Тываның Баштыңы албан-дужаал ээлээннерниң кем-херек үүлгедир чоруктары-биле, коррупциялыг үүлгедиишкиннер-биле демиселге истелге эргелелиниң ролюн демдеглээн

 Россияның Истелге комитединиң (РИК-тиң) регион эргелелиниң тургустунганындан бээр 5 чыл оюнга тураскааткан байырлыг хуралга Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол киришкен. 

 Ол хүн-биле холбаштыр Шолбан Кара-оол истекчилерге байыр чедирген болгаш бо хире кыска хуусаа дургузунда эргелелдиң ажылдакчылары республикага кем-херек үүлгедиишкинин кызырар сорулгага көскү салыышкынны киирген дээрзин демдеглээн. «10 чыл бурунгаар, чазакка чаа команда-биле ажылдап эгелеп турувуста, чылда үш чүс хире өлүрүүшкүннер болуп турган болза, ам ооң саны – 128 чедир кызырылган. Кижиниң кадыынга аар хора чедирери 129 турганындан, 37-де бадып келген. 2006 чылда 175 күштээшкин болган болза, ам - 57. Эки талаже өскерилге бар-даа болза, ол сула салдынарынга чылдагаан эвес-тир. Кем-херек үүлгедиишкининиң когун үзер» - деп, ол демдеглээн. 

 Истекчилерниң мергежилиниң бедип турарын Чазак Даргазы база демдеглээн. 2015 чылда 1320 кеземче херээниң 528-ин, ооң иштинде коррупциялыг 18 херекти судтарже киирген. Немелде истелгеже эгиткен материалдарның саны 58 хуу кызырылган. Истекчилерниң кижилерни буруу чок черге кеземчеге онаай бээр частырыглыг чоруу 3 катап эвээш болган. Албан-дужаал ээлээннерниң кем-херек үүлгедир чоруктары-биле, коррупциялыг үүлгедиишкиннер-биле демиселге истелге эргелелиниң ажылдакчыларының ролюн Тываның Баштыңы онзалап демдеглээн. «Бо талазы-биле ажылдың дээштиг болурунга аажок сонуургалдыг мен, чүге дээрге эрге-чагырганың хүрээлеңиниң арыг болуру меңээ аажок чугула. Эрткен чылын Чазактың албан-дужаалдыг элээн каш кижилерин —Чазак Даргазының оралакчыларындан эгелээш, сайыттарга чедир халажылгаже үндүрдүм, муниципалдыг тургузугларга кадрлар солчулгазын болдурган. Ол дээрге чүгле принциптиң болгаш чөптүг чоруктуң айтырыы эвес-тир, ол дээрге республиканың чурттакчыларының эрге-чагыргага бүзүрели-дир» — деп, Шолбан Кара-оол демдеглээн. 

 Бо чылын күүседир деп турар кол-кол төлевилелдерниң — чижээ, «Чемгерикчи инек малывыс», «Аныяк өг-бүлеге — кыштаг» деп социал төлевилелдерни онза кичээнгейге алырынче Чазак Даргазы истекчилерни кыйгырган. Оларның күүселдезинче республика бюджеттен эвээш эвес акша-хөреңгини шилчидер деп турар. Дыка хөй чединмес өг-бүлелерге ол байдалдан үнүп алырынга дузалаар арганың кайы хире быжыг болуру оор, мегечи кижилерден оларны кайы хире камгалаарывыстан дыка хамааржыр. 

 «Ол төлевилелдер-биле холбашкан бүгү ажыл-херектерниң долузу-биле ажык-чарлыг болурун хандырып турзувусса-даа, ажырымчылар кайы-даа таладан кээп болур. Албан-дужаалдыг кандыг-бир кижи оон акша бузура бээр болза, төлевилелдиң киржикчилери чединмес кижилер болганда, оларның дуржулгазы чок болганындан боттарының эрге-ажыктарын камгалап шыдавайн баарлар. Мал оорлаар чоруктан бо ажылывыс буурап болур деп каразыг база бар. Чижээ, хөй уруглуг өг-бүлениң алган инээн оорлап аппаар болза, аңаа кандыг ажыл турар боор» — деп, Шолбан Кара-оол чугаалаан. Ынчангаш мал оорларынга удур ажылды мөөңнээри чугула. «Ажыл чүге баш, дуюг артып каарга эгелээр эвес, а ону болдурбас дээш чоруттунар ужурлуг» - деп чугаалаан. 

 Кем-херек үүлгедир чоруктарга болгаш экстремизмге база коррупцияга удур демисел чорудар чиик эвес ажылы дээш эргелелдиң ажылдакчыларынга четтиргенин Шолбан Кара-оол илергейлээн болгаш хоочуннарның арттырып каан чаагай чаңчылдарын коллектив хумагалап, бедик билиглиг кадрларны өстүрүп турар дээрзин демдеглээн. Оларга быжыг кадыкшылды, өг-бүлениң аас-кежиин, албан-хүлээлгеге чедиишкиннерни күзээн.