"Спортчу элитага"тергииннерниң тергииннерин илереткен

“Спортчу элита — 2014”

Тываның күрүне филармониязынга март 13-те «Спортчу элита» деп байырлал эрткен. Аңаа спорттуң янзы-бүрү хевирлеринге алдаржаан олимпий, сурдолимпий, паралимпий оюннарның тергииннерге, тренерлерге, хоочуннарга болгаш спорттуң хөгжүлдезинге үлүг-хуузун кииргеннерге күрүне шаңналдарын тывыскан. ТР-ниң Баштыңы – Чазааның Даргазы Шолбан Кара-оолду сценаже башкарыкчылар чалапты.

— Сөөлгү чылдарда спорттуң чедиишкиннери көскү болганда, «Спортчу элита» байырлалын катап эгидип эрттирериниң дугайында ТР-ниң Аныяктар херектериниң талазы-биле болгаш спорт яамызы саналдаан.  Спортчулар бодунуң  чүткүлдүү-биле, бедик тура-соруу-биле бедик чедиишкиннерни чедип ап турар.  Оларны  чон мурнунга үлегер-чижек кылдыр көргүзери, бичии чаштарга, аныяк-өскенге чемпионнар-биле ужуражылгаларны  доктаамал организастаары чугула. Сочи хоорайда паралимпий оюннарында Россия медальдар талазы-биле 1-ги черни ээлеп турары дээрге маадырлыг чорук-тур. Кадык кижилер олардан өөренип, тиилелгеже чүткүлүн үлегерге алыр ужурлуг бис. Тывадан паралимпий оюннарның чемпиону Михаил Оюнга канчап чоргаарланмас бис. Чылдан чылче спорт тудугларын тудуп турарывыс дээрге келир үеже көрүжүвүс болгаш аныяк-өскенге эки байдалдарны тургузуп турарывыстың бадыткалы-дыр. Ооң түңнелдери көскү, бо хүн залда чемпионнар көдээ спорт залдардан депшип үнген. Каа-Хем суурга улуг спорт комплекизин тудуп алыр болзувусса, спортчу чедиишкиннеривис база бир бедик чадаже көдүрлүр дээрзинге бүзүрелим улуг. Бо чылын Чадаана хоорайга, Бай-Хаак суурга спорт комплекстериниң тудуун доозар бис. Спорт оран-саваларының көвүдеп турары — республиканың чедиишкиннериниң магадылалы.

Бүгү-россия чергелиг маргылдааларны бедик деңнелдиг эрттирип эгелей берген бис. Чоокта чаа каратэге Сибирьниң чемпионады эрткен. Россияның маадыры, камгалал сайыды Сергей Шойгу делегей чергелиг хүреш маргылдаазын бо чылдан эгелеп эрттирерин дыңнатты. Бистиң алдар-аттыг спортчуларывыс амыдыралдың мурнуку одуруунда, төлептиг үлегер-чижек болуп чорлар. Ай санында мөгелер аразында маргылдаалар эрттирип турарывыс анаа эвес. Тыва оолдарның спортчу белеткелин бедидеринче ол ажылды угландырган. Спортту сайзырадыр болзувусса, чедиишкинниг болур бис дээрзин  2012, 2013 чылдың түңнелдери бадыткап турар.

Силер ам-даа бедик чедиишкиннерни чедип ап шыдаар силер, бис силерге чоргаарланыр бис. Кажан силер тиилекчи кылдыр үнүп келириңерге, чер-чуртуңарның ыдык ыры чаңгыланы бээрге, кайы хире чоргааранчыг-дыр. Бистер ышкаш биче буурай чонга маадырлар чугула херек, амгы үеде ол маадырлар силер-дир силер — деп, чылыг сөстер-биле Шолбан Кара-оол байыр чедиргеш, күрүне шаңналдарын тывыскан.

РФ-тиң Спорт яамызының Хүндүлел бижии-биле Виктор Емельяновту, Вячеслав Монгушту, Петр Лесгафтың медалын Владимир Шутовка, ТР-ниң Баштыңы – Чазааның Даргазының Хүндүлел бижии-биле Алена Удодту, Альберт Монгушту, Алибек Монгушту шаңнаан. Акша сертификаттарын тывысты: 400 муң рубльдиң Дженни Чамыянга, 420 муң рубльдиң Артыш Доржуга, 200 муң рубльдиң Михаил Оюнга, 100 муң рубльдиң Евгений Тутатчиковка, Опан Сатка, Владимир Тюлюшке, Сергек Ооржакка, 50 муң рубльдиң Мерген Монгушка, Алибек Монгушка. 100 муң рубльдиң сертификадын болгаш чурттаар оран-сава садып алырынга 1 млн. 500 муң рубльдиң субсидиязын Диана Доктугуга тывыскан. Оон аңгыда «Lada Granta» маркалыг автомашинаның дүлгүүрүн Улуг-Хем кожууннуң чагырыкчызы Мерген Анай-оол улуг-хемчилерниң мурнундан база Диана Доктугуга байырлыг байдалга тутсуп берген.

