш оон барааннар болбаазырадыр биче бүдүрүлгениң тудуунга бардым. Сайгарлыкчы сүт болбаазырадыр «Колакс» модульдуг биче цехти Москвадан чагыттырган. Амгы үеде ону тургузары-биле хоолайларны салып турар. 5 хире метр ханы чер иштинде улуг доскаарны, суг хоорзаларын эптей хайындырган, сай-даш төккен, довурак эшкен ажылчыннарның чайы-даа чок. 

Суггаттыг шөлдерден чаагай дүжүт 09.08.2013 Суггаттыг шөлдерден чаагай дүжүт

Чаа-Хөл чоогунда артты ажып келгеш, суггаттыг сиген шөлүнде хайныгыышкынныг иженген бөлүк ажылчыннарның чанынга келдим. Кожуун-биле атташ хемниң шынаазын дургаар чаттылган шөлдерде сигенниң баштайгы дүжүдүн кезип доозуп турар болду. Шалыпчылар кышка мал чемин четчир кылдыр белеткээр сорулгалыын чугааладылар. Эрткен кыштың соогу болгаш кылын хары чонну кичээндирипкени ол. Ажыл-ишчизи арнындан-на илдең, улгады берген сигенчиден чугаа эреп, айтырыг салырымга: «Аскак хой ырады, кызым» — дээш, ажылын саат чокка уламчылай берди. Кылган-туткан ижи дээнде кызымак, олут орбас чон-дур деп бодап кагдым.

Мал чемин белеткээр ажылдарны шуудадырын негээн 09.08.2013 Мал чемин белеткээр ажылдарны шуудадырын негээн

Республиканың Көдээ ажыл-агый болгаш аъш-чем яамызының дыңнадып турары-биле алырга, Тере-Хөл кожуундан аңгыда, шупту кожууннарда мал чеминиң белеткели шуудап эгелээн. Август 5-тиң байдалы-биле алырга, 17 204 гектар шөлде сигенни кескен, ооң 13 656 гектарында сигенни сарааттаан. Ниитизи-биле 12 667 тонна сигенни белеткеп алган.

Күрүне программаларын ажылдап кылып эгелээн 09.08.2013 Күрүне программаларын ажылдап кылып эгелээн

Тываның Чазаа республиканың келир үеде бюджединиң үндезинин тургузар күрүне программаларының даңзызын тургускан. Ол дугайында Тываның Чазааның чогуур Айтыышкынынга атты салган. Даңзы кол социал-экономиктиг угланыышкыннар талазы-биле 16 күрүне программаларындан тургустунган, оларның кайызы-даа бодунуң оочурунда регионнарның база ведомстволарның тускай сорулгалыг программалары хевирлиг кылдыр биче программаларже адырланган. Республика бюджединиң кол өзээн тургузуп турар регионнарның база ведомстволарның тускай сорулгалыг программаларының даңзызы ниитизи-биле 43 төлевилелдерлиг. Тываның Экономика яамызының дыңнатканы-биле алырга, Чазакче киирген күрүне программаларының даңзызы ам-даа долу эвес, немежип болур. 

Тудуг шуудаза-даа... 09.08.2013 Тудуг шуудаза-даа...

Республиканың Тудуг яамызы биле Капитал тудуг эргелелиниң база тудуг организацияларының удуртукчуларының болгаш специалистериниң киржилгези-биле үнүүшкүннүг хуралды Тыва Республиканың Чазааның Даргазының бирги оралакчызы Шолбан-оол Иргит эрттирген. Ооң кол сорулгазы – тудуг объектилеринде херек кырында байдалды ханы сайгарып, берге айтырыгларны тодарадып, оларны дарый шиитпирлээриниң оруктарын кады дилеп тывары.

«Арат» ажылын эгелээн 09.08.2013 «Арат» ажылын эгелээн

Таңды кожууннуң төвү Бай-Хаак суурда «Чаңгыс суур – чаңгыс бүдүрүлге» деп губернатор төлевилелин езугаар баштайгы белеткел пунктузу — садыг ажыттынган. Аңаа дүктү, кешти, эътти дужаап болур азы эът садып-саарар черни арендага ап болур. Белеткел пунктузунуң баазазынга чурттакчы чондан кат-чимис, ногаа, мөөгү аймаан база хүлээп ап эгелээр. Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол 2013 чылда кожууннарга ийиден эвээш эвес мындыг объектилерниң ажылын катап тургузарын республиканың Хереглекчилер эвилелинге дааскан турганын сагындырып каалы. «Арат» белеткел пунктузун эзиртпес суксуннар үндүрүп турган цехтиң 15 чыл ээн турган оран-бажыңында ажыткан.

Малды тарыдары – аарыгдан камгалал 09.08.2013 Малды тарыдары – аарыгдан камгалал

Моол күрүнениң Баян-Өлгий аймааның, Сагсай база Улунхус сумуларының азыраан шээр болгаш мыйыстыг бода мал-маганының аразында ящурнуң (чараалаар аарыг) аарыының тывылганы-биле Тыва Республиканың мал эмнээр федералдыг хайгаарал албаны бистиң девискээрже бо аарыгның дамчып келир айыылы барын дыңнадып турар. Ящур — азырал мал-маганның болгаш черлик адыр дуюглуг амытаннарның халдавырлыг болгаш дүрген нептерээр аарыы. Аарыгның тодаргай демдектери: мал халыыдаар, аас иштинге болгаш эмиглериниң база даван-даяк талазының кежинге оюлганнар тыптып кээр. Колдуу аныяк малдар аарыгны бодунга дүрген шиңгээдип алыр болгаш аарып эртери берге болур.

«Тывамның аныяктары-биле уламчылаар мен» 09.08.2013 «Тывамның аныяктары-биле уламчылаар мен»

Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол чаңгыс эвес: «Тываның келир үези бистиң эрес, кызымаккай, шудургу, бурунгаар көрүштүг, эртем-билиг чедип алган аныяктарывыстан улуг хамааржыр» — деп чугаалап турар болгай. Ынчангаш тускай эртем чедип алгаш, төрээн черинче ээп келген оолдар, кыстарның моон соңгаар салым-чолу, амыдыралы, оларның келир үеде сорулгалары кижини ала-чайгаар сонуургады бээр. Чоокта чаа Красноярск хоорайда Россияның социалдыг күрүне университединиң (РКСУ) доозукчузу, Красноярск хоорайда Тывадан студентилер чыыжының даргазы, спортчу, хөй шаңнал-макталдарның эдилекчизи Алексей Чанзанович Тюлюш-биле чугаалаштым. «Турза — узун, тутса — мөге» аныяк оолдуң чүгле даштыкы хевири чаагай эвес, а иштики делегейи база онзагай, байлак, тодаргай туруштуг кижи болду.

Алды чаа «Фордтар» маршрутче үнген 09.08.2013 Алды чаа «Фордтар» маршрутче үнген

Кызылдың мэриязы Кызылдың автотранспорт бүдүрүлгезинге садып бергени «Форд» марканың алды чаа автобустарын таныштырып көргүскен. Эрткен неделяда автобустар Нижний Новгород хоорайдан чедип келгеннер. «Фордтар» хоорайга пассажирлер сөөртүр — оларга 19 «а» дугаарлыг, Бай-Хаакская кудумчузундан ЧЭТ-ке чедир халыыр чаа маршрутту ажылдап кылгаш, ажыткан. Чаа автобустар республиканың найысылалының 100 чыл юбилейиниң бүдүүзүнде кызылчыларның аргыжылгазын элээн экижидер ужурлуг. Хоорайның мэри Владислав Ховалыг чаа, пассажирлерге таарымчалыг автобустарны садып алганы пассажирлер аргыжылгазында ажылдап турар сайгарлыкчыларга кончуг эки үлегер дээрзинге бүзүрелдиг.

Тывага – орус дыл чылы 09.08.2013 Тывага – орус дыл чылы

Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол тыва улустуң амыдырал-чуртталгазынга, республиканың социал-экономиктиг хөгжүлдезинге орус дылдың улуг ужур-дузазын кезээде демдеглеп, тыва аныяктар орус дылды эки өөренип алырынче сагышты үргүлчү салып келген. Орус дыл Тываның аныяктарынга эртем-билигге өөрениринге, чуртталгага боттарының оруун тып алырынга, чедиишкинниг кижилер бооп өзүп сайзыраарынга идегелдиг даянгыыш деп, ол санап турар. Орус дылды уруглар, оолдарга улам ханы өөредир талазы-биле санал-оналды Шолбан Кара-оол — бо-ла үндүрүп кээр удуртукчу. «Орус дылды бистиң ажы-төлүвүстүң кошкак билири амыдыралга орукту тып алырынга оларга шаптыктап, чамдыкта эртем-билигже, салым-чаяанының ажыттынарынче, сагыш-сеткилиниң сайзыраарынче орукту дуглап турар. Оон ыңай, орус дылды тыва аныяктарның эки билири республиканың экономиктиг хөгжүлдезинге эргежок чугула» — деп, ол чаңгыс катап эвес чугулалап чугаалаан.

Шолбан КАРА-ООЛ: «Агаар-десант шерииниң хүнү – онза эр соруктуң байырлалы» 04.08.2013 Шолбан КАРА-ООЛ: «Агаар-десант шерииниң хүнү – онза эр соруктуң байырлалы»

Тыва Республиканың Баштыңы Шолбан Кара-оол десантниктерге Агаар-десант шерииниң хүнү таварыштыр байыр чедирген. Шолбан Валерьевичиниң байыр чедириишкининде:
«Хүндүлүг шериг-десантниктер, агаар-десант шерииниң хоочуннары! Силерге Россияның агаар-десант шерииниң хүнүн таварыштыр байыр чедирип тур мен! Агаар-десант шерииниң хүнү шагда-ла онза шериг байырлалынче шилчээн. Ону бүгү чурт онза эр соруктуң, тергиин эки ат-алдарның болгаш кызыгаар чок эрес-дидим чоруктуң байырлалы кылдыр демдеглеп турар.

Тиилелге шөлүнге чыскаал 04.08.2013 Тиилелге шөлүнге чыскаал

Дүүн, август 2-де, найысылалдың төөгүлүг черлериниң бирээзи Тиилелге шөлүнге Россияның агаар-десант шерииниң хүнүнге тураскааткан Ада-чурттуң Улуг дайынынга амы-тынын берген солдаттарның тураскаалынга чечек дээрбээн салыр байырлыг езулал болуп эрткен. Аңаа дайын хөделиишкиннериниң хоочуннары, агаар-десант шерииниң шериглери база өзүп орар аныяк салгалдың төлээлери болгаш аалчылар киришкен. Тиилелгениң шөлүнде дайынчы темалыг ырлар байыр шинчи киирип, чаңгыландыр дыңналган. Байырлыг парадка агаар-десант шерииниң улуг болгаш аныяк төлээлери, республиканың кадет корпустуң кижизидикчилери, «Аныяк гвардия» партияның аныяк кежигүннери болгаш Каа-Хем кожууннуң уругларның «Отчизна» шериг-патриотчу лагериниң оолдары каас-шиник хептиг чыскаалган.

Интернетке халас коштунуп алыр 04.08.2013 Интернетке халас коштунуп алыр

Тывада Интернет ачы-дузазының өртээниң аарының дугайында айтырыг республикага чаңгыс удаа эвес көдүрлүп турган. Россияның өске девискээрлеринге деңнээрге, Тывада Интернет четкизиниң ачы-дузазының өртээниң аары шын. Мындыг байдалга «Тывасвязьинформ» ажык акционерлиг ниитилелдиң эрттирип эгелээни Интернетке халас коштунуп ап болурунуң акциязы чамдык кижилерни кайгадыпкан. Бо акцияның дугайында «Тывасвязьинформ» ажык акционерлиг ниитилелдиң чиңгине директору Сылдыс Хертектен сонуургадывыс.

Yе-шаг болгаш даш көжээлер 04.08.2013 Yе-шаг болгаш даш көжээлер

Июль 10-12-де Тываның найысылалы Кызыл хоорайга «Түрк руника: дыл, төөгү, культура» аттыг улуг эртем шуулганы болган. Конференция даш көжээлерде оюп бижээн даштыкы хевири руна хевирлиг бижиктерни тодарадып номчаанындан бээр 120 чыл болганынга тураскааткан бооп турар. Ооң-биле кады бо хире улуг ужур-уткалыг конференцияны тыва тюркологияның тургузукчуларының бирээзи болур З.Б. Чадамбага, ооң 85 харлап турар ою таварыштыр, бараалгатканы кончуг шын. 

Кызылда бичии уругларга спорт шөлү ажыттынган 04.08.2013 Кызылда бичии уругларга спорт шөлү ажыттынган

«Спортту — бажыңнар чанынче» деп губернатор төлевилелин боттандырары-биле баштайгы спорт шөлү Кызылдың «Правобережный» микрорайонунда ажылдап эгелээн. Ооң байырлыг ажыдыышкыны июль 27-де болуп эрткен. Аңаа эрге-чагырганың төлээлери, чурттакчы чон – улуг-бичии хөй кижилер киришкен. Ада-иезин эдерип келген бичии оолдар, эге класстарның өөреникчилери баштай элезин төп каан черни, чайганыыштарны, биче турниктерни шенеп көргеннер. 

Күзелимге чедер сорулгалыг мен 04.08.2013 Күзелимге чедер сорулгалыг мен

Агаар-десант шериинге чуртунуң мурнунга хамааты албан-хүлээлгезин эрттирери-биле барган аныяк оолдарга аас-кежик «дүшкени» ол деп бодаар мен. Чүге дизе агаар десантниктерге дээрге эң-не дидим, коргуш-сыныш чок, быжыг тура-соруктуг кижилер-дир. Чүге-ле ийик, бичии-даа, элээди-даа оолдар өзүп келгеш, ыяап-ла агаар-десант шериинге хүлээлгезин эрттирер күзелдиг болур. «А чүге албан десантник болуксаар сен?» — деп айтырарга: «Чүге дизе чүгле кортпас кижи парашют-биле самолеттан шураар» — деп харыылаар боор чорду. Ол-даа шын. Ынчаарга оларның чаш угаан-медерелинде безин езулуг эр кижиниң мөзү-бүдүжү хевирлеттинип турары илдең. Маадырымны Станислав Роммедович Самдан дээр. Ол агаар-десант шериинге албан-хүлээлгезин эрттиргеш, улаштыр керээ-биле артып калган. 

Биче бизнестиң эге базымнары 04.08.2013 Биче бизнестиң эге базымнары

Кажан чурт рынок экономиказынче кирип, чурттакчы чонга хостуг сайгарлыр эргени бериптерге, кандыг-даа арга-биле сайгарлып чоруур тура-соруктуг улус аравыста хөй. Олар чуртунга, чонунга сагыш-сеткилинден бердинген, келир үеже тура-сорук-биле бурунгаар базымны кылып чоруурлар.

Бо талазы-биле «Тыва Республиканың күш-ажыл рыногунда дүшкүүрлүг чорукту чавырылдырары» республиканың тускай сорулгалыг программазының шугуму-биле бодунуң хуу бүдүрүлгезин ажыдып алган Кызыл хоорайда хуу сайгарлыкчылар Амир Эдуардович, Саида Тановна Соруктугларның ажыл-ижи-биле таныштым.

130 өг-бүле оран-бажыңының байдалдарын экижидер 04.08.2013 130 өг-бүле оран-бажыңының байдалдарын экижидер

Тываның Чазаа көдээде чурттап чоруур хамаатыларның, ооң иштинде аныяк өг-бүлелерниң база аныяк специалистерниң чурттаар оран-бажың-биле холбашкан байдалдарын экижидер талазы-биле хемчеглерни боттандырары-биле «2013 чылга чедир суурнуң социал хөгжүлдези» деп программа езугаар федералдыг база республика бюджеттеринден тускайлап берип турар субсидияларның хуваалдазын бадылаан. 

Озал-ондакка таваржыр часкан 04.08.2013 Озал-ондакка таваржыр часкан

Орук-транспорт комплекизиниң яамызындан медээ езугаар алырга, июль 30-де эртен 9-10 шак үезинде Кызыл хоорайның аэропортундан «Ан-2» самолет Yш-Белдир аржаанынче пассажирлерлиг ужуп үнген, шимчедикчизинде дааш дыңналып кээрге, самоледун дүрген хондурар ужурга таварышканын экипаж диспетчерлерге дыңнаткан. «Кызыл» аэропорттуң өрт-камгалал албаны шалыпкын хөделип, өрт өжүреринге болгаш камгалал ажылдарын чорударынга белен турган. Самолетту экипаж озал-ондак чокка аэропортка хондурган, пассажирлер болгаш экипажтың аразындан кемдээн-кергээн кижи чок болган.

Ыяап-ла медицина камгаладылгазы 20 чылдаан 04.08.2013 Ыяап-ла медицина камгаладылгазы 20 чылдаан

Июль 26-да ТР-ниң Ыяап-ла медицина камгаладылга девискээр фондузунга РФ-тиң Президентизиниң 2012 чылдың май 7-де үнген 597 дугаарлыг дужаалының боттаныышкынының дугайында «төгерик стол» эрткен. Аңаа республиканың эмнелгелериниң удуртукчулары киришкен. Ук хуралга килдис эргелекчилери О.Д. Сарыглар, Л.М. Бумбажай, В.Н. Хураган сөөлгү үеде кадык камгалалында чаартылгалар, чоннуң диспансеризациязын болгаш профилактиктиг эмчи шинчилгелерин күштелдирериниң, эмчи ажылдакчыларының акша-шалыңын улгаттырар талазы-биле кылып чорудуп турар ажылдарның дугайында илеткелдерни кылган. 

ПУТИННИҢ ОЛЧАЗЫ 04.08.2013 ПУТИННИҢ ОЛЧАЗЫ

Россияның Президентизи Владимир Путин биле Чазааның Даргазы Дмитрий Медведев, Россияның камгалал сайыды Сергей Шойгу Тывага келгеш, агаар-бойдузу болгаш аң-меңи камгалалдыг чараш черлериниң бирээзинге чорааннар. Тус черниң ховар аң-меңин канчаар камгалап, чизелеп, шинчилеп турарының дугайында камгалалдыг черниң ажылдакчылары-биле ажыл-агыйжы чугаа болган.Төнүп чидериниң кырында келген ирбисти камгалап арттырар, ооң баш санын көвүдедир талазы-биле эртем-шинчилел ажылдарын эртемденнер элээн каш чылдар дургузунда Саян-Шушенск камгалалдыг девискээрде чорудуп турар.

Найысылалда кол орук тудуунуң ажылы шуудаан 04.08.2013 Найысылалда кол орук тудуунуң ажылы шуудаан

Кызыл хоорайның кыдыында хөй шимчээшкинниг Магистральная кудумчузунда оруктуң капитал септелгезин апрель эгезинде кылып эгелээн. Республиканың муниципалдыг районнары-биле найысылалды холбаштырып турар бо автомобиль оруу эргижиреп, каш чыл иштинде септеттинмээнинден бодунуң арга-курлавырын чидирген. Хоорай улгадып, транспорт саны көвүдээнинден орукту эде кылырын планда киирген.Бөгүнге чедир амгы үениң дөрт одуруглуг оруунуң 6 километри Спутник микрорайонунуң дужунга чедир чаа кадыг шывыг-биле шыптынган, ооң машина эртер кезээн алгыдыр кылганы кончуг таарымчалыг. 

Пенсия санаарының чаа дүрүмү — сайгарылгада 04.08.2013 Пенсия санаарының чаа дүрүмү — сайгарылгада

Амгы үеде хөй-ниитиниң, эксперттерниң, партияларның киржилгези-биле Россияда чаа пенсия дүрүмүн сайгарып, чугаалажып турар. Оон аңгыда хөй-ниитиниң социологтуг айтырылгазын чорудуп турар. Бөгүн бо айтырыгга хамаарыштыр Россияның Пенсия фондузунуң Тыва Республика салбырының даргазы Баяна Тугур-оол-биле интервью:

Байкал хөлдүң эриинге 04.08.2013 Байкал хөлдүң эриинге

Бурят Республиканың төвү Улан-Удэ хоорайга культура, кадык камгалал, өөредилге, массалыг информация чепсектериниң адырларынга информастыг технология-лар сайзыралының аргаларының дугайында сайгарар сорулгалыг «Байкалдың информастыг чыыжы-2013» деп хемчегге киржири-биле редакциядан чөпшээрелди база деткимчени алганымдан бээр таптыг-ла үш хонганда Кызылдың «Буян-Бадыргы» аалчылар бажыңының чанындан бичии автобуска олурупкаш, «Улан-Удэ кайы сен?» дээш, тутсупкан мен. Автобустуң соңга өттүр төрээн черимниң семдер көк тайгалары, чиңгир ногаан арга-арыглары, дээрже шаштыгып үнгүлей бергилээн харлыг баштыг ак-көк сыннары шокараңнагыладыр эртип турду.

Назы четпээннерниң хостуг үези 04.08.2013 Назы четпээннерниң хостуг үези

Сөөлгү үеде ада-иелер-биле болгаш школаның харылзаазы сырый эвес болганындан назы четпээн уруглар ортузунда корум-чурум үрээр чоруктарның саны көвүдеп турар. Ада-иелер кижизидилге айтырыгларынче кичээнгей салбайн турарындан уруглар Тыва Республиканың хоойлузун хажыдып, кежээки үе – 22.00 шактан 06.00 шакка чедир ада-иезиниң хайгааралы чокка хөй-ниити черлеринге чурум үреп, эзиртир суксун аймаан ижип тургаш, ИХЯ ажылдакчыларынга туттуруп, катап чурум үревезин дээш азы озал-ондакка таварышпазын дээш назы четпээн корум-чурум үрекчилерин түр када тудуп тургузар төпче киирип турар. № 120-1999 Федералдыг хоойлу езугаар 7 хардан 18 харга чедир назы четпээн уругларны төп хүлээп турар.

Ок - чепсекти эки - тура - биле дужаарга... 04.08.2013 Ок - чепсекти эки - тура - биле дужаарга...

Россияның Айыыл чок чоруктуң федералдыг албанының Тыва Республика талазы-биле эргелелиниң ажылдакчылары күрүнениң айыыл чок болурунуң талазы-биле оперативтиг хемчеглерни ап чорудуп тургаш, Тес-Хем кожууннуң Берт-Даг суурнуң чурттакчызы, 47 харлыг Артур Агар-оолдан кижи кылган карабинни болгаш «ТОЗ» хевирниң винтовканың кол кезектерин илередип тыпкан. Кижи кылган карабинден боолап болур, а винтовкадан боолаар арга чок болган. Айыыл чок чоруктуң федералдыг албанның эргелелиниң илереткен материалдары-биле Россияның ИХЯ муниципалитеттер аразында «Таңды» килдизиниң истекчизи РФ-ниң КК-ниң 222 чүүлүнүң 1-ги кезээ езугаар (хоойлу-дүрүмнү хажыдып, бооларны болгаш ооң кол кезектерин, октарны, частыр бүдүмелдерни болгаш чазылдырар дериг-херекселди тып алганы, эдилээни, өске кижилерге дамчытканы, сатканы, шыгжааны, ыңай-бээр сөөрткени) кеземче херээн оттурган.

Хову-Аксында котельная тудуу шалыпкын чоруп турар 30.07.2013 Хову-Аксында котельная тудуу шалыпкын чоруп турар

Чеди-Хөл кожууннуң Хову-Аксы суурда котельная тудуу уламчылавышаан.
«Капитал тудуг эргелели» КБА-ның начальниги Александр Свинцовтуң дыңнатканы-биле алырга, объектини тос участоктарга чарган, оларга тодаргай бригадаларны быжыглаан. Элээн улуг хемчээлдиг ажылдар кылдынган, ооң иштинде: котельнаяның бажыңының болгаш ыш үндүрер хоолайның таваан салган, бажыңның кол өзээн, крышаны тудар тургузугларны, циклоннарны, хүл бункерин тургускан, бажыңны долгандыр чиик бетоннар-биле кажаалаан, чер шимчээшкининге удур камгалалды куткан, 3 котелдарны тургускаш, оларның гидравликтиг шенелделерин чоруткан, газ үнер черлерни кылган. Оон аңгыда тудугжулар бирги каътта шала чадарын база хүл ап каар каналдарны кылырын дооскан. Хүлээп алыр үүрмектээр салбырның ханаларын туткан, таваан салган.

«Хааннар шынаазының» тывызыктары 30.07.2013 «Хааннар шынаазының» тывызыктары

Тываның төөгүзүнде туруп көрбээн болуушкун: Бии-Хем кожууннуң девискээринде «Хааннар шынаазында» базырыктар бүгү делегейде ат-сураглыг апарган. ХХ вектиң эгезинде-ле эртемденнер Уюк хемни болгаш Аржаан чоогун дургаар шөйлүп чоруткан скиф хевирниң хөй базырыктарынче кичээнгейни салып эгелээн. Хемчээлиниң талазы-биле кончуг улуг, диаметри – 80 – 120 метр, бедии 4-5 метр хире. Ук базырыктарда хааннарны хөөржүткен деп даап бодаашкыннар бар. «Хааннар шынаазын» шинчилээри бо хүннерде үргүлчүлээн. Турандан Аржаанче чоруткан орук кыдыында базырыктар хөй, «Аржаан – 1» , «Аржаан – 2», «Оргу-Хову» болгаш «Ак-Хөл»…

Өшкү сүдү эм шынарлыг 30.07.2013 Өшкү сүдү эм шынарлыг

Межегейниң чиңгир ногаан мээстеринде ак-чайт апарган оъттап чоруур кодан-кодан өшкү-хойну көөрге, сеткил таалаар. Хоорайның кижиге таарыштыр чогаадып, чаагайжыткан бүгү-ле байдалын, улгатса-ла, хол барбазы көдүрер чиик ажыл-албанын көдээниң берге чымыжынга, өл-чаш малдың азыралынга солаан аныяктар аравыста бар. Yзел-бодалын боттандырар дээн кижи чүден-даа чалданмас дээрзин бөгүнгү маадырларывыстан көрүп болур. «Чаңгыс суур — чаңгыс бүдүрүлге» губернатор төлевилелинде кирип турар Таңды кожууннуң сайгарлыкчыларның бирээзи Херел Михайлович Монгуштуң барааны — өшкү сүдү.

Тыва Республиканың Баштыңы Шолбан Кара - оолдуң Россияның алдарлыг артизи, Тываның Улустуң хөөмейжизи Коңгар - оол Ондарның чырык адынга мөгейиг - сөзүглели 28.07.2013 Тыва Республиканың Баштыңы Шолбан Кара - оолдуң Россияның алдарлыг артизи, Тываның Улустуң хөөмейжизи Коңгар - оол Ондарның чырык адынга мөгейиг - сөзүглели

-         Хүндүлүг чаңгыс чер - чурттугларым!

      Бистиң чер - чуртувус улуг когаралга таварышты. Кончуг киживисти чидирип алдывыс. Байлак  сагыш - сеткилин, уран - талантызын улус - чонга харам чокка, төнчүзүнге чедир өргүптер кайгамчык аажы - чаңныг Артизивис... Бодунуң ынак Тывазының адын бүгү делегейге чаңгыландыр алдаржыдып кагды. Ооң адын, үргүлчү хөглүг каттырып, хүлүмзүрүг чайынналып чоруур шырай - арнын Тывада танывас,  билбес кижи чок. Чүгле Тывада эвес, Россияда болгаш бүгү делегейде алдар - ады диңмирээн. Ол ёзулуг “чоннуң ховар оглу” деп адын кажанда - даа сыкпайн чорду. Ооң чырык адын, кылып чораан ажыл - херээн, хөглүг аажы - чаңын “чораан” деп сөстү ажыглаары  дыка - ла берге - дир. Черле  бүзүренчиг эвес!

«Улуг-Хем, алдаржы, Улуг-Хем, сайзыра!»… 26.07.2013 «Улуг-Хем, алдаржы, Улуг-Хем, сайзыра!»…

Тываның Чазак Баштыңы Ш.Кара-оолдуң үндүрген Айыткалында «100 чылче базымнар» деп тускай төлевилелдиң иштинде Тыва — арыг-силигниң болгаш корум-чурумнуң девискээри — республиканың чурттакчы черлериниң болгаш найысылалдың чаагайжыдылгазының талазы-биле конкурсту чарлаан. Ооң кол сорулгазы — чүгле тиилекчилерни илередири эвес, чаагайжыдылга болгаш амыдырал культураның ниити деңнелин бедидери. Ооң-биле чергелештир «Спортту — бажыңнар девискээринче» деп, Шолбан Валерьевич бодунуң губернатор төлевилелин база киирген. Чурттап орар бажыңнарывыс девискээринге уругларга ойнаар спортчу шөлдерни амгы үениң чараш херекселдери-биле дериир сорулганы салган.

«Чайның челээжи» 26.07.2013 «Чайның челээжи»

Дүүн, июль 24-те, найысылалдың Арат шөлүнге, Национал театрның баарынга республика чергелиг уругларның бирги чыыжы «Чайның челээжи» болуп эрткен. Ук хемчегни ТР-ниң Өөредилге болгаш эртем яамызының деткимчези-биле эрттирген. Аңаа республиканың кожууннары болгаш хоорайларындан ниитизи-биле 15 команда келген. Улуг-Хем, Таңды, Чаа-Хөл, Каа-Хем, Сүт-Хөл, Тес-Хем… Уругларның школа чанында болгаш доктаамал чайгы лагерьлериниң командалары боттарының кожуунун төлээлеп киришкен.

Сиген шөлдеринче үнген 26.07.2013 Сиген шөлдеринче үнген

2013-2014 чылдарда мал кыштаглаашкынынга 195,89 муң тонна сиген-ширбиишти, 4,8 муң тонна чулуктуг мал чемин республикага белеткеп алырын планнаан. Мал чеминге белеткеп алыр үнүш-дүжүт аймаа 6878 гектар черде, 5821 гектарда — чаңгыс чылдыг сиген, 1057 гектар черде — хөй катап кезер люцерна, эспарцет, донник хевирниң үнүш аймаа бар. Мөңгүн-Тайга кожууннуң ажыл-агыйлары Чөөн-Хемчик биле Улуг-Хем кожууннарның сиген шөлдеринден мал чеми белеткеп алыр. Мал чеминиң белеткелинге ниитизи-биле 860 тракторларны, 390 сиген кезер машиналарны, 200 механиктиг дырбааштарны болгаш сиген бөлүп тырыыр 35 кожугларны ажыглаар.

Тукту киискидер 26.07.2013 Тукту киискидер

Тыва национал хүрешке хамаарыштыр чамдык бодалдарывысты илередип, санал-сүмевисти улуг назынныг хоочуннар берип тур бис. Бир-ле дугаарында, мөге салыкчыларын баш бурунгаар шилиир, белеткээр, өөредир херек. Шаг-шаандан тура мөге салыкчылары тыва хүрештиң каастакчылары чораан болгай. Уран талантылыг, тывынгыр-сагынгыр, чечен-мерген, хөглүг, кашпагай мөге салыкчылары мөгелерниң болгаш чоннуң тура-соруун көдүрер. Хүрешкен мөгелер чанынга, оларның хөлегелери дег, анаа-ла кылаштажып турар бөгүнгү ышкаш мөге салыкчыларының херээ чок.

"Дүрген - 2013": алды төлевилел тиилекчи болган 26.07.2013 "Дүрген - 2013": алды төлевилел тиилекчи болган

«Тыва – хөгжүлдениң девискээри» деп аныяктарның өөредиглиг форумунда ийиги спортчу ээлчег эгелээн. Форум ийи чыл улаштыр Таңды кожууннуң девискээринде республиканың база бир бойдус чурумалдыг черлериниң бирээзи Дүрген кашпалындан ырак эвесте эртип турар болгаш «Дүрген-2013» деп атты алган. Маңаа майгыннар лагеринге бирги ээлчегде аныяк сайгарлыкчыларның командалары, волонтерлар организациялары база чер-черлерниң студентилери чыылган. Олар беш хүн иштинде жюриниң шииткелинге боттарының социал база бизнес-төлевилелдерин киирип, бодалдарын, арга-дуржулгазын солушканындан аңгыда, өөредиглиг шөлдерге эгелеп чоруур бизнесменнерге эргежок чугула теория талазы-биле белеткелди ап, Тываның онза бойдустуг булуңунга дыштанганнар.

Тараалаң, бай делгемнерде 26.07.2013 Тараалаң, бай делгемнерде

Саян сыннарның эдээн тырткан Бии-Хем - үнүш-дүжүткүрү-биле сурагжаан кожуун. Ооң тараазын, ногаазын болгаш мал чемин ажыглаваан чер Тыва иштинде чок. Хары кылын дүжер бо черлерге мал-маганны хүр-менди кышты ажырарының чаңгыс аргазы – мал чемин четчир кылдыр белеткеп алыры. Бии-Хем кожууннуң чагырга даргазының көдээ ажыл-агый талазы-биле оралакчызы Александр Айдыңович Монгуштуң 2 чыл ажыг удуртуп турар адырының ажыл-ижи-биле таныштым:

«Сан-Ра»-биле деңге чаржып… 26.07.2013 «Сан-Ра»-биле деңге чаржып…

Июль 21. Чадаана хоорайның стадиону. Ону долгандыр изиг аъш-чем кылып одагланган, садыг-саймаазында янзы-бүрү барааннар делгээн, хол-биле кылган уран кылыгларын садып-сайгарган кижилер-ле хөй. Дириг хөгжүмнүң болгаш шажынның «Yстүү-Хүрээ-2013» фестивалы Чадаанада ам 15 дугаар эртип турары бо. Ону сонуургап каш чүктен чыглып келген стадион долу чонну көөрге, улуг кымыскаяк өө-ле. Фестивальга бо удаада 50 ажыг коллективтер киржип чедип келген болду. Олар Чадаана хемниң эриинде арыг иштинге чаңчыкканы езугаар майгын хоорайжыгажын тургузупкаш, үш хүннүң дургузунда шилилде конкурсту эрткен.

Сергей Шойгудан байыр чедириишкини 25.07.2013 Сергей Шойгудан байыр чедириишкини

Тыва Республиканың Баштыңы Шолбан Кара-оол 47 харлап турар. РФ-ниң камгалал сайыды Сергей Шойгу аңаа байыр чедирген:
— Хүндүлүг Шолбан Валерьевич! Төрүттүнген хүнүңер-биле мээң изиг байырымны хүлээп ап көрүңер. Тываның сайзыраарынга бүгү байдалды тургузуп турар-дыр силер. Силерниң сагыш салыышкыныңар болгаш кызымак чорууңар ачызында бистиң чаңгыс чер-чурттугларывыс биче бизнести тургузар аргалыг бооп, эки эртем-билигни чедип ап, боттарын болгаш республиканы сайзырадыр аргалыг. Афган дайынынга маадырлыы-биле өлген солдаттарның өг-бүлелеринге, инвалидтеринге болгаш хоочуннарынга 90 чылдарда чедирген дузаңарны шериг албаны эрттирип турган үеңерден бээр эки билириңер Россияның армиязы утпаан. Силер бедик эртем-билиглиг, аныяк болгаш эрес-шалыпкын-дыр силер. Быжыг кадыкшылды болгаш бистиң чуртувустуң чаагай чоруу дээш шупту эгелээшкиннериңерге чедиишкиннерни күзедим.

Дмитрий Медведев – Шолбан Кара-оолга 25.07.2013 Дмитрий Медведев – Шолбан Кара-оолга

Тываның Баштыңынга ооң төрүттүнген хүнү-биле Россияның Чазааның Даргазы Дмитрий Медведев байыр чедирген.
Ооң байыр чедириишкининде бижээни болза: «Хүндүлүг Шолбан Валерьевич! Төрүттүнген хүнүңер-биле мээң байырымны хүлээп ап көрүңер! Силерниң бедик мергежилдииңерден болгаш организакчы арга-дуржулгаңардан Тыва Республиканың социал-экономиктиг хөгжүлдези, девискээрниң турисчи шыдал-быразын боттандырары болгаш ооң онзагай национал езу-чаңчылдарын камгалап арттырары бөгүн кончуг хамааржыр. Быжыг кадыкшылды болгаш чаа чедиишкиннерни күзедим.

                                                                                                                                         Д.Медведев».

Аныяктар сесерлиинге кадеттерниң корпузу 25.07.2013 Аныяктар сесерлиинге кадеттерниң корпузу

Тываның Чазааның кежигүннери, Кызыл хоорайның мэриязының база Кызыл кожуун чагыргазының төлээлери киришкен хуралга Каа-Хем суурга спорт-культура ордузу база Президентиниң кадеттер корпузунуң тудуу-биле холбашкан айтырыгларны сайгарып чугаалашкан.
Улуг байырлалдарга уткуштур кол тудуглар болур бо объектилер келир чылдың сентябрьда ажыглалга кирер ужурлуг. Ынчангаш ооң байырлыг ажыдыышкынынга чалаттырган улуг аалчыларның келири чугаажок. РФ-тиң Камгалал яамызы кадеттер корпузунуң тудуунуң төлевилелин боттандырарынга белен, а ында кирип турар бассейн тудуунуң деткикчизи тодараттынган.

