Ховар Кижи: Григорий Чоодуевич Ширшин 90 харлаан юбилейин демдеглээн

Кызылда Улусчу чогаадылга бажыңынга Тываның көскү партийжи болгаш күрүне ажылдакчызы, 1973-1991 чылдарда КЭКП тыва обкомнунуң бирги секретары Григорий Ширшинниң 90 харлаанын демдеглээн. Республиканың көскү полититиг болгаш хөй-ниити ажылдакчылары, чогаадыкчы болгаш эртем интеллигенциязы, чаңгыс партийжилери, коллегалары, өөреникчилер, хөй санныг эш-өөрү, үежилери юбилярга байырын чедирген. Юбилейлиг хемчегде фоточуруктар болгаш эртем ажылдарының делгелгезин организастап, концерт прогарммазын көргүскен.

Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг чурттуң Президентизиниң адындан Россия Федерациязының дээди шаңналы – Найырал орденин юбилярга тыпсып, узун назынны, аас-кежикти күзеп, Григорий Ширшинниң допчу намадыр – бодунуң чонунга болгаш Төрээн чуртунга төлептиг бараан болганының көскү чижээ-дир деп демдеглээн.

«Тываның экономика, өөредилге, эртем болгаш культуразын хөгжүдеринге республиканың удуртукчузу албан-дужаалга кызымаккай ажылыңар, бергелерни ханы билириңер, бодуңарны долгандыр кижилерни каттыштырып, эң-не шын шиитпирлерни шилип билириңер улуг чедиишикннерни эккелген. 70-80 чылдарда тургустунган арга-шинек республиканың овур-хевирин өскертип, Сибирьниң болгаш Россияның экономиказынче Тываның киирер үлүүнге байдалдарны тургускан» - деп, регионнуң удуртукчузу чугаалаан.

Эрзин кожууннуң Нарын чурттуг Григорий Ширшин бодунуң күш-ажылчы оруун улус судунуң секретары кылдыр эгелээн, ооң соонда 10 чыл ажыг комсомолга удуртукчу албан-дужаалдарга ажылдаан, ооң иштинде Эрзин райкомунуң, Кызыл хоорай комитеди база комсомолдуң обкомунуң бирги секретары кылдыр. Комсомолчу аныяктарның он-он малчын болгаш хову бригадаларын, совхозтарга сүт-бараан фермаларын, тудуг болгаш үлетпүр бүдүрүлгелеринге болгаш өске-даа адырларга бригадалар болгаш звеноларны тургузуп, ол ышкаш аныяктарның киржилгези-биле культура-массалыг болгаш күш-культуржу спортчу хемчеглерни эрттиргени – ол чылдарда Тываның комсомолдуң ниитилел ужур-дузалыг ажыл-херээниң тодаргай бадыткалы.

Григорий Ширшинниң 1967 чылдан турар профессионал партийжи оруу. Обкомнуң пропаганда болгаш агитация килдизиниң эргелекчизинге, идеология ажылының талазы-биле секретарынга ажылдаан. 1973 чылдың июньда СЭКП обкомнунуң бирги секретарынга соңгудуп, Салчак Калбакхорекович Токаның соонда, 18 чылдар дургузунда республиканың удуртуп баштаан.

Ооң удуртулгазы-биле 2 миллион дөрбелчин метр чурттаар оран-сава, 32 муң олуттуг школалар, 12 муң уругларга яслилер, үлетпүр, кадык камгалал болгаш культураның кол объектилери туттунган. “Тываасбест” комбинадының ийиги чадазы, далган комбинады, бажың тудар комбинат, дааранылга фабриказы, машзавод, сүт заводу база эът комбинады, чаа тууйбу заводу, демир-бетон кылыглар заводу дээн ышкаш улуг бүдүрүлгелерниң тудугларын тутканы Тываны индустриалдыг үлетпүр талазы-биле кожа-хелбээ Сибирь регионнарының деңнелинге элээн көдүрүп келген. Республиканың найысылалы төпчүткен чылыг болгаш суг хандырылгазы-биле хандыртынган. Саяно-Шушенская ГЭС-тен Тываже улуг хемчээлдиг электри энергиязын шөйген, чүс-чүс километр оруктарны асфальтылаан, Кызылдың аэропортунга улуг самолеттар хүлээр ужудуп-хондурар шөлдү кылган.

90 чылдар эгезинде Тываның экономиктиг, социал-культурлуг, эртем болгаш кижи курлавыр талазы-биле арга-шинээ улгаткан. Красноярскиниң политехниктиг болгаш көдээ ажыл-агый институдунуң салбырлары, ССРЭ-ниң Эртемнер академиязының Сибирь салбырының комплекстиг килдизи институт кылдыр ажыттынган. ССРЭ-ниң болгаш РСФСР-ниң дээди планнаашкын органнарының, яамылар болгаш ведомстволар удуртукчуларының, Эртемнер Академиязының Сибирь салбырының башкарыкчы эртемденнериниң киржилгези-биле республиканы хөгжүдериниң талазы-биле айтырыгларлыг улуг эртем-практиктиг конференциялар болгаш хуралдар эрткен.

Григорий Чоодуевич 90 болгаш ооң соонда чылдарда Чазак Даргазының бирги оралакчызының чөвүлекчизи болгаш Тываның Президентизиниң Моол-биле харылзаалар төлээзи болуп ажылдаан. 1996 чылдың март айда Тываның чонунуң Улуг Хуралының (съездиниң) даргазынга соңгуттурган. 1998 чылдан 2022 чылга чедир Дээди Хуралдың депутады, бюджет, үндүрүг болгаш саң-хөө талазы-биле комитетти даргалаан.

Григорий Чоодуевич совет күрүнениң мурнунга ачы-хавыяазы болгаш Тываның социал-экономиктиг хөгжүлдезинге үлүг-хуузу дээш Ленин ордени (1984), Октябрь революциязының ордени (1976), «Хүндүткелдиң демдээ» ордени (1966), ийи удаа Республика орденнери (2004, 2008), Буяна-Бадыргы орденниң бирги база ийиги чергелери, Моолдуң «Алдын гадас» ордени («Поляр сылдызы»), «Партияның мурунга ачы-хавыяазы», «Партийжи шылгарал» РФКП орденнери-биле шаңнаткан. «XX чүс чылдың шылгараңгай кижилери» номда ооң ады кирген, ол Кызыл хоорайның хүндүлүг хаматызы аттың эдилекчизи.