Тываның Баштыңы Чоннуң чаңгыс деминиң хүнү-биле чаңгыс чер-чурттугларынга байырны чедирген

Россия – өндүр улуг төөгүлүг, делегейниң өске омак чоннарының кайызында-даа чок онзагай шынар-бүдүштүг кайгамчык чурт. Ооң кол онзагайы – хөй националдыг чон чаңгыс демниг болгаш аразында быжыг харылзаалыг. Ол дээрге аңгы-аңгы культуралыг болгаш шажын-чүдүлгелиг 200 янзы омак-сөөктүг үндезин чоннар-дыр. Мындыг хөй янзы омактыг чоннуң аразында эп-найырал, чаңгыс дем канчап тыптып келгенил? Оларны аңгылаштырып, маргыштырып тургаш, улуг чуртту хоозурадып каары чүден белен ышкаш. Ындыг-даа болза хөй катап шенеп, кылып турза-даа, кым-даа, кажан-даа ону боттандырып шыдаваан. Ындыг оралдажыышкыннар Россияның хөй омак-сөөктүг чоннарының чаңгыс демин каңнап, найыралывыс­ты улам быжыктырган. 

Чоннуң чаңгыс деминиң хүнүнүң артында чеже-даа тускай төөгүлүг болуушкуннар болгаш кижилер турза-даа, чон бүрүзү бо хуулгаазын чүүлге бодунуң тайылбырын бериптер боор. Мен бодум хуумда тыва чонумнуң мурнундан чугаалап болур мен. Бис Россия Федерациязының эң аныяк субъектизи бис. 1944 чылда, 75 чыл бурунгаар ооң составынче албан езузу-биле кирген бис. Төөгүнүң санаашкыннары-биле ол көңгүс хөй эвес – кижи назыны хире. Ынчалза-даа, ол чылдарның дургузунда хөй-ле чүүлдер болуп, бүдүн эпоха деп дидими-биле адап болур. 

Мээң чонум Россияның кезээ апаргаш, бодунуң күрүне тургузуун, онзагай бүдүштүг культуразын болгаш, бодунуң дылын кадагалап арттырып алганындан аңгыда, сан талазы-биле үш катап көвүдеп, амгы үениң хоорайларын тудуп тургускан. Мээң чаңгыс чер-чурттугларым, чурттуң бүгү-ле акы-дуңмалышкы чоннары ышкаш, адалар болгаш улуг назылыг өгбелерден эгелээш, бо хүннерниң аныяктарынга чедир, Россияны улуг болгаш күштүг кылыр дээш, хөй-ле күжүн харамнанмайн бергеннер. Безин чадаарда, чаңгыс бистиң сылдыстарывыстың аттарын адаарга безин билдингир: тыва күрүнениң үндезилекчи-адалары, Ада-чурттуң Улуг дайынының маадырларындан эгелээш, бөгүнгү легендаларывыс Сергей Шойгу, бичии оглувус Денберел дээш амыдыралдың өске-даа адырларында, чүгле спорт болгаш уран чүүлден аңгыда, анаа бөдүүн күш-ажылда, эртемде, бизнесте боттарының салым-чаяанын харамнанмайн көргүзүп чоруур билдингир кижилеривис көвей. Тодаргай кижилерниң болгаш төөгүлүг салым-чолдарның база төөгүлүг болуушкуннарның быжыг дүүшкүнү — бистиң чаңгыс демивистиң өзээн тургузуп, бүгү Россияның чоннарын хан төрел кылдыр каттыштырып турар.