РФ-тиң Президентизиниң Айыткалының түңнелдери-биле: Тываның Баштыңы регионнуң хөгжүлдезинге бүгү талалыг сайгарылганы Россияның Чазаанга кылырын саналдаан

Республиканың удуртукчузу Россияның Чазаанга российжи регионнарда өг-бүле хандырылгазының чидиг айтырыгларын сайгарган темалыг тускай хуралды эрттирерин саналдаан. Шолбан Кара-оол хуу дузалал ажыл-агыйында мал-маганның саны көргүзүглерни экижидер эки чылдагаан болурунга удурланган.

«Президентиниң Айыткалы билдингир, тодаргай болду – деп Шолбан Кара-оол, Федералдыг хуралга Россияның Президентизи Владимир Путинниң айыткалын үнелээн. – Социал политика талазы-биле чиге санаашкыннар кылдынган». 

Шолбан Кара-оол четвергде, Москвадан чедип келгеш, Кызылдың аэропортунга журналистер-биле ужурашкан. 

Республика Баштыңы, Владимир Путинниң чугаазы российжи эң ырак суурларда өг-бүлелерни сонуургатканын, чугаалаан. «Чурттуң Баштыңы күрүнениң кол өзээ - сайзыраңгай инфраструктурада, а регионнарның ядыызы ооң чедингир эвезинде дээнин ылавылап демдеглээн – деп, Шолбан Кара-оол айыткан. – Ындыг болзажок, күрүне өг-бүлеге даянган, база даяныр-даа».  

Үш болгаш оон хөй ажы-төлдүг өг-бүлелерге ипотека чээлизин төлээринге 450 муң рубльди тускайлаар дээни, Тывага дыка улуг ужур-дузалыг, деп Тываның Баштыңы демдеглээн. «Ам хөй ажы-төлдүг өг-бүлелер чаңгыс ажы-төлдүг өг-бүлелер ышкаш дең аргалыг болур. Шынчы чоруктуң көргүзүү эвес-тир бе?» – деп, республика Баштыңы чугаалаан. 

 Күрүне баштыңының идип үндүрген чамдык саналдары, элээн каш чылдар бурунгаар Тывага боттандырып эгелээн эгелээшкиннеривисти сагындырар, деп Шолбан Кара-оол ылавылаан. «Көдээ доктор» программаны боттандырып, биче хоорайларже азы суурларже ажылдап чоруур күзелдиг эмчилерге 1 млн, фельдшерге 500 муң рубльдиң хары угда бээр төлевирин кылыр дээш оралдажып турдувус – деп, Шолбан Кара-оол чугаалаан. – Ындыг болзажок, акша-хөреңгивис чедишпес болганындан, ыраккы тыва суурларга ажылдаар дээн орус дыл башкыларынга миллион акшаны төлеп берип турар бис». 

Тываның Баштыңы российжи регионнарда өг-бүлениң чедимчезиниң айтырыын сайгарган тема-биле Россияның Чазааның тускай хуралынга илеткеп болурун чугаалаан. «Инициативаны бодумга алыр мен – деп, Шолбан Кара-оол айыткан. – Чүгле бистиң республикага чугула эвес, а өскелерде база бар чединмес чорукту Чазак хуралынга көдүрүп, чугаалажыры - мээң хүлээлгем». 

 Россияның Чазак даргазының социал политика талазы-биле оралакчызы Татьяна Голикованың ядыы-түреңги чорук дугайында чугаазы Тываның хөй-ниитизин хөлзедипкен. «Ол чугааның үнүп келгени эки болду. Тывалар херек кырында ындыг ядыы-түреңги эвес бис, деп дыка хөй кижилер удурланган» - деп, Шолбан Кара-оол демдеглээн. 

 Вторникте, февраль 26-да, Дээди Хуралдың хуралында ядыы-түреңги чорук темазынга чугааны чорудар деп планнаанын Тываның Баштыңы дыңнаткан. «Республиканың Чазак кежигүннерин база Хөй-ниити палатазын хаара тутпушаан, ону эрттирер – деп Шолбан Кара-оол чугаалаан. – Байдалды чүгле анализтээр эвес,а түреңги чорукту ажып эрттериниң немелде хемчеглерин ажылдап кылыр херек».  

