Тыва Республиканың Баштыңы Шолбан Кара-оолдуң Чаа Чыл таварыштыр байыр чедириишкини

31.12.2014

Эргим чаңгыс чер-чурттугларым!

Тываның хөй националдыг чурттакчылары!

Үнүп орар Чаа чыл-биле силерниңшуптуңарга чүректиң ханызындан ба­йыр чедирерин чөпшээреп көрүңер!

Эртип турар 2014 чыл республиканыңтөөгүзүнге онзагай черни ээлээн. Бистиң кижи бүрүзүнге ол Тываның болгаш Россия­ныңдемнежилгезиниң 100 чылыныңдемдээ-биле эрткен.

Юбилейниң байырлалынга белеткелдиң үш чылы бистиңамыдыралывыска онзагай, ханы утка-шынарны киирген. Юбилей бистиң чаңгыс чер-чурттугларывыстың эң эки шынарларын көргүскен, төрээн республиказының боттуг төөгүзү-биле таныжар арганы тывыспышаан, Тываның бүгү салгалдарын доңнаштырган. Бистиң байырлалывыска хөй санныг аалчыларның, хамыктың мурнунда Россияның Президентизиниңкиришкени Ада-чурттуң ниити төөгүлүг оруунга аныяк республиканың салыышкынын бедии-биле үнелеп турар улуг чуртка хамаарылгалыывысты онзагайы-биле медереп билир арганы биске тургускан.

Бистиң юбилейивистиң кол түңнели — ооң каттыштырыкчы улуг күштүг болганы.

Юбилейниң идеязы Тывага чарлаттынган Орус дылдың, националдар аразынга харылзааның, на­йыралдың болгаш бот-боттарын билчириниң дылының чылынга дүүшкек болган.

Юбилейге белеткенип тура, эки болгаш шудургу ажылдап шыдаар бис дээрзин бадыткадывыс. Салдынган бүгү сорулгалар күүсеттинген. Күчүлүг Енисейниң эрии болгаш Национал парк, Улусчу чогаадылга бажыңы болгаш хөгжүм-шии театры, Национал музей, найысылалдың төп скверлери болгаш кудумчулары чаарт­тынган. Чурттуң Президентизинден болгаш Камгалал яамызындан улуг белек Президентиниңкадет училищези болган.

Тываның демдээ — Азия төвү делегей деңнелдиг архитектура-скульптура комплекизи болуп, чаа овур-хевирлиг апарган.

Ажыл-иш чүгле юбилейниң объектилеринге хайныкпайн турган. Үлетпүр болгаш көдээ ажыл-агый бүдүрүлгезин өстүрерин уламчылап, уруглар садтарын болгаш школаларны, спорт залдарын болгаш шөлчүгештерни, хөй квартиралыг бажыңнарны, кудумчуларны болгаш оруктарны тударын боттандырып, «Чаңгыс суур — чаңгыс бүдүрүлге» деп губернатор төлевилелинге дүүштүр чаа-чаа бүдүрүлгелерни ажыдып турган бис. Бистиң чаңгыс чер-чурттуувус, Россияның Маадыры Сергей Күжүгетович Шойгунуң эгелээшкинин езугаар Чадаанада туттунуп турар күш-культура-кадыкшылга комплекизин ажыглалче дужаарынга белен.

63 муң ажыг кижи «Тыва--арыг-шеверниң болгаш корум-чурумнуң девискээри» деп конкурска киришкен.

Эргим чаңгыс чер-чурттугларым! Төрээн булуңуңарның чаагай чоруунга эки ажылдааныңар дээш чүректиң ханызындан «Четтирдим!» деп чугаалаарын чөпшээреп көрүңер. Тыва бодунуң чаа чүс чыл төөгүзүнче аныяксаан болгаш чаарттынып кирген.

Эртип турар чылда силерниң кижи бүрүзүнүң шудургу күш-ажылыңарның ачызында келир үениңбыжыг таваа салдынган. Келир үеже угланган күзелдерниң канчаар бүдери чүгле силерден хамааржыр.

Юбилейге белеткел бистиң республикага эргежок чугула дыка хөй эгелээшкиннерни аңгы-аңгы адырларга болдурган. Федералдыг М-54 орукту барыын угланыышкынче өскертириниң дугайында айтырыгны Россияның Транспорт яамызы чогумчалыг шиитпирлээн. Хандагайты эрттирилге пунктузунга делегей чергелиг эрге-байдалды тыпсырының айтырыы шиитпирлеттинип эгелээн. Кызыл аэропортун болгаш ужудуушкун шөлүн чаартып кылырының төлевилели улуг күштүалган. Кызыл — Курагино демир-оруунуң хөй миллиард өртектиг төлевилели катап эгелээн. Шагаан-Арыг болгаш Ак-Довурак хоорайларда котельнаяларны чаартып турар. Амгы үеде Россияның Чазаанда республиканың социал-экономиктиг сайзыралының комплекстиг планын сайгарып турар.

Бодунуң төөгүзүнүң чаа чүс чылынче кирип тура, юбилейниң тургузукчу энергиязын камгалап арттырары, тодаргай ажыл-херектерже бир дем-биле кирери эргежок чугула. Ниитилелдиңкаттыжыышкыны болгаш политиктиг турум чорук эргежок чугула.

Чурттуң хөгжүлдезиниң кол-кол угланыышкыннарын Россияның ПрезидентизиниңАйыткалында тодаргай киирген.

2015 чыл бүгү чуртка экономиктиг, социал болгаш политиктиг шылгалдалар-биле бөдүүн эвес болур дээр­зин эки билип турар бис. Ол шылгалдага төлептиг харыы бистиң сырый каттыжыышкынывыс, Төрээн чуртка ынакшыл, күжениишкиннерни мөөңнээри, турум болгаш дээштиг күш-ажыл дээрзин база билип турар бис.

Күрүне Баштыңының салган сорулгазы чедиишкинниг күүсеттинер дээрзинге бүзүрээр мен. Ооң барымдаазы--боттарывыстың күжүвүске бистиң бүзү­­реливис, адаларывыстың болгаш кырган-адаларывыстың чагыгларынга харыысалгавыс болгаш келир салгалдың мурнунга хүлээлгевис болур.

Келир үеже бүзүрел-биле көрээлиңер. Бүгү  чүүлдер бистен хамааржыр деп дидими-биле чугаалап болур. 2015 чыл Улуг Тиилелгениң чылы болгай. Ол чыл бистиң хөй националдыг республикавыстың чурттакчы бүрүзүнге  дидим планнарның болгаш чырык күзелдерниң боттаныышкынының чылы болзун.

Силерге аас-кежиин, тайбыңны, чаагай чүүлдерни болгаш бүгү-ле экини күзедим!

Чаа чыл-биле, эргим өңнүктер!

Тыва Республиканың Баштыңы Ш. КАРА-ООЛ.