Чаартылганың үези

Тываның Чазаа чоннуң чуртталгазының деңнелин өрү көдүрүп, чогуур байдалды тургузар дээш, чаагайжыттынган бажың-балгаттарны тудуп турар.  Республиканың хоорай, суурларында чуртталга бажыңнарының туттунуп турары дээрге бурунгаар хөгжүлдези болгаш ажылдың үре-түңнелдии болур. Тудуг ажылы  чүгле чугаа кырында эвес, кайда-даа көскүзү-биле кылдынып турары илдең. 

Чамдык тудугларны шалыпкыны-биле тудуп дооскаш, ажыглалга киирип турар. Найысылалдың Суворов кудумчузунда үш каът чаа чуртталга бажыңнарын  «Жилье» КХН тудуг албан чери эрткен чылдың башкы айында эгелээн.  Ол чаагайжыттынган бажыңнарның бирээзин ол-ла чылдың декабрь айда кылып дооскан. Кайы ырактан  көскү,  үш каът чаа бажыңны хоорайда киир бижидилгелиг оочурда турар өскүс уругларга берген. Чурттаар бажың оочурун үрде манаан уругларга канчаар-даа аажок өөрүшкү. ТР-ниң Чазаа бо айтырыгны оюп эртпейн, өскүстерге дыка эки дузалап турарын демдеглевес арга чок. Чаа бажыңнарның дүлгүүрүн алган чурттакчылар боттарының сеткилинден: «Чаа бажың дээш четтирдивис», «Сеткилимден өөрүп тур мен» — деп удуртукчуларга оларның чугаалап турары-даа чөптүг.

Суворов кудумчузунда чаагайжыттынган үш каът бажыңнарның бирээзинге-ле 43 аал чурттаар.  Удавас ийигизин тудуп доозар дээш тудугжулар шалыпкын ажылдап турар. Бо  бажыңның иштин шеверлеп кылган, кыры шифер-биле шыптына берген, эжиктери, соңгалары салдынган. Бригадалар аайы-биле дашчылар, каңнакчылар дээш, тус черниң чурттакчыларын 50 хире ажылчыннарны хаара туткан. Оларның аразында хөй чылдарда тудуг ажылынга бараан болган хоочун Алексей Шарый-оол 1975 чылдан бээр ажылдап чоруур. Ооң «алдын» холу дегбээн бажыңнар-даа хоорайда чок дизе, хөөрем болбас. Ол — аныяк тудугжуларга арга-дуржулгазын дамчыдып чоруур хоочун тудугжу.

Бажыңның шеверлээр ажылдарын күүседип турар дашчылар бригадазының бригадири Демир-оол Ондар ажылының дугайында кысказы-биле таныштырды: «Бажыңның иштин шеверлээр ажылдарны кылып турар ийи бригада бар.  Шалыпкын доозар дээш кызып турар бис. Бригадада колдуу  аныяктар бар, Евгений Шарый-оол — 5 чыл, Седип Өпей-оол 6 чыл иштинде тудугда ажылдап чоруурлар». Тууйбу-биле кылдынган хөй аал чурттаар каът бажыңның ажылы бүрүнү-биле  август айда доосту бээр дээрзин тудугжулар  бүзүрелдиг чугааладылар.

«Жилье» КХН-ниң ажылы чүгле тудуг эвес, бар тудугларны септээри база тудуг албан черлериниң ажыл-чорудулгазынга техниктиг хайгааралды чорудары болур. Суворов кудумчузунда ажыл адакталып турар, ону дооскаш, чоокку Каа-Хемде база-ла ийи-үш каът бажыңнарны кылыр ажылдар манап турар деп прораб Владимир Шволов чугаалады.

«Жилье» КХН республикада шыырак албан черлериниң бирээзи. Оларның кылган ажылдары хөй. Кызыл хоорайның Бай-Хаак кудумчузунуң көскүзү-биле чаарттынып турарын аай-дедир эртип тургаш эскерип каар бис. ТР-ниң Дээди судунуң бажыңы өске тудуглардан ылгалдыг болгаш көрүштүг, а ооң чоогунда база бир чаа, чараш бажың немей кылдынган. Ол болза, РФ-тиң Тыва Республикада истелге эргелелиниң чаа оран-савазы-дыр. Бо ажылдар «Жилье» КХН-ниң тудугжуларының ажылының түңнели-дир. Боларның ажылының каш чижээн киирдим.

Бо кудумчу хоорайны  аян-шинчи киирген.

     Ася Базыр-оол.