Тываның аржааннары — эртем шинчилелде

Тываның агаар-бойдузунуң кол байлактарының бирээзи – аржааннар. Бо чылын Тываның аржааннарының эм-дом шынарын эртемденнер хынамчалыг шинчилеп көөр деп турар. «Yжен беш аржааннарны шинчилээри-биле чүс чээрби эмчилерни чорудар бис – деп, Интернетте бодунуң арнынга республиканың Баштыңы Шолбан Кара-оол дыңнаткан. – Томскиниң курортология институду-биле керээни чаргаш, аржааннарның эм-дом болгаш өске-даа шынарларын шинчилеп көөр херек. Кым, кайы аржаанга, канчаар эмненириниң дугайында эртемге үндезилээн тайылбырны бээр ужурлуг. Бир аржаанга кадыывысты экижидип, өске аржаанга баксырадып ап-даа турар чадавас бис».
   Чайын-на чанынга майгыннарлыг чон эңдерлип кээр аржааннар Тывада кайы хөй. Кижилер бүдүн-бүдүн өг-бүлелери-биле аржааннарга эмнедип кээп турар. Тываның аржааннарының эм сагаан, дом сагаан шынарларының дугайында дыңнааш, Россияның өске девискээрлеринден эмнедип кээп турар кижилер база хөй. Ынчалза-даа аржааннарның эм-дом шынарларын ылаптыы-биле бадыткаан эртем шинчилелдери эвээш. Ол-бо аржааннарның эм-дом шынарларын тывалар чүгле салгалдан салгалче дамчыыр чугаалардан билип ап чоруурлар.
   Эрткен чүс чылдың 30 чылдарында совет эртемденнерниң дузазы-биле Тываның аржааннарының шинчилели эгелээн. Ону 70-80 чылдарда элээн идепкейлиг чорудуп турган. Орус географтыг ниитилелдиң деткимчези-биле тыва эртемден Кара-кыс Аракчаа баштаан эртем экспедициязы Тожу кожуун, Бурят Респуб-лика биле Иркутск облазының кызыгаарында Чойган аржаанны эрткен чайын барып шинчилээн.
  Тывага 2013-2014 чылдарда санаторий-курорт херээн сайзырадырының дугайында тускай программаны хүлээп алган. Ону боттандырарынче 20 миллион рубльди үндүрери көрдүнген. Ол программада Тываның аржааннарының, дустуг болгаш малгаштыг хөлдериниң эм-дом шынарларын шинчилеп көргеш, чонну эмнээриниң эртемге үндезилээн аргаларын тодарадыры көрдүнген.