Ажыл - ижи - алдар - ады 25.07.2013 Ажыл - ижи - алдар - ады

Күш-ажылчы байыр-найыр үезинде ажыл-ишчи ат-сураа чон аразынга алгаан малчыннарның хөректеринге сандарап дүшкен Совет Эвилелиниң орден-хавыяазы чайнай бээр. Амгы үеде чок күрүнениң шаңналдарын хөрээнде кадап алгаш чоруурунга хоочуннар ынай-даа эгенмес, харын-даа мырыңай чоргаарланырлар. Чүге дээрге ук шаңналдар — оларның кызымак ажыл-ижиниң херечизи. Мал ажыл - агыйын Тес - Хем кожуунга сайзырадырынга бодунуң улуг үлүг-хуузун киирген малчыннарның бирээзи — Иван Симчитович Данзурун. Бир эвес ол орден-медальдарын шуптузун кадаптар болза, олар ооң хөрээнге сыңышпас-даа, ынчангаш ол кол-кол шаңналдарын байырлал хүннеринде хөрээнге астып алыр. Иван Симчитович — Совет Эвилелиниң эң бедик шаңналы Ленин орденниң эдилекчизи. Оларга ам база бир бедик үнелиг шаңнал – Тыва Республиканың ордени Наадым хүннеринде немешкен.

Тыва бижикке мөңгүн тураскаалды ажыткан 25.07.2013 Тыва бижикке мөңгүн тураскаалды ажыткан

"Түрк руника: дыл, төөгү, культура" деп делегей чергелиг эртем конференциязынга тыва бижикке чаа тураскаалдың – тайбыңның болгаш эртем-билигниң чырыын тудуп турар мөңгүн субурганның ажыдыышкыны болган. Тураскаалдың дугайында конференцияның аалчыларынга ону тургузарының эгелекчизи Бичелдей Каадыр-оол тодаргай чугаалап берген. Ол боду субурганны езу-чурумга дүүштүр дерип, ооң дөрт талазынга хуу коллекциязындан буддист статуэткаларны тургускан. Тураскаалга мөңгүннү бүгү хөй-ниити демнежип тургаш чыгган. Тываның гуманитарлыг шинчилелдер институдунуң ажылдакчылары хөйнү чыгган, бир килограмм мөңгүннү Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол чаагай күзелдер-биле сеткилинден берген. Тураскаалга ниитизи-биле 24 килограмм мөңгүннү ажыглаан. 

Ээн тудугларның ээлери бар бе,чок бе? 25.07.2013 Ээн тудугларның ээлери бар бе,чок бе?

Республиканың девискээринде ээн, кагдынган тудуглар талазы-биле хемчеглерни дарый алырын Тываның Чазак Баштыңы Ш.Кара-оол Айыткалында киирген. Бо талазы-биле ажылдар тодаргай кылдынып эгелээнин солун-сеткүүлде бижип, теледамчыдылгада көргүзүп, чырыдып турар.Республиканың девискээринде 700 ажыг октаттынган болгаш ээ чок тудуглар бары илереттинген, ооң иштинде 28-и - Кызыл хоорайда. Кожууннар девискээрлеринде тоймаглаттынган, ээн тудуглар хөй, суурларже кирип орарга-ла, хамыктың сузун базып, хевирин үреп турары чараш эвес. Октаттынган оран-саваның тодаргай ээлери бар болза, «тамчыктыг» шөлээн орарга кайын боор, хемчег алыры негеттинип келген.

Тываның алдарлыг оглу Сергей Шойгу аалдап чораан 25.07.2013 Тываның алдарлыг оглу Сергей Шойгу аалдап чораан

Тываның күрүне байырлалы – малчыннар Наадымын байырлаан хүннерде тыва чоннуң чоргааралы, алдарлыг чаңгыс чер-чурттуувус, Россияның Маадыры, армия генералы, Россияның камгалал сайыды Сергей Шойгу төрээн Тывазынга кээп чораан. Июль 12-де Кызылдың Национал парыгында «Хүреш» стадионунга байырлалдың байырлыг ажыдыышкынынга, национал тыва хүрешке 256 мөгениң республика чемпионадынга Сергей Күжүгетович Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол-биле көстүп кээрге, чон үргүлчүлелдиг адыш часкаашкыннары-биле уткаан. Сергей Күжүгетович чаңгыс чер-чурттугларының – тыва малчыннарның ак сеткилдиг, кызымак күш-ажылынга хүндүткелди көргүзүп, амы-хуузунда чүрээниң ханызындан байыр чедирип кээри чаңчыл апарган. «Хүреш» стадионунга болган байырлыг ажыдыышкынга ол сөс алгаш, малчыннарга, көдээ ишчилерге, Тываның бүгү чонунга байыр чедирген:

"Yстүү-Хүрээ" фестивальдың киржикчилери — Хороо езулалында 25.07.2013 "Yстүү-Хүрээ" фестивальдың киржикчилери — Хороо езулалында

Чадаана хоорайның чанынга июль 17-ниң дүнезинде «Yстүү-Хүрээ» 15-ки Бүгү-делегейниң дириг хөгжүм болгаш чүдүлге фестивалы эгелээн. Бо чылын фестивальга Дубнодан стартты алган «МузЭнергоТур» хөгжүмчү десантылар доктаап, оруун уламчылаар. Аалчыларның санында Аллен Маршаллдың «Сан ра Аркестр» сураглыг бөлүүн манап турар. Фестиваль эки ажылдардан – Сарасвати (Yстүү-Хүрээ хүрээниң девискээри) субурганның тудуун доозары болгаш хүрээниң чоок-кавы девискээрин аштап-арыглаары-биле экологтуг акция-биле эгелээн. Кежээки үеде Чадаананың стадионунга «Бии-Хемниң өг комплекизи» төлевилелдиң таныштырылгазы болгаш дүнеки онза үе эрттирилгези (джем-сейшн) болган. 

Тибет медицинаны ажыглаарын дугурушкан 25.07.2013 Тибет медицинаны ажыглаарын дугурушкан

Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол АКШ-тан билдингир буддолог, 14-кү Далай-Ламаның эжи, Голливудтуң кинодивазы Ума Турманның ачазы, Колумбия университединиң профессору Роберт Турман-биле ужурашкан.
Буддизм делегейин эргип кезээн американ Тывага бир дугаар келген болгаш ооң чаражын кайгап ханмаанын Шолбан Валерьевичиге чугаалаан. Ооң бодалы-биле, сарыг-шажынга хамаарылгалыг кижи бүрүзүнүң үе-дүптен бээр турар черин дилеп турары Шамбала деп кайгамчык чурт дээрге-ле Тыва бооп турар. Чугаалажыышкын үезинде олар калбак, хөй талалыг, Россияга, ооң иштинде Тывага буддизмни сайзырадырының дугайында айтырыгларны чугаалашканнар.

"Дүрген - 2013" - аныяктарның тура - соруу – быжыг келир үе 25.07.2013 "Дүрген - 2013" - аныяктарның тура - соруу – быжыг келир үе

Таңды кожууннуң Дүрген сумузунуң девискээринде чылдың болур «Тыва – хөгжүлдениң девискээри» аныяктарның өөредиглиг чыыжы бо хүннерде ажылын чорудуп турар. Чурумалдыг бойдус-биле байлак, долгандыр бүзээлээн даглар аразында шапкын агып чыдар Дүрген хемниң эриинде аныяктарның чайгы лагери хөй санныг студентилерни чыыры чаңчыл апарган. Бо удаада база майгын хоорайжыгаш тургустунган. «Тыва – хөгжүлдениң девискээри» аныяктарның өөредиглиг чыыжы 3 дугаар чыл болуп турар. Бо улуг хемчегниң кол сорулгазы – социал чугула болгаш аныяктарның сайгарлыкчы чоруунуң бот-идепкейиниң аргаларын боттандырары, тодаргайлаарга, республиканың муниципалдыг тургузугларының, республикадан дашкаар чер-черлерде студент каттыжыышкыннарның эң-не идепкейжи аныяктарын деткип хаара тудары.

Найысылал Кызыл аян кирер 25.07.2013 Найысылал Кызыл аян кирер

Кандыг-даа байырлалдарның кол хемчеглери найысылал Кызылга болуп эртери чаңчылчаан. Кайгамчык, чараш бойдус-чурумалын кижи чүге-даа деңнеп четпес Тыва чуртувустуң найысылалы — Кызыл хоорайга мурнувуста улуг байырлалдарның кол хемчеглериниң эртерин барымдаалааш, ону аянныг, чараш, каас-шиник кылдыр дериири болгаш чаартылгаларны кылыры көрдүнген. Кызыл хоорай администрациязында бо чаартылга ажылдарын харыылаар удуртукчуларның бирээзи Меңги Хомушкуевич Кара-оол-биле чугааны кылдым.

Бойдус-чурумалдыг черге онза-дыр… 25.07.2013 Бойдус-чурумалдыг черге онза-дыр…

«Байыр-наадым кайы хире эртип тур?» деп айтырыгны Тес-Хем кожуунга болган байырлал үезинде чондан айтырарга, дараазында харыыларны берген.

Батыгаа Кара-Тоду, Хубсугул аймак, Цагаан-Нуур сумунуң малчыны: «Байырлалды Тыва чуртунуң найысылалы Кызылга хүреш маргылдаазындан эгеледивис. Ресторанга-даа кирип чемнендивис. Оон кончуг солун концерт база көрдүвүс. Ам бо хүнде Тес-Хем кожуунда найырда келдивис. Наадым дыка солун болгаш чараш-тыр. Мен, бодум хуумда, база көдээ ажыл-агыйлыг малчын мен. Тыва чурту дыка онза чараш деп көрүп тур мен. Белеткел эки-дир».

"Наадым - 2013" - чараш дерээн өглер мөөрейи 25.07.2013 "Наадым - 2013" - чараш дерээн өглер мөөрейи

Бай-байлак малчын Тывавыстың кол каасталгазы өг-ле болгай. Ак-ак өглерни көктүг-шыктыг, алгыг-делгем чайлагларга дистиништир типтерге, кайы хире чараш ийик. Ындыг чайлагларның бирээзи ыр-шоорда кирген Тестиң Калдак-Хамар арттың кыры Оргу-Шөл-ле болгай. Өглеривис чокка байыр-найыр өң-чүзүн чок ышкаш апаар. «Наадым-2013» хүннеринде Оргу-Шөлге өглерни чыскаай тиккен. Бир эвес оларны майгыннардан элээн ондаан тиккен, чоогунга машина-балгат тургуспаан болза, оон-даа чараш болур ийик. Эң ылаңгыя «Тулган өг-2013» дээш тыва национал өг көрүлде-конкурузунга киириштирер дээн өглерни.

"Эзир - Караның" салгалы 25.07.2013 "Эзир - Караның" салгалы

Самагалдай чоогунда Аржаан деп черге тыва национал байырлалдарның эң-не хөлзээзинниг, маргылдаалыг кезээ - аът чарыжының мөгейикчилери, аарыкчылары хөйү-биле четкилеп келгеннер. Агы-каңгы одарлары чаттылган, чалынныг изиг бо черлерге чоокку чылдарда хөй чон чыглып мөөрейлешпээн. Республиканың малчыннар Наадымынга база Самагалдай суурнуң 240, Тес-Хем кожууннуң 90 чыл оюнга тураскааткан байырлалга аныяк болгаш узак, чыраалаар база челер аъттарның чарыжынга республиканың шупту булуңнарындан ниитизи-биле 380 ажыг чүгүрүктер адааннашкан.

Эрес Кара -Сал — Тыва Республиканың Чаан Мөгези! 25.07.2013 Эрес Кара -Сал — Тыва Республиканың Чаан Мөгези!

Национал парк. «Наадым—2013-түң» хүрежин көөр дээн улус-чон «Хүреш» стадионунче эртежик-ле шуужуп кирип тур. Хүн эмин эрттир изивээнде 10 шакта-ла эгелээр кылып кааны дыка таарымчалыг-дыр дижип ор бис. Хөгжүм үнү диңмиттелген соонда хамыктың кичээнгейи микрофонда барды. Байыр чедирери-биле чон мурнунче Россияның камгалал сайыды, армия генералы Сергей Күжүгетович Шойгуну чарлап үндүрүптерге, стадионда турган чон диңмиттиг адыш часкаашкыннары, ураа-биле алдарлыг чаңгыс чер-чурттуувусту уткуп алды.

Көктүг-шыктыг Чаа-Оваа шөлүнде – Наадым - 2013 25.07.2013 Көктүг-шыктыг Чаа-Оваа шөлүнде – Наадым - 2013

Июль 13. Республиканың малчыннар найыры Наадымның ийиги хүнү. Тес-Хем кожууннуң Калдак-Хамар артының девискээринде Чаа-Оваа шөлү деп чер. Республиканың бүгү чону күрүне деңнелиниң эргезин алган малчыннар байырлалынче чыглып келген. Артты ажып кээрге-ле, хөй машина-балгат болгаш кижилер аразында маңган ак-ак өглер каракка дораан көзүлдү. Көктүг-шыктыг Чаа-Оваа шөлү деп черге Наадымның найысылалдан уламчылаан солун кезээ республиканың муниципалдыг тургузугларының делегацияларының байырлыг чыскаалы-биле эгелээн. Башкарыкчыларның «Амыргын-на, хүндүлүг аалчылар!» дээн дыңзыг үнүнүң соонда Тываның Чазааның үрер хөгжүм оркестриниң үделгези-биле чыскаалды Тес-Хем кожууннуң ээлери кожуун чагырга даргазы Юрий Тыт-оолдуң башкарганы-биле делегация ажытты. 

Малчыннарның VI шуулганы: түңнелдер, сорулгалар 25.07.2013 Малчыннарның VI шуулганы: түңнелдер, сорулгалар

Республиканың көдээ ажыл-агыйының мал адырынга чылдың түңнелдери-биле көскү чедиишкиннерни чедип алган кожууннардан 175 делегаттың база чалаттырган аалчыларның киржилгези-биле малчыннарның VI шуулганы Чазактың хуралдаар залынга болуп эрткен. Хүндүлүг аалчыларның аразында Алтай Республиканың көдээ ажыл-агый сайыды Огнев, кожа-хелбээ Моолдуң Сенгел сумузунда чурттап чоруур тыва делегация база киришкен. Тываның Баштыңы-Чазааның Даргазы Ш.Кара-оол байырлыг хуралды ажыдып тура, күрүне ужур-уткалыг эрге-байдалды алган күш-ажылчы байырлал – Наадым хүнү-биле байырны чедиргеш, онза өөрүп четтириишкинни Моолдан келген төрел чонга дамчыткан.

Тыва эскадроннуң сөөлгү дайынчызын үдээн 25.07.2013 Тыва эскадроннуң сөөлгү дайынчызын үдээн

Ада-чурттуң Улуг дайынынга немец-фашизм-биле дайылдажып, бөгүнгү тайбың чуртталганы камгалашкан тыва эки турачыларның аъттыг эскадронунуң сөөлгү дайынчызы Вера Чулдумовна Байлакты сөөлгү орукче үдээриниң езулалы Алдан-Маадыр аттыг Национал музейге эрткен. Эрес-маадырлыг дайынчы, эрес-кежээ ажыл-ишчи өгбези-биле байырлажып алыр дээш дайынның болгаш күш-ажылдың хоочуннары, Тываның найысылалы Кызыл хоорайның чурттакчылары, кожууннардан келген чон, күш-ажылчы коллективтерниң болгаш хөй-ниити организацияларның төлээлери чедип келген.  Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол маадыр иениң уругларынга, чоок төрелдеринге, чонунга бодунуң болгаш республиканың удуртулгазының мурнундан ханы кажыыдалды илереткеш: «Бистиң эрес-маадырлыг эневис ам-даа үр чурттаарын күзеп чораан мен – деп чугаалаан. 

Тыва чоннуң ыдыы, сүзүү болган эки турачыларның сөөлгү дайынчызынга мөгейиг 25.07.2013 Тыва чоннуң ыдыы, сүзүү болган эки турачыларның сөөлгү дайынчызынга мөгейиг

Ада-чурт дайынының ордениниң бирги, ийиги чергези-биле, Тыва Арат Республиканың ордени, Тыва Республиканың ордени болгаш хөй-хөй медальдарның эдилекчизи, Тываның алдарлыг малчыны, он ажы-төлдүң эргим авазы, эки турачы Вера Чулдумовна Байлактың чырык тураскаалынга мөгейиг кылдыр «Шын» солун сактыышкын арнын парлап үндүрүп тур. Ооржак (Вера) Байлак эрте өгленип алган. Өөнүң ээзи Хапылак Сарыгларны куда соонда Москваның Чөөн чүк улузунуң коммунистиг университединче өөредип чоруткан. Баштайгы дун оглу Кош-оол бир хар четпээнде, аныяк ава Вера Байлак фронт чоруур дугайында билдириишкинни киирген: «Yш эжишки кожкомга чеде бергеш, немец-фашистерни чылча шавары-биле фронтуже чорударын дилээн бижикти берип каан бис.

Июль 15 – Тывада кажыыдал хүнү 15.07.2013 Июль 15 – Тывада кажыыдал хүнү

Улуг чурт ССРЭ-же оор езу-биле халдап келген немец фашистерни чылча шапчыр күзелин Тыва Арат Республиканың арат чону изиг күзелин илередип, дилег билдиришкиннерни киирген. Фронтуже аъттанган 206 эки турачыларның эң сөөлгү дириг арткан маадыры Вера Чүльдүмовна Байлак 2013 чылдың июль 12-де 89 харлыында мөчээн. Ол эгиттинмес улуг чидириг чүгле ооң өг-бүлезинге, чоок дөргүл-төрелинге, тыва чонга эвес, а бүгү чуртка улуг когарал-дыр. Ада-чурттуң Улуг дайынының дарызыг чыдын чыттап, аар-кадыг каржы-дошкун чылдарны чурттап эрткен дириг херечи, Араттыг Тывадан сайзыралдыг амгы Тывага чедир бодунуң күш-ажылчы үлүүн киириштирип, салгалдарга үлегер-чижээн көргүзүп чораан Дайынчы, Малчын, Ие бистен чарлып чоруткан. Ынчангаш тыва эки турачы Вера Чүльдүмовна Байлак-биле байырлажып, сөөлгү оруунче үдээр июль 15-тиң хүнүн Тыва Республиканың Баштыңының Чарлыы-биле кажыыдалдың хүнү кылдыр чарлаан. Орнужудулга езулалын Кызыл хоорайга эрттирер. Июль 15-те 10.00 шакта Национал музейге маадыр-биле байырлажырының хамааты езулалы болур.

ВЕРА ЧYЛЬДYМОВНА БАЙЛАК 15.07.2013 ВЕРА ЧYЛЬДYМОВНА БАЙЛАК

Ада-чурттуң Улуг дайынының хоочуну, ынчан бот-догуннаан Тыва Арат Республика күрүнеден эки-тура-биле дайынче аъттанган тыва дайынчыларның сөөлгү дириг арткан маадыры Вера Чүльдүмовна Байлак 2013 чылдың июль 12-де 89 харлыында мөчээн. Ол июнь 30-те аар кемдээшкин алганының уржуундан Кызыл хоорайда республика эмнелгезиниң травматология салбырынга чок болган. Вера Чүльдүмовна Байлак 1924 чылдың декабрь 15-те төрүттүнген. 1943 чылда тыва эки турачыларның кавалержи эскадронунуң санитар инструктору болуп дайынче аъттанып турда, ооң хары чүгле 18 турган. Дайын-чааның шөлүнге 8-ки гвардияның эскадрону-биле Украинаның Ровно-Луцк областарын хостажып, бодунуң эрес-дидим чоруун көргүскен. Немец фашистиг эжелекчилерден акы-дуңмалышкы Украинаның хоорай, суурларын хосташкан

Тиилекчилерге деңнежиңер! 15.07.2013 Тиилекчилерге деңнежиңер!

Ээлчеглиг ажыл-ишчи чыл эрткен. Республиканың социал-экономиктиг хөгжүлдезинге үлүг-хуузун киириштирип, мал оолдаашкынының база малдың баш санын камгалап алыр талазы-биле эки көргүзүглерни чедип алгаш, республиканың көдээ ишчилериниң ортузунга салдынган сорулгаларны боттандырган малчыннарны Тыва Республиканың Көдээ ажыл-агый болгаш аъш-чем яамызы илередип үндүрген. Өскелерге үлегер-чижекти көргүзүп, эң-не эки үнелелди алган чемпионнарның болгаш мурнакчыларның аттары бо:

Наадымның чалаттырган аалчызы 15.07.2013 Наадымның чалаттырган аалчызы

Республика Наадымынче чалаттырган аалчыларның бирээзи — Чөөн-Хемчик кожууннуң Баян-Таланың хөй мал-маганныг араттарының бирээзи Буян Куулар.

«Октябрь 30 чылы» совхоз сандарап дүжерге, ооң ада-иези хууда мал-маганын азырап өстүрүп чорааннар. Оглу эр бооп өзүп кээрге, аңаа мал-маганын дамчыдып бергеннер. Буян ада-иезинден хүлээп алганы малды өөнүң ээзи Саида Опай-ооловна-биле көвүдедир азырап өстүрүп алганнар. Амгы үеде оларның коданында 600 ажыг шээр, 25 баш бода мал бар. Бо чылын аныяк малчыннар төрүүр 100 хойдан 95 хураганны алган. Аныяк малчын мал-маганын Ээр-Хавак деп черде чайлаанда семиртир одарладып турар.

Өртчүлер - коргуш - сыныш чок, эрес - дидим кижилер 15.07.2013 Өртчүлер - коргуш - сыныш чок, эрес - дидим кижилер

Июль 15 — Тыва Республиканың Өрт камгалалының хүнү  
Өртчүлерниң бир ажыл хүнү
Тыва Республиканың девискээринде 22 өрт кезектери ажылдап турар. Оларның үжү — найысылалда. Кызыл хоорайның 22 дугаар өртке удур кезээ 2011 чылдың күзүн Магистральная кудумчузунда чаа туттунган оран-савага шудургу ажылдап эгелээн. Байырлал бүдүүзүнде ук черге чедип, өртчүлер-биле бир хүннү эрттирдивис. Солун болгаш билдингир тайылбырларны 2012 чылда ТР-ниң өрт кезектериниң тергиини, өрт кезээниң начальниги Шимет Хүлер-оолович Онгуда берген.

Араттың хүнү-биле! 11.07.2013 Араттың хүнү-биле!

Эргим чаңгыс чер-чурттугларым!

Бөгүн Тываның чаа төөгүзүнде бир-ле дугаар мал ажылдыг араттарывыстың Наадым байырлалын чүгле чоннуң эвес, а күрүнениң кылдыр демдеглеп эрттирип турар-дыр бис. Кайы-даа шагда мал ажыл-агыйы Тываның көдээ черлериниң өзек ажыл-агыйы болуп келген. Мал ажыл-агыйы рынокче шилчилгениң нарын, берге үелерин шыдажып эртер болгаш республиканың көдээ ажыл-агый адырын катап тургузар арганы берген. Чоокта чаа-ла келир үези чок диртип турган көдээ суур-сумуларда кайы хире чаа бажыңнар туттунуп турар-дыр, көрүп көрүңер даан — бүдүн-бүдүн кудумчулар болгаш кварталдар. Көдээде чүгле улуг салгалдың кижилери эвес, а аныяктар бодунуң быжыг дазылдарын «тарып», ажыл-агыйларны тургузуп, бизнести организастап турар апарган.

Наадымда – Кызылдан Тес - Хем чедир 11.07.2013 Наадымда – Кызылдан Тес - Хем чедир

"Наадым-2013" байырлалының хүннеринде Тыва Республиканың чурттакчыларын болгаш аалчыларын Кызыл хоорай биле малчыннар байырлалының болур чери Тес-Хем кожууннуң Чаа-Оваа шөлү аразынга автобус-биле аргыштырарын Кызыл хоорайның чагыргазы организастап турар. Июль 13 хүннүң бирги чартыында эртенгиниң 7 шактан, ооң соонда 1 шак болгаш-ла, пассажирлер АТБ-ниң автобустары «Кызыл – Самагалдай – Чаа-Оваа шөлү» маршрутка рейстерни кылыр. Автобустуң маршрутче үнер чери – Дружба кудумчузу, 55-те автовокзал. Бир эвес херек апарза, рейстерже немелде автобустарны үндүрүп болур.

Өг-бүле болгаш амыдырал 08.07.2013 Өг-бүле болгаш амыдырал

Өг-бүле, ынакшыл, шынчы чорук хүнүн байырлаарын 2008 чылда РФ-тиң Премьер-министриниң кадайы Светлана Медведеваның бот-идепкейи-биле демдеглеп эгелээн. Бо байырлал «Ынакшыл болгаш шынчы чорук» деп медальдыг, ромашка чечээ демдектиг. Анджела, Радик Баадырларның өг-бүлези 16 ажы-төлдүг, оларның аразында 8 уругну азырап алганнар. Анджела Ижиевна өөнүң ээзи-биле 1983 чылда Кызылдың башкы институдун доозуп тургаш, ынчан Радиктиң шеригден чаа келген үези, таныжып алган. 1984 чылда Мөрен суурга куда-доюн эрттирип, 5 оолдуг болуп, эге ажылчын базымнарын Самагалдай, Мөрен суурлардан эгелээннер.

"Наадым-2013" байырлалды бедик деңнелге эрттирери-биле… 08.07.2013 "Наадым-2013" байырлалды бедик деңнелге эрттирери-биле…

Малчыннар байырлалы Наадымның шилчип турар кубогун бо чылын Тес-Хем кожуун 2012 чылдың түңнелдери-биле көдээ ажыл-агый адырында чедиишкиннери дээш чаалап алган. Наадым байырлалын республиканың кожууннарынга ээлчег аайы-биле эрттирер дугайында шиитпирни Тываның Чазааның Доктаалы-биле 2010 чылда хүлээп алган дээрзин сагындыраалыңар.Тес-Хем кожуун – «Чаңгыс суур – чаңгыс бүдүрүлге» губернатор төлевилелиниң идепкейлиг киржикчизи. Төлевилелдиң боттанылгазы-биле Чыргаландыда сүт аймаан хүлээп алыр пункт, Берт-Дагда биче тууйбу заводу, Самагалдайда кондитер цеги, Кызыл-Чыраада аът дериг-херексели кылыры-биле биче бүдүрүлге ажыттынган. «Наадым-2013» байырлалының эрттирикчилеринден Кызыл-Чырааның ус-шевери Күр-Дагба Ланаа Тываның тергиин малчыннарының шаңнал фондузунга 39 сыдым кылыр чагыгны алган.

Тываның ужар чүүлү катап тургустунар 08.07.2013 Тываның ужар чүүлү катап тургустунар

Тыва Республиканың транспорт адырынга бо чылдың май айда чугула ийи болуушкун болган. «Аэропорт Кызыл» федералдыг казна бүдүрүлгезин тургузар дугайында Чазактың айтыышкынынга Россияның Чазааның Даргазы Дмитрий Медведев май 15-те ат салган. Май 28-те «Тыва авиалинии» авиакомпанияга ажыл-чорудулга сертификадын Росавиация берген. Тыва дээрге тус черниң ужар чүүлү чокка аргыжары берге девискээрлерниң бирээзи. Ооң девискээриниң 80 хуузу – даглар, артканы – ховулар. Автотранспорт харылзаазының четкизи шоолуг сайзыраваан, демир-орук шуут чок Тыва Республиканың социал-экономиктиг хөгжүлдезинге агаар транспорту-биле харылзаа чугула рольду ойнап турар. Девискээрге агаар транспорт четкизин сайзырадырынга хамаарыштыр бодунуң бодалдарын болгаш көрүжүн «Взлет» журналга интервьюга Тыва Республиканың Баштыңы Шолбан Кара-оол илереткен.

Студентилерниң отрядтарын хаара тудар 08.07.2013 Студентилерниң отрядтарын хаара тудар

Студент тудугжу отрядтарны республиканың тудугларынга чайгы дыштанылга үезинде ажылдадырының дугайында айтырыгны чамдык өөредилге черлеринде тургустунган студент тудугжу отрядтарның командирлери болгаш тудуг организацияларының удуртукчулары-биле ужуражылгага Тываның Баштыңы көдүрген. Шолбан Кара-оол студент чылдарында студент тудугжу отрядтың составынга эрткен вектиң эң улуг тудугларының бирээзи Байкал-Амур демир-орук магистралының тудуунга ажылдап турган болгаш, студент тудугжу отрядтарга ажылдаары амыдыралдың болгаш ажыл-иштиң ажыктыг школазы деп кончуг эки билир. 

«Дорт харылзаада»: Чурагайлыг телевидение 08.07.2013 «Дорт харылзаада»: Чурагайлыг телевидение

Тываның девискээринге чурагайлыг телевидение хөгжүдериниң талазы-биле Тыва Республиканың Чазаа биле Россияның телевидение болгаш радио-дамчыдылга четкизи (РТРС) төлевилелди кады ажылдап кылган. Бо ажыл талазы-биле «2009-2015 чылдарда Россия Федерациязынга телерадио-дамчыдылгазының хөгжүлдези» тускай сорулгалыг федералдыг программаның күүселдези-биле амыдыралга боттаныры. Россияның телевидение болгаш радио-дамчыдылга четкизиниң (РТРЧ) сорулгазы — амгы үениң бедик, чурагайлыг телевидение деп техниктиг термин-биле адаар, сайзыраңгай телевидение хевиринче шилчиири болур.

Доозукчуну үдеп тура... 08.07.2013 Доозукчуну үдеп тура...

Дүүн ТР-ниң Чазааның Бажыңынга ТР-ниң Чазак Даргазы Шолбан Кара-оолдуң оралакчызы Анатолий Дамба-Хуурактың удуртулгазы-биле 2013 чылда Тыва Республиканың өөредилге черлеринге доозукчулар кежээлериниң эрткениниң түңнелдериниң болгаш РФ-тиң дээди база ортумак өөредилге черлеринче абитуриентилерни хүлээп алыр комиссияның ажылының чорудуунуң дугайында хурал болуп эрткен. Аңаа республиканың янзы-бүрү яамыларының, ведомстволарының төлээлери киришкен. 

Тодаргай хемчеглерни ап эгелээн 08.07.2013 Тодаргай хемчеглерни ап эгелээн

Чуртталга-коммунал ажыл-агыйы – экономиканың кол адыры болгаш чурттуң кайы-даа регионунда хүннүң чугула айтырыгларының бирээзи. Россияның Президентизи Владимир Путин бо ажылдың деңнелин экижидип, чаартылгаларны кылыр сорулганы салып, ажылды шынарлыг углап-баштаарынга хыналданы күштелдирерин негээн. Аңаа үндезилеп, Тываның Чазааның Баштыңы Шолбан Кара-оол республиканың чуртталга-коммунал айтырыгларын шиитпирлээри-биле тодаргай хемчеглерни болгаш сорулгаларның күүселдезинге хыналданы күштелдирерин база дааскан. 

Бурун тыва ёзу-биле… 03.07.2013 Бурун тыва ёзу-биле…

Мал ажыл-агыйы шаандан тура ада-өгбелеривистиң амыдыралының үндезини бооп келген. Олар мал-магандан алыр чемниң дээжизи боор сүдүн, эъдин, дүгүн, кежинден эгелээш мыйызы, дуюунга чедир камныг ажыглап эт кылып чорааннар. Тыва Республиканың Баштыңы Шолбан Кара-оолдуң Моол-биле чарган керээзи-биле Сэнгэл, Копту база Сэлэнгэ аймактарда чурттап чоруур тывалар ук-төөгүден бээр өгбелерниң чуртунуң чонун ажыл-ишке өөредип эгелээн. Тес-Хемниң «Чодураа» КУБ-туң чылгычызы Мелестей Оюннуң Шагар-Оъттуг деп чайлаанда ажыл-иш кидин хайнып турар.

Хуурактарга деткимче 03.07.2013 Хуурактарга деткимче

Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол аныяк буддистерге материалдыг дузаны көргүскен. Июнь 30-ниң дыштаныр хүнүнде Тываның буддистер каттыжыышкыны шажын өөредилгези эртип алыр дээн ээлчеглиг чалыы хуурактар бөлүүн буддийсчи «Дрепунг-Гоман» хүрээзинче үдеп аъткарган. «Дрепунг-Гоман» дээрге Тибетке 1416 чылда үндезилеттинген «Палден Дрепунг» деп хүрээ комплекизиниң чеди факультеттериниң бирээзи. Индияның девискээринге 1959 чылда ажыттынган «Дрепунг-Гоман» хүрээде амгы үеде ийи муң хире, оларның санында Россиядан, Моолдан, Непалдан, Бутандан хуурактар өөренип турар.

Чаа-Хөлде чаарттыныышкыннар 02.07.2013 Чаа-Хөлде чаарттыныышкыннар

Чаа-Хөл кожууннуң Булуң-Терек суурнуң хүн үнер талазы чиңгир ногаан оът-сигенниг, арга-ыяштыг, кезек-кезек чиндиңнээштерлиг шык чер. Ол чоок-кавыда суглар баштары хөй болгаш, чер адаандан соок, кара суглар кыш, чай чок үнүп чыдар. Булуң-Терек суур-биле өске суурларны харылзаштырып турар машина-техника оруу бо шыкты таварты эрткен. Орукту кыжын чайынды дуй алыр, чайын чиндиңнээштер тыптып кээр турган. Кончуг экономиктиг күш-шыдалдыг ССРЭ үезинде безин ол шыкты кежир эки шынарлыг орукту тудуп шыдаваан. Сөөлгү чылдарда бо оруктуң таваан бедидир чалдааш, суглуг черлерни кежилдир демир-бетон көвүрүглерни тудуп эгелээн.

Эң-не идепкейлиг бижикчи 02.07.2013 Эң-не идепкейлиг бижикчи

Тываның Баштыңы Аныяктар хүнүнде социал четкиде эң-не идепкейжи бижикчиге Ipad интернет-планшетти тывыскан.Найысылалдың төвүнге, Арат шөлүнге, чыглып келген хөй санныг аныяктарга Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол Аныяктар хүнү-биле байыр чедирген. Онза хүндүткелди ол бодунуң «Вконтакте» бижикчи өңнүктеринге илереткен. Аныяктар байырлалының киржикчилериниң аразындан социал четкиде ооң өңнүктери бар бе деп айтырыгга барык шупту холдарын көдүрген. Ынчалзажок оларның аразындан чүгле чаңгыс кижи — 25 харлыг Ирина Шагжиду, Чазак Даргазындан Ipad интернет-планшетти белек кылдыр алган. 

Келир үениң тудуу биске болгаш ажы-төлүвүске херек 02.07.2013 Келир үениң тудуу биске болгаш ажы-төлүвүске херек

Юбилейге белеткел — ол дээрге кижилерге улам шынарлыг, чогумчалыг болгаш чаагай амыдыралды республикага боттандырар арга дээрзин демдеглээри чугула. «2014 чылга чедир бүгү республикага 20 ажыг объектилерни ажыглалга киирер ужурлуг бис. Оларның аразында күжениишкиннеривисти, бүгү саң-хөө болгаш кижи курлавырларын мөөңнээр хүлээлгелиг чугула тудуглар бар» – деп, Тыва Республиканың Баштыңы Ш.В. Кара-оол Дээди Хуралга Айыткалынга чугаалаан.

Орус дыл башкылаашкынын деткиири 02.07.2013 Орус дыл башкылаашкынын деткиири

Орус дылды школаларга өөредириниң болгаш башкылаарының күрүне деткимчезиниң тускай сорулгалыг программазын Тывага ажылдап кылыр. Тываның Баштыңының чанында Хамааты эгелээшкиннер чөвүлелинге болган чугаа ындыг түңнел-биле доозулган. Чоннуң орус дылды билириниң талазы-биле айтырыгны чөвүлелге тургускан Чазак Даргазы Шолбан Кара-оол ол программаны акшаландырар дээш бүгү күжениишкиннерни үндүрер мен дээрзин медеглээн. Орус дылды өөредири республиканың мурнады хөгжүдер экономиктиг сорулгалары-биле чаңгыс одуругга турар ужурлуг деп, ол айыткан.

«Төрээн чуртуң төөгүп берем» 02.07.2013 «Төрээн чуртуң төөгүп берем»
Чогаадыкчы болгаш шинчилел ажылдарының республика чергелиг мөөрейиниң Д Y Р Y М Y
1. Ниити чүүлдер 
1.1. Бо Дүрүм чогаадыкчы болгаш шинчилел ажылдарының «Төрээн чуртуң төөгүп берем» деп республика мөөрейин эрттирериниң чурумун болгаш негелделерин башкарып турар. 
1.2. Чогаадыкчы болгаш шинчилел ажылдарының «Төрээн чуртуң төөгүп берем» деп республика мөөрейин (моон ыңай — Мөөрей дээр) өзүп орар салгалды патриотизмниң, национал бот-медерелдиң болгаш төрээн булуң дээш чоргааралдың идеяларынга кижизидери-биле эрттирип турар.

"Үстүү-Хүрээ"фестивальды —бедик деңнелге 02.07.2013 "Үстүү-Хүрээ"фестивальды —бедик деңнелге

Дириг хөгжүмнүң болгаш шажынның «Yстүү-Хүрээ» фестивалын шынар талазы-биле чаа деңнелче көдүрерин Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол саналдаан. Дириг хөгжүмнүң болгаш шажынның чаңчыл болган 15-ки фестивалы Чадаана хоорайның чоогунда эртип турган черинге бо чылдың июльда болур. «Yстүү-Хүрээ» фестивалының бүдүүзүнде Чазак Даргазы Шолбан Кара-оол ол ажылдың организакчылары-биле ужурашкан. Чамдык ол төөгүлүг болуушкуннуң мурнунда болганчок тыптып келир айтырыглар талазы-биле ажыт-чажыт чок чугаа болган. .

