Тываның чурттакчылары “Идепкейлиг хамааты” чат-бот таварыштыр чажыт арага садар 54 “точканы” илередиринге дузалашкан

ваның Баштыңы Владислав Ховалыгның инициативазы ажылдаткан “Идепкейлиг хамааты” чат-бот корум-чурум камгалаар органнарга чажыт арага саарылгазы-биле демисел чорударынга дөгүм болган. Үш ай иштинде чатче чурттакчыларның чоруткан дыңнадыглары-биле, республикада водка болгаш өске-даа эзиртир суксуннар садып турган 54 “точканы” илереттинген.
Ажыл-чорудулганың чамдык хевирлеринге чөпшээрел бээр болгаш хынап хайгаараар регионалдыг албанның удуртулгазы арага садыглаашкынында байдалдың база ол адырда хажыдыышкыннар-биле чоруткан демиселиниң дугайында республика баштыңынга илеткээн. Республика чазаанда ол ведомство арага рыногунга контроль база чажыт арага садыглаашкынынга удур демисел дээш харыылап турар.
Албанның медээзинден көөрге, республикада арага болгаш спирт холумактыг суксуннар ижери элээн каш катап өскен. Бирги чартык чылда ниитизи-биле 567,7 муң декалитр арага продукциязын, ооң иштинде пивону, үүрмектеп саткан. 2022 чылдың ол-ла үезинге деңнээрге, 23 хуу хөй (460,9 муң).
Дыңзыг суксуннар садары көвүдээн. Чөпшээрелдиг садыглар таварыштыр 45,8 муң дал водканы, эрткен чылдан 8 муң хөйге, а коньякты 2,9 муң, а 2022 чылда 2,3 муң далды садып-саарган. Тываның чурттакчы чонунуң кижи санынга арага ижери (пивону санаваска) өскен, бир кижи 3-тен 3,5 литр болган. Ол СФО-да эң куду көргүзүг.
Республика бюджединче арага акцизинден 51 млн ажыг рубль акша кирген. Эрткен чылдың бирги чартыынга деңнээрге, өзүлде 20 хуу азы 10,2 млн рубль болган. 2023 чылда спиртке акцизтен 124 ажыг млн рубль орулга алырын планнаан.
Пиво продукциязын сатканының динамиказы база ындыг. Эрткен чылдың алды айында 399,1 муң декалитр пивону саткан, а бо чартык чылда 492,4 далды, азы кижи санынга 23 литрни (2022 чылда - 18,4 л турган).
2022 чылдың бирги чартыында бодаарга 3,5 муң литр эвээшке, азы бо чылдың чартыында 59,4 муң литр спирт холумактыг продукцияны чажыт садып турда, тудуп хавырган. 294 садыг араганы чажыт садып тургаш туттурган. Бо садыглар чөпшээрелдиг-даа болза, арага садарын кызыгаарлаан чурумну хажытканнар.
Меге арага кадыкка айыылдыг деп биле тура-ла, ону садар эргези чок-даа болза, чажыт арага саарып турган 200 “адрести” полиция илереткен. Ону арагага хораннанган статистика бадыткап турар – этил болгаш метил спирт холуксаалыг кылымал арага ишкениниң түңнелинде, республикада 16 кижи өлген.
Арага садарының чурумун үрээш туттурган 493 садыгжының 429-зунга аңгы-аңгы хемчеглерни онааган. Спирт холуксаалыг продукция садып-саарылгазының чурумун чаңгыс эвес катап үрээш туттурганнарның лизенциязын хавырар шыңгыы хемчегни алган.
2022 чылда федералдыг чазактың сайгарлыкчыларны план езугаар хынаарынга кызыгаарлаашкыннарны кииргени, чажыт арага садыгжылары-биле демисел чорударынга шаптыктап турарын, ведомствонуң специалистери демдеглээн. Чурум үрекчилерин тударынга чүгле шаптыктап турар эвес, а туттуруп алган кижилерге безин харыысалга онаар арга бербейн турар.