«Евразияның интеллектуалдыг алдыны» шуулганның чорудуу-биле билдингир индий чурукчу Беной Бехлдиң делгелгези Тывада ажыттынган

 Делегейниң аныяктарның бирги «Евразияның интеллектуалдыг алдыны» шуулганының чорудуу-биле индий фоточурукчунуң делгелгези Тывада ажыттынган. Катаптаттынмас фотоделгелгени Москвада Индияның Элчин черинде Джавахарлала Неру атыг культура төвү биле Тываның Национал музейи организастаан. Билдингир индий фоточурукчу, кинорежиссер-документалист, төөгүчү Беной Бехлдиң 60 хире ажылдарын Кызылче эккеп, ону музейге белек кылдыр дамчыткан. 

 Тываның Национал музейиниң конференц-залында делгеттинген ажылдарында буддийжи салгалдың төөгүлүг тураскаалдарын көргүскен. Бистиң эрага чедир VI-XII вектерде Индияның Ранагири хүрээзинге туткан Кээргел сеткилдиң Ботхисаттвазы – Авалокитешвараның херээжен хуулуушкуну болур Тари бурганның скульптуразы, бистиң эраның V вектиң Шри-Ланкадан «Апсара» - бурганнарга болгаш дээди сагыылдарга чечектер чедирер дээрде амытаннар, Индияда Румтек хүрээ, Санчи субурган, Питалкхоры куй, Амаравати хоорай, Будданың чуруу, Нако хүрээлер, Эллоры куй, Боднатх субурган, Мьянмада, Шри-Ланкада ханада бижимелдер дээш, өске-даа чүүлдерни бараалгаткан. 

 Беной Бехлдиң чогаадыкчы коллекциязында Индияда, Афганистанда, Сибирьде, Тибетте, Японияда, Бутанда, Моолда буддийжи уран чүүлдүң болгаш скульптураның фоточуруктары чыгдынган. Ол бүгү ажылдар чаңгыс темага – бурунгу делегей шажыннарының бирээзи, ийи муң ажыг чыл бурунгаар Индияга төрүттүнгеш, оон Азияның Мурнуу, Мурнуу-Барыын болгаш Барыын чурттарында нептерээн буддизмге тураскааткан. Хүрээлерни тудары, скульптураны, чуруктарны, шажын дериг-херекселдерин кылыры, номнарны дүжүрүп бижиири - буддизм чүдүлгезинде сагыш-сеткил практиказы болгаш ону бадыткап турары кылдыр санаар. Беной Бехлдиң фотоажылдарының экспозициязын Фунг Пинг Шанның музейинге, Дели хоорайның Национал музейинге, Гонконг университединге, Лондонда, Токиода, Вашингтонда болгаш бөмбүрзектиң өске-даа хоорайларында делгээн. 

 Республиканың Баштыңы Шолбан Кара-оол делгелгениң байырлыг ажыдыышкынында, Россияда үш буддийжи төптерниң бирээзи - Тывага делгелгени эрттирер саналы дээш, Москвада Индияның Элчин черинде Джавахарлала Неру аттыг культура төвүнүң директору Ашиш Шармага өөрүп четтиргенин илереткен. 

 «Буддийжи өнчү салгал» делгелге-биле делегейниң аныяктарының бирги «Евразияның интеллектуалдыг алдыны» шуулганы стартты алганын демдеглээн: «Будда өөредииниң эдерикчилери бистер, авторнуң улуг ынакшыл-биле кылганы фоточуруктары дамчыштыр чүдүлгениң ыдыктыг черлеринге чедер онзагай аргалыг болдувус. Буддизмниң чүс-чүс чылдарда хей-аътты көдүрген төөгүлүг тураскаалдарын хөй кижилер делгелгеден көөрүнге бүзүрээр мен». 

