ЭКСПЕРТТЕР: Тываже демир-орук тудуу — чугула айтырыг

Биче болгаш ортумак сайгарлыкчы чоруктуң «Россияның деткимчези» ниити-россия организациязының президентизи Сергей Борисов Россияның Федерация Чөвүлелинге Тыва Республиканың ажылының түңнелдеринге тайылбыр берген. 

«Тывада бизнестиң сайзырап турарын билир мен. Бодунуң демир-орук болгаш одалга төлевилелдери-биле Руслан Байсаров база олче улуг бүзүрел-биле кирген. Ол дээрге аажок кичээнгейлиг болгаш билдилиг, бодамчалыг сайгарлыкчы-дыр. Шупту чүвени ол ылавылап алган деп билип тур мен. Бүгү чүве ынчаар болур болза, ынчаар болур-даа ужурлуг, ынчан Сибирьни шиңгээдип алырының база бир чаа үе-чадазы көстүп кээр. Ынчаар ажылдаар херек! Чуртка ындыг улуг ужур-дузалыг төлевилелдерни сегирип ап турар сайгарлыкчылар эр хейлер-дир. Ыракта черлерни шиңгээдип алыр талазы-биле чүс-чүс чылдың дуржулгазы бисте бар.

Оларга бүгү талалыг дузаны чедирер херек, чогумчалыг ажылынга байдалдарны тургузары чугула. Республиканың транспорт болгаш экономика айтырыгларынга федералдыг эрге-чагыргалар идепкейлиг киржип эгелээр дээрзинге бүзүреп тур мен. Ол дээрге аажок байлак болгаш  келир үелиг девискээр-дир. Транспорт айтырыын шиитпирлээр болгаш чогуур инфраструктураны тургузар болза, ол девискээрни чүгле бистиң бизнесменнеривис эвес, даштыкылар база сонуургаар апаар. Инвестицияның байдалын шын тургузар болза, чүгле Кыдаттан болгаш Япониядан эвес, өске-даа чурттардан бизнес улуг күзелдии-биле киржип эгелээр» — деп, биче болгаш ортумак сайгарлыкчы чоруктуң «Россияның деткимчези» ниити-россия организациязының президентизи Сергей Борисов Pravda. ru-нуң корреспондентизинге чугаалаан.

Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол бодунуң чугаазынга ФЧ-ниң сенаторларының кичээнгейин дараазында чугула айтырыгже угландырган: «Чоокку келир үеде чурттуң ортумак көргүзүүн чедип алыр дизе, регион чүгле бурунгаар шимчээр эвес, а республиканы чаа шынарлыг деңнелче үндүрер стратегтиг шиитпирлерни хүлээп алыр болгаш күүседир ужурлуг. Тываны көдүрериниң аргалары улуг. Республиканың девискээринде чыдар хөмүр-даш болгаш алдын чыдыннарын шиңгээдириниң төлевилелдери Сибирьни сайзырадырының стратегиязында кирген. Ынчалза-даа инфраструктураның амгы шаптараазыннарын чайлатпас болза, экономикаже улуг шураашкын болдунмас. Хамыктың мурнунда транспорттуң четпес чоруун шиитпирлээр херек. Экономиктиг долу сайзыралга демир-оруу эргежок чугула».

Транспорт экономиказының болгаш транспорт политиказының институдунуң башкарыкчы эртем ажылдакчызы Константин Трофименко мынча дээн: «Бараанны Кыдаттан Россияны тавартыр сөөртүрү чугула ажыл, бистиң экономикавыстың бир кезии база болуп турар, Транссибтиң аңаа күш четпейн турары билдингир. Чурттуң удуртулгазы Сибирьниң оруктарының кезиин, ол оруктуң Кыдаттан Европаже далай дамчыштыр чедирип турар чүъгүнүң кезиин боду сөөртсүн деп сорулганы салып турар. Ынчан регионнуң бодунга  аргыштырылга төптери ажыттынар… Сибирь бүрүнү-биле Транссибче көрнүп турар, ооң чүъгү аартаан, ынчангаш өске оруктарны тудар херек».

Демир-орукту Тываже, оон улаштыр Кыдатче тудар дээн шиитпир делегейниң сөөлгү болуушкуннары-биле холбаштыр чугула апарган, Барыын чүк Россияны аңгылаар деп оралдашкан болгай деп, Pravda.ru демдеглээн.  Делегей экономиказының чаа хартаачызы Кыдат-биле садыг-экономиктиг кады ажылдажылганы быжыглаары амгы үеде чугула апарган, бот-боттарынга ажыктыг кады ажылдажылга чаа үе-чадаже кирип турар. Демир-оруу Сибирьниң төвү — эң байлак Красноярск крайны КУР-нуң үлетпүр районнары-биле Тываны дамчыштыр харылзаштырар, ынчан чүък сөөртүлгезиниң хемчээли улгадыр болгаш өртээ чиигээр. Ол Тыва Республикага база улуг чедиишкин болуру билдингир. XXI чүс чылдың аажок ажыктыг болгаш стратегтиг оруу ол апаар магатчок.

Бодалдар:

«Демир-орук болгаш автомобиль аргыштырылгазы Тывага онза чугула чүүлдер-дир. Ол айтырыгны хүн чурумунга киирип алгаш, ооң шиитпирин чедип алыр дээш хыналдага алыр бис» — деп, Федерация Чөвүлелиниң Даргазының оралакчызы Евгений Бушмин чугаалаан.

Белгород областың төлээзи Николай Рыжков Тывага онзагай хамаарылга херек, ооң өскелерден хоорук болгаш чедери берге чоруундан үнеринге бүгү талалыг дузаны чедирери чугула деп демдеглээн. Омск областың төлээзи Игорь Зуга федералдыг тургузуг болгаш регион политиказының талазы-биле комитеттиң үнүүшкүннүг хуралын Тывага эрттирерин саналдаан. Ол демир-оруун чүгле Кызылга чедир эвес, оон улаштыр Моолче болгаш Кыдатче тудары чугула деп саналдаан. «Ол Россияның эрге-ажыы-дыр, ынчангаш Россия хемчээлдиг сорулга болур. Тыва дээрге ол сорулганың күүседикчизи-дир» — деп, сенатор демдеглээн.