Тываның 44 чурттакчылыг сууру соңгу чүк хандырылгалыг девискээрлер даңзызынче кирген

Кол транспорт оруктарындан ырак болгаш чедери берге болганындан амыдыралга чугула херек барааннар-биле хандырарынга онза чурум херек аңгы чурттакчылыг черлерлиг Россияның 21 регионунуң санынче Тыва база кирген.

РФ-тиң Чазаа ноябрь 16-да, соңгу чүк хандырылгазының девискээри кылдыр тодараттынган ындыг суурларның даңзызын бадылаан.

Федералдыг чазактың доктаалы-биле Тываның 144 суурундан 44 суурну соңгу чүк хандырылгалыг девискээрлерге хамаарыштырган. Ында республика чурттакчыларының 10 хуузу, азы ниитизи-биле 33 муң ажыг кижи чурттап турар.

Мөңгүн-Тайга, Тере-Хөл база Тожунуң шупту суурлары, 13 кожууннуң элээн каш суурлары даңзыже кирген. Оларның аразында Бай-Тайганың Кара-Хөл, Барыын-Хемчиктиң Аянгаты биле Хөнделең, Чөөн-Хемчиктиң Элдиг-Хем, Каа-Хемниң Үжеп-Аксы, Эржей, Авыйган, Бүрен-Бай-Хаак, Ильинка, Көк-Хаак база Сизим, Кызылдың Кара-Хаак, Терлиг-Хая и Черби, Өвүрнүң Ак-Чыраа, Дус-Даг, Саглы база Чаа-Суур, Бии-Хемниң Севи база Хүт, Сүт-Хөлдүң Ишкин, Тес-Хемниң Ак-Эрик, О-Шынаа база Хөл-Өөжү, Улуг-Хемниң Эйлиг-Хем, Чаа-Хөлдүң Шаңчы, Чеди-Хөлдүң Хөлчүк, Эрзинниң Качык, Мөрен база Нарын чурттакчылыг черлер бар.

Соңгу чүк сөөртүлгезиниң девискээрлер даңзызының дугайында шиитпир «Соңгу чүк хандырылгазының дугайында» федералдыг хоойлу 2024 чыла күш кире бээрге, регионнарга, Тывага база ажылдап эгелээр. Чурттуң чедери берге черлеринче амыдыралга эргежок чугула барааннар хандырылгазының чуруму чер бүрүзүнге чаңгыс болурун хоойлу доктааткан. Ол ажылды күрүнеден акшаландырар хүлээлгени тургусканы – эң кол.

90 чылдарда соңгу чүк хандырылгазының күрүне плааннаашкынын база акшаландырыышкынын дүжүрген соонда, бо үеге чедир регионнар чедери берге черлерде ыраккы суурларны боттары хандырып турганын сагындыраал. РФ-тиң субъект бүрүзү ол айтырыгны бодунуң бюджединден болдунар арга-биле шиитпирлеп турган. Ынчангаш хандырылганың хемчээлин база аттарын шуут кызырган. Чижээ, Тывада соңгу чүк девискээрелеринге деңнештирген черлерде чүгле бюджет организацияларын база дизельдиг генераторларны соңгу чүк сөөртүлгези-биле одаар чүүлдү хандырып турар. А арткан чүүлдерге күш-даа, курлавырлар-даа чедишпес турган.

«Соңгу чүк хандырылгазының дугайында» хоойлуну хүлээп алганы-биле, ол чедери берге черлерже бирги хереглел барааннарын – аъш-чем, эм-таң база эмнелге чүүлдери, одаар чүүлдер база кывар-чаар материалдар сөөртүлгезинге регионнарның чарыгдалдарынга субсидиялар бээрин күрүне бодунга хүлээнген. Аъш-чем болгаш эмнер садарынга бюджет чээлизин, а чүък сөөртүлгезиниң чарыгдалдарынга компенсация деткимчезин бээри планнаттынган. Ол идегелдиг хандырылганы магадылап, амыдыралга эргежок чугула барааннарның өртээн эвээжедип, чедирер хуусаазын кызырар ужурлуг.

Соңгу чүк хандырылгалыг девискээрлер даңзызынче Тывадан өскеде, Алтай, Бурят, Карелия, Коми, Якут республикаларда, Забайкалье, Камчатка, Красноярск, Пермь и Хабаровск крайларда, Амур, Архангельск, Иркутск, Магадан, Мурманск, Сахалин база Тюмень областарда, Ненец база Чукотка автономнуг округтарда, ол ышкаш Ханты-Мансий автономнуг округ – Юграда чурттакчылыг черлер кирген.