 Чурттакчы чоннуң хөй кезии буддизмни эдерер-даа болза, өске чүдүлгелер база бар, ындыг болзажок шажын көрүжү-биле чөрүлдээлер республиканың эрткен төөгүзүнде туруп көрбээн деп, Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол демдеглээн. Чазак Даргазы Тываның төөгүзүн, амгы үезин база келир үеде хөгжүлдениң оруунуң дугайында каксы таныштыргаш, 1999 чылда Федерация Чөвүлелиниң делегациязы-биле кады Индияга чораанын база «күчүлүг Индияның» дугайында бодунуң бодалдарын үлешкен. 

 Джавахарлала Неру аттыг культура төвүнүң директору Ашиш Шарма база катап Индияга чедерин сүмелээн – бо чылдар дургузунда ол чурт дыка өскерлип, дүрген сайзыралдыг, күштүг күрүне апарган. Россия биле Индия шагдан бээр бүзүрел богаш хүндүткелге үндезилеттинген быжыг харылзаалыг, сагыш-сеткил болгаш экономиктиг план-биле чыл келген тудум чоок апар чыдарын, төптүң удуртукчузу онзалап демдеглээн. Буддизм ында эвээш эвес рольду ойнап турар: «Индияда чугула рольду буддийжи чүдүлге ойнап турар. Буддизмниң үнелиг чүүлдери, амылыг бойдуска хамаарыштыр кээргээчел сеткил кижилерниң ниитилежилгезиниң, тайбың дээш кады хөделиишкининиң үндезинин тургузуп турар. Буддийжи философияны болгаш үзел-бодалды өске чурттарже нептередири, амыдырал-чуртталганың экономиктиг болгаш гуманитарлыг адырында чоннарның кады ажылдажылгазынга болгаш каттыжыышкынынга салдарлыг». 

 Ашиш Шарма Москвада Индияның Элчин черинге Тываның, ооң төөгүзүнүң, экономиктиг болгаш культурлуг курлавырның дугайында таныштырылганы организастап, аңаа Индияның эрге-чагырга күрүне органнарының удуртукчуларын, биснезтиң төлээлерин киириштирип, кандыг угланыышкын-биле чедимчелиг кады ажылдап болурун тодарадырын сүмелээн. 

 Индияның Дрепунгка Гоман-Дацан хүрээзинге өөредилгени эрткен Тываның Камбы-ламазы Лопсан Гьятсо делгелгениң ажыдыышкында сөстү алган. Индияның катаптаттынмас ылгавырларын, өөренип турганының, ол чурт чуртталгада делегейже көрүштү арыг болгаш чаагай кылдыр кезээде өскертиптерин чугаалаан. Делгелгеде келген кижилерге байырны чедиргеш, буддизм төөгүзүнүң күжүн эскерип, оон сүлде-сүзүктү алырын күзээн. 

 Джавахарлала Неру аттыг культура төвүнде «Омкара» коллективтиң артистериниң күүселдезинде «одисси» хевирде хореограф Кумар Акшайның тургусканы классиктиг индий танцылар байырлыг хемчегни каастаан. Индий танцы театрының кол күүседикчизи Елена Князева классиктиг танцыны 9 чыл: баштай орус башкыдан, оон индий гурудан өөренген. Арга-дуржулгалыг самчы амгы үеде индий танцының нарын аргаларын студентилерде өөредип турар. «Омкара» театр Россияның хоорайларынче болгаш өске чурттарже концерттерлиг үнүп турар. 

 Джавахарлала Неру аттыг культура төвү Москвада индий ниитилежилгелер ассоциациялары, Индияда 50 ажыг хуу культура төптери база Россияда танцы школалары-биле кады ажылдажылгалыг. Төптүң башкылары российжи университеттерде, институттарда болгаш школаларда мастер-класстар болгаш семинарларны эрттирип, төптүң «ыры», «танцы», «йога» студентилери аңгы-аңгы культура хемчеглериниң доктаамал киржикчилери. Джавахарлала Неру аттыг төп российжи университеттер-биле эртем адырында кады ажылдап, российжи хамаатыларга Индияга гуманитарлыг эртемнер болгаш дылдарга өөренир аргаларын дыңнадып, кады калбак ажылдажылганы чорудуп турар.