Сибирьниң хөмүр-даш энергетика компаниязы Тываның найысылалының чылыг четкилерин чаартырынга ам-даа киржирин бадыткаан

ПМЭФ-2024 ажылының үезинде, Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг республиканың улуг чылыг хандырыкчызы – Сибирьниң генерация компаниязының составында Кызылдың чылыдылга энергетика төвүнүң кирип турары «Сибирьниң хөмүр-даш энергетика компаниязы» акционерлиг ниитилелдиң удуртукчулары-биле ужурашкан.

Ужуражылга үезинде Тываның энергетика комплекизин хөгжүдериниң, ылаңгыя Кызыл хоорайның чылыг-хандырылга четкизин калбартырының дугайында 2023 чылда чарган дугуржулганың күүселдезин сайгарып чугаалашкан. Ук төлевилел эң ыштыг 5 российжи хоорайлар санынче кирген Тываның найысылалының агаарынче хоралыг ышты үндүрерин, ооң-биле кады печка-биле одаар бажыңнар санын эвээжедир сорулгалыг.

Чыл бурунгаар чарган керээ-биле республика бодунуң талазындан кандыг ажылдарны кылганын Владислав Ховалыг чугаалаан. Энергетиктер төлевилелди херек кырында боттандырар ажылдарже кирип, кол ажылды кылган – РФ-тиң Чазааның шиитпири-биле Кызылдың девискээрин база ооң кожазы Каа-Хем суурну чылыг хандырылгазының өртек зонаже киирген.

Өртек зоназы – бизнеске аар эвес, улуг инвестицияларны хаара тударынга, чылыг хандырылга системазын чаартып база хөгжүдеринге таарымчалыг арга. Ооң утказы – муниципалитеттерниң күрүнеден чылыг өртээн өйлээрин ойталаары. Чылыг хандырылгазынга өртек зоназы кылдыр чарлаттынган хоорай энергетиктер-биле керээ езугаар чылыг энергиязынга үстүкү өртекти тургузарда тудугга база келир үениң объектилерин хандырарынга чарыгдалдарны элээн каш чыл бурунгаар киирип алыр эргелиг.

Бөдүүнү-биле чугаалаарга, чылыг хандырылгазының системазын чаартыр чарыгдалдарже хереглекчилер тарифин киир салып алыр. Энергетика компаниялары четкилер чаартылгазынче база экижидилгезинче инвестицияларны хаара тудуп, салыышкыннарны эгидеринге идегелдиг магадылалды хандырар. Федералдыг чазактың дыңнатканы болза, Кызыл Россияда «альтернативтиг котельная» аргаже шилчээн, азы чылыг хандырылгазының өртек зоназында кирген 43 дугаар хоорай болган (Каа-Хем суур - №44).

Сибирьниң хөмүр-даш энергетика компаниязы биле Сибирьниң генерация компаниязы боттарының талазындан Кызылдың чылыг четкилерин чаартырынче 1,5 хире млрд. рубльди угландырырын хүлээнген. 2023 чылда төлевилелче 280 хире млн. рубль инвестицияны салып, чаа хереглекчилерни кожары-биле 2 км ажыг хоорзаларны шөйген. Сибирьниң генерация компаниязының дыңнадыындан алырга, эрткен чылын төпчүткен чылыг хандырылгазынче четкилерни кожуптарга, ооң чүъгү шакта 7,4 турганындан 8,38 Гкал чедип, ооң мурнунда чылдан 12 хуу, а беш чыл бурунгаар турганындан 80 хуу улгаткан.   

Энергетиктер Кызылдың чылыг четкизин калбартырын 2024 чылда база уламчылаар. Кызыл агломерациязын чылыг хандырылгазының өртек зоназынче кииргени, программаның кол ажылдарлыг кезээнче шилчииринге, азы Кызылдың иштинде хөмүр одап турар 20 муң хире өрегелерни чылыг оруунуң кол шугумунче база хуваалда системазынче кожарынга “ажык орукту” бээр. Черде бажыңнардан аңгыда, чамдык организацияларның аңгы котельнаялары агаарны ышталдырып турар, чүгле 2023 чылда 8 котельнаяны төпчүткен четкиге кошкан.

Тываның Баштыңы төлевилел ниитизи-биле найысылалдың чылыг хандырылга системазының идегелдиин бедидеринге онза ужур-дузазын демдеглээн. Чүге дизе, кожар хоорзаларның узаары база коштунган чүъктүң улгадыры - Кызылдың ЧЭТ котлоагрегаттарынга, турбиналарынга болгаш бүгү-ле кол дериг-херекселедеринге капитал септелгени негей бээр.

Сибирьниң хөмүр-даш энергетика компаниязының төлээлери республика найысылалының чылыг четкилерин модернизастаар программаны боттандырарынга бүгү талалыг дузазы, Кызылдың ЧЭТ база бүгү энергетика комплекизин хөгжүдер айтырыгларга кичээнгейи дээш, Тываның Баштыңынга четтиргенин илереткен. Компания боттарының талазындан республиканың социал болгаш эколотуг төлевилелдеринче инвестиция салышкынын ам-даа уламчылаарын аазаан.