Тываның Баштыңы совет үеден бо хонуктарга чедир регионну удуртуп чораан даргаларны чаңгыс черге чыгган

СЭКП Тыва обкомунуң бирги секретары Григорий Ширшин, аңгы-аңгы чылдарда Тыва АССР-ниң Министрлер чөвүлелин, Дээди Советти удуртуп чораан Чимит-Доржу Ондар, Тываның Хөй-ниити палатазын даргалаан Хонук-оол Монгуш, баштай Тываның Чазааның даргазы, оон ТР-ниң Дээди Хуралының Хоойлужудулга палатазының спикери Василий Оюн, парламент спикери, ниитилел-политиктиг база күрүне ажылдакчызы Каадыр-оол Бичелдей ооң чалалгазы-биле келген.  

Тываның бирги Президентизи Шериг-оол Ооржак ол хонуктарда Кызылга турбааны-биле, лидерлер ужуражылгазынга кээп шыдаваан. 

Тываның Баштыңы төрээн чериниң сайзырал-хөгжүлдезинге киирген улуг үлүг-хуузу база күш-ажылы дээш улуг коллегаларынга четтиргенин илереткен. Удуртур ажылдың хоочуннары дээрге, улуг арга-дуржулганың, республика амыдыралын база ооң айтырыгларын билириниң шыгжамыры-дыр деп, Шолбан Кара-оол демдеглээн. Оларның улуг арга-курлавырын республиканың чаагай чоруунга ам-даа ажыглаар херек деп ол чугаалаан. Бөгүнде удуртулга звенозунда аныяктар колдап, удуртукчуларны белеткээри чоруп турар, а аныяк удуртукчулар сменазында эрге-чагырганың салгалын өстүреринге билдингир менеджмен мастерлер талазындан деткимче болгаш дагдыныышкын чугула херек. 

«Хая көрүнмейн, бурунгаарлаары болдунмас. Чугаа ажыл-херектер ам-даа күш четтинмейн турарында эвес. Адалар чөвүлелин тургусканы шын шиитпир болган, хоочуннарның шын угаадыы чаа делгемнерни дилеп турар аныяктарга кезээде тепкииш болуп чоруур» – деп, Хонук-оол Монгуш санап, республикада Адалар чөвүлелиниң ажылын күштелдирерин албан-биле онзалаан. 

Григорий Ширшин Бүгү-эвилелдиң ленинчи коммунистиг аныяктар эвилелиниң тургустунгандан бээр 100 чыл оюн төлептиг эрттирерин саналдаан. «Ленинчи комсомол кадрлар белеткээриниң кезээде идегелдиг дарганы чораан – деп, СЭКП Тыва обкомунуң бирги секретары демдеглээн. – Ону таварты чүгле эрткен чылдарның эвес, а республиканың амгы удуртукчулары база эрткен».  

Көдээ ажыл-агыйын, ылаңгыя мал ажылын хөгжүдер тема ужуражылга үезинде кол черни ээлээн. Тываның мурнунда улуг сорулгалар болгаш ажылдар хөй. Совет үениң чылдарында суурларже арыктарны киирип турган ажылдарны хоочуннар сагынган. Республиканың чаа салгалынга көдээ суурларны хөгжүдер чаа идигни бээри чугула деп, бодалын илереткеннер. Республика хүнү – ажыктыг солун ужуражылгалар кылырынга эки чылдагаан деп, Хонук-оол Монгуш санаан. 

«Аныяк турувуста, чагыг-сүмелер биске херек турган. Ам аткаар көргеш, ол үеде арга-дуржулгалыг эштерниң чагыг сөстери, детимчези четпейн турганын билип тур мен» – деп, Тываның Хөй-ниити палатазының даргазы сагынган. 

