Тываның Баштыңы хамаатыларның күш-ажылчы эргелерин камгалаар айтырыглар талазы-биле прокуратураның үшкү шуулганынга киришкен

Шуулган регионнуң күүсекчи эрге-чагыргазының, федералдыг структураларның девискээр органнарының, бизнес-ниитилелдериниң, хөй-ниити организацияларының болгаш каттыжыышкыннарының төлээлерин, хамаатыларның күш-ажылчы эргелерин камгалаар ажылга хамаарылгалыг албан черлериниң харыысалгалыг ажылдакчыларын хаара туткан.  «Хамаатыларның эрге-ажыктарын хажыткан фактылар талазы-биле республика прокуратуразының ажык шуулганынга кириштим. Чон-биле харылзажырынга таарымчалыг арга. Маңаа чүгле чугаалап эвес, а чылдагааннары чүдел, чүнү канчалза экил дээрзин билип алырынга, эки шөл. Пенсия реформазында чаартылгаларны тайылбырлаарынга база мындыг арга тааржыр. Муң-муң кижилерни камгаладылга пенсиязы, «соңгу» немелделер дээш, өске-даа чиигелделер чокка арттырып каап болур чажыт бизнести ажык болдурар дугайында чугаалажырынга ол эптиг. Сөөлгү ийи чылда 8 муң ажыг кижини хөлегеден чырыкче уштуп эккелген бис. Прокуратура ол айтырыгга хамаарыштыр чугаалай бээр болза хөңнү» - деп, Тываның Баштыңы чугаалаан.  

Тываның Күш-ажыл болгаш социал политика яамызы республика баштыңының даалгазы-биле, 2015 чылдан бээр, күш-ажыл болгаш чонну ажылга хаара тудар керээлер долдурарының чугулазын тайылбырлаар ажылдыг ведомстволар аразында ажылды чорудуп турар. Амгы үеде, пенсия хоойлужудулгазында өскерилгелерни кииргени-биле, ол тема чугула черни ээлээн. 2 болгаш оон хөй ажы-төлдүг, соңгу чүкке деңнештирген районнарда 17 чыл стажтыг азы ниити 20 чыл ажыл стажтыг херээжен кижи 50 харлыында пенсияже үнүп болур. Пенсияже үнер чоокшулаан кижилерниң күш-ажылчы эргелерин камгалаары - онза кинчээнгейде. Күрүнениң күш-ажыл инспекциязы ол категорияга хамааржыр хамаатыларны ажылдан хостаар дээн семээшкининге хамаарыштыр 3 хыналданы чорутканын дыңнаткан. 

 ТР-ниң прокурорунуң бирги оралакчызы Сергей Дябкин хамаатыларның хоойлуда быжыглаттынган күш-ажылчы эрге-ажыктарын камгалаары Тыва Республиканың прокуратуразының ажылында кол угланыышкын дээрзин онзалап айыткан. Бо чылдың он айында прокуратура органнарынче шалың төлевири-биле холбаалыг ийи чүс ажыг хомудал билдириишкиннер кирген. Оларның хөй кезии үндезинниг болган. Прокуратура органнарының ап чоруткан хемчеглериниң түңнелинде, чүгле 2018 чылда 30 миллион рубль түңнүг ажыл төлевириниң өрелерин ажыл берикчилери дуглаан, ажыл төлевириниң хоойлужудулгада көрдүнген эң кудуку деңнелинден эвээш акша-шалыңны берип турган ажыл берикчилери 16 миллиондан хөй рубльди немей төлээн. 

Тываның прокуратура органнары Күш-ажыл болгаш социал политика яамызы-биле кады, чонну ажылче хаара тударын хандырар дээш, элээн идепкейлиг ажылдап турар. Чижээ, инвалидтерни ажылга хаара тудары-биле хостуг ажылчын олуттарны илереткен. «Күш-ажыл болгаш ажылга хаара тудары» ТР-ниң күрүне программазы-биле 20 млн. рубль акша түңүнге чурттакчы чонну ажылга хаара тудар төптер таварыштыр чонну ажыл-биле хандырган. Бо чылдың он айында үндүрүг дыштанылгазын 94 кижи ажыглаан, субъектилер аразының рейтингизинде, Москва, Москва облазы база Краснодар крайның соонда, 4-кү черни ээлээн. 

Сөөлгү беш чылда, Тыва ажыл чоктарның санын ол-ла деңнелде тудуп, харын-даа эвээжеткен. Бо чылын ажыл чоктар саны элээн кызырылган. Эрткен чылга деңнээрге, 3,1 хуу кызырлып, азы бо чылдың ноябрь 1-де 15,7 хуу болган. Тус черниң бараан бүдүрүкчүлерин деткээн «Чаңгыс суур – чаңгыс бүдүрүлге», өг-бүле арат ажылын хөгжүткен «Аныяк өг-бүлеге кыштаг» төлевилелдерни боттандырып, тус черниң специалистерин бүдүрүлгелерге ажылдадыр дээн улуг инвестиция компаниялары-биле кады чоруткан ажылдар ажыл чоктарның санын элээн эвээжеткен. 

 Тываның Баштыңы республика бюджедин, ылаңгыя күш-ажыл төлевириниң фондузун хевирлээр айтырыгны база чугаалаан. 

«Чылды элээн нарын доозуп турарывысты шуулганның киржикчилеринге шыны-биле чугаалайн. Бюджет адырының ажылдакчыларының шалыңын индексастап, күш-ажыл төлевириниң кудуку хемчээлин көвүдеткени база «соңгу чүк чурттакчыларынга» ону санаар аргазын өскерткени, бюджетке чүъктү элээн аартаткан! Ам-даа немей эвээш эвес түңнүг акша херек. Ону анаа-ла ынчаар кым-даа бербес, акша бүрүзүн бадыткап, камгалаар апаар. Москвага шуут-ла чурттаар чыгай бээр, бюджедивисти камгалап алганывыстың түңнелинден, республика чурттакчыларының мурнунга дыка хөй хүлээлгелеривисти күүседири дорт хамааржыр. Шак мындыг ужуражылгалар, ажык чугаалар бот-боттарывыстың хүлээлгелеривисти эки билип, ниити стратегияны ажылдап кылырынга дузалыг деп бодаар мен. Бистиң мурнувуста сорулгавыс чаңгыс – чонувус эки чурттазын дээш, шупту чүүлдерни кылыры» - деп, Тываның Баштыңы бодунуң блогунда бижээн.

Шуулганның киржикчилери эрге-чагырга органнары, хөй-ниити организациялары, прокуратура болгаш өске-даа хайгаарал болгаш хыналда структураларының кады ажылдажылгазы-биле күш-ажылчы эрге-ажыктарны камгалаар херек деп саналды деткээн.

Сөөлгү ийи чылда, корум-чурум камгалаар органнар Тывада шалың төлевирин төлевээни дээш 13 херекти оттурган. Оларның алдызын прокурор хыналдазының соонда, судка ону сайгарып, дөрт ажыл берикчизинге суд торгаалдарын онаап, ажылдакчыга когаралды бүрүнү-биле эгиткен, 3 херек ам-даа сайгарылгада. А артканнары ам-даа истелгеде.