Кызылда Күш-ажылдың кижизиниң чылын түңнеп, Күш-ажылдың Маадыры атты тывыскан

 Ажылчын мергежилдерниң ат-алдарын көдүрер база ажылчын кижиниң эрге-байдалын делгередир сорулгалыг хемгелер республика девискээринге болуп эрткен. Күш-ажылчы чон республиканың бүгү-ле – экономика болгаш социал, культура болгаш чогаадыкчы, спорт болгаш өөредилге адырларын хөгжүдер дээш боттарының улуг үлүг-хуузун киириштирген. Күш-ажылчы кижиниң чылында бөдүүн ишчилерниң көскү чедиишкиннерин демдеглээри-биле “Күш-ажылдың кижизи- ажыл-иштиң кижизи!” деп республика мөөрейин хөйнүң киржилгези-биле эрттирген.  

В. Көк-оол аттыг национал хөгжүм-шии театрынга, Күш-ажылчы кижиниң чылын түңнеп, боттарының маадырлыг ажыл-ижи-биле ажылчын коллективтеринге үненелди ап, хөйнүң деткимчезин алган ишчилерни шаңнап-мактаан байырлыг езулал болуп эрткен. 

Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол байырлалдың утка-шынарын чыылганнарга тайылбырлап, тергиин дирткен ажыл-ишчилерге бедик шаңналдарны тывыскан.  

“Игилдиң үнү-биле байырлалывысты ажытканы улуг ужур-уткалыг. Ол дээрге бистиң артывыста чонувус, ооң төөгүзү барының бадыткалы-дыр. Бис анаа-ла дээрден төк кээп дүшкен чаштанчы эвес-тир бис. Артывыста өгбелеривистиң, кырганнарывыстың төөгүзү, алдарлыг ажыл-ижи, ужур-чаңчылдары бар. Ынчангаш тывалар болуп артып каанывыс чажыды ол-даа чадавас. Байырлалдың утказы ханы. Ол бир дугаарында, дерлиг ажылдап чоруур кижилерге мөгейиг-дир. Ынчангаш ол кижилерге Тыва чазактың мурнундан четтиргеним илередип тур мен деп” – деп, Тываның Баштыңы бодунуң чугаазын эгелээн.

“Эртип турар 2019 чыл ам бистиң ниити төөгүвүстүң бир арны апаар. “Күш-ажылчы кижиниң чылы – мээң чылым” дээн сөстерге дүгжүп, төрээн чери, чурту база чону дээш кызыл дери-биле ак сеткилдиг ажылдап чораан кижилер Тываның чонунуң хүндүткелге артып дээрзинге бүзүрээр мен. 

 Күш-ажыл кижини каастаар дээр. Амыдырал-чуртталгавыстың дөзү база-ла күш-ажылда. Ол ындыг болур-даа ужурлуг. Күш-ажыл кижиге өөрүшкүнү, сеткил ханыышкынны магадылаар. Ажылдап чоруур кижи бай-шыдалдыг чурттаар. Чуртувустуң күчү-күжү болгаш байлаа, өг-бүлелерниң чаагай амыдыралы, кижиниң чедимчези - күш-ажылда.  

“Сеткилден кылган” деп үнелел кижиниң күш-ажылынга эң-не дээди демдек деп санаар мен. Ынчангаш кандыг-даа ажыл кижиден шыдамык чорукту, арга-дуржулганы негээр, чылдар эрткенде, кижиге хүндүткел, мергежилинге чоргаарал чайгаар боду келир. 