«Хөгжүлдениң оруктарын дилеп, кижилерни эвилелдээринче сонуургалдыг кижилер немежип, немежир-даа! Бөгүн, Республика хүнүнде (таарымчалыг үеде), Тываны ооң мурнунда удуртуп чораан удуртукчуларны шуптузун чаладым. Эрге-чагырганың күүсекчи болгаш хоойлужудулга органнарының удуртукчуларының Төрээн республиказының хөгжүлдези дээш күш-ажылынга четтиргеним илереттим. Оларның сүмелерин, саналдарын дыңнадым. Шыны херек, ажылдаар дээш, чамдыкта анаа-ла аралажып чугаалажырын, бот-боттарывысты деткижип чоруурун уттуп алыр бис. Ол шын» - деп, Шолбан Кара-оол ужуражылганың дугайында бодунуң блогунда бижээн. 

Тываны удуртуп чорааннарның клуву республиканың бирги кижилериниң каттыжыышкыны болуп, регион хөгжүлдезинде чугула айтырыглар талазы-биле авторитеттиг эксперт чөвүлели апаарынга идегеп турарын ол чугаалаан. Республика хүнүн эрттиргениниң түңнелинде, комсомолдуң төрүттүнгенинден бээр 100 чылынга тураскааткан хемчеглерни белеткеп, эрттирер талазы-биле организастыг комитетти тургузуп, ооң составын, кол хемчеглер планын бадылаар база массалыг информация чепсектеринге база «Интернет» информация-телекоммуникация четкизинге нормативтиг эрге-хоойлу актызын парладырын Тыва Республиканың Чазааның Даргазының оралакчызы А.В. Брокертке дааскан. 

Тыва Республиканың Чазааның Даргазының оралакчызы – Тыва Республиканың Баштыңының Администрация болгаш Тыва Республиканың Чазак Аппарадының удуртукчузу А.П. Дамба-Хуурак нормативтиг эрге-хоойлу актызын ажылдап кылыр: 

- төөгүчү, политолог, обществовед башкарыкчы эртемденнерниң киржилгези-биле Тыва Арат Республиканың тургустунганындан бээр 100 чылын белеткеп база эрттирер организастыг комитетти тургузар дугайында;

 - Россия Федерациязының Күрүне тугун база Тыва Республиканың Күрүне тугун көдүрер езулал соонда, ооң киржикчилери-биле республиканың күрүне политиказы база социал-экономиктиг хөгжүлде айтырыгларын сайгарып чугаалажыр чаңчылчаан ужуралжылганы организаастаар дугайында;  

- Тыва Республика хүнүнүң байырлалында республиканың күүсекчи болгаш хоойлужудулга эрге-чагыргазының бирги удуртукчулары чораан кижилерниң чаңчыл болур берген ужуражылгазын организастаар.  

Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол республиканың күүсекчи болгаш хоойлужудулга эрге-чагырга удуртукчуларының ужуражылгазында киирген саналдарны өөренип көргеш, оларны шиитпирлээр болгаш боттандырар хемчеглерни алырын күүсекчи эрге-чагырга органнары биле муниципалдыг тургузугларга дааскан:  

- республиканың ниити өөредилге организацияларында тыва дыл башкылаашкынының байдалы;  

- Кызыл хоорайже кирер черлерге Ленин Ордени биле Улустарның найыралы орденниң чуруктарын азы композициязын тургузар; - республикада көдээ ажыл-агыйын модернизастаар; 

- «Тываның күрүне университеди» ДӨ ФКБӨА-ның көдээ ажыл-агый факультединиң, «Тываның көдээ ажыл-агый техникуму» ТР-ниң КБПӨА-ның агрономия, зоотехния, ветеринария база өске-даа мергежилдерге өөредилгениң шынарын бедидер;  

- Республикада социал-чедимче чок херээженнер ортузунда арагалаашкын-биле демисежир;  

- муниципалдыг тургузугларның архитектура болгаш хоорай тудуунуң адырында, ол ышкаш чаа кудумчуларга аттар тыпсыр ажылды чогумчудар;  

- чурттакчылыг черлерде бок төгер черниң байдалын;  

- уруглар болгаш аныяктар ортузунга аңгы-аңгы нация чоннар аразында билчилге, хүндүткел болгаш найырал дамчыштыр, биче төрээн черинге ынакшылды болгаш чоннарның национал ужур-чаңчылдарын болгаш культуразын өөредиринге чырыдыышкын ажылын чорудар.