03.10.2023
Бөгүнге чедир 206 729 га шөлден 256 977 тонна сиген-ширбиилди кезип, мал чеми белеткээр планны 104,6 хуу чедирипкенин, республиканың Көдээ ажыл-агый болгаш аъш-чем яамызы дыңнаткан. Эрткен чылдың бо үезинде 241 муң тонна сиген-ширбиил белеткеттинген турган. Бо сезонда гадан ортумаа-биле 12,5 центнер сигенни кескен.
Республиканың чеди муниципалдыг району мал чеми белеткээр планнарын күүсеткен. Чижээ, сүт-хөлчүлер гектардан-на 19 центнер сигенни кезип, барык 30 муң тонна мал чемин белеткеп, планын 156,5 хуу чедир күүсеткен. Кызыл кожуунда сиген эки үнген: гадан-на 20 центнерни кезип, планын 120 хуу чедирип, 28 муң тонна мал чемин белеткээн. Таңды кожуун 27,3 муң тоннаны (135 хуу), Каа-Хем кожуун 11,7 муң тоннаны (115 хуу) белеткеп алган. Барыын-Хемчик, Өвүр база Тере-Хөл кожууннар сиген-ширбиилге хереглелин бүрүн кылып алган.
Беш муниципалдыг тургузуглар – Чаа-Хөл, Чөөн-Хемчик, Бай-Тайга, Чеди-Хөл база Улуг-Хем кожууннар – сиген белеткелин доозарының кырында келген. Бо кожууннар чогуур мал чемин кылып алырынга бүзүрелдиг.
Республиканың беш муниципалдыг тургузуунга агаар-бойдус таарымча чок болганындан, оът-сиген чедир үнмээнин яамының специалистери дыңнаткан. Мөңгүн-Тайгада – бир гадан 6 ц, Эрзинде –7 ц база Тес-Хемде – 8 центнер сиген дүжүдү алдынган. Ынчангаш кышты хүр ажар мал чеми чедир кылдынмаан.
Ол чидиг айтырыгны шиитпирлээри-биле кожуун чагыргалары аразында дугуржулгаларны чарып, оът-сиген эки черлерже сигенчилер бригадаларын чорудуп, артыкшылдыг сиген белеткеп алган көдээ ишчилерден сигенни садып ап, кожа-хелбээ Хакасия база Красноярск крайдан садыглажылганы организастаан.
Бөгүнде тус черниң бүдүрүлгелеринден 2 муң хире тонна сигенни садып алган болза, кожа регионнардан 146,8 тонна сигенни эккелген. Эрзин кожуунче 1254,4 тонна, Чаа-Хөлче - 220 тонна, Мөңгүн-Тайгаже - 308,5, Тес-Хемче – 85 хире, Барыын-Хемчикче - 17,5 тонна, Чөөн-Хемчикче - 10,5 тонна сиген-ширбиилди сөөртүп чедирген.
Боттуң хереглелинге мал чемин белеткээринден аңгыда, муниципалдыг болгаш республика курлавырларын белеткээр план күүселдези чергелештир чоруп турар. Көдээ ажыл-агый яамызының медээзи-биле алырга, курлавырда 5913 дүрүг сигенни, азы херек хемчээлдиң чартыы хирезин бөгүнде белеткеп алган.
Чөөн-Хемчик, Каа-Хем, Бии-Хем, Сүт-Хөл, Таңды, Чаа-Хөл база Чеди-Хөл кожууннарның ажыл-агыйлары дүжүт ажаалдазын шапкынчыткан. Бөгүннүү-биле алырга, тараа шөлдериниң 16 хуузундан, азы 2249 газындан тараа культураларын ажаап алган. 1910 тонна сула, 883 тонна кызыл-тасты, 176 тонна арбайны, азы гадан 13,2 центнерни ажаап, 2969 тонна тарааны ажаап алган. Сүт-Хөл база Каа-Хем кожууннар элбек дүжүттү: гадан 24 база 24,9 центнерни тус-тузунда кескен.
4 987 га шөлден (планның 25 хуузу) мал чиир культураларны ажаап, 2414 га картофель шөлүнүң 1860 газындан 17 157 тонна дүжүттү казып алган. Ногаа культураларын ажаары база адакталган. Дүжүттүң 80,5 хуузун ажаап, 3950 тонна дүжүттү алган.
Октябрьның ортанга чедир дүжүт ажаалдазын бүрүнү-биле доозары планнаттынган.