Тыва хой эъдин садар черлерни делгемчидер

 Эрткен неделяның төнчүзүнде ук бүдүрүлге Калмыкияда компания-биле керээ чарган, ол регион хой бажының санының талазы-биле Россияда ийиги черни ээлеп турары билдингир болгай. Хой эъди ол республикада хөй-даа болза, бодунуң эът садып алыр даңзызынче Тывадан кээп турар продукцияны киирип алган. 

 Калмык компанияның төлээзи Борис Дорджиевтиң чугаалап турары-биле алырга, тыва хой эъдиниң амданы оларны сонуургаткан, оон аңгыда аъш-чемниң ассортиментизин көвүдедиринге база чугула. 

 «Ону бистиң чаңгыс чер-чурттугларывыс, Санкт-Петербургта, Москвада, Екатеринбургта, оон туржук ыраккы Чөөн чүкте садыгларның садып алыкчылары, рестораннарга кээп турарлар канчаар үнелээр эвес, көөр бис» — деп, ол дыңнаткан.

 Новосибирскиде «Сибирьский крестьянин» эът компаниязы чаңгыс хүнде 7 тонна эътти складтарынче алгаш барган. Новосибиржилер эрткен чылдың декабрьдан эгелеп 40 хире, тонна эътти садып алган. 

 «Тыва хой эъдин бистиң хереглекчилеривис аажок сонуургап, ооң амданынга таарзынып турар. Бис чүгле Новосибирскиниң эвес, бүдүн Сибирьниң, оон туржук Ыраккы Чөөн чүктүң садыглары-биле ажылдап турар бис» — деп, компанияның удуртукчузу Алексей Пистер чугаалаан. 

 «Өске регионнарда малды чылдың үезиниң аайы-биле согар болганындан, сооткан эвес, доңурган эътти садып ап турар бис. Ол эъттиң шынарынга салдарлыг» - деп, бизенесмен санап турар. Бодунуң хоюнуң эъди-биле Москваның улуг дээн садыг шөлүнче үнгени - тыва көдээ ишчилерниң бүдүрген продукциязының шынарын херечилеп турарының барымдаазы. 

 «Заря» көдээ ажыл-агый бүдүрүлге кооперативиниң директору Сайын Оюннуң чугаалап турары-биле алырга, тыва хой эъдин садып алыр дээш чүгле москважылар, новосибиржилер эвес, Абакандан, Екатеринбургтан, Барнаулдан, Красноярскиден, Челябинскиден база кээп турар. Эътти Якутияже чорударының дугайында база чугаа чоруп эгелээн.  

 «Эъттиң шынары болгаш амданынга чигзинмес бис. Тывада малды бүдүн чылдың дургузунда бедик, даглыг, өл-шык эвес черлерде одарладыр болганындан, хоюнуң эъди сугзуг эвес, чаагай амданныг. Чавызааш черлерде регионнар хоюн кыжын тургузу азыраар болгаш, чип турар чеминден эъдиниң амданы көңгүс аңгы болур » - деп чугаалаан. 

 «Заряга» хамаарыштыр амдыызында хомудалдар чок, а эки үнелелдер хөй деп, Оюн дыңнаткан. Амдыызында Эрзинниң «Бай-Хөл», Өвүрнүң «Чалааты», Мөңгүн-Тайганың «Мөген-Бүрен» көдээ ажыл-агый бүдүрүлгелери хой эдин соңгаар чорудуп турар. Комбинат хонукта-ла 500 хой эъдин чүдүрер аргалыг, үүрмек ажыл-агыйлар-биле керээ чарган соонда оон хөйнү үндүр садып болур апаар. Амгы үеде эът комбинады мал ажыл-агыйларындан хойларны садып ап, ону болбаазырадыр ажылдар чоруп турар.

 «Заря» эът комбинады 2016 чылда күрүне-хуу кады ажылдажылга негелделери-биле тургустунган Тывада эът кластериниң төвү дээрзин сагындыраал. Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оолдуң эгелээни «Чаңгыс суур – чаңгыс бүдүрүлге» төлевилелиниң акша-хөреңгизи-биле регионнуң чазаа 105 млн. рубльге ону акшаландырган. Бүдүрүлге чылда 2 муң хире тонна эътти бүдүрер планныг.