Россияның Парлалга хүнүнүң байырлалы

Россияның парлалга хүнүнде, февраль 13-те, республиканың журналистери Виктор Көк-оол аттыг хөгжүм-шии театрының «Тет-а-тет» биче театрынга чыглып келгеннер.

Оларның аразында хөй санныг аныяк талантылыг журналистерден аңгыда, тыва журналистикага боттарының чогаадыкчы салым-чаяанын, сагыш-сеткилин, эртем-билиин бараалгаткан хоочуннар база эвээш эвес болган. Аңгы-аңгы салгалдарның журналистери Россияның парлалга хүнү-биле бот-боттарынга байыр чедирип, бүгү-ле эки чүүлдерни күзеп турганнар. Парлалга хүнү радио, телевидение, солуннар, электроннуг массалыг информация журналистерин, журналистиканың салгалдарын каттыштырып турар хүн-дүр деп, байырлалды ажыдып тура, тележурналист Виктория Тас-оол чугаалаан.

Чылдың-на Россияның парлалга хүнүнде Тываның журналистери эрткен чылын кылган ажыл-херектерин түңнээр, шылгарааннарны шаңнап-мактаар чаңчылдыглар. 2013 чыл тыва журналистикага онзагай чыл болган деп чугаалаарының барымдаалары хөй деп, Парлалга хүнүнге тураскааткан байырлыг хемчегге ооң киржикчилери демдеглээннер. 2013 чыл — Россия биле Тываның чаңгыс демнежилгезиниң 100 чылын 2014 чылда демдеглеп эрттиреринге белеткелдиң эгелээн чылы. Чогум-на 2013 чылда чаа идеялар тыптып, херек кырында боттанып эгелээн. Оларның бирээзи — республиканың ажыл-ишчи кижилериниң күш-ажылчы тура-соруун оттурган «Чаңгыс суур – чаңгыс бүдүрүлге» губернатор төлевилели. Төлевилелге киришкен кижилерниң ажыл-ижин чырытканы-биле ону херек кырында боттандырарынга журналистер база улуг үлүүн киирген. Солун-сеткүүлдерден, телерадиодамчыдылгалардан губернатор төлевилелиниң ачызында чогуп турар ажыл-херектер дугайында бүгү республиканың чурттакчы чону билип ап турган. Тываның Баштыңының Чарлыы-биле «Чаңгыс суур – чаңгыс бүдүрүлге» губернатор төлевилелин чырыдарының тус черниң массалыг информация чепсектериниң аразынга конкурсту чарлап, Тыва Республиканың Баштыңының грантызын доктааткан. Тываның массалыг информация чепсектеринден 15 чагыг кирген. Конкурстуң түңнели-биле эң эки алды төлевилелди деткээн. Грантының акша деткимчезин оларже шилчиткен. Губернатор төлевилелин чырыдарынга «Шын» биле «Тувинская правда» солуннар улуг үлүүн кииргеннер.

Республиканың массалыг информация чепсектериниң ажыл-херектеринде боттанган чаа чүүлдер эвээш эвес. «Тыва 24» деп девискээр телеканал тургустунган. Бодунуң дамчыдылгаларын чаа телеканал «Бүгү Россия» медиа-порталда бо чылдың январь айда эгелээн. 2013 чылдың августан «ТНТ» телеканалче үнген. Хоочун журналист Роман Тас-оолдуң удуртулгазы-биле ында журналистикага салым-чаяанныг аныяктар ажылдап турар.

Эрткен чылдың апрель айдан «Комсомольская правда» солуннуң «Комсомольская правда – Тыва» үндүрүлгези республикада үнүп эгелээн. Ол Россияның өске девискээрлеринде база чырыкче үнүп, оларның чурттакчы чонун Тыва-биле таныштырып турар.

