Шолбан Кара-оол: Тывага бердинген аян-чорукчуларны хоорулчак байдалдар болгаш далайже көрүнген кайгамчык аалчылар бажыңнарының чогу-даа коргутпас

 Декабрь 7 — РИА Новости. Тыва туристерге сонуурганчыының талазы-биле идегел чок регион эвес-тир, ынчангаш ону аутсайдерге киир бижиири шын эвес деп, республиканың баштыңы Шолбан Кара-оол санап турар.  

 "Рейтинг" информастыг коммуникациялар төвү "Отдых в России" сеткүүл-биле кады чурттуң регионнарының турисчи рейтингизин тургускан. Аян-чорук кылырынга эң-не багай черлер - Ингушетия, Еврей автономнуг область, Калмыкия, Забайкалье край, Соңгу Осетия, Брянск, Саратов областар, Чечня и Мордовия болган, а аутсайдерлерниң даңзызын Тыва баштаан. Краснодар край, Санкт-Петербург база Москва таарымчалыг черлерниң мурнунда. 

 Демдек салырынга элээн каш критерийлерни алган: турисчи бизнестиң хөгжүлдезиниң деңнели (аалчылар бажыңында оруннар, туризм адырында ажылдап турар хамаатыларның саны), турисчи ачы-дуза эргилдези, российжилерге болгаш даштыкыларга регионнуң нептереңгейи, турисчи онзагайы, экологтуг чаагай чоруу, кем-херек үүлгедиишкининиң деңнели, транспорт болгаш социал инфраструктураның хөгжээни, РФ-тиң субъектизиниң интернет четкизинде турисчи бренд кылдыр билдингири. 

 Транспорт айтырыы 

 Тываның баштыңының чугаазы-биле алырга, республикада туризм адыры бизнес кылдыр чаа-ла беш чыл бурунгаар сайзырап эгелээн болгаш, Россияның өске регионнары-биле чижилге тургузары болдунмас. Тывада туризм өске бизнестер-биле бир дөмей, бергедээшкиннерни эртип турар. Ол бирги ээлчегде, республикада транспорт чедингириниң куду байдалы-дыр. 

  "Чөптүг чидиг айтырыгны шиитпирлээр демир-орук тудуу чокта, авиааргыжылганың өртээн эвээжетпээнде долу сайзыралды ап шыдавазы – ол барымдаа-дыр. Ындыг болзажок республиканы туристерге сонуурганчыг эвес черлер санынче киирери база чөптүг эвес. Тывада канчаар-даа аажок улуг турисчи курлавырлар бар, ону аян-чорукчуларның чылдан чылче көвүдеп турары бадыткаар» - деп регионнуң баштыңы РИА Новостиге чугаалаан.

 Туризмни деткиир талазы-биле программаның эң эге чадазында, республикага чылдың-на 15, улуг дизе 20 муң аалчылар кээп турган болза, 5 чылдың дургузунда ол сан-чурагай үш катап өскен. "Чижээ, 2014 чылда аян-чорукчуларның саны эрткен чылга деңнээрге 30 хуу хөй болуп, 74 муң кижи четкен. Ол сан-көргүзүг ам-даа өзеринге бүзүрээр мен. 

 Турисчи негелдеге дүүшкен турар дээш, Тыва бодунда бар аргаларны шуптузун кылып турар. Чүгле туризмге дээш, чаа оруктарны тудуп турар бис. Өлүг далайның Россияда шуут-ла дөмейи Дус-Хөл хөлче орукту чижекке чугаалап болур» - агентилелдиң ажылдакчызынга чугаалаан. 

  Планнар, ону боттандырары 

 Кара-оолдуң чугаазы-биле алырга, бедик даглыг, чедери берге, дыка чараш бойдустуг Тожуже орукту кылып алганы – онза чоргаарал. Ооң-биле чергелештир Саян дээрбээн калбартыр дээнинге эрге-чагырга белен. 

 «ССРЭ үезинде чаражы-биле ийиги Швейцария деп турган бойдустуң эртинези – ыраккы Тожуже орукту туткан. Ооң мурнунда чылдарда ынаар чүгле ужуп чедер турган. Республиканың транспорт моондан биле тура-ла, биске кээп турар муң-муң автотуристерге Тываны транзит регион болдурары-биле, Алтайже автомобиль оруун чорудуп, Саян дээрбээн улгаттырары – бурунгаар планнарда» - деп ол немээн. 

 Республикада чылдың-на элээн каш хуу турисчи баазалар ажыттынып турар. Эрткен чылын дөрт ындыг черни ажыткан. 

 "Эрге-чагырга черлери ында база киржип турар: 2012 чылда бир улуг туркомплексти туткан, амгы үеде делегей стандарттарының негелдезинге дүүшкен ийиги улуг турисчи бааза - сыын ажыл-агыйында этниктиг суурнуң төлевилелин доозар дээш ажылдап турар бис» - деп, Тываның баштыңы чугаалааш, ам-даа хөй аалчылар бажыңнарын, рестораннарны, туриндустрияның өске-даа объектилерин тудар күзелин демдеглээн.

 Ындыг болзажок туризм өске бизнес ышкаш, рынок айтыышкыны-биле сайзыраар, бо хүннүң инфраструктуразы турисчи агымның деңнелинге, сезон аайы-биле шимчээшкиннеринге база экономиктиг барымдааларга дүгжүп турар деп, ол немээн.

 "Ам сорулгавыс – бисте бар чүүлдерни: ачы-дузаларның хевирлериниң таарымчалыг, чедингир, камгалаттынган болгаш өске-даа барымдааларынга даянып, садыглажыышкын чорудуунче киирер» - деп чугаалаан.

  Тывага, ооң кайгамчык бойдус чурумалынга, чоннуң тывызыксыг культуразынга шынап-ла ынакшаан кижилер барда, республикага туризм хөгжүүр деп, Кара-оол демдеглээн. Ылыңгыя хостуг дыштанылгага ынактарга – аңчылар, балыкчылар, даг хеминге салдап бадарынга ынактарга, ужуралдар дилекчилеринге хоорулчак байдалдар болгаш далайже көрүнген кайгамчык аалчылар бажыңнарының чогу, коргунчуг эвес. 

 "Ол кижилер — Тывага эң-не бердинген чон-дур: бир катап маңаа келгеш, катап база келир дээш кызыдарлар. Бистиң президентивис Владимир Владимирович (Путин) ышкаш, чылдың-на маңаа балыктаар… Россияда ындыг дыштанылганың талалакчылары хөй, оларның дузазы-биле Тывада ол индустрия чыл санында-ла экижип турарынга бүзүрээр мен» - деп ол бадыткаан.