Кызыл хоорайның спутник талазында байдал

Кызылчылар юбилейни төлептиг уткуур дээш шыырак белеткенип турарлар. Оон ыңай амыдыралдың хүн бүрү айтырыглары база бар, хоорай долгандыр девискээрниң арыг-силии, кудумчуларның чаагайжыдылгазы, бажың-балгатты байырлал шинчизинче киирери дээш, ам-даа кылыр ажыл-ла хөй. Ооң чамдыызын Кызыл хоорай чагыргазы, шынап-ла, кылган. Оруктар чаарттынып турар, чаа чуртталга бажыңнары немешкен. Хары угда шиитпирлеттинмес, берге айтырыглар база бар. Ол дээрге планда чок бажың-балгат тудуглары-дыр, ынчаарга оларны кызырарының дугайында хемчеглерни база чорудуп турар.

Ооң-биле чергелештир 2008 чылдан тура «Чечектелген Кызыл» мөөрейни кызылчыларга чарлаан. Бо чылын ону республика деңнелдиг «Тыва – арыг-шеверниң болгаш корум-чурумнуң девискээри» губернатор төлевилели кылдыр эде көрген, чоннуң мынаар кол кичээнгейни углап турары өөрүнчүг. Чижээ, хөй чурттакчылыг бажыңнарның ээлери подъездилерин арыглап-аштап, чечектерни тарып олуртуп турары дээрге, өскелерге үлегер-чижек-тир деп бодаар мен. Хоорайның чамдык чурттакчылары чурум сагывайн, душкан-на черинче богун октап турарын көөрге чаржынчыг. Маңаа хамаарыштыр хемчегни дарый алыр болза эки. Чижек-биле, хоорай кыдыында Спутник микрорайонунда арыглаашкын ажылы чоруттунмаанындан бок-сагы овааланы берген чыдары бо-ла эскертинер. Ону кымнар хирлендирип турарыл, ында чурттакчылар боттары болбайн канчаар, бажыңындан үнгеш-ле, богун кудумчуже үндүр шывадаптар. Эрткен чылын Убса-Нур кудумчузунга улуг оңгарда бокту арыглап үстүрген. Ол чер оон бээр-ле арыг-шевер талазы-биле чүгээртээн. Оон аңгыда бок төгер улуг оңгарлыг чер 16 дугаар линияда база бар, чанында хоорай иштинге улус сөөртүр №4а маршруттарның төнчү доктаамын кылган. Ында овааланган боктуң чылдан чылче көвүдеп турары дүвүренчиг байдалды тургузуп турар. Оңгарның каскан довураа тейжигеш дег апарган, кышкы үеде ында чуңгулап ойнаан бичии уругларны көөрге, кээргенчиг-даа, ыянчыг-даа. Ол чоок-кавының чурттакчыларының бок төгер черинге уруглар ойнаар шөл кылып алырга, чованчыг эвес-тир бе? Ону аштап-арыглаар үе келген, байырлалдар мурнунда хемчээн алыры чугула-дыр.

Бо микрорайоннуң бок-күзүрүмүн аштап-арыглаптар болза, бүгү тала-биле таарымчалыг, чурттаксанчыг апаар. Сөөлгү чылдарда Спутник шалыпкын улгадып орар, ооң сайзыралынга бүгү таарымчалыг байдал тургустунуп турары ол. Дүрген сайзырап орар Спутник микрорайонунче кирер оруктарны чурумчудуп, чаа чуртталга бажыңнарының болгаш уруглар садының тудуглары шуудаан.

Хоорайның бо микрорайонунда бажыңнарының девискээрин өң-баазын чечектер тарып каастаан ажыл-ишчи кижилер бары өөрүнчүг. Олардан үлегер-чижекти ап, чурттап орар бажыңының девискээрин арыг тургузары чурттакчы бүрүзүнден кончуг хамааржыр.

Анисья Тюлюш.
Авторнуң тырттырган чуруу.