Тыва Республиканың Информатизация болгаш харылзаа яамызының күжениишкинниг ажылының ачызында Парлалганың болгаш массалыг информацияның федералдыг агентилелинден 2 миллион 495 муң рубль, «Россияның культуразы» тускай сорулгалыг федералдыг программадан 1 миллион 320 муң рубль деткимчени Тываның парлалгазы алган. Ол акша-хөреңги-биле бичии уруглар чогаалчызы Леонид Чадамбаның бичии уругларга шүлүктериниң чыындызын, «Тыва улустарның тоолдары» чыындыны, «Тыва Арат Республика – шупту чүүлдү Тиилелгеге!», «Кызыл В.П.Ермолаевтиң көргени-биле» фотоальбомнары дээш, өске-даа парлалга продукциязын үндүрер.

Бо дээрге республиканың массалыг информация чепсектериниң бүдүрген ажыл-херектериниң, чедиишкиннериниң чүгле чамдыызы-дыр.

Россияның Журналистер эвилелиниң Тыва девискээр салбырының даргазының хүлээлгезин күүседип турар Эльвира Лифанова Россияның парлалга хүнү-биле Тываның бүгү журналистеринге байыр чедиргеш, Тываның Баштыңын журналист эш-өөрнүң мурнунче чалаан. Россияның парлалга хүнү-биле изиг байырны сагыш-сеткилиниң ханызындан республиканың журналистеринге Шолбан Кара-оол чедирген.

Массалыг информация чепсектерин дөрткү эрге-чагырга деп санап турары шын, чөптүг эвес чүүлдерден кижилерни олар камгалап турар деп Шолбан Кара-оол чугаалааш, Россияның парлалга хоойлужудулгазында кошкак талаларынга доктааган. Чижээлээрге, парлалгага нүгүлдээр чоруктан кижилерни хоойлу долузу-биле камгалап шыдавазын демдеглээн. Ынчангаш журналистер шупту чүүлдерни шынныы-биле бижиир, куруг черге удур туруушкуннарны болдурбас, журналистерниң ажылы тургузукчу утка-шынарлыг болуру республика эрге-ажыктарынга дузалыг деп чугаалаан.

Интернеттиң ажыктыг болгаш эң ылаңгыя аныяк салгалга хоралыг салдарынга база Тываның Баштыңы доктаагаш, Интернетти сөс-биле шынныг ажылдап шыдаар журналистер, башкылар ышкаш кижилер ээлээр ужурлуг деп демдеглээн.

«Чаңгыс суур – чаңгыс бүдүрүлге» губернатор төлевилели дээш республиканың удуртулгазының өске-даа эгелээшкиннерин журналистерниң деткээни дээш оларга өөрүп четтиргенин Шолбан Кара-оол илереткеш, бо төлевилел ам-даа уламчылаар, 2013 чылда арга-дуржулганың чедер-четпес талаларын кичээнгейге алырын чугаалаан.

Россияның парлалга хүнү-биле журналистерге Тываның Баштыңы база катап байыр чедирип, чогаадыкчы чедиишкиннерни, а кол-ла чүве быжыг кадыкшылды күзээн.

Журналисчи чогаадыкчы мергежилдиң «Чонар-даш бийир» деп он ийиги конкурузунуң тургузукчулары — Россияның Журналистер эвилелиниң Тыва девискээр салбыры биле Тыва Республиканың Информатизация болгаш харылзаа яамызы.