Июнь 27 — Россияның аныяктар хүнү 02.07.2013 Июнь 27 — Россияның аныяктар хүнү

Тываның эргим оолдары болгаш кыстары!

Кайгамчык байырлал — Россияның аныяктар хүнү-биле чүректиң ханызындан чедирген байырывысты хүлээп ап көрүңер! Чурттакчы чонунуң ортумак назыны 30 хардан ашпайн турар бистиң республикавыска бо онзагай ужур-дузалыг байырлал болур. Чалыы назынны төрүттүнген чылы-биле эвес, а сагыш-сеткилиниң ажык чоруундан, амыдыралга туруштуундан, күчү-шыдалындан болгаш чогаадыкчы арга-шинээнден, келир үеже чүткүлүнден тодарадыр болгай. Силерге, бөгүнгү школачыларга болгаш студентилерге, аныяк ажылчыннарга болгаш сайгарлыкчыларга, эртем ажылдакчыларынга, эмчилерге болгаш башкыларга, аныяк республиканың даартагы хүнүн тургузар үлүг онаашкан.

Эң шылгараан доозукчуга 02.07.2013 Эң шылгараан доозукчуга

Июнь 23-те, воскресеньеде, бүгү школаларга доозукчулар кежээлери болган. Кызылга чаңчыл езугаар оларга байырны Арат шөлүнге чедирген, аңаа оолдар, уруглар школачы вальсты танцылааннар. Ооң соонда байырлал төрээн школаларынга уламчылаан, аңаа башкылары, ада-иелери-биле кады хөөрежип, өөренип эрткен чылдарын сактып шаг болганнар. Тываның Чазааның Даргазының оралакчылары, сайыттар, а ол ышкаш республика Баштыңының бүрүн эргелиг төлээлери школачыларның ол кежээлеринге барып, доозукчуларга чагыг-сөзүн бергеннер.Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол Кызыл хоорайның №1 школазынга барган болгаш, эң идепкейлиг доозукчу Амырга Тавакайга бодунуң хуу белээн тывыскан.

Хову-Аксын холга алыр 02.07.2013 Хову-Аксын холга алыр

Хову-Аксы суурда чаа котельнаяның тудуун дүргедедир талазы-биле шиитпирлиг хемчеглерни алырын Тываның Баштыңы негээн. Эрткен кыжын бергедээшкинге таварышкан ол суурда туттунуп турар чылыдылга четкилерлиг котельная суурнуң чылыг хандырылгазын турум боттандырар ужурлуг. Амгы үениң дериг-херекселдери-биле четчелээн ол объект чүгле чылыг хандырылгазының айтырыын шиитпирлээр эвес, одаар чүүлдүң болгаш электри энергиязының чарыгдалын дыка кызырып, экономиктиг ажыкты бээр ужурлуг. Ол ажылче чазын кирген керээлиг организация «Стройсервис» КХН-ниң мурнунга тудугну бо күзүн доозар сорулганы салган.

Чурттакчыларның хамаарылгазын өскертир 02.07.2013 Чурттакчыларның хамаарылгазын өскертир

Ниити-российжи Улусчу фронтунуң Тыва девискээр салбырының төлээлери биле республиканың массалыг информация чепсектериниң ажылдакчылары «Жилсервис» эргелеп-башкарар компанияның директорунуң хүлээлгезин күүседип турар Евгений Ромазанов-биле ужурашкан.Бо компанияның удуртукчузу-биле ужуражыышкынны Улусчу фронтунуң организастааны база таварылга эвес. Чүге дээрге Кызыл хоорайда чаагайжыды туттунган бажыңнарның хөй кезииниң хүн бүрү-де ажаалдазын, биче болгаш улуг септелгезин бо компания чорудуп турар.

Тываның «алдын» курлавыры 02.07.2013 Тываның «алдын» курлавыры

Июнь 21. Кызыл хоорайның найысылалының төөгүлүг онза тураскаал чери – Азий диптиң төвү. Уйгу чок Улуг-Хемниң эриинде тураскаал чанында эктин ажыр «Алдын медалист – 2013» деп алдын үжүктер-биле бижээн кызыл кожааларлыг аныяк оолдар, уруглар чыглып алган турлар. А олардан ырак эвесте, боодал чечектер туткан аас-кежиктиг ада-иелер, бедик албан-дужаалдыг хүндүлүг аалчылар, массалыг информация чепсектериниң хөй санныг журналистери чыылган. Чыылган чоннуң өөрүшкүзүн үлежип, хей-аъдын улам бедидип, алдын хүн херелдери-биле кижи бүрүзүн эргеледип турган. Байырлал-даа эгелээн.

Коммунал ачы-дуза дээш төлевирге чаа дүрүмнер 02.07.2013 Коммунал ачы-дуза дээш төлевирге чаа дүрүмнер

Хөй квартиралыг бажыңнарның болгаш чуртталга бажыңнарының ээлериниң болгаш ажыглакчыларының коммунал ачы-дуза дээш төлевириниң 2011 чылдың 05.06-да РФ-тиң Чазааның №354 доктаалы-биле бадылааны дүрүмнери (моон ыңай — чаа дүрүмнер дээр) 2012 чылдың сентябрь 1-ден эгелеп күштүг болуп кирген. Чуртталга бажыңнарының азы чуртталга бажыңнарында оран-сава ээлериниң болгаш коммунал ачы-дузазын чедирип турар организацияларның (компаниялар эргелекчилериниң болгаш курлавыр-биле хандырылга организацияларының) аразында харылзааларны бо Дүрүм башкарып турар. Чаа Дүрүмнерге дүүштүр сентябрьдан эгелеп коммунал ачы-дуза дээш төлевирни санаарының чуруму өскерлир.

Орулгалар болгаш чарыгдалдар 02.07.2013 Орулгалар болгаш чарыгдалдар

Айтырыг: Башкарыкчы организация хөй квартиралыг бажыңнарда оран-сава ээлеринге коммунал ачы-дузаны (чылыг хандырылгазын, суг хандырылгазын, суг аргыштырылгазын, электри хандырылгазын) чедирип турар.
Башкарыкчы организация курлавырлар-биле хандырып турар организацияже коммунал ачы-дуза дээш чуртталга оран-савазының ээлеринден кирген акша-хөреңгини шилчидип турар.
Коммунал ачы-дуза дээш чуртталга бажыңының ээлериниң төлээн акшазын үндүрүг баазазын тодарадып тура, үндүрүг кылдыр санавас тускай сорулгалыг акшаландырыышкын деп санаар бе?
Ол айтырыгга РФ-тиң Саң-хөө яамызының үндүрүг болгаш каайлы-тариф политиказының департаментизиниң директорунуң оралакчызы С.В. Газгулин мынчаар харыылаан:

…Төрээн черниң суунда бе, агаарында бе? 02.07.2013 …Төрээн черниң суунда бе, агаарында бе?

Июнь 18-19 хүннеринде «Чедер» курорттуң баазазынга «Тываның болгаш ооң кожа чыдар регионнарының курорттары болгаш эмнээшкин-кадыкшылга черлери» деп 1-ги делегей чергелиг эртем-практиктиг конференция болуп эрткен. Ону хөй чылдарда аржааннар айтырыын шинчилеп келген химия эртемнериниң кандидады, Тываның ГШИ-ниң медицина болгаш социал айтырыглар талазы-биле эртем секретары Кара-кыс Аракчааның эгелээшкини-биле Тыва Республиканың Чазаа болгаш ТР-ниң Кадык камгалал яамызы организастап эрттирген. Конференцияның ажылынга Тываның эртем ажылдакчылары, эмчилер болгаш Томск хоорайдан база Моолдан эртемденнер кээп киришкен.

«НААДЫМ-2013» — Тес-Хем кожуунда 02.07.2013 «НААДЫМ-2013» — Тес-Хем кожуунда

Самагалдай суур 1763 чылда үндезилеттинген, оон бээр 250 чыл эрткен болгай. А Кызыл – Тыва Арат Республиканың төвү — найысылалы кылдыр чүгле 1923 чылдың июль 25-те чарлаттынган. Ындыг болганда Самагалдай мугур (1763-1923) 160 чыл дургузунда Тываның найысылалы болган. Самагалдайга Тываның баштайгы хүрээзи 1773 чылда туттунган, «ону шажын-чүдүлгелиг кижилер чоннуң улуг байырлалы-биле катай демдеглеп турар» деп Кара-Күске Чоодунуң «Мөгейиг» деп номунда айыткан. А Тес-Хем кожуун 1923 чылда тургустунган.

Энерелдиг Эрзин кожуун 20.06.2013 Энерелдиг Эрзин кожуун

"Шын" солуннуң коллективи бо удаада ат-сураглыг Эрзин кожуунга сургакчылап четтивис. Бистерни кожуун чагыргазының Херектер эмгелээр талазы-биле удуртукчузу Саяна Эгер, социал политика талазы-биле оралакчы Нина Дагжы, көдээ ажыл-агый эргелелиниң начальниги Артур Азыраа болгаш Эрзин солуннуң кол редактору Халарбаа Кара-оол аяк шайлыг уткуп алдылар. Ук кожууннуң мурнакчы малчыннарынга чедип, ол ышкаш социал объектилерниң, албан черлериниң ажыл-агыйы-биле танышканывыс соонда, чагырга черинге удуртукчулар болгаш чон-биле хурал болуп эрткен.

Тыва — сайзыралдың девискээри 20.06.2013 Тыва — сайзыралдың девискээри

2011 чылдан бээр Таңды кожууннуң Дүрген-Оруу деп черге республиканың аныяктарының «Тыва — сайзыралдың девискээри» деп өөредиглиг чыыжы болуру чаңчылчаан. Бо чылын чыыш июль 15-тен 27-ге чедир ийи аңгы сменага эртер: бирээзи Дүрген-Оруунга, өскези Сосновка суурга. Аныяктарның чыыжын ТР-ниң аныяктар херээниң болгаш спорт яамызы рес­публиканың Чазааның деткимчези-биле организастаар. Аныяктарның хөй-ниити идепкейин сайзырадыры, сайгарлыкчы чорукче аныяк кижилерни хөйү-биле хаара тударын системажыдары, аныяктарның социал ужур-дузалыг төлевилелдеринге деткимчени көргүзери болгаш аныяктар ортузунга кадык амыдыралды хевирлээри дээн ышкаш сорулгаларны күүседири-биле чыышты эрттирип турар.
 

Чеди өңнүг «Челээште» 20.06.2013 Чеди өңнүг «Челээште»

Барыын-Хемчик кожууннуң төвү Кызыл-Мажалык № 1 школазының директору Виктория Сергеевна Ондарның удуртулгазы-биле ажылдап турар хүндүскү лагериниң 1-ги сезонунда 100 өөреникчи дыштанып турар. Уругларның канчаар дыштанып турарын сонуургап четкеш, магададым. Школага кирип кээримге-ле, «Челээш» уруглар лагериниң ыр-хөгжүмү дыңналып келген. Ында культураның хоочуну Валентина Баяновнаның эрттирип турар «Домисолька» конкурузунуң 4-кү турунда вальс чоруп турар болду. Оол, кыс кылдыр вальс көргүскен уругларның аялга аайы-биле шимчээшкиннерин чаптап ханмас. Дараазында «Дааштыг оркестр» конкурузунга төндүрдү. Маңаа уругларның тывызык, сагынгырын демдеглээри чугула. 

Соруун салбас «Чодураа» 20.06.2013 Соруун салбас «Чодураа»

Ажыл-ишке кызымаа-биле чонну кайгаткан ат-алдарлыг малчыннарлыг «Чодураа» күрүнениң унитарлыг бүдүрүлгези республика база Россия деңнелинде бодунуң онзагай туружун, чаагай адын үе өттүр камгалап артпышаан хевээр. Чуртка калбаа-биле улуг өскерлиишкиннер болуп, социал-экономиктиг эде тургустунуушкун үезинде чер бүрүзүнде хөй бүдүрүлгелер буурап турган. Ол үеде «Чодураа» совхоз ажыл-ишчи, кызымак удуртукчуларның болгаш малчыннарның ачызында чаартылганың «шуурганын» шыдажып эрткен. Шылгалданы эрткен совхоз «Чодураа» күрүнениң унитарлыг бүдүрүлгези кылдыр эде адаттынгаш, ажыл-ижин уламчылап чоруур. 

Бойдус чаяан сөс чок ыры 17.06.2013 Бойдус чаяан сөс чок ыры

Июнь 14. ТР-ниң Чазааның хуралдаар залы. «Хөөмей — Төп Азия чоннарының эртинези» эртем конференциязының пленарлыг хуралы. Залче ат-сураглыг башкылар, чогаалчылар, композиторлар, эртемденнер, культура ажылдакчылары, хөөмейжилер шуужуп кирип турлар. Бот-боттарын көрүшпээннери база катап ужуражып келгенинге өөрүп, куспактажып, дыңзыг хол тутчуп эртип турлар. ТР-ниң Чазааның Даргазының бирги оралакчызы Шолбан-оол Иргит, ТР-ниң Дээди Хуралының даргазының оралакчызы Ольга Кольчикова, ТР-ниң культура сайыды Вячеслав Донгак олар чедип кээри билек конференция ажылын эгеледи. Игилдиң ыяңгылыг үнү чаңгыланып үндү.

Шолбан Кара-оол: «Россия бүзүрелдиг бурунгаарлаар ужурлуг» 17.06.2013 Шолбан Кара-оол: «Россия бүзүрелдиг бурунгаарлаар ужурлуг»

Ниити-россияның Улусчу фронтузунуң съездизиниң ажылының түңнелдеринге хамаарыштыр Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол эрге-чагырганың болгаш хамааты ниитилелдиң кады ажылдажылгазын үндезини-биле чаартырынче угланган болуушкун болган деп демдеглээн. «Улусчу фронт — Россия дээш» деп чаа хөй-ниити шимчээшкини чурттуң сайзыралынга боттуг салыышкын киирер күзелдиг бүгү кижилерге ажык чер-дир. Аңаа политиктиг көрүжү-даа, кайы хөй-ниити организациязынга хамааржыры-даа, чүнү сонуургаары, хүлээп көрүп турары-даа хамаанчокка, кандыг-даа кижи кээп болур. Кол-ла чүүл — оларның Россияга ынаа — деп, Шолбан Кара-оол демдеглээн.

Тывада кадык камгалал албан черлериниң чаартылгалары болгаш өскерилгелери 17.06.2013 Тывада кадык камгалал албан черлериниң чаартылгалары болгаш өскерилгелери

Республиканың эмнелге албан черлеринге бөлүк журналистерниң үнүүшкүнүн Тываның Информатизация болгаш харылзаа яамызы организастаан. Улуг-даа, биче-даа солуннарның ажылдакчылары, редакторлары эмнелге албан черлериниң удуртукчуларынга айтырыгларны салганнар. Ол ужуражылганың кол темазы — кадык камгалал албан черлериниң чаартылгазы болгаш ооң-биле холбаштыр эмнелгелерниң ажыл-чорудулгазында өскерилгелер, Федералдыг тускай сорулгалыг программа езугаар кээп турар чаа дериг-херекселдерниң чоннуң кадыкшылын экижидеринге канчаар ажыглап турары болган.

Шолбан Кара - оол: «Тываларны чымчак сеткил чок кылдыр төрүттүнген дижири-биле чөпшээрешпес мен» 15.06.2013 Шолбан Кара - оол: «Тываларны чымчак сеткил чок кылдыр төрүттүнген дижири-биле чөпшээрешпес мен»

Россияның хамаарышпас чорук дугайында декларациязы ССРЭ-ге улуг дүвүрээзинни үндүрүп, ооң түңнелинде националдар аразының харылзааларын чидиглендирген деп чамдык кижилер санап турар. Россияның чарлааны хамаарышпас чорук эвилелдешкен республикаларга «бот-догуннаашкыннар парадын» болдурган, ооң түңнелинде чурт буурап дүшкен. Июнь 12-де демдеглеп турар байырлалывыс Совет Эвилелин кударал-биле сактыры бе азы чурттуң чаазы-биле сайзыраарының быразы бе? деп айтырыгга Тыва Республиканың Баштыңы Шолбан Кара-оол «ФедералПресс» агентилелинге харыылаан.

«Хааннар шынаазы» археологтуг лагерь ажыттынган 15.06.2013 «Хааннар шынаазы» археологтуг лагерь ажыттынган

Тыва Республиканың «Кызыл — Курагино» археолог-географтыг экспедициязының маршрудунда «Хааннар шынаазы» деп волонтерларның чайгы турлааның үшкү сезонунуң ажыдыышкыны июнь 5-те болган. Байырлыг ажыдыышкынга тураскааткан хемчеглер Бии-Хем кожууннуң Ак хөлүнүң чоогунга болган. Маңаа делегейниң кайы-даа булуңундан археологтуг экспедициязының тускай эртемниглери болгаш студентилери чайгы турлагның чурттакчыларынга байырын чедирип келген. Оларның аразында Красноярск крайның «Ермак» лагериниң волонтерлары бирги черни ээлеп турар. Тываның катаптаттынмас чараш агаар-бойдузун танып-билип, маңаа көрген чараш чүүлдерин өске чурттарга чугаалап тарадыр сорулгалыг Россияның хоорайларындан база даштыкы 7 күрүнелерден аалчылар келген.

ТР-ниң Чазак Баштыңының Айыткалының күүселделери 15.06.2013 ТР-ниң Чазак Баштыңының Айыткалының күүселделери

ТР-ниң Чазак Баштыңының айыткалын езугаар 2014 чылда Тыва биле Россияның демнежилгезиниң 100 чылының байырлалынга республика иштинде аңгы-аңгы адыр талазы-биле ажыл-чорудулганың хемчеглери кылдынып эгелээн. Кызыл хоорайның чоогунда Каа-Хем суурнуң келир чылгы улуг байырлалдарынга таварыштыр хемчеглерни кылып чорудуп турарын чүгээр деп көрдүм. Найысылал чоогу болгаш чурттакчы чоннуң саны бо суурда көвүдеп турар дизе, частырыг болбас. Чүге дээрге чурттаар бажыңнарның туттунуп турары каракка көскү, илдең. 

Тыва Республиканың Баштыңы Шолбан Кара - оол Ниити-российжи улусчу фронтунуң тургузукчу хуралынга киржир 11.06.2013 Тыва Республиканың Баштыңы Шолбан Кара - оол Ниити-российжи улусчу фронтунуң тургузукчу хуралынга киржир

Бо хүн  Москвада “Манеж” деп  делгелге залынга июнь 11 - 12 хүннеринде болуп эртер  Ниити-российжи улусчу фронтунуң тургузукчу хуралынга Тыва  Республиканың Баштыңы Шолбан Кара - оол киржип турар. Регионнарның удуртукчулары хуралга киржир чалалганы РФ - ниң Президентизиниң администрациязындан алганнар. Улуг шуулганга Ниити - российжи улусчу фронтунуң Тывада удуртукчузу Дина Оюн болгаш Россияның херээженнер Эвилелиниң Тывада салбырының даргазы Раиса Күжүгет Тываны төлээлеп барганнар. Шуулганның үезинде  Россияның 83 субъектилеринден келген делегаттар  Ниити - российжи улусчу фронтунуң чооку чылдарда кылып чоргузар ажыл - херээн сайгарып чугаалажырлар.

РОССИЯНЫҢ ХYНY-БИЛЕ! 11.06.2013 РОССИЯНЫҢ ХYНY-БИЛЕ!

Эргим чаңгыс чер-чурттугларывыс!

Бистиң чуртувустуң кол күрүне байырлалы — Россия хүнү-биле силерге байыр чедирип тур бис!
Россияның күрүне бот-догуннаашкынының дугайында 1990 чылдың июнь 12-де хүлээп алганы Декларациязы улуг чурттуң төөгүзүнүң чаа үе-чадазының таваан салган, социал-экономиктиг ханы чаартылгаларның, ниитилел амыдыралының бүгү талаларын демократчыдарының, политиктиг чаа-чаа черлерни тургузарының эгезин тургускан.

Уругларга солун, ажыктыг дыштанылга. Ону канчаар шынарлыг эрттирип болурул? 11.06.2013 Уругларга солун, ажыктыг дыштанылга. Ону канчаар шынарлыг эрттирип болурул?

Кызылдың «Аныяк» өөредилге төвүнүң хуралдаар залынга Ниити-российжи улусчу фронтунуң «Чайгы уруглар дыштанылгазын канчаар солун болгаш таарымчалыг кылдыр организастап болурул?» күрүне-патриотчу клуву-биле кады чугаалажыышкын-шөлчүгешке республиканың чайгы дыштанылгазының дугайында санал-оналдар солчулгазы болуп эрткен. Аңаа Тываның Өөредилге болгаш эртем, Аныяктар болгаш спорт херектериниң талазы-биле яамылары, Өг-бүле болгаш уруглар херектериниң талазы-биле агентилелдиң, Кызылдың мэриязының өөредилге талазы-биле департаментизиниң удуртукчулары, ада-иелер, өөреникчилер болгаш уруглар дыштанылгазын чорудары-биле сонуургалдыг улус хөйү-биле киришкен.

Сүт - Хөл - хөгжүлдениң херии базымында 11.06.2013 Сүт - Хөл - хөгжүлдениң херии базымында

Сүт-Хөл кожуунга сургакчылап чеде бергеш, чоннуң идепкейлиин, алыс ажылгырын, бедик тура-соруктуун, карактарында хып турар отчугаштарны эскердим. Келген аалчыларынга бедик хүндүткелдиг, канчаар-даа аажок биче сеткилдиг чон. Yениң депшилгелиг чадазында ук кожуун көскүзү-биле сайзырап, мурнуку одуругже үнүп турар. Бо чылын төрүүр хойнуң санынга онааштыр алыр болза, сүт-хөлчүлер өскелерни мурнап чоруп олурар дээрзин демдеглээйн. 100 хойдан 85 хураганны алырын планнааш, 97 хураганны онча-менди камгалап, планын чүс хуу күүсеткен. Эрткен чылын база ук кожуун көдээ ажыл-агыйның бүгү адырларының талазы-биле планын 100,9 хуу күүсеткен. Бо чылдың январь айда ниитизи-биле кожуунда 11303 баш бода, 174574 шээр мал, 2426 баш хаван, 3465 аът санаттынып турар. Наадым байырлалынга уткуштур кожууннуң көргүзүглери багай эвес.

Черден үнген чечек эвес... 11.06.2013 Черден үнген чечек эвес...

Хензиг киирилде

Куйларга чурттап чораан эрте-бурунгу черлик кижилер ак харга аңның изин көрүп кааш, дыка-ла өөрүп турганнар боор. Ол исти эдерип баргаш, чаан ышкаш улуг мамонтуну баш удур белеткеп алганы оңгарга дүжүрүп алыры — эртенги хүнге амыдыралдың чаа идегели. Час келирге, хар ага бээр. Ынчан ис көзүлбес. Аңнаар черниң уун олар келир үениң салгалдарынга айтып бээр сорулга-биле хая-даштарга чуруп, демдектеп каар турганнар. Моон алгаш көөрге, ак харда аңның изи кижиге чурулгаже эң баштайгы ажыдыышкынны кылырынче сагыш алындырганы чугаажок.

Чүректиң ханызындан изиг байыр 10.06.2013 Чүректиң ханызындан изиг байыр

Тыва чогаалдың шинчилекчизи, чогаал критиги, чогаалчы болгаш журналист Мария Хадаханэ 80 харлаан. Республиканың ат-алдарлыг кижилериниң бирээзинге Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол байыр чедирген.

— Бүгүдеге улуг хүндүлүг, Мария Андреевна! Силерниң онзагай Юбилейиңер-биле чүректиң ханызындан байыр чедирерин чөпшээреп көрүңер! Чогаал шинчилекчизи, аас чогаалының камнакчызы, чогаал критиги, очулдурукчу, эртемден болгаш башкы ажылыңар тыва улустуң культуразының салым-чолу-биле сырый харылзаалыг Силерниң адыңар чүгле республикага эвес, а оон дашкаар дыка эки билдингир.

Авиация талазы - биле база бир чедиишкин 10.06.2013 Авиация талазы - биле база бир чедиишкин

Тываның төвү-биле чүг-ле агаар транспортунга харылзажыр ырак-узак булуңнарының чурттакчыларынга хамааты ужар чүүлдүң «Тываавиа» компаниязы тургустунган дугайында медээ өөрүнчүг болганы чугаажок. Республиканың Орук-транспорт яамызының транспорт килдизиниң начальниги Ирина Романова-биле Тываның хамааты ужар чүүлүнүң катап тургустунуп турарының дугайында бистиң корреспондентивис Шаңгыр-оол Монгуш чугаалашкан.

Өртчүлерни мөңгежиткан тураскаал-самбыра 10.06.2013 Өртчүлерни мөңгежиткан тураскаал-самбыра

Сибирь девискээринде эң-не хөй бойдустуң онза камгалалдыг заповедниктери болгаш заказниктери Тываның девискээринде чаттыла берген чыдар. Бистиң өгбелеривис бо долгандыр турар хүрээлеңинге кончуг камныг болгаш хумагалыг чорааннар. Бойдус камгалалының талазы-биле хемчеглерни чорудуп турза-даа, чылдың-на республиканың девискээринде арга-арыг өрттериниң болуп турары харааданчыг. Боду бүткен бойдузувусту камгалаары бистен хамааржыр. «Өлден артар, өрттен артпас» деп чоннуң угаадыында сөглээни дег, 2012 чылдың июнь 6-да, Бай-Тайганың Кара-Хөл сумузунуң девискээринге өрт айыылының өөскээниниң уржуундан боттарының арыг сеткилинден, төрээн чериниң чараш бойдузун өрттен камгалап тургаш аныяк, шыырак десант оолдар амы-тынын бодавайн, эрес-дидим чоруун көргүзүп, чырык өртемчейден чарлып чоруткан. Аныяк маадырларның алдар-ады, овур-хевири бистиң чүректеривиске кезээ мөңгеде уттундурбас болуп артар. 

«Тываавиа» ужудуушкуннарны эгелээр 07.06.2013 «Тываавиа» ужудуушкуннарны эгелээр

Агаар транспорту-биле чүъктер болгаш пассажирлер сөөртүлгезин республиканың иштинге болгаш оон дашкаар девискээрлерже эгелээринге Тыва база катап белен. Күрүнениң федералдыг унитарлыг «Тываавиа» бүдүрүлге 2007 чылда бодунуң ажыл-чорудулгазын соксаткан соонда чеди чыл эрткенде, ооң орнунга Тываның Чазааның катап тургусканы «Тываавиа» авиакомпания Россавиациядан чүъктер болгаш пассажирлер сөөртүрүнге чөпшээрелди май 29-та алган. Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оолга ол өөрүнчүг медээни республиканың орук-транспорт комплекизиниң сайыды Олег Косоротов ажылчын ужуражыышкын үезинде дыңнаткан. 

Күрүнениң кол кичээнгейинде - өскүс уруглар 07.06.2013 Күрүнениң кол кичээнгейинде - өскүс уруглар

Россия Федерациязының Президентизи В. Путинниң Тыва Республикада чурттакчы чон хүлээп алыр чери ажылдап турарын билир бис. РФ-тиң Президентизиниң администрациязының даалгазы-биле 2013 чылдың май 31-де Россияның бүгү субъектилеринге уруглар камгалалының айтырыгларының талазы-биле тускай темага дарый дуза чедирер хүлээп алыышкынны организастаан. Бистиң республикага ук хемчегни ТР-ниң Өскүс болгаш ада-иезиниң хайгааралы чок арткан уругларның Кызыл хоорайда школа-интернадынга организастап эрттирген.

Сайгарлыкчыларга эки аргалар 07.06.2013 Сайгарлыкчыларга эки аргалар

Боттарының бүдүрген продукциязын халас чарлап нептередир арганы Тываның эң эки сайгарлыкчыларынга тывыскан. Республиканың «Чаңгыс суур — чаңгыс бүдүрүлге» деп делгелгезин хаарының езулалынга «Студия 25 кадр» реклама агентилелиниң сертификаттарын бүдүрген кылыглары губернатор төлевилелиниң негелдезинге дүгжүп турар деп регион удуртукчузунуң үнелээни эң эки киржикчилерге республика Баштыңы Шолбан Кара-оолдуң даалгазын езугаар тывыскан. 

Кол редакторлар клувунга Тыва Республиканың Баштыңы - биле ужуражылга 07.06.2013 Кол редакторлар клувунга Тыва Республиканың Баштыңы - биле ужуражылга

Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол кол редакторлар клувунуң ээлчеглиг хуралынга республиканың улуг-улуг МИЧ-лериниң удуртукчулары-биле ужурашкан.Чугааның кол темазы — Россияның Президентизи Владимир Путинниң удуртулгазы-биле май 31-де чуртталга-коммунал ажыл-агыйының (ЧКА-ның) айтырыгларының талазы-биле Күрүне чөвүлелиниң хуралының түңнелдери болган. Республиканың ЧКА-зында байдалды экижидеринче угланган комплекстиг хемчеглерниң тодаргай планнарын чаңгыс айның дургузунда ажылдап кылырын Тудуг болгаш коммунал ажыл-агыйны чаартырының яамызының удуртулгазынга дааскан мен деп, Чазак Даргазы дыңнаткан. 

Тываның Баштыңы Чеди-Хөлде сүт болбаазырадыр бүдүрүлгени деткип турар 05.06.2013 Тываның Баштыңы Чеди-Хөлде сүт болбаазырадыр бүдүрүлгени деткип турар

Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол Чеди-Хөл кожуунда муң малдыг малчын Чечена Оюннуң бүдүрүлгезинге чораан. Ол — «Чаңгыс суур — чаңгыс бүдүрүлге» деп губернатор төлевилелиниң идепкейлиг киржикчизи. Байырлыг езулалдың чылдагааны чүл дизе, сүт болбаазырадыр талазы-биле амгы үениң бичии бүдүрүлгезиниң ажыдыышкынын кылганы. Бүдүрүлге Чал-Кежиг суурнуң чанында турар. Байырлыг езулалга кожуун удуртулгазы база тус черниң чурттакчылары хөйү-биле киришкеннер. Аалчылар Хову-Аксындан болгаш Кызылдан келгилээн. Бүдүрүлгени тургузуп турар бичии заводтуң өртээ 8 млн. рубль, ону сайгарлыкчы чээли болгаш бодунуң акша-хөреңгизи-биле садып алган. 2012 чылдың сентябрьдан эгелеп продукцияны бүдүрүп үндүрүп эгелээн. 

Тиилелгени катаптаар дээш 05.06.2013 Тиилелгени катаптаар дээш

«Россияның эң эки 100 барааннары» конкурстуң республика чадазы Кызыл хоорайга июнь 10-да эртер. Республиканың Чазааның айтыышкыны-биле Шынар комиссиязының составын бадылаан, федералдыг деңнелге киирер барааннарны бо комиссия шилип алыр. Чылдың-на эрттирип турар апарган бо хемчегниң кол сорулгазы – бүдүрүлгениң ажыктыын, барааннарның шынарын, айыыл чогун болгаш өске барааннардан ылгавырлыын бедидери. Республиканың конкурс комиссиязының даргазы, экономика сайыдының оралакчызы Людмила Трусованың дыңнатканы-биле алырга, российжи күрүне негелделеринге дүгжүр барааннарны шилип алыр, оларның шынарын хынаар болгаш эргежок чугула документилерни тургузар талазы-биле ажыл амгы үеде чоруп турар.

Эдегей – Тываның онзагай чараш арны 05.06.2013 Эдегей – Тываның онзагай чараш арны

Тывада чаштар уран чүүлү бедик деңнелде сайзырап турар. Аңаа көскү херечи боор «Эдегей» танцы-сам болгаш тыва костюм театры 2014 чылда 15 чылдаанын демдеглээр. Ооң үндезилекчилери — Тыва Республиканың культуразының алдарлыг ажылдакчызы Вячеслав Октябрьевич биле Кима Чозаровна Донгактарның өг-бүлези. Россияга болгаш даштыкы чурттарга уран көрүлделерниң хөй дакпыр тиилекчилери, Тываның кайгамчык чараш культуразын өске чоннарга таныштырып чоруур «эдегейжилер» келир чылын Сочиге болур кышкы Олимпий оюннарын каастаар.

«Хүнчүгеш», «Сайзанак» уруглар садтары 05.06.2013 «Хүнчүгеш», «Сайзанак» уруглар садтары

Бичии кижиниң кижизидилгези садиктен эгелээр. Каяа чунарын, чемненирин, омаашты шын тударын, орун эдерин, ичелээрин дээш, бо бүгүге уруглар садикке өөренип алыр. Ада-ие ажы-төлүн кижизидикчи башкыларга долузу-биле бүзүреп, садикче эртениң-не идегел-биле эккеп каар болгай. Ынчангаш садик башкыларының болгаш уруглар ажаакчыларының харыысалгазы улуг. Амгы үеде кижизидикчи башкыларның республика чергелиг мөөрейлериниң доктаамал эртип турарын эскерип болур. Аңаа республиканың аңгы-аңгы кожууннарындан садик башкылары күзелдии-биле киржип турар.  

Делегейниң уруглар камгалалының хүнү-биле! 03.06.2013 Делегейниң уруглар камгалалының хүнү-биле!

Эргим чаңгыс чер-чурттугларывыс!

Чайның баштайгы хүнүнде Делегейниң уруглар камгалалының хүнүн чаңчыл езугаар демдеглээр бис. Июнь 1 — чүгле чаш назынның байырлалы эвес, өзүп орар салгалдың салым-хуузу, төрээн республиканың, чурттуң келир үези дээш бистерниң, улуг кижилерниң, боттарывыстың харыысалгавысты ханы медереп билириниң хүнү-дүр.

Эр мөзү-шынарны хевирлээри... 03.06.2013 Эр мөзү-шынарны хевирлээри...

Май 27-ден май 31-ге чедир Тываның кадет корпузунуң баазазынга республиканың ниити билиг школаларының 10-гу класстарының оолдарының аразынга республика чергелиг 5 хонуктуң өөредиглиг чыылдазы болуп эрткен. Хемчегниң эрттирип турар кол сорулгазы – аныяктарга патриотчу кижизидилгени өөредири болгаш элээди оолдарны шериг албан-хүлээлгезинге белеткээри. База ол ышкаш школаларда амыдыралдың айыыл чок чоруунуң үндезини (ОБЖ) кичээлдеринге алган билиглерин быжыглаары болгаш чурттуң Чепсектиг Күштериниң албан-хүлээлгезинге шериг-профессионал уг-шиин билип алыры.

“Дорт харылзааның” айтырыглары: өскүстерниң эрге-ажыы... 03.06.2013 “Дорт харылзааның” айтырыглары: өскүстерниң эрге-ажыы...

Май 24-те «Шын» солуннуң редакциязынга өскүс уругларның эрге-ажыын камгалаарының талазы-биле ээлчеглиг «дорт харылзаа» болуп эрткен. Аңаа ТР-ниң Өг-бүле болгаш уруглар херектериниң талазы-биле агентилелдиң даргазы Наталья Күске-Караевна Ховалыг, Уруглар ажаалда-тежээлдезиниң болгаш өг-бүле талазы-биле килдис начальниги Саяна Николаевна Очур, агентилелдиң консультантызы – кол бухгалтер Урана Даңзы-Белековна Хомушку киришкен. Интернет четкизиниң Фейсбук, Вконтакте арыннарынга ук хемчег дугайында чарлал бериптеривиске, ийи өскүс оол болгаш Чөөн-Хемчик кожууннуң Чадаана, Шеминиң чурттакчылары идепкейлиг болуп, ырак черден албан-биле «дорт харылзаага» киржири-биле чедип келгени айтырыг кайы хире чугула дээрзин херечилээн.

Төрээн чуртту камгалаары — ыдык хүлээлге 03.06.2013 Төрээн чуртту камгалаары — ыдык хүлээлге

Май айның 28-те чылдың-на Кызыгааржылар хүнүн демдеглээри чаңчылчаан. Бо байырлалды 1918 чылда эрттирип эгелээн. Россияның кызыгаары 18 чурттар-биле кожаланчып, 60 муң километр черде шөйлүп чоруткан. Хүннүң-не муң-муң кызыгааржылар чурттуң күрүне кызыгаарын камгалап болгаш хайгаарап турарлар. Театрның фойезинде Тываның кызыгаар эргелелиниң ажыл-амыдыралын, кызыгааржының белеткелин, ооң чедиишкиннерин көргүскен фото-чуруктар болгаш аңаа хамаарышкан номнар, сеткүүлдерни делгээн. Ооң чанынга кызыгаар ажылының хүндүткелдиг хоочуннарын эргелелдиң ажылдакчылары уткуп ап, тураскаал кылдыр чурукка тырттырып турар болду.