Ажыл-ишчилеривистиң ажыл-ажинге чоргаарланыр чүүлдер бисте хөй. Бо чылын тараажыларывыс чаагай дүжүттү ажаап алган. Малчыннарывыс каш чыл улаштыр Сибирьде тергиидеп турарлар. Тудугжуларывыс чаагайжыттынган бажыңнарны, школаларны, уруглар садтарын болгаш яслилерни шалыпкын тудуп турар. Орукчуларывыс кыска хуусаа иштинде улуг көвүрүүвүстү эде чаартып кылгаш, ажыглалче киирген. Төрээн черинге ынак, тура-соруктуг, күчү-күштүг, ажыл-ишчи чонувус кайы-хире күжениишкин-биле ону чедип алганын утпас ужурлуг бис. Бурунгаар хөгжүлдени магадылаан демивистиң кол дөзү - ажылчын кижиде. Экономиктиг база социал, культурлуг база чогаадыкчыг, спортчу база өөредиглиг хөгжүлдевистиң күчүлүг тургузукчу күжү оларда. Ынчангаш чаңгыс чер-чурттугларывыс бистиң кол өнчүвүс бооп чоруур. Анаа-ла ажылчын болгаш шынчы бөдүүн кижилеривис. Бо залда чыглып келген бөдүүн кижилерде чуртталга туттунуп турар дээрзинге бүзүрээр мен.  

Бөгүн республиканың күш-ажылчы шылгараңгай кижилеринге байыр чедирери меңээ улуг алдар-дыр. Олар дээрге, шылгараңгай күш-ажылдыг малчыннар, тараажылар, тудугжулар, энергетиктер, харылзаачылар, дагжылар, орукчулар, эмчилер, башкылар, спортчулар база артистер-дир. Мергежилдер аайы-биле силерниң шуптуңарны адаары болдунмас, ынчалза-даа күш-ажылга ынакшылыңар, бедик мергежилдииңер, кылган ижиңерге бердингениңер силерни каттыштырып турар. 

Бистиң республиканың бүгү-ле байлакшылын силер холдарыңар база талантыңар-биле тудуп, тургускан силер. Силер шупту – Күш-ажыл кижизиниң чылының маадырлары-дыр силер. Бистиң чоргааралывыс база ат-алдарывыс, аныяктарга көскү үлегер-чижек силер деп чугаалаксап тур мен. 

Ортумак тускай өөредилге черлериниң сургуулдар ортузунда мөөрейлерниң тиилекчилери – келир үениң күш-ажылчы салгалынга мону чугаалаксадым. Бистиң дыка хөйүвүс өзүп келгеш, кандыг кижи болурун өттүнүксээр идеалдыг турган чадавас. Ону ырактан дилевеңер, ол езулуг маадырлар бистиң аравыста бо олурлар ышкажыл. Бистиң ада-иелеривис, кырган-аваларывыс болгаш кырган-ачаларывыс. Олар бисти өөредип, эмнеп, аай-дедир сөөртүп, садып-саарып, аштап-арыглап, ашкарып-чемгерип турарлар – чаңгыс сөс-биле чугаалаарга, биске херек бүгү-ле ажылдарны хүнден хүнче кылып турарлар. Ынчангаш карак кызыл күш-ажылы-биле тиилелгелерни чедип алган ишчилерге Күш-ажылчы кижиниң чылы-биле байырдан чедирип каалыңар. 

 «Чаа чылдың бүдүүзүнде бисти улуг идегел каттыштырып турар. Чаа чыл эрттип турар чылдан эки болурунга идегел. Чаа-чаа тиилелгелер, чаа аттар, чаа ажыдыышкыннарны чаа чыл эккээрин билир бис. Ада-чурттуң, чуртувустуң чечектелиишкини дээш ажылдаар чүткүл-соруувус өскерлиш чок артар” дээн, бистиң Президентивис Владимир Владимирович Путинниң мындыг сөстери-биле доозуп каайн. Чаа чыл-биле чаңгыс чер-чурттуглар!!!” 

Тыва Республиканың Баштыңы Шолбан Кара-оолдуң чарлыы-биле “Тываэнерго” акционерлиг ниитилелдиң электри четкилерниң мастери Владимир Мончук-Холович Донгакка база “Энерготудуг” КХН-ниң директору, РФ-тиң алдарлыг тудугжузу Николай Антонович Крапивинге “Тыва Республиканың Күш-ажылдың маадыры” бедик аттарны диңмиттиг адыш часкаашкыннары-биле тывыскан. 

