Тываның Чазаанга өскүстерге бажыңнар тудуунуң дугайында чугаалашкан

 Тываның Баштыңының албан-хүлээлгезин күүседип турар Владислав Ховалыгның удуртканы хуралда чазак даргазының оралакчызының албан-хүлээлгезин күүседип турар Александр Брокерт, Саида Сенгии, тудуг болгаш чуртталга-коммунал ажыл-агый сайыдының хүлээлгезин күүседип турар Аяс Хунай-оол, чер болгаш өнчү хамаарылгаларының сайыды Айдын Чюдюк, одалга болгаш энергетика сайыдының албан-хүлээлгезин күүседип турар Роман Кажин-оол, Суд приставтары федералдыг албанның Тывада эргелелиниң удуртукчузу Омак Достай, күш-ажыл болгаш социал политика сайыдының албан-хүлээлгезин күүседип турар Сайдаш Монгуш болгаш өске-даа удуртукчулар киришкен. 

«Өскүс болгаш ада-иезиниң хайгааралы чок арткан уругларны чурттаар оран-сава-биле хандырар эң чугула болгаш чидиг айтырыгны сайгарып көрдүвүс. Байдал кандыг дээрзин коллегалар илеткеди. Өскүстерге бажыңнар тудуу чыл санында калбарып, акшаландырыышкын көвүдеп турар» - деп, Владислав Ховалыг дыңнаткан. 

Өскүстерни бажың-биле хандырар программа республикада 2008 чылда ажылдап эгелээнин, тус чер бот-башкарылга органнары 2013 чылга ону хүлээнген турганын Александр Брокерт илеткээн. 2013-2020 чылдарда ниитизи-биле 2427,81 млн рубльди программа боттанылгазынче угландырган. Ооң 2045,54 млн рубли - федералдыг бюджеттен, 382,27 млн рубли – республика бюджединден. Планны күүсеткени - 74 хуу. Ийиги рынокта чуртталга бажыңнары чогуур негелделерге дүүшпес болганындан, республиканың өскүстеринге чурттаар оран-саваны чаа бажыңнарны туткаш, үлеп турар. 

Саида Сенгииниң дыңнатканы болза, 2021 чылдың апрель 30-ниң хүнү-биле алырга, чурттаар оран-сава-биле хандырар ужурлуг 4000 ажыг кижи даңзыда бар. 2013-2020 чылдарда 1419 кижини чурттаар черлер-биле хандырган. 114 чуртталга оран-савазын доозуп, ажыглалга киирери-биле Тыва Республиканың 2020 чылда бюджединде 64,793 млн рубльди тускайлаан. Шупту ол 114 бажыңның тудуг-монтаж ажылдары доозулган, 10 бажыңны күрүне өнчүзүнче шилчиткен, удавас 104 бажыңны дамчыдар. Чамдык кожууннарда тудуг тудар кылдыр тускайлаан чер участоктары таарымча чок – дески эвес, тулааланчак азы бок төгер черлерде, тудуг организациялары ону аштап-арыглап, дескилээр дээш көрдүнмээн чарыгдалдарны үндүрүп турар.

 Тудуг сезонунуң кыска хуусаалыы база бир айтырыг. Чер участоктарында белен инженер инфраструктуразының чогу тудуг ажылдарының хуусаазынга салдарлыг деп, одалга болгаш энергетика сайыды Роман Кажин-оол чугаалаан. Кызыл хоорайда 48 бажыңның тудуун доозарынга 73,33 млн рубль акшаны 2021 чылдың бюджединде аңгылаан. Республиканың кожууннарында 19 оран-саваны 2022 чылда доозары планнаттынган. 

Тываның Баштыңының албан-хүлээлгезин күүседип турар В. Ховалыг өскүстерни бажың-биле хандырарын дүргедедири-биле, мергежилдиг специалистерни: тудугжулар, шеверлекчилерни хаара тударын айыткан. Тудуг талазы-биле мергежилдиг доозукчуларны, ажыл чок кижилерни ажылдарже эвилелдээр. Кожууннарда тудуг чорудуун хайгааралга алыры-биле айда бир катап чыглып, ужуражыр. Владислав Ховалыг республиканың дыка хөй чурттакчыларынга чугула херек бо программаны боттандырар чаа аргаларны тып, эки өөренип көөрүн айыткан.