ТР-ниң аныяктар херектериниң талазы-биле болгаш спорт сайыдының бирги оралакчызы Буян Биче-оол «Россияның сумога спорт мастери»деп шынзылганы болгаш хөрек демдээн Айдың Монгушка, Буянмаа Кууларга, «Россияның ча адарынга спорт мастери»деп шынзылганы болгаш хөрек демдээн Владлен Тюлюшке, Айдың Адыг-оолга, «Россияның кикбоксингиге спорт мастери» деп шынзылганы болгаш хөрек демдээн Кежик Монгушка, «РФ-тиң күш-культуразының болгаш спорттуң тергиини» деп шынзылганы болгаш хөрек демдээн Светлана Дорошевага тывыскан.

«Чылдың тергиин тренери» — Евгений Тутатчиков, «Чылдың тергиин уруглар тренери» Сат-Ок Кенден олар болган. Олимпий, сурдолимпий, паралимпий оюннарның тергииннерин, тренерлерни, хоочуннарны аңгы-аңгы номинацияларның тиилекчилерин шаңнап-мактаан.

Байырлалга ТР-ниң Чазааның үрер хөгжүм оркестри,  Сочи хоорайга «Олимпий оюннарының эстафетазының гимнин» күүседип турган Н. Рушева аттыг уран чүүл школазының уруглары хөйнүң ырызы-биле, Кызыл хоорайның уран чүүл школазының өөреникчилери болгаш өске-даа артистер, самчылар кежээни каастаан.

Россия биле Тываның демнежилгезиниң 100 чылын уткуштур 2013 чылда делегей болгаш Россия чергелиг маргылдааларга тыва спортчулар ниитизи-биле 214 медальды чаалап алган. Оларның аразында 68-зи — алдын, 55-жи — мөңгүн, 91-и — хүлер медальдар.

Михаил Оюн, 2012 чылдың паралимпий оюннарының алдын медалының эдилекчизи:

— Бөгүн эрткен хемчегни дыка сонуургап, чүүлдүгзүнүп, эки деп көрдүм.  Шупту спортчуларның хей-аъды    улам көдүрлүп, чаа-чаа тиилелгелерже, чедиишкиннерже чүткүлү, тура-соруу улам быжыгып күштелген дээрзинге бүзүрээр мен. Ылаңгыя школа назылыг ажы-төлүвүстү хүндүткеп байырлап, шаңнап-мактап турар болзувусса,  олар янзы-бүрү спорт хевирлеринге оон-даа кызымаккай болуп, эки белеткенир. Мен өөреникчилерим-биле кады Якутск хоорайга ча адарынга Россия чемпионадынга киришкеш, эки түңнелдерлиг чанып келдивис. Сылдыс  Чүргүй-оол — 2 дугаар черге, бодум 3 дугаар черге төлептиг болдувус. Командалар аразынга үшкү черни ээледивис. Мурнувуста маргылдаалар база эңдерик, оларга белеткенири — чоокку үениң сорулгазы.

Кежик Монгуш, «Россияның кикбоксингиге спорт мастери» деп шынзылганың болгаш хөрек демдээниң эдилекчизи:

— Мен ТКУ-нуң күш-культура факультединиң 2 дугаар курузунуң студентизи мен, харым — 18. 2012 чылда Словакияга 1 дугаар черни чаалап алганым уттундурбас болган. Шаңнал алганымга аажок өөрүп тур мен, ол дээш тренерим Мерген-оол Монгушка өөрүп четтиргенимни илередип тур мен.

Евгений Тутатчиков, «Чылдың тергиин тренери» аттың эдилекчизи:

— «Спортчу элита» байырлалын эгидип, эрттирип эгелээни кончуг эки-дир. Шылгараан спортчуларны демдеглеп, оларның ажылынга үнелелди берип турары-дыр. Делегей, Россия, Европа чергелиг мөөрейлерге шаңналдар чедип алыры белен эвес. Ол дээрге дыка улуг ажыл, чүткүл, күш-түр. Байырлалды бедик деңнелге организастап эрттирген ТР-ниң Аныяктар херектериниң талазы-биле болгаш спорт яамызынга өөрүп четтиргеним илередип тур мен. Сурдолимпий, паралимпий оюннарның тиилекчилери Михаил Оюн болгаш Дженни Чамыян Тываның  спортунуң  төөгүзүнге балалбас исти арттырган. Шаңнал алганымга аажок өөрүп тур мен. Бо шаңнал чүгле мээң эвес, а өөреткен спортчумнуң база шаңналы-дыр. Бир эвес ол тиилелгелиг черни албаан болза, бо шаңнал база турбас.

Шончалай  Ховалыг.

"Шын" солун