Чагытайда чаа хүрээ

Хиндиинде хир чок, аяс ак-көк дээрде хүннүң чырыы изиңнеди чип турар халыын изиг хүнде найысылал Кызылдан Чагытай хөлче үнүптүвүс. Таңды-Ууланың эдээ чоокшулаан тудум, агаар-бойдус өскерлип, шокар булуттар хүннү дуглай кааптып, хензиг када-даа бол, сериидеш кыннып чор. Чагытайже чоокшулап, чаа хүрээниң барааны көстүп келирге, ооң чанында хөй янзы автомашиналарның соңгалары хүнге чайынналып, чылчырыктап турарын, бөгүн мында та чеже кижи республиканың чүк санындан чыглып келгенин магадап ордувус.

Чаа хүрээ — «Сангье Чолинг»  (Бурганның саадап олурар оран-савазы дээн уткалыг) Даян төвүнүң байырлыг ажыдыышкынын манаан чонну, шынап-ла, кижи санап четпес. Канчап сыңчыр ирги бис деп бодал башка шывараш кынныр.

Хөгжүмнүң байырлыг үнү чаңгыланган соонда, хүндүлүг аалчылар –ТР-ниң Баштыңы — Чазааның Даргазы Ш.В.Кара-оол, хүндүлүг Шивалга Ринпоче башкы олар чедип кээрге-ле, чаа хүрээниң эжии ажыттынды. Хүндүлүг аалчылар баштады бүгү чон мурнун былаажып кирипти. Идиктерин, бөрттерин уштуп алыр чурумну сагып, хөйнүң соондан кирип келгеш, кайгап кагдым. Ынча хөй кижи кирип кээр, кайгамчык улуг оран-сава-дыр. Мурнунда кирер улуг эжиинден аңгыда, ийи кыдыкы талазында база эжиктерлиг, улуг, чырык соңгаларлыг. Каастап-дерээнин сонуургап, бурганнарны топтап көрүп, чыылган чоннуң ортузунга эптештир олуруп алдывыс. Кымнарны чок дээр. ТР-ниң удуртукчулары, Дээди Хуралдың депутаттары, хоочуннар, аныяктар, чаштар… Хөйнүң аразындан ТР-ниң Президентизи   хүндүлүг албан-дужаалга ажылдап чораан удуртукчувус Шериг-оол Дизижикович Ооржакты, өөнүң ишти Сара Монгушовнаны эскердим. Чаш өпеяалардан эгелээш, ужа-тура базып чоруур апарганнарынга чедир – чаштар-даа арбын-дыр. Тыва чонувус шажын-чүдүлгезин ыдыктап, сагып чоруур апарганы кижи сеткилинге өөрүнчүг болбас аргажок.

ТР-ниң Баштыңы — Чазааның Даргазы Шолбан Кара-оол чаа Даян төвүнүң ажыттынганы-биле хүндүлүг башкы Шивалха Ринпочеге, чыылган бүгү чонга байыр чедирген. Тывага сарыг шажынның сайзырап-хөгжүүрүнге Ш.Ринпочениң киирген улуг үлүг-хуузун онзалап демдеглээш, бо чаа хүрээ — Даян төвү тыва ламаларның эртем-билиг бедидер, кичээлдээр болгаш өске-даа буянныг үүле-херектерин чорударынга таарымчалыг шөл болурунга бүзүрелин илереткен. Дыка хөй тыва бичии оолдар сарыг шажынның философиязын сонуургап, ырак Индияже ол талазы-биле эртем чедип алыры-биле өөренип чоруп турары,  аныяктарның багай аажы-чаңдан адырылзын дээш Ш.Ринпочениң каш чыл дургузунда чорудуп келген буянныг ажыл-херээниң түңнели-дир дээрзин демдеглеп, моон соңгаар-даа чедиишкиннерни күзеп, өөрүп четтиргенин илереткен. Республиканың бирги Президентизи албан-дужаалга чедиишкинниг ажылдап чораан Ш.Д.Ооржак база хүндүлүг Ш.Ринпоче башкыга, сарыг шажынның өске-даа төлээлеринге, чыылган чонга байыр чедирип, өөрүшкүзүн илереткен.

Байырлалдың улуг номналының соонда шайга йөрээл болду. Улуг номга оруп келген чонга сарыг шажынның төлээлериниң белеткээни амданныг аъш-чемин, ак шайын чыылган чонга үлээн. Лама-башкылар улаштыр ханы өөредиглиг, бедик утка-шынарлыг лекцияларны номчаан.

Байырлал Таңды кожууннуң болгаш республиканың уран чүүлүнүң тергииннериниң концерти-биле уламчылаан. Тыва хүреш болгаш аът чарыжы байырлалды улам каастаан.

Чагытай хөлдүң эриинге байырлал Тываның төөгүзүнге уттундурбас чырык болуушкун болуп артар. Чаа хүрээ – Даян төвүнүң эжии кымга-даа ажык, аңаа чедип, сеткилиңерни чырыдып алыңар.

Светлана Балчыр.

"Шын" солун