Тывада Башкы болгаш дагдыныкчының чылын түңнээн

Россияның президентизи Владимир Путин ниитилелде эң-не шылгараңгай мергежилдерниң бирээзиниң төлээлеринче онза кичээнгейни углаары-биле чарлаан Башкының болгаш дагдыныкчының чылында Тывада 77 улуг хемчеглер болуп эрткен. Тывада башкылаашкынның эң-не эки ужур-чаңчылдарын кадагалап арттыргаш, бодунуң күжүн, эртем-билиин болгаш арга-дуржулгазын чүгле уругларга эвес, а аныяк коллегаларынга база берип чоруур дагдыныкчы башкыларже онза кичээнгей угланган.

Өөредилге сайыды Елена Хардикова байырлыг хемчегде башкылар мурнунга сөстү ап тура, ол чылдың кол болуушкуннарын сагындырган. 5 муң ажыг башкыларны каттыштырган республиканың башкылаашкын ниитилежилгезиниң съездизи чылга стартты берген. Чылдың дургузунда башкылар ортузунга профессионал мергежилдиң аңгы-аңгы конкурстары эрткен, Тываның Баштыңы Владислав Ховалыгның шиитпири-биле ооң шаңнал фондузун 4 225 000 рубль чедир көвүдеткен. Шак-ла ындыг деткимче хемчээ бо чылын база уламчылаар.

Башкы болгаш дагдыныкчы чылының чедиишкинниг эрткенинге бадыткал - педагогика дээди өөредилге черлеринче дужаап кирип турар школа доозукчуларның санының көвүдээнинде деп, Хардикова демдеглээн. Абитуриентилер санында “ЯпедКЛАСС” төлевилел киржикчилериниң саны 30 хуу көвүдээн, 2023 чылда 249 доозукчу өөредилге системазы-биле боттарының амыдыралын холбаар күзелин илереткен. Бөгүн республикада 24 педкласс бар, эрткен чылда 15 турган.

Аныяк башкыларның «Чаа салгал» регионалдыг шуулганы болуп эрткен, үш чыл иштинде ооң ажылынга «Мен – башкы мен» программаның киржикчилери болур 200 аныяк башкылар киришкен. Чыл санында-ла ниитизи-биле 15 млн рубль ниити түңнүг компенсация төлевирлерин хуваап турар, 2023 чылда аныяк башкылар тус-тузунда 174 418 рубльдиң сертификадын алган. Школаларда ажылдавышаан өөренип турар студентилерниң 2024 чылдан эгелеп ол чылдарының үш чылын стажче киир санаар.

Башкы болгаш дагдыныкчының чылында, Тываның алдар-аттыг башкыларының адын мөңгежидери-биле республиканың өөредилге черлеринге оларның аттарын тывыскан. Эрзин кожууннуң Бай-Даг школазын РСФСР-ниң алдарлыг башкызы, башкылар династациязын кижизиткен «Маадыр-ие» Наталья Дондаловна Лойгунуң ады-биле адаан. Тываның өөредилге сайзыралының институдунга тыва школаларга орус дыл башкылаашкынының методика адырында бирги эртемден башкы, Тыва Республиканың улустуң башкызы Регина Рафаиловна Бегзиниң адын тывыскан. Аграрлыг лицей-интернат ам Тыва Республиканың улустуң башкызы, Тыва Республика Ордениниң кавалери Петр Александрович Морозовтуң адын эдилеп чоруур.

«Өөредилге системазының кол дөзү - башкылар, кижизидикчи башкылар, дагдыныкчылар чокта, чаартылгалар база материалдыг сайзыраңгайжыдылга дугайында кандыг-даа чугаа утка чок. Бистиң республиканың өөредилге албан черлеринде 11 муң ажыг башкылар ажылдап турар. Олар талантылыг база тура-соруктуг специалистер дээрзин профессионал конкурстарның түңнелдери бадыткаан» – деп, Елена Хардикова Тываның шылгараңгай башкыларын шаңнаар езулал мурнунда демдеглээн.

Өөредилге адырында хөй чылдарда ак сеткилдиг күш-ажылы болгаш улуг чедиишкиннери дээш Россия Федерациязының Чырыдыышкын яамызының Хүндүлел бижиктери-биле Кызыл хоорайның “Золотой ключик” 1 дугаар уруглар садының башкызы Евгений Владимирович Гаранинни, Мөңгүн-Тайга кожууннуң Мугур-Аксы суурнуң 1 дугаар ниити билиг школазының эге класстар башкызы Елена Самбый-ооловна Иргитти шаңнаан.