Чаа технологиялар — чаа программалар 03.06.2013 Чаа технологиялар — чаа программалар

Бистиң республикада Интернет четкизи хүнден хүнче сайзыралды ап, чаа-чаа программалар немежип-ле орар. Май 25-те ТР-де информация технологиязының адырының талазы-биле ажылдап чоруур специалистерниң 1-ги шуулганы чаа IT (ай ти)-парк программазын тургузарынга Алдан-Маадыр аттыг чурт-шинчилел музейинге Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оолдуң киржилгези-биле эрткен. Аңаа ТР-ниң Чазак аппарадының специалистери, яамылар болгаш албан черлериниң удуртукчулары, «Тывасвязь» ААН-ниң, ТР-ниң «Информастыг технологиялар төвүнүң» специалистери болгаш Тываның күрүне университединиң информатика факультединиң башкылары биле студентилери олурушканнар. 

Бизнесте назы-хар чок 03.06.2013 Бизнесте назы-хар чок

Чоокта чаа Тыва Республиканың Өөредилге болгаш эртем яамызынга республикадан дашкаар аңгы-аңгы Россия чергелиг мөөрейлерге киришкеш, тергиин көргүзүглерлиг болуп, тиилелгелиг келген өөреникчилер болгаш башкылар-биле яамының сайыды ужуражып, байыр чедирген. Ук хемчегге Тываның Аграр лицейиниң алган «Эртинезиниң» бир кол маадыры школачы бичии уругнуң кылган ажылын аажок сонуургаан мен. Ооң төлевилел ажылы – школа чугайының технологиязы.

Автомеханик – ажыктыг мергежил 03.06.2013 Автомеханик – ажыктыг мергежил

Машина септекчизи – чугула херектиг ажылдарның бирээзи. Амгы үеде найысылалда автомашиналыг улустуң саны көвүдеп турар. Оларның чамдыызы – херээжен чолаачылар. А оларның аразында машина-балгатты эки сайгарып шыдавас, кылып-септеп билбестери база хөй. Ынчангаш машина септээр тускай черлерге барып, оларның дузазын дилээр апаар.Машина септеп өөренип алыры база ындыг-ла амыр эвес. Аңаа чүгле кичээнгейлиг, өөрениичел, машина-техникага сонуургалдыг кижилер өөренип ап шыдаар. 

Тыва - Моол: кады ажылдажылганы боттандырып… 28.05.2013 Тыва - Моол: кады ажылдажылганы боттандырып…

Май 25-те Тываның Көдээ ажыл-агый болгаш аъш-чем яамызынга Моолдан келген аалчылар-биле албан-езузунуң ужуражылгазын кылганнар. Ужуражылгага Моолдуң улуг бүдүрүлге черлериниң удуртулгазы-биле Тывага биче бүдүрүлгелер ажыдар болгаш кады ажылдажылганы боттандырар керээлерни чарган.Тыва Республиканың көдээ ажыл-агый сайыды Самойлов Монгуштуң удуртканы ук ужуражылга «төгерик стол» хевиринге болуп эрткен. Аңаа республиканың кожууннарының чагырга даргалары, көдээ ажыл-агый эргелелдериниң удуртукчулары болгаш көдээ ажыл-агыйның бүдүрген бараанын болбаазырадып турар сайгарлыкчылар киришкен. 

Президентиниң «Май» чарлыктарының күүселдези 28.05.2013 Президентиниң «Май» чарлыктарының күүселдези

Россия Федерациязының Президентизи албан-дужаалга эрткен чылдың май айда эглип келгеш, Владимир Путин элээн каш чарлыктарны үндүрген. Ол чарлыктар Россияның моон соңгаар хөгжүлдезиниң угланыышкыннарын тодараткан. Путинниң соңгулда мурнунда программазынга үндезилеттинген ол чарлыктар чурттуң девискээрлериниң чазактарынга болгаш оларның удуртукчуларынга дараазында алды чылда ажылдаарының удуртулгазы апарган. Президентиниң чугаазы-биле алырга, ында тургустунган сорулгалар дидим болгаш берге-даа болза, амгы үеде делегей экономиказында нарын байдалдарынга безин күүсеттинип болур. 

Кол чүүл – оруктуң шынары 28.05.2013 Кол чүүл – оруктуң шынары

Бистиң республикада сөөлгү чылдарда орук ажыл-агыйының чаарттынып, хөгжүп турары каракка илдең, көскү. Автоорук ажылының талазы-биле солун-сеткүүлдерде хөйү-биле чырыттынып турары демдеглексенчиг. Бо удаада Кызыл – Эрзин аразында оруктуң кылдынып турарын номчукчуларга таныштырдывыс. Бистиң республикада сөөлгү чылдарда орук ажыл-агыйының чаарттынып, хөгжүп турары каракка илдең, көскү. Автоорук ажылының талазы-биле солун-сеткүүлдерде хөйү-биле чырыттынып турары демдеглексенчиг. Бо удаада Кызыл – Эрзин аразында оруктуң кылдынып турарын номчукчуларга таныштырдывыс.

Экономиктиг сайзыралдың кол өзээ — сайгарлыкчыларда 28.05.2013 Экономиктиг сайзыралдың кол өзээ — сайгарлыкчыларда

Тываның хүндүлүг сайгарлыкчылары!
Силерниң байырлалыңар-биле холбаштыр сеткиливис ханызындан чедирген байырывысты хүлээп ап көрүңер!

Россияның Сайгарлыкчы чорук хүнү ол дээрге 21 чүс чылда ажыл-чорудулгазы Россияның социал-экономиктиг сайзыралының үндезинин тургузуп турар, кызымаккай, тургузукчу кижилерниң ниитилелде бар болуп турарын бистиң күрүневистиң хүлээп көрүп турары-дыр. Ооң уламындан биче болгаш ортумак бизнести деткиири, ооң сайзыралынга чогумчалыг байдалдарны тургузары — федералдыг-даа, регион-даа деңнелдеринде экономиктиг политиканың кол угланыышкыннарының бирээзи болуп турар.

Тываның төлептиг бүдүрүкчүлери илереттинер 28.05.2013 Тываның төлептиг бүдүрүкчүлери илереттинер

Россияның Сайгарлыкчы чорук хүнүнге тураскааткан неделя Тываның найысылалында бо хүннерде эртип турар. Ында кирген хемчеглерниң ажыл-чорудулгазында республиканың кожууннарындан биче болгаш ортумук сайгарлыкчы чоруктуң төлээлери хөйү-биле чыылган. Тыва Республиканың Экономика яамызының медээзи-биле алырга, республикада 11878 сайгарлыкчылар бар. Ол дээрге республиканың социал-экономиктиг хөгжүлдезинде үлүүн киириштирген 140 хире биче хевирниң, 1315 биче болгаш 20 хире ортумак бүдүрүлгелер база 10403 хууда сайгарлыкчылар-дыр. Тываның Баштыңы Ш. Кара-оол оларның ажыл-чорудулгазынга чаа-чаа дилээшкиннерлиг чогаадыкчы сорулганы салып, «Чаңгыс суур – чаңгыс бүдүрүлге» губернатор төлевилелин сүмелеп киирген.

Келдерелдиң төлевилели «чиг» 28.05.2013 Келдерелдиң төлевилели «чиг»

РФ-тиң Президентизи Владимир Путин Воронежке сайгарлыкчылар-биле ужуражып тургаш, экономиктиг кем-херек үүлгедиишкиннериниң талазы-биле келдерелдиң төлевилелин «чиг» деп турарын, ону чедир ажылдап кылырын негээнин чугаалаан. Бизнесменнер-биле чугаазын В. Путин 25 миллион ажылдаар олуттарны тургузарының дугайында программадан эгелээн. Президентиниң чугаалап турары-биле алырга, ол дидим төлевилелди ажылдап кылыры кидин түлүк.

Тыва Республика биле Саха-Якутияның дугуржулгазы 28.05.2013 Тыва Республика биле Саха-Якутияның дугуржулгазы

Тыва Республиканың Дээди Хуралының (парламентизиниң) биче залынга Тыва Республиканың Дээди Хуралының болгаш Саха (Якутия) Республиканың Күрүне Хуралының (Ил Тумэнниң) аразында кады ажылдажылганың дугайында дугуржулгага атты салган. Саха Республиканың Күрүне Хуралының (Ил Тумэнниң) даргазының оралакчызы Александр Жирков биле Саха Республиканың Күрүне Хуралының өг-бүле, чаш назын, аныяктар, күш-культура болгаш спорт херектериниң талазы-биле доктаамал комитеттиң даргазы Сергей Сюльский Тыва черниң хүндүлүг аалчылары болуп, ийи хүн дургузунда сургакчылаашкынын чоруткан. 

Cөөлгү коңга кыңгырадыр эдип турда… 28.05.2013 Cөөлгү коңга кыңгырадыр эдип турда…

Частың база бир кайгамчык байырлалдарының бирээзи – школачы сөөлгү коңга. Ол башкыларга, ылаңгыя школаны доозуп турар доозукчуларга, өөрүнчүг болгаш бичии муңгаранчыг байырлал. Бо чылын республиканың шупту школаларынга сөөлгү коңганың байырлыг чыскаалдары дүүн, май 22-де, болуп эрткен. Найысылалдың школаларында школачылар чаңчыл болган байырланчыг каас-чараш хептерин кеткен, арыннарында омак-хөглүг хүлүмзүрүглер чайынналып хыпкан, эш-өөрү-биле чыглып турганнар.Хамыктың онза кичээнгейин школаның доозукчу класстарының өөреникчилери сорунза дег хаара туткан.

Тус черниң энергетиказын быжыглаар 28.05.2013 Тус черниң энергетиказын быжыглаар

Россияның Энергия яамызының хөй кижи киржикчилиг коллегия хуралынга Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол биче энергетиканы сайзырадырының айтырыгларынга доктааган. Тывага чылыдылга-электри станциязының чаа тудуунуң болгаш регион энергетиказының сайзыралының айтырыгларының талазы-биле аңгы ажылчын ужуражылга болур. Ооң дугайында РФ-тиң энергетика сайыды Александр Новак биле Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол май 21-де болган коллегия хуралының соонда дугурушкан. РФ-тиң Энергетика яамызының хөй кижи киржикчилиг коллегиязының хуралын яамының нарын айтырыгларын тодарадыр болгаш ол айтырыгларны эксперттерниң, хөй-ниитиниң, бизнестиң болгаш эрге-чагырга органнарының төлээлекчилериниң киржилгези-биле шиитпирлээр сорулгалыг эрттирип турар

Тывага тудар чаа спорт-культура төвүн Күрүне Думазы деткээн 28.05.2013 Тывага тудар чаа спорт-культура төвүн Күрүне Думазы деткээн

Найысылал Кызылдың чоогунда Каа-Хем суурга тудуу бо чылдың чайынында эгелээр улуг спорт-культура төвүнге 787,6 миллион рубльди үндүрүп бээр дугайында шиитпирни Россия Федерациязының Күрүне Думазы хүлээп алган. Ол дугайында Республиканың Баштыңы Шолбан Кара-оол бодунуң блогунга дыңнаткан. 2011 чылдың төнчүзүнде Россияның Президентизи Владимир Путин бистиң республикага албан-ажыл аайы-биле чорааш, Тывага улуг спорт-культура комплекизин тудар дугайында саналды деткээн. Ооң деткиишкини бо улуг тудугну тударынга хамаарыштыр дугуржулганы федералдыг органнарның аңгы-аңгы деңнелдеринге чедип алырынга кончуг дузалыг болган.

Орукту чаартыр ажылдар озал чок чоруп турар 28.05.2013 Орукту чаартыр ажылдар озал чок чоруп турар

Кызыл хоорайның Магистральная кудумчузун канчаар чаартып турарын Тываның Чазааның Даргазының бирги оралакчызы Шолбан-оол Иргит хынап чораан. Кудумчунуң чаартылгазын Тыва биле Россияның чаңгыс демнежилгезиниң 100 чыл юбилейинге уткуштур доозар ужурлуг.
Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оолдуң даалгазы-биле Магистральная кудумчузун үндезини-биле чаартыр: ооң доора дуртун улам калбартыр, оруктуң таваан улам быжыглаар, чадаг кижилер кудумчуну кежер кежиглерни бүрүнү-биле дериир, транспорт оруу биле чадаг кижилер оруунуң аразын аңгылаар дээш, өске-даа эргежок чугула ажылдарны чорудар. А кол-ла сорулга – бо кудумчуга шимчээшкинни машина-балгатка-даа, чадаг кижилерге-даа айыыл чок болдурары.

Тывада часкы тарылга 28.05.2013 Тывада часкы тарылга

Чөөн-Хемчик кожуун бо чазын ниитизи-биле 2962 га черге янзы-бүрү хевирниң көдээ ажыл-агый культураларын тарыыр сорулганы салган. Тарааны 2420 га черге, тодаргайлаарга: ак-тарааны — 370 га, арбайны — 370 га, суланы 1680 га шөлдерге тарыыр. Тараа культураларындан аңгыда, 268 га черге картофельди болгаш 24 га черге ногаа культураларын тус-тузунда тарып өстүрери көрдүнген. Чөөн-Хемчик кожуун чагыргазының көдээ ажыл-агый эргелелиниң даргазы Эдуард Бирлейден часкы хову ажылдарының бөгүнгү чоруудунуң дугайында чугаа.

Мурнуку одуругда – Сүт-Хөл 27.05.2013 Мурнуку одуругда – Сүт-Хөл

Көдээ ажыл-агый болгаш аъш-чем яамызының медээзи-биле алырга, республиканың көдээ ажыл-агыйларының шупту хевирлеринде, май 20-де байдал езугаар, 360708 хураганнар онча-менди өзүп доругуп турар. Ол дээрге бо чылын камгалап алырын планнаан хураганнарның 94,8 хуузу-дур. Эң-не хөй хураганнар Барыын-Хемчик кожууннуң малчын коданнарында төрүттүнген. Төрүүр хойнуң санынга онааштыр алыр болза, Сүт-Хөлдүң хойжулары — мурнуку одуругда. 

Баштайгы көрүлде - ярмарка 27.05.2013 Баштайгы көрүлде - ярмарка

Тываның социал-экономиктиг амыдыралында 2013 чылда чугула болуушкун апарган Шолбан Кара-оолдуң эгелээни губернатор төлевилелиниң түңнелдериниң баштайгызы болур «Чаңгыс суур – чаңгыс бүдүрүлге»» деп республика чергелиг делгелге-ярмарка «Сүбедей» спорт комплекизинге май 24-те ажыттынар. Эрес-кежээ кижилерге ады безин кыйгы болу берген бо төлевилел чоннуң аразынга тывынгыр-сагынгыр ажыл-агыйжы чорукту көдүрген. Оларның бүдүргени барааннар, эт-сеп, идик-хеп болгаш аъш-чем аймаан бо ярмаркага делгээр.

Хоочуннар аразынга хол бөмбүүнге маргылдаазы 27.05.2013 Хоочуннар аразынга хол бөмбүүнге маргылдаазы

Эрткен дыштаныр хүнерде Тээли суурга хоочун хол бөмбүкчүлериниң ортузунга «Төрээн кожуун» деп республика чергелиг маргылдаа болуп эрткен. Аңаа республиканың аңгы-аңгы булуңнарында ажылдап-чурттап чоруур хоочун херээжен спортчулар – бай-тайгажылар киришкен. Мөңгүн-Тайга, Улуг-Хем, Чөөн-Хемчик, Сүт-Хөл, Барыын-Хемчик кожууннардан болгаш Бай-Тайгадан ийи команда күжүн шенешкен. 

Чадаана хоорайда амыдырал «хайныгып» турар… 27.05.2013 Чадаана хоорайда амыдырал «хайныгып» турар…

Чадаана хоорайда амыдырал «хайныгып» турар, Культура бажыңында бир-ле хемчег болур деп турары илдең, ооң чанында чыглып турар хөй улус караамга илдикти. Амыдырал, ажыл-агый дээш, аай-дедир шуушкан кижилер, машина-балгат хоорайның хайымныг амыдыралын херечилеп турар. Чагырга черинге суму чагырыкчылары болгаш чурттакчы чон-биле хурал соонда, кожуун чагырыкчызының социал политика талазы-биле оралакчызы Чойган Анатольевич Монгуш-биле (чурукта) кожууннуң ниити амыдыралының дугайында чугаалаштым.

27.05.2013 Диңмидиңер эгидиңер!

Хайыракан сумузу. План езугаар школага башкылар болгаш өөреникчилер-биле ужуражылганы дугуржуп каан турган. Ынчалза-даа директор башкы биле суму чагыргазының даргазы ону организастап шыдаваан деп демдеглээр апаар, чүге дизе дугуржулга езугаар айыттынган шагында журналистер чедип кээривиске школа ээн, клуб шоочалыг, суму чагыргазының даргазы чок. Элээн үр манаанывыс соонда, суму чагыргазының даргазы Чечен-оол Экер-оолович Ооржак машиналыг халдып келди.Биеэде ажыл-ишчи чедиишкиннери болгаш ат-сураглыг кижилери-биле алдаржып турган Хайыракан суурну бөгүн танывадывыс. Көдээ культура бажыңынга кижи орар арга чок – соок.

Хөйнүң үнү күштүг болбайн… 27.05.2013 Хөйнүң үнү күштүг болбайн…

Эрткен субботада Кызылда Улусчу чогаадылга бажыңынга «Битва хоров» деп солун мөөрей болуп эрткен. Аңаа найысылал Кызылдың күш-ажылчы коллективтери киришкен. Мөөрейни Тыва биле Россияның демнежилгезиниң 100 чылынга уткуштур, аңаа тураскаадып эрттирген. Ынчангаш мөөрейниң негелдезин езугаар Тыва, Россия дугайында, найырал дугайында ырларны коллективтер күүседир ужурлуг. Жюри кежигүннери (даргазы Кызылдың уран чүүл колледжиниң башкызы А.Н.Саратовкина) олуттарын ээлептери билек мөөрей эгелээр.

Тываның Баштыңы Россияның Камгалал сайыды Сергей Шойгуну төрүттүнген хүнү - биле байырны чедирген 22.05.2013 Тываның Баштыңы Россияның Камгалал сайыды Сергей Шойгуну төрүттүнген хүнү - биле байырны чедирген

Май 21 - де Россияның Маадыры, Россия Федерациязының Камгалал сайыды Сергей Күжүгетович Шойгунуң төрүттүнген хүнү. Ол 58 харны харлап турар. Тываның Баштыңы республиканың чурттакчы чонунуң өмүнээзинден ат - сураглыг чаңгыс чер - чурттуунга төрүттүнген хүнүн таварыштыр байырны чедирген. Байыр чедириишкинниг телеграммада мындыг одуруглар бар:

 - Онза хүндүткелдиг Сергей Күжүгетович! Тыва Республикада хөй янзы язы - сөөк чурттакчыларының мурнундан болгаш бодумнуң өмүнээмден Силерниң төрүттүнген хүнүңер таварыштыр изиг байырны чедирерин чөпшээреп көрүңер. Силерниң Россия сайзыралы дээш хөй талалыг күрүне чергелиг ажыл - агыйыңар, туруп - могавас тура - сорууңар, Ада - чурт дээш хамааты туружуңар болгаш бурунгаар хөгжүлде дээш чүткүлүңер кезээде үлегер чижек болуп чоруур. Чаңгыс чер - чурттугларыңар Силерге онза хүндүткелдиг болгаш аажок чоргаарланып чоруурлар.

Шолбан Кара-оол: «Чаңгыс демниг Россияның» партийжи төлевилели ол дээрге регионнарны доктаамал деткиири-дир» 22.05.2013 Шолбан Кара-оол: «Чаңгыс демниг Россияның» партийжи төлевилели ол дээрге регионнарны доктаамал деткиири-дир»

«Чаңгыс демниг Россияның» партийжи төлевилелдериниң ийи хүн үргүлчүлээн шуулганы май 18-те Москвага доозулган, аңаа партияның Дээди болгаш Чиңгине чөвүлелдериниң кады хуралы болган, ооң ажылынга Тываның Баштыңы, ЧР-ниң Дээди чөвүлелиниң кежигүнү Шолбан Кара-оол киришкен. Ооң киржикчилери шуулганның түңнелин үндүргеннер. Хурал РФ-тиң Чазааның Даргазы, партияның баштыңы Дмитрий Медведевтиң даргалаашкыны-биле эрткен. Амгы үеде башкарыкчы партияның «шыгжамырында» федералдыг 43, барык 400 хире регион төлевилелдери бар дээрзин ол демдеглээн.

«Шын» солуннуң хүннери Сүт-Хөл, Чөөн-Хемчик кожууннарында… 22.05.2013 «Шын» солуннуң хүннери Сүт-Хөл, Чөөн-Хемчик кожууннарында…

Май 16-17 хүннеринде «Шын» солуннуң чагыдылгазының бирги кварталдың түңнелдери-биле ийи, үш дугаар черлерни ээлээн Сүт-Хөл, Чөөн-Хемчик кожууннарынче редакцияның ажылчын бөлүү сургакчылап четтивис. Чагыдылгада бирги черни ээлээн Бай-Тайга кожуунче чоокта чаа сургакчылап чораанывысты номчукчулар сактыр боор.

Чингис Чамыян – Россияның чыынды командазында 22.05.2013 Чингис Чамыян – Россияның чыынды командазында

Бай-Тайга кожуннуң Тээли сумузунуң № 13 профессионал училищезиниң сургуулу Чингис Чамыян ажылчын мергежилдер мастерлериниң аразынга делегей чемпионадынга Тываның адын камгалап, Россияның национал чыынды командазынче кирген. Ол национал чыынды команданың составынче Россияның бирги чери дээш киришкен түңнелдери-биле кирер эргени чаалап алган. Бай-Тайганың даш чонукчузу хүлер медальды даш болбаазырадыкчыларының маргылдаазынга төлептии-биле алган.

Кадыы бе азы эргези бе? 22.05.2013 Кадыы бе азы эргези бе?

Май 16-да ТР-ниң Дээди Хуралының (парламентизиниң) биче залынга «Туберкулезтуң ажык хевиринден аараан, эмнедиринден ойталап турар кижилерниң хостуг чоруурун кызыгаарлаарын күштелдирериниң дугайында» айтырыгны көдүрген хурал болуп эрткен. Хуралды Дээди Хуралдың кадык камгалал болгаш социал хөгжүлде комитединиң даргазы Ульяна Монгуш башкарып эрттирген. 

«Изиг» шылгалда үезинде «Изиг шугум» 22.05.2013 «Изиг» шылгалда үезинде «Изиг шугум»

Республиканың ниити-өөредилге албан черлеринде 9 болгаш 11 класстың өөреникчилеринге май 22-де сөөлгү коңга кагар. Май 24-те доозукчуларның күрүне шылгалдазы эгелээр.  Баштай тыва дылга болгаш тыва чогаалга күрүне шылгалдазы эртер. Май 27-ден эгелээш 11 класстың өөреникчилери ЕГЭ дужаап эгелээр.Ол үеде өөреникчилерниң айыыл чок чоруун камгалаар болгаш корум-чурумну тудар сорулга-биле Чазак Даргазының оралакчызы Анатолий Дамба-Хуурак баштаан оперативтиг штабты Тываның Чазааның айтыышкыны-биле тургускан.

Октаан боктан — орулга 22.05.2013 Октаан боктан — орулга

Ээзи чок тудуглардан «адырлыр» дугайында айтыышкынны хоорайларның болгаш суурларның удуртукчуларынга Тываның Баштыңы берген. Элдеп чүве! Оларны күзелдиг бүдүрүлгелерге, кижилерге, халаска-даа болза, бериптер азы бузуп кааптар деп баарга, чамдык тудугларның ээлери «тыптып» эгелээн. Харын-даа мырыңай, бузар деп турган тудуглар өртек-үнелиг апарган. Ооң чижээн Улуг-Хем кожууннуң төвү Шагаан-Арыг хоорайдан көрүп болур.1980 чылдарда тудуу эгелээш, «эде тургустунуушкун» үезинде чедир туттунмайн барган столоваяны тудуп доозуп, аңаа көдээ ажыл-агый рыногу ажыдар саналды 64 харлыг фермер Өдекпен Тагба кожуун чагыргазынга киирген. 

Тыва эки турачыларга – «ЧЕТТИРДИВИС» 22.05.2013 Тыва эки турачыларга – «ЧЕТТИРДИВИС»

Май 20-де, Арат шөлүнге, Ада-чурттуң Улуг дайынынче тыва эки турачыларның чорутканының 70 чылынга тураскааткан аныяктарның массалыг чыыжы болуп эрткен. Аңаа аныяктар «ЧЕТТИРДИВИС» деп сөстү көргүзүп чыскаалган. Массалыг хемчегге шупту күзелдиг улус киришкен. Кызылдың мэриязының аныяктар болгаш спорт херектериниң талазы-биле эргелелдиң кол специализи Сылдыс Ондарның дыңнатканы-биле, шупту ортумак, эге болгаш дээди өөредилге албан черлеринче баш бурунгаар хемчегге киржири-биле чагааларны тараткан турган.

«Студент чугаалажыышкыннар» 22.05.2013 «Студент чугаалажыышкыннар»

Тываның күрүне университеди «Студент чугаалажыышкыннар» төлевилел-биле ажык ниитилел фондузунуң бүгү-делегей грантызын ойнап алган. Бо дээрге ТывКУ-нуң бир дугаар делегей чергелиг тиилелгези-дир. Төлевилелдиң кол сорулгазы – Тываның күрүне университединиң студентилериниң, а ол ышкаш республиканың аныяктарының профессионал боттаныышкынынга байдалдарны тургузары.

Даг- дүгү херек бе? Херек! … 22.05.2013 Даг- дүгү херек бе? Херек! …

Ак-Довуракта ады-сураа алгаан турган «Тыва даг-дүгү» комбинадының дугайында республикада дыңнаваан кижи чок деп болур, ол хамаанчок бүгү чуртка ол билдингир, улуг бүдүрүлге турган-на болгай. Ак-Довурак хоорай сайзыралының, чурттакчыларының амыдырал хандырылгазының талазы-биле тергиин байдалга турганын билир бис. Республиканың социал-экономиктиг хөгжүлдезинге «Тыва даг-дүгү» комбинат улуг үлүг-хуузун киирип турган.

Yлегерлиг социал төп 22.05.2013 Yлегерлиг социал төп

Бай-Тайга кожууннуң Өг-бүле болгаш ие-чашка дуза чедирер төвү 1995 чылда тургустунган. Ооң баштайгы директору амгы үеде бистиң аравыста чок Ольга Хомушкуевна Хомушку турган. Амгы үеде төптүң директору Чодураа Комбуевна Сегбе, ол — ажылынга бердинген, негелделиг, канчаар-даа аажок харыысалгалыг удуртукчу.
   Социал төпте шупту 4: чонга социал дүрген дуза чедирер; уругларны чурттадып тургаш, оларның кадыкшылын экижидер, уругларның хүндүскү база социал дуза автобузунуң салбырлары бар. Хөй ажы-төлдүг болгаш социал байдалы нарын өг-бүлелерниң ажы-төлүн төптүң хонар болгаш хүндүскү салбырларынче хаара тудуп, берге байдалдыг назы четпээннер-биле психолог болгаш кижизидикчи башкылар ажылдап турар. 

Уксаалыг ажыл - агыйның хөгжүлдези — чаа үе - чадада 20.05.2013 Уксаалыг ажыл - агыйның хөгжүлдези — чаа үе - чадада

Эъткир уксааның мыйыстыг бода малын азырап өстүрериниң программазы езугаар 2012 чылда республикаже сөөртүп киирген герефорд уксааның инектеринден бо чылдың май айга чедир 280 бызааны онча-менди алганын республиканың көдээ ажыл-агый болгаш аъш-чем продукциязының сайыдының оралакчызы Сергей Оюн дыңнаткан. Ынчангаш герефорд уксааның эъткир мыйыстыг бода малдың ниити саны бүдүн чартык катап көвүдээн. Эрткен чылын төрүттүнген 89 бызааларны, программаның киржикчилери фермерлер-биле дугуржулга езугаар, шилилге үндезининге өске ажыл-агыйларга халас дамчыдып бээринге белеткээн.

Частың хүнү чылды чемгерер бе? 20.05.2013 Частың хүнү чылды чемгерер бе?

Хлеб-тараа хырным өршээ – деп, чалбарыыр бис. «Таңдым турда, таңдаш-ла мен, тараам турда, тодуг-ла мен» деп ырлажыр бис. Ырда-шоорда, йөрээл-макталда кирген тараа чокта, амыдырал турбас. Тараадан алыр далганны быжыргаш, хлебтиг боор бис. Аш-чутту, дайын-чааны көрүп эрткеш, орус чоннуң «хлеб — бүгү чүвениң эге бажы, үндезини» дээри чөптүг. Амгы үеде хлеб-тараа-биле чүү болуп турарын Россияда, Тывада, даштыкыда байдал-биле таныжып тура, чугаалажыылыңар.

Спортчу аданың үлегери 20.05.2013 Спортчу аданың үлегери

Хемчик суурда Серен-Чимиттерниң ажы-төлү шупту — спортчулар. Каң-оол, Анна, Виктор, Киров, Света, Тамара, Уран – Тээли ортумак школазының чыынды командаларының кежигүннери турганнар. Улугларындан бичиилери үлегер ап, чажындан-на спортка хандыкшылдыг болуп өзүп келген. Школа соонда, кожууннуң адын камгалап, волейбол, баскетбол, хоккейниң чыынды командаларынга ойнап келген. Оларның ортун оглу Киров онгу класска өөренип тургаш-ла, эштери-биле республиканың школачылар аразынга баскетбол маргылдаазынга ийиги черни алган.

Кызыл хоорайда чаш өзүмнер сесерлии 20.05.2013 Кызыл хоорайда чаш өзүмнер сесерлии

Ак-көк хемнерлиг, хөлдерлиг, бедик дагларлыг болгаш боду бүткен чараш бойдус чурумалдыг, шыргай арга-эзими-биле байлак чер бистиң Тывавыс-ла болгай. Ол хире чараш черивистиң бойдузун камнап, улам-на хөгжүдүп база сайзырадыры кижи бүрүзүнге чугула хамааржыр деп бодаар мен. 2014 чылда бистиң улуг байырлалдарывыс бар — Тыва биле Россияның демнежилгезиниң болгаш Кызыл хоорайның тургустунганының 100 чылы. Бо байырлалдарга таварыштыр ТР-ниң Чазааның Баштыңы Ш.В.Кара-оол бодунуң Айыткалынга сорулгаларны салган. Оларның бирээзи найысылалдың ногаажыдылга ажылы боттанып эгелээн. Кызыл хоорайның чагыргазы база эрткен чылдан бээр ол талазы-биле тодаргай хемчеглерни ап эгелээн.

Тывада өрттерни өжүреринге Россияның Камгалал яамызы киржир 20.05.2013 Тывада өрттерни өжүреринге Россияның Камгалал яамызы киржир

Тываның девискээринде өөскүп турар арга-арыг өрттерин өжүреринге Россияның шериг чериниң ужар чүүлү чоокку үеде киржип эгелээр.
    Ол дугайында Чазак кежигүннериниң, Россияның ОБЯ-зының Тывада Кол эргелелиниң болгаш муниципалдыг бүгү тургузугларының чагыргалар баштыңнарының киржилгези-биле болган селектор хуралынга дыңнаткан. Шериг самолеттарның дузазы-биле эң улуг дээн алды өрттү өжүрер. Сибирьде болгаш Ыраккы Чөөн чүкте болуп турар өрттерни өжүреринге чурттуң Камгалал яамызы киржип турар дээрзин сагындыраал.

Тывага аваларны болгаш чаа төрүттүнген чаштарны амгы үениң эң-не сөөлгү техниказының дузазы-биле шинчиир 20.05.2013 Тывага аваларны болгаш чаа төрүттүнген чаштарны амгы үениң эң-не сөөлгү техниказының дузазы-биле шинчиир

Тываның Чазаа 2013 чылда ие иштинге болгаш чаа төрүттүнген чаштарны шинчииринче  21,9 млн. рубльди угландырар. Тыва Чазак бо хүн Россияның кадык-камгалал яамызы-биле дугуржулгаларның төлевилелин хүлээап алган. Дугуржулга езугаар федералдыг бюджеттен сөөлгү үениң ам-даа төрүттүнмээн болгаш чаа төрүттүнген уругларның төрүмел аарыгларын илередир медицина херекселдерин садып алырынга субсидия көрдүнген. 

Тывага бүдүрген барааннарны демдеглээр тускай таңма-демдекти бадылаан 20.05.2013 Тывага бүдүрген барааннарны демдеглээр тускай таңма-демдекти бадылаан

«Тывага бүдүрген» – моон соңгаар мындыг демдек-биле Тывага бүдүрген, шынар талазы-биле тускай негелделерге дүгжүп турар барааннарны таңмалап, демдектээр. Мындыг демдекти Тываның баштыңы Шолбан Кара-оолдуң эгелээни «Бир  суурга - ла – бир бүдүрүлге» деп төлевилел езугаар ажылдап кылган. Экономика яамызының тайылбырлап турары-биле алырга мындыг демдек-биле чүгле тус черниң чиг-эдинден бүдүрген продукцияны таңмалаар. «Тывага бүдүрген» дугайында демдек продуктунуң арыг болгаш экологтуг айыыл чогун көргүзүп турар болгаш экономиктиг чижилге үезинде хереглекчилерниң бүзүрелин чаалап алырынга эргежок чугула чугула.   

Тывага 12 хоочуннарга болгаш дайын киржикчилериниң өг-бүлелеринге чуртталга шөлүнүң сертификаттарын тывыскан. 20.05.2013 Тывага 12 хоочуннарга болгаш дайын киржикчилериниң өг-бүлелеринге чуртталга шөлүнүң сертификаттарын тывыскан.

Тыва Республиканың Чазааның ведомстволар комиссиязы   Ада-Чурттуң Улуг дайынының 12 киржикчилеринге болгаш дайын киржикчилериниң өг-бүлелеринге чурттаар бажың садып, азы тудуп алырынга чаңгыс удааның акша-төлевирин чорудар дугайында шиитпирни хүлээп алган.   Күш-ажыл болгаш социал сайзырал яамызының тайылбырлааны-биле алырга Кызыл хоорайдан, Кызыл, Бии-Хем, Каа-Хем болгаш Улуг-Хем кожууннарындан фронтовиктер болгаш оларның чааскаан арткан өг-бүлелери бодунуң чурттап олурар байдалын экижидип алыр аргалыг болган.

Шолбан Кара - оол: «Россияның Президентизиниң Чарлыктарының боттандарыышкыны эрге-чагырга органнарының бүгү чадаларының күжениишкиннерин мөөңнээрин негеп турар» 20.05.2013 Шолбан Кара - оол: «Россияның Президентизиниң Чарлыктарының боттандарыышкыны эрге-чагырга органнарының бүгү чадаларының күжениишкиннерин мөөңнээрин негеп турар»

Бо дугайын Тываның Баштыңы Шолбан Кара - оол май 16 - да Горно - Алтайскга болган Сибирь Федералдыг округта Россия Федерациязының Президентиниң бүрүн эргелиг төлээзиниң чанында Чөвүлелдиң болгаш «Сибирь чөпшээрежилгези»  девискээрлер ассоциациязының каттышкан хуралының ажылынга хамаарыштыр чугаалаан. Сибирь федералдыг округта Президентиниң бүрүн эргелиг төлээзи Виктор Толоконский Сибирь девискээрлериниң удуртукчулары-биле, чер - черлерниң парламентилериниң даргалары - биле, эртемденнер болгаш эксперттерниң киржилгези - биле чугаазынга кол черни Россия Федерациязының Президентизиниң 2012 чылдың май 7-де ат салганы №№ 596-606 чарлыктарын боттандырары, база девискээрлерниң бюджеттериниң беримчелиин, колдады көрген угланыышкыннарже курлавырларны мөөңнээриниң, Президентиниң «Өскүс болгаш ада-иезиниң хайгааралы чок арткан уругларны камгалаар талазы-биле күрүне политиказын чорударының чамдык хемчеглериниң дугайында» Чарлыын боттандырарының айтырыглары ээлээн.  

Тываның уран-чүүл школазы юбилейлиг байырлалын таварыштыр автобусту болгаш рояльды алган 20.05.2013 Тываның уран-чүүл школазы юбилейлиг байырлалын таварыштыр автобусту болгаш рояльды алган

Тываның Виктор Көк-оол аттыг национал театрынга Республиканың уран-чүүл болгаш  ниити өөредилге школазының тургустунганындан бээр 35 чыл оюнга тураскааткан концерт май 15-те болуп эрткен.  Диңмиттиг адыш часкаашкыннарының үделгези-биле бичии талантылантыларның көргүзүү  болгаш аалчыларның байыр чедириишкиннери  чаңгыс тынышка эрткен.  Амгы үеде ажыл-агыйжы сургакчылаашкында Тыва Республиканың баштыңы Шолбан Кара-оолдуң даалгазы-биле Чазактың  оралакчы даргазы Аяна Шойгу Күрүне шаңналдарын тывыскан.  «Тыва Республиканың культуразының алдарлыг ажылдакчызы»   деп хүндүлүг атка дошпулуур клазының башкызы Таисья Базыровна Ортеней төлептиг болган. 

Кызыл шөлге парадты Россия Федерациязының камгалал сайыды, армия генералы Сергей Шойгу хүлээп алган. 20.05.2013 Кызыл шөлге парадты Россия Федерациязының камгалал сайыды, армия генералы Сергей Шойгу хүлээп алган.

