ТЫВА РЕСПУБЛИКАНЫҢ БАШТЫҢЫ ШОЛБАН ВАЛЕРЬЕВИЧ КАРА-ООЛДУҢ ШАГАА-БИЛЕ БАЙЫР ЧЕДИРИИШКИНИ

 Төөгүвүстү быжыг даянгыыш кылып алгаш, өгбелеривистиң чараш чаңчылдарын сагыыр ужурлуг дүрүмнер кылып алгаш, төрээн чер - чуртувусту ыдыктыг кылдыр ыдыктап алгаш, бурунгаар дидим чүткүлдүг болурувус кончуг чугула. Шагаа байырлалы дээрге бистиң күрүне деңнелдиг национал байырлалывыс-тыр. Күрүне деңнели деп чугаалап турар болганывыста, бистиң чер-чуртувус аңгы күрүне кылдыр тургустунганындан бээр бо чылын 95 чыл оюн демдеглеп эрттирер бис. Төре херээнге хамаарыштыр алыр болза, көңгүс аныяк күрүне болуп турар бис. Күрүневистиң хар-назыны база аныяк – Тываның чурттакчы чоннуң ортумак назыны чүгле 29 хар. Ынчангаш, бистиң нациявыс көңгүс аныяк, сайзыралывыс, быжыгып тургустунары ам-даа мурнувуста дээрзин утпаалыңар.

 Шагның чаазы чаларап, февраль 9-та, даң бажында дүжүп келир 2 кара меңгилиг от олуттуг кызыл Мечи чылын улуг өөрүшкү-биле уткуп алырынга шупту белен бис. Бурун шагдан тура салгал дамчып келген чараш чаңчылды чыл санында сагып, ада-өгбелеривистиң арттырып кааны ыдыктыг черлеринге саң салып, чаа үнүп келген чылга йөрээл сөстерни ыдып, ужур-чаңчылдарывыс шуптузун сагып чоруур бис. 

 Эрткен чылын Тывага “Ёзу-чаңчылдар чылын” чарлаанывыс ханы ужур-уткалыг болган. Бистиң чаңгыс чер-чурттугларывыс ёзу-чаңчылдарже бир янзы көрүп, аңаа хамаа­рылгазы өскерли берген. Салгалдар аразында ужур-чаңчылдарны дамчыдып берип, солун чаңчылдарны чогаадып, улуг дилээшкин ажылдарын кылып чоруткан.

  Ону уламчылаар сорулга-биле бо чылды “Тываның аалчыларынга хүндүткел чылы” кылдыр чарлаан бис. Бистиң өгбелеривис бот-боттарынга хүндүткелдиг чораанындан күштүг чон болуп арткан. Биче сеткилдиг, хүндүлээчел аажы-чаңывыс ачызында даштыкыдан, иштикиден хөй санныг аян-чорукчуларны Тываже хаара тудар улуг сорулганы салып турар бис. Бистиң чер-чуртувусту сонуургап келген аалчыларны канчаар уткуурувустан, бистиң Тывавыс дугайында кандыг сагыш-сеткилдиг артып каары бистерден, шуптувустан, кончуг хамааржыр, чонум! 

 Уткуп алырывыс 2 кара меңгилиг от олуттуг кызыл Мечи чылында силер бүгүдеге сарыг шажынның 8 ыдыктыг демдектери дег төнчү чок ыдыкшылды болгаш өөрүшкүнү йөрээп тур мен! “Эртем хүртүзү” дег шын кичээнгей мөөңнээшкинин, “Өлчей удаазыны” дег аас-кежиктиг амыдыралдың төнчү чок харылзаазын, “Алдын балыктар” дег Очалаңдан хосталыышкынны, “Падма чечээ” дег Бурган ызыгуурлуг болуруңарны, “Бумба” дег Амылыг амытаннарга буянныг үүле-херек көвүдээрин, “Чаг­лак” дег Камгалалдыг болуруңарны, “Жалсаң” дег бүдүүлүк чорукту болгаш өлүмнү тиилеп чорууруңарны, “Туң” дег Бурган Башкының Өөредиин каяа-даа сагыш-сеткилиңерден нептередип чорууруңарны чүрээмниң ханызындан йөрээп тур мен! 

 Шаг чаагай, Шагаа чаагай! Шагаа-биле!