Ынчангаш республика чазааның социал-экономиктиг шугумун эде көөр. Республикада ылап ажылдап турар шупту субъектилерни киириштирер. «Диванга чыдып алгаш, боду орта чүнү-даа кылбаан хирезинде, республиканы канчаар байыдарын чугаалаары болдунмас – деп, Шолбан Кара-оол демдеглээш, элээн каш чылдар бурунгаар чурттакчы чоннуң 50 хуузу эң ядыы, а назы-харның узуну 55 хар турганын сагындырган. – Ам ортумак назын 65 хар четкен, а ол айтырыгларны шиитпирлээрде Тыва Россияның мурнуку одуруунда турар». Ол айтырыг республиканың хөй-ниитизин хөлзедип, дээштиг болганын Тываның Баштыңы демдеглээн. «Татьяна Алексеевна Голикованың сөстериниң соонда, бистиң чонувуста улуг чүткүл тыптып келгени илдең – деп, Шолбан Кара-оол демдеглээн. – Чаңгыс чер-чурттугларывыстың хөй кезии боттарын «чалгаа бис» деп санавайн чоруурун илереткен». 

Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол Россия Федерациязының Чазаанга түреңги чоруктуң айтырыын чиге болгаш бүгү талалыг сайгарар херек деп, чугаалаан. 

 «Эрге-чагырганың шупту адырлары Россияның аңгы-аңгы регионнарында тургустунган айтырыглар дээш харыысалганы чүктээр болганда, РФ-тиң Чазааның даргазының ораклакчызының удуртулгазы-биле хурал эртер ужурлуг – деп, Шолбан Кара-оол демдеглээш, республиканың эрге-чагыргазы статистиканы экижидер дээш, Тывада малчын коданнарны албан-биле санаар дивейн турарын айыткан – Бистиң күрүневис кодан хойну хуу дузалал ажыл-агыйы кылдыр санап турары шын. Боттарывыс ажылдавас болзусса, ядыы азы бай бис бе дээн чугааны чорудары, утка чок деп бодаар мен».  

«Үе дүптен бээр мал-биле халбактанчып келген республика бис. Амдыгаа дээр дыка хөй кижилер өг-бүлезин, ажы-төлүн бут кырынга тургузар дээш, малын азырап чоруур деп, чоннуң чугаалап турары шын. Ындыг-ла кончуг бай эвес чурттап чоруурувус база чөптүг. Чонувуста ажылдаар күзел, чүткүл-сорук база чоргаарал барда, экономикавысты ам-даа хөгжүдер арга бисте бар. Келир үеже чүткүп, продукция бүдүрүлгезин көвүдедип, оруктарны тудуп, бүдүрүлгелерни үндезилеп, чырыкты киирер күзел чонда бар. Мындыг чугаа үнүп келгенинге өөрүп тур мен. Караңгы бодалдарлыг, адааргак кижилерге алыспаңар. Кыдыындан бир-ле кижи келгеш, шупту чүвени кылып бээринге идегээн ажыы чок. Келир үевис бистиң туружувустан база демниивистен хамааржыр. Федералдыг деңнелде дуза бар болганда, эгелекчи саналдарга күрүне деткимчезин ам-даа көргүзер бис. Хүндүткелдиг оралакчы даргам Татьяна Алексеевна Голикова-биле ужурашкаш, Россияның Чазаанга илеткелди кылырын дилээр мен. Сергей Кужугетович Шойгу-биле чугаалажып, сүмелештивис. Чонувус бай-байлак оранда чурттап турар. Бөгүнгү байдалывыс база келир үевис бистиң кызымаавыстан база арында дерлиг күш-ажылывыстан дорт хамааржыр. Багай бодалдарга, политиктиг салдарга кажан-даа алыспаңар. Демивисти каттыштырып, ажылдаалыңар!» - деп, Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол социал четкилерде бижээн.