«Тыва даг-дүгү» комбинат чаа инвесторлуг болур чадавас

 «Сибирниң минералдары» КХН-ден «Тыва даг-дүгү» комбинатты садып алган Санкт-Петербургдан Alba Capital компания ооң чаа ээзи болган. Ак-Довурак хоорайның 14 муң чурттакчызының кол ажылдап болур чери - бүдүрүлгениң келир үеде чаа ээлериниң планын сонуургадыры-биле ТР-ниң Экономика яамызының удуртулгазы компанияның менеджерлерин Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оолга таныштырган. Комбинаттың ооң мурнунда ээлери ажылды чогумчудар дээш каш-даа катап чадаза-даа, республиканың эрге-чагыргазы «Тыва даг-дүгү» комбинаттың келир үезинге идегелди ышкынмайн турганын, Шолбан Кара-оол ужуражылганың эге минуталарында-ла бизнесменнерге чугаалаан. Тываның Баштыңы сөс кырында эвес, а боттуг херектер-биле бүдүрүлгени тургузуп эккээр күзел бар болза, бодунуң талазындан деткимчени көргүзеринге беленин демдеглээн. 

 Alba Capital-дың төлээлери-биле чугаа аразында, тыва бүдүрүлгени садып алган компания анаа-ла ындыг садып алыкчы эвес дээрзи, билдинген. Alba Capital компания «Тыва даг-дүгү» бүдүрүлгениң ооң мурнунда ээлери-биле кады ажылдап, бизнес төлевилелин база консалтинг чорудуунуң талазы-биле ачы-дузаны көргүзүп турган. Ынчангаш комбинатты садып алганы деңзигүүрлүг болгаш бодамчалыг базым болган болгаш, эрткен чылдан бээр белеткенип эгелээн. Компанияның менеджериниң бирээзи Владимир Тоестев, «Тыва даг-дүгүнде» байдал нарын-даа болза, комбинаттың ооң мурнунда ээлериниң чөптүг чылдагааннар ужун боттандырып шыдавааны, боттарының-на төлевилелин улаштыр херек кырында кылыр дээш келгенин Тываның Баштыңынга чугаалаан. Alba Capital-дың командазында специалист бүрүзү бергедээн бүдүрүлгелерни, ооң аразында даг-тывыш үлетпүрүнде, эргелеп-башкарар эки арга-дуржулгалары бар дээрзин Тоестев чугаалаан.

 Alba Capital-дың төлээлери эрткен неделяда комбинатты боттары эргип көргеш, ону катап тургузарының бирги ээлчегде чорудар хемчеглерин кысказы-биле Шолбан Кара-оолга таныштырган. Бир дугаарында, 3 хире ай иштинде, өнчү ээзи болганының, Ак-Довурактың даг-дүгү тывыжын болбаазырадырынга чөпшээрелди алыры дээш, өске-даа юридиктиг херектерни бүдүрер. Ол угланыышкын талазы-биле Тываның эрге-чагыргазынга ынанып турар. Ооң-биле чергелештир күш-ажылчы коллективти хевирлеп, тус черниң чурттакчыларындан тускай эртемниглерни чыыр, бүдүрүлгениң инфраструктуразын, технологтуг дериг-херекселдерни септээринден эгелээш, ажылчыннарга таарымчалыг байдалдарны катап тургузар хемчеглерни чорудар. 2914 чылда эрги ээлериниң соксатканы асбест бүдүрүлгезин, компания 2016 чылдың мартта катап эгелээр сорулганы салган. Комбинаттың чаа ээлери баштайгы чылдың бирги айында 2,2 муң тонна даг-дүгүн, чоорту 4,5-5 муң тонна чедир бүдүрер планныг. (2012 чылда комбинат 4,2 муң тоннаны бүдүрген). Сөөлгү чылдарда даг-дүгүнге негелдениң бары база асбест рыногунда өртектер улуг-даа болза, өскелерге деңнээрге «Тыва даг-дүгү» комбинаттың продукциязының бот-үнезиниң эвээжи - тыва төлевилелди чедиишкинниг боттандырып болур аргалыг деп, компанияның эксперттери санап турар. 

  Alba Capital-дың төлээлери-биле чиге болгаш узун чугааны чоруткан-даа болза, Тываның Баштыңы компанияның асбест бүдүрүлгезин чорударының планын республиканың чазаанга база ооң бодунга таныштырарын негээн. «Кады ажылдажылга – бот-боттарынга бүзүрел-тир, бис аңаа белен бис, чүге дизе бүдүн хоорайның салым-чолу, бистиң чүс-чүс кижилеривисти ажыл-биле хандырары холбашкан бүдүрүлгени диргизип, ону бут кырынга тургузары бистиң сонуургалывыста. Кады эштежилгени боттандырарда, ында республиканың чазаа чүнүң-биле ажыктыын билип алырда, тодаргай санаашкыннар болгаш ажыл-херек херек, ону силерден манап тур мен» - деп, Шолбан Кара-оол ужуражылганың түңнелинде чугаалаан. Бо чоокку үеде планнаттынганы езугаар, комбинатка техниктиг экспертизаны чоруткан соонда, компанияның менеджерлери «Тыва даг-дүгү» комбинатты катап тургузарының «орук картазын» ажылдап кылгаш, ноябрь 1-ге чедир республиканың Баштыңынга көргүзерин ийи тала дугурушкан.