Чедиишкинниг бурунгаарлаашкын дээш күштерни мөөңнеп, команда-биле ажылдаар

Хөй-ниити активчилери, аңгы-аңгы хоорайларда тыва чаңгыс чер-чурттугларның төлээлери, специалистер, хөй-ниити шимчээшкиннериниң төлээлери болгаш кежигүннери, чедиишкинниг сайгарлыкчылар, депутаттар, муниципалдыг тургузугларның төлээлери база аныяктар политиказының специалистери болур, чаңгыс сөс-биле чугааларга - эң-не шылгараңгай аныяктар шуулганның ажылынга киришкен. 

“Тываның командазы-2030” шуулган република деңнелинден үнүп, регионнар аразында аныяктарны хаара тудуп, республиканың хөгжүлдезинге боттуг, солун төлевилелдерни сүмелээн. Красноярск крайдан, Кемерово областарындан, Сочи, Москвадан эксперттерниң ажылдааны шуулганның деңнелиниң бедээнин көргүзүп турар.  

Конкурс киржикчилериниң төлевилелдери федералдыг эксперттерниң макталынга төлептиг бооп турары – шуулганның төнчү сорулгазы шын салдынганының херечизи. Киржикчилерниң сезен хуузу бир дугаар киржип келгени – чаа идеяларлыг аныяктарның көвүдээнин көргүскен. Эрткен чылдарның шуулганнарында Тываның Баштыңының грантызынга конкурс тиилекчилери боттарының төлевилелдерин амыдыралга боттандырып, республиканың хөгүжүлдезинде үлүг-хуузун киирип чорууру макталга төлептиг. Бо чылын “Тываның лидерлери” деп аныяк удуртукчулар ортузунга Тыва Республика Баштыңының конкурузунга шылгарааннар шуулганның киржикчилери кылдыр шилиттинген. 

Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол шуулганның хүндүлүг аалчызы бооп ооң ажылынга киришкеш, бодунуң үзел-бодалын илереткен. “Туристерге сонуурганчыг Тываның имиджизин тургузар дээш, дыка хөйнү кылган бис. Тывавыстың келир үеде ынаныжы - активчи, чедиишкинниг, туруштуг, бурунгаар чүткүлдүг удуртукчу аныяктарның Алдын-Булак турисчи төпте чыглып келгенинге өөрүп тур мен. Аныяктарның бо шуулганында республиканың хөгжүлдезинче угланган социал ужур-уткалыг төлевилелдер “төрүттүнүп”, амыдыралче оруун уламчылап турары, чүден артык чедиишкин ол. Бистиң амгы салгалывыстың эгелекчи саналдары, чогаадыкчы бодалдары, амыдыралчы төлевилелдери төнчү чок дээрзин “Тываның командазы -2030” шуулган база катап бадыткап тур. Үениң аайы-биле чаа көрүштү илереткен удуртукчу шынарларлыг аныяк кадрларны моон илередип тывары - шуулганның бир угланыышкыны чүве. Төрээн Тывазының хөгжүлдези дээш сагыш човаашкынныг тура-соруу, шудургу күш-ажылы, тура дүшпейн бурунгаарлаары – шуулганда чыглып келген аныяк лидерлерниң чугула шынарлары ол деп санаар мен. Аныяктарның чогаадыкчы, чаартыкчы бот-тускайлаң эгелээшкиннерин чүгле деткиир бис. Күштерни мөөңнеп, чаңгыс команданы тургузуп алыры – чедиишкинниң бир дөзү ында. Кажан демниг, билчилге-биле ажылдаар болзувусса, мурнувуста чедиишкиннер бисти манап турар. Команда дээрге, ниити сорулгалар, бир дем, үре-түңнелдер-дир. Тывавыска эргежок чугула деп санаан төлевилелдериңерни амыдыралга боттандырарда, команданы тургузуп алыңар. Беш салааны адыш кылдыр быжыг тудуп алыр болза, ооң күжү улуг. 2019 чылды Тывада күш-ажылдың кижизиниң чылы кылдыр чарлаан бис. Ындыг болганда, ажылдап чоруур кижиге хүндүткел – бирги черде. А улуг харыысалга, бүзүрел – аныяк лидерде силерде дээрзин утпаңар” – деп, Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол чугаалаан.  

Ужуражылга үезинде Тываның Баштыңынга айтырыглар, күзээшкиннер хөй болган. Тываның транспорт техникумунуң башкызы Наталья Бондаренко демир-орук тудуун сонуургаан.

