Ажыл-агыйжы сургакчылаашкын: Тываның Баштыңы биле Моолдуң Президентизи Улан-Баторга ужурашкан

Майның 14-те, Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол биле Моолдуң Президентизи Халтмагийн Баттулга Күрүне ордузунга ужурашкан. 

Эш-хуу болгаш чылыг чымчак чугаа үезинде, дээрги Х.Баттулга Тываның киржип турары улуг инфраструктура төлевилелдериниң боттанылгазын сонуургаан. 

«Ооң мурнунда Владивостокка ужуражылгавыста чугааны тодарадып, бистиң регионнарның хөгжүлдезин сайгарып, ниити айтырыглар – демир-орук, автомомобиль оруу болгаш авиааргыжылганы тудар дээш, боттарывыс территорияларывыста күжениишкиннерни мөөңнээрин дугуруштувус. Кызылдың аэропортунда эде тудуушкун, кыдат тала-биле база садыглажылга шугумун элээн шапкынчыдары, Моолдуң оруу-биле тутчу бээр ужурлуг федералдыг оруктуң чаа угланыышкынын кылып эгелээн чедиишкиннеривис ону өөрттү» - деп, Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол ужуражылганың түңнелдерин дыңнаткан.  

Ооң чугаазы-биле алырга, Моол уткуштур базымнарны база кылган. Россияның кызыгаарынче, Кызыл – Курагино адырынче уткуштур, Эрденеттен соңгу талаже демир-орукту тудуп эгелээн. Тываны таварты чырык энергиязын дамчыдар российжи-моол энергокөвүрүг төлевилелиниң ажылдары чоруп турар.  

"Моолдуң Президентизи Енисей Сибирин тургузар дээн медээни чылыы-биле уткуп алган. Экономиктиг шуулганда бистиң чугаалажып турганывыс төлевилелдерни чүгле Тыва эвес, Красноярск край биле Хакасия база бурунгаарладыр. Оларны күүседиринге быжыг магадылал болгаш ажылдарны шапкынчыдарынга кожаларга эки демдек болуп турары ол. Чүгле Президент Баттулга эвес, а Моолдуң Чазаа, ужурашканывыс сайыттар бистиң күрүнелерниң база регионнарның чоок ажылдажылгазын деткээн. Бистер ышкаш моолдар база, хөгжүлдезиниң база делегей экономиказынга каттыжарының улуг тепкиижи ол деп, база белдир регион апаар кылдыр боттарын көрүп турарлар. Ниити оруктар четкизин база эш-хуу харылзаалар шугумун ам-даа калбартыры – бистиң чоннарның чаагай чоруунче эң-не идегелдиг орук ол, аңаа каттыжар бис. Ол айтырыг талазы-биле ам-даа ажылдаар бис» - деп, Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол дыңнаткан.  

Тываның Баштыңының Моолче бо сургакчылаашкыны ажыл-агыйжы үре-түңнелдиг болган деп болур. Россия биле Моолдуң аразында транспорт шугумунуң хары угда дөрт: энергетика, демир-орук, автомобиль база авиация талазы-биле ийи таланың инфраструктура төлевилелдерин чугаалашкан. 

Улан-Баторга тыва делегацияның төлээлери политиктер эвес, а специалистер база ужурашкан. Моолдуң даштыкы харылзаалар сайыды, дээрги Д. Цогтбаатар, орук болгаш транспорт хөгжүлдезиниң сайыды, дээрги Ж. Бат-Эрдэнэ база өскелер-биле база ужуражылгалар болган. Төлевилелдер деткимчени алган.  

Ол дээрге, бирээде, Тыва таварты Моолче чырык энрегиязын дамчыдары. Амгы үеде моолдар Кыдаттан 1 киловатт чырыкты 10 рубльге садып ап турар. Тываны таварты Моолче, оон Бурятияже чырык энергиязының дээрбээн тударынга Россия белен. Ону кылыптар болза, чырык энергиязының үнези бир чартык катап эвээжей бээр. Ол саналдан ойталаары берге деп бодаар мен. Бистиң республикага бодунуң энергокомплекизин хөгжүдеринге немелде аргаларны бээр, а эң кол чүве – чурттакчы чонга чиик өртектиг энергия бээр арга тыптыр. 

Ийиги төлевилел – ниити демир-орук. Кызыл – Курагино тудуу черле боттаныр ужурлуг. Моол 2017 чылда Тыва талазынче, Эрдэнэттен Овоотче рельстерни салып эгелээн. Мунгаш черге келир кылдыр дөзевилээн ийи шугумну тудуштарын, үе боду-ла негеп келген. Моол биле Енисей Сибириниң девискээрлериниң экономиктиг кады ажылдажылгазынга база хөгжүлдезинге ажыктыының дугайында чугаа чокка-ла, транзит орук инвестиция салыышкынын каш катап дүрген эгидер. 

Ийи таланың аразында агаар болгаш автомобиль оруктарынга хамаарыштыр онза тайылбыр херек . Аай-дедир аргыжылга бизнеске база анаа кижилерге шагда-ла анаа-бир чүүл апарган. Бир эвес «Хандагайты» тыва хыналда-эрттирилге пунктузун калбартыптар болза, Кыдатче Крансноярскиден чүък сөөртүлгези 700 км-ге, а Хакасиядан 1000 ажыг километрге кызырлыр. Автоаргыжылга ажыглап турар биче болгаш ортумак бизнеске ол дыка эки. 

«Специалистер-биле кады ажылдаанывыс соонда, Президент Баттулга-биле бөгүнгү чугаавыс элээн тодаргай апарган» - деп, Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол демдеглээн.