Тыва - Моол: кады ажылдажылганы боттандырып…

Май 25-те Тываның Көдээ ажыл-агый болгаш аъш-чем яамызынга Моолдан келген аалчылар-биле албан-езузунуң ужуражылгазын кылганнар. Ужуражылгага Моолдуң улуг бүдүрүлге черлериниң удуртулгазы-биле Тывага биче бүдүрүлгелер ажыдар болгаш кады ажылдажылганы боттандырар керээлерни чарган.

Тыва Республиканың көдээ ажыл-агый сайыды Самойлов Монгуштуң удуртканы ук ужуражылга «төгерик стол» хевиринге болуп эрткен. Аңаа республиканың кожууннарының чагырга даргалары, көдээ ажыл-агый эргелелдериниң удуртукчулары болгаш көдээ ажыл-агыйның бүдүрген бараанын болбаазырадып турар сайгарлыкчылар киришкен. Тыва—Моол найырал ниитилелиниң баштаар чериниң даргазы Л. Онорхуяг, Моолда тываларның ниитилелиниң кежигүнү Б. Батжарал, «TISSEN» казымалдар тывыжының болгаш ону болбаазырадыр үлетпүрнүң директору Д. Даваажап, «Шандаст-Аргамаг» алгы-кеш болбаазырадыр болгаш кидис бүдүрүлгезиниң директору М. Равданжамц база чиңгине директору С.Баасансүрэн, «MODERN ART COLLECTION» суй белек кылыр бүдүрүлгениң директору Х.Энхамгалан база бүдүрүлгениң менеджери Н. Цацрал олар боттарының ажыл-ижин таныштырган.

Көдээ ажыл-агый сайыды С.Монгуш: «Тывада бичии хемчээлдиг бүдүрүлге черлери бар-даа болза, мал-маганның эъдин, сүдүн, алгы-кежин, дүгүн бүрүнү-биле болбаазырадып, садып ап шыдавайн турар бис. Yлетпүр бүдүрүлгези сайзырап турар Моол турум экономикалыг Кыдат, Япония, Италия, Польша дээн чижектиг күрүнелерден өөренип, шиңгээдип алгаш мал-маганның чиг эдин болбаазырадып турар. Бо удуртукчуларның Тывага бо талазы-биле сайзырал турзун, үлетпүрлер ажыттынзын дээн күзел-чүткүлдүг келгени өөрүнчүг. Ук эгелээшкиннерге Тываның Баштыңы—Чазааның Даргазы Шолбан Кара-оол бо чазын Моол күрүнеге албан-езузу-биле барып чорааш, керээни чарып, чугаалажыышкыннарны чоруткан» — деп демдеглээн.

Тыва—Моол найырал ниитилелиниң баштаар чериниң даргазы Л.Онорхуяг боттарының ажыл-херээн слайдыларга көргүзүп таныштырган. Малдан бедик шынарлыг чиг этти хөй чурттарже үндүр садып алыр дизе, дараазында дүрүмнерни сагыырын моол удуртукчулар сүмелээн. Бирээде, мал-маганның кадыкшыл байдалы кол черде. Хөй малды өстүрүп тура, олардан чиг этти алырда, саргыдан, курттардан база кеш аарыгларындан аарывас кылдыр баш удур хемчеглерни чорудар, мал эмчилери-биле кады ажылдаар. Оон башка химиктиг бүдүмелдер-биле болбаазырадып, эттеп кылган соонда безин белеткээн алгы-кештиң шынары куду болганындан өртээ база бадар. Ынчангаш алгы-кеш болгаш дүктүң байдалы бүдүрген бараанның шынарынга кол черни ээлээрин билзе чогуур.

Келген удуртукчулар Тывага көдээ ажыл-агыйның барааннарын болбаазырадыр биче бүдүрүлгелерни база улуг садыг төвүн ажыдарын саналдап турар. Сайыт Самойлов Монгуш, Моолда Европаның стандарттары-биле кылган, Кыдатка бүдүрүп үндүрген хөй талалыг ажыглалдыг чүъктүг автомашина барын чугаалады. Слайдыда көргүскен чуруунда, ук машина ийи каът бажың хире бедик, 2-3 кончуг улуг кожундактыг болду. Олар хөй мал-маганны – шээр болгаш мыйыстыг бода малды өзеп, аайлааш, шыгжаар шупту херекселдер-биле дериттингенин тайылбырлады.

Ол төлевилелге киржир изиг күзелин Мөңгүн-Тайгада «Малчын» КУБ-туң удуртулгазы, Тес-Хем, Эрзин, Тере-Хөл кожууннарның төлээлери илереткен.

Чаяна Чыкай,
"Шын" солун
Авторнуң тырттырган чуруу