Тыва даштыкы экономиктиг кады ажылдажылга делгемнерин калбарткан

Тыва каайлының начальниги Игорь Качеев Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оолга ооң дугайында майның 23-те дыңнаткан. Каайлы чериниң медээзи-биле алырга, республиканың кады садыглашкан чурттарының саны 6 турганындан, эрткен чылын 11 четкен. Бөгүн оларның аразында Казахстан, Кыдат, Киргизия, Гонконг, Моол, Франция, Беларусь, Швеция, Германия, Италия, Япония бар. Ооң мурнунда Хамаарышпас күрүнелер демнежилгезиниң чурттары-биле колдуунда садыглажып турган болза, ам ыраккы даштыкы чурттар-биле бараан саарылгазының үлүү элээн өскен. Чыл бурунгаар бараан сөөртүлгезиниң ниити хемчээли 7-ле хуу турган болза, ам ол 18 хуу ашкан. 

2016 чыл-биле деңнээрге, республиканың даштыкы садыглаашкынының ниити хемчээли 5,5 хуу кызырлып, 57,7 млн. америк доллар тургаш, 54,5 млн. апарган. Үндүр саткан үлүг 20 хуу батканы-биле, ол эвээжээн. Ону чүгле акшага эвес, а оо мурнунда чылга деңнээрге ийи катап эвээшти үндүр садып эгелээн республиканың бараан үлүүнден база көөр. Үндүр садып турар бараанның кол нуруузу даг-тывыш үлетпүрүнүң продукциязынга онаажыр – Кызыл-Таштыг полиметалл чыдынында «Лунсин» компанияның болбаазыраткан рудазы база холуксаазы. 

Киир садып алыры 2,2 катап – 6,6 млн. долларга көвүдээн. Ол дээрге, тывыш бүдүрүлгезинге ажыглаар машиналар, дериг-херекселдер болгаш транспорт аймаа, база даг комбинадының тывыш болгаш хандырылга технологиязы-биле холбашкан өске-даа продукция-дыр. Киир сөөртүп турар барааннарга, чижээ, шахта самосвалдары, өрүмнеп казар дериг-херекселдер, быжыглаар, чүдүрер дээш, өске-даа механизмнер хамааржыр. 

Даштыкы экономиктиг ажыл-чорудулганың түңнелдерин сайгарып тура, республика Баштыңы Тывада ажылдап турар улуг инвестиция компанияларынче кичэнгейни угландырган.

 «Биске херек түңнелдер бо эвес-тир. Кол чылдагаан - үшкү чурттарга хааглыг «Хандагайты – Боршоо» хыналда-эрттирилге пунктузунда. Кызыгаарны эртериниң хөй талалыг чурумун чедип алыр херек. Бистиң каайлы чери, Игорь Михайлович, силер бодуңар, республика чазааның ол угланыышкында ажылынга идепкейлиг киржип көрүңер. Шупту төлевилелдеривисче хаара тударынга белен бис, ынчангаш Тываның бурунгаар хөгжүлдезиниң дугайында информацияны баштай бээр бооп дугуруштувус. Кызыгаарывыс таварты сөөртүлгениң хемчээлин баштай улгаттырарын негээш, оон хөй талалыг статус бээр бе бербес бе дээн, кырындан көрүүшкүннүг тапталган ужур-чурумну, шупту кады өскертирин чедип алыылыңар. Бир эвес кызыгаар регионнарның сайзыраарын күзеп турар болзувусса, кожалар-биле кады ажылдап, кызыгаарны деңге чаагайжыдып, таарымчалыг каайлы эрттирилгезин хандырып алгаш, оон бараан саарылгазын көвүдедирин чугаалаар болза эки деп бодаар мен. Чугаа чүгле Тываның дугайында чорбайн турар болганда. Бистиң каайлы чери Енисей Сибиринге Азия чурттарынче эжии болурун чедип алыр. Игорь Михайлович-биле Хандагайтыда каайлы хыналда пунктузунуң чурумун база чугаалаштывыс. Херек болза, ажылдакчыларның дыштаныр болгаш өске-даа чүүлдерге үезин кызырып база болур. Каайлы чериниң ажылы бирги ээлчегде, клиентилерге таарымчалыг болур ужурлуг» - деп, Шолбан Кара-оол ужуражылганың түңнелин үндүрген.