Тываның Баштыңының Чаа чыл-биле байыр чедириишкини: Дамырактар, хемнер каттышкаш, күчүлүг улуг Эне-Сай бооп агып чыдары дег, бичии чедиишкиннер каттышкаш, улуг чедиишкиннерге эккээр!

 Хүндүлүг чаңгыс чер-чурттугларым! 

Ам бичии болгаш 2017 чыл-биле байырлажыр бис. Чамдыктарывыс өөрүп, чиик тынып, а өскелери - өөрүп четтириишкинниң чырык бодалдары-биле, амыдыралга шупту-ла чүве эки болурунга идегел-биле эрги чылды үдээр бис. Шылгалдаларның шуптузунда чедиишкиннеривис болгаш эки чүүлдеривис хөй.  

Чуртта үлетпүр бүдүрүлгези чыл дургузунда чүгле 2,1 хуу өскен болза, а бистиинде 10 хуу четкен. Ол болза чүгле казып-тывар бүдүрүлгелерниң ажыл-ижиниң түңнели эвес-тир. Ыяш болбаазырадылгазы, аъш-чем продуктуларының бүдүрүлгези, тудугларның болгаш чонга ачы-дуза чедирилгезиниң хемчээли улгаткан. Мал ажылында малдың баш саны каш чылдар бурунгаар турганынга деңнээрге, ийи катап өзүп, 1,3 млн баш чедип, байдал турумчаан. Азы тус черниң бизнези колдаан адырларда өзүлде демдеглеттинип турар.  

Бо чүнү көргүзүп турарыл дээрге, чедиишкиннерлиг ажылдап турар бүдүрүлгелерниң болгаш сайгарлыкчыларның саны өскен. Ажыл-херектерни сагынгыр-тывынгыр билиглиг, эки кылып өөренип алган бис. Професссионал деңнеливис болгаш арга-дуржулгавыс улгадып, чижилгелиг ажылдаптар апарган бис. Республиканың төөгүзүнде бир дугаар бодувустуң продукциявысты бүдүргеш, өске регионнарже үндүр садып турар апардывыс. Азы өскээр чугаалаарга, бистиң бизнезивис республикадан дашкаар акшаны Тываже ажылдап эккеп турар апарган.  

Бо чылын өске-даа эки чүүлдер кылдынган. Чижээлээрге, М-54 федералдыг оруктуң чаа маршруттарында эде кылыр ажылдарның баштайгы километрлери, Кызыл аэропортунда самолеттар ужудуп, хондурар чаа шөлдү тутканывыс. Бодум хуумда чаңгыс чылдың дургузунда республикага 13 көдээ клубту тудупкан турганын черле сагынмас-тыр мен, а бис оларны тудуп алдывыс. Электри четкилерин модернизастаан түңнелинде, кезээде чедишпейн турган электри энергиязын харын-даа ам-даа он чылды шыдаар кылдыр кылып алдывыс. 

Спортту алгаш көрээлиңер, бистиң оолдарывыс чүгле хостуг хүрешке эвес, спорттуң өске-даа хевирлеринге национал лидерлер болуп чаза булгап үне бердилер. Бо база бир дугаар болуп турар таварылга-дыр. Ынчаарга литературлуг уран чүлде, классиктиг хөгжүмде Россияны чаалап алган тыва уругларның саны чеже деп бодаар силер. Шагда олчаан ындыг чедиишкин черле турбаан! Бо бүгү дээрден боду бадып келбээн болгай. Эргим өңнүктер, чедииишкин бүрүзүн, чаңгыс тодаргай кижинии-даа болза, боттарывыстың холдарывыс, угаанывыс-биле, кызымак күш-ажылывыс, шыдамыккай чоруувус-биле шупту кады белеткеп тургускан бис. 

Бо бодалга хамаарыштыр үдеп турарывыс 2017 чыл, мен бодаарымга,эң чырык болуп, дамырактар, хемнер каттышкаш, күчүлүг улуг Эне-Сай бооп агып чыдары дег, бичии чедиишкиннер каттышкаш, улуг чедиишкиннерге эккээр деп бөдүүн болгаш мөңге шынны база катап бадыткап турар-дыр. Кижи бүрүзү ажылчын олуттарынга, ажыл-херектерге чедиишкиннерлиг ажылдап-ла чоруур болза, республикавыстың сайзыралынче бурунгаарлап, төрээн Тывавысты чечектелип сайзыраан, кежик-чолдуг чуртче хуулдуруп алыр дээн шуптувустуң чырык күзелдеривисче чоокшулап олурарывыс бо. Мен бодаарымга, чурттап эрткен үевис биле чаа чылдың солчуп турары шактарда, кижи бүрүзүнүң күзеп манааны хуулгаазыны ол деп санаар-дыр мен. 

Чаа 2018 чыл кандыг болуру, чүнү биске сөңнеп келири бистиң боттарывыстан, шуптувустан хамааржыр апаар. Хая көрнүп, ажыл-ишти түңнеп тура, моон-даа эки, ам-даа чедиишкиннерлиг болуп шыдаар бис деп чүвеге бүзүрээр мен. Уткуп турарывыс Чаа чылда кижи бүрүзү курлавыр күжүн мөөңнеп, чедиишкиннерже, кежик-чолдуг, аас-кежиктиг амыдыралче базымнарны кылыр арга-шинектиг болзун!  

Эргим чаңгыс чер-чурттугларым! Ажыл, амыдыралыңарга чедиишкиннерни, өг-бүлеңерге чөпшээрежилгени болгаш амыр-тайбыңны күзедим! Чаа чыл-биле!