Эрик кыдыы

100 чылче базымнар

2014 — чугула болгаш шиитпирлиг чыл болуп төөгүге артар. Тыва биле Россияның демнежилгезиниң болгаш найысылал Кызыл хоорайның 100 чылын күзүн демдеглээр бис— ол онза чугула ужур-дузалыг юбилейлер-дир. Аңаа уткуштур республиканың сайзыралынга көскү өскерилгелерни чедип алыр болгаш келир  үениң чогумчалыг таваан салыр ужурлуг. Эге базымны кылыр болгаш Тываның чаа, чырык овур-хевирин шимээр тудугларны кылыр арга тургустунганы-биле хоорайның ол-бо чүгүнде тудуг ажылының кидин түлүк чоруп турарын эскербес аргажок.

«Байырлалдың чугула тудугларының аразында Енисейниң эриин чаартыры база кирген. Күчүлүг Енисей эгезин моон алган, келир үеде Тываның  найысылалының таваан маңаа салган. Бо черниң онзагай демдектери биске хөйнү сөглеп турар. «Каттышкан хемнер — каттышкан салым-хуу». Тываның болгаш Россияның ниити салым-хуузу маңаа доңнашкан. Улуг-Хемниң  эриин ооң төөгүзүнге төлептиг кылдыр чаартып кылыр сорулганы ыяап-ла эки күүседир ужурлуг бис» — деп, Тываның Чазааның Даргазы Шолбан Кара-оол айыткалында эрик кыдыының ажылын база демдеглээн.

Узун баткан Улуг-Хемниң кыдыында «Азия төвү» тураскаалының турар чериниң чоогунда тудуг ажылдары кидин түлүк. Оларның ажыл-ижин сонуургап четтим. Ында тудугларны харыылап турар Алексей Гмошинский «Суг делегейиниң» ажылы-биле таныштырды: «Бистиң «Суг делегейи» («Водный мир») КХН-ниң дөзү Сибирьниң улуг хоорайы Новосибирскиде турар. Тыва Республика-биле ооң мурнунда-ла сырый харылзаалыг ажылдап турган бис.  Чаарттынып турар эрик кыдыынга ресторан болгаш Чурукчулар бажыңын  кылыры-биле ТР-ниң Тудуг болгаш коммунал ажыл-агый яамызы-биле керээни чарган бис. Бо тудугларның таваан эрткен чылдың ноябрьда  салган. Ресторан биле Чурукчулар бажыңы кайызы-даа ийи каът, хевири дөмейлешкек болур. Чурукчулар бажыңында 35 тудугжу ажылдап турар. Ресторан тудуунда амдыызында 9 кижи бар. Тудугларның кайызында-даа демниг ажылдар чоруп турар. Херек материалдарны Саян артындан сөөртүп  эккеп турар, шупту талазы-биле хандырылга ажырбас. Тудуг ажылдарынга тус черниң  чурттакчыларын база хаара туткан. «Азия төвүнүң» чаа тураскаалының чоогу, чайгаар бүткен парк девискээри, уйгу чок чалгып чыдар Улуг-Хемниң эрии чараш, көрүштүг болзун дээш, кызып ажылдап турар бис. Ресторан биле Чурукчулар бажыңы чүгле эрик кыдыының эвес, а хоорайның ниити хевирин база каастаары чугаажок.  Хүлээнип алган ажылывысты август айда доозар бис, үе кызыы-даа болза, черле четтигиптер бис» — деп, ол чугаазын доосту.

Новосибирскиден «Суг делегейи» («Водный мир») КХН найысылалдың болгаш республиканың овур-хевирин чаартпышаан, социал-экономиктиг хөгжүлдезинге үлүг-хуузун киириштирип турар.  Олар чүгле найысылалды чараш кылдыр эвес, а Тываның өске-даа девискээринге амгы үениң чаа-чаа технологияларын ажыглап, янзы-бүрү тудугларны кылырын планнап турар. Кызыл хоорайда И.Ярыгин аттыг спорт комплекизинде болгаш  Шагаан-Арыгда бассейннерни база олар кылган. «Суг делегейи» («Водный мир») — Сибирьниң тергиин  тудуг албан черлериниң бирээзи.

Анисья Тюлюш.