«Кыштаг» губернатор төлевилелиниң күүселдези адакталган

04.08.2022 Республикада көдээ чоннуң түреңги чоруун чавырылдырып, чонну ажылга хаара тудуп, арат ажыл-агыйларны тургузар сорулгалыг эгелээн “Аныяк өг-бүлеге – кыштаг” губернатор төлевилели 2016 чылда бодунуң ужуун алган. Ол үеден бо хүнге чедир, 6 чыл иштинде, 627 тараачын-арат ажыл-агыйлар хевирлеттинип тургустунган. Ажыглал чок чыткан 66,8 муң га шөлдер одар-белчиирже шилчээн. Аныяк малчыннарга чурттаар оран-сава база мал-маганынга кажаа-хораа тудуп алыр кылдыр 87,1 муң куб ыяшты белеткээн. Ниитизи-биле 18,828 муң дөрбелчин метр шөлдүг чурттаар бажыңнар туттунган. Төлевилелдиң киржикчилери арга-арыг ыяжын ажыглааны дээш, республика бюджединче 1649 муң рубль үндүрүгнү киирген.
Көдээ суурларда аныяктарны ажылче хаара тударының кол аргазы – мал ажылынче киирери болганда, 2016 чылдан 2021 чылга чедир “Аныяк өг-бүлеге – кыштаг” губернатор төлевилелиниң киржикчилеринге 627 аныяк өг-бүлени шилип, 69,5 муң баш шээр малды база 748 баш мыйыстыг бода малды дамчыткан.
Төлевилел киржикчилери эрткен беш чылдарда 181,6 млн рубль ниити түңге көдээ ажыл-агый продукциязын бүдүрген. 236,7 тонна дүктү кыргааш, 2,3 млн рубльди ажылдап алган. 114,8 млн рубльге 384 тонна эътти бүдүрген. 64,5 млн рубльга 1247 тонна сүттү саап, садып-саарган.
Малчын кодан-турлагга эң херек чүүл – суг. Арыктар, кара суглар, хемнер чоогунда эвес малчыннарга ол бергедээшкиннерни таварыштырган. Ынчангаш республиканың көдээ ажыл-агый яамызы, суглуг черлер чоогунда турлагларлыг 116 малчын кыштаглардан аңгыда, 407 киржикчиниң кыштаанга чер адаандан сугну үндүр казары чугула дээрзин көрген. Эң-не берге черлерде 89 киржикчиниң кыштаан чер адаандан үндүр каскан кудуктан шынарлыг суг-биле хандырган. Ол сорулгага 18828,6 муң рубльди үндүрген.
2016 чылдан эгелээн “кыштагжылар” ийи чыл болгаш дараазында төлевилел киржикчилеринге 200 баш хой бажын, азы 20 баш бода мал бажын хүлээдип, дамчыткан. 2020 чылда төлевилелде киржип эгелээн “кыштагжылар” бо 2022 чылда шупту 19200 баш шээр, 220 баш мыйыстыг бода малды муниципалдыг өнчүже дамчыдар. А 2021 чылдың төлевилел киржикчилери 13660 баш шээр, 640 баш бода малды хүлээдир.
2020 чылда эгелээн “Чаа сорук” губернатор төлевилелинде ол чылын 69, а 2021 чылда 79 киржикчини чон чыыштарынга шилээш, шупту 1040 баш улуг бода, 19200 баш шээр малдарны хүлээткен турган.
Губератор төлевиледериниң киржикчилери хүлээп алган малын дамчыткан соонда, ийи чыл иштинде өстүрүп, ажаап-карактап камгалал алган малының чаш төлү оларга хуу өнчү кылдыр артып каар.
Бо ийи – “Аныяк өг-бүлеге – кыштаг” база “Чаа сорук” губернатор төлевилел киржикчилериниң ниитизи-биле 52060 баш шээр, 1900 баш бода малы муниципалдыг өнчүже шилчип, улуг көдээ ажыл-агый бүдүрүлгелериниң өзээн тургузар.
Төлевилел чорудуун дөзевилеп санааны езугаар, ьо чылдарда оларны доозарын көрдүнген. Чүге дизе, малдың кадык төл берип, төрүп көвүдээр назы-хары ындыг-ла кончуг узун эвес, ортумаа-биле 4-5 чыл болур. Оон аңгыда, көдээ черлерде араттар чер ажылынче кирип эгелээн болгаш, ол чоок-кавыда мал одарладыр таарымчалыг черлер артпаан. Ол ышкаш ам малдың санынче эвес, а ооң продуктулуг чоруун бедидерин үе негеп келген. Эъткир, сүткүр, эът-сүткүр, дүккүр дээн ышкаш уксаалыг малдарны ажаап, өстүреринге тускай арга-мергежилдиг специалистерлиг улуг бүдүрүлгелерни тудар. Республиканың көдээ ажыл-агый яамызы ол угланыышкында ажылдарны холда алган.