Тывада садыг төптеринде база хөй улус чыглыр объектилерде хыналдалар эгелээн

Кемеровода «Зимняя вишня» төпке айыыл-халап соонда, бүгү Россияда садыглаашкынныг, хөглээшкинниг, дыштаныр черлерлиг төптерни хынап турар. Март 27-де Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол харыысалгалыг албан-дужаалдарда ажылдакчыларга комплекстиг хыналданы республикага чорударын дааскан. Садыг төптери болгаш хөй кижилер чыылган шупту объектилерге ол хамааржыр.  

Чоокта чаа ажыттынган объектиде хөй санныг садыглар, Россияда улуг садыглаашкын опараторунуң салбыры, уруглар ойнаар чер база хөй-ниитиниң чемненилге зоназы бар. Садыг төвүнүң өртке удур айыыл чок чоруун харыылаар ажылдакчы хыналда бөлүүн үдээн. Үнер артык эжиктерже, өрт медээзиниң баскыыштарының ажылдап турарынче, өрт өжүрер херекселдерниң барынче онза кичээнгейни угландырган. Оон аңгыда оран-савадан кижилерни чайладып көжүрер планын база көрген. Ону көргүскен таблица чогуур эвес черинде дээрзи билдинген. Ынчангаш ол схемада шыйдынган эвакуация планын өске коридорга азарын, а ол черге чогуур планны шыйгаш, азып алырын сүмелээн. 

Өрт өжүрер дериг-херекселдерлиг щитти хынаан. Ында өрт өжүреринге херек дериг-херекселде шуптузу турар ужурлуг. Оон аңгыда өртке удур суг дамчыдар херекселди суг хоорзазынга кезээде кожуп каан турар. Садыг төвүнде шупту дүрүмнер болгаш негелделер сагыттынганын хыналда көргүскен. 

Төптүң дөрткү каъдында уруглар ойнаар зона биле "фуд-корт" хөй-ниити чемненилгезиниң чери бар. Хенертен сигнализация ажылдай бээрге, уруглар ойнаар өрээлдиң ажылдакчылары уругларны чыып, ада-иелерге кайнаар үнерин айтып эгелээн деп, «Тува 24» телеканал дыңнаткан. Ону өөредиглиг көргүзүг кылдыр чоруткан, а херек кырында ол кандыг болурун кижи бүрүзүнүң хөделиишкиннери бадыткаан. Төптүң удуртулгазы онза байдалдар үезинде канчаар алдынарының чурумнарынга шупту ажылдакчыларны өөреткенин чугаалаан. 

"Ажылдакчылар айыыл чок чоруктуң техниказынга инструктажты доктаамал эртип турар. Бир өрээлде-ле өрт өжүрер ийи херекселди канчаар ажыглаарын билирлер. Онза байдалдар үезинде хөделиишкинниң чурумнарын шупту шиңгээткен. Кижилерни айыыл чок черже үндүргеш, кым-даа артпаанын хынааш, оон боттары үнүп чоруур» - деп, уруглар клувунуң директору Александра Михайлова чугаалаан.  

Хыналданы чырыдып келген журналистерниң кичээнгейин уруглар ойнаар өрээлдиң турар чери хаара туткан. Бирээде, ол кезээде электри дериг-херекселдери ажылдаткан кафелерниң чанында. Ийиде, уруглар зоназы төптүң эң кырыкы каъдында. Российжи парламентарийлер уруглар ойнаар шөлчүгештерни ийиги каъттан өрү черлерге тургуспас дугайында чамдык өскерлиишкиннерни киирерин саналдаан. Оон аңгыда уруглар чыылган шөлчүгештер эжик чок делгем черге турар ужурлуг. 

Садыг төвүнде уруглар клувунуң директору моон соңгаар ындыг айтырыгларны удуртулга-биле шиитпирлээрин чугаалаан.  

Садыг төвүнде каъттар аразында чадаларның кызаазы кызылчыларны болгаш найысылалдың аалчыларын дүвүредип турары билдинген. Ол айтырыгны социал четкилерге база бижип шаг болган. Ол төпте чүгле ийи, кызаа чадалар бар. Ону канчаарын специалистер ам-даа шиитпирлевээн.  

«Чадалар нормага дүгжүп турарын бо дораан чугаалап шыдавас мен. Мону хемчээгеш, тудугнуң төлевилелин көөр апаар. Хыналда үезинде ону албан көөр бис» - деп, ОБЯ-ның ТР-де Кызыл база Кызыл кожуун талазы-биле хайгаарал ажыл-чорудулгазы база профилактика ажылдарының килдис начальниги Александр Черепанов дыңнаткан.

Специалистер чаданы шемчээгеш, протоколун чогуур структураларже хынаар кылдыр чоруткан. Объектини эге дээрезинде аптека эргелели кылдыр тудуп эгелээнин сагындыраал. Оран-саваны садыг төвү кылдыр эде дөзевилеп турда план кайы хире өскерилгенил? Хыналда бөлүүнүң кежигүннери документация-биле таныжып, ону өөренип көөрүнге үе херегин дыңнаткан. 

"Апрельдиң ортанга чедир 30 ажыг объектини хынаар ужурлуг бис. Илереттинген хажыдыышкыннарны ай дургузунда эдип алыр кылдыр сайгарлыкчыларга негелде айтыышкыннарны бээр. Бир эвес ону күүсетпес болза, суд-биле сайгаржыр» - деп, Кызыл хоорай прокурорунуң улуг дузалакчызы Аяна Оргу чугаалаан. 

Журналистер үнер эжиктерниң бирээзин дораан эскерип каан болза, а ийигизи кайдаазын дилеп шаг болган. Төпте кайда, чүү барын айыткан демдектер эвээш. Садыг төвүнүң өртке удур айыыл чок чоруун харыылаар ажылдакчы Болат Самбуу бо чоокку хүннерде четпестерни чайладырын дыңнаткан. Төпте келгеннер хыналданы чорудуп турары чөптүг-дүр деп көрген.  

"Артык үнер эжик кайдазын көрүп ап тур бис, а эң-не кол чүве – ажы-төлдү боттан ыратпас» - деп, төпке кээп чораан Вера Бочкарева чугаалаан. 

Өрт албанының медээге кайы хире дүрген хөделирин база хынаан. Онза байдал болган черге 10 минута дургузунда келген турар ужурлуг. Бо удаада ол үеге дүүштүр ажылдаан.

Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол садыг төптеринге база хөй кижилер чыылган шупту объектилерге хыналдаларны чорударын даасканын сагындыраал. Ол өртке удур база өске-даа сигнализацияның барындан аңгыда, бичии-ле ыш үнген черни сагындырып, ону чайладыр системаның барын, ол ышкаш айыыл чок чоруктуң өске-даа негелделерин сагып турары кайы хирел дээрзин хынаарын негээн турган.