Көктүг-шыктыг Чаа-Оваа шөлүнде – Наадым - 2013

Июль 13. Республиканың малчыннар найыры Наадымның ийиги хүнү. Тес-Хем кожууннуң Калдак-Хамар артының девискээринде Чаа-Оваа шөлү деп чер. Республиканың бүгү чону күрүне деңнелиниң эргезин алган малчыннар байырлалынче чыглып келген. Артты ажып кээрге-ле, хөй машина-балгат болгаш кижилер аразында маңган ак-ак өглер каракка дораан көзүлдү.

Көктүг-шыктыг Чаа-Оваа шөлү деп черге Наадымның найысылалдан уламчылаан солун кезээ республиканың муниципалдыг тургузугларының делегацияларының байырлыг чыскаалы-биле эгелээн. Башкарыкчыларның «Амыргын-на, хүндүлүг аалчылар!» дээн дыңзыг үнүнүң соонда Тываның Чазааның үрер хөгжүм оркестриниң үделгези-биле чыскаалды Тес-Хем кожууннуң ээлери кожуун чагырга даргазы Юрий Тыт-оолдуң башкарганы-биле делегация ажытты. Башкарыкчыларның «Чонар-даштар, шеверлекчилер ыдык чери, чоргаарланыр байлактарлыг Сарыг-Хая, ыраажылар, артистерниң чурту болган, ырда, тоолда мактап алгаан – Бай-ла-Тайга!» деп чарлаан соонда Тываның ырак булуңнарының бирээзинден келген «Наадым-2011»-ниң тиилекчи кожууннуң төлээлери чоргаар эрти.


Чыскаалдың киржикчилери тыва национал каас-чараш хевин кеткеш, янзы-бүрү өңнерлиг шарларны тудуп, «Байырлал-биле!», «Малчыннарга изиг байыр!» дээн лозуңнарны бедик көдүрүп алгаш, көрүкчүлерниң мурнундан эртип турлар. Кожуун бүрүзүнүң төлээлериниң бажында Наадымның чемпионнары, муңчу малчыннары эртерге-ле, «Көдээ ажыл-агыйның тиилекчи чемпионнарынга, мурнакчыларынга байыр!» дээрге, шупту бедик хөөн көдүрлүүшкүнү-биле «Ура-а-а!» деп каап тур.

Муниципалдыг тургузугнуң делегация бүрүзү чонга онза бараан болуру-биле бир тускай «таныштырылганы» кылган. Барыын-хемчикчилер бурун төөгүнүң херечизи – «даш көжээ» тураскаалын чыскаалынга бараалгатты. А чөөн-хемчикчилер тыва дериг-херекселдерни делгеп эрти. Кожуун бүрүзү боттарының мөгелерин, көдээ ишчилерин, чараш кыстарын, спортчуларын болгаш уран чүүл кижилерин база республиканың сайзыралынга бедик черни ээлеп турар «Чаңгыс суур – чаңгыс бүдүрүлге» төлевилелдиң боттандырылгазын деткип турарын көргүзүп, чыскаалы-биле эртип турлар.

Тываның кожуун бүрүзүнүң делегацияларының соонда кожавыс Моолдан келген аалчыларывыс, Ховд аймактың төлээлерин чарлаптарга, национал тугун көдүрүп алган делегация үнүп келди.

Байырлыг чыскаал белен дээрзин Тес-Хем кожуун даргазы Юрий Тыт-оол Тываның Чазааның Даргазының бирги оралакчызы Михаил Козловка илеткээн. Михаил Сергеевич чыылган чонга, мурнакчы чемпионнарга байыр чедирери-биле сөс алган. Ол: «Республиканың күрүне деңнелиниң эргезин алган малчыннарның улуг байырлалы Наадымда көдээ ажыл-агыйның ишчилеринге оларның чымыштыг күш-ажылы дээш хүндүлеп алдаржыдар-дыр бис. Бистиң чуртувустуң мал ажыл-агыйын сайзырадып хөгжүдүп турар кижилеривис дээрге эң-не күш-ажылчы, кызымаккай болгаш тура-соруктуг улус-тур. Олар боттарының шудургу ажылы-биле, езу-чаңчылдары-биле Тыва чуртувустуң төөгүзүн кадагалап арттырып, быжыглап турар» — деп демдегледи.

Бедик албан-дужаалдыг аалчылар байыр чедирген соонда көдээ ажыл-агый бүдүрүлгезинде тиилекчи ийиги болгаш үшкү черлерни алган малчыннарга шаңналдарны тывысты. Байырлалдың ажыдыышкыны шак мындыг чыскаал болгаш шаңналдар тыпсыр байырланчыг кезээ-биле ажыттынды.

Валерия Конгар.
Авторнуң тырттырган чуруктары.