Владимир Путин Тыва Республиканың Баштыңының албан-хүлээлгезин күүседип турар Владислав Ховалыг-биле ужурашкан

13.08.2021 Владимир Путин Тыва Республиканың Баштыңының албан-хүлээлгезин күүседип турар Владислав Ховалыг-биле видеоконференция чурумунга ажыл-агыйжы ужуражылганы кылган. Регионнуң удуртукчузу федерация субъектизинде социал-экономиктиг байдалдың дугайында президентиге илеткээнин, Россия Президентизиниң парлалга албаны дыңнаткан.
Владимир Путин республикада байдалды, кандыг чугула чидиг айтырыглар барын Владислав Ховалыгдан айтырган. Президент регионнуң айтырыглары аңаа чаа эвес чүүлдер дээрзин Тываның Баштыңының албан-хүлээлге күүседикчизинге чугаалаан.
В. Ховалыг регионда байдалды кысказы-биле таныштырган. Тывада ковидке удур оперативтиг штаб доктаамал ажылдап турарындан, көргүзүглер чүгээртээн. Амдыызында олар ам-даа бедик, ындыг болзажок алдынган хемчеглер үре-түңнелди берип турар. Эмнелге албан черлери камгалал херекселдери болгаш эм-таң-биле четчелеттинген. Халдавырлыг аарыгга удур 1700 орунну шалыпкын дерээн. Оон аңгыда түр үениң госпитальдарын ажыдып, чурттакчы чонну тарыыры уламчылавышаан.
«Кадык камгалал, Транспорт, Экономика, Тудуг, Энергетика яамыларынга, «Газпромга» дээш, улуг бизнес тургузугларга Тываны хөгжүдериниң перспективтиг элээш каш айтырыгларын сайгарып ажылдадывыс. Россияның Чазак даргазының оралакчылары Александр Новак база Марат Хуснуллин-биле оларны чугаалашкан. Россияның Саң-хөө яамызы-биле чыл төнчүзүнде шалың төлевиринге чедишпес акша-хөреңгиниң бюджетте нарын айтырыын шиитпирлеп тур бис. Чамдык туруштарда эки түңнелдерни чедип ап шыдаптывыс. Тываның ыраккы кожуунунда, Улуг-Хемни кежир көвүрүг тудуун доозарынга акша-хөреңги тускайлаттынган. Кызылдың аэропортун чурттар аразынга ужудуушкунга таарыштыр чаартыры, пассажирлерниң авиааргылжылга өртээнге субсидия акша-хөреңгизин үндүрери чугула деп, Транспорт яамызы деткээн. Россия Чазааның юридиктиг черлерге чырык энергиязы дээш тарифти эвээжедир дугайында шиитпириниң ачызында, Тываның организациялары боттарының чарыгдалдарын эвээжедип, чижилгезин улгаттырган, а бюджет албан черлеринден камнаттынган хөреңгини чурттакчы чонга тарифтерни бо чылын улгаттырбас кылдыр ажыгладывыс. Тарифтерни элээн кызырган бис. Хөмүр өртээн эвээжедир дээн бистиң туружувусту Монополияга удур федералдыг албан деткээн. Төнчү шиитпирже үнер дээш, ам тывыш компаниязы-биле кады ажылдап тур бис. Тудуг яамызы биле «ДОМ.РФ» күрүне корпорациязының ачызында, чуртталга тудугларын калбартып эгеледивис. Чурттаар оран-сава өртээн ынчаар бадырар апаар. Чонувуска эң чугула чүве ол” - деп, кыска үеде ажылдаан үре-түңнелдерин Владислав Ховалыг дыңнаткан.
Республика Баштыңы албан-хүлээлгениң күүседикчизи президент-биле ужуражылгазында, Тывага агроүлетпүр комплекизин хөгжүдер аңгы программаны ажылдап кылып турарын чугаалаан. 2026 чылда республиканың бүдүргени шупту эът болгаш сүдүнүң 50 хуузун бүрүн болбаазырадыр планныг. Адырның курлавыры улуг, а республиканың агроүлетпүр комплекизи бөгүнгү 6 млрд рубльдан хөй, 18 млрд рубльдиң продукциязын берип болурун санап үндүрген. Ол демир-орук төлевилелин доктаадыпканындан болдунмайн барган 5600 хире ажылчын олуттарны немей тургузар аргалыг.
Беш чыл иштинде ол программаны Тывага боттандырарынга ниитизи-биле 17 млрд рубль хемчээлдиг федералдыг деткимче херек: ооң 9 млрд. рубли – федералдыг бюджеттен, 1 млрд хирези – республика бюджединден. Ол ышкаш 7,5 млрд рубльди бюджеттен дашкаар дөстерден хаара тудар. Россияның Көдээ ажыл-агый яамызы программаның ол төлевилелин деткээн.
