Тываның Чазаа дээди эртем чок ажы-төлдүг өг-бүлелерде доозукчуларга адрестиг дузаны көргүзүп турар

  "Өг-бүле бүрүзүнге чаңгыстан эвээш эвес дээди эртемниг уруг" губернатор төлевилели-биле чурттуң дээди өөредилге черлеринче 400 ажыг абитуриент документилерин дужааган. Тывада ол төлевилелди боттандырып эгелээнден бээр ийи чыл болган. Төлевилелдиң боттанылгазының кол барымдаазы - социал чылдагааннар ужун өг-бүледе чаңгыс-даа дээди эртемниг кижи чогу. 

  Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол төлевилелдиң кол күүседикчизи – Тываның Өөредилге болгаш эртем яамызынга губернатор төлевилелиниң киржикчи санынга дээди болгаш ортумак профессионал өөредилге черлеринче киреринге өг-бүлениң социал болгаш сан-хөө байдалын база доозукчунуң ЕГЭ-лериниң түңнелдерин хынамчага алырын дааскан. 

 ТР-ниң өөредилге сайыды Каадыр-оол Бичелдей өөредилге төлевилелиниң түңнелдери-биле республиканың журналистерин таныштырган. Дээди эртемниг кижилерниң чүгле санын көвүдедир эвес, а республиканың тудуг, энергетика, көдээ ажыл-агый адырында улуг инвестиция төлевилелдерин боттандырарынга планнаттынган экономика болгаш улус ажыл-агыйынга бедик чижилгелиг специалистерни белеткээри болур деп, Каадыр-оол Бичелдей демдеглээн. Сөөлгү үениң технологтуг чаартылгаларынга, чаа социал болгаш хөй-ниити хамаарылгаларынга дүгжүп турар бедик мергежилдиг ниитилелди республикага хевирлээр. 

  Тываның Өөредилге яамызының дыңнадыы-биле алырга, Тываның Баштыңы губернатор төлевилелин 2014 чылда боттандырып эгелээр даалганы берген болза, 2015 чылда ол бүрүнү-биле ажылдап, муниципалдыг деңнелде элээн айтырыгларны база киирген. Суурларда, школаларда төлевилелге киржир өг-бүлелер-биле ажылдарны: чүгле эртем-биле чепсегленирин эвес, амыдырал чуртталга байдалын экижидер аргазын, келир үениң специализинге моральдыг болгаш материалдыг эки чүүлче чүткүлдү тайылбырлап турар. Тус черниң эрге-чагырга черлери өг-бүлелерниң социал паспортун тургузуп, оларның байдалын анализтеп, социал деткимче көргүзериниң хемчеглерин ылавылаан. Өөренип турган үезинде ындыг уруг школада башкыларның болгаш социал албан черлериниң хайгааралынга турар.    2015 чылдың 3573 доозукчузундан 822 кижи социал деткимче негеттинип турар эвээш орулгалыг болгаш 3 хире салгалда чаңгыс-даа дээди эртемниг кижи чок өг-бүлелерге хамааржырын өөредилге яамызы тодараткан. Оларның чамдыызы дээди өөредилге черинге өөренир чүткүлү чок ийикпе, азы ЧКШ (ЕГЭ) түңнели-биле өөредилге черлеринче кирер баллдары четпес. 

 Тывага бо чылын Россияның дээди өөредилге черлери 1028 тускай сорулгалыг бюджет олуттарын аңгылаан, эрткен чылга деңнээрге 180 олут азы 12 хуу хөй. Июльдуң ортан үезинге чедир документ дужааган 1283 абитуриентиниң 376-зы – губернатор төлевилелиниң киржикчизи, оларның аразында 63 өскүс болгаш ада-иезиниң хайгааралы чок арткан уруглар. Документ дужааганнарның ниити санындан 572 кижи чурттуң дээди өөредилге черлеринче кирер тускай сорулгалыг олуттарның бижиин алган, өөредилге төлевилели-биле 186 билдириишкинни долдурган. Чүгле чаңгыс дээди өөредилге чериниң чаңгыс мергежилинче тускай сорулгалыг бижиктерни берген. Ындыг болзажок доозукчулар боттарының шилип алганы өөредилге черлеринче документилерин дужаап, конкурска киржип, ниити негелде-биле кирип болур. «Абитуриент-2015» кампанияның база губернатор төлевилелиниң төнчү түңнели бо чылдың дөрткү кварталында тодараттынар. 

 Губернатор төлевилелиниң бир кол күүседикчизи болур Тываның күрүне университеди төлевилелди боттандырары-биле тускай сорулгалыг хүлээп алыышкынны эгелээн. 2015 чылда Тываның күрүне университеди 118 тускай сорулгалыг, ооң 92-зи – хүндүскү, 3-ү хүндүскү-бот өөредилге, 23-ү - бот-өөредилге хевиринге өөренир олуттарны бергенин, республиканың хүлээп алыышкын комиссиязының харыысалгалыг секретары Урана Даржаа дыңнаткан. Ол олуттарже 120 билдиришкин кирген, ЕГЭ түңнелдери-биле 109 кижи конкурска киржир. 

 "Өг-бүле бүрүзүнге чаңгыстан эвээш эвес дээди эртемниг уруг" губернатор төлевилелиниң киржикчилеринге күрүне деткимчезин база көргүзүп турар. Республика бюджединден немелде стипендияга, өөренир черинче чедериниң база дедир чанарының орук өртээнге чарыгдалдың чамдыызын, өөредилге чээлизиниң хуузун төлээринге чарыгдалдар, студент ниити чуртталга бажыңынга чурттаарының төлевирин, өөредилге өртээнге акша-хөреңгини база аңгылаан. 

 Күрүне деткимчезиниң немелде хемчеглеринге Тываның күрүне университединиң баазазынга ноябрь, январь, март айларда дыштанылгалар үезинде дужаап кирериниң белеткелин кожууннар школаларының 11 классчыларынга чорудары база хамааржыр. Октябрь 1-ден дээди өөредилге черлеринге физика-математика база техниктиг мергежилдер салбырынче белеткел салбыры 50 кижини хүлээп алыр. 2015 чылда дээди өөредилге черлеринче кирбейн барган төлевилелдиң киржикчилери - ооң кол кордакчылары болур.