“Күш-ажылдың кижизи - ажыл-иштиң кижизи!” деп республика мөөрейиниң тиилекчилериниң дипломнарын “Тыва Республиканың радиотелевидение дамчыдар төвү” бүдүрүлгениң кол инженери Владимир Миллерге; республиканың бир дугаар эмнелгезиниң кезиишкин сестразы Кирина Багай-ооловна Кууларга; хоочун тудугжу инженер Константин Андреевич Горевке; “Тываның сайгарлыкчы чорук техникумунуң” бүдүрүлге өөредилгезиниң мастери Тамара Александровна Сапегинага; “Восток” КХН-ниң автогрейдеризи Алексей Михайлович Канзеровка; “Алдын торгу” ательениң даараныкчызы Алдын Кечиловна Хомушкуга; Аварийлиг-катап тургузуушкун албанының электродуңзаалакчызы Айдын Уранович Авыдага; Кызылдың хоочуннар бажыңының библиотекары Людмила Томур-ооловна Донгакка тывыскан. 

 “Тыва Республиканың Күш-ажылдың Маадыры” деп бедик аттың эдилекчизи Владимир Мончук-Холович Донгак: -Мээң кандидатурам дээш үнүн берген болгаш мени деткээн хөй санныг чонумга четтиргенимни бир дугаарында илереттим. Тываның Баштыңының чарлыы-биле республикада бир дугаар “Тыва Республиканың Күш-ажылдың маадыры” деп атты алганым төөгүге артар. Ол мээң салгалдарымга, чонумга, коллективимге, кожуунумга, республикамга артып каар чоргаарал деп санап тур мен. Мени деткээн күш-ажылчы эш-өөрүмге, бригадамның кежигүннеринге, “Сибирьниң МРСК” база “Тываэнерго” акционерлиг ниитилелдиң удуртукчуларынга, Тываның Чазаанга болгаш Шолбан Валерьевичге өөрүп четтиргенимни илереттим. 

“Тыва Республиканың Күш-ажылдың Маадыры” деп бедик аттың эдилекчизи Крапивин Николай Антонович: - Бедик шаңналды алыры – меңээ улуг алдар болду. Меңээ болагш коллеквтивимге улуг деткимче деп санап тур мен. Республиканың тудуг адыры кезээде бедик деңнелге турзун дээш улуг көдүрлүүшкүн-биле ажылдаар бис. Бөгүн күрүне шаңналдарын алган эштерге байырымны чедирип көрейн! 

 “Мергежилиниң тергиини” тускай шаңналдың эдилекчилери:  

Айдын Уранович Авыда, “Аварийлиг-катап тургузуушкун албаны” күрүнениң бюджет албан чериниң 4-кү разрядтың дуңзаалакчызы: -Чаа чылдың бүдүүзүнде Тываның Баштыңы Шолбан Валерьевич Кара-оолдуң холундан мындыг улуг шаңнал алыр мен деп бодавадым-даа. Республиканың аңгы-аңгы организацияларында электродуңзаалакчы болуп ажылдап чоруур мен. 18 чыл иштинде ажылдаан үемде, ажылывыска кандыг чүүлдер турбаан дээр. Ынчалза-даа кады ажылдап турар эш-өөрүмнүң деми, удуртукчуларның билдилиг удуртулгазы-биле ол бүгүнү ажып эртип келдим. Ажыл-агыйым аайы-биле бойдустуң болгаш өске-даа байдалдарында таварышкылаан онза байдалдарны чайладыр дээш, дүн-хүн дивейн карак-кызыл ажылдаан үелеривис ам артымда арткан. Ол бүгү ажылдарга мээң киирген үлүг-хуумну ажылдап турар коллективим үнелеп, бедик шаңналче кииргени дээш, канчаар-даа аажок өөрүп тур мен. Чаа чылдың узун дыштаныр хонуктары чонумга амыр-тайбың эрттерин, хөлзээшкинниң медээлери келбезин деп күзээр-дир мен. Чаа чыл-биле чонум!

