Тываның Чазаа үндүрүг болгаш үндүрүгге хамаарышпас орулгалар күүселдезин сайгарып чугаалашкан

 Республикага чоруткан комплекстиг хемчеглер көргүзүглерни экижиткен. Май база октябрь айларда хуу кижилерден эт-хөреңги үндүрүглерин чыыр шалыпчы айларны эрттирген. Республиканың кожууннарында өрегелерни эргип кезээн. 24 муң үндүрүг төлекчилери ажылдап турар 1,5 муң албан черинде үндүрүглер төлелелгезинге хыналданы база мониторингини чоруткан. Муниципалдыг чагыргалар деңнелинге үндүрүглер чыыр комиссиялар ажылдаан соонда, тус чер бюджеттеринче 38 млн рубль эт-хөреңги үндүрүү немей кирген азы 50 хуу чыгдынган.  

Рейдилер үезинде Кызылда сайгарлыкчы чоруктуң 249 объектизин хынаан, 29 күш-ажыл керээлерин чардырган. Чонну ажылга хаара тудар төптүң көргүзүү-биле, чыл эгезинден тура найысылалда 1147 кижини ажылда хаара туткан, 375 кижини хуу сайгарлыкчы кылдыр бүрүткеткен.  

2016 чылдың эт-хөреңги үндүрүглери дээш кирген 215 млн рубльдиң 193 млн рублин азы 77 хуузун республика бюджединче шилчиткен. Мөңгүн-Тайга, Эрзин база Өвүр кожууннар үндүрүглер чыыр талазы-биле шылгараан. Эң кудуку деңнел Тере-Хөл, Улуг-Хем, Барыын-Хемчик кожууннарда демдеглеттинген.  

Республиканың Саң-хөө яамызы яамылар болгаш муниципалиттер аайы-биле үндүрүглер болгаш үндүрүглерге хамаарышпас орулгалар киирер планны күүсеткенинге анализти кылган. Чер болгаш өнчү хамаарылгаларының яамызы, Көдээ ажыл-агый болгаш аъш-чем яамызы, Тудуг яамызы, Информатизация болгаш харылзаа яамызы база Арга-арыг күрүне комитеди план күүселдезиниң талазы-биле хожудаңгай. Муниципалитеттер аайы-биле өнчү-хөреңги үндүрүглерин чыгган неделя мониторингизиниң түңнелдери-биле алгаш көөрге, Кызыл биле Чөөн-Хемчик кожууннар чер үндүрүүнге, а Чөөн-Хемчик биле Таңды кожууннарда хуу кижилерниң өнчүзүнге үндүрүглер планын элээн көвүдеткен. 

Федералдыг үндүрүг албанының Тыва Республикада эргелелиниң удуртукчузу Вероника Суге-Маадыр ведомстволар болгаш муниципалитеттер удуртукчуларын үндүрүглер өрелерин чыыр ажылдарже күштү мөөңнээрин кыйгырган. Оон аңгыда банк структуралары, каайлы албаны, Камгалал база Кадык камгалал яамыларынга хамааржыр ведомство организациялары дээн ышкаш чамдык албан черлеринде чыылдалар кудуку деңнелде дээрзин ол айыткан.

 Бо чылын Тыва Республиканың каттышкан бюджединиң үндүрүглер болгаш үндүрүглерге хамаарышпас орулгалары 6 млрд 306,8 млн рубль түңнүг кылдыр планнаттынганын саң-хөө сайыды Орлан Достай дыңнаткан. Эрткен чылга деңнээрге 5,3 хуу өзүлделиг болуп, 316, 7 млн рубль хөй чыгдынган. Каттышкан бюджеттиң бодунуң орулгалары херек кырында 99,77 хуу азы 6 млрд 290,1 млн рубль болган. 

Адырлар яамылары болгаш ведомстволар планныг хүлээлгелерин күүседир дизе, декабрь 25-ке чедир каттышкан бюджетче үндүрүглер болгаш үндүрүглерге хамаарышпас төлевирлерни долузу-биле төлээр кылдыр улуг үндүрүг төлекчилери-биле ажылды чорударын сүмелээн. Республиканың муниципалитеттери эт-хөреңги үндүрүглерин чыырын хандырып, четпестерни чайладыр ужурлуг.  

Республиканың каттышкан бюджединиң бодунуң орулгаларында кол үлүгнү хуу кижилерниң орулгаларындан үндүрүглер ээлеп турарын сагындыраал. База ол ышкаш эт-хөреңги үндүрүглери, акцизтер, организацияларның ажык-кончаазынга үндүрүглер, ниити орулгага үндүрүлгелер база административтиг торгаалдар база кирер.