Моолдуң кичээнгейинде – Тыва

 Чурттуң президентизи Халтмаагийн Баттулга бодунуң төлээлери-биле кады Шолбан Кара-оолду чаа демир-орук тудуунга чедирип, транспорт төлевилелин долгандыр үлетпүр инфраструктуразы кайы хире дүрген туттунуп турарын бирги хүнде таныштырган. 

Моолдуң Президентизи-биле ужуражылга улуг үре-түңнелдерлиг болганын Тываның Баштыңы айыткан. 

«Ужуражылгавыс чымыштыг болгаш ажыл-агыйжы байдалга эрткен. Моолдуң Президентизи бистиң идип үндүрген инициативаларывысче улуг кичээнгейни угландырганы оон-на илдең” – деп, Шолбан Кара-оол санаан. 

Халтмаагийн Баттулга “Аныяк өг-бүлеге кыштаг” төлевилелди дыка сонуургаанын Тываның Баштыңы чугаалаан. Республиканың удуртукчузу эгелээшкиннерни улам хөгжүдеринге идиг барын көрген. 

 «Ол эгелээшкинни элээн сайзыраңгайжыдар болзусса эки. Сөөлгү үеде ол төлевилелге сонуургал улгаткан-дыр. Чоокта чаа Россияда Германияның чиңгине консулу база сонуургааш барган” – деп, Шолбан Кара-оол демдеглээн. Тываның Баштыңы амгы үеде республикада Моолдан 74 аныяктар бюджет хөреңгизи-биле өөренип турарын дыңнаткан. Моолда чурттап чоруур тываларның бот-тускайлаңынга күрүне деткимчезин берип чорууру дээш Тываның Баштыңы кожа күрүнениң четтиргенин илереткен. «Чыл санында Моолче тыва дылдың өөредилге номнарын чорудары чаагай чаңчылывыс апарган – деп, Шолбан Кара-оол сагындырган. – Дээрги Баттулга күжениишкиннеривисти деткип, удавас Тываже чоруур делегацияның составынче Моолдуң Өөредилге яамызын киирер даалганы бээрге, дыка таарзындым». 

 Моолдуң президентизи албан езунуң ужуражылга бүдүүзүнде бир хүннү Тываның баштыңы-биле кады эрттирген. Олар чурттуң мурнуу чүгүнде арыг-силиг, чаагайжыттынган Сайншад хоорайга чораан. 

«Ол хоорайның чанында чаа демир-орукту тудуп турар» – деп Шолбан Кара-оол демдеглээн. Ол ажылдарны тус черниң специалистери кылып турарын Тываның Баштыңы сонуургаан. «Совет үелерде ышкаш, ол тудугда чүгле моол инженерлер болгаш ажылчыннар улуг көдүрлүүшкүннүг ажылдап турарлар. Демир-оруктуң 414 км-де шөйлү берген адырын бүдүн чартык чыл иштинде тудуптарынга олар бүзүрелдиг» – деп, Шолбан Кара-оол чугаалаан.

Тываның Баштыңы көдүрлүүшкүннүг ажыл-иш-биле тудугну доозуптарын боду көрген. Ол ышкаш «Монголын Алт» компанияның 2017 чылда ажыглалда кирген цемент заводу ажылдарның дүрген доостурун четтикпейн манап турар. Бо завод чуртта цемент бүдүрүп турар алды бүдүрүлгелерниң бирээзи болур болгаш, чылда-ла 1 млн. тонна клинкерни база 1,07 млн.тонна цементини үндүрүп турар. 

«Чүгле тус черниң чурттакчылары бо заводта ажылдап турар, а дөрт австрийжи бүдүрген цементиниң шынарын хынаар ажылда – деп, Шолбан Кара-оол айыткан. – Моол ышкаш, оруктарны тудуп тура, үлетпүр хүгжүлдезинге херии базымнарны кылып болурун боттарывыс бүзүреп көрдүвүс. 

Тываның Баштыңының база бир четкен шөлү - 440 км-де хөмүр чыдынын болбаазырадыр бүдүрүлге. Демир-орук адырынче инвестицияны салган аныяктар ында ажылдап турарын ол сонуургаан. «Хөмүр чыдынының ээзинден ону садып ап турарлар – деп, Шолбан Кара-оол демдеглээн. – Болбаазыраткан хөмүрнү чоорту Кыдатче садып, чүгле акша ажылдап эвес, а хөй орулга киирип алыр планныглар». 

Чаңгыс чалгыгда 

 «Моолдуң Президентизи-биле чаңгыс чалгыгда чоруп турарывысты билдим. Чурттуң ыраккы аймактарынга чедери белен болзун дээш, демир-орук болгаш автомобиль оруктарын шапкын хөгжүдер чаагай ажылды кылып турар болду. Кожа күрүнениң удуртулгазы Россия-биле, ооң региону – Тыва-биле кады ажылдаарынга, бодунуң девискээринге демир-орук төлевилелин боттандырынга бүзүрелдиг» – деп, Шолбан Кара-оол тайылбырлаан. 

«Кызыл-Курагино төлевилелче катчырынга белени илдең. Бо үеде бистиң төлевилеливиске каттыжар арга-хевирлери элээн каш бар, ынчангаш демир-орук адырын тудар аргаларны сайгарып турарлар» – деп, Шолбан Кара-оол демдеглээн. 

Президент Баттулга-биле Боршоо – Хандагайты эрттирилге пунктузун хөгжүдер айтырыгны база көрген. Хыналда-эрттирилге пунктузунуң чоогунда чыдар улуг хоорай Улангомга чедир Улан-Батордан асфальтылыг орукту туткан. Кыдаттың кызыгаарынга чедир автоорук тудуу база чоруп турар. «Федералдыг эрге-чагырга хыналда-эрттирилге пунктузун чаагайжыдырынга 600 млн. рубльди тускайлаанын чугааладым. 2021 чылда ол хөй талалыг апаар» - деп, Шолбан Кара-оол тайылбырлаан. 

Тываның Баштыңы Моолдуң президентизи-биле көдээ ажыл-агый бүдүрүлгезин, уксаажыдылга ажылын, ол ышкаш культурлуг программалар солчулгазын база туризм сайзыралын чугаалашкан. «Ол айтырыгларны элээн хандыр өөренип көөр апаар. Бо чоокку үеде хурал эрттиргеш, Моолга ажыл-албанның түңнелдерин үндүрер” – деп, Шолбан Кара-оол чугаалаан. 

Улан-Батордан Кызылче шенелде ужудуушкунну соңгаарлатканын база дыңнаткан. Октябрь 26-да агаар-бойдус баксыраан, Моол тала белен, а Росавиация база өске-даа структуралар баштыңнары-биле дугуржулгалар бар-даа болза, эрге-чагырганың девискээрде федералдыг органнарының бюрократчы чоруундан чогуур чөпшээрелди алыры саадаан. «Ындыг байдалга чаңгыс эвес таваржып тур бис, ындыг-даа болза шупту айтырыгларны шиитпирлепкеш, моол партнерлар-биле ажылды уламчылаар бис” – деп, Тываның Баштыңы чугаалаан.