Тываның улустуң чогаалчызы Монгуш Кенин-Лопсан «Хамның салым-чолу» деп чаа номун номчукчуларга таныштырган

 Тываның улустуң чогаалчызы, төөгү эртемнериниң доктору, тыва хамнарның президентизи Монгуш Кенин-Лопсанның «Хамның салым-чолу» деп чаа номунуң таныштырылгазы республиканың Национал музейинге эрткен. 

 Республикада болгаш оон дашкаар-даа ады-сураа билдингир шинчилекчизи, тыва тоолчургу чугааларның болгаш культураның кадагалакчызы эртемденге байыр чедирип, номну садып алыр дээш хөй кижи аңаа чыылган. 

 «Хамның салым-чолу» деп номда авторнуң кырган-авазы, хам дээш репрессияга таварышкан Хандыжап Кууларның берге салым-чолун төөгээн. Автор тоол шаг-биле шын үени холбап, болуушкуннарның шаг үелерин аңгы-аңгы көргүскен. 

 Ыраажы-хемниң кижилерин, тыва чоннуң бурун ужур-чаңчылдарын база аас чогаалын, респрессияга таварышканнарның аар-берге салым-чолунуң дугайында ол чугаалап турар. Ном дыка үр үеде парлаттынмайн чыткан, ам төрээн чериниң төөгүзүнүң арыннарын база катап ажыдып, маадырларның салым-чолун ынакшыл болгаш муңгарал-биле бижээнин номчукчулар таныжар.  

 Монгуш Борахович чогаалын таныштырып тура, элээн каш чылдарда номну бижээнин, ону чырыкче үндүрери - быжыг шиитпири турганын чугаалаан. Тыва чоннуң эртинези – хамнаашкынны кадагалап, хамнарны хүндүлеп, оларны дыңнап чоруунче келген кижилерни кыйгырган:

 «Тыва хамнар – бүгү делегейде билдингир, алдар аттыг кижилер-дир. Оларның алгыштары кайгамчык. Камерада тырттырап ап турар болза, тырттырзыннар, ол эки-дир. Хам культуразын ам-даа тырттырып, ону нептеретсиннер, байлаавысты кадагалап, көвүдетсиннер. Мээң күзелим ол. Хамнар дээрге – ыраажылар, композиторлар-дыр, үе дүптен бээр тывалар хам чүдүлгелиг чораан. Ону кадагалап, камгалап арттырып алганы – культуравыс чоргааралы-дыр. Хамнаашкын – кижи төрелгеттенниң бедик культуразы, хамнар аңгы-аңгы, тускай салым-чаяанныг кижилер-дир, ынчангаш улуг хамнарны хүндүлеп чорууруңарны чагыдым. Тыва – хамнарның чурту болганы делегейде улуг алдар. Тывада хамнаашкын бир онзагай, ону кадагалап арттырар херек». 

 Тывада хамнар организацияларының төлээлери тыва чоннуң улуг өгбезин дүңгүрлеп байырны чедирген. Оон аңгыда көскү хөй-ниити ажылдакчылары, чогаалчылар, аныяктар сеткилинден чараш сөстерни алгаан. Монгуш Бораховичиниң база номнуң маадырының төрээннери сактыышкыннарын үлежип, чогаалчыга байырын чедирип, белектерни сөңнээн. Тываның улустуң чогаалчызы ужуражылгада келген кижилер-биле өөрүшкүзүн үлежип, бүгүдеге чаагай чорукту болгаш амыр-тайбыңны күзээн. 

 Кенин-Лопсан бодунуң холунуң үжүүн салган «Хамның салым-чолу» деп номун Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оолга дамчыткан. База ол ышкаш А.С. Пушкин аттыг Национал библиотекага, Тываның гуманитарлыг болгаш социал-экономиктиг шинчилелдер институдунга, республиканың чогаалчылар эвилелинге, «Адыг-Ээрен» хамнар хөй-ниити организациязынга болгаш өскелерге-даа номнарын белек кылдыр берген.