Сарыг-Сеп суурда «Аныяк өг-бүлеге - кыштаг» губернатор төлевилелиниң киржикчилерин бадылаан

 2016 чылда Каа-Хем кожууннуң 11 суурундан 9 суур «Аныяк өг-бүлеге - кыштаг» губернатор төлевилелинге киришкен. Кожуун төвү болур Сарыг-Сеп суур Тываның Көдээ ажыл-агый яамызының даңзызынче кирбээн болза, ыраккы Сизим одар-белчиир чедишпезинден база чаңчылчаан эрги чүдүлгезин сагып, күрүне деткимчезиниң программазынга киржиринден ойталаан турган. 

 Сарыг-Септиң эрге-чагыргазы 2017 чылда «Аныяк өг-бүлеге – кыштаг» төлевелелди боттандырар күзелин илередип, январьда-ла чоннуң чыыжын организастап, кордакчыларның аразындан баш бурунгаар шилилдени чоруткан. Каа-Хем кожууннуң чагыргазы Сарыг-Сеп сумузу бо чылын бир дугаар күрүне программазынче чагыгны кииргенин көргеш, шупту суурларның чагырга даргаларының база баштыңнарының, муниципалдыг албан черлериниң болгаш ведомстволарның удуртукчуларының киржилгези-биле эрткен хурал үезинде оларның саналдаан кордакчыларын база катап көрген.  

 2017 чылдан эгелеп губернатор төлевилелин күүседиринге шилилдениң кол негелделеринге – киржикчилерниң 35 харга чедир назылыын, назы четпээн ажы-төлдүүн, мал ажыл-агыйын билирин, төрелдериниң талазындан деткииринге беленин өөренип көрүп турарын сагындыраал. База бир кол чүүл – суму эрге-чагыргазының талазындан аныяк өг-бүлелер-биле кады болуру, кандыг-даа айтырыглар талазы-биле оларга дузаны көргүзеринге белени албан.  

 Ук хуралда Сарыг-Септиң эрге-чагырга органнарының сүмелээни ийи аныяк өг-бүлени көрген. Оларның бирээзи – кожуун төвүнүң Мерген деп черинден 34 харлыг Родион биле Азиана Салчактарның өг-бүлези. Дөрт ажы-төлдүг, кайызы-даа ажыл чок. Өг-бүлениң эр ээзиниң ада-иези ам-даа мал малдап чоруур, одар-белчиири, сиген кезер шөлдери, көдээ ажыл-агый техниказы бар. Аныяктар ада-иезинге дузалажып чоруур-даа болза, боттары аңгы ажыл-агыйлыг болуксап турарлар. Мерген хемниң бажында Долгановкада черни көрүп алган, мал малдаарынга одар-белчиири-даа тааржыр, суггат айтырыынга хала чок.

 Азиана Салчак эрткен чылын-на төлевилелге киржир күзелдиг турганын чугаалаан: «Аныяк өг-бүлелерге ындыг төлевилел бары дыка эки-дир. Ада-иевис ышкаш бодувус малывыс тудуп, боттарывыс малчын турлаглыг болуксап тур бис. Ону шыдаар бис дээрзинге бүзүрээр мен».  

 Назы четпээн дөрт уруглуг база-ла хөй ажы-төлдүг өг-бүле Алаш биле Сания Монгуштарның өг-бүлези – база бир кордакчылар . Өг-бүлениң херээжен ээзи Каа-Хем кожууннуң Өг-бүлеге болгаш уругларга социал дуза төвүнде ажылдыг, ашаа - ажыл чок. Кайызы-даа мал ажыл-агыйын билир, мал оъткарар болгаш суггарарынга таарымчалыг чериниң участогу бар. Бо өг-бүле доктааттынган негелделерге дүгжүп турза-даа, назы-хары-биле арай таарышпазын бадылаашкында чугаалажып көрген. Ооң түңнелинде, Сарыг-Сеп суурдан губернатор төлевилелинге киржир эргени Салчактарның өг-бүлези алган. 

 Муниципалдыг тургузугларга аңгылаан акша-хөреңгиден дыка хамааржыр дээрзин Каа-Хем кожуун чагыргазының даргазы Алексей Чалан-оол чугаалаан. Кожууннар чагыргалары Күрүне деткимчезиниң программазынче киирер кылдыр чон чыыжында шилиттинген аныяк өг-бүлелерниң шупту даңзыларын республиканың Көдээ ажыл-агый яамызынче бээр. 

 «Эгелеп чоруур фермер» күрүне программазының чорудуунда регион бюджединден кады акшаландырар негелде-биле «Аныяк өг-бүлеге – кыштаг» төлевилел боттанып турарын сагындыраал. 

 Хурал үезинде Тываның агротехнологиялар техникумунуң директору Александр Адымачи сургуулдарга мал ажыл-агыйының билиин бээрде, өөредилге чериниң төлевилелге киржир аргазын өөренип көөр дилегни кирген. Каа-Хем кожууннуң тус чер бот-башкарылга органнары губернатор төлевилелиниң негелделерин болгаш бюджет албан черлериниң аңаа киришпезин тайылбырлаан. Аныяктар төлевилелдеринге болгаш эгелээшкиннеринге грант деткимчезиниң федералдыг программаларынга киржирин, база ол ышкаш сургуулдарның билииниң шынарын бедидери-биле Тываның Көдээ ажыл-агый, Өөредилге яамыларының деңнелинге өске арга-хевирлерни ажылдап кылырын техникумнуң удуртулгазынга сүмелээн. 

 Сумулар удуртукчулары «Аныяк өг-бүлеге – кыштаг» төлевилелдиң күүселдезиниң өске-даа айтырыгларын чугаалашкан. Малчын коданнарны мал ажыл-агыйын тударынга таарымчалыг черлерге айтырын шиитпирлээн. Аныяк малчыннарга бажың, кажаа-хораа тударынга ыяш белеткээр арга-арыг участогун ам удавас бээрин планнаан. Мал садып алырын чугаалажып тура, транспорт чарыгдалдарын камнап алыры-биле, чоок чыдар муниципалдыг девискээрлерде ажл-агыйлардан алырын, малдың назы-харынче база көөрүн сүмелешкен.  

 2016 чылда «Аныяк өг-бүлеге – кыштаг» төлевилелдиң боттанылгазында аскааны – электроэнергия, суг хандырылгазы дээн ышкаш чүүлдерже кичээнгейни салып, бодамчылыг болурун Каа-Хемниң эрге-чагыргазы чагаан.