Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол кызыгаар кожууннарда малды демдектеп таңмалаарын негээн

  Кызыгаар комиссиязы кызыгаарда чурум хажыдыышкыннарынга удур дээштиг хемчеглерни алырын сайгарып чугаалашкан. 

 Россияның Федералдыг айыыл чок албанының Тыва Республика талазы-биле Кызыгаар эргелелиниң начальниги Евгений Труханов, кызыгаарның айыыл чок чоруун хандырар бүрүн эргелиг корум-чурум органнары 2015 (2014) чылда күрүне кызыгаарының 19 (15) үрекчилерин, кызыгаар чурумунуң 81 (25) хажыдыкчыларын, эрттирилге пунктузунда чурумнуң 20 (20) хажыдыкчыларын туткан. Кызыгаар эргелели 4 кызыгаар үрекчилеринге хамаарыштыр РФ-тиң КХ 322 чүүлүнүң 1 кезээнде көрдүнген кем-херек демдээ-биле 6 (7) кем-херекти оттурган. 17 кижиге хамаарыштыр 7 кем-херекти оттурган. Судтар 8 (9) кем-херекти көрген, РФ-тиң КХ 322 чүүлү-биле 17 (14) кижини шииткен. 

 Күрүне кызыгаарының чурумун база кызыгаар чурумун кижилерниң болгаш юридиктиг черлерниң сагып турарынга хыналданың түңнелинде, күрүне кызыгаарын камгалаар адырда административтиг чурум хажыдыышкыны дээш 156 (104) кеземчени онаап, ооң 136-зынга (92-зинге) 147700 (102300) муң рубль ниити түңнүг торгаалды онааган. 

 Күрүне кызыгаарын эртир одарлаткан ийикпе азы оорлаткан малды дилээр талазы-биле каттышкан комиссияның российжи талазының ажылын идепкейжидери-биле, Россия Федерациязының Чазаа биле Моолдуң Чазааның аразында «Каттышкан комиссияларның дугайында» Дугуржулгазының хоолгазын кызыгаар чоогунуң кожууннар чагыргаларынче чоруткан. 

  Кызыгаар чоогунуң кожууннар чагыргаларының баштыңнарынче ниити комиссияларның российжи таланың ажылын организастаар талазы-биле методиктиг сүмелерни ажылдап кылгаш, оларның ажыл-чорудулгазының түңнелдерин быжыглаан документилерниң хевирлерин капсырылгазы-биле кады берген. Каттышкан комиссияларның российжи талазының кежигүннери база кожуун баштыңнары-биле Кызыгаар эргелелиниң ажылдакчылары ужуражылгаларны доктаамал эрттирип, аңаа каттышкан комиссияларның составын тодарадып, ажылдың чурумун база организастыг чидиг айтырыгларны көдүрүп турарын илеткээн. 

 Күрүне кызыгаарын кежир малды одарлардыр чорукту катаптавас дээш, суму болгаш район депутаттарының киржилгези-биле кызыгаар чоогу черлерниң чурттакчыларынга сагындырыг-тайылбыр ажылдарын чорудуп турар. 

 Байдалды турум деп демдеглээн-даа болза, каттышкан комиссияның российжи талазының ажылы бо хүнде ам-даа дээш чогун айыткан. 

 Күрүне кызыгаарынга чоок чыдар территорияларда малды кадат чок тудуп турары – ооң бадыткалы. Тываның кызыгаар чоогу черлерниң чурттакчылары 2013 чылда - 51, 2014 чылда - 52, 2015 чылда - 58 катап малын Россия Федерациязының территориязындан үндүр, Моолдуң территориязынче киир одарлаткан таварылгаларны бүрүткээн. 

 Бо таварылгаларда Моол таладан Россияның территориязынче кижиниң кадыкшылынга болгаш амы-тынынга онза хоралыг мал аарыгларын (чараалаар аарыг, калчаа аарыы, бужар-думаа, чума, сибирь язвазы дээш өске-даа) киирип болур айыыл бар. Тываның чамдык кызыгаар кожууннарында малга профилактиктиг база эпизоотияга удур хемчеглер чорударынга тускай дериттинген карантин черлери амдыгаа чедир чок. 

 Сайгарылга соонда, Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол республиканың көдээ ажыл-агый яамызының удуртулгазынга база кожуун чагыргаларының даргаларынга, кызыгаар кожууннарда малдарның учедун тургузуп, демдектээр, таңмалаар, дугаарлаарының билдингир системазын хандырар даалганы онааган. Кыска хуусаа иштинде чогуур доктаалды белеткээр ужурлуг. 

 Малчыннарга уткуй ажылды чорударын регионнуң удуртукчузу сүмелээн. Бирги ээлчегде малчыннар улуг бода малды база чылгыны им-демдектеп, таңмаладырынга сонуургалдыг болур ужурлуг, ол оорлардан идегелдиг камгалал.

 ТР-ниң Дээди Хуралының Айыыл чок чорук, эрге-хоойлу база кызыгаар айтырыгларының талазы-биле комитет даргазы Виталий Бартына-Сады республика баштыңы Шолбан Кара-оолдуң негелдезин деткээн. Малдың таңма чогу - мал оорлары-биле демиселди нарыыдадып турарын ол демдеглээн. Амгы үеде малды албан таңмаладырын негээн хоойлужудулга актызын хүлээп алыр ажыл чоруп турарын ол дыңнаткан. 

 Тываның территориязында малдың учедун чурумчудар талазы-биле нормативтиг-эрге-хоойлу, организастыг болгаш практиктиг комплекстиг хемчеглерлиг «Орук картазын» ажылдап кылырын көдээ ажыл-агый сайыды Юрий Тыт-оолга онааган. 

 Тываның Ветеринарлыг хайгаарал албанынга (Саая А.М.) база Юстиция херектериниң талазы-биле ТР-ниң яамызынга (Абрамова А.А.) Тыва Республиканың территориязынга карантин шөлүн тургузарын база аңаа ветеринарлыг чурумну хандырын дүрүм-биле быжыглаан нормативтиг-эрге-хоойлу актызының төлевилелин ажылдап кылыр даалганы берген. 

 Кызыгаар комиссиязының ажылынга Россияның Федералдыг айыыл чок албанының Тыва Республика талазы-биле эргелелиниң, Россияның Көдээ ажыл-агый хайгааралының Тыва Республикада база Хакас Республикада эргелелдери, Россияның Федералдыг миграция албанының Тыва Республикада эргелели, ТР-ниң Дээди Хуралының депутаттары, Мөңгүн-Тайга, Өвүр, Тес-Хем, Эрзин кожууннар чагыргаларының даргалары киришкен.