Өөредилге адырында хөй чылдарда ак сеткилдиг күш-ажылы болгаш улуг ачы-хавыяазы дээш «Россия Федерациязының өөредилге адырының хүндүлүг ажылдакчызы» хүндүлүг атты дараазында ажылдакчылар – Тываның политехниктиг техникумунуң тускай эртемнер башкызы Делет Комбукаевич Куулар, Бии-Хем кожууннуң Хүт суурда “Чойган” уруглар садының кижизидикчи башкызы Марина Петровна Кочеткова, Кызыл хоорайның 33 дугаар уруглар садының кижизидикчи башкызы Лариса Николаевна Чернова, Хову-Аксы ортумак билиг школазының эге класстар башкызы Светлана Бичижиковна Очур, Кызылдың хереглекчилер кооперациязының экономиказы болгаш эрге-хоойлу техникумунуң күш-культура башкызы Валентина Иргитовна Монгуш, Эрзин кожууннуң Наталья Дондаловна Лойгу аттыг Бай-Даг суурнуң ниити билиг школазының технология башкызы Борбай Быраатовна Олзей оларга тывыскан.

Өөредилге черлеринге хөй чылдарда үре-түңнелдиг күш-ажылы дээш «Мергежилинге шынчы чоруу дээш» хөрек демдектерин - Кызыл хоорайның Совет Эвилелиниң Маадыры Н.Н. Макаренко аттыг 15 дугаар лицейиниң эге класстар башкызы Светлана Владимировна Лейзерге база Кызыл хоорайның М.А. Бухтуев аттыг 1 дугаар ниити билиг школазының логопед башкызы Ольга Юрьевна Чащухинага тывыскан.

Ажылдың арга-хевирлерин сайзыраңгайжыдар дээш аныяк ажылдакчыларга доктаамал болгаш шынарлыг дузаны көргүзеринге ачы-хавыяазы дээш «Хүндүткелдиг дагдыныкчы» хөрек демдээн Кызыл кожууннуң Б.-К.Ш. Долчанмаа аттыг Баян-Кол ортумак школазының социал педагогу Любовь Севековна Чылбак-оолга тывыскан.

Байырлыг хемчегде республика деңнелдиг шаңналдарны база тывыскан. Өөредилге адырында хөй чылдарда ак сеткилдиг ажылы дээш Тыва Республиканың Баштыңының Өөрүп четтириишкинин дараазында башкыларга: Тываның көдээ ажыл-агый техникумунуң техниктиг билиглер башкызы Мерген Кудераевич Чулдумга, Таңды кожууннуң Кочетов суурнуң ниити билиг школазының эге класстар башкызы Майя Кара-ооловна Даажамбага, Улуг-Хем кожууннуң Шагаан-Арыгның чамдык эртемнерни ханыладыр өөредир 1 дугаар ниити билиг школазының орус дыл болгаш литература школазы Любовь Содунам-ооловна Кужугетке, “Дыңнавас уруглар школа-интернады” Тыва Республиканың ниити билиг школазының кижизидикчи башкызы Зоя Салчаковна Очурга тывыскан.

Өөредилге системазында хөй чылдарда ак сеткилдиг ажылы дээш Таңды кожууннуң «Кызыл-Арыгның школа-интернады» ниити өөредилге албан чериниң эге класстар башкызы Маадыр Малай-оолович Сарыгларга, кадыкшылы кызыгаарлыг уругларның 10 дугаар ниити билиг школазының өөредилге-кижизидилге талазы-биле директорнуң оралакчызы Елена Семеновна Скачёкка Тыва Республиканың Баштыңының Хүндүлел бижиктерин тывыскан.

Өөредилге адырында ачы-хавыяазы болгаш хөй чылдарда ак сеткилдиг ажылы дээш Кызыл кожуунда «Звездочка» уруглар садының тыва дыл башкызы Светлана Допчааевна Ондар биле Бай-Тайга кожууннуң Тээли суурда «Белек» уруглар садының биче кижизидикчи башкызы Елена Чорбааевна Очур-оол «Тыва Республиканың өөредилгезиниң алдарлыг ажылдакчызы» хүндүлүг аттарга төлептиг болган.

Өзүп олурар салгалды өөредип-кижизидеринге улуг үлүг-хуузу болгаш өөредилге адырында хөй чылдарда ак сеткилдиг ажылы дээш Кызылдың 9 дугаар гимназиязының улусчу ужурлар башкызы Светлана Чоодуевна Шулуу-Маадырны «Шылгараңгай күш-ажылы дээш» Тыва Республиканың медалы-биле шаңнаан.

Россияның субъектилеринден 75 киржикчилеринден “Россияның дефектолог башкызы -2023” бүгү-российжи профмергежил конкурузунга 10 тергииннерниң санынче кирген Кызылдың 1 дугаар школазының логопед башкызы Ольга Юрьевна Чащухина «Чылдың логопеди» номинацияга лауреат болган.

«Орус дылдың кадагалакчылары» олимпиаданың федералдыг чадазынга боду киришкеш, лауреат болган Кызылдың 1 дугаар школазының орус дыл болгаш литература башкызы Микова Лидия Сергеевна «Эмпатия» фондунуң ачы-буян программазындан бүдүн чыл дургузунда 50 муң рубль хемчээлдиг ай санының төлевиринге төлептиг болуп, дипломнар-биле шаңнаткан.