Тываның Баштыңы: «Республиканың уран чүүл школазы – чогаадылганың болгаш чедиишкинниң девискээри»

Республиканың уран чүүл школазының доозукчулары Тываның культура адырының эң шылгараңгайларының одуруун ээлеп турары - школаның чедиишкинниг ажыл-чорудалгазының бадыткалы. Олар дээрге - Тыва Республиканың Улустуң хөөмейжилери Игорь Көшкендей, Евгений Сарыглар, Аян-оол Сам, Бады-Доржу Ондар; Тыва Республиканың алдарлыг артистери Ширижик Аян, Айдысмаа Көшкендей, хөөмейжи база башкы Эртине Тумат, барабанчы Байлак Монгуш, флейта ойнакчызы Алдынай Араптан дээш, өскелер-даа-дыр. Кайгамчыктыг школаның доозукчуларынга «Чиргилчин», «Алаш», «Эзеңги», «Чаңгы-Хая» аас чогаал ансамбльдарының солистери база хамааржыр. 

Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол республиканың уран чүүл школазының коллективинге юбилейи-биле байырны чедирген:  

- Эргим эштер! Ростислав Кенденбиль аттыг уран чүүл школазының дагдыныкчылары, өөреникчилери база доозукчулары!  

Школаның 40 харлаан юбилейи-биле сеткилдиң ханызындан эң-не чылыг байыр чедириишкинин хүлээп ап көрүңер. Ол чүгле силерниң коллективиңерге эвес, а школаны доозуп үнген кижилерге база улуг ужур-уткалыг болуушкун. Эң-не дээди шынарның интеллигенциязын, уран чүүлдүң езулуг мастерлерин кижизидип, хөй националдыг культуравыстың күчүлүг төвүнче хуулуп, уран талантылыгларның кавайы апарган бодунуң школазының тургустунганындан бээр дөртен чыл болганы-биле, бүгү Тыва силерниң-биле кады өөрүп туру.  

Ындыг бедик үнелелде бичии-даа хөөредиг чок. Улуг үжүк-биле эгелээн Артистер болгаш Мастерлер апарган силерниң өөреникчилериңерниң, доозукчуларының дыка хөйүн чүгле Тывада болгаш Россияда эвес, а даштыкыда безин билири, Кенденбиль аттыг школаның бедик мергежилдиин бадыткап турар. Олар регионнар аразының, бүгү-российжи болгаш делегей конкурстарынга чүс-чүс катап тиилелгелерни чаалап алган. Кайгамчык композиторлар, хөгжүмнүң, танцы-самның, уран чурулганың, скульптураның тулган мергежилдиглери олардан үнген. Бөгүн олар Тываның культуразының шылгараңгайларының өзээн туткан, а ол кижилер кайы-даа үелерде чоннуң маргыш чок хүндүткелин чедип ап чорааннар.  

Шак мынча дээн мерген сөстер бар: уран чүүлдүң кижилери эвес болза, делегейде дыка хөй чүүлдер турбас боор оң. Азы бис оларны анаа-ла эскербес бис. Ол шуут шын. Баштай көөрге анаа-ла ындыг чүүлдерниң ханы утка-шынарын, ооң онзагай чаражын уран чүүл биске ажыдып берип чоруур. Чижээ, бистиң кайгамчык хөөмей-сыгыдывыс тыва мастерлер эвес болза, эң-не баштайгызында дег, хевээр арттып каар турган бе, кым билир? Бистиң арат өгбелеривистиң бот-тускайлаң көшкүн культуразының билдинмес чажыттарын, бистиң бурунгу ужурларывысты ырыларда ырлап, даш-чонукчулары боттарының ажылдарынга көргүзүп, улустуң танцыларынга арттырып кагбаан болза, амгы үениң аныяк салгалы билир деп бе ону? 

Хөгжүмнү, скульптураны азы кандыг-даа уран чүүлдү чүгле эстетиктиг мага ханыышкын кылдыр көрбес мен. Ол дээрге меңээ, салгалдан салгалче кадагалаттынып база дамчып келген чоннуң сеткил-хөөнүнүң, чүс-чүс чылдарда арга-дуржулгазының, өртек-үнези чок байлааның шыгжамырлыг үнелиг савазы-дыр. Ынчангаш силерниң школаңарның 40 чылдар дургузунда бистиң база дузавыс-биле быжыгып база сайзырап келгенинге, шупту чаңгыс чер-чурттугларым ышкаш, мен база канчаар-даа аажок өөрүп тур мен. Тургустунган чылында ышкаш, бо хүнде ында 25 уруглар өөренип турар, оларның хөй кезии төрээн Тывазын бүгү чуртка болгаш делегейге он-он катап алдыржытканынга өөрүп тур мен. Доозукчуларның дыка хөйү төрээн уязынче башкылар бооп ээп чанып келгеннер. Ол дээрге школаның чуртталгазы узун болгаш солунун, а дыка хөй чаштар быжыг болгаш аас-кежиктиг өг-бүледе чурттап турарының езулуг демдээ-дир. 

Байырлал-биле, эргим өңнүктер! Чедип алганыңар бедиктерге ара турбайн, ам-даа чаа-чаа, улуг сорулгаларже бурунгаар. «Республиканың уран чүүл школазы – чогаадылганың болгаш чедиишкинниң девискээри» деп, бодуңарның кыйгырыыңарга шынчы болуңар!