Май 9-та Москва хоорайның Кызыл шөлге Ада-чурттуң Улуг дайынынга тиилелгениң 68 чылынга тураскааткан байырлыг чыскаалынга 11312 шериг албанныг кижилер, 100 ажыг дайынчы техника, 68 ужар-хемелер, вертолеттар киришкен. Күчүлүг Россия күрүнезиниң ыдыктыг байырлалының парадын кургаг чер шериглериниң кол командылакчызы, генерал-полковник Владимир Чиркин командылаарга, Россия Федерациязының камгалал сайыды, армия генералы Сергей Шойгу ону хүлээп алган.

Тыва чурттуң маадырлары төөгүде уттундурбас! 20.05.2013 Тыва чурттуң маадырлары төөгүде уттундурбас!

      Улуг Тиилелгениң 68 чылынга тураскааткан байырлыг чыскаал май 9-та Арат шөлүнге эртенгиниң 10 шакта эгелээн.
    Байырлал хүнүнде эртежик-ле хоорайның чурттакчы чону идепкейлии-биле чыглып, чыскаалды улам хей-аът киирген. Хүндүлүг олуттарже Ада-чурттуң Улуг дайынының хоочуннары, тылдың киржикчилери чалаттырган. Тыва Республиканың Чазааның кежигүннери, ТР-ниң Дээди Хуралының (парламентизиниң) депутаттары дээш, өскелер-даа хайым чоннуң аразында. Тиилелгениң, Россия Федерациязының, Тыва Республиканың күрүне туктарын туткан бөлүк баштаан чыскаалга кызыгааржылар, полицияның, Онза байдалдар яамызының Тыва Республикада эргелелиниң, суд приставтарының ажылдакчылары, дайын киржикчилери болгаш хоорайның өөредилге черлериниң студентилери, школачылар дээш, өскелер-даа киришкен.

Сайын-Белек Түлүш шүүлген 20.05.2013 Сайын-Белек Түлүш шүүлген

Найысылал Кызылдың национал парыгында «Хүреш» стадионунга Улуг Тиилелгениң 68 чылынга болгаш ТАР-ның Арзылаң мөгези, тыва эки турачы Донгак Бегзи-Хуурактың чырык адынга тураскааткан хүреш маргылдаазы майның 9-та болуп эрткен. Донгак Бегзи-Хуурак –ТАР-ның Арзылаң мөгези. Ол 1943 чылдың Наадымның хүрежинге шүүлген. Ол-ла чылдың сентябрь 25-те фронтуже аъттанган. Эки турачылар дайындан ээп чанып кээп турда, оларның аразынга Д.Бегзи-Хуурак чок болган. Ону өлген деп санап турда, 1945 чылда дөргүл-төрелин, чонун, эш-өөрүн өөртүп, ол амыр-менди, дириг чанып келген.

Тыва чоннуң чоргааралы — Вера Байлак 20.05.2013 Тыва чоннуң чоргааралы — Вера Байлак

Вера Чүлдүмовна Байлакты бистиң республикада билбес кижи чок. Ол — 206 тыва эки турачылардан дириг арткан чаңгыс фронтучу. Эрес-дидим 18 харлыг аныяк кыс бичии оглун ада-иезинге каапкаш, төрээн чуртун камгалажыры-биле дайынче аъттаныпкан. Каржы-дошкун дайын-чаага Вера Чүлдүмовна эрес-дидим чоруун көргүзүп, бөдүүн санитар кыстан эгелээш, гвардия сержантызы эрге-дужаалга четкен.

Сибирьниң федералдыг округунда Бүрүн эргелиг төлээзи В.Толоконскийниң байыр чедириишкини 20.05.2013 Сибирьниң федералдыг округунда Бүрүн эргелиг төлээзи В.Толоконскийниң байыр чедириишкини

Эргим өңнүктер!
   Ада-чурттуң Улуг дайынының хоочуннарынга, тылдың ишчилеринге болгаш бүгү сибирьжилерге Тиилелге хүнү-биле сеткилим ханызындан байыр чедирдим! Частың бо хүннеринде бистиң Төрээн чуртувустуң хосталгазын болгаш хамаарышпас чоруун аар демиселге камгалап алган хостакчы маадырларны алдаржыдып турар бис.
    Ада-чурттуң Улуг дайынының фронтуларынга муң-муң сибирьжилер демисешкен, тылга Тиилелгениң чепсээн шуткуп турган. Бистиң чаңгыс чер-чурттугларывыстың дайынчы маадырлыг чоруктары болгаш эрес-шудургу күш-ажылы бо хүнге чедир патриотизмниң болгаш дидим чоруктуң үлегери болуп турар. Тиилелгени аар өртек-биле чедип алган бис, бистиң ниити хүлээлгевис — төөгүнүң ол арыннарының дугайында ыдыктыг тураскаалды камнаары, фашизмге удур демиселге шиитпирлиг рольду ойнаан бодунуң чурту дээш чоргаар болур чаңчылды аныяк салгалга дамчыдары болур.

Улуг Тиилелгениң байырлалы - биле! 20.05.2013 Улуг Тиилелгениң байырлалы - биле!

Эргим чаңгыс чер-чурттугларывыс!
   Улуг байырлал — Тиилелге хүнү-биле сеткиливис ханызындан байыр чедирип тур бис!
Төрээн чуртунуң хосталгазын болгаш хамаарышпас чоруун чаалыг шөлге камгалаан, фашист дарлалдан кижи төрелгетенни хостаарынга шиитпирлиг салыышкынны киирген Россияның бүгү чонунга бо хүн аажок үнелиг байырлал болур. Ол бистиң чүректеривиске дайынчы эрес-маадырлыг чоруктуң, сагыш-сеткилдиң байлааның, хөй националдыг Ада-чурттуң улустарының чаңгыс деминиң болгаш сырый каттыжыышкынының демдээ болуп сиңнигип кирген.

Май 7 — Радио болгаш харылзааның шупту адырларының ажылдакчыларының байырлал хүнү 07.05.2013 Май 7 — Радио болгаш харылзааның шупту адырларының ажылдакчыларының байырлал хүнү

Харылзааның шупту адырларының хүндүлүг ажылдакчылары, эргим хүндүлүг хоочуннар!

Радио хүнү - силерниң профессионал байырлалыңар-биле байыр чедириишкинин хүлээп ап көрүңер! Бо байырлалды 1945 чылдың чазын доктааткан. Ада-чурттуң Улуг дайынының чылдарында радио кижилерге идегел биле Тиилелгеге бүзүрелдиң аразында көвүрүг апарган. Совет информация бюрозунуң медээлерин бүгү чурт дыңнап турган. Харылзаачыларның идегелдиг ажылы эвес болза, немец эжелекчилер-биле демиселге чедиишкиннер дугайында билип алыры берге. Фронтуга болгаш тылга, дайын соонда болгаш оон-даа ыңай чылдарда чуртталгага эргежок чугула харылзаа системазының идегелдиг ажылын хандырып келген хоочун харылзаачыларга күдүк базып мөгейдивис.

Частың байырлалы - Тываның найысылалында 07.05.2013 Частың байырлалы - Тываның найысылалында

Байырлалдан репортаж

Май 1 — Частың болгаш Күш-ажылдың байырлалы. Эртенгиниң 10 шак. Эрткен чылдарда бүргег, хаттыг турган болза, бо хүн агаар-бойдус чылыг, хүннүң херелдери чалаткан аалчыларны өөртүп, чылыдып тур. Оларның аразында хоорайның хүндүлүг хамаатылары, маадыр иелер бар. Тыва Республиканың Баштыңы – Чазааның Даргазы Шолбан Кара-оол, Дээди Хуралдың (парламентиниң) Даргазы Каң-оол Даваа, Хөй-ниити палатазының даргазы Хонук-оол Монгуш чалаткан аалчылар-биле амыр-менди солчуп, байырны чедиргеннер. Байырлалдың эрттирикчилери чарлааны билек Национал парк аксындан эгелээн чыскаал Арат шөлүнге кирип, Тыва Республиканың Чазааның үрер-хөгжүм оркестри байырлалды аян киирип башкарган.

Май 6 — Тыва Республиканың Конституциязының хүнү 07.05.2013 Май 6 — Тыва Республиканың Конституциязының хүнү

Хүндүлүг чаңгыс чер-чурттугларым!

Күрүне байырлалы — Тыва Республиканың Конституция хүнү-биле силерге байыр чедирип тур бис! Амгы үеде күштүг болуп турар Yндезин Хоойлунуң төөгүзү байлак, ол Тыва күрүнениң сайзыралының аңгы-аңгы үе-чадаларын тодаргай көргүскен. Кандыг-даа конституцияның күштүг болгаш «ажылдап шыдаар» аргазы ооң хөй-ниитиниң сайзыралынга болгаш үениң негелделеринге дүгжүрүнден хамааржыр. Бистиң республиканың амыдыралында ажыглаттынып турар Yндезин Хоойлу чаа муң чылдың эгезинде тургустунган политиктиг болгаш социал-экономиктиг байдалдарны көргүзүп база ону быжыглап турар.

Төөгүлүг хүн болуп артар 07.05.2013 Төөгүлүг хүн болуп артар

Кандыг-даа чурттуң Yндезин Хоойлузу ооң күрүне болгаш ниитилел тургузуун, соңгулда чурумун, эрге-чагырга болгаш удуртуп-баштаар органнарының тургузуун, ажыл-чорудулгазын, хамаатыларның эргелерин, хосталгаларын болгаш хүлээлгелерин тодаргайлап айыткан документ болур. Күрүнениң бүгү хоойлужудулгазы ооң Конституциязынга дүүштүр тургустунар. Россия Федерациязының соңгулдалары РФ-тиң Конституциязынга, соңгулда хоойлужудулгазынга, РФ-тиң субъектилериниң конституцияларынга, хоойлуларынга үндезилээш, белеткеп эрттирип турар. Референдумнар болгаш хостуг соңгулдалар – чоннуң эрге-чагыргазының дорт, дээди илергейлээшкини болур деп, РФ-тиң Конституциязында айыткан. Бүгү соңгулда хоойлужудулгазында чурттуң Конституциязы үндезин болур, ында айыттынган норма-чижектерден бичии-даа каржып болбас ужурлуг.

Тыва хүрештиң деңнели бедик! 07.05.2013 Тыва хүрештиң деңнели бедик!

Уран чүүлдүң болгаш спорттуң байырлалындан репортаж

Найысылал Кызылдың национал парыгында «Хүреш» стадиону. Частың болгаш Күш-ажылдың байырлалы Майның 1-ге тураскааткан Тыва Республиканың В.Көк-оол аттыг национал хөгжүм-шии театрының организастап эрттирип турары тыва хүреш маргылдаазын көөрү-биле кызылчылар болгаш ооң аалчылары дүъштекиниң 12 шак четпээнде-ле, стадионче шуужуп кирип тур. Харалаан, кирип орувуста, эгелээри чарлалында 12 шакта дээн-даа бол, Арат шөлүнде байырлал доостурга, 2 шактан бээр эгелээр деп чарлап турар болду. Эртежик кээп, хөлегелиг черге олут ээлеп алыр дээн улус ынчалдыр изиг хүнге ийи шак иштинде манаар ужурга таварышты. 

2012 чылда Тыва Республиканың Чазааның ажыл-чорудулгазының дугайында отчет 07.05.2013 2012 чылда Тыва Республиканың Чазааның ажыл-чорудулгазының дугайында отчет

2012 чылда Тыва Республиканың Чазааның ажыл-чорудулгазы республиканың экономиктиг болгаш социал хөгжүлдезин дүргедедириниң, бистиң хамаатыларывыстың амыдыралының шынарын бедидериниң, болбаазырадылга бүдүрүлгезин экижидери-биле чергелештир ажыл-агыйны сайзырадырының, энергияның аажок чедишпес чоруунуң болгаш транспорт инфраструктуразын сайзырадырының айтырыгларын шиитпирлээриниң, ажылдаар чаа-чаа олуттарны тургузарының, сайгарлыкчы чорукту деткиириниң талазы-биле сорулгаларны шиитпирлээринче угланган.

Тывага спортчу тудуглар федералдыг деткимчени алган 07.05.2013 Тывага спортчу тудуглар федералдыг деткимчени алган

Күш-культураны болгаш спортту сайзырадыр талазы-биле Тываның эрге-чагыргаларының күжениишкиннерин Россияның спорт сайыды деткээн. «2006-2015 чылдарда Россия Федерациязынга күш-культураны болгаш спортту сайзырадыры» федералдыг тускай сорулгалыг программага дүүштүр Кызыл кожууннуң төвү Каа-Хем суурга культура-спорт комплекизин тударынга 800 млн. рубльди бо чылын тускайлаар. Ону Москвада ажылчын сургакчылаашкын-биле чоруп турар Шолбан Кара-оолга Россияның спорт сайыды Виталий Мутко бадыткаан.

Кожуун бүрүзү хүрешти онзагай эрттирип турар 07.05.2013 Кожуун бүрүзү хүрешти онзагай эрттирип турар

Сүбедей» спорт комплекизинге республиканың кожууннарының организастап эрттирип турары тыва хүрешке маргылдааларның дугайында көрүкчүлер спорттуң болгаш уран чүүлдүң байырлалы деп чугаалажы бергени черле чөптүг. Чон эндээр эвес, ол ылап-ла ындыг – ол дээрге дыка бедик үнелел-дир. Кожуун бүрүзү хүреш маргылдаазын бир янзы организас-тап, өске кожууннардан ылгалдыг чараш чүүлдери-биле хээлеп турар. Бир эвес ындыг эвес болза, удаа-дараа эртип турар хүреш маргылдааларынга көрүкчүлер эригип-ле калгай. Кожуун бүрүзүнден онзагай чүүлдү эреп, хүреш маргылдааларын чоннуң сонуургап турарының чылдагааны-даа ында.

Интернет харылзааны экижидери - биле 07.05.2013 Интернет харылзааны экижидери - биле

Тываның Баштыңының тургускан айтырыын шиитпирлээриниң талазы-биле саналдарны «Ростелеком» ААН белеткээр. Москвага сургакчылап чорааш, Шолбан Кара-оол «Ростелеком» ААН компанияның президентизи Сергей Калугин-биле ужурашкан. Республика девискээринге харылзаа операторларынга хамаарыштыр компанияның тариф политиказының, регионнуң девискээринге ооң инфраструктуразын сайзырадырының айтырыгларын чугаалашкан.

Өг-бүле хүнүнге уткуштур уругларга ачы-дуза 07.05.2013 Өг-бүле хүнүнге уткуштур уругларга ачы-дуза

Май 15-те Өг-бүле хүнүнге уткуштур Кызылда «Енисей» Культура бажыңының коллективи «Бичии кижиниң карактарынче көр» деп ачы-дуза акциязын эрткен чылын бир дугаар эрттирген. Ооң кол сорулгазы – Улуг-Хемниң оң талазында микрорайонда чединмес чуртталгалыг өг-бүлелерниң уруг-дарыынга идик-хеп-биле дузалажыры. Бо чылын ол акцияга апрель айның эгезинден белеткенгеш, 27-ниң хүнүнде эрттирген. Ниитизи-биле 100 ажыг өг-бүлелерниң уруг-дарыы боттарынга эки шынарлыг идик-хепти шилип алганнар. Идик-хептиң аразында чаа идик-хеп база хөй болган. Ол дээрге бистиң эгелээшкинивисти эгезинден деткээн, бо чылын аңаа каттышкан шыдалдыг өг-бүлелер болгаш сайгарлыкчыларның дузазы-дыр деп, Культура бажыңының уран чүүл удуртукчузу Галина Марченко дыңнаткан.

Частың болгаш Күш-ажылдың байырлалы-биле 07.05.2013 Частың болгаш Күш-ажылдың байырлалы-биле

Тываның эргим чурттакчылары болгаш аалчылары!
Частың болгаш Күш-ажылдың байырлалы—Май 1-биле чүректиң ханызындан чедирген изиг байырывысты хүлээп ап көрүңер! Ол хүн бистиң шуптувуска бойдустуң одунганының база чаартынганының байырлалы болгаш амыдыралдың чаартылгазының база сайзыралының хүнү болур. Май 1-ниң ээлчеглиг хүнүн Тыва политиктиг болгаш социал турум чоруктуң, националдар аразының болгаш хөй-ниитиниң чөпшээрежилгезиниң байдалдарында уткуп турар. Төлевилеттинген планнарны чогумчалыг күүседиринге болгаш тургузуушкуннуң оруу-биле бистиң төрээн булуңувусту улам ыңай бурунгаарладырынга быжыг үндезин ол болуп турар.

Тыва национал оркестр - чоннуң чоргааралы 07.05.2013 Тыва национал оркестр - чоннуң чоргааралы

Тыва Республиканың Национал оркестри тургустунгандан бээр 10 чыл юбилейин Национал хөгжүм-шии театрынга апрель 28-те улуг программалыг концерт-биле демдеглээн. Оркестрниң хөгжүмчүлериниң мөгейикчилери театр сыңмас болган. Тыва хөгжүм херекселдериниң музыказынга дыка ынак хөгжүм башкызы Татьяна Балдаңның күжениишкини-биле бо оркестр 2003 чылда үндезилеттингеш, дыңнакчыларның сонуургалын кончуг дүрген чаалап ап, чүгле Тывага болгаш Россияга эвес, а даштыкы чурттарга база ат-сураглыг апарып, улустар аразында конкурстарның болгаш фестивальдарның шаңналдарын чаалап ап эгелээн.

Башкы деп бедик аттың «сылдыстары» 01.05.2013 Башкы деп бедик аттың «сылдыстары»

Башкы – улуг чоргаарал-биле адаарывыс эң-не хүндүлүг сөс. Башкы – эртем «делегейиниң» чырыткызы. Шынап-ла, Башкы деп улуг үжүк-биле бижиттинер мергежилдиң эдилекчилери бисти шуптувусту өөредип кижизидип чоруур. Чылдың болур чаагай чаңчыл апарган башкылар мөөрейи ажылын доозуп, республиканың башкылар ниитилелиниң Башкы деп бедик аттың «сылдыстарын» апрель 25-те Улусчу чогаадылга бажыңынга хүндүткеп байырлаан. Аңаа бүдүн республиканың булуң бүрүзүнүң башкылары боттарының коллективтерин төлээлеп, мөөрейниң «Тыва Республиканың чылдың башкызы – 2013», «Тыва Республиканың чылдың кижизидикчи башкызы – 2013», «Тыва дыл болгаш литератураның тергиин башкызы – 2013» база «Тускай коррекциялыг ниити билиг школазының тергиин башкызы – 2013» деп номинацияларга тус-тузунда мергежилинге бердингенин бараалгаткан.

Салгын-биле адааннаштыр... 01.05.2013 Салгын-биле адааннаштыр...

Мал алазы чараш дижир. Онзагай чүзүннүг азы им ышкаш шокарлыг аът ховар төрүттүнер. Ховар боорда, чүгүрүк бениң кулуну болза, салым-хуунуң салаазы олче ыдыктап айытканы ол. Ховар чараш боорда, чүгүрүк мал дораан-на хөй чоннуң кичээнгейин хаара тудуп, хамыкты кайгадып магададыр. Чүгүрүктүң ээзи болур кежик кымга таваржырыл? Аъттың маңының эзининге кымның арны додукканыл? Чарыш аъттарының алдын доозунундан кымның аъды мурнай үне халып кээрил? Чүгүрүктүң чүгүрүү кайызы боор.

Тыва парламентиниң эрткен оруктары 01.05.2013 Тыва парламентиниң эрткен оруктары

Апрель 27-де Россияның парламентаризм хүнүн калбаа-биле демдеглеп эрттирер. Ону 1906 чылда бир дургаар тургустунган Күрүне Думазының ажылының эгелээн хүнүнге тураскааткан. Ол үеде Россияга парламентаризмниң үндезини салдынган, Ада-чурт төөгүзүнде улусчу демократияның институду болур парламент тургустунган деп санап турар. Бистиң республиканың төөгүзүнче хая көрнүп көөр чүве болза, Тыва күрүне эгезинден эгелээш, парламентилиг республика кылдыр хевирлеттинип тургустунган. Оон бээр хөй чылдар эрте бергенде, тыва парламентиниң тургустунуушкуну болгаш оон ыңайгы хөгжүлдези чедиишкинниг болган деп түңнеп болур бис.

Куранның энелери 01.05.2013 Куранның энелери

Апрель айның 18-22 хүннеринде кожуннуң шупту суурларынга «Төрээн черге йөрээл» деп программалыг концертти «Куранның энелери» ансамбли бараалгадып, 7 концертти көргүстүвүс.
Суму бүрүзүнге чеде бээривис-ке бисти аажок чылыг хүлээп ап, өөрүп четтиргенин илередип, эки күзээшкиннерни кылып турдулар. Чамдык даргалар боттарының өмүнээзинден бензин өртээнге немерелей акша-даа сунуп турдулар. Кайы-даа сумуларның Культура бажыңнарының ажылдакчылары изиг шай, аъш-чемин белеткээн, белек-селек сунган, аажок-ла чаагай уткуп турдулар. 

Кызып ажылдаалыңар, чонум! 01.05.2013 Кызып ажылдаалыңар, чонум!

Апрель 23-те үнген № 48 «Шын» солунну номчуп олургаш, «Сузувусту кудулатпазын!» деп эгелиг чүүлге, ында боттарының бодалын илереткен улуска долузу-биле катчыр-дыр мен. Yезинде НТВ-ге болган дамчыдылганы көрбээн болгаш бо чүүлдү номчааш, хорадап, хомудап-даа олурдум. Арыг агаарлыг, чараш бойдустуг, байлак Тывавысты бүгү делегейге көргүскени аажок хомуданчыг-дыр. Ол дугайында дамчыдылганы кылган улус чогуур черлерге тайылбырны берген турган болза эки деп бодаар мен. Чамдык кижилерниң кудумчуларга «ушкулап» калган чыткылаарын, бөлүглежип алгаш, эзирик чоруурун, эрткен-дүшкен кижилерден пиво өртээ дилеп, арны-бажы ыжык, эриннери дөрбейжи берген чорууру дыка көскү. Чер болганда, контейнерлер чушкуп, оон та чүнү дилеп турар чүве, ындыг кижилер база бар.

Чурттуң Президентизи – дорт харылзаада 27.04.2013 Чурттуң Президентизи – дорт харылзаада

Апрель 25-те хүндүскүнүң 4 шакта Президент В.Путинниң чон-биле дорт харылзаа-чугаазы эгелээн. Беш шак дургузунда үргүлчүлээн ужуражылгага 3 млн. ажыг айтырыглар салдынган. Оларның 85-жинге Президент харыылаан.
   Эң баштайгы айтырыгны салыр өөрүшкү Кузбасс чурттуг «дүрген дуза» станциязының фельдшери Наталья Осиповага онаашкан: Айыыл-халап болган азы берге байдалдыг аарыг кижиге бирги дузаны көргүзер хүлээлгелиг фельдшер эмчи мен. Ол хирезинде эмнелгеде эмчи сестразы шалыңынга немей 5 муң рубльди алыр болза, мен 3 муң 500 рубль ап турар мен. Чүге ындыгыл?

Тывада силерниң эң-не дыштаныксаар чериңер? 27.04.2013 Тывада силерниң эң-не дыштаныксаар чериңер?

Алимаа Королева, ТР-ниң Информатизация болгаш харылзаа яамызының сайыдының оралакчызы: «Мээң дыштаныксаар черим  Тываның каас-чараш чурумалдыг черлериниң бирээзи – Чагытай хөл. Бойдус чурумалы-биле онза, долгандырарга-эзим болгаш чайгы үеде уругларның дыштаныр лагерьлери база бар. Хөл кыдыынга болгаш тайганың арыг агаарын тынып, дыштанып алырга кадыкшылга база экидеп бодаар мен. Бо чылын төрээн Тывамның чараш черлериниң бирээзинге дыштанырын планнап турар мен».
Эльвира Чымбалак, Өвүр кожууннуң Чаа-Суур школазында эге класстар башкызы: «Тайгага агаарлап чоруурга арыг агаарлыг, куштарның үнүн дыңнаар, дааш-шимээн чок, кижиге оожургалды бээр. Бистиң бедик арт-сыннарывыс Тээли, Калдак-Хамар, Хөндергей дээш, оон-даа өске черлерни эргиксээр мен».

Тываның төлептиг чемпиону 27.04.2013 Тываның төлептиг чемпиону

Апрель 24-те, Кызылдың № 9 школа-гимназиязынга Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол тус школаның 7-ги клазының өөреникчизи, Россияның элээди уруглар аразынга бокс маргылдаазынга чемпион атка төлептиг болган Алантос Кууларга байыр чедирери-биле ужурашкан.
  Онза төөгүлүг ужуражылгага Тываның Баштыңы Шолбан Валерьевич маадыр кыска болгаш чыглып келген башкылар болгаш өөреникчилерге байыр чедирип сөс алгаш: «Бистиң аравыста чараш кызывыс Алантос Тыва чуртувусту чайынналчак чедиишкини-биле бедик деңнелче көдүрүп, Россия чергелиг спортчу маргылдаага диңмиреткенинге канчап өөрүвес боор.Спортка ынак, хандыкшылдыг чоруур болзуңарза-ла, өөредилгеңер-даа эки болур, келир үеде ажыл-агыйыңарга-даа чедиишкинниг болур силер. Ынчангаш Алантостуң тиилелгези дээрге, 9 дугаар школаның алдары-дыр»— деп чугаалаан.

«Идегелдиң көвүрүү»- түңнелдерни үндүрген 27.04.2013 «Идегелдиң көвүрүү»- түңнелдерни үндүрген

Апрель 20-де Улусчу чогаадылга бажыңынга харык-шинээ кызыгаарлаттынган кижилерниң «Идегелдиң көвүрүү» деп мөөрей-фестивалының гала-концерти болуп эрткен. Ук хемчег Бүгү-россияның «Дем-биле хөйнү чедип алыр бис!» деп инвалидтер мөөрейиниң кыйгырыы-биле болгаш Бүгү-россияның инвалидтер ниитилелиниң 25 чыл оюнга тураскаадып, бир дугаар эрткен. Ону ТР-ниң Кадык камгалал, Күш-ажыл болгаш социал-хөгжүлде, Культура яамылары, ТР-ниң Өг-бүле болгаш уруглар агентилели база караа четпестер хөй-ниити организациялары дээш, оон-даа өске албан черлери удуртуп эрттирген.

Найысылалда кол орук тудуунда 27.04.2013 Найысылалда кол орук тудуунда

«Восток» КХН биле «Тываавтоорук эргелели» күрүне албан чери аразында кады ажылдажылганың керээзин чаргаш, Кызыл хоорайның Магистральная кудумчузунда эң-не берге 4 километр автоорукту септеп эгелээн. Апрель 23-те Тываның Баштыңы Ш.Кара-оол Кызыл хоорайның Магистральная кудумчузунда автоорукту септеп, кылып турар ажылы-биле таныжып чораан.
    «Бо объект 2014 чылда Тыва биле Россияның демнежилгезиниң болгаш Кызыл хоорайның үндезилеп тургустунганының 100 чыл оюн демдеглээр байырлалга белеткелдиң хемчээнде кол ажыл-дыр» — деп, Чазак Баштыңы демдеглээн. 

Ужур-чаңчыл улус-чонну ишсин дивээн... 27.04.2013 Ужур-чаңчыл улус-чонну ишсин дивээн...

Эрткен неделяда «Шын» солуннуң редакциязынга «Арагалаашкын болгаш ооң түңнелдери» деп темалыг ээлчеглиг «дорт харылзаа» болуп эрткен. Аңаа ТР-де ИХЯ-ның Хөй-ниитиниң айыыл чок чоруунуң талазы-биле полицияның килдис начальниги, полицияның майору Чечек-оол Көк-оолович Тава, ТР-ниң ажыл-чорудулгазының чамдык хевирлеринге чөпшээрел бээр талазы-биле албан чериниң удуртукчузу Александр Кошкар-оолович Монгуш, ТР-ниң ИХЯ-зының парлалга албанының начальниги, иштики херектер албанының подполковниги Лада Оюн болгаш сарыг шажынның төлээзи, ТР-ниң ИХЯ-ның чанында хөй-ниити чөвүлелиниң кежигүнү Буян башкы киришкен.

ЧААН мөгениң шаңналы дээш... 27.04.2013 ЧААН мөгениң шаңналы дээш...

Эрткен дыштаныр хүннерде Тыва Республиканың Чаан мөгези Андрей Хертектиң шаңналы дээш аныяк мөгелерниң аразынга хүреш маргылдаазы «Сүбедей» спорт ордузунга спорттуң, уран чүүлдүң болгаш найыралдың байырлалы болган дизе, хөөредиг чок.
   Тыва Республиканың Баштыңы — Чазааның Даргазы Шолбан Кара-оол Чаан мөге Андрей Хертекке арыг мөңгүнден сиилбип кылган ылгавыр демдектиг Чаан мөгениң бөргүн байырлыг байдалга тывыскан езулал-биле эгелээн. Бо езулалдың үезинде Шолбан Кара-оол тыва хүрешти сайзырадырынга, аныяк мөгелерни белеткээринге Чаан мөге Андрей Хертектиң киирген улуг үлүүн демдеглээн. Тываның Баштыңынга болгаш чыылган чонга ооң спортчу ажыл-херээн бедии-биле үнелээни дээш Чаан мөге өөрүп четтиргенин илереткеш, чонга ак чем сөңнээриниң езулалын кылган.

Школаларда күш-культура кичээлдерин экижидери-биле… 27.04.2013 Школаларда күш-культура кичээлдерин экижидери-биле…

«Сула шимчээшкин, күш-культура мергежилгелери, кылаштаары – ажыл кылып шыдаар арга-шинээн, кадыкшылын, бүрүн болгаш өөрүшкүлүг чуртталганы камгалап арттырып алырын күзээр кижи бүрүзүнүң хүн бүрүде амыдыралынче кирер ужурлуг.   Гиппократ».

Аныяк салгалга спортка ынакшылды канчаар оттурарыл? Күш-культурага хандыкшылдыг болурунга канчаар кижизидерил? Дээди өөредилге черлериниң күш-культура салбырларының доозукчулары школаларга ажылдаарынга белен бе? Ниити билиг школаларында күш-культура кичээлдериниң шынарын экижидеринге хамаарышкан чугула айтырыгларны Кызылдың немелде өөредилге төвү «Аныяктың» хуралдаар залынга ниити-российжи улусчу фронтунуң дискуссия шөлчүгежинге сайгарып чугаалашкан. Аңаа Кызылдың болгаш кожууннарның күш-культура башкылары, ада-иелер, тренерлер, эмчилер, школалар директорлары база яамылар болгаш ведомстволардан төлээлер хөйү-биле киришкен. Ажы-төлдүң кадыкшылынга хамаарышкан чугула айтырыглар сайгарылгазын Кызылдың педагогика институдунуң директору Петр Морозов удуртуп башкарган.

Тиилекчи — Бай-Тайга кожуунга… 27.04.2013 Тиилекчи — Бай-Тайга кожуунга…

2013 чылдың бирги кварталында «Шын» солуннуң чагыдылгазының түңнели-биле Бай-Тайга кожуун тиилекчи болган. Кожууннуң удуртукчуларының, чурттакчы чонунуң идепкейлиг, күш-ажылчы чоруундан олар өскелерни мурнап, бирги черже бүзүрелдиг үнген. Бай-Тайга кожуун — сураглыг ус-шеверлерниң, ыраажыларның, артистерниң чурту. Тиилекчи кожуунче «Шын» солуннуң корреспондентилери сургакчылап четтивис. Бистиң коллегавыс, хоочун журналист, солуннуң культура, литература болгаш төөгү килдизиниң редактору Светлана Салчаковна Балчырның өскен-төрээн чурту Бай-Тайга болганда, узун орукче улуг сонуургал-биле чоруптувус. 

Сузувусту кудулатпазын 27.04.2013 Сузувусту кудулатпазын

Апрель 21-де НТВ каналда «Сегодня» деп программаның кежээки, неделяның түңнел үндүрүлгезинге Тывада арагалаашкынның болгаш ооң-биле харылзаалыг кем-херек үүлгедиглериниң дугайында дамчыдылганы көргүстү. Ниитизи-биле алырга, бистиң республикада байдалды чөптүү-биле көргүскен, ынчалза-даа сюжеттиң авторларының хууда сорулгаларынга чагырткан, хөлүн эрттир хөөредипкен чүүлдер ында бары илдең. «Ийи тыва кижи кады арагалаар болза, оларның бирээзи ыяап-ла өлүртүр» дээн сөстер хөй кижилерниң сеткилинге таарышпаан. Журналист бүрүзү ооң белеткээн дамчыдылгазы, бижээн чүүлү кижилерге сонуурганчыг болзун дээр күзелдиг болгаш сорулгалыг. Ынчалза-даа ону, амыдыралда бар фактыларны, хөөредип азы хажыдып тургаш, чедип алыры чараш эвес.

Ш. Кара-оол: «Эки талазынче үндезин өскерилгелер болур» 27.04.2013 Ш. Кара-оол: «Эки талазынче үндезин өскерилгелер болур»

(Тываның Баштыңы Ш.В. Кара-оолдуң ИТАР-ТАСС агентилелиниң айтырыгларынга харыызы)

ИТАР-ТАСС агентилелинге Шолбан Кара-оолдуң берген интервьюзунуң уланчызын парладывыс.

    2012 чылда күрүнениң болгаш хуу черлерниң демнежилгезинге үндезилеп, Элегестиң хөмүр-даш чыдыны-биле холбаштыр «Кызыл—Курагино» демир-орук тудуунуң төлевилели-биле холбаштыр улуг идегел салдынган турган. Бо чылдың февральда демир-орук төлевилелиниң күүселдезиниң талазы-биле Россияның Транспорт яамызының, Тываның болгаш Красноярск крайның чазактарының база чаа хуу чер болур Тываның энергетиктиг үлетпүр корпорациязының (ТЭYК-түң) аразынга кады ажылдажылга дугайында албан-езузунуң документизинге ат салыышкыны болган. Ол төлевилелдиң республикага ужур-дузазының дугайында регионнуң удуртукчузу Шолбан Кара-оол чугаалаан.

«Часкы хүн чылды чемгерер» 27.04.2013 «Часкы хүн чылды чемгерер»

Частың кидин-түлүк үезинде хову-шөлге тарылга ажылдары эгелээни-биле көдээ ажыл-агый адырлары чаңгыс аай угланыышкынныг болур. Бистиң республикада часкы тарылга ажылдарынга тодаргай хемчег-лер алдынып турар. 2013 чылдың часкы хову ажылдарынга белеткелдиң кандыг деңнелде чоруп турарының дугайында Бии-Хем кожууннуң төвү Туранга Тываның Чазааның үнүүшкүннүг хуралынга ук айтырыгларны көрген. Чазак Даргазының бирги оралакчызы Михаил Козловтуң удуртулгазы-биле сайгарып чугаалашкан.

«Чаагайжыдылга ажылы — удуртукчу бүрүзүнүң ат-алдары» 27.04.2013 «Чаагайжыдылга ажылы — удуртукчу бүрүзүнүң ат-алдары»

Тываның Чазааның Бажыңынга апрель 19-та Тыва Республиканың Баштыңы Шолбан Кара-оолдуң удуртулгазы-биле республиканың күрүне чөвүлелиниң (РКЧ) ийиги хуралы болуп эрткен. РКЧ-ни Шолбан Валерьевичиниң саналы езугаар 2013 чылдың эгезинде тургузуп, ооң кол сорулгаларын доктааткан деп сагындыраалы. Күрүне чөвүлелинче ТР-ниң Чазааның кежигүннери, ТР-ниң Дээди Хуралының (парламентизиниң) даргазы, республиканың 19 муниципалдыг тургузугларының удуртукчулары дээш, оон-даа өскелер кирип турар. Ооң кол хүлээлгези: Тываның ниити сайзыралы дээш, шупту чергениң эрге-чагыргазының күжениишкиннерин мөөңнеп, ооң хөгжүлдезиниң аргаларының дугайында дем-биле сайгарып, өзек шиитпирлерни хүлээри.

База бир чыл эрткен: сорулгалар болгаш чедиишкиннер 22.04.2013 База бир чыл эрткен: сорулгалар болгаш чедиишкиннер

Апрель ай — Тываның политиктиг календарында онзагай ай болуп арткан. Чүге дээрге республиканың салым-хуузун шиитпирлээр болуушкуннар бо айда болгулаан. Оларның бирээзи — регион удуртукчузунуң албан-дужаалынга база катап томуйлаткан үези болур. Шолбан Кара-оол республиканың Конституциязынга даңгыраан эрткен чылдың апрельде берген, бодунуң бүгү күжүн болгаш билиин регионнуң чурттакчыларынга бараалгадырын аазаан.

Хоочун боксерларның шаңналы дээш 22.04.2013 Хоочун боксерларның шаңналы дээш

Тес-Хем кожуун, ылаңгыя Самагалдай суур, бодунуң ат-сураглыг боксерлары-биле билдингир. Чижээ, профессионал боксерлар аразында диптер аразында делегей чемпиону Саян Санчаттың адын адаарга-ла, четчир. Ынчалза-даа Самагалдайның бокс школазының адын аңгы-аңгы чылдарда алдаржыдып чораан Май-оол Кушаа, Дугур-оол Лоовай, Александр Кунзек дээш, өскелерни-даа база уттуп болбас.