Россияның парлалга хүнүнде ажылынга үре-түңнелдиг, ак сеткилдиг чоруу дээш «Шын» солуннуң Өөредилге, эртем болгаш инновация килдизиниң редактору Валерия Конгарга Тыва Республиканың Баштыңы—Чазааның Даргазының Өөрүп четтириишкинин тывыскан. Аныяк журналист 10 чылдың дургузунда өгбе солунга бараан болуп, өөредилге, социал политика айтырыгларын бедик деңнелге чырыдып, номчукчуларның сонуургалын быжыы-биле чаалап алган. «Тыва Республиканың алдарлыг ажылдакчызы» хүндүлүг атка парлалганың хоочуну Лариса Кенин-Лопсан төлептиг болган. Парлалга адырынга киирген үлүг-хуузу, үре-түңнелдиг ажылы дээш «Шылгараңгай күш-ажыл дээш» медальды «Шын» солуннуң очулга килдизиниң редактору Даңгыт Чыдымга тывыскан. Даңгыт Иргитович 21 чылдың дургузунда «Шында» ажылдап, аныяктарның дагдыныкчызы, башкызы болуп чоруур. Буянныг хоочунга өөрүп четтиргенивисти илередип, солун дамчыштыр коллективтиң мурнундан байырны чедирдивис. Тыва Республиканың журналистиказынга киирген үлүг-хуузу дээш премия лауреадының сертификадын «Тувинская правда» солуннуң фотокорреспондентизи, парлалганың хоочуну Владимир Савиныхка тывыскан.

Тыва Республиканың Баштыңының грантыларын МИЧ-терниң чогаадыкчы коллективтеринге тывыскан. Тыва биле Россияның демнежилгезиниң 100 чылынга болгаш Кызыл хоорайның үндезилеттинип тургустунганының 100 чылынга тураскааткан мөөрейге «Тергиин төлевилел» номинацияга «Төрээн чуртуң төөгүп берем» деп төлевилел-биле республиканың «Шын» солуну тиилеп үнген. Ол ышкаш Тыва Республиканың Баштыңының грантыларынга «Центр Азии», «Тувинская правда» солуннары, «Новый век», ГТРК «Тыва» телеканалдары болгаш ГТРК «Тыва» радиозу төлептиг болган.

ТР-ниң Дээди Хуралының (парламентизиниң) депутады Ирина Самойленко Каң-оол Давааның өмүнээзинден байыр чедириишкинин номчааш, кызымаккай ажылдыг журналистерге шаңнал-макталдарны тывыскан. ТР-ниң Дээди Хуралының Даргазының хүндүлел бижиин Оюмаа Көшкендейге, Роланда Казачаковага, ол ышкаш ТР-ниң Дээди Хуралының өөрүп четтириишкинин «Шын» солуннуң ниитилел-политиктиг секторунуң редактору Алдынай Бады-Хоога тывыскан.

Байырлыг кежээге чаңчыл болган журналистерниң дээди шаңналы—«Чонар-даштан демир-үжүк» тыпсырының езулалы болган. Бо чылын тыва дылда бижиир журналистер мөөрейниң чаа дүрүмүн езугаар материалдарын орус дылче очулдургаш, кииргенин демдеглээйн. Парлалга МИЧ-териниң ортузунга аңгы-аңгы номинацияларга тиилекчилерни илереткен. «Тергиин очерк» номинацияга Михаил Рудаков («Красноярская газета»), Елена Чадамба («Тувинская правда»), Любовь Күжүгет («Шын» солун) төлептиг болганнар. «Интервью» деп номинацияга Татьяна Рамазанова («Плюс Информ»), Валерия Каң («Центр Азии») болгаш «Шын» солуннуң хоочуну Светлана Балчыр тиилээн. «Сайгарылгалыг чүүл» номинацияга «Шын» солуннуң хоочуну Галина Маспык-оол тиилээн.

Электроннуг МИЧ-тер ортузунда бо чылын «интервью», «дебют» номинацияларга шылгарааннар чок болган. «Сюжет» номинациязынга Альмира Сенди («Новый век»), Константин Куцевалов (ГТРК «Тыва»), Виктория Тас-оол (ГТРК «Тыва») төлептиг болган. «Сайгарылгалыг программа» номинациязынга «Тува-24» каналдың корреспондентизи Айдың Лопсан тиилээн.

Байырлыг кежээ сураглыг ыраажылар Софья Кара-оол, Эльвира Докулактың байыр чедириишкиннери-биле доозулган.

Алдынай Бады-Хоо, Шаңгыр-оол Монгуш.

"Шын" солун