БАЙ-ТАЙГА КОЖУУНДА ТЭЭЛИ-КЫЗЫЛ-ДАГ АВТООРУУНДА ЧАА КӨВҮРҮГНҮ ТУТКАН

 Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол бодунуң блогунда тудугжуларны мактаан:  

 «Бистиң «Суугу» компанияның орук тудугжулары, эр-хейлер! Тергиин ажылы-биле боттарын чаңгыс эвес удаа көргүскеннер! Тээли-Кызыл-Даг автоорукта Хемчик хемни кежир көвүрүгнүң тудуун хуусаа бетинде доосканнар. Тус черниң хоочуннары болгаш малчыннары-биле ужуражып турумда, кол-ла чагыы ол турган. Кризис үези-даа болза, оруктар болгаш көвүрүглер тудары – эң кол ажыл-чорудулга. Чоокта чаа Барыын-Хемчик биле Бай-Тайгада шапкын Алаш хемни кежир ийи кежигни, база ол ышкаш Сүт-Хөл, Чөөн-Хемчик, Таңды болгаш өске-даа кожууннарда көвүрүглер туттунган. Бистиң амыдыралывыстың үндезини ында!». 

 «Суугу» КХН-ниң тудуг организациязы чардынган керээ езугаар комплекстиг шупту ажылдарны кылып дооскан. Хемчик хемни кежир аргышкан транспорт аймааның айыыл чок чоруун хандырган көвүрүгнүң узуну - 77,25 м. Амгы үеде ол бүрүн ажыглалче кирген.  

 2014 чылдың август 14-те, республика Баштыңы Шолбан Кара-оол Бай-Тайга кожууннуң хоочуннары, малчыннары болгаш хөй-ниитичилери-биле ужурашканын сагындыраал. Регионнуң база муниципалдыг тургузугнуң социал-экономиктиг хөгжүлде айтырыгларын чугаалажып тура, ужуражылганың киржикчилери чидиг айтырыгларны база көдүрген. Бай-Тайга кожууннуң чурттакчылары, Кызыл-Даг суурже аргыжылга Хемчик хемни кежир көвүрүг чогундан дыка нарын дээрзин, чугаалаан. Ол ышкаш ыраккы Кара-Хөл суурже орук берге дээрзин Дондук Тойбухаа демдеглээн.  

 Чоннуң ол айтырыгларын эки билирин, ооң оралакчылары ону шиитпирлеп турарын Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол чугаалаан. Ол хүнден эгелеп ол айтырыгны бодунуң хыналдазынга алырын аазаан турган. Республиканың орук четкизин сайзырадырының айтырыы база эң-не берге участоктарда көвүрүглер кежиин тудар айтырыглар, бюджеттиң чарыгдалдар кезээнде кол черни ээлеп турарын Шолбан Кара-оол тайылбырлаан.  

 Шынап-ла, республиканың кожууннарында оруктар болгаш көвүрүглер тудуу ооң онза кичээнгейде. Сөөлгү чылдарда Сүт-Хөл кожуунда Хемчик биле Ак хемнерни кежир ийи көвүрүгнү туткан. Ооң бирээзи кожуун төвүн муниципалдыг тургузуглар-биле харылзаштырган кол судал. Чартык чүс чыл хире туруп келген эрги көвүрүг бодунуң үезин эртир ажылдаан. Сүт-хөлчүлерниң дилээ-биле чаа, амгы үениң көвүрүүн тударынга республика бюджединден 280 млн. рубльди тускайлаан турганын сагындыраал. 2013 чылдың күзүнде чаа көвүрүг ажыглалче кирген.

 Сүт-Хөл кожууннуң чедери берге Ишкин суурнуң чурттакчыларының база чагыы күүсеттинген. Бичежек-даа болза, шапкын Ак хемни кежир чоннуң «аза көвүрүү» дижир ыяш кежииниң орнунда, армейжи чаа көвүрүгнү туткан. Улуг-Хемниң Торгалыг суурже Чааты хемни кежир база бир көвүрүг ажыглалче кирген. Чөөн-хемчикчилер Чыргакы хемни кежир көвүрүгнүң туттунарын 20 чыл манааш, ам хала чок аргыжып турарлар. Таңды кожуунда Бай-Хаак-Балгазын аразында Дүрген хемни кежир көвүрүгнү 2011 чылда туткан.