Хөлдер эриин арыглаалыңар 22.04.2013 Хөлдер эриин арыглаалыңар

ТР-ниң Культура яамызы Хадың болгаш Дус-Хөл эриин­ге дыштаныр күзелдиг кижилерге белек кылдыр тускайлаттынган дыштанылга зоназы – пляжты ажыдар сорулганы салып турар. Хадың хөлдүң 300 метр хемчээлдиг эриинге хүнге дөгеленип чыдарынга эптиг шаараш ыяш оруннарны, дыштанып орар хөлегелиг олуттарны, чунар болгаш арыгланыр черлерни тургузар.

Саргылардан камгаланыр чаңгыс арга - тарылга 22.04.2013 Саргылардан камгаланыр чаңгыс арга - тарылга

Тывага агаар-бойдустуң чылып келгени-биле холбаштыр саргы көвүдеп, тарап эгелээн. Сөөлгү хүннерде Кызыл, Тес-Хем, Мөңгүн-Тайга кожууннарның болгаш Кызыл хоорайның девискээринге саргыларга кижилер ызыртып турар апарган. 17 хар чедир назынныг 5 уруглар, оолдар, 1 улуг кижи саргыларга ызырткаш, эмнелгеге келгеннер. 

Бойдустуң камгалалы болгаш хора чедиргени дээш торгаалдар 22.04.2013 Бойдустуң камгалалы болгаш хора чедиргени дээш торгаалдар

Республиканың бойдузун камгалаар органнарның бо чылдың бирги кварталында ажылының түңнелдерин болгаш часкы-чайгы үеде сорулгаларын Тываның Чазааның Даргазының бирги оралакчызы Михаил Козлов эрттирген хуралга чугаалажып көрген. Бойдус курлавырларының болгаш экология яамызының сан-чурагайлары-биле алырга, бойдуска хора чедирген ажыл-чорудулга дээш торгаалдардан республиканың бюджединче 4,4 миллион рубль кирген, ол дээрге бирги кварталда планның 105 хуузу. 

Инвалид уруглар майда ылгалын алыр 22.04.2013 Инвалид уруглар майда ылгалын алыр

Бо чылдың апрель 5-те «Россия Федерациязында күрүнениң пенсия хандырылгазының дугайында» хоойлуга өскерилгелер киирген федералдыг хоойлу хүлээп алдынган.Аңаа дүүштүр 18 хар чедир инвалид уругларга болгаш назы-харындан хамаарылга чокка бөлүктүң чажындан инвалидтеринге социал пенсияны 8704 рубльге өстүрген. Апрель 1-ден индексация кылган соонда ол 8 861 рубль 54 көпеек апарган.

Кижилерниң сагыш - сеткилин билир 22.04.2013 Кижилерниң сагыш - сеткилин билир

Мөңгүн-Тайгага элээди оолдар хар көшкезинге бастырыптарга, Москвадан дүрген ужуп келгеш, камгалал ажылдарынга боду киржип турган соонда: «Бедик албан-дужаалдыг-даа болза, бөдүүн кижилерниң сагыш-сеткилин билип, оларга херек кырында дузалап чоруур удуртукчу чонунга хүндүткелдиг. Чамдык даргаларга бодаарга, Кара-оол дузааргак чаңын каш-даа катап көргүскен» - деп, Тываның Баштыңының дугайында Россияның улуг парлалга черлериниң бирээзиниң тайылбырлакчызы чугаалаан.

Күрүнениң быжыг үндезини 22.04.2013 Күрүнениң быжыг үндезини
Тываның муниципалдыг тургузугларының хүндүлүг ажылдакчылары!
Төлээлекчилерниң тус чер хуралдарының депутаттары!
Силерниң профессионал байырлалыңар - Тус чер бот-башкарылгазының хүнү-биле чедирген изиг байырывысты хүлээп ап көрүңер!

   Бүгү чуртка чыл санында апрель 21-де демдеглээр чаа күрүне байырлалын Россияның улуг-улуг муниципалдыг тургузугларының каттыжыышкыннарының саналын езугаар 2012 чылдың июнь 10-да Президентиниң Чарлыы-биле тургускан, ону тус чер бот-башкарылга черлериниң ролюн болгаш ужур-дузазын бедидер, демократияны болгаш хамааты ниитилелди сайзырадыр сорулга-биле киирген.

Тыва дылывысты утпаалыңар 22.04.2013 Тыва дылывысты утпаалыңар
2013 чылдың апрель 2-де үнген «Шын» солуннуң № 39 үндүрүлгезинде Чаа-Хөл кожууннуң Чаа-Хөл сумузундан Олчатмаа Ховалыгның «Дыл – чоннуң өртек чок эртинези» деп чагаазынга хамаарыштыр Тываның күрүне университединиң тыва филология болгаш ниити дыл эртеминиң кафедразының доцентизи, филология эртемнерниң кандидады Клара Бүрбүлдеевна Доржунуң санал-оналын номчукчуларывыска таныштырдывыс.

Бо чагаада бижиттинген айтырыглар тыва чонга эң чугула деп чүве билдингир, шагдан тура көдүртүнүп турган. Ол дугайын мээң бижип турган чүүлүмден база үзүндүнү киирейн:

Ш. Кара-оол: «Тываның арга-шыдалын - чурттуң эрге - ажыынга» 22.04.2013 Ш. Кара-оол: «Тываның арга-шыдалын - чурттуң эрге - ажыынга»

(Тываның Баштыңы Ш.В. Кара-оолдуң ИТАР-ТАСС агентилелиниң айтырыгларынга харыызы)

«Тыва Республиканың сайзыралының улуг-улуг төлевилелдери чүгле регионнуң азы Россияның эвес, харын-даа чурттар аразының перспективтиг эрге-ажыктарынга хамааржыр» — деп, ИТАР-ТАСС агентилелинге берген интервьюзунга регионнуң удуртукчузу Шолбан Кара-оол демдеглээн. Республиканың сөөлгү чылдарда чедип алган чедиишкиннериниң болгаш хөй-хөй чугула айтырыгларны шиитпирлээринче угланган планнарының дугайында ол тодаргай таныштырган.

Чурттакчы бүрүзү киржир 22.04.2013 Чурттакчы бүрүзү киржир

Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оолдуң айыткалы езугаар республикада, кожууннарда, сумуларда 2014 чылда юбилейлерге уткуштур база чоннуң моон-даа соңгаар амыдырал байдалдарын экижидери-биле ажыл-чорудулганы идепкейжи чорудуп эгелээн. Yре-түңнелдиг үүле-херек чаңгыс хүнде аайлажып, бүде бербес. Чүге дээрге чидиг айтырыглар, бергедээшкиннер туруп кээр. Ынчангаш чурттакчы чондан, оларны удуртуп-башкарып турар кижилерден дыка хөй чүүлдер хамааржыр. 100 чыл байырлалдарынга дүүштүр хемчеглерниң чорудуу республиканың найысылалы Кызыл хоорайның чоогунда Каа-Хем суурда кандыг деңнелде эртип турарының дугайында апрель 21 — Тус чер бот-башкарылгазының хүнүнүң бүдүүзүнде суурнуң чагырыкчызы Юрий Юрьевич Ананьин-биле чугаалаштывыс.

Женишбек Назаралиев Ыдыктыг ХIV - кү Далай-Ламаның тыва чонга кыйгырыын дамчыдып берген 16.04.2013 Женишбек Назаралиев Ыдыктыг ХIV - кү Далай-Ламаның тыва чонга кыйгырыын дамчыдып берген

Делегейде сураглыг нарколог, психиатр Женишбек Болсунбекович Назаралиев бо хүннерде Тывада ажыл-агыйжы сургакчылаашкын-биле келген. Эрткен чылдың декабрьда Тываның Чазаа биле Назаралиев аттыг эмнелге төвүнүң аразынга ат салган Дугуржулга езугаар профессор маңаа кээп, апрель 12-де бодунуң эмнелгезинге 4 специалисти өөредип алыр сорулга-биле шилилге (кастинг) эрттирген. Бо шилилгеге 30 ажыг наркологтар, терапевтер, психологтар киришкен. Оларның профессионал белеткелин бедик деңнелдиг деп, ол түңнээн. 

Төөгүнүң эрткен оруун шинчилээри - биле 16.04.2013 Төөгүнүң эрткен оруун шинчилээри - биле

Тывага 100 чыл бурунгаар болган болуушкуннарның дугайында шинчилел ажылынче Шолбан Кара-оол эртемденнерниң кичээнгейин угландырган. Тываның болгаш Россияның демнежилгезиниң 100 чылынга уткуштур төөгү материалдарының чыындызын үндүрер. Ол дугайында чугаа Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оолдуң киржилгези-биле «Тываның болгаш Россияның демнежилгезиниң 100 чылы: эртемге үндезилээн талазы» деп темага эрткен «төгерик столга» болган.

Кадык камгалал болгаш социал хөгжүлде яамыларның удуртукчуларын томуйлаан 16.04.2013 Кадык камгалал болгаш социал хөгжүлде яамыларның удуртукчуларын томуйлаан

Республиканың Кадык камгалал болгаш социал хөгжүлде яамызын Кадык камгалал яамызы болгаш Күш-ажыл болгаш социал хөгжүлде яамызы деп ийи аңгы албан черинге чарганындан республиканың Чазааның составы немешкен. Республика Баштыңының Чарлыын езугаар кадык камгалал сайыдынга Орлан Эрес-оолович Донгак томуйлаткан. Күш-ажыл болгаш социал политика сайыдының хүлээлгезин күүседир кылдыр Мерген Дадар-оолович Ооржакты томуйлаан. 

Чаа хөгжүм херекселдерин алыр 16.04.2013 Чаа хөгжүм херекселдерин алыр

Уругларның Надя Рушева аттыг уран чүүл школазы чаа хөгжүм херекселдери-биле четчелеттинер.
Ол дугайында Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол ук школаның тургустунганындан бээр 65 чыл оюнга тураскааткан байырлыг хуралга дыңнаткан. Хөгжүм-шии театрынга болган ол байырлалга Тываның Чазааның болгаш парламентизиниң, Кызыл хоорайның мэриязының төлээлери, школаның хөй санныг өөреникчилери, оларның ада-иелери, а оларның дыка хөйү база аңаа өөренип чорааннар. Хөй кижилерниң мында келгени безин бо хуралдың онза улуг ужур-дузалыг болуп турары деп республика Баштыңы онзалап демдеглээн.

Шолбан Кара - оол: Хову-Аксының котельнаязын сентябрьда доозар ужурлуг бис 13.04.2013 Шолбан Кара - оол: Хову-Аксының котельнаязын сентябрьда доозар ужурлуг бис

Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол тудуг талазы-биле техниктиг чөвүлелдиң үнүүшкүннүг хуралын Чеди-Хөл кожууннуң Хову-Аксы суурга эрттирген. Аңаа туттунар чылыдылга четкилерлиг чаа котельная хөмүр-даштың бир чылда хереглелин 23 муң тонна турганындан, 7,4 муң тонна чедирер дээрзин сагындыраал. Ол ышкаш электри энергиязының чарыгдалы барык дөрт катап кызырлыр. Чылыгның чидириин 57 хуутурганындан дөрт хуу чедир эвээжедиринге котельнаяны суурнуң кайы хире чоогунга тударындан хамааржыр, а ажылдаптурар ЧЭТ суурдан 5 хире километр ыракта. Оон аңгыда дашкаар үндүр чажарыш эвээжээр, ол черниң долгандыр турар хүрээлеңиниң экологтуг байдалын экижидер арганы бээр.

Хамаатыларның хоойлужудулга эгелээшкиннериниң дугайында 13.04.2013 Хамаатыларның хоойлужудулга эгелээшкиннериниң дугайында

Күрүне тургузуунуң демократтыг эгелериниң сайзыралының үндезини болза, чоннуң эрге-чагыргазының үзел-бодалын быжыглаары болур, ону Россия Федерациязының Конституциязының 3 чүүлүнде эрге-чагырганың кара чаңгыс үндезини болза, ооң хөй националдыг чону деп айыткан.Чоннуң эрге-чагыргазының принциви чүгле хамаатыларның эрге-чагырга органнарын хевирлеп тургузарынга киржири эвес, эрге-хоойлу башкарылгазынга ниитилелдиң негелдезин илередир, чоннуң бөлүүнүң эрге-ажыктарын барымдаалаар болгаш ооң эрге-хоойлу талазы-биле идепкейлиг чоруунга деткиирин көргүзер эрге-хоойлуну ажылдап кылыр эгелээшкиннерин күүседириниң аргазы-биле эрге-чагырганың шиитпирлерин хүлээп алыры болур. 

Тывага 7 муң көрүкчү кирер чаа спорт - культура төвү туттунар 13.04.2013 Тывага 7 муң көрүкчү кирер чаа спорт - культура төвү туттунар

Найысылал Кызылдың чоогунда Каа-Хем суурга тудар амгы үениң улуг спорт-культура төвүнүң төлевилелин кылыр даалганы Тываның Баштыңы бадылаан. Узуну 100, дооразы 60 метр, ниити шөлү 6 муң дөрбелчин метр, чер иштинде бир каът, чер кырында ийи каът, шуптузун катай санаарга, 3 каът улуг спорт-культура төвүн Тыва биле Россияның чаңгыс демнежилгезиниң 100 чылынга уткуштур тудуп доозар ужурлуг. Бо улуг юбилейниң чугула байырлыг болуушкуннарын чаа спорт-культура төвүнге эрттирерин спорт болгаш культура ажылдакчылары күзеп турар.

«Амданныг» мөөрей 13.04.2013 «Амданныг» мөөрей

Тываның Экономика болгаш хоойлу-дүрүм техникумунга «амданныг» мөөрей болуп эрткен.
   Республиканың профессионал өөредилге черлериниң сургуулдары повар, кондитер профессияларга боттарының мергежээнин бо конкурска көргүскеннер. Аңаа беш өөредилге черлеринден тос оолдар, уруглар киржип, келир үеде мергежилиниң билиглерин эки шиңгээдип алганын бадыткааннар. Олар шупту — өөренип турары өөредилге черлеринге болуп эрткен конкурстарның тиилекчилери.

«Россияның өөредилгезиниң эртинези» – Тывада 13.04.2013 «Россияның өөредилгезиниң эртинези» – Тывада

Тыва Республиканың Өөредилге болгаш эртем яамызының сайыды Каадыр-оол Алексеевич Бичелдей ажылдаар өрээлинге Бүгү-россияның аңгы-аңгы угланыышкыннар аайы-биле мөөрейлерниң тиилекчи болган өөреникчилерин болгаш оларның башкыларын байырлыг байдалга хүлээп алган.Сайыттың хүлээп алыышкынынга Тываның аграрлыг лицейиниң, Кызылдың № 15 лицейниң, Тываның күрүне лицейиниң башкылары база Кызылдың № 5 гимназияныңөөреникчилери төлептиг болган.

Делегейниң дириг эртинезиниң үнелиг сөстери 12.04.2013 Делегейниң дириг эртинезиниң үнелиг сөстери

Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол Улустуң чогаалчызы болгаш эртемден, хамнаашкынны шинчилээр талазы-биле сураглыг ажылдарны бижээн, ол дээш аңаа тыва хамнарның президентизи атты бүгү назынында эдилээр кылдыр тывыскан Монгуш Кенин-Лопсанга 88 харлааны-биле байырны чедирген. Чазак Даргазы хоочунга ооң Кызылдың төвүнде, эрткен чүс чылдың эгезинде туткан казанаанга кээп ужурашкан болгаш Тываның эң улуг хоочуну-биле дыка үр чугаалашкан. 

Чон биле эрге-чагырга аразынга быжыг «көвүрүг» 12.04.2013 Чон биле эрге-чагырга аразынга быжыг «көвүрүг»

Апрель 9-та Кызыл хоорайның «Буян-Бадыргы» аалчылар бажыңынга 2013 чылдың март 28-29 хүннеринде Донда Ростов хоорайга болуп эрткен «Социал чөптүг чорукту тургузары» деп бүгү Россияның улусчу фронтузунуң (РУФ) бирги конференциязының түңнелдерин сайгарып чугаалашкан. Аңаа ТР-ниң Баштыңы-Чазак Даргазы Шолбан Кара-оол, ТР-ниң Дээди Хуралының (парламентизиниң) даргазы Каң-оол Даваа, РУФ-туң регионалдыг оргкомитединиң болгаш харылзаштырар чөвүлелиниң кежигүннери, РФ-тиң Президентизиниң бүзүреттирген кижилери, Донда Ростов хоорайга конференцияның Тывадан төлээлери дээш, оон-даа өскелер киришкен.

Электроннуг харылзааның айтырыглары 12.04.2013 Электроннуг харылзааның айтырыглары

«Шын»солуннуң редакциязында номчукчулар-биле «дорт харылзааны» эрттирери чаагай чаңчыл болуп бар чыдары республиканың чонунга таарымчалыг болгаш чугула болуп турар. Чүге дизе чонга кандыг-ла-бир чүүлге хамаарыштыр билдинмес айтырыглар тургустунуп турары билдингир. Ынчангаш тайылбыр ажылын улам делгемчидери-биле редакцияның коллективи бо ышкаш хемчегни удаа-дараа эрттирип турарының кол чылдагааны ол. Бо удаада, апрель 5-те, ээлчеглиг «дорт харылзаа» шугумун Тыва Республиканың Информатизация болгаш харылзаа яамызының төлээлери киришкен.

Ырак-узак Бай-Тайгаже кичээнгей 12.04.2013 Ырак-узак Бай-Тайгаже кичээнгей

Бай-Тайга кожууннуң сайзыралының дугайында айтырыгны Тываның Баштыңының даалгазын езугаар Чазак Даргазының бирги оралакчызы Шолбан-оол Иргитке болган чөвүлел хуралга чамдык сайыттарның болгаш муниципалдыг тургузугнуң чагыргазының төлээлериниң киржилгези-биле сайгарган. Бай-Тайга дээрге Тывада мал ажыл-агыйлыг эң ырак кожууннарның бирээзи болур.

Чазакта чаа чөвүлел тургустунган 12.04.2013 Чазакта чаа чөвүлел тургустунган

Республика девискээринге чогумчалыг инвестиция байдалын болгаш инвестиция ажыл-чорудулгазын боттандырарынга турум байдалдарны тургузарынга идиг бээр сорулга-биле Тываның Чазааның айтыышкынын езугаар регионга инвестиция байдалын экижидер талазы-биле чөвүлелди тургускан, ол доктаамал ажылдаар коллегиалдыг орган болур. Чөвүлелдиң ажыл-чорудулгазының кол-кол сорулгалары болгаш угланыышкыннары—инвестиция ажыл-чорудулгазын деткиириниң политиктиг, саң-хөө-экономиктиг, организастыг-эрге-хоойлу аргаларын хевирлеп тургузары, административтиг шаптараазыннарны чайладырының, чөпшээрел документилерин тыпсырының чорудулгаларын бөдүүнчүдериниң талазы-биле республиканың Чазаанче киирер саналдарын ажылдап кылыры болур.

Новосибирскиде тыва студентилер "Кадык чуртталга" деп конференцияны эрттирген 12.04.2013 Новосибирскиде тыва студентилер "Кадык чуртталга" деп конференцияны эрттирген

Новосибирск областың библиотеказынга апрель 7-де Новосибирск хоорайда Тыва чурттуг аныяктарның болгаш студентилерниң «Идегел» ниитилелиниң «Кадык чуртталга» деп конференциязы болган. Конференцияның кол сорулгазы – аныяк оолдар, уругларны амыдыралдың кадыкшылдыг овур-хевиринге хаара тудары.

Россияның Президентизи Тываның Баштыңын деткээн 10.04.2013 Россияның Президентизи Тываның Баштыңын деткээн

Киирген инвестицияларны эгидерин магадылап турар энергия объектилериниң федералдыг даңзызынче Тывага чаа чылыг, электри станциязының тудуунуң төлевилели база кирер.
   Ол талазы-биле Тыва Республиканың Баштыңы Шолбан Кара-оолдуң дилээн Россия Федерациязының Президентизи Владимир Путин деткип, федералдыг чазактың №1334 айтыышкынынче чогуур өскертилгелерни киирерин РФ-тиң Энергетика яамызынга дааскан. Ук айтыышкында күчүлер бээриниң дугуржулгаларының (КБД) механизмнерин таварыштыр салыышкыннарның орнун дуглаар бедик деңнелдиг энергетиканың чаа тудугларының даңзызы бадылаттынган. 

Тывада «Чер дугайында» конституция хоойлузун боттандырып турарынга хамаарыштыр сайгарылга 10.04.2013 Тывада «Чер дугайында» конституция хоойлузун боттандырып турарынга хамаарыштыр сайгарылга

Дээди Хуралдың Аграр политика болгаш бойдус ажыглалының комитединиң хуралынга Тыва Республиканың «Чер дугайында» конституция хоойлузун боттандырып турарын сайгарып көрген.
Хуралга Чер болгаш өнчү-хөреңги сайыды Салим Кызыл-оол, Өг-бүле болгаш уруглар херектериниң талазы-биле агентилел директору Наталья Ховалыг, Кызыл хоорайның мэриниң оралакчызы Борис Очур киришкен, хуралды депутат Иван Чучев удуртуп эрттирген.

Тывада чаа туттунган назы четпээн уругларны түр када тургузар төп 10.04.2013 Тывада чаа туттунган назы четпээн уругларны түр када тургузар төп

Тыва Республиканың Иштики херектер яамызының Хөй-ниити чөвүлелиниң кежигүнү, кижилерниң эрге-ажыының хоойлу езугаар камгалакчызы Августа Переляева Иштики херектер яамызының корум-чурум үрээн назы четпээн уругларны түр када тургузар төвүнүң чоокта чаа туттунган бажыңын көрүп чораан. Төптүң удуртукчузу Ирина Шойгу төптүң чаа бажыңын аңаа көргүзүп, корум-чурум үрээн уругларны кандыг байдалда түр када тургузуп турарын тайылбырлаан. Уругларның чемненир, чурттаар, дыштаныр өрээлдери болгаш медицина пунктузу дээш төптүң чаа бажыңы бичии уругларны түр када тургузарының негелделеринге дүүшкен болган.

Тывага Улусчу хөөмей академиязын тургузар дугайында ажык чугаа 10.04.2013 Тывага Улусчу хөөмей академиязын тургузар дугайында ажык чугаа

Эрткен неделяда Тыва культура төвүнге «Амгы үеде хөөмейни өөренириниң болгаш башкылаарының нарын айтырыгларының дугайында» сайгарылгалыг «төгерик столду» эрттирген. Аңаа Кызыл хоорайның болгаш кожууннарның уран чүүлдүңөөредилге албан черлериниң башкылары, эртемденнер, ат-сураглыг хөөмейжилер, чогаалчылар, хөгжүмчүлер киришкен. Республиканың үзүктел чок өөредилге төвүнүң директору Ю.О. Ховалыгның база Мугур-Аксында уругларның уран чүүл школазының башкызы А.К. Хертектиң хөөмей башкылаашкынында нарын айтырыгларга хамаарышкан илеткелдерин база улусчу мастер Алдар Дамдынның «Тывага Улусчу хөөмей академиязын тургузар дугайында» илеткелин дыңнаан соонда санал-оналдарны дыңнаан.

Күштүглерниң күштүглери шүүлген 10.04.2013 Күштүглерниң күштүглери шүүлген

Эрткен субботада «Херел» спорт залынга чыылганнар шыгырт, кижи бажы кизирт болган дизе, хөөредиг чок. Чүге дээрге хостуг хүрешке республиканың эң шыырак мөгелериниң маргылдаазынга киржир дээн мөгелер, оларның хүрежирин көөр дээш келген көрүкчүлер ол хире хөй болган. Тыва Республиканың Баштыңы — Чазааның Даргазының шаңналы дээш хостуг хүрешке болгаш херээжен хүрешке Тыва Республиканың чемпионадынга республиканың хоорайларындан болгаш кожууннарындан, Россияныңөске девискээрлеринден Тываның ат-сураглыг, күштүг дээн 150 эр мөгелер, 30 херээжен мөгелер киришкен.

Моол күрүне кызыгаарлаашкынны дүжүрген 08.04.2013 Моол күрүне кызыгаарлаашкынны дүжүрген

Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол биле МАР-ның Чазааның Даргазы Норовын Алтынхуяг-биле чугаалажыышкыннар үезинде март 22-де чарган дугуржулгазын моол тала күүседип эгелей берген. Кожа чурттуң Чазааның Даргазының даалгазын езугаар Убса-Нур аймактың делегациязы садыглаашкын, көдээ ажыл-агый болгаш туризм талазы-биле дугуржулгаларны күүседириниң чамдык чүүлдерин болгаш чурумун дугуржуру-биле апрель 2-де Тывада чедип келген.
  Тываже уксаалыг малды чедирерин Моолдуң Чазаа чөпшээрээн болгаш организастыг хемчеглерни алырын дилээн дээрзин Шолбан Кара-оол-биле ужуражылга үезинде моол делегацияны баштап келген ук аймактың губернатору Цендсурен Даш дыңнаткан. 

Тергииннерниң тергиини 08.04.2013 Тергииннерниң тергиини

2013 чылдың март 25-29 хүннеринде Москва хоорайга Россияның кадет корпустарының өөреникчилериниң аразынга юбилейлиг X чыыш болуп эрткен. Аңаа чурттуң 57 регионундан 600 ажыг курсант киришкен. Чыыштың түңнелдери езугаар Тыва Республиканың кадет корпузунуң өөреникчилери тергииннерниң тергиини болуп, бирги черге төлептиг болганнар. Ук хемчегни казак шерии база Россияның ДОСААФ албан черлери удуртуп эрттирген.

ГЛОНАСС системазы - Тывада 08.04.2013 ГЛОНАСС системазы - Тывада

Хайгааралдың улуг хемчээлдиг Спутник системазын (ГЛОНАСС-ты) шиңгээдип алырының талазы-биле айтырыгны Тыва Республиканың Чазааның Баштыңының бирги оралакчызы Шолбан-оол Иргитке болган чөвүлел хуралга сайгарып чугаалашкан.Пассажирлерни коммерция хевири-биле аргыштырып, чүъктер сөөртүлгезин боттандырып тура, айыыл чок чорукту автомобиль транспортунга хандырарынга дузалаар системаны ажылдадыры чоннуң транспортка айыыл чок чоруун хандырарының талазы-биле федералдыг комплестиг программазының угланыышкыннарының бирээзиниң күүселдези болур. 

«Хамнаарак» ыры мөөрейи.Шынары бедиир турбуже… 08.04.2013 «Хамнаарак» ыры мөөрейи.Шынары бедиир турбуже…

Март ай республиканың культурлуг амыдыралынга хайымныг эрткен, янзы-бүрү фестивальдар, мөөрейлер культура одагларынга болган. Оларның бирээзи — чылдың-на эртип турар уругларның «Хамнаарак» ыры мөөрейи.Чылдың-на болуп эртип турар болганда, мөөрейниң деңнели чылдан чылче бедиир, киржикчилерниң ат-сураа алгыыр ужурлуг турбуже, байдал херек кырында ындыг эвезин уругларның күүселделеринден эскерип болур. Ылаңгыя бичии бөлүктүң киржикчилериниң күүселделериниң шынары дыка куду болганындан жюриниң дээди шаңналды тывыспаан ужуру-даа ол боор.

Сагынгыр, ажылгыр, шевер авалар 08.04.2013 Сагынгыр, ажылгыр, шевер авалар

Март 29-та Тыва Республиканың Херээженнер чөвүлели «Орус культура төвүнге» «21-ги чүс чылдың херээжени» деп мөөрей эрттирген. Аңаа республиканың кожууннарының, сумуларының база Кызыл хоорайның Херээженнер чөвүлелдериниң идепкейлиг, хамааты туруштуг, ажы-төл кижизидер талазы-биле үлегерлиг херээженнери киришкен.  Ук хемчег үш дугаар чыл улай болуп турар болганда ол 3 харлыг уругнуң бажын хылбыктаар езулалга дөмей байырлал-дыр дээрзин Раиса Кужугет  демдеглээн. Бо дээрге чараш-кыстар эвес, а хөй-ниитичи болгаш ажыл-агыйжы херээженнер мөөрейи-дир.

Тергиин шыдыраачылар 04.04.2013 Тергиин шыдыраачылар

Эрткен неделяда Иштики херектер яамызының иштики херектер килдизиниң бирги чери дээш хөл-шыдыраага команда аайы-биле маргылдаа найысылалдың «Сүбедей» спорт ордузунга болуп эрткен. Маргылдааны иштики херектер килдизиниң хоочуннар эвилелиниң даргазы, халажылгада полковник Марат-оол Идамович Ондар эрттирген.Хөл-шыдыраа маргылдаазынга ниитизи-биле 7 команда киришкен. Аңаа Таңды, Чөөн-Хемчик, Барыын-Хемчик, Кызыл кожууннарындан, Кызыл хоорайдан база суд приставтарындан командалар долгандырыг чурум-биле ойнаан.

«Тиилелгениң салюду!» - элээди уругларның уран чүүл фестивалы 04.04.2013 «Тиилелгениң салюду!» - элээди уругларның уран чүүл фестивалы

Барыын-Хемчик кожууннуң Кызыл-Мажалыктың № 1 ортумак школазының коллективи – «Тиилелгениң салюду!» республика чергелиг элээди уругларның уран чүүл фестивалының тиилекчизи. Бо чылын «Тиилелгениң салюду!» республика чергелиг элээди уругларның уран чүүл фестивалы Сталинград тулчуушкунунуң 70 чылынга база тыва эки турачыларның фронтуже чорутканының 70 чылынга тураскааткан дээрзин сагындыраалыңар.Уругларның чогаадыкчы уран чүүл фестивалын ТР-ниңӨөредилге болгаш эртем яамызы 11 чыл дургузунда эрттирип турар. Бо чылдар дургузунда фестиваль республиканың школачыларының аразында делгереңгей апарып, чаңчыл болу берген.

Ноутбуктуг малчын 04.04.2013 Ноутбуктуг малчын

Бөгүн Интернеттиң бүгү делегей хүнү. Интернеттиң биске ажык-дузазы, салдары кандыгыл? Бо айтырыгга хамаарыштыр маргыш аныяктарның «Чүс чылче базымнар» чыыжынга база көдүрлүп турган. Тываның Күрүне университединиң студентилериниң аныяктар Интернеттиң «кулу» болбас, Интернетке дүн-хүн чок «олурарындан» өске, спорт, уран чүүл, чогаал дээн ышкаш сонуургалдарлыг боор ужурлуг дээн бодалы бо чугаага киришкеннерниң хөй кезииниң деткимчезин алган.

Ажык-кончаа сүрген оюннарны узуткаар... 04.04.2013 Ажык-кончаа сүрген оюннарны узуткаар...

Ажык-кончаа сүрген оюннар эрттирип турарларның хоойлуга чөрүштүр ажыл-чорудулгазын соксадыр талазы-биле комплекстиг хемчеглерни бистиң республикада ажылдап кылган.Ажык-кончаа сүрген оюннарны организастаар болгаш эрттирер талазы-биле ажыл-чорудулганы хоруурунуң дугайында хоойлу республика девискээринде 2007 чылдың июль 1-ден бээр күштүг болуп турар. Республика Баштыңы Шолбан Кара-оолдуң эгелээшкинин езугаар ажылдап кылдынган болгаш хүлээп алдынган Хоойлу бодунуң ажылының түңнелдерин көргүзүп эгелээн.

Тывада харылзаа четкизиниң хөгжүлдези 04.04.2013 Тывада харылзаа четкизиниң хөгжүлдези

Апрель 2-де, Чазак Бажыңынга «республикада телекоммуникация болгаш информация инфраструктураларының сайзыралының дугайында» хуралды Тываның Баштыңы Ш.В.Кара-оол башкарып эрттирген.
   Аңаа сайыттар, оларның оралакчылары, албан черлериниң удуртукчулары, хөй-ниити организацияларының болгаш харылзаа адырының ажылдакчылары киришкен. Хуралга ТР-ниң Информатизация болгаш харылзаа яамызының сайыды база харылзаа адырының удуртукчулары илеткелдерни кылган.

Чеди - Хөл кожуунда энергетик чагырыкчы 04.04.2013 Чеди - Хөл кожуунда энергетик чагырыкчы

Чеди-Хөл кожууннуң чагырыкчызының албан-хүлээлгезин 36 харлыг инженер Карим Сагаан-оол күүседип эгелей берген.
Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол ону бо албан-дужаалга саналдаарга, Чеди-Хөл кожууннуң Төлээлекчилер хуралының депутаттары чаңгыс үн-биле ону деткээннер. Карим Сагаан-оолду бо кожуунга чагырыкчыладыр деп шиитпирниң кол чылдагааны— эрткен кыжын Хову-Аксы суурнуң одалга системазының доңганы.

Чаа чылыг энергия станциязы 04.04.2013 Чаа чылыг энергия станциязы

Республиканың удуртулгазының чагыы-биле «Е4-СибКОТЭС» компанияның ажылдап кылганы тус черге энергетиканы сайзырадырының угланыышкыннарын Тываның үлетпүр болгаш энергетика яамызынга киирген. Специалистерниң үндүрген түңнелдери-биле алырга, немелде энергия блогун тудуп, Кызылдың чылыг-энергия төвүн чаартырының чарыгдалдары, эвээш-даа болза, республиканың төвү Кызыл хоорайны электри энергиязы-биле хандырарын үндезинии-биле шиитпирлеп шыдавас.

Тываның төөгүзү — эртем шинчилелдерде 04.04.2013 Тываның төөгүзү — эртем шинчилелдерде

Айлар, хүннер эрткен тудум, улуг байырлалывыс чоокшулап-ла ор. Мындыг солун үеде бистиң эртемденнеривис «Тыва күрүнениң тургустунарынга болгаш Россия биле Тываның каттыжарынга Амбын нояннарның киржилгези» деп эртем-шинчилел конференциязы Тывавыстың бирги найысылалынга эрттирдилер. 
     Конференцияның айтырыглары 1763 чылдан бээр болгулаан болуушкуннарже, колдуунда-ла амбыннарже, ылаңгыя Комбу-Доржуже угланган. Ол амбыннарны манчы-кыдат бисти чагырарынга, мөлчүүрүнге болгаш өөделетпезинге кажар арга, күштүг чепсек кылдыр тургускан.

Владислав Сурков Тывага келир чалалганы хүлээп алган 02.04.2013 Владислав Сурков Тывага келир чалалганы хүлээп алган

Россия Федерациязының Чазааның Даргазының оралакчызы, РФ-тиң Чазааның аппарадының удуртукчузу Владислав Сурков-биле Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол Москвага март 27-де ужурашкан. Тыва биле Россияның чаңгыс демнежилгезиниң 100 чыл байырлалының белеткелинге дорт киржилгези, республиканың чидиг айтырыгларынга кичээнгейи дээш Шолбан Кара-оол өөрүп четтиргенин Владислав Сурковка ужуражыышкын үезинде илереткен. Россияның Президентизиниң Чарлыы-биле федерация чергелиг кылдыр чарлаттынган байырлалга белеткелде чугула айтырыгларны олар сайгарып чугаалашкан.

Кожа чурт - биле харылзааны сайзырадыр 02.04.2013 Кожа чурт - биле харылзааны сайзырадыр

«Тываның Баштыңының Моолче аян-чоруу кожа күрүне-биле кады ажылдажылгага улуг ужур-дузалыг» деп, Чазак Даргазының бирги оралакчызы Михаил Козлов республика Чазааның чанында Башкарылга чөвүлелиниң хуралынга медеглээн.Аңаа Тыва биле Моолдуң аразынга даштыкы экономиктиг харылзааларны болгаш кызыгаар чоогунуң кады ажылдажылгазын улам ыңай сайзырадырынга хамаарышкан хөй-хөй айтырыгларны чугаалашкан. Кожавыста күрүне-биле кады ажылдажылганың хөй-хөй айтырыгларын шиитпирлеп алыр болзувусса, бурунгаар базымнар чедип алдынар деп, ол санап турар.

Тыва мөге Опан Саттың Европа чемпионадынга чайынналчак тиилелгези дээш 02.04.2013 Тыва мөге Опан Саттың Европа чемпионадынга чайынналчак тиилелгези дээш

Тыва мөге Опан Саттың хостуг хүрешке Европа чемпионадынга чайынналчак тиилелгези-биле Тываның чонунга болгаш республиканың Баштыңынга байыр чедирген телеграмманы Тыва Республиканың Баштыңы Шолбан Кара-оолдуң адынга Россияның Хүреш федерациязының Хүндүлүг президентизи, Красноярск хоорайның Хүндүлүг хамаатызы Дмитрий Миндиашвили чоруткан.

Геше Джампа Тинлей биле Тываның Баштыңы Шолбан Кара - оол Москвага ужурашкан 02.04.2013 Геше Джампа Тинлей биле Тываның Баштыңы Шолбан Кара - оол Москвага ужурашкан

Россияда буддизмниң нептереп турар девискээрлеринге (Калмыкияга, Тывага, Бурятияга) ону катап тургузарынга болгаш сайзырадырынга деткимчени хөй чыл дургузунда көргүзүп келген Ыдыктыг XIV Далай - Ламаның Россияда төлээзи Геше Джампа Тинлей-биле Тываның Баштыңы Шолбан Кара - оол Москвага ужурашкан.