 “Тываның транспорт техникуму, азы Кызылдың автоорук-тудуг техникуму – шыырак эртем-билиглиг специалистерни белеткеп турар Тывада билдингир өөредилге чери. Тываның транспорт техниукумунче дужаап кирериниң конкурузу дээди өөредилге черлеринден дудак чок, шилилге шыңгыы. Силерниң доозукчуларыңар шуптузу ажыл-агыйга 100 хуу тургустунуп, республиканың янзы-бүрү адырларында чедиишкинниг ажылдап, билиг-мергежилин бадыткап чоруурун демдеглээр апаар. Техникумну демир-орук адырнга ажылдаар специалистер белеткээр Новосибирскиниң демир-орук университединиң салбыры кылыр дээш ажылдарны эгелээним шын. Кызыл-Курагино демир-орук тудуунуң акшаландырыышкыны билдинмес байдалга кээрге, техникумга хамаарыштыр айтырыгны ажык арттырып, ону бичии соңгаарладып каан турдувус. Бо хүннерде Кызылга, Россияның улуг делегация составы-биле “Россияның демир-оруктары” АН-ның чиңгине директору Белозёров келгенде, демир-орук тудуун катап эгелээриниң айтырыын чиге салган бис. 2020 чылда белеткел ажылдары уламчылаар, а 2021 чылда тудугну катап эгелээр деп дугуржулганы чедип алдывыс. Ынчап кээрге, техникумну Новосибирскиде университеттиң салбыры кылырын, а бистиң доозукчуларывыс 3 дугаар курстан эгелеп өөредилгени уламчыларын чедип алыр мен. Мээң күзелим ол” –деп, харыыны Тываның Баштыңы берген. 

Бот-идепкейи-биле камгалал ажылдарын чорудуп турар Чингис Монгуш Тываның Баштыңы-биле амы-хууда ужуражыксап, ооң командазы-биле ажылдаксап турарын чугаалаарга, Шолбан Кара-ол деткээн. “Эки турачыларының кандыг-даа эгелээшкиннерин кезээде деткиир мен. Бистиң чуртувуска камгалал ажылдарының эге базымнарын болгаш ооң яамызын тургускан кижи - бистиң чаңгыс чер-чурттуувус Сергей Шойгу. Ооң эгелээшкиннерин, ажыл-херээн уламчылап, деткиири чугула. Эр-хей-дир сен. Албан ужуражып, чугааны кылыр бис” – деп аазаан.  

Чадаана хоорайдан эки турачы, республиканың аныяктар парламентизиниң кежигүнү Аяс Сат шуулган бодунуң үре-түңнелдерин көргүзүп турарын чугаалаан. Ооң бир чижээ, грантыны ойнап алгаш, төлевилел күүселдези-биле Чадаана хоорайда аныяктарга патриотчу төптү ажытканын сонуургаткан. 

“Бодунуң чүткүлү, деткимче-ле бар болза,аныяктар чүнү-даа кылыптарын көрүп тур силер” – деп, республика баштыңы чугаалаан. - А аныяктарның ажыл-херээн углап-баштаарынга удуртур черниң ады кол эвес, а ооң ажыл-чорудулгазы көскү черни ээлээр. Ажылга бердинген кижилер сүмележип тургаш ажылдаарга, үре-түңнел черле турар”. 

Эрзин кожуундан Болат Кунучап: - Бо чылын Эрзин кожуун чагырыкчызы албан-дужаалче конкурс болур, ийи чыл ишти школаны директорладым, дараазында чылдарда кожууннуң Төлээлекчилер хуралынга депутаттап, ону удуртур арга-дуржулганы алган мен. Ынчангаш кожуунну удуртурунга эртем-билиим, амыдыралчы болгаш күүсекчи эрге-чагыргага ажылдааным эки үндезин деп санап турар мен. Ынаар кордаар деп тур мен – деп чугаалаан.

“Кадрлар политиказы – улуг кичээнгейни салган адырым ол чүве. Кадрлар системазын мынчаар тургузарын эгелээн мен: баштай суму, кожуун деңнелдеринге ажылдап, бодун көргүзүп, бүзүрелди шынзыдар, оон республика деңнелинче депшиир. Чер-чурт, эш-өөр тырттыжарын болдурбас дээш, удуртукчу ажылдакчыларны аай-дедир шимчедирин ажыглап турар мен. Чижээ, Ак-Довурактың чагырыкчы чораан Аржаан Ооржак ам Өвүрнү удуртуп чор, а Сүт-Хөлдүң чагырыкчызы Орлан Монгуш ам Бии-Хемде, Тожунуң чагырыкчы Артыш Сат ам Кызыл кожуунда дээш, өске-даа чижектерни киирип болур. Аныяктарга орук ажык, чүгле боттарыңардан хамааржыр” – деп, республика баштыңы сагындырган.  

Аныяктарның үшкү шуулганы ажылын дооскан. Тываның лидерлериниң социал болгаш сайгарлыкчы угланыышкынныг төлевилелдери амыдыралга чедиишкинниг боттанып, хөйнүң үнелелин алырынга бүзүрел улуг.