КЭФ-2023-те Тыва: шуулганның төөгүзүнде бүдүн регионнуң арга-шыдалын стратегтиг тускай сессияга бир дугаар таныштырган

XIX Красноярскиниң экономиктиг шуулганының бир шөлүн Тыва Республиканың хөгжүлдезинге тураскааткан. Тываның баштыңы Владислав Ховалыг байырын чедиргеш, Россия, Моол база Кыдаттың белдиринде онза геополитиктиг байдалдыг, бай-байлак арга-арыг, суг болгаш минерал-чиг эт курлавырларлыг республика - улуг болгаш каш янзы инвестиция төлевилелдерин эгелээринге онзагай баазалыг регион болуп турарын демдеглээн. Социал-экономиктиг хөгжүлде сорулгазын чедип алырда, республиканың бөгүнгү планныг шимчээшкининиң айтырыгларын шиитпирлээринге бот-сайгарылгалыг улуг магадылалды эккээринге бүзүреп турарын, республика баштыңы чугаалаан.
Россияның иштинде база делегей рыногунда республиканың транспорт четтинмес айтырыын, экономика болгаш социал адырда электриниң чедишпезин эвээжедири, регион экономиказынче: тывыш болгаш болбаазырадылга үлетпүрүнче, көдээ ажыл-агый база арга-арыг болбаазырадылга комплекизинче үлүг-хуунуң өзүлдезин хандырган бюджетти тургузуп турар баазалыг адырларны хөгжүдериниң мурнады боттандырар айтырыглары барын ол демдеглээн.
Тываның Чазаандан бирги вице-премьер Владимир Донских республикада чиигелделиг шөлдерни, вице-премьер Александр Брокерт комплекстиг тудуг девискээрлерин, республиканың туризм агентилелиниң директору Ай-Хан Догур-оол регионнуң туризм адырында инвестициялыг санал-оналдарны таныштырган.
2035 чылга чедир Сибирьниң социал-экономиктиг хөгжүлдезиниң стратегиязынче Тыва Республика талазы-биле 41 төлевилел кирер. Хөгжүлдениң ол төлевилелдери республиканың шупту муниципалитеттерин хаара тудар. Бок болбаазырадыр заводтар, "Хандагайты" онза экономиктиг зонаны тудары, үнелиг, аар үнелиг металлдар болгаш хөмүр тывыштарын шиңгээдири, "Үш-Белдир" санаторийни, бүдүн чыл ажылдаар уруглар лагерин, Кызыл хоорайга база Тываның кожууннарынга комплекстиг чуртталга тудуун тудары, көдээ ажыл-агый болбаазырадылга бүдүрүлгелерин, боозадылга-уксаажыдылга төптерин ажыдары, мелиорацияны, ыяш болбаазырадылга бүдүрүлгезин хөгжүдери, ыраккы суурларны Россияның чаңгыс аай энергетика системазынга кожары, социал объектилер тудуун кылыры дээш, өске-даа хемчеглер бар.
Тываның делегациязының “Келир үеже инвестициялар. Тываны хөгжүдер перспективтиг угланыышкыннар” деп таныштырылгазының соонда, Россияның улус ажыл-агый болгаш күрүне албаны академиязының Регион политика төвүнүң директору Владимир Климанов делегейде амгы байдал-биле холбаштыр республиканың аргаларынга хереглел улгатканын демдеглээн:
«Шынап-ла, республиканың курлавырлары дыка улуг. Ажыл-агый ажыглалынче ам-даа кирбээн бойдус курлавырлары, Сибирь, Моол база Кыдаттың аразында республиканың транзит аргалары-биле харылзаалыг аңгы-аңгы чаа инвестиция төлевилелдеринге ол хамааржыр. Сөөлгү чылда бистиң чурттуң таварышканы чаа үеде Тываның күчү шыдалы улам улгадып, оон-даа херектиг апаар ужурлуг деп бодаар мен».
Тывада шупту арга-хевирлер тыптып турарын стратегтиг сессия үезинде көрдүвүс деп, Климанов немээн. Чижээ, республика делегациязының таныштырганы курлавырлар шиңгээдир база бүрүн болбаазырадылганың чаа бүдүрүлгелерин ажыдары, чуртталга тудуун тудары, туризмни хөгжүдери дээш, өске-даа төлевилелдер аңаа хамааржыр:
«Тываның идип үндүргени шупту төлевилелдерин боттандырарынга Россияның чүгле каш регионунда ажыглап турар мындыг онзагай арга бар – инвесторларга саң-хөө аргаларының тускай бөлүк аргаларын киирген федералдыг чазактың хүлээп алганы социал-экономиктиг хөгжүлдезиниң тускай программазы. Ол инвесторларны немей хаара тударынга эптиг арга болур».