Тыва Республиканың Баштыңының албан-хүлээлгезин күүседип турар Владислав Ховалыг, энергияның чедишпезин чок кылыр дээш чырык дамчыдар үшкү шугумну тудар, регионну социал газчыдылга төлевилелинче киирер дээн ышкаш айтырыгларны президентиниң мурнунга тургускан. Президентиниң адынче чагаада бо айтырыглар шупту киргенин ол демдеглээрге, президент ону көрдүм деп, харыылаан. Владимир Владимирович айыттынган айтырыгларның чугулазын демдеглээш, Владислав Ховалыгның кичээнгейинче элээн айтырыгларны угландырган.
«Бирээде – республикада аварийлиг чуртталга бажыңнарын чок кылырының бирги чадазы ам-даа доозулбаан. Ынаар кичээнгейни углаар херек. Бир чыл, харын-даа бир чыл чартык, ийи чыл бурунгаар доостур турган. Ол программаларны 2018 чылдың төнчүзүнде бүрүн күүседирин планнаан турган, ол ажыл доозулбааны харааданчыг. Ынчангаш ол талазы-биле меңээ аңгы чагаадан белеткеп бериңер. Ийиде, школаларның нормадан ажыг чүъгү, назы четпээн уруглар албан черлериниң чедишпези-биле холбашкан социал угланыышкынныг чидиг айтырыглар бар. Нормативтер дүүшпейн турары билдингир. Ынчангаш ол айтырыг талазы-биле база чагаадан киириптиңер" - деп, Путин чугаалаан.
Күрүнениң база регионнуң бирги удуртукчулары кадык камгалал адырын база чугаалашкан. Тывада онкология аарыглары база туберкулезтан аарыыр чорук чуртта ортумак көргүзүгден хөй. Тываның дыка хөй эмнелге черлерин чаарттып, чаа тудугларны тудуп, амгы үениң дериг-херекселдери-биле четчелезе эки деп, Владислав Ховалыг чугаалаан.
Амгы үеде онкология диспансери, эрткен чүс чылдың 70 чылдарда туттунган бажыңда, аарыг кижилерге тускай эмчи дузазын чедирип турар. Чаа дериг-херексел бар-даа болза, ону аңаа эптеп-тургузары болдунмас. Регионнуң чазаа бөгүнде чаа эмнелге тудуунуң төлевилелин белеткеп кылган.
“Чаа-ла, кадык камгалалында элээн чидиг айтырыг - онкология дугайында чугааладыңар, ам база бир чугула айтырыг бар – туберкулёз. Ооң дугайында билир силер. Ол айтырыгны шиитпирлээринге элээн кичээнгей херек, бисте аргалар бар болганда, ол айтырыгны шиитпирлээри чугула» - деп, Владимир Путин чугаалаан.
Чурттуң Президентизи социал чидиг айтырыглардан өскеде, эки чүүлдер барын демдеглээн. “Тудуг секторунда шалыпкын темпини” ам-даа улгаттырып, социал тудугларны көвүдедип, чоннуң санын өстүрер. Сөөлгү угланыышкынны деткиир, деп Путин айыткан. Ынчап кээрге, чоннуң орулгаларын көвүдедир апаар. Республикага улуг инвестиция төлевилелдерин боттандырганындан ол айтырыглар шиитпирлеттинер.
“Ол болгаш өске-даа төлевилелдер аразындан улуг мөөң чыдымынга эккээр турган демир-орукту сагындырдыңар, оон аңгыда, өске угланыышкыннар база бар. Ол бүгүдени катап база өөренип көргеш, катап шуптузун чугалажыр бис, а Президент Администрациязында база Чазакта коллегалар ол айтырыглар талазы-биле Силерниң-биле кады ажылдаарын чугаалаар мен” – деп, Владимир Путин ужуражылганың төнчүзүнде чугаалаан.
Владислав Ховалыг ужуражылганы бодунуң блогунда бижээн:
“Президент Россияның субъект бүрүзүнүң амыдыралын кезээде билип олурар. Күрүне баштыңы аварийлиг чуртталга бажыңнарындан көжүрер программаны доозар, туберкулез-биле демисежир, школалар болгаш уруглар садтарын тудар дээн ышкаш, Тываның чугула айтырыгларынче кичээнгейни салып турары, дыка үнелиг. Президентиниң деткиишкини-биле федералдыг органнарга айтырыгларны шиитпирлээри биске чиик болур боор. Айыттынган шупту айтырыгларны шиитпирлээр дээш, чаа күжениишкиннер-биле ажылдаалыңар”.