Эдирээ дег оруктар, элеп-тоглаан машиналар

Сөөлгү каш чылдарда «Россияның оруктары» деп программа-биле  автооруктарны чыл санында септеп, чаартып, дескилеп, кылып турары өөрүнчүг чүве бо. Ылаңгыя республиканың көдээ суурларынче автомашина оруктарын септеп, дескилеп, мырыңай асфальтылап турар апарган. Орук асфальтылап кылыры Россиядан акшаландырыышкын дузазы чокта Тывага тоң берге айтырыг-дыр. Ону «Россияның оруктары» деп тускай сорулгалыг программа езугаар боттандырып, акшаландырып турар. Регион бодунуң бюджединден база акша-хөреңгини   үндүрүп турар.

Шаг-төөгүден бээр, септеттинмээн, ортузу кырлаң, эдирээ дег бизеңнерлиг, оңгул-чиңгил оруктап машина-биле   ыңай-бээр чорук-херек кылып чоруурга, халалыын чүү дээр боор… Чер оруктуң довурак-доозунунга, изиг-халыынынга кижи бергедей бээр, машина база дүрген башкартынмас. Машинаны чорук кылып мунар дээш улуг өртек-биле Саян артындан азы Кызылдан садып алыр болгай бис. Эдирээ дег кидирээштиг оруктарга хуусаазы четпээнде-ле элеп, ажыглалдан үне бээрге, хомуданчыг.

Чөөн-Хемчик кожууннуң Шеми суурже баар орук күрүнениң чазаглыг төп оруундан 16 километр. Бо автоорукту асфальтылап кылыры-биле даргаларга, депутаттарга чурттакчы чон дилег-чагыгларын киирип шаг болган. Эрткен чылдарда соңгулдалар үезинде депутаттар «Орууңарны кылдырып бээр бис» — деп хоозун аазаашкыннар кылдылар. Ам кайыл, «Аазаанын 3 чыл манаар» деп чугаа бар, үш чылдан үжен четкен.

Тываның Чазаан 2007 чылдың апрельден бээр аныяк, шыырак эртем-билиглиг, чончу удуртукчу Шолбан Кара-оол удуртуп эгелээнинден бээр мында көскү чаартылгалар бар. Удавас  суурже киир орукту асфальтылап бээр деп шемижилер идегеп турар. Азы чоокку үеде кандыг-ла-бир аргазын  тыпкаш, Шеминиң чурттакчы чону-биле ужуражып келирин Чазак Даргазындан дилеп ор бис.

Автоорук айтырыы — хүн бүрүнүң амыдыралы, орук-көвүрүг тудуунуң айтырыы Чазактың доктаамал кичээнгейинде турар.

Автоорук асфальтылыг дең-дески болза, машинаны үр эдилээр, кижилер үе-шакты камнап алыр аргалыг болур.

Автоорук дугайында бо материалды бижип турарымда ужур-ла бар, бир талазында, Шемиге база ажылдап чораан болгаш сагыш салып, чоннуң чаңгыс эвес удаа дилээ-биле бо чөптүг айтырыгны көдүрүп турарым бо.

Тываның Чазаанче чурттакчы чоннуң киирген дилег, саналы кичээнгейде турар болганда, мээң бо бижээн  чүүлүмнү «Шын» солунга чырыдар дээрзинге бүзүрээр мен.

    Оолак Кара-Сал.

"Шын" солун