Кобду тулчуушкунунуң маадырларынга тураскаалды Кызыл хоорайда ажыткан

Кобду тулчуушкуну деп төөгүже кирген, бистиң чонувустуң 1912-1914 чылдарда национал-хосталгалыг дайынында тыва эки турачыларның командири чораан, Тыва Арат Республиканың шериг херектериниң талазы-биле бирги сайыды Куулар Лопсан Балдан оглунга (Тергиин Сорукту Маадыр-Тайжы) Калинин кудумчузунда тураскаалды ажыдар байырлыг езулал болган. 

Тураскаалды мөңгежидип тургузар дээн Куулар Лопсанның салгалдарының эгелээшкинин Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол, Дээди Хуралдың даргазы Каң-оол Даваа база «Чаңгыс демниг Россия» партияның регион салбыры изии-биле деткээн. Чаагайжыттынган шөлге, Кобду тулчуушкунунуң өске-даа маадырларынга тураскаалдарны чоорту тургузар дээн планны деткимчени алган. Куулар Лопсанның салгалдары чоннуң маадырының чырык овур-хевирин мөңгежидеринге деткимчези дээш четтиргенин илереткен. 

«Тыва черивиске болгаш тыва чонга хосталганы болгаш хамаарышпас чорукту чаалап эккелген Кобду тулчуушкунунуң маадырларынга тураскаалды Тывада бир дугаар тургусканы - төрээн черинге кызыгаар чок ынакшылдың, оларның шынныг төөгүзүн катап тургусканынга, эрес-дидим өгбелеривиске чоннуң ынакшылын болгаш сактыышкынын илереткен мөгейиг болур! 

Бо болуушкун тыва чоннуң төөгүлүг оруун кадагалаарынга, аныяк-өскенге алдарлыг өгбелеривиске хүндүткелди болгаш чоргааралды кижизидеринге, төрээн черинге камныг болурунга идигни бээр дээрзинге бүзүрээр бис” – деп, салгалдарның чагаазында бижээн. 

1912 чылдың августа Кобду шивээзинче (амгы – Ховд) шавар халдаашкын национал-хосталгалыг шимчээшкин-биле холбаалыг төөгүлүг арыннарның бирээзи болуп, Моолга Синьхай буржуазтыг хувискаалды өөскүдүп, Цин манчы-кыдат династациязын чылча шаап, Кыдат республиканы чарлаан. Орус элчинни адарынга чылдак болган тулчуушкунга Урянхай крайдан 600-ден 1500 хире кижи киришкенин аңгы-аңгы бижимелдерде айыткан. 

Тывада бөгүнге чедир Кобду тулчуушкунунуң маадырларының чүгле чаңгызынга тураскаал бар. Эрзин кожууннуң Качык суурунда кол кудумчуну тоолчургу тулчуушкуннуң киржикчизи Кыргыс Шондаан-Баатарның ады-биле 2011 чылда адаан. Бо маадырның оглунуң эгелээшкини-биле тускай мемориалдыг самбыраны сөөлзүредир ол суурда аскан.