2035 чылга чедир Сибирь федералдыг округтуң стратегтиг хөгжүлде планынче киирген Тываның 31 саналын бадылаан

Документиде Сибирь регионнарының экономиктиг өзүлдезинге база чурттакчы чонунуң амыдырал-чуртталга шынарын экижидеринге таарымчалыг байдалдарны тургузар элээн каш угланыышкыннарда бөлүктээн 150 ажыг хемчеглер кирген. Документиде Тыва Республика талазы-биле 31 пункт көрдүнген: экономиктиг төлевилелдер боттандырылгазынче угланган - 26, социал адырда - 5 хемчег. Тываның Баштыңы Владислав Ховалыгныы-биле алырга, 2035 чылга чедир боттандырар бо документ Сибирь федералдыг округту экономиктиг шапкын өзүлдениң төвү болдурар ужурлуг. Ынчангаш субъектилерниң шыырак талаларын ажыглаар апаар.

Республикадан Стратегияже кирген өзек чүүлдерниң аразында чуртталга болгаш социал объектилер тудуу, ховар металлдар болгаш алдын чыдыннарының шиңгээдилгези, инфраструктура чаартылгазының төлевилелдери, ол ышкаш инвестиция төлевилелдериниң боттандырылгазы кирген деп, Тываның Экономиктиг сайзырал яамызы тайылбырлаан.

Стратегияда бадылаттынган кол угланыышкыннарның бирээзи - “Инфраструктура хөгжүлдезинде” Тыва Республиканы таварты чаа автомобиль болгаш авиация маршруттарлыг «Россия-Моол-Кыдат» транспорт коридорун тудар план бар. Тыва Республикада ол угланыышкында: «Красноярск – Ак-Довурак – Чадаана – Хандагайты – Урумчи» чурттар аразының автомобиль оруун тударынга техниктиг-экономиктиг үндезинни белеткээри, чурттар аразының демир-орук оруун тударынче угланган комплекстиг хемчеглерни ажылдап кылырын хандырары, Кызыл делегей аэропортунга агаар эрттирилге пунктузунуң техниктиг эде чепсеглээшкини, «Туран – Ырбан – Тоора-Хем» орук тудуун ажылдап кылыры, «Хандагайты» (Боршоо) эрттирилге пунктузун эде чаартыры, «Кызыл-Хая – Кош-Агач» оруун тударын үндезилээри планнаттынган. «Демир-орук база суг оруктары» кезекте «Элегес – Кызыл – Курагино» шугумнуң тудуунга 2024 чылга чедир үнелелди бээр хемчег кирген. Мөңгүн-Тайга биле Тере-Хөл кожууннарның чырык хандырылгазы, Тыва Республиканың девискээринде инвестиция болгаш социал объектилерни чырык-биле хандырарының комплекстиг планын боттандырары база планда кирген.

Стратегия күүселдезиниң планынче кирген социал адырда мурнады боттандырар төлевилелдер аразында онкология диспансериниң, республиканың уруглар эмнелгезиниң, республиканың туберкулез эмнелгезиниң, Дүрген эмчи дуза чедирилгезиниң чаңгыс аай төвүнүң, Каа-Хем суурда спортчу-культура төвүнүң тудуглары бар.

"Амыдырал-чуртталганың шынарын бедидери" угланыышкында Тывада чурттакчылыг черлерниң агаар хирлениишкинин эвээжедир дээш, «Арыг агаар» федералдыг төлевилелче кирбээн девискээрлерде хөмүр одаар хуу бажыңнарны эвээш ыш үндүрер котлоагрегаттар-биле дериир программаны ажылдап кылыры планнаттынган. «Кадыг боктар болбаазырадыр комплекстиг система» федералдыг төлевилел боттандырылгазы-биле, кадыг боктар аайлап болбаазырадыр инфраструктура объектилерин тудары көрдүнген.

"Кластерлиг хөгжүлде" кезек регионнарның экономиказынче хуу инвестицияларны хаара тударынче угланган. Ол угланыышкында бүдүрүлгелерни тудуп, заводтарны модернизастап, чаа чыдыннарны ажылдадып, турисчи объектилерни хөгжүдери планнаттынган. Тыва Республикада «Үш-Белдир» санаторлуг-курорт төвүн, бүдүн чылда ажылдаар «Азияның эртинези» уруглар лагерин, «Солчур» логистика төвүн, эмульсиялыг частыр бүдүмелдерниң чазылбас бүдүмелдер заводун тударының, нефелин рудазын, ниобий, тантал, цирконий, алдын дээн, ховар металлдар чыдын шиңгээдириниң инвестиция төлевилелдерин өөренип көрүп турар. Оон аңгыда «Көдээ ажыл-агый болгаш аъш-чем үлетпүрү» кластерни тургузар үр хуусаалыг планче «Хандагайты» онза экономиктиг зонаны тударын киирип турар.