 Горев Константин Андреевич, хоочун инженер-тудугжу: - Чуртталга-коммунал ажыл-агыйынга 39 чыл ажылдадым. А күш-ажылчы ниити стажым 69 чыл. Кижиниң амыдарлында эң кол тепкииш – ажыл деп санаар мен. Ооң ачызында кижи болуп, өг-бүлевисти хандырып, чедиишкиннерни чедип ап чоруур бис. Эң баштай 1950 чылда “Көдээ электри тудуу” бүдүрүлгеге электриктеп киргеш, республиканың хөгжүлдези дээш ажылдап чордум. 1955-1958 чылдарда Тожунуң гидростанциязын тударынга кириштим. Ынчалдыр Тыва автономнуг областың тудуг-суурларының электрофикациязынга үлүүм киирген мен. “Кызыл –Туран” аразының чырык шугумун шөйер бригадавыс төлевилелдиң угланыышкынын өскертип, республиканың саң-хөөзүн камнап алыр арганы берген бис. Улус ажыл-агыйының бүгү-ле адырларында чечектелиишкин бистиң харыысалгалыг күш-ажылывыстан, беримчевистен дыка хамааржыр. Республика баштыңының ажылдап чоруур кижини алгап-мактаан хемчеглерни эрттирер дээн эгелээшкини дыка херек. Бистиң чуртувуста төлептиглер кайы хөй. Мээң эрткен чылдарда ажыл-ижимни бедии-биле үнелеп, деткээнинге четтирдим. Күш-ажылдың байырлалы-биле бүгү чонга байыр чедирип тур мен!  

Алдын Кечиловна Хомушку, “Тыва Республиканың улусчу ус-шевери” аттың эдилекчизи, “Алдын торгу” ательениң даараныкчызы: -Чаа чыл таварыштыр бедик шаңналды алганымга канчаар-даа аажок өөрүп тур мен. Ол шаңнал дээрге, бир дугаарында, өртемчейде мени чаяап каан эң-не шевер, эң-не уян көрүштүг авам-ачамның хайыразы-дыр деп демдеглексеп тур мен. Ийиде, кандыг-даа байдалда кыс кижи уран-шевер, тыва хевин даарап кедип чоруур деп мени сургап, дааранырының чажыттарын айтып берип чораан ийи угбаларым – хоочун башкы Сечиин Кечиловна биле саң-хөөчү Кара Кечиловнаның чагыг-сүмелери бо чуртталгамда дыка улуг дузалыг болган. Үш дугаар кол чүүл, Таңды-Тывазы ус-шеверлер-биле байлак. Үжен чыл бурунгаар таныжып, кожууннарда улуг өгбелерден болгаш эң-не шыырак даараныкчы угбайлардан шиңгээдип алган кичээлдерим үндезин тыва хепти камгалап арттырарынга меңээ дендии улуг идигни берген, ынчангаш ол башкыларымга четтиргеним илередип тур мен. Ам бодумнуң арга-дуржулгамны аныяк-өскенге, дааранырынга сонуургалдыг шеверлерге дамчыдарынга кезээде белен мен. Бөдүүн даараныкчы мээң ажылымны бедии-биле үнелээни дээш Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оолга четтиргеним илередип, мөгейдим. 

Людмила Төмүр-ооловна Донгак, Кызылдың хоочуннар болгаш инвалидтер бажың-интернадының библиотекары: - Тываның уран чүүлүнүң улуг төвү болур театрның сценазынга республиканың улуг даргазы Шолбан Кара-оолдан тускай шаңналды алгаш, девидеп тур мен. Манавааным улуг үнелелди алыр аас-кежиктиг болдум. Тываның Баштыңының кандыг-даа күш-ажыл хүндүткелде деп чүвени көргүзүп, бөдүүн ажылчын кижиниң алдар-адын бедиткен бо мөөрейни чарлаанын черле онзазынып хүлээп алган кижи мен. Ам улуг мөөрейниң тиилекчизи болдум. Дыка хөй чылдар дургузунда кырганнар болгаш инвалидтер-биле ажылдап чоруур ажылымны демдеглээни дээш четтирдим. Бо шаңнал хей-аъдымны көдүрүп, меңээ чаа сорукту берди!