Моол болгаш Кыдатче 02.04.2013 Моол болгаш Кыдатче

Тывада «Хандагайты» эрттирилге пунктузун ыяшты даштыкыже үндүр сөөртүр кылдыр эде дериир. 2013 чылда ыяш аймаан Моолче болгаш Кыдатче үндүр сөөртүрү планнаттынган. Ол сорулганы боттандырары-биле Россия—Моол кызыгаарында «Хандагайты» эрттирилге пунктузунга эргежок чугула технологтуг дериг-херекселдерни тургузар. «Даштыкы экономиктиг болгаш регионнар аразының харылзааларын сайзырадыры» тускай сорулгалыг программаның акшаландырыышкынын Чазак 4,6 млн. рубль улгаттырган. 

Суг үеринден камгаланыры 30.03.2013 Суг үеринден камгаланыры

Частың сөөлгү айы апрельде агаар чылыырга, эрткен кыжын чагган кылын хар дүрген эрип, Кызыл хоорай чоогунда даглардан баткан хар суу Азаская кудумчузун, Спутник микрорайонну, Хербис дагның баарында бажыңнарны хөме ап болур. Ынчангаш хар суунуң «оруун» аштап, сугну хөлден­дирбезиниң хемчеглерин Кызыл хоорай чагыргазы ап чорудуп турар. Хоорайның чурттакчыларының чамдыызы бо айыылды чедир медереп билбейн, хар суунуң «оруунга» бокту опайтыр төп каары баш бурунгаар чорудуп турар камгалал ажылдарынга шаптыктыг.

Сергей Кочаа - салгал дамчаан салым - чаяан 30.03.2013 Сергей Кочаа - салгал дамчаан салым - чаяан

Бай-Тайганың Кызыл-Даг сумузунга келгеш, ус-шевер Сергей Хомушкуевич Кочааның бажыңын айтырар болзуңарза, кым-даа дужуп келзе, силерге айтып бээр. Ону суурда билбес, танывас кижи чок. Бүгү назынының иштинде төрээн суурун, кожуунун бүгү Тывага, Россияга алдаржыдып келген кижини, Тыва Республиканың культуразының алдарлыг ажылдакчызын, Россияның Чурукчулар эвилелиниң кежигүнүн, шынап-ла, кым-даа билир болбайн канчаар. Суур ортузунда улуг, бедик бажыңның ээлерин сураглап чорааш, тып чедип келдивис. 

Тыва комиссарның 100 хары 30.03.2013 Тыва комиссарның 100 хары

1941-1945 чылдарда Ада-чурттуң Улуг дайынынга немец-фашизмге удур тулушкан Тыва эки турачы аъттыг эскадроннуң комиссары Монгуш Данзынович Байысклаңның 2013 чылдың апрель 1-де 100 хары. Аңаа тураскааткан ужуражыышкынны  Пушкин аттыг национал библиотеканың национал болгаш чурт-шинчилел литература килдизиниң ажылдакчылары эрттирер. 

Тывада автомототранспорт хевирлерин оорлаар чоруктарга удур демисел 30.03.2013 Тывада автомототранспорт хевирлерин оорлаар чоруктарга удур демисел

Дүүн ТР-ниң ИХЯ-ның кеземче херээ истээр килдистиң эргелелиниң начальнигиниң оралакчызы Орлан Сарыг-Донгак, РФ-тиң Кызыл хоорайда ИХЯ эргелелиниң начальнигиниң оралакчылары Хүлер Хертек, Александр Холмогоров база ТР-ниң ИХЯ-ның чанында хөй-ниитиниң чөвүлелиниң кежигүнү Константин Никифоровтуң киржилгези-биле республикада автомототранспорт хевирлерин оорлаар чоруктарның дугайында хурал болуп эрткен.

Тывада уруглар садтарының эргелерин деңнээн 30.03.2013 Тывада уруглар садтарының эргелерин деңнээн

Тывага муниципалдыг уруглар садтарынга ада-иелерниң төлээн акшазының кезиин эгидип турган болза, ам хуу уруглар садтарынга төлевирни база эгидер апаар. Бо үеге чедир чүгле муниципалдыг уруглар садтарынга хамааржып турган чурумну күрүнеге хамаарышпас уруглар назы четпээн черлерге хамаарыштырарының дугайында шиитпирни Тываның Баштыңы хүлээп алган. 
    

Тываның Баштыңы Моолдуң Чазак Даргазы - биле ужурашкан 29.03.2013 Тываның Баштыңы Моолдуң Чазак Даргазы - биле ужурашкан

Төп-Азияның регионнуң экономиктиг кады ажылдажылгазының диптер аразының транспорт оруунуң четкизинче Моолдуң дузазы-биле Тыва кирер сорулгалыг. Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оолдуң март 22-де Улан-Батор хоорайга Моолдуң Чазааның Даргазы Норовын Алтанхуяг-биле албан-езузунуң ужуражылгазының үезинде көдүргени бо айтырыы эң кол айтырыгларның бирээзи апарган.
    

Чаарттынган школа 29.03.2013 Чаарттынган школа

Сарыг-Септиң дугаары ийи эге школазының өөреникчилери хагдынган бичии уруглар садының бажыңынга хөй чылдар дургузунда өөренип келгеннер. Уруглар садын катап ажыдып, бажыңны аңаа эгидип бериптерге, эге школаның өөреникчилери ол-бо бажыңнар кезип өөренип чорааннар. Эге школага школа-интернаттың ийи каът ниити чуртталга бажыңын чаартыр септеп бээриниң дугайында чугаа каш-даа чыл уламчылаан.

Сүт-хөлден медээлер 29.03.2013 Сүт-хөлден медээлер

Кандыг-ла-бир байырлалдарга уткуштур белеткел ажылдарының талазы-биле баш бурунгаар хурал-суглааларны, сүмележиишкиннерни, шиитпирлерни организастап чорудары эргежок дээрзи билдингир. Чоокта чаа кожуун чагыргазының даргазы Маны Колхозпаевич Кызылдың даргалаашкыны-биле алдан-маадырларның тура халыышкынындан бээр 130 чылдаар улуг байырлалынга уткуштур белеткел ажылдарының талазы-биле организастыг комитеттиң баштайгы хуралы болуп эрткен. Аңаа Алдан-Маадыр суурга алдан-маадырларга тураскаадып, аъттыг кижиниң тураскаалын тударын оргкомитеттиң кежигүннери шиитпирлээн.

Эрткен чылын 186 өг - бүле боттарының чуртталга байдалын экижиткен 29.03.2013 Эрткен чылын 186 өг - бүле боттарының чуртталга байдалын экижиткен

Республиканың Көдээ ажыл-агый болгаш аъш-чем яамызының дыңнатканын езугаар алырга, 2012 чылда «Көдээниң социал сайзыралы» деп программага киришкен көдээ черде чурттап турар 186 өг-бүле боттарының чуртталга байдалын экижиткен.
     Ол дээрге эрткен чылын 14 муң 581 дөрбелчин метр чуртталга шөлүн ажыглалче кииргени болур. Баштай чүгле 7 муң 570 дөрбелчин метрни киирери планнаттынып турган болза, бо дээрге тергиин эки көргүзүг-дүр. Россияның Көдээ ажыл-агый яамызы-биле республика бюджединден 27 млн. рубльди киириштирериниң дугайында дугуржулга езугаар көдээниң 105 чурттакчызынга 42 млн. 866 муң рубль лимитти тускайлаан.

Тыва Республиканың Хоойлулары 29.03.2013 Тыва Республиканың Хоойлулары

Тыва Республиканың «Чаш уругга ай санында алыр пособиени доктаадырының болгаш төлээриниң чурумунуң дугайында» Хоойлузунуң 5 чүүлүнге өскерилге киирериниң дугайында

Тыва Республиканың Дээди Хуралы (парламентизи) 2013 чылдың январь 23-те хүлээп алган

«Дорт харылзаада»: Тывада сайгарлыкчы чоруктуң хөгжүлдези 29.03.2013 «Дорт харылзаада»: Тывада сайгарлыкчы чоруктуң хөгжүлдези

Рынок экономиказының чугула бир кезээ – сайгарлыкчы чорук азы бизнес бистиң республикада шапкын хөгжүлдеже кирген кол адыр. Тываның Экономика яамызының берген медээзи-биле алырга, республикада 11878 сайгарлыкчылар бар. Ол дээрге 140 хире — биче хевирниң, 1315 биче болгаш 20 хире ортумак бүдүрүлгелер база 10403 хууда сайгарлыкчылар-дыр.Сайгарлыкчы чоруктуң хууда, коллективтиг бүдүрүлгелер, хааглыг, ажык акционерлиг ниитилелдер, кызыгаарлаттынган харыысалгалыг, ажыл-агый эштежилгези дээш, оон-даа өске хевирлери бүрүткеттинген.

Өвүр черде сауна 28.03.2013 Өвүр черде сауна

2012 чылдың сентябрь айда Өвүр кожууннуң төвү Хандагайты суурга бустаныр өрээлдиг, эштир улуг ванналыг сауна байырлыг байдалга ажыттынган. Чер-чуртунуң чонунга онза белекти ажыл-агыйга кызымаккай, бурунгаар чүткүлдүг аныяк оол Каң Николаевич Донгак кылган.Ол боду Омск хоорайга күш-культура башкызы дээди эртемни чедип алгаш, Кызыл хоорайга күш-ажылының базымын ажылдап эгелээн.

Бизнес кайыын эгелээрил? 28.03.2013 Бизнес кайыын эгелээрил?

Кижи бүрүзүнүң чуртталгада сонуургалдары аңгы-аңгы: даараныр, чазаныр, чуруттунар, даш чонар, шүлүк, чогаал бижиир, эртем ажылын шинчилээр, онзагай чем кылыр. Бир-ле чүүлге сонуургал бистиң амыдыралывысты солун болгаш хөй талалыг болдуруп чоруур. Чижээлээрге, мээң эжим уйнуктарынга пөстер артынчылары-биле чымчак ойнаарактар даараар, оларның карактарын чинчилер-биле кончуг шалыпкын каастай каапкаш, садыгда садып турар «дильда» дээр пөс ойнаар-кыстан дудак чок белекти уйнуунга даарай тыртып бээр.

Чээлилерге хамаарыштыр 28.03.2013 Чээлилерге хамаарыштыр

Чээли дээрге бо хүнде биче бизнеске бодунуң төлевилелдерин кыска хуусаада күүседип алырының дээштиг аргазы-дыр, чүге дээрге бодунуң капиталын мөөңнеп алырынга хөй үе негеттинер болгай, а чээлиниң дузазы-биле транспорт аймаан садып ап, чаа бүдүрүлгени ажыдып, садып турар бараанының ассортиментизин калбартып, шимчевес өнчү-хөреңгини садып ап азы тудуп ап болур.

— Биче бизнеске силерниң банкыңар чээлилерниң кандыг хевирин сүмелеп болурул?

Бакалавриат — хөй талалыг чаа мергежил 28.03.2013 Бакалавриат — хөй талалыг чаа мергежил

Yениң негелдези-биле ийик бе азы сайзыралдың шалыпкын хөгжүлдези-биле бе, мергежилдерниң чаа угланыышкыннарының ажыттынып турары — бурунгаар базымның бадыткалы.Чоокта чаа бистиң Тываның күрүне университединде чаа угланыышкын аайы-биле специалистер белеткээри-биле «Даштыкы регионнар эртемнери» деп мергежил ажыттынганының дугайында дыңнааш, бүгү кичээнгейимни олче угландырдым. Чаа мергежилдиң угланыышкынының дугайында тодаргайы-биле билип алыры-биле Тываның күрүне университединге чедип, ук угланыышкынның башкызы-биле ужуражып, тайылбырны алдым. Тодаргай медээни «Бүгү ниити төөгү болгаш археология» деп факультеттиң башкызы Елена Валерьевна Айыжы күзелдии-биле берген.

Тоолзуг Тыва чуртум сорунзазы 28.03.2013 Тоолзуг Тыва чуртум сорунзазы

Бойдустуң күчүзү сиңниккен делгемнерлиг, ховар дээн тускай язы-сөөк чоннуң девискээри — Тыва Республика. Ол кайгамчык чараш булуңнарлыг, эвилең-ээлдек чоннуг болгаш өскелерни бодунче чайгаар хаара тудуп эккээр. Маңаа дыштанылганың база туризмниң кандыг-даа хевирлерин сайзырадыр аргалар хөй.Тываның турисчи ачы-дуза чедирер рыногунда «Алаш-Трэвел» турисчи агентилели 13 чыл дургузунда ажылдап турар. Ооң директору Наталья Сергеевна Кирова — Тываның туризм ассоциациязының президентизи, билдингир сайгарлыкчы, орлан-шоваа удуртукчу. Сайгарлыкчы чоруктуң, белен эвес болза-даа, солун хевирин шилип, хөй чылдарда чедиишкинниг ажылдап чоруур кижиниң айтырыгларга харыыларын, үзел-бодалын, туружун сонуургап көрээлиңер.

Тыва биле Моолдуң кады ажылдажылгазы 28.03.2013 Тыва биле Моолдуң кады ажылдажылгазы

Тываның Моолда Төлээ черин Улан-Баторда ажыткан езулалынга Россияның Моолда Онза болгаш Бүрүн эрге-хүлээлгелиг элчини Виктор Самойленко, Моолдуң Чазааның удуртукчулары, моол аймактарның төлээлери болгаш культура ажылдакчылары киришкен.Бо езулал үезинде чугаазынга Тываның Баштыңы Моолга Тываның төлээ черин ажытканы ийи чурттуң аразынга кады ажылдажылганы улам шуудадырынга улуг ужур-дузалыг деп демдеглээн.
- Тываның Төлээ черин Моолга ажыдарынга деткимчени көргүскен ийи чурттарның албан черлеринге, аңаа үлүүн киирген кижилерге улуу-биле четтирдим. Кызыл хоорайда 10 чыл дургузунда ажылдап турар Моолдуң Чиңгине консул чериниң визалары-биле чылдың-на Тываның 5 муң чурттакчылары бо чуртка кээп турар. Ам бистиң республикавыстың Төлээ чери Улан-Баторда бар. Ол дээрге эп-найыралдыг кожа чурттарның аразынга садыг-экономиктиг, культурлуг болгаш эртем харылзааларын сайзырадырынче улуг базым-дыр – деп, Шолбан Кара-оол чугаалаан.

Эртемденнерге грант шаңналдарны тывыскан 28.03.2013 Эртемденнерге грант шаңналдарны тывыскан

2012 чылда эртем ажылдары дээш Тыва Республиканың Баштыңының шаңналының лауреаттарының болгаш Тыва Республиканың Баштыңының грантыларын алыр дээш конкурстуң тиилекчилериниң даңзызын Чазак комиссиязының даргазының оралакчызы өөредилге болгаш эртем сайыды Каадыр-оол Бичелдей Чазакка киирген. Лауреаттарның болгаш грантылар алыкчыларының даңзызын Чазакка киирип тура:
— комиссияга киирип турар төлевилелдерниң болгаш эртем ажылдарының саны чылдан чылче көвүдеп олурар. Бистиң республикавыска херек кырында ажыктыг бооп болур эртем ажылдарының авторларын комиссия деткээн – деп, Каадыр-оол Бичелдей демдеглээн.

Кол сорулга — малдың баш санын өстүрүп - көвүдедири 28.03.2013 Кол сорулга — малдың баш санын өстүрүп - көвүдедири

Тываның малчыннары эрткен беш чылдың дургузунда малдың ниити баш санын 1,4 катап өстүрген. Ону республиканың Көдээ ажыл-агый яамызы көдээ ажыл-агыйны регион бюджединден программада көрдүнгенин езугаар акшаландырып турарының көскү түңнели деп санаан.
   Ук яамы эргелеп-башкарылганың чаа хевириниң баштайгы түңнелдерин үндүрген. Ооң медээлеринден алгаш көөрге, 2007 чылда Тывада өнчүнүң бүгү ээлериниң ажыл-агыйларынга чүгле 106 муң баш мыйыстыг бода мал, 802,1 муң шээр мал, 26,8 муң чылгы мал турган. 2013 чылдың январь 1-ниң байдалы-биле мыйыстыг бода мал — 151,5 муң баш, хой, өшкү — 1 млн. 52 муң, чылгы мал 165 муң баш санаттынган.

Сергей Шойгу биле Михаил Оюн дээш Интернет бадылаашкынга киржиңер! 22.03.2013 Сергей Шойгу биле Михаил Оюн дээш Интернет бадылаашкынга киржиңер!

XXI вектиң Сибири» (sib21vek.ru) сайтыга март 18-19 дүнезинде «Чылдың сибирьжизи» деп Интернет-бадылаашкын эгелээн.Бо Интернет-бадылаашкын кымдан-даа, чүден-даа хамаарышпас, ооң организакчыларының боттарының акша-хөреңгизи-биле эрттирип турар төлевилел. Ооң удуртукчузу Алексей Одинцовтуң дыңнадыы-биле алырга, тускай чөвүлел «Чылдың сибирьжизи» деп Интернет-бадылаашкынга 50 кордакчыларны саналдаан. Ада-чурттуң, чоннуң мурнунга оларның ачы-хавыяазын, ат-алдарын шүүп көргеш, Интернет-бадылаашкынче 38 кордакчыларны киирген.
    Оларның аразында Тываның оолдары – Россияның Камгалал сайыды, Россияның Маадыры Сергей Шойгу, эрткен чылын Лондонга болган Паралимпиаданың чемпиону ча адыгжызы Михаил Оюн база бар.

Аалдарга бүдүрүлгелерни көвүдедир 22.03.2013 Аалдарга бүдүрүлгелерни көвүдедир

Бистиң амгы амыдыралывыс чаагайжыттынган үеде электро­энергияның ачызы-биле ажыл-үүлени кандыг-ла-бир электростаноктар-биле кылып алыр болгаш, магалыг-ла чурттап чоруп орар бис. Хоорай-суурларда бөдүүн араттар биче бүдүрүлгелерни электри-биле кылып алыр болгаш «суур бүрүзүнде — бүдүрүлге» деп план тыптып келген, ол дээрге сөөлгү үеде тывылган чаа бүдүрүлге сектору эгелээни ол-дур.

22.03.2013 Любовь Соломанова - дуржулгалыг дагдыныкчы

Кызыл кожууннуң өөредилге эргелелиниң чанында тургустунган «Эврика» немелде-өөредилге төвүнүң коллективиниң ажыл-ижи кажангызындан хайныышкынныг. Чүге дээрге, Россияның немелде өөредилге албан черлери бо күзүн 95 чыл оюн демдеглээр. Ынчангаш юбилейни төлептиг уткууру – педагог бүрүзүнүң кол сорулгазы. Педагог кижиниң билии бедик болган тудум, бодунга дээскиндир бүргеткен оолдар, уругларга база коллегалары-биле ажылдаары солун-даа, чиик-даа. Шынап-ла, «Эврика» төптүң башкыларының чоруткан янзы-бүрү хемчеглери ажыктыг, өөредиглиг. Ынчангаш ада-иелер бирги класстан эгелеп уругларын холундан чедип алгаш кээриниң ужуру ол.

Үер айыылынга белеткел ажылдары 22.03.2013 Үер айыылынга белеткел ажылдары

Часкы үер-биле холбашкан онза байдалдарны болдурбас талазы-биле хемчеглерниң канчаар боттанып турарын республиканың үер-чайыкка удур комиссиязының ээлчеглиг хуралынга чугаалашкан.
   Тываның гидрометеорология төвүнүң баш удур дыңнаткан медээлеринден алырга, республикада агаарның температуразы мурнуку хөй чылдарда туруп келгенинден 1,5-2 градус бедик болур. Чаашкыннарның хемчээли база ортумак деңнелден элээн каш катап ажа бээр.

Тыва Республиканың Чазааның болгаш Дээди Хуралының каттышкындан чөвүлелдери 22.03.2013 Тыва Республиканың Чазааның болгаш Дээди Хуралының каттышкындан чөвүлелдери

Республиканың Чазааның болгаш Дээди Хуралының чөвүлелдериниң кады эрттирген ээлчеглиг хуралы март 18-те болган, аңаа юбилейлиг 2014 чылга белеткелдиң айтырыгларын чугаалашкан болгаш депутаттарның болгаш бүгү деңнелдиң күүсекчи эрге-чагыргаларының ниити шиитпирлээр айтырыгларын сайгарган. Республиканың эң чугула айтырыгларын шиитпирлээринге дээштиг кады ажылдажылганы Тываның Чазааның кежигүннери болгаш депутаттар дугуржуп алганнар. Эрге-чагырганың бүгү деңнелдеринге, республиканың чурттакчы бүрүзүнге хамааржыр айтырыгларны шиитпирлээриниң кол-кол быраларын тодарадып турар хоойлуларны болгаш нормативтиг өске-даа эрге-хоойлу актыларын ажылдап кылырын болгаш хүлээп алырын депутаттар кол хүлээлгези деп санап турар дээрзин парламент удуртукчузу Каң-оол Даваа демдеглээн.

Шолбан Кара - оол:"Бай - Хөл" аттыг кооперативтиң алгы - кеш бүдүрүлгезин деткиир бис 19.03.2013 Шолбан Кара - оол:"Бай - Хөл" аттыг кооперативтиң алгы - кеш бүдүрүлгезин деткиир бис

Эрзинниң алгы-кеш эттеп даарап турар кижилериниң кылыглары чүгле ол кожууннуң эвес, Тывада кол чүүл кылдыр санаттына берген. Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол республиканың мурнуу кожууннарынга сургакчылап чорааш, Эрзинде «Бай-Хөл» көдээ ажыл-агыйның бүдүрүлге кооперативиниң алгы эттээр болгаш хой кежинден кылыглар даараар цегиниң ажылын онзалап демдеглээн.
    Ук кооперативтиң ажыл-чорудулгазының бо угланыышкынын деткиириниң аргаларын өөренип көөрүн Шолбан Кара-оол экономика сайыды Елена Каратаевага дааскан. Ук цех бодунуң ажылын үш ай бурунгаар эгелээн. Чеди кижиден тургустунган бригаданы ажыл-агый тургускан, ону удуртурун кооператив даргазының оралакчызы Орлан Чигжитке дааскан. Ындыг ажылга арга-дуржулгалыг кижи-дир.

Март 20 — Делегейниң аас-кежик хүнү 19.03.2013 Март 20 — Делегейниң аас-кежик хүнү

«Аас-кежиктиң бо бир дугааргы Делегей хүнүнде шупту улусту кижи күчүзүнүң бүгү талалыг болгаш турум сайзыралынче чүткүлүн быжыглаарынче, өскелерге дузалаар ужурлуг боттарының хүлээлгелерин сактып келиринче кыйгырып тур мен. Ниити чаагай чорукка үлүг-хууну кирип тургаш, боттарывыс улам байыыр бис. Кээргел аас-кежиинге идиг бээр болгаш бистиң күзеп турарывыс келир үени тургузарынга дуза болур».

(2013 чылдың Хүнү-биле КНО-нуң Чиңгине секретары Пан Ги Муннуң кыйгырыындан).

Малдың чаш төлүнүң баш санын онча - менди камгалаар 19.03.2013 Малдың чаш төлүнүң баш санын онча - менди камгалаар

Мал оолдаашкынының бо чылдагы кампаниязында малдың чаш төлүнүң баш саны менди камгалаттынып ап турар дээрзин республиканың Көдээ ажыл-агый болгаш аъш-чем яамызы дыңнаткан.
   2013 чылдың январь 1-ниң байдалын езугаар республикада 488553 баш төрүүр хой, 18746 баш өшкү, 65629 баш инек санаттынып турар. 100 баш шээр малдан 85 баш мал төлүн, 100 баш инектен 75 баш бызаа алыр болза, ниитизи-биле 4922 баш бызаа, 16430 баш анай болгаш 415270 баш хураган бо чылын алдынар.

Виктор Допчуевич КАРА-САЛ 19.03.2013 Виктор Допчуевич КАРА-САЛ

Бистиң коллегавыс, Тыва Республиканың бойдус курлавырлары болгаш экология сайыды Виктор Допчуевич Кара-Салдың амыдыралдың 50 харынче кирип чорааш хенертен мөчээнин Тыва Республиканың Баштыңы, Тыва Республиканың Чазаа ханы кажыыдал-биле дыңнадып тур. Каш хонук бурунгаар-ла яамының ажыл-херектерин идепкейлиг күүседип, Бай-Тайга районнуң девискээринге «Шуй» бойдус парыгын тургузарының болгаш сайзырадырының төлевилелин удуртулгазында өөрү-биле боттандырып турган. Ам-даа долу күштүг, аргаларлыг болгаш планнарлыг кижиниң бистен чарлып чорутканы аажок хомуданчыг.

Хоочуннарны чаа үениң техниказынга өөреткен 19.03.2013 Хоочуннарны чаа үениң техниказынга өөреткен

Эрткен неделяда Тываның кадрлар мергежилин бедидер болгаш эде белеткээр институдунга Кызыл хоорайның Хоочуннар чөвүлели болгаш Пенсионерлер эвилели күзелдиг хоочуннарга компьютерге өөредилгени организастаан. Аңаа ниитизи-биле 20 кижи келген.
  ТР-ниң Хоочуннар чөвүлелиниң даргазы Сагаан-оол Долгар, Кызыл хоорайның Хоочуннар чөвүлелиниң даргазы Ольга Дамдын компьютерни өөренип алырынче хоочуннарны эвилелдеп, алызы барып, Интернет амыдыралга аажок ажыктыг, бажың-балгадындан үнмейн, социал, коммунал-даа төлевирлерни төлеп алыр дээш, оон-даа өске дузазы улуг дээрзин демдеглээн.

“Өлчей удазыны” - Россия биле Тываның демнежилгезиниң демдээ 19.03.2013 “Өлчей удазыны” - Россия биле Тываның демнежилгезиниң демдээ

 Тыва биле Россияның демнежилгезиниң 100 чыл оюн  демдеглээр хемчеглерниң тускай демдээ кылдыр өлчей удазыны колдап  турар  чурукту организакчы бөлүк тодарадып шилээн. Бүгү Россия чергелелдиг байырлалдың им - демдээн чурукка илередир мөөрейни эрткен чылын он айның төнчүзүнде чарлаан турган. Аңаа киришкен 19 төлевилелдерниң аразынга шилилге болуп эрткен. Эрткен пятницада, март 15 - те, “Россия биле 100” деп байырлалдың организакчы бөлүү ук демдекти тодарадып бадылаан. Ол хүнден эгелээш, чаа шилиттинген демдекти байырлалдарга хамаарышкан шупту херекселдерге болгаш кылыгларга ажыглап эгелээн. 

Тыва биле Россияның демнежилгезин бүгү Сибирьге байырлаар 18.03.2013 Тыва биле Россияның демнежилгезин бүгү Сибирьге байырлаар

Тыва биле Россияның чаңгыс демнежилгезиниң 100 чылынга уткуштур «100 чылче базымнар» төлевилелдиң удуртукчуларының бирээзи, культура яамызының сайыды Вячеслав Доңгак-биле ужуражылга үезинде бо байырлалды бүгү Сибирьге байырлап эрттирериниң талазы-биле ажылдарны чорударын Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол саналдаан. «Федерация ужур-уткалыг байырлалга белеткелде ону өске девискээрлерге байырлап эрттирериниң хемчеглери эвээш, чүгле Москва болгаш Москва чоогу-биле кызыгаарлаттынган – деп, Шолбан Кара-оол чугаалаан.

Аныяк өг - бүлелерге 18.03.2013 Аныяк өг - бүлелерге

Тываның чурттакчы чонунуң ортумак назыны 30 хардан ашпас аныяк өг-бүлелерин оран-бажың-биле хандырары — эң чугула айтырыгларның бирээзи. Ону канчаар шиитпирлээринден аныяктарның амыдырал-чуртталгазының байдалы, эң ылаңгыя суурларга аныяк специалистерниң ажылга доктаары, көдээниң социал-экономиктиг хөгжүлдези кончуг хамааржыр. Ол айтырыгны шиитпирлээринге улуг ужур-дузаны «Тыва Республикага 2011-2015 чылдарда аныяк өг-бүлелерни оран-бажың-биле хандырары» деп республика программазы ойнаар ужурлуг.

«Чаңгыс суур – чаңгыс бүдүрүлге» — Эрзин, Тес-Хемде 16.03.2013 «Чаңгыс суур – чаңгыс бүдүрүлге» — Эрзин, Тес-Хемде

2013 чылдың кол сорулгазы — «Чаңгыс суур - чаңгыс бүдүрүлге» деп Чазак Даргазының төлевилели бүгү Тываның экономиктиг сайзыралынга көскү идигни бээр болгаш сайгарлыкчы чорукту (бизнести) чаа деңнелче көдүреринге быжыг даянгыыш болур. Төлевилел чүгле ажылчын олуттарлыг чаа бүдүрүлгелер ажыдары эвес, а кайда-даа чок катаптаттынмас онзагай демдек болур бараанны бүдүреринче кыйгырып турар.

Национал музейде чаа делгелге залы 16.03.2013 Национал музейде чаа делгелге залы

Тываның Национал музейиниң бойдус килдизи бир чаа улуг делгелге залын ажыткан. Музей чаа, чараш оран-савазынче көшкен соонда, килдистиң ажылдакчылары бойдустуң амыдыралын көргүскен делгелгени өөреникчилерге, студентилерге база аалчыларга бараалгадырын күзеп турган. Немелде чаартылганың дугайында бойдус килдизиниң улуг эртем ажылдакчызы, музей ажылының хоочуну, ТР-ниң культуразының алдарлыг ажылдакчызы Кара-кыс Шугдур-ооловна Монгуш-биле ужуражып, тодаргай тайылбырны алдым. Музейниң бойдус килдизиниң ажылдакчылары салдынган сорулгазын күүседири-биле Тываның бойдус байлаан өөренип, чыгдынган материалдарны ылавылап, шиңгээдип ап турган. Килдисте биолог-географ специалистер ажылдап турар.

Тывага хамаарышкан сактыышкыннар 16.03.2013 Тывага хамаарышкан сактыышкыннар

Ыракта чоруур кижиге төрээн черим Тываның алдан чылдарда кандыг турганын билдингир поляк журналист-биле ужуражып, сактып чугаалажыры – меңээ ында-хаая болур өөрүнчүг болгаш эргим болуушкуннарның бирээзи дээрзи чугаажок. Чаа 2013 чылдың эгезинде Польшаның төвү Варшавага сураглыг журналист Рышард Бадовский-биле ужуражыр аас-кежиктиг болдум. Ол Аргентина уктуг революционер Эрнесто Че Гевара-биле кады чигир тростниги-даа кезип чораан, 1953 чылда Туркменистанга «Искра» деп солунга корреспондентилеп-даа турган, совет шериглер Афганистандан үнүп турда, ол аңаа чедип, телерепортажты-даа кылган. Пан Рышардтың бөмбүрзекте четпээн булуңу ховар. Ол — поляк чоннуң аразындан делегейниң алды континентизинге четкен баштайгы төлээзи.

"Кара дашка харыылыг" деп шииге хамаарыштыр ажык чугаа 16.03.2013 "Кара дашка харыылыг" деп шииге хамаарыштыр ажык чугаа

Чогаалчы кижи амыдыралдың сагыш өөрүүр чаражын-даа, карак чалданыр чудун-даа ажыт-чажыт чогу-биле бижип каар. Номчукчу кижи ооң чаражынга сеткил ханар, амыдыралдың чуттуг багын эскерер, деңнеп, түңнеп, сайгарылдыр бодап, экизин илип ап чоруур.
    Тываның Улустуң чогаалчызы С.С.Сүрүң-оол, чурттап чораан үезиниң үзел-бодалдар негелделеринге таарышпас-даа турган болза, сагыш-сеткилин өйүп чораан чүүл-дер: чоннуң арагага сундулуун, ооң уржуундан ажы-төл, ада-ие, дөргүл-төрел хилинчектенип чоруурун дидими-биле бижип, номчукчуга арттырып каан. Ол чогаалдары дээш шүгүмчүледип-даа чораан.
   

«Кышкы турлаг — кыштаг» 14.03.2013 «Кышкы турлаг — кыштаг»

«Кышкы турлаг — кыштаг» төлевилелди күүседириниң талазы-биле республиканың комплекстиг программазының төлевилелин Тываның Чазааның ээлчеглиг хуралынга чугаалашкан, ону республиканың Көдээ ажыл-агый яамызы киирген.
   Ындыг программаны ажылдап кылырынга республика Баштыңының протокол даалгазы барымдаа болган. Программаның кол сорулгазы республиканың малчыннарының амыдыралының болгаш күш-ажылының байдалын экижидери болур деп, Шолбан Кара-оол демдеглээн. Ол ышкаш программага малчыннарның кыштагларын капитал септээринге, чаартып кылырынга болгаш амгы шагның төлевилелдерин езугаар тударынга, чуртталга бажыңнарынга болгаш мал кажааларынга суг болгаш электри хандырылгазының системазын тургузарынга күрүне деткимчезин көргүзеринче угланган болур ужурлуг.

Тываның аржааннары — эртем шинчилелде 14.03.2013 Тываның аржааннары — эртем шинчилелде

Тываның агаар-бойдузунуң кол байлактарының бирээзи – аржааннар. Бо чылын Тываның аржааннарының эм-дом шынарын эртемденнер хынамчалыг шинчилеп көөр деп турар. «Yжен беш аржааннарны шинчилээри-биле чүс чээрби эмчилерни чорудар бис – деп, Интернетте бодунуң арнынга республиканың Баштыңы Шолбан Кара-оол дыңнаткан. – Томскиниң курортология институду-биле керээни чаргаш, аржааннарның эм-дом болгаш өске-даа шынарларын шинчилеп көөр херек. Кым, кайы аржаанга, канчаар эмненириниң дугайында эртемге үндезилээн тайылбырны бээр ужурлуг. Бир аржаанга кадыывысты экижидип, өске аржаанга баксырадып ап-даа турар чадавас бис»

Улуг шуурган соонда… 14.03.2013 Улуг шуурган соонда…

Сибирьниң регионнарынга нептерээн улуг шуурган Тываны база ойбаан. Yзүк-соксаал чок хаттың, дүвүнүң соонда республиканың барыын кожууннарының оруктарын хөме алган, малчын турлагларже чедери берге апарган. Ол талазы-биле ажылдың канчаар чоруп турарын республиканың Көдээ ажыл-агый яамызы Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оолга илеткээн.
  Бир дугаарында эң ырак-узак кожуун болур Мөңгүн-Тайгада байдалдың дугайын таныштырган. Кожуун төвү биле Кызыл-Хая суурнуң аразында орук март 6-да хагдынган, «Малчын» КУБ-туң 23 малчыннар турлаанче баар арга чок апарган.

Энергетиктерниң болгаш эрге-чагырганың дугуржулгазы 14.03.2013 Энергетиктерниң болгаш эрге-чагырганың дугуржулгазы

Республиканың сайзыралының талазы-биле кайы-даа талаларның айтырыгларынга хамаарыштыр шиитпирлерни тывары-биле квартал санында ужуражып турарын Тываның Чазаа биле «Тываэнерго» ААН-ниң удуртулгазы дугурушкан.
   Ындыг дугуржулганы биче болгаш ортумак бизнестиң ээлерин электри четкилеринге технологтуг коштурулгазының айтырыгларының талазы-биле Чазактың болгаш регионнуң четки компаниязының аразынга болган «төгерик столга» чарганнар. Кады ажылдажылга болгаш ажык-чарлыг чугаа коммерция болгаш тус-тузунуң эрге-ажыктарын хараан адааннажылгага бодаарга, ажыктыг болур деп, талалар санааннар.

Чайынды үревезин дээш 14.03.2013 Чайынды үревезин дээш
Таңды кожуунда «Бай-Хаак—Балгазын» автооруктуң Дүрген хемни кежер черинде көвүрүгнүң чайындыга алзып, үрелир чоруун болдурбас талазы-биле бүгү хемчеглерни республиканың орук-транспорт комплекизиниң сайыды Олег Косоротов ап турар.
   Эрткен неделяда агаар-бойдус хенертен чылый бергенде, хемни чайынды хөме алган, ол көвүрүгнүң үрелиринге чедирип болур апарган. Ынчангаш ук көвүрүгнү Орук-транспорт яамызының, ОБЯ-ның Тыва Республика талазы-биле Кол эргелелиниң специалистери шинчилээннер. Көвүрүгге чайындыны доктаатпазының талазы-биле хемчеглер алдынган, олче көдүрүлген суг дораан агып бадар кылдыр оңгарларны үттээн деп, орук-транспорт сайыдының оралакчызы Кызыл-оол Сарыглар дыңнаткан. 

«Идегелдиң көвүрүү» 14.03.2013 «Идегелдиң көвүрүү»

Улусчу чогаадылга бажыңынга «Идегелдиң көвүрүү» деп харык-шинээ кызыгаарлаттынган инвалид улустуң республика чергелиг мөөрей-фестивалының концерт-таныштырылгазы болуп эрткен. Мөөрей боду апрель 19-та эгелээр, бир дугаар хүнүнде бичии уругларның, ийиги хүнүнде — улуг улустуң көрүлдези эртер.

