Тываның Баштыңы өөредилге яамызынга билигниң шынарын бедидер системаны ажылдап кылыр даалганы берген

28.10.2022 Өөредилге яамызының удуртулгазы база башкылаашкын ниитилежилгезиниң чамдык төлээлери-биле ужуражылга үезинде, Владислав Ховалыг республикада өөредилгениң шынарын бедидер программаны ажылдап кылыр даалганы берген. Ужуражылга киржикчилериниң хөй кезииниң бодалы-биле алырга, республикада ниити өөредилге шынарының кудулааны база херектиң ындыг байдалын эдер оруктарны тывары - чугааның кол утказы ол болган.
Амгы үеде республикада 175 школа бар, ооң 100 хирезинде башкылаашкынның шынары кудулаан. Ол-ла өөредилге организацияларында өөреникчилерниң түңнел аттестациязында куду демдектер - аңаа бадыткал. Владислав Ховалыг ындыг байдалдың тургустунган чылдагаанын ажык чугаалап, ону эдер тодаргай саналдарны киирерин киржикчилерден дилээн.
Өөредилге сайыды Ирина Биче-оол чаа томуйлаткаш-ла, ап эгелээн базымнарын чугаалаан. Шиитпирлээр айтыргларлыг кожууннарже үнүүшкүннерни кылып, чер черлерде башкы коллективтеринге методиктиг дузаны чедиреринче кол кичээнгейни салган.
Ведомствонуң удуртукчузу база сөс алганнардан - вице-премьер Елена Хардикова, өөредилгениң хоочуну, өөредилге яамызының ниити өөредилге килдизиниң начальниги Светлана Монгуш, Кызыл хоорайның 15 дугаар лицейиниң директору Елена Берзина, Шагаан-Арыгның 1 дугаар школазының директору Елена Спирина, Кызыл хоорайның 8 дугаар школазының директору Лариса Андалаева болгаш өскелер-даа, өөреникчилерниң билииниң куду көргүзүүнүң кол чылдагааны – башкыларның кызаа үелиинде деп айытканнар. Бирги ээлчегде, башкыларның билдилиг болгаш методиктиг белеткели, шалың төлевириниң хемчээлинден эгелээш, чурттаар чериниң бары дээн ышкаш, социал байдалдардан хамааржыр боттуг болгаш билдингир чылдагааннардан ол үнер.
Чазак даргазының оралакчызы Елена Хардикова тургустунган байдалдан үнер дээш, бирги ээлчегде башкыларны эде белеткээр болгаш билиин бедидер системаны эде тургузарын көрген планны ажылдап турарын дыңнаткан. Чурттуң билдингир педагогиктиг дээди өөредилге черлеринге башкыларның билиг-мергежилин бедидери чугула. Ындыг болган төлээде, Тываның өөредилгени хөгжүдер институттуң ажылын эде көөрүн үе негеп келген.
Ийиде, башкы мергежилдерге тускай сорулга-биле өөредип алыр дээш 10-11 класстарның өөреникчилеринге профугланыышкынныг ажылдарны күштелдирер. Шак ындыг арга-биле кожууннар бодунуң, тус черниң кадрларын “өстүрүп алыр” аргалыг. Үште, стажтыг башкыларның мергежил деңнелин бедидип, оларның арга-дуржулгазындан үзүндү кичээлдерни, мөөрейлерни дамчыдар.
«Башкы кижи өөредилгеде кол кижи болур болгаш болуп артар-даа. Ооң өөреникчилерге дамчыткан башкылаашкынының деңнелинден билиглерниң шынары хамааржыры шын. Хоорай-даа, көдээ-даа черде башкылар чаңгыс ол-ла – шалың төлевириниң хемчээлинден эгелээш, чурттаар байдалдарга чедир айтырыгларга таваржып турарын демдеглээннер. Школаларның бодунда дагдыныкчы чорук база иштики хыналда айтырыы чидиг болуп артпышаан. Суурлар база хоорайларда башкылаашкын ажылында ылгалдан үнери – бистиң бир сорулгавыс ол» - деп, Тываның Баштыңы ужуражылга соонда бодунуң блогунда бижээн.
Владислав Ховалыгның бодалы-биле алырга, кыска үе иштинде байдалды өскертиптер үе-даа, курлавырлар-даа чок болганы-биле, бар кадрлар-биле ажылдаар арга-хевирлерни ажылдап кылыр херек. Кожууннарда өөредилгениң шынарынга анализти кылып эгелээр. Ооң түңнелдери-биле, элээн четпестерлиг “шенелде” муниципалиттерни шилип, оларга адрестиг медотиктиг дузаны чедирер. Бир эвес ол арга эки түңнелдерни бээр болза, ону өске кожууннарга уламчылаар.
Ол ышкаш школаларже чүгле аныяктарны эвес, а чаа специлистерни хаара тудар ажылдарны уламчылаары чугула. Чижээ, школадан чорупкаш, амыдыралдың өске адырында ажылдап чоруур башкыларны, башкылаар күзели бар болза, дедир ээлдирип алыр ажылды организастап болур.
Шупту арга-хевирлерни чурумчудуп, үелиг болгаш көргүзүглерлиг кылдыр программаже киирер.
Регионнуң удуртукчузу ужуражылганың төнчүзүнде, бөгүнгү чугаа өөредилге системазын эде тургузар улуг ажылдың чүгле эгези-дир деп демдеглээн.