«Идегелдиң көвүрүү» деп мөөрей-фестиваль бистиң Тывага бир дугаар эртери бо. Ол Бүгү-россияның «Дем-биле хөйнү чедип алыр бис!» деп инвалид улустуң мөөрейиниң «адаа-биле» болгаш Бүгү-россияның инвалидтер ниитилелиниң 25 чыл оюнга тураскаадып эртип турар. Бистиң чанывыста кады чурттап чоруур амыдыралдың бергелеринге таварышкан инвалид чонувусту деткип, сагыш салып, оларның аразындан талантылыг тергииннерни үндүрери-биле мындыг хевирлиг хемчеглерни эрттирип турары өөрүнчүг. Бо мөөрейни ТР-ниң Кадык камгалал болгаш социал хөгжүлде, Культура яамы­лары болгаш ТР-ниң Өг-бүлениң болгаш уруглар херектериниң талазы-биле агентилел база республиканың караа четпестер хөй-ниити организациязы, Улусчу чогаадылга бажыңы дээш, оон-даа өске албан черлери удуртуп эрттирер.

Көшкеге бастырган оолдарның аттарын мөңгежидери - биле… 14.03.2013 Көшкеге бастырган оолдарның аттарын мөңгежидери - биле…

           Шолбан Кара-оол республиканың Өөредилге болгаш эртем яамызының, а ол ышкаш Мугур-Аксы суурнуң школазының удуртулгазынга хар көшкезинге бастыргаш, амы-тынындан чарылган школачыларның чырык адын мөңгежидери-биле эрттирер хемчеглерни өөренип көөрүн саналдаан. 
     «Оларның спортчу болгаш чогаадыкчы ажыл-чорудулгазының дугайында булуң-даа болуп болгай. Чок-ла болза, сактыышкын кичээлдери. Амы-тынындан чарылган алды оол шуптузу оларны онзалап демдеглээринге төлептиглер. Оларның кижи бүрүзү бир онза кижи кылдыр билдингир болгаш, халап-биле үзүлген, кыска-даа болза, чуртталгазында эвээш эвес чедиишкиннерни чедип алган» — деп, ол демдеглээн.

Студентилерниң шевер кылыглары 14.03.2013 Студентилерниң шевер кылыглары

Тыва чуртунуң бойдузу эгээрттинмес казар байлактыг чурт боорундан аңгыда, төлептиг, уран-шевер болгаш ус-дарган чоннуң чурту дээрзинге чоргаарланып орар.

Салым-чаяанныг улус кандыг-даа ажылдың эртинезин кылып үндүрүптер деп чүвени чаңгыс эвес удаа көрдүм. Уран-шеверлерниң, ус-дарганнарның чогаадыкчы, тывызыксыг хол-биле тудуп-даараан ажылдарын кайы-даа үеде эртип турар делгелге үезинде сонуургап көрүп болур. Оларның аразында тос чүзүн малывыстың дүгүнден янзы-бүрү кылыгларны шеверлээни онзагай. Кидис кылыглары кылыр ажылдың Тывада сайзырап, хөгжүп турары демдеглексенчиг.

Шолбан Кара - оол - ёзулуг удуртукчу 12.03.2013 Шолбан Кара - оол - ёзулуг удуртукчу

Оон бээр ам элээн айлар эрте берди. Бодум ыраккы Тожу кожуунда чурттап чорзумза-даа, амыдыралымның аайы-биле Кызыл хоорайже аъттаныптым. Кежээки үе, телевизорну ажыдып алгаш, Тываның чонунуң ажыл - амыдыралын сонуургап, дыңнап олурар арамда хенертен Тываның Баштыңы-Чазак Даргазы Шолбан Валерьевич Кара - оол дыка качыгдалдыг, хомудаан үнү-биле чонну кыйгырып, Бай - Тайга кожуунга болган коргунчуг өрт халаптан когарааннарның өг-бүлезинге, чоок кижилеринге качыгдалды илередип тура, бодунуң езулуг-ла сагыш-сеткилинден карааның чажын төп, туттунуп турары шуут-ла аргажок илдең болду.

Чолу бедик Чаан мөге 12.03.2013 Чолу бедик Чаан мөге

Чоокта чаа тыва хүрештиң төөгүзүнге база бир кайгамчыктыг болуушкун болган. Ол дээрге Тыва Республиканың Баштыңы – Чазааның Даргазы Шолбан Валерьевич Кара-оолдуң Чарлыы-биле Национал тыва хүрешти сайзырадырынга ачы-хавыяазы болгаш каш дакпыр спортчу тиилелгелерин бедии-биле үнелеп, Тываның Арзылаң мөгези, Республиканың Элээди уругларның спорт школазының национал тыва хүреш талазы-биле тренер-башкызы Андрей Хертекке «Тыва Республиканың Чаан мөгези» деп бедик, хүндүткелдиг атты тывысканы болур.

«Чаңгыс херээжен — муң янзы үннер...» 12.03.2013 «Чаңгыс херээжен — муң янзы үннер...»

Бөгүн, марттың 12-де, сураглыг ыраажы чаңгыс чер-чурттуувус Сайын-Хоо Намчылактың төрүттүнген хүнү.
«Чаңгыс херээжен – муң янзы үннер» - деп Австрияда чурттап-ажылдап чоруур, этнохөгжүм биле барыын чүктүң хөгжүм угланыышкынының аңгы-аңгы хевирлерин каттыштырып ырлаар сураглыг тыва ыраажы Сайын-Хоо Намчылактың дугайында «Көшкүн чоннар» амыдыралының дугайында солун радио-дамчыдылга болган. «Сайын-Хоо – ыраажы-шинчилекчи, чогаадыкчы импровизатор, композитор, саунд-поэт болгаш тоолчу» деп аңаа бистиң чаңгыс чер-чурттуувусту үнелээн.

Тываның чону-биле кажыыдап тур бис 12.03.2013 Тываның чону-биле кажыыдап тур бис

Кемерово областың губернатору Аман Тулеев:

Хүндүлүг Шолбан Валерьевич! Ак-Баштыг дагга хар көшкезинге таварышкаш, элээди спортчу оолдарның амы-тынындан чарылганы-биле холбаштыр Кузбасстың шупту ажыл-ишчилериниң, Кемерово областың администрациязының коллегиязының болгаш бодумнуң мурнумдан илереткен ханы кажыыдалды хүлээп ап көрүңер. Көшкениң хенертен батканы улуг хай-халап бооп, идепкейжи, талантылыг аныяк оолдарның чырык күзелдерин балай шаапканы дыка-ла хомуданчыг-дыр. Кижилерниң өг-бүлелеринче улуг ажыг-шүжүг келген-дир. Оларның чуртталгазында эң-не үнелиг чүве — уруг-дарыының амы-тынын алгаш барганын бодап кээрге, дыка-ла муңгаранчыг-дыр. Ооң кажыыдалы бистиң чүректеривиске база аарышкы-биле дээп, кузбассчыларны сагыш-сеткилин дүвүретти. Чок болган оолдарның чоок кижилеринге болгаш ада-иезинге бистиң кажыыдап турарывысты база дамчыдып көрүңер. Оларның ажыг-шүжүү — бистиң база ажыг-шүжүүвүс-түр.

Регионнарның өрелерин санаан 12.03.2013 Регионнарның өрелерин санаан

Россияның Саң-хөө яамызы чурттуң регионнарының өрелерин санаан. Бюджет ажылдакчыларының шалың акшаларын көдүрери, онза байдалдардан когарааннарга компенсация төлевирлери, тудуг дээш, оон-даа өске кандыг акша-хөреңги регионалдыг бюджеттен доктаамал негеттинмес деп.

Тыва 1 млрд. 57 млн. рубль-биле эң-не эвээш өрелиг беш регионнуң аразынче кирген.

Регина Рафаиловна Бегзиниң (Розенберг) чырыткылыг адынга мөгейиг 11.03.2013 Регина Рафаиловна Бегзиниң (Розенберг) чырыткылыг адынга мөгейиг

Регина Рафаиловна Бегзиниң мөчээни-биле холбаштыр ооң төрелдеринге болгаш чоок кижилеринге ханы кажыыдалын Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол Тыва Республиканың Чазааның кежигүннериниң болгаш бодунуң өмүнээзинден илергейлээн. «Регина Рафаиловна--өндүр улуг кижи, кайгамчык болгаш ажылгыр ие, сураглыг эртемден, хөй-хөй филологтарның болгаш башкыларның ынак башкызы. Республиканың сайзыралынга ол улуг салыышкынны киирген, бодунуң амыдыралын күш-ажылга, ажылынга, эртемге бараалгадып келген. Ол эртем болгаш чогаадыкчы интеллигенцияның бүдүн салгалын кижизиткен. Ооң ажыл-херээниң үре-түңнелдерин ам-даа он-он чылдарда ооң салгакчылары ажыглаарлар» — деп, регионнуң удуртукчузу демдеглээн.

Тыва спортчулар – VI - кү Бүгү-россия оюннарында 11.03.2013 Тыва спортчулар – VI - кү Бүгү-россия оюннарында

РФ-тиң Көдээ ажыл-агый яамызы, Спорт яамызы, «Урожай» спорт ниитилели база Красноярск хоорайның эрге-чагыргазы VI Бүгү-россияның кышкы көдээ спортчу оюннарын Красноярск хоорайга март 1 - 4 хүннеринде организастап эрттирген. Аңаа Россияның 52 регионундан спортчулар кээп киришкен. Тыва Республикадан спортчулар база идепкейлии - биле киришкен.Лыжа, биатлон, шой көдүрери, шыдыраа, классиктиг шашки, уг-шиг (ориентирование) тывары, спортчу өг-бүле, механизатор, саанчы деп 9 аңгы спортчу хевирлерге ачыр-дачыр тутчуп, аваангыр күжүн көргүскен. Тываның 25 көдээ спортчузу шой көдүрери биле шашки оюннардан өске шупту хевирлеринге киришкеш, эки түңнелдиг болган.

Республикада грипп аарыы чавырлып эгелээн 11.03.2013 Республикада грипп аарыы чавырлып эгелээн

Чөөн-Хемчик, Барыын-Хемчик, Мөңгүн-Тайга, Сүт-Хөл, Чаа-Хөл, Тере-Хөл кожууннарда, Ак-Довурак хоорайда грипп аарыындан карантинни март 4-тен соксаткан. Бо муниципалдыг тургузугларда школа назыны четпээн уругларның 65 албан черлери болгаш 47 школалар ажылдап эгелээн. Вирустуг инфекциядан болгаш грипптен аараан кижилерниң, эң ылаңгыя бичии уругларның, санының ук девискээрлерде эвээжеп эгелээни-биле ында карантинни соксатканының чылдагааны болган, өске хоорай, суурларда грипп болгаш вирустуг инфекциядан кижилерниң аарып турар байдалын кичээңгейлиг хайгаарап турар деп Россияның хереглел хайгааралының Тыва Республикада эргелелиниң удуртукчузу Людмила Салчак дыңнаткан.

Тыва национал театр – Сибирьниң театрлар ассоциациязының кежигүнү 11.03.2013 Тыва национал театр – Сибирьниң театрлар ассоциациязының кежигүнү

В.Көк-оол аттыг Национал хөгжүм-шии театрының директору, Тываның улустуң артизи Станислав Ирильдиң удуртулгазы-биле делегация база Россияның театр ажылдакчыларының эвилелиниң Тывада салбырының харыысалгалыг секретары, режиссер Марина Идам Новосибирск хоорайга февраль 25-тен март 1-ге чедир болган Сибирьниң театр форумунга киришкеш келген.

Кара - Хөлдүң эмчизинге улуг шаңнал 11.03.2013 Кара - Хөлдүң эмчизинге улуг шаңнал

Кайгамчыктыг кижилер чырык чер кырында чурттап чоруур. Фаина Допур-ооловна Дагба Бай-Тайга кожууннуң Кара-Хөл участок эмнелгезинде дежурный эмчи сестразы болуп ажылдап чоруур. Эрткен чылын Бай-Тайганың Кара-Хөлге өрттен когараан өртчүлерниң мөчү-сөөгүн дилежиринге база дириг арткан оолдарны камгалаар ажылга эрес-дидим киришкени дээш Кара-Хөл эмчи бригадазының кежигүнү, эмчи сестразы Фаина Допур-ооловна Дагбага «Онза айыыл-халаптар уржуктарын чайладырынга дидим чоруу дээш» хөрек демдээн тывыскан. Шынзылгага Россияның иштики херектер органнарының генерал-майору В.Н. Светельский ат салган. 

Шолбан Кара - оол: Айыыл - халапка таварышкан оолдар арыг үзел - бодалдыг болгаш буянныг тура - соруктуг турганнар 07.03.2013 Шолбан Кара - оол: Айыыл - халапка таварышкан оолдар арыг үзел - бодалдыг болгаш буянныг тура - соруктуг турганнар

Тыва Республиканың Баштыңы Шолбан Кара - оол Мөңгүн - Тайгага март 3 - те көшкеге бастырган оолдарның ада - иезинге, чоок кижилеринге ханы кажыыдалды илереткен.  Кажыыдалдың кыйгырыында айытканы болза: “Мөңгүн - Тайга кожууннуң Мугур - Аксы суурнуң чанында Ак - Баштыг даанга март 3 - те   харлыг көшкеге бастырган чалыы - чаш оолдарның чоок кижилеринге, ылаңгыя, аваларынга бодумнуң өмүнээмден ханы кажыыдалды илередип тур мен.

Март 7 - де Тыва Республикада кажыыдал хүнүн чарлаан 07.03.2013 Март 7 - де Тыва Республикада кажыыдал хүнүн чарлаан

Тыва Республиканың Баштыңы Шолбан Кара - оол  Мөңгүн - Тайга кожуунга  харлыг көшкениң батканы - биле айыыл - халап  болган ужун 2013 чылдың март 7 - ниң хүнүн республикага кажыыдал хүнү кылдыр чарлаан. Ук Чарлыкта  айытканы - биле:

Март 6 - да Мөңгүн - Тайгага көшкеге бастырган оолдарның бежи тыпты берген 07.03.2013 Март 6 - да Мөңгүн - Тайгага көшкеге бастырган оолдарның бежи тыпты берген

Дүүн, март 6 - да, үш хүн дилээшкиннерниң түңнелинде 5 оолдарның мөчүзүн камгалакчылар болгаш эки - тура - биле дилээшкиннерде киржип турарлар казып тыпканнар. Бир дугаар оолду 15.00 шак турда тывылганын камгалакчылар лагеринче дилээшкин кылып турарлар рация таварыштыр дамчытканнар. Улаштыр ийи оолду ырак эвес черден тып алганнар. Дилээшкиннерни эки түңнелдиг болурунга Москва хоорайдан эккелгени тускай күштүг аппараттарның дузазы - биле чоргусканы чогумчалыг болган.

Мөңгүн-Тайгада харлыг көшкеге бастырган өөреникчилерни дилээр черлер тодараттынган 04.03.2013 Мөңгүн-Тайгада харлыг көшкеге бастырган өөреникчилерни дилээр черлер тодараттынган

Тыва Республиканың Баштыңы Шолбан Кара - оолдуң берген айтыышкыны ёзугаар Мугур - Аксында озал - ондак болган черже баштайгы камгалакчыларның бөлүүн баштап алгаш, Чазак даргазының оралакчызы Виталий Бартына-Сады үнүпкен. Ук бөлүкче Сибирьниң регионалдыг камгалакчыларының 25 кижиден тургустунган бөлүү болгаш 2 ыттарның дузазы - биле дилээр дериг - херекселдер - биле дериттинген тускай мергежилдиглер кирип турар. Олар бо дүне Красноярск хоорайдан ужуп чедип келгеш, дораан - на Мугур - Аксынче чорупканнар.    

Мөңгүн - Тайгага болган көшкеге дириг арткан 17 харлыг Антон Салчак эштерин дилээр ажылдарда киржип турар 04.03.2013 Мөңгүн - Тайгага болган көшкеге дириг арткан 17 харлыг Антон Салчак эштерин дилээр ажылдарда киржип турар

      Шак - ла мындыг медээни кожууннуң төп эмнелгезиниң кол эмчизи Дугар - оол Хертек дыңнаткан. Ооң чугаазы -биле алырга, Антоннуң кадыының байдалы чүгээр: бертик - бежел, үжээн черлер чок. Бо хүн, март 4 - те, ол камгалакчылар - биле кады эштериниң чыдар черлерин айтып бербишаан, оларны дилээр ажылдарга киржи берген. Мөңгүн - Тайганың полиция ажылдакчыларының дыңнатканы - биле, шупту оолдар спортка хандыкшылдыг, ийизи   мөгелер болгаш  бежи кикбоксерлар болуп турарлар.

Мөңгүн - Тайгада агаар баксыраанындан дилээшкиннер ажылдары чоргузары берге байдалда 04.03.2013 Мөңгүн - Тайгада агаар баксыраанындан дилээшкиннер ажылдары чоргузары берге байдалда

  Мөңгүн - Тайга кожууннуң төвү Мугур - Аксы суурнуң чанында Ак - Баштыг дагдан баткан көшкениң түңнелинде өөреникчилерни бастырганынга  хамаарыштыр  байдалды бо хүн күүседикчи органнарның удуртукчуларының чөвүлел хуралынга сайгарып чугаалашкан. Тыва Республиканың Баштыңы  Шолбан Кара - оолдуң телефон дамчыштыр берген айтыышкыннарын күүседери - биле, дүүн кежээ дүрген дуза кадар хемчеглерни кылып чоргускан. Республиканың удуртукчузу дүвүренчиг медээ дыңнааш, Москва хоорайга ажыл - агыйжы сургакчылаашкынын соксаткаш, Тываже чаныпкан.

Тываның ырак булуңу - Мөңгүн - Тайгада көшкеге бастырган өөреникчилерни дилээр ажылдар бо хүн уламчылаан. 04.03.2013 Тываның ырак булуңу - Мөңгүн - Тайгада көшкеге бастырган өөреникчилерни дилээр ажылдар бо хүн уламчылаан.

 Бо эртен, 8 шак үезинде, дүүн дүне агаар - бойдустуң баксырааны - биле соксаткан дилээшкиннер ажылдары уламчылаан. 

     Ооң мурнунда дыңнаткан медээ - биле, март 3 - де, Мугур - Аксы суурнуң чанында, 17 км. хире черде турар Ак - Баштыг деп дагның эдээнге көшкеге  алды өөреникчилер бастырган. Олар шупту 1995, 1996, 1999  чылдарда төрүттүнген:   Борбак - оол Хертек, Белек Оюн, Аяс Салчак, Буян Саая, Багай - оол Самуя, Монгун-Херел Кара - Сал. Ооң дугайында көшке адаандан кастынып үнүп келген 17 харлыг Антон Салчак дыңнаткан.  Март 3- те, кежээкиниң 7 шак үезинде олар Ак - Баштыг дааның эдээнге  турганнар.

«Енисейниң» угланыышкынын өскерткен 04.03.2013 «Енисейниң» угланыышкынын өскерткен

Федералдыг М-54 автомобиль оруунуң «Кызыл—күрүне кызыгаары» участогунуң угланыышкынын өскертирин Тыва чедип ап шыдаан.

А-162 болгаш А-163 автоорукту өскертириниң дугайында республиканың эрге-чагыргаларының саналы-биле Россияның Транспорт яамызы чөпшээрешкен. Февраль 26-да Федералдыг орук агентилелинге болган чөвүлел хуралга Республика Баштыңы Шолбан Кара-оол киришкен, М-54 маршруттуң чаа оруун регион өнчүзүнден федералдыг өнчү кылдыр шилчидериниң талазы-биле ажылчын бөлүктү тургузар деп шиитпирни ол хуралга хүлээп алган, ооң кежигүннери март 12-де ажылын эгелей бээр. Баш удур санаанын езугаар алырга, бо ажыл 2013 чылдың бирги чартыында-ла доостур ужурлуг.

04.03.2013 Тыва Республиканың Бойдус курлавырлары болгаш экология яамызының тургузуун бадылаарының дугайында

«Экологтуг экспертиза дугайында» 1995 чылдың ноябрь 25-те № 174-ФХ федералдыг хоойлунуң 6-гы база Россия Федерациязының Суг кодекизиниң 26-гы чүүлдери база ол ышкаш Тыва Республиканың Баштыңының 2012 чылдың август 28-те «Тыва Республиканың күүсекчи эрге-чагырга органнарының тургузуунуң дугайында» № 228 Чарлыы езугаар доктаадырым болза:

1. Тыва Республиканың Бойдус курлавырлары болгаш экология яамызының капсырылгада тургузуун бадылаар.

2. Бо Чарлыкты «Тувинская правда» болгаш «Шын» солуннарга парлаар.

3. Бо Чарлык албан-езузу-биле парлаан хүнден эгелеп күш кирер.

 Тыва Республиканың Баштыңы       Ш.В. Кара-оол.  

04.03.2013 Тыва Республиканың Баштыңының чарлыктары

Республиканың Баштыңының – Чазааның Даргазының Хүндүлел бижии-биле Ш.Ш. Сендини шаңнаарының дугайында

Өрттен кижилерни камгалаарынга көргүскен дидим болгаш шиитпирлиг хөделиишкини дээш Тыва Республиканың Баштыңының – Чазааның Даргазының Хүндүлел бижии-биле Тыва Республиканың Тес-Хем кожууннуң Самагалдай суурнуң эки турачы өртчүлер дружиназының кежигүнү, хууда сайгарлыкчы Шолбан Шиметович Сендини шаңнаар.

 Тыва Республиканың Баштыңы     Ш.В. Кара-оол.  

 Кызыл хоорай    2013 чылдың февраль 21    № 35

Чонну — мал оолдаашкынынче… 04.03.2013 Чонну — мал оолдаашкынынче…

Тываның Көдээ ажыл-агый яамызының дыңнатканы-биле, бо чылын республиканың малчыннары 48 муң 760 баш бызаа болгаш 575 муң 700 баш анай-хураганны камгалап алыр сорулганы салган. Республиканың аңгы-аңгы ажыл-агыйларында бода мал бажы өзүп, хойлар оолдап эгелээн. Амгы үеде 7 218 баш бызаа (11 хуу) болгаш 91 233 баш анай-хураган (13,5 хуу) онча-менди алдынган.

Кады ажылдажылганың дугуржулгазы чардынган 19.02.2013 Кады ажылдажылганың дугуржулгазы чардынган

Февраль 16-да Тываның Чазааның Бажыңынга Тываның Баштыңы Ш.Кара-оол биле «Тываның энергетика үлетпүрүнүң корпорациязы» КХН-ниң чиңгине директору Р.Байсаров Тываның энергетика болгаш чылыг инфраструктуразын хөгжүдер адырынга кады ажылдажылга дугайында дугуржулгага атты салган.

Аныяк-өскенге патриотчу кижизидилге 19.02.2013 Аныяк-өскенге патриотчу кижизидилге

Массалыг-камгалал ажылдарының айы

«2011-2015 чылдарда Россия Федерациязының хамаатыларының патриотчу кижизидилгези» күрүне программазының боттандырылгазы-биле массалыг-камгалал болгаш спортчу шимчээшкинде аныяктарның шериг-патриотчу кижизидилгезин база хамааты идепкейин бедидер сорулга-биле Тыва Республикада республика чергелиг хемчеглерниң айы январь 23-тен февраль 23-ке чедир эртер.

Ада-чурт камгалакчызының хүнүн байырлаар талазы-биле хемчеглерниң планы 19.02.2013 Ада-чурт камгалакчызының хүнүн байырлаар талазы-биле хемчеглерниң планы

«Адаларның төлептиг оолдары» патриоттуг ыры конкурузу – Орус культура төвүнге февраль 27-де 11.00 шакта;

«1941-1945 чылдарның Ада-чурттуң Улуг дайынының чылдарында мөчээннерге» база «Шериг болгаш албан-хүлээлгезин күүседип тургаш мөчээн Тываның оолдарынга» тураскаалдарга боодал чечектерни салыры – Кызылдың № 12 школазының, Национал парк, ТР-ниң ИХЯ-ның чанында тураскаалдарга февраль 23-те 11.00; 12.00 база 12.30 шактарда;

Кыштаглаашкын: амгы байдалы 19.02.2013 Кыштаглаашкын: амгы байдалы
Хүннүң чугула айтырыы

Тываның Көдээ ажыл-агый болгаш аъш-чем яамызының дыңнатканы-биле бо чылын көдээ ажыл-агыйның мал кыштаглаашкыны ортумак деңнелде эртип турар. Малчыннарның эң кол сорулгазы – кышкы үеде мал бажын чидирбейн камгалап, ооң продуктулуун хевээр арттырары.

Тывада – көдээ ажыл-агый техниказының төвү 19.02.2013 Тывада – көдээ ажыл-агый техниказының төвү
Араттарга

Эрткен чылдың декабрь айда Тывага көдээ ажыл-агый техниказының хевирлерин садар төп ажыдар дээш Тываның Көдээ ажыл-агый болгаш аъш-чем яамызы Бурятия Республиканың Улан-Удэ хоорайында «Восход» КХН-биле керээ чарган. 

Агаардан чалатпаан аалчы 19.02.2013 Агаардан чалатпаан аалчы

XXI чүс чылдың бир тывызыы

Эрткен пятницада Челябинск хоорай болгаш ооң чоок-кавы суурлары метеорит бузундуларының дүшкен зоназынга таварышкан, 1,2 муң хире кижи когараан, оларның 200 ажыы — бичии уруглар, 3 муң хире оран-сава үрелиишкинге таварышкан. Бо сан-түң оон-даа өскерлип, көвүдеп болур деп специалистер санап турар.

Тываның өөредилге албан черлери чаа школа автобустары-биле четчелеттинген Тываның өөредилге албан черлери чаа школа автобустары-биле четчелеттинген

Дүүн, Кызылга хөй санныг өөреникчилерлиг база эргижирээн автобустарлыг өөредилге албан черлеринге 15, 20 база 24 олуттуг, айыыл чок чорук системазы база ГЛОНАСС-биле дериттинген ПАЗ, ГАЗ база УАЗ маркалыг 25 чаа автотранспорттуң дүлгүүрлерин дамчыдар байырлыг езулал болуп эрткен.

Тывага российжи-моол кады ажылдажылга перспективаларын сайгарып чугаалажыр Тывага российжи-моол кады ажылдажылга перспективаларын сайгарып чугаалажыр

Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг Красноярскиниң таможня база Моолдуң таможня органнарының төлээлери-биле Тываның Чазаанга ажыл-агыйжы ужуражылганы эрттирерин планнаан. 

Тываның Баштыңы Владислав Ховалыгның Шагаа-биле байыр чедириишкини Тываның Баштыңы Владислав Ховалыгның Шагаа-биле байыр чедириишкини

Эргим чаңгыс чер-чурттугларым!

Өгбелерниң ай санаашкыны-биле Чаа чыл   –    Шагаа байырлалы уткуштур Тыва Республиканың Чазааның база бодумнуң өмүнээмден байыр чедирип тур мен.

Тыва Республиканың Баштыңының Шагаа байырлалы-биле байыр чедириишкини Тыва Республиканың Баштыңының Шагаа байырлалы-биле байыр чедириишкини

Эргим чаңгыс чер-чурттугларым!

Өгбелерниң ай санаашкыны-биле Чаа чыл   –    Шагаа байырлалы уткуштур Тыва Республиканың Чазааның база бодумнуң өмүнээмден байыр чедирип тур мен.

Тыва чуртталга-коммунал ажыл-агый объектилеринде аварияларны болгаш үрелиишкиннерни чайладырынга мониторинг база контроль чорудар федералдыг системада кошкунган Тыва чуртталга-коммунал ажыл-агый объектилеринде аварияларны болгаш үрелиишкиннерни чайладырынга мониторинг база контроль чорудар федералдыг системада кошкунган

Тываның Чазаа республиканың чуртталга-коммунал ажыл-агый объектилеринде аварияларны болгаш үрелиишкиннерни чайладырынга мониторинг база контрольду хандырар доктааткан чурумну бадылаан.

Тыва Республиканы алызында газ-биле хандырарынче база хөмүр өртээниң политиказынче баштайгы базымнар кылдынган Тыва Республиканы алызында газ-биле хандырарынче база хөмүр өртээниң политиказынче баштайгы базымнар кылдынган

Тываның Баштыңының албан-хүлээлгезин күүседип Владислав Ховалыг апрель 19-та "Газпром межрегионгаз" КХН-ниң чиңгине директору Сергей Густов-биле республиканы газчыдарының айтырыын шиитпирлээр дугайында чугааны кылган.

Ш. Кара-оол: Тывага сарыг шажынның хөгжүлдези - мээң сонуургалымда Ш. Кара-оол: Тывага сарыг шажынның хөгжүлдези - мээң сонуургалымда

Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол баштаан республиканың күүсекчи болгаш хоойлужудулга эрге-чагыргазының, федералдыг органнарның төлээлери-биле лама башкылар чыглып, сарыг шажынның хөгжүлдезинге хамаарыштыр ажык чугааны чоруткан.

Шолбан Кара-оол: Тыва «Россияның лидерлеринче» он-он кордакчыны идип шыдаар Шолбан Кара-оол: Тыва «Россияның лидерлеринче» он-он кордакчыны идип шыдаар

Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол Россия Президентизи Владимир Путинниң саналы-биле эгелээн «Россияның лидерлери» конкурска идепкейлиг киржирин кыйгырган.

Тывада пиво садар барларны суд шиитпири-биле хаап эгелээн Тывада пиво садар барларны суд шиитпири-биле хаап эгелээн

Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оолдуң хамаатыларының хомудалдар болгаш саналдарын шын көөр дугайында даалгазын күүседири-биле, Росхереглел хайгааралдың Тывада эргелелиниң территориалдыг килдизи пиво садар барларны пландан дашкаар хынап эгелээн.

Тываның найысылалынга РФ-тиң субъектилериниң экономиктиг кады ажылдажылгазының «Сибирь дугуржулгазы» регионнар аразының ассоциациязының чөвүлел хуралы болуп эртер Тываның найысылалынга РФ-тиң субъектилериниң экономиктиг кады ажылдажылгазының «Сибирь дугуржулгазы» регионнар аразының ассоциациязының чөвүлел хуралы болуп эртер

2018 чылдың сентябрь төнчүзүнде, Кызылга, «Сибирь дугуржулгазы» регионнар аразының ассоциациязының Чөвүлел хуралы Сибирь федералдыг округтуң субъектилер баштыңнарының киржилгези-биле болуп эртер.

РФ-тиң Чазааның даргазы Дмитрий Медведев Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол-биле ужурашкан РФ-тиң Чазааның даргазы Дмитрий Медведев Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол-биле ужурашкан

 Ужуражылга март 6-да, российжи премьерниң Горкиде резиденциязынга эрткен. РФ-тиң Чазааның даргазы Дмитрий Медведев биле Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол регионнуң хөгжүлде айтырыгларын аңаа чугаалашкан.

Муниципалдыг тургузуглар чурттакчы чонга бойдустуң хайыразын чыып алырынга дузалажырын Тываның Баштыңы дааскан Муниципалдыг тургузуглар чурттакчы чонга бойдустуң хайыразын чыып алырынга дузалажырын Тываның Баштыңы дааскан

 Эрткен чылда ышкаш, тоорук чыыр дээш тайгага кижилерниң аза бээр чоруу, кемдеп-берттинип, озал-ондакка таваржырын болдурбазы-биле муниципалдыг тургузуглар ажылды чорударын регионнуң баштыңы сагындырган.

Тываның Баштыңы башкыларга профессионал байырлалы-биле байырны чедирген! Тываның Баштыңы башкыларга профессионал байырлалы-биле байырны чедирген!

 Эргим башкылар!  
 Башкы хүнү-биле изиг байырны Тыва Республиканың Чазааның өмүнээзинден болгаш бодумнуң хуумдан чедирип тур мен. Бо дээрге күстүң база бир чылыг болгаш чырык байырлалдарының бирээзи-дир. Ол чүгле педагогтарның хөй санныг ниитилежилгезин эвес, бүгү сургуулдарны, а ол ышкаш оларның ада-иелерин каттыштырып турар.

Тываның Көдээ ажыл-агый яамызы «Эгелеп чоруур арат» программага киржир күзелдеглерниң конкурсче документилерин август 21-ге чедир хүлээп алыр Тываның Көдээ ажыл-агый яамызы «Эгелеп чоруур арат» программага киржир күзелдеглерниң конкурсче документилерин август 21-ге чедир хүлээп алыр
 Конкурс комиссиязының 2015 чылдың июнь 23-те шиитпирин солааны-биле, 2015 чылда республикада эгелеп чоруур араттарга күрүне деткимчезин бээри-биле ол угланыышкында төлевилелдерниң шилилде конкурузунга киржир күзелдиглерниң документилерин август 10-дан август 21-ге чедир хүлээп алыр.

Магалыг май моорлап келди! Магалыг май моорлап келди!

Репортаж

«Байыр-чыскаал ырлыг-хөглүг

Магалыг май моорлап келди!

Өөрүшкүлүг кежик-чолдуг

Өргүн чонум хей-аът кирди!» —

деп, Частың болгаш Күш-ажылдың байырлыг чыскаалының башкарыкчылары Аюхан Кол биле Долаана Монгуш чарлаптарга-ла, байырлыг чыскаал эгелээн. Чылдың-на найысылалдың бүгү чону Май 1-ниң хүнүн Арат шөлүнге эрттирер чаңчылдыг апарган. Шөлде тип каан маңган ак өглерни, чүзүн-баазын өңнүг, чаражы кончуг шарларны болгаш аай-дедир шуушкан улуг-бичии кижилерни көөрге, езулуг-ла байырлал шинчилиг.

Чүгле быжыг дем херек Чүгле быжыг дем херек

Чоокта чаа Тыва Республиканың Хөй-ниити палатазы «Россия Федерациязының Президентизиниң Россия Федерациязының Федералдыг Хуралынга чылдың-на Айыткалынга барымдаалап, Тыва Республиканың Баштыңы Шолбан Кара-оолдуң Тыва Республиканың Дээди Хуралынга (парламентизинге) «2014 чылда республиканың байдалының болгаш күрүне политиказының дугайында. 100 чыл кады: Дүүн, Бөгүн, Даарта» деп Айыткалы езугаар Тыва Республиканың чон аразында арагалаашкынны, наркоманияны болгаш таакпы тыртарын узуткаарынга аңгы-аңгы шажын чүдүлгезиниң (конфессияларның) төлээлериниң ужур-дузазының дугайында» темага пленарлыг хуралын Тыва  Yндезин культура төвүнге Хонук-оол Монгуштуң удуртулгазы-биле эрттирген. Аңаа Тываның Камбы-ламазы, Кызылдың болгаш Тываның епискову Феофан, «Адыг-Ээрен» хамнар ниитилелиниң даргазы Кара-оол Допчун-оол база республиканың наркодиспансериниң улуг эмчизи Ирина Бадыргы олар кол илеткелдерни кылган. Хуралга чалатканнар: ТР-ниң Хөй-ниити палатазының кежигүннери, хамнар, аңгы-аңгы шажын  чүдүлгелерниң төлээлери хамааржыр.

ТЫВАНЫҢ УЛУГ САҢЫ ТЫВАНЫҢ УЛУГ САҢЫ

Найысылал Кызыл хоорайның чоогунда эң бедик Дөгээ дагның экти.

Тыва улустуң бурунгу чаңчылы езугаар эрги чылды уткуп, чаа чылды үдеп, оран-таңдыга мөгейип чалбарып, саң салыр чер кылдыр Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол ону чүге шилип алганын ооң кырынга даң бажында үнүп келген кижилер билип каар. Шагаа байырлалы таварыштыр чүзүн-бүрүн өңнер-биле каастаныпкан ышкаш Кызыл хоорайның, ооң чоогунда суурларның, малчыннарның кыштагларының чивеңнээн оттары моон көстүп турар. Чылдың-на Шагаа санында маңаа салган саңны Тываның Баштыңы кыпсып үндүрүптерге, ооң дээрже дүн дүүштелген чалбыыжы кайыын-даа көскү.  Республиканың улуг саңын кыпсып үндүрүпкенин чон көрүп, ооң соонда суурларда, кыштагларда, Дөгээ баарында тейлерде чыылган чон боттарының саңнарын кыпсып эгелей бээр. Тываның Баштыңының Дөгээ дагның бедиинге кыпсып турар бо саңны чон Улуг саң деп адай берген.

Сергей Шойгу болгаш Михаил Оюн дээш Интернет бадылаашкынга киржиңер! Сергей Шойгу болгаш Михаил Оюн дээш Интернет бадылаашкынга киржиңер!

«XXI вектиң Сибири» (sib21vek.ru) сайтыга март 18-19 дүнезинде «Чылдың сибирьжизи» деп Интернет-бадылаашкын эгелээн.Бо Интернет-бадылаашкын кымдан-даа, чүден-даа хамаарышпас, ооң организакчыларының боттарының акша-хөреңгизи-биле эрттирип турар төлевилел. Ооң удуртукчузу Алексей Одинцовтуң дыңнадыы-биле алырга, тускай чөвүлел «Чылдың сибирьжизи» деп Интернет-бадылаашкынга 50 кордакчыларны саналдаан. Ада-чурттуң, чоннуң мурнунга оларның ачы-хавыяазын, ат-алдарын шүүп көргеш, Интернет-бадылаашкынче 38 кордакчыларны киирген.


← ctrl Пред. След. ctrl →